decentralizacija

Univerzitet''sv.Kiril i Metodij''

Skopje

FILOZOFSKI FAKULTET

Institut za Socijalna rabota i politika

Seminarska rabota

predmet: Socijalna politika

tema:Decentralizacijata kako pristap vo kreirawe na socijalnata politika

]

mentor: izrabotila:

prof.d-r Maja Gerovska-Mitev Trajkovska Dragana

1. Sega{nite sostojbi na poleto na socijalnataza{tita vo Republika MakedonijaSocijalnata sigurnost na gra|anite vo Republika Makedonija seobezbeduva preku sistemite za socijalno osiguruvawe i socijalna za{tita.Socijalnoto osiguruvawe e sistem na merki koj obezbeduva osiguruvawe odrizici: bolest, maj~instvo, starost, invaliditet i smrt, a se ostvaruva prekusistemot na zdravstveno osiguruvawe i zdravstvena za{tita, sistemot napenzisko i invalidsko osiguruvawe i sistemot na osiguruvawe vo slu~aj nanevrabotenost. Ovie sistemi vo najgolem del se finansiraat od pridonesi koise pla}aat od bruto platite na vrabotenite, a po potreba odredeni deficiti sepokrivaat od dràvniot buxet.Socijalnata za{tita na gra|anite im obezbeduva socijalna pomo{ isocijalni uslugi vo slu~ai na potreba, odnosno koga ne se vo sostojba samostojnoda ja ostvarat svojata socijalna sigurnost. Za razlika od socijalnotoosiguruvawe, socijalnata za{tita se finansira preku dràvniot buxet. Oddràvniot buxet se finansiraat i obrazovanieto, detskata za{tita, kulturata,sportot i drugo, koi{to, isto taka, pridonesuvaat kon socijalnata sigurnost nagra|anite.Vo ramkite na Vladata na Republika Makedonija, Ministerstvoto za trudi socijalnata politika e nadleèn organ za sproveduvawe na Zakonot zapenzisko i invalidsko osiguruvawe, Zakonot za vrabotuvawe i osiguruvawe voslu~aj na nevrabotenost, Zakonot za detska za{tita i Zakonot za socijalnaza{tita. Ova ministerstvo ja kreira politikata, ja predlaga zakonskata ramka ija vr{i kontrolata i nadzorot na primenata na zakonite i soodvetnitepodzakonski akti. Neposrednata rabota se ostvaruva i pomo{ta na gra|anite sedistribuira preku centrite za socijalna rabota koi imaat nadle`nost na podra~jeto na edna ili pove}e op{tini. Na teritorijata na RepublikaMakedonija postojat 30 centri za socijalna rabota.Zakonot za penzisko-invalidsko osiguruvawe se izvr{uva od strana naFondot za penzisko-invalidsko osiguruvawe, koe{to e samostojno pravno lice, auslugite na gra|anite, soglasno ovoj zakon, gi izvr{uvaat 30 oddelenija naFondot (podra~ni edinici).Republi~kiot zavod za vrabotuvawe e institucija preku koja se realiziraZakonot za vrabotuvawe i osiguruvawe vo slu~aj na nevrabotenost.Nevrabotenite lica svoite prava, koi{to proizleguvaat od ovoj zakon, giostvaruvaat vo regionalnite edinici – biroa za vrabotuvawe.Vo ramkite na Ministerstvoto za trud i socijalna politika, zasproveduvawe na Zakonot za detska za{tita, se griì Oddelenie za detskaza{tita, a za realizacija na Zakonot za socijalna za{tita, postoi oddelenie zasocijalna za{tita.Ministerstvoto za zdravstvo e nadle`no za sproveduvawe na Zakonot zazdravstvena za{tita. Finansiraweto na dejnosta i na uslugite se realizirapreku Fondot za zdravstveno osiguruvawe, kako posebna organizaciona edinica.1.1. Sistemot na socijalna za{tita vo Republika MakedonijaSistemot na socijalna za{tita vo Republika Makedonija se bazira na

odredbite od Zakonot za socijalna za{tita od 1997 godina i Odlukata naVladata na Republika Makedonija so koja se definiraat uslovite,kriteriumite, na~inot i postapkata za dodeluvawe na socijalna pomo{.Soglasno zakonskite propisi, nositel i organizator na socijalnataza{tita e dràvata, a nejzinata cel e spre~uvaweto i nadminuvaweto naosnovnite socijalni rizici na koi e izloèno naselenieto. Sistemot nasocijalna za{tita vo Republika Makedonija vklu~uva:1. Merki na socijalna prevencija (spre~uvawe na nastanuvaweto nasocijalnite rizici);2. Voninstitucionalna za{tita (pomo{ na poedinci i semejstva vovrska so bra~ni problemi, stanbeni problemi, nega na stari ihendikepirani lica i sl.)3. Institucionalna za{tita (pomo{ na lica so odredeni psihi~ki ifizi~ki pre~ki vo soodvetni institucii); i4. Socijalna pomo{.So ogled na karakterot na Nacionalnata strategija za namaluvawe nasiroma{tijata, vo ovoj del vnimanieto }e bide prete`no fokusirano napodra~jeto na socijalnata pomo{ i poddr{kata na socijalno neobezbedenitelica. Iako sekoja od navedenite grupi merki ima soodveten odraz vrznamaluvaweto na siroma{tijata, tokmu na poslednoto podra~je mu pripa|aprimarnata uloga, osobeno vo pogled na sredstvata koi se izdvojuvaat za taanamena. Soglasno propisite, kako korisnici na socijalna pomo{, pod odredeniuslovi, moàt da se javat socijalno neobezbedeni lica, sposobni i nesposobni zarabota, kako i lica koi imaat potreba od nega poradi zdravstveni problemi..Pomo{ta moè da se dobie vo pari, kako postojana pari~na pomo{ (za licanesposobni za rabota) i socijalna pari~na pomo{ (za lica sposobni za rabota),no i vo natura i vo prava (pravo na zdravstvena za{tita).Pravo na socijalna pomo{ imaat doma}instvata ~ij{to vkupen zbir na mese~ni prihodi, po site osnovi, ne go nadminuva utvrdeniot iznos nasocijalnata pomo{ za soodvetenata golemina na doma}instvata i se dviì od1.700 denari za edno~leno do 4.200 denari za pet~leno doma}instvo1. Pri toa,nadomestokot se odreduva kako razlika pome|u visinata na ostvarenite prihodii maksimalniot iznos na socijalna pomo{ za odnosnoto doma}instvo.So cel sistemot da dobie ekonomski stimulativen karakter, pravoto nasocijalna pomo{ e ograni~eno vremenski, na period do 60 meseci, so toa {toiznosot na pomo{ta postepeno se namaluva, do nivoto od 50 otsto odpredvidenata suma, vo poslednata godina od ovoj period. Po ova, so cel da sestimulira rabotnoto angaìrawe na ovie lica, pravoto na socijalna pomo{moè povtorno da se stekne duri po istekot na 2 godini od periodot koga toabilo prethodno koristeno.Pokraj navedenite, sistemot na socijalna za{tita vo RepublikaMakedonija opfa}a i odreden broj dopolnitelni instrumenti koipridonesuvaat da se namali nivoto na socijalniot rizik koj go ~uvstvuvaatpripadnicite na zagrozenite grupi od naselenieto. Del od ovie instrumentiimaat karakter na socijalni merki, a drugiot del se ekonomski merki, koipokraj osnovnata, ostvaruvaat i odredena socijalna uloga. Me|u niv bi gi

spomenale:1. Nadomest za nevraboteni poradi strukturni promeni. SoglasnoZakonot za vrabotuvawe i osiguruvawe vo slu~aj na nevrabotenost, eden del odlicata koi ostanale bez rabota poradi strukturnite promeni imaat pravo naposeben nadomest od Buxetot, zaradi nivno materijalno obezbeduvawe, kako i zazdravstveno i penzisko osiguruvawe.2. Javni raboti. Zakonot za vrabotuvawe dava mo`nost za organizirawe navakvi aktivnosti so primarna cel da se namali problemot na nevrabotenosta,pri {to istovremeno se ostvaruva i efekt na namaluvawe na socijalniot rizikza ovaa kategorija gra|ani.3. Dràvni stanovi. Posebno vo minatoto, izgradbata i dodeluvaweto nadràvnite stanovi ima{e efekt vrz olesnuvaweto na stanbenite problemi kajdel od naselenieto, koe istite ne moè{e da gi re{i na drug na~in.4. Kontroliranite ceni na osnovnite prehranbeni produkti,elektri~nata energija, centralnoto greewe, benzinot i sl., pokraj efektite nakontrola vrz monopolite, s#u{te imaat i zna~ajna socijalna komponenta.5. Besplatnoto obrazovanie vo zna~ajna merka ovozmoùva namaluvawe nadel od rizicite koi doveduvaat do pojava na siroma{tijata.6. Detski dodatok. Se primenuva kako pari~na pomo{ za semejstvata~ii{to vkupni prihodi se pod odredena granica, no najmnogu za tri deca vosemejstvoto. Dodeleniot detski dodatok se odbiva od iznosot na odobrenatasocijalna pomo{ po drug osnov, koja na semejstvoto mu e eventualno odobrena.7. Regulativata za minimalni plati. Kako del od kolektivnite dogovori,ovie pravila go namaluvaat potpa|aweto na vrabotenite lica vo socijalnozagrozenite kategorii.8. Aktivnosta na humanitarnite organizacii koi vo odredena merkaobezbeduvaat pomo{ vo natura na socijalno zagrozenoto naselenie.9. Programi za povtorno vrabotuvawe i prekvalifikacija, kako merkakoja vo periodot na tranzicijata be{e vovedena, glavno preku Agencijata za privatizacija.

Podelba na nadle`nostite okolu socijalnata za{titapome|u razli~nite nivoa na dràvnata upravaSoglasno zakonot, planiraweto, organizacijata, sproveduvaweto ifinansiraweto na socijalnata za{tita se vo nadle`nost na dràvata. Na ovapole, dràvata e odgovorna za re~isi site pozna~ajni segmenti na sistemot, kakona primer:• dràvata, odnosno Vladata, dava soglasnost za osnovawe na ustanovi zasocijalna za{tita (koi, pod odredeni uslovi moàt da gi osnovaat iop{tinite);• dràvata gi propi{uva kriteriumite za steknuvawe so pravoto nasocijalna za{tita;• ministerot za trud i socijalna politika gi postavuva i razre{uva

rakovodnite organi na centrite za socijalna za{tita;• celokupnoto finansirawe na javnite ustanovi za socijalna za{tita isocijalnite transferi se del od dràvniot buxet;• dràvata t.e. nadle`noto Ministerstvo, vr{i nadzor vrz rabotata naustanovite za socijalna za{tita, itn.Sepak, vo sistemot na socijalna za{tita vo Republika Makedonija, postoiodreden, no mo{ne zna~aen stepen na decentraliziranost na aktivnostite.Imeno, vo zemjata postoi mreà na ustanovi na socijalna za{tita koi sedisperzirani niz celata teritorija na dràvata. Osnovata na sistemot jaso~inuvaat t.n. me|uop{tinski centri za socijalna rabota, vkupno 30, koi selocirani i organizirani vo site op{tini, soglasno porane{nata teritorijalnapodelba na zemjata. Vakvata disperziranost e napravena so cel aktivnostite vodomenot na socijalnata za{tita da se dobliàt do nejzinite neposrednikorisnici. Ova e osobeno evidentno vo Skopje, kade {to vo site oddelniop{tini (soglasno starata teritorijalna podelba) se organizirani centri zasocijalna rabota, koi rabotat pod pokrovitelstvo na me|uop{tinskiotcentar. Op{tinskite, odnosno me|uop{tinskite centri, vr{at priem irazgleduvawe na barawata za oddelni vidovi socijalna za{tita i odlu~uvaat zaosnovanosta na barawata, t.e. donesuvaat odluki za nivno prifa}awe iliodbivawe, a vr{at i neposredna isplata na parite na korisnicite. Na ovojna~in na korisnicite na socijalnata pomo{ im se olesnuva i poevtinuvapristapot do pomo{ta, dodeka povisokite dràvni organi se osloboduvaat oddel od rutinskata rabota, {to e i edna od celite na sekoja decentralizacija.Pokraj ovie centri, mreàta na javnite ustanovi za socijalna za{tita jaso~inuvaat i 12 ustanovi za zgriùvawe i pomo{ na stari lica, hendikepiranii bolni lica, mali deca i sl., locirani prete`no vo glavniot grad.3. Preporaki za podobruvawe na sistemot nasocijalna za{tita vo Republika Makedonija3.1. Preporaki vo vrska so planovite za decentralizacijana socijalnata za{titaDobliùvaweto na planskite i upravuva~kite funkcii do gra|anite-korisnici na odreden tip na uslugi treba da bide zna~aen efekt nadecentralizacijata. So toa bi se ovozmoìlo porealno sogleduvawe na nivnitepotrebi, polesno bi se identifikuvale problemite pri konkretnatarealizacija na aktivnostite, a za donositelite na odlukite na povisoko nivo bise ostavil pove}e prostor za kreirawe na politikite.Imaj}i ja predvid momentalnata situacija na ova pole vo na{ata zemja,nasokite vo koi se dviàt reformite vo lokalnata samouprava, kako iiskustvata od drugi zemji, pred s#, na onie vo Centralna i Isto~na Evropa, bimoèle da se izdvojat nekolku preporaki za karakterot na mo`natadecentralizacija na sistemot na socijalnata za{tita vo Makedonija, kako inekoi momenti na koi }e treba da se obrne posebno vnimanie:1) Postoe~kata administrativna decentralizacija moè da se ocenikako mo{ne pogodna za po~etok na aktivnostite vo ovoj pravec. Postojniteustanovi raspolagaat so potrebnite tehni~ki mo`nosti, soodveten kadar, a

propi{anite proceduri se razraboteni i dobro funkcioniraat. Postoe~kata

mreà zna~i i izbegnuvawe na zgolemuvaweto na tro{ocite na dràvnata(lokalnata) uprava, koi obi~no vo vakvi situacii se neizbe`ni.Postoe~kite me|uop{tinski centri treba da prodolàt dafunkcioniraat, a odredeni aktivnosti }e bidat izvr{uvani zaedno i toa odstrana na pove}e op{tini. Sekako, so cel da se sozdadat uslovi za podobarpristap do uslugite na sistemot, vo onie op{tini koi imaat pogolem brojìteli i koi se geografski pove}e disperzirani, mo`no e otvorawe na novicentri, kako op{tinski centri, po primerot na Skopje, ili eventualno, kakonovi me|uop{tinski centri.2) Decentralizacijata i transferot na nadle`nostite do lokalno nivo nebi imal osobeni efekti, dokolku istovremeno toa ne e sledeno i so soodvetnafiskalna decentralizacija i transfer na odlu~uvaweto do istite nivoa navlasta. Donositelite na odlukite vo vrska so kriteriumite i uslovite zakoristewe na razli~ni vidovi socijalna za{tita mora da gi imaat predvid irealnite finansiski mo`nosti za realizacija na takvite programi.Vo toj domen, }e bide neophodno odredeni fiskalni prihodi da bidatpreneseni od nivo na dràvata na nivo na op{tinite, so {to bi se obezbedilepotrebnite finansiski sredstva za finansirawe na socijalnata za{tita. Duri ipri izborot na najdobri re{enija za finansirawe, nekoi op{tini }e se sudratso problemot na obezbeduvawe minimum sredstva za finansirawe na socijalnataza{tita. Poradi toa, odredeno nivo na transfer od dràvata }e treba da sezadrì, i toa t.n. “specificiran” transfer, so definirana namena, pod strogopropi{ani uslovi i kriteriumi, kako i vrz osnova na strog nadzor vrzispolnuvaweto na obvrskite na lokalno nivo.3) So cel da se zasili interesot na op{tinite za realizacija naprogramite od ovaa sfera, moè da se upotrebi eden mehanizam koj vo oddelnizemji ve}e dal rezultati. Se raboti za principot na povrzuvawe na samostojnoostvarenite prihodi so transferot koj }e se dobie od dràvata. Taka, na primer,siroma{nata op{tina bi dobila dva denari transfer za sekoj denar sobransamostojno i namenet za socijalnata za{tita, a pobogatata bi dobila eden denartransfer za sekoi dva denari obezbedeni samostojno za istata namena.4) Pri vospostavuvaweto na noviot sistem od isklu~itelno zna~ewe e dase obezbedi nadzor vrz negovoto pravilno sproveduvawe. Toa zna~i, nadle`notoministerstvo i ponatamu da vr{i kontrola vrz pravilnata upotreba napribranite, a osobeno vrz dodelenite sredstva, kako i kontrola vrz primenata na kriteriumite i uslovite propi{ani od dràvata. Iskustvata od drugi zemjipokaùvaat deka pogolemata fiskalna decentralizacija i raspolagaweto soogromni pari~ni iznosi ja pottiknuva opasnosta od korupcija, ili pak, moè dadovede do transfer na sredstvata za nekoi drugi potrebi. Druga opasnostpretstavuva neuspehot na sistemot vo odredeni edinici na lokalnatasamouprava, kade {to nedovolno pribranite sredstva moè da se odrazat vrzkvalitetot na raboteweto.3.2. Ocenka na postojniot sistem na socijalna za{titaPri analizata na postojniot sistem na socijalna za{tita, a vo pravec nanegovo podobruvawe, treba da se imaat predvid nekolku pokazateli koi vo

momentov ni stojat na raspolagawe, dobieni vrz osnova na raspolo`livite

informacii.• Brojot na vraboteni, t.e. lica koi pridonesuvaat vo sistemot nasocijalna za{tita, vo odnos na korisnicite na pomo{ta od ovoj sistemvo poslednive godini zna~itelno se namaluva. Dokolku na brojot nakorisnicite na socijalna pomo{ mu se dodade i brojot na licata koikoristat tu|a nega i pomo{, kako i brojot na penzionerite, koi istotaka se na tovar na tekovno vrabotenite, odnosot iznesuva ne{topomalku od eden vraboten po eden korisnik. Ova govori vo prilog naslabata fiskalna odr`livost na sistemot, koj, dokolku prodolàtvakvite tendencii, }e gi zagubi mo`nostite za samostojno finansirawe.• Ocenkata na tro{kovnata efektivnost na sistemot na socijalnaza{tita pokaùva deka za raspredelba na iljada denari socijalnapomo{ se pravat tekovni tro{oci na centrite za socijalna rabota vovisina od okolu 50 denari, t.e. koeficientot e 50:1000, {to moè da seoceni kako zadovolitelno nivo na efikasnost.• Adekvatnost na koristite. Najvisokoto nivo na propi{ana pomo{ posemejstvo (pet~leno) iznesuva 4.200 denari mese~no (okolu 65$ ili 15$ po~len), taka {to toa ni oddaleku ne obezbeduva napu{tawe na nivoto nasiroma{tijata.• Vo sistemot se ve}e vneseni nekoi elementi za izbegnuvawe nastimulatorite na rizi~nosta. Taka, socijalnata pomo{ moè da sedobiva vo period od maksimum 5 godini, so {to se motivira vra}awetona korisnicite vo normalno vrabotuvawe. Od druga strana, pomo{tavoop{to ne e vo tolkav iznos koj bi predizvikal efekt na istisnuvawena ostanatite potencijalni merki vo ramkite na sistemot.• Poseben problem pretstavuva golemiot broj na vraboteni koi so mesecine zemaat plata. Toa se lica koi, so ogled na visinata na nivniteprimawa, ne moàt da stanat korisnici na socijalna pomo{, dodeka,vsu{nost, poradi lo{ata sostojba na nivnite pretprijatija, nivnitevistinski prihodi se i pod nivoto na socijalnata pomo{.Vo poslednive dve-tri godini promenite vo reìmot na distribucijata nasocijalnata pomo{ odea vo nasoka na zaostruvawe na uslovite za dobivawe nasocijalnata pomo{, so cel da se namali brojot na korisnicite na pomo{, kako ida se motiviraat istite pove}e da se angaìraat vo sopstvenoto vrabotuvawe.Me|utoa, sostojbite vo ekonomijata i na pazarot na raborna sila se dvièa vosprotivna nasoka od o~ekuvawata. Ova posebno se odnesuva na ekstremno kriznata 2001 god., a delumno i 2002 god., koga se o~ekuva zakrepnuvawe od {okotkoj bezbednosnata kriza vo Republika Makedonija go predizvika na bezbednosen,ekonomski i socijalen plan. Ottamu, vreme e da se preispita opravdanosta naodredbite vo Odlukata na vladata za sukcesivno namaluvawe na iznosot nasocijalnata pomo{ so istekot na opredelen vremenski period od nejzinotokoristewe. Vakvata odredba ima svoja smisla vo normalni okolnosti nastabilnost vo ekonomijta, ekonomski raste` i otvorawe na novi rabotni mesta.Prilikite vo zemjata vo izminatite 18 meseci (od po~etokot na 2001) ne bea

pogodni za vodewe na eden vakov vid politika.

Potpiraweto isklu~ivo na socijalnite transferi ne }e moè pozna~ajnoda pomogne vo namaluvaweto na siroma{tijata, osobeno poradi faktot {tonejzinite pri~ini ne se od privremen, tuku od strukturen karakter. Iako ovojsistem na merki mora da prodolì da funkcionira, zatoa {to dava odredenirezultati, teì{teto na merkite treba da bide nadvor od sferata na ~istatasocijala i vo komplementarnost so drugite merki koi se prezemaat, posebnoonie vo sferata na ekonomijata.3.3. Izbor na optimalen miks na merki na socijalnata za{titaSo ogled na ograni~enosta na resursite, kako i karakterot nasiroma{tijata vo na{ata zemja, bi moèle da se predloàt odreden brojre{enija i intervencii so koi bi se popolnile nekoi od prazninite vo sistemotza za{tita na socijalno zagrozenite lica. Voobi~aeno, ovie merki se grupiraatvo tri osnovni domeni:A) Pazar na rabotna sila. Prviot segment vo koj se poso~uva potrebataod promeni, vo nasoka na reformirawe na sistemot na socijalna za{tita,pretstavuva pazarot na rabotna sila. Vo ovoj domen, naj~esto se predlagaatre{enija koi se vo nasoka na zgolemuvawe na fleksibilnosta na ovoj pazar,pomo{ za nevrabotenite, decentralizirano kolektivno dogovarawe, poniskiminimalni plati, aktivni programi na pazarot na trudot i sl. Ovie merki sedel od posebna glava vo ovoj dokument, kade {to }e im bide posveteno soodvetnovnimanie.B) Reformi na penziskiot sistem. So ogled na problemite vo koizapadnaa penziskite sistemi vo pove}e zemji vo svetot vo poslednava decenija,programite za nivno reformirawe dobija zna~itelna popularnost. So oviereformi se nastojuva da se obezbedi finansiskata odr`livost na sistemot,glavno preku voveduvawe na penziski sistem na pove}e stolbovi. Strategijata zareforma na penziskiot sistem vo Makedonija ve}e e zavr{ena, a primenata nanoviot sistem vo koj se inkorporirani site pozna~ajni preporaki, se o~ekuva dazapo~ne ve}e ovaa godina.V) Socijalna za{tita. Iako dolunavedenite merki nemaat karakterisklu~ivo na merki na socijalnata za{tita, vo prodolènie moàt da sespomnat slednive intervencii kako mo`nosti za namaluvawe na socijalniotrizik:1) Mo`nostite za promeni direktno vo sistemot na socijalna za{tita semo{ne ograni~eni poradi limitiranite finansiski mo`nosti. Ottuka, nekoimo`nosti za podobruvawe na socijalnata polo`ba na ovie lica bi moèle da senajdat vo odredeni strani~ni olesnuvawa, kako {to se besplatna zdravstvena za{tita za primatelite na socijalna pomo{8, besplatno obrazovanie za nivnitedeca, podobruvawe na informiraweto na siroma{nite za mo`nostite zavrabotuvawe, pomo{ vo u~ili{en materijal i stipendii, adaptacija na nekoiobjekti vo domovi za smestuvawe i ishrana na stanbeno neobezbedenite lica isl.2) Naturalni transferi. Iako se predvideni so Zakonot za socijalnaza{tita, ovoj vid na pomo{ re~isi voo{to ne e zaìvean, osven prekuaktivnostite na humanitarnite organizacii. Naturalnite transferi vo oblik

na osnovnite ìvotni namirnici, pred s#, prehranbeni, ili vo oblik naelektri~na energija, voda, greewe i sl., nosat pove}ekratna korist. Prvo,obezbedena e pravilna naso~enost na sredstvata odvoeni za socijalna pomo{, zarazlika od pari~nite transferi koi korisnikot samostojno izbira za {to }e giupotrebi. Vtoro, se dava mo`nost za pogolema iskoristenost na doma{niteproizvodstveni kapaciteti. Pri toa, poradi opasnosta od korupcija, posebnovnimanie bi trebalo da se obrne na nadzorot vrz sproveduvaweto na javnitetenderi za nabavka na dobrata za raspredelba.3) Javni raboti. Ve}e postojat odredeni pozitivni iskustva vo vrska sojavnite raboti koi dosega se sproveduvani vo Republika Makedonija (ureduvawena rekreativni povr{ini, izgradba na komunalni objekti i sl.). Sepak so ogledna faktot {to nivniot dosega{en obem ne moè da se oceni kako zadovolitelen,poèlno e da se vovedat odredeni pottiknuvawa, a ako treba i da se zadolàtop{tinite da prezemaat vakvi aktivnosti. Pri toa primarno e da se obezbediprioritet pri vrabotuvaweto za socijalno zagrozenite lica. Od osobenava`nost e da se posveti osobeno vnimanie na podignuvaweto na obrazovnotonivo na vrabotenite vo administracijata vo edinicite na lokalnata samouprava,so {to tie bi steknale i znaewa potrebni za iniciraweto i organiziraweto naaktivnostite od ovoj tip.4) Mali kreditni linii za doma}instvata. I vo pogled na ovojinstrument vo na{ata zemja postojat skromni, no pozitivni iskustva (proektotPRIZMA). Se raboti za obezbeduvawe na mali kreditni linii (na primer, odSvetska banka) so koi bi im se pomognalo na siroma{nite doma}instva dazapo~nat svoja semejna stopanska aktivnost, so {to bi se osposobile samostojnoda zarabotuvaat vo idnina. Ova osobeno se odnesuva na onie regioni kade {todojde do propa|awe na pove}e pretprijatija od oddelni industriski granki odkoi se izdrùva{e golem del od naselenieto, pri {to se oslobodi rabotna silaso solidna kvalifikuvanost i iskustvo (tekstil, koà, prehranbena industrija).Ovie programi bi trebalo da se koordiniraat so aktivnostite na Agencijata zarazvoj na mali i sredni pretprijatija.5) Edukacija na majkite i kontrola na ra|aweto. So ogled na faktot {tosiroma{tijata e tesno povrzana so nivoto na obrazovanie i goleminata nasemejstvata, korisno bi bilo prezemaweto merki za obrazovanie na ènite vonasoka na pogolema kontrola na ra|aweto, osobeno dokolku ne postojat uslovi zaizdrùvawe na pove}e~leni semejstva.6) Poddr{ka na nevladiniot sektor vo pruàweto pomo{ nasiroma{nite lica. Vo posledno vreme zna~itelno e zgolemen brojot nanevladinite i volonterski organizacii koi paralelno so instituciite nadràvata realiziraat programi za socijalna za{tita na naselenieto. So svojataaktivnost na ovoj plan se istaknuvaat organizaciite za pomo{ na invalidi I hendikepirani lica, koi go pomagaat procesot na obrazovanieto, snabduvawetoso pomagala, informacii i soveti za invalidnite lica i nivnite semejstva,sproveduvaat aktivnosti za adaptacija na rabotnoto mesto za invalidnite licai sl.; potoa, organizaciite na ènite; nevladinite organizacii koi se bavat soproblemite na decata; dru{tvata za borba protiv narkomanijata, alkoholizmot,pu{eweto, sidata i sl.; grupite za samopomo{ i dr. Aktivnosta na NVO se

sproveduva spored ko nkretna programa-proekt, naso~ena kon potesno podra~jena dejnsot, na posebni problemi ili celni grupi. Nivniot metod na aktivnostvklu~uva raznovidni oblici na rabota i komunikacija: po telefon, so doma{naposeta, sovetuvawa, rabotilnici, predavawa, akcioni istra`uvawa i dr.

Sodr`ina:

. Sega{nite sostojbi na poleto na socijalnataza{tita vo Republika Makedonija

Sistemot na socijalna za{tita vo Republika Makedonija

Podelba na nadle`nostite okolu socijalnata za{titapome|u razli~nite nivoa na dr`avnata uprava

. Preporaki za podobruvawe na sistemot nasocijalna za{tita vo Republika Makedonija

Ocenka na postojniot sistem na socijalna za{tita

Izbor na optimalen miks na merki na socijalnata za{tita

Koristena literatura:

google prebaruvac

www.ngocenters.org.mk

www.finance.gov.mk

decentralizacija

Documents