UNIVERS VECTORA FRUTIGER ROMAN

lSod px Kd px Kd px De Vectora

van Frutiger

6

Door Cecile JanssEn en Martijn Smeets

De schreefloze lettertypen van Adrian Frutiger zijn een begrip

in de wereld van de typografie. De Zwitser heeft er ongeveer

dertig op zijn naam staan. waaronder de bekende Univers.

Avenir. Méridien en de naar hem vernoemde Frutiger. Minder

bekend is de Vectora die hij in 1991 voor Linotype ontwierp.

Met de Vectora haakt Frutiger aan bij de Amerikaanse

Grotesken. in het bijzonder bij de in 1904 ontworpen "Franklin

Gothic" en de daarop volgende "News Gothic" uit 1907.

ontworpen door de Amerikaanse typograaf Morris Fuller

Benton. Amerikaanse Grotesken kenmerken zich onder meer

door de rela tief grote x-hoogte van de letters en de con touren

van de afzonderlijke letters. Ook het feit dat de letters bijzonder

smallopend zijn is opvallend. Als totaal font zijn deze

Grotesken echter zelden harmonisch en daardoor zijn ze

minder geschikt voor lange teksten. De meeste mensen nemen

tijdens het lezen immers geen afzonderlijke letters waar;

groepen letters worden direct als woorden herkend.

Samenhang en harmonie tussen de letters is daarom van groot

belang voor de leesbaarheid van teksten.

leesbaarheid

De Vectora is weliswaar verwant aan de Amerikaanse

Grotesken. maar scoort op het punt van leesbaarheid duidelijk

beter. Niet verwonderlijk overigens want juist deze eigenschap

is een belangrijk handelsmerk van Frutiger.

De Vectora ken t vier varian ten: Ligh t. Roman. Bold en Black met

de bijbehorende cursieven. Zelfs in zeer kleine corpsen. zoals

in telefoonboeken. blijft de Vectora uitstekend leesbaar. Ook in

combinatie met andere lettertypen en in grote corpsen

behoudt de Vectora zijn esthetische charme.

Hierboven staan vier schreeflozen van de hand van Frutiger in combi­

natie met de "inspiratiebronnen" van de Vectora: de FrankIin Gothic

en de News Gothic. Het verticale karakter van de American Gothics is

goed terug te vinden in de Vectora. Opvallend aan deze "moderne"

American Gothic is de K waarvan beide diagonalen de stok van de let­

ter raken . Dit in tegenstelling tot veel andere Gothics waarvan slechts

een van de twee diagonalen de stok raakt. De Vectora valt verder op

door zijn extreem grote x-hoogte. Zelfs de x-hoogte van de News

Gothic, een echte tekstverslinder, haalt het niet bij de Vectora. De

grote x-hoogte heeft als voordeel dat de letter goed leesbaar blijft in

zeer kleine corpsen, een nadeel is dat de letter daardoor extra veel

interlinie nodig heeft. Verder heeft de Vectora zogenaamde "inkt­

traps" of "insnedes". Deze gootjes voorkomen het dichtlopen van de

scherpe hoeken van de letter wanneer de letter gebruikt wordt op een

mindere kwaliteit papier (bijvoorbeeld in een krant of telefoonboek).

De overtollige inkt vult dan de uitholling vlak onder de hoek. Deze

mogelijkheid is vervat in de "Hinting"-faciliteiten van de Vectora en is

corpsafhankelijk; hoe kleiner de letter, hoe groter het effect.

detail M ~

---~ -- -~

Geometrische vector De naam van het lettertype is afgeleid van het geometrische

begrip "Vector". Vectoren worden gebruikt voor de mathe­

matische beschrijving van de grootte en de richting van

natuurkundige eigenschappen zoals snelheid en kracht.

Vectoren stralen dynamiek uit en dat zal voor Adrian Frutiger

een belangrijk argument geweest zijn bij de naamkeuze van

het font.

TYPOGRAFIE

AVENIR NEWS GOTHIC FRANKLIN GOTHIC

lKdpx Kdpx Kdpx De illustratie hieronder uit "Denken und Schaffen einer "TYpografie"

van Adrian Frutiger, geeft een aardige karakterschets van de vier

schreeflozen van Frutiger. De Avenir, geïnspireerd op de lettertypen

uit de jaren '30 (o.a. Nobel, Metro), is verbeeld door een statig voertuig.

Deze breed lopende letter vereist een hoge mate van nauwkeurigheid

van de gebruiker. Dan de overbekende, oude versie van de Univers uit

de jaren '50 en de Frutiger Roman uit de jaren 'la. De afgebeelde

Citroën BX-Gti verwijst naar het oorspronkelijke doel van de Frutiger

Roman: de belettering van het Parijse vliegveld "Charles De GaulIe".

Als laatste telg uit de Frutiger-familie de Vectora, verbeeld door

Cherokee Jeep. Groot, robuust, voorzien van de nodige extra's en

bovendien uitermate geschikt voor zwaar terrein. Alleen wanneer we

naar het verbruik gaan kijken gaat de vergelijking niet helemaal meer

Op! (deze tekst is gezet uit Vectora roman corps 7,5)

Avenir (1988)

abcrstuv Frutiger Roman (1976)

abcrstuv abcrstuv Univers (1957)

Vectora(1991) L---c:l __ l:> ____ <:: __ r-__ !:) __ 1: ____ l-J __ 'u'~

Voor niet-PostScript zetsystemen zijn ook uithangende cijfers, echte klein­

kapitalen en ligaturen leverbaar.

Roman

abcdefghijklmnopqrstuv

wxyz 1234567890

ABCDEFG H IJ KLM NO

PQRSTUVWXYZ Bold

abcdefghijklmnopqrst

uvwxyz 1234567890

ABCDEFGHIJKLMN

OPQRSTUVWXYZ Black

abcdefghijklmnopqrs

tuvvvxyz1234567890

ABCDEFGHIJKLMN

OPQRSTUVWXYZ 22 pica punten

TETTERODE I NFORMATIE november 19% N. 67

7