TI: P DNG PHNG PHP CHI PH DU LCH ( TCM ) NH GI GI TR CNH QUAN CA VQG CC PHNG. t vn Hin ny vn mi trng ang l vn c s quan tm ca c th gii.Th gii ang phi i mt vi nhiu kh khn do bin i kh hu gy ra.Theo bo co ca Lin Hp Quc th Vit Nam s l mt trong nm quc gia trn th gii chu nh hng nng n nht ca hin tng bin i kh hu.Cng vi n lc chung ca c th gii trong vic lm chm li qu trnh bin i kh hu, Vit Nam cng ang lm tt c gim thiu n mc thp nht nhng nh hng s phi i mt trong tng li.Ngoi ra vn v bo v rng, vn a dng sinh hc cng ang c quan tm. Vit Nam cng nh cc nc trn th gii thit lp h thng nhng khu vn quc gia.y chnh l ni lu gi rt nhiu loi ng thc vt qu him cn c bo v.V n cng l l phi xanh gip iu ha kh hu v gi t v nc, gip ngn nga cc hin tng thin nhin gy ra nh l lt, hn hn... i tng nghin cu v phng php nghin cu Vn quc gia Cc Phng l khu vn quc gia c hnh thnh sm nht Vit Nam.Ni y lu gi rt nhiu loi ng thc vt c hu, thc vt c hn 2.000 loi, ng vt c xng sng c 480 loi chim 38% s loi ng vt trong c nc.Chnh v vy m VQG Cc Phng c vai tr ht sc quan trng trong h thng cc khu bo tn thin nhin Vit Nam.Phm vi nghin cu ca chuyn tp trung vo nh gi cht lng mi trng ti VQG Cc Phng.Phng php c s dng trong chuyn bao gm cc phng php sau: - Phng php thu thp s liu t bng hi. - Phng php thu thp s liu t cc ti liu tham kho. - Phng php chuyn gia. - Phng php m hnh ha. - Phng php thng k. - Phng php chi ph du lch. Trong phng php chi ph du lch ( TCM ) l ni dung c bn, phng php c s dng trong qu trnh lm chuyn .Phng php ny da trn nhng thng tin trc tip t khch du lch thng qua bng hi. DANH MC T VIT TT TEV : Total economic value.Tng gi tr kinh t UV : Use value.Gi tr s dng. NUV : Non use value.Gi tr phi s dng. DUV : Direct use value.Gi tr s dng trc tip. IUV : Indirect use value.Gi tr s dng gin tip. OV : Option value.Gi tr la trn. BQ : Bequest value.Ga tr ty thuc hay gi tr li. EXV : Existence value.Gi tr tn ti TCM: Travel cost method.Phng php chi ph du lchl ITCM: Individual travel cost method.Phng php chi ph du lch c nhn ZTCM: Zone travel cost method.Phng php chi ph du lch theo vng. WTP : Willing To Pay.Sn lng chi tr HST : H sinh thi VQG : Vn quc gia. DLST : Du lch sinh thi. USD : la M VN : Vit Nam ng DANH MC BNG BIU, HNH V Hnh 1.1.S TEV. Hnh 1.2. th hm cu gi tr mi trng. Hnh 1.3.Bn VQG Cc Phng. Hnh 3.1. ng hi quy. Bng 2.1.Gi tour tham quan Cc Phng trong mt ngy. Bng 3.1.c im kinh t - x hi ca du khch. Bng 3.2.S lng khch trong mt nhm. Bng 3.3. Mc ch i du lch ca du khch. Bng 3.4.Nhng vn lm du khch khng hi lng. Bng 3..5.Bng v WTP ca du khch. Bng 3.6.c im ca vng. Bng 3.7: Lt khch trung bnh mt nm ca mi vng. Bng 3.8.Lt khch trung bnh n Cc Phng ca 1 vng, tnh trn 1000 dn. Bng 3.9.T l s dng cc phng tin giao thng ca du khch. Bng 3.10.Chi ph v giao thng/ 1 ngi/1 vng. Bng 3.11. Mc lng ti thiu/ 1 thng / 1 vng. Bng 3.12. Gi phng ngh ti VQG Cc Phng . Bng 3.13. Cc chi ph khc. Bng 3.14.Tng chi ph ca mi vng. Bng 3.15.Gi tr VR v TC. Bng 3.16.Tng li ch thu c . Biu 3.1.Biu th hin t l phn trm mc ch i du lch ca du khch khi ti VQG Cc Phng. Bng biu 3.2:Tng chi ph ca mi vng. LI CM N Trong sut qu trnh thc hin chuyn v lun vn, ti nhn c s gip nhit tnh ca cc ging vin ca khoa Mi trng, trng HKTQD.Ti xin by t lng bit n v s gip ny. c bit ti xin cm n Ths inh c Trng, Ph trng khoa Mi trng, ngi trc tip hng dn ti lm ti, t vic xy dng cng n vic thu thp thng tin, phn tch thng tin, vit bi,chnh sa ni dung. Bn cnh ti cng chn thnh cm n ti gia nh v bn b, nhng ngi ng h v gip ti rt nhiu. H Ni, thng 05 nm 2009 Sinh vin HN TRN VIT CHNG I: C S L LUN CA PHNG PHP CHI PH DU LCH ( TCM ) 1.1.CNH QUAN MI TRNG 1.1.1. Khi nim. Cnh quan mi trng l mt thut ng dng ni mt cch rng ri n trng thi mi trng t nhin.Khi nim ny bao gm c khi nim v cht lng mi trng xung quanh, v cng bao hm cc khi nim nh cht lng cnh quan v cht lng thm m ca mi trng. Gi tr cnh quan mi trng ph thuc rt nhiu vo cht lng mi trng.Mt gi thit c bn l cht lng mi trng c th hin cht lng ca cc dch v gii tr m mi trng cung cp.Vic nh gi cht lng mi trng vi ng gi tr ca n c vai tr rt quan trng. qua mt thi gian rt lu, ton x hi vn nhn nhn hng ha mi trng khng ng vi gi tr thc ca n ( tng gi tr kinh t), gi tr b coi thp i hay b b qua hon ton.Chng vn khng c o lng v khng c lng gi, v th b khai thc mt cch khng hiu qu. l mt s tht bi ca th trng.Cc hng ha nh sng, h , khng kh sch khng c nh gi bi v chng khng c mua bn trn th trng nh bnh m, tht, sa.Vic tnh ng, tnh gi tr ca cht lng mi trng s mang li hiu qu rt ln khng nhng v gi tr kinh t m cn v gi tr mi trng, gip cho vic phc hi, tng cng v bo tn cht lng ti nguyn t nhin v cc h sinh thi.Chng ta s nghin cu c th v cht lng mi trng cng nh cch tnh ton c th. 1.1.2.Gi tr kinh t ca cht lng mi trng. Cc nh kinh t hc phn loi gi tr kinh t trong mi quan h ca chng vi mi trng t nhin, xem xt mi quan h gia ch th ( con ngi ) ngi nh ra gi tr v khch th - vt c nh gi.Mi trng c th cung cp nhng hng ha trc tip nh tm, c , ci, nhng ngun nguyn vt liu u vo ca qu trnh sn xut, cc dch v sinh thi nh hn ch bo l, chng si mn, iu ha kh hu.Ni cch khc, mi trng cung cp cho con ngi v h thng kinh t nhng gi tr v khi s dng chng, bng cch ny hay cch khc th con ngi s thu v nhng li ch nht nh. Trn nguyn tc , o lng tng gi tr kinh t, cc nh kinh t hc bt u bng vic phn bit gia gi tr s dng v gi tr phi s dng. -Gi tr s dng: Chnh l gi tr s dng m con ngi thu c khi s dng mt ti nguyn thin nhin hay mt dch v no km theo.Gi tr s dng c chia thnh 2 loi: gi tr s dng trc tip v gi tr s dng gin tip - Gi tr s dng trc tip: l gi tr trc tip m chng ta thu c khi s dng mt ngun ti nguyn thin nhin no .V d khi chng ta trc tip khi thc v s dng ngun ti nguyn nh g hay sn bn chim th, chnh l gi tr s dng trc tip m con ngi thu c - Gi tr s dng gin tip.Xt trong mt mt no th y chnh l gi tr m chc nng ca nhng h sinh thi to ra.Nhng chc nng phc v cho con ngi, v th n cn phi c lng gi. V d: mt khu rng, ngoi chc nng cung cp g, n cn c chc nng bo v chng si mn, gi nc, ht CO2 Tt c nhng chc nng ny trc tip hoc gin tip phc v cho li ch kinh t v li ch ca con ngi. - Gi tr ty chn: Mt c nhn c th t nh gi cch s dng mi trng hay ti nguyn mi trng trong tng lai.Gi tr ty chn l gi tr ca mi trng nh l li ch tim tng trong tng lai khi n tr thnh gi tr thc khi n c s dng trong hin ti.Mi c nhn c th sn sng chi tr cho vic bo v mi trng chng li nhng kh nng s dng ca mt ngi no trong tng lai.Gi tr ty chn con bao gm c nhng gi tr s dng ca nhng ngi khc( ngha l li ch gin tip m bn thu c t gi tr s dng ca nhng ngi khc.Bn cm thy hi lng khi nhng ngi khc cng thu c li ch v sn sng bo v mi trng em li li ch cho ngi khc) v gi tr s dng bi cc th h tng lai Gi tr ty chn = gi tr s dng c nhn + gi tr s dng ca nhng ngi khc + gi tr s dng bi cc th h tng lai. Tng gi tr ngi s dng thu c = gi tr thc la chn + gi tr la chn. -Gi tr phi s dng: th hin cc gi tr phi phng tin nm trong bn cht tht ca s vt, nhng n khng lin quan n vic s dng thc t, thm ch vic chn la s dng s vt ny. - Gi tr ty thuc( gi tr li): Gi tr ny cng ph thuc vo tnh c trng v sinh thi ca h sinh thi m quan im ca ngi nh gi a ra, trong n lin quan cht ch ti tnh c th, c trng ca tng h sinh thi.Vic lng ha cc gi tr ny ht sc kh khn v n cng ph thuc vo cch tip cn ca tng chuyn gia. - Gi tr tn ti( EXV) l nhng gi tr c c nh duy tr ca h sinh thi ca th h trc li cng nh vic chng ta phi u t, duy tr n mang li gi tr cho tng lai Nh vy da trn vic tnh ton gi tr kinh t ca h sinh thi trn quan im tng hp ngi ta a ra gi tr TEV.y l c s cho cc nh kinh t hc mi trng a ra cc phng php tip cn, nh gi nhm lng ha cc gi tr ca mi trng, phc v cho vic hoch nh chnh sch, duy tr, bo tn, m bo tnh bn vng.TEV c khi qut bng cng thc sau: TEV = UV + NUV = ( DUV + IUV + OV) + ( BV + EX) Ta c s m t nh sau TEV UV DUV IUV OV BV EXV NUV Hnh 1.1. S TEV Trong : - TEV : Tng gi tr kinh t - UV : Gi tr s dng - DUV : Gi tr s dng trc tip - IDUV: Gi tr s dng gin tip - NUV : Gi tr phi s dng - OV : Gi tr ty chn - BV : Gi tr ty thuc hay gi tr li - EXV : Gi tr tn ti c th hiu r hn v TEV, chng ta hy xem xt v d v TEV ca mt khu rng ngp mn - Gi tr s dng trc tip: tm, c, mt ongnhng sn phm c th trao i, bun bn trn th trng - Gi tr s dng gin tip : hn ch bo, sng, ng vai tr nh mt ti lc - Gi tr ty chn : ty thuc vo tng khu rn ngp mn.V d, rng ngp mn Giao Thy l im dng chn ca loi chim qu him: c m tha - Gi tr ty thuc : lin quan n tnh cht ph thuc ca n - Gi tr tn ti : l gi tr m khu rng ngp mn li cho th h mai sau: cnh quan, a dng sinh hc, 1.1.3. ngha ca vic nh gi cht lng mi trng. Nh chng ta bit, vic nh gi ng v cht lng mi trng c ngha rt quan trng trong vic bo tn, duy tr v pht trin.T lm nn tng cho vic xy dng chnh sch mi trng c hiu qu. Th nht : Cn phi khng nh rng, cht lng mi trng cng l hng ha, tc l n c gi tr v gi tr s dng.M l hng ha th vic nh gi l cn thit, t trnh c nhng tht bi ca th trng. Th hai : Khi cht lng mi trng c nh gi ng v chnh xc khi cch nhn nhn, quan nim, hnh vi ca con ngi t cng c nhng thay i tch cc hn.L c s ca nguyn tc ngi gy nhim phi tr tin Th ba : Vic nh gi cht lng mi trng s cho php chng ta xem lm th no t c cn bng chun gia cht lng mi trng v GNP( tng thu nhp quc dn).Mun t c s cn bng cn phi c s qun l nghim ngt i vi cc ngun ti nguyn. Nh vy vic nh gi cht lng mi trng c ngha rt ln trong vic bo tn, duy tr v pht trin cc ngun ti nguyn, cc h sinh thi.Nu chng ta c c nhng phng thc nh gi nhng hng ha mi trng ny v a chng vo vic hnh thnh chnh sch, th chng ta c th a ra nhng quyt nh v mi trng sng sut so vi nhng quyt nh v mi trng hin hnh.Sau y chng ta s i vo tm hiu cc phng php dng nh gi mi trng 1.1.4 Cc phng php nh gi mi trng. nh gi gi tr ca hng ha mi trng, hin nay cc nh kinh t mi trng da trn c s l thuyt nn tng kinh t hc v nhng vn mi trng.Qua a ra nhng k thut nh gi c c s khoa hc thc tin c p dng v ph bin kh rng ri trn th gii.Trong vn ct li cui cng l phi xc nh c gi ca cht lng mi trng.Cc nh kinh t hc cho rng c hai phng php c bn c s dng l * Cc phng php khng s dng ng cu. * Cc phng php s dng ng cu. 1.1.4.1. Cc phng php khng s dng ng cu. y l nhng phng php khi a vo nh gi khng cn thit phi s dng m hnh hm cu, m ngi ta da trn nhng nguyn l kinh t nh gi kt hp nhng m hnh c, cc nguyn l v s bin ng trong mi trng * Cc phng php khng s dng ng cu bao gm: - Phng php liu lng p ng - Phng php chi ph thay th - Phng php chi ph c hi 1.1.4.2. Cc phng php s dng ng cu V bn cht, phng php s dng hm cu da trn nguyn l hm li ch c c t s bng lng chi tr ca khch hng tho mn mt nhu cu no v hng ha v dch v, phn gii hn pha di hm cu chnh l tng li ch c c.V y l c s xc nh tng gi tr v li ch mi trng.y l phng php dng o lng phc li * Cc phng php s dng ng cu bao gm: - Phng php chi ph du lch ( TCM ) - Phng php nh gi ngu nhin ( CVM ) - Phng php chi ph hng th ( HPM ) hiu r hn, chng ta c th nghin cu m hnh sau Cht lng mi trng gi ng cu v gii tr Vng di ng cu = li ch ca gii tr = li ch ca khu vc t nhin( theo gi nh) Hnh 1.2. th hm cu gi tr mi trng 1.2.Phng php chi ph du lch ( Travel cost method TCM ) 1.2.1. Khi nim L phng php da trn c s nhng im du lch c sc hp dn i vi du khch, nhng im c cht lng mi trng tt.V nh gi cht lng mi trng , ngi ta da vo khch du lch nh gi, chnh v vy i vi phng php ny nhu cu v gii tr s bng nhu cu v cht lng mi trng ti khu vc cn nh gi.Vy khi s dng phng php ny, phng php nh gi cht lng mi trng l phng php nh gi gin tip. Phng php ny c s dng hu ch trong vic nh gi cht lng ca cc khu vc thin nhin cung cp gii tr, ni m mi ngi thng lui ti t chc cc hot ng gii tr vui chi nh picnic, i do.Gi thit c bn l cht lng mi trng c th hin cht lng cc dch v gii tr m mi trng cung cp.gi thit ny ng rng: Nhu cu v gii tr = Nhu cu v khu vc t nhin. Chng ta s phng vn khch thm quan xem h i n u.T nhng cu tr li ca khch thm quan, chng ta c th tnh ton chi ph du hnh ca h v lin h n s ln tham quan trong mt nm.Khng c g ng ngc nhin khi mi quan h ny phn nh ng cu dc xung in hnh, th hin quan h gia chi ph cho mt ln tham quan v s ln thm quan, c ngha l nhng ngi sng xa khu du lch ny s c s ln tham quan t hn( chu chi ph du hnh cao hn) , cn nhng ngi sng gn khu du lch ny s c khuynh hng i tham quan thng xuyn hn ( chi ph du hnh thp) L ng nhin, cc yu t khc ngoi chi ph du hnh cng c nh hng n mc thng xuyn khi ngi ta i tham quan mt a im.V d khi so snh gia hai c nhn, mt giu, mt ngho sng cng trong khong cch vi khu thng cnh( chi ph du hnh nh nhau ) chng ta khng ngc nhin khi thy ngi giu i tham quan nhiu hn ngi ngho.V th, cc nh phn tch thng xem mc thu nhp ca du khch nh mt nhn t nh hng n s ln tham quan trong mt nm.Cc yu t khc c th gii thch c iu ny bao gm s lng cc khu du lch khc nhau chn la, s thch ring ca mi ngi v tng loi khu thng cnhTuy nhin, mt khi cc iu chnh ny c thc hin, cc nh phn tch c th tm c mi quan h ng cu gia gi mt ln tham quan v s ln tham quan c thc hin 1.2.2. Gii thiu v phng php chi ph du lch C hai cch tip cn chnh ca phng php chi ph du lch l tip cn theo phng php chi ph du lch theo vng, v tip cn theo phng php chi phi du lch theo c nhn 1.2.2.1.Gii thiu v phng php chi ph du lch theo vng ( ZTCM ) Di dng ton hc th ng cu v chuyn i cho mt khu vc vui chi gii tr t vng j s xc nh nh sau: Vj/Pj = f(C j,Xj) Trong : Vj: l tng s chuyn i ca cc c nhn t vng j ti im vui chi gii tr. Pj : l s dn vng j. C j : l chi ph du hnh t vng j ti im vui chi gii tr. Xj : th hin cc c im kinh t x hi ca vng j nh : thu nhp, chi tiu Vj/Pj : t l ny thng thng tnh bng s ln tham quan trn 1000 dn. Gi nh rng mi quan h trn l mi quan h tuyn tnh, mi vng tiu dng trung bnh (ACS) trn ngi cho tt c cc chuyn i du lch trong mt khong thi gian c tnh bng cch ly nguyn hm ca hm s c dng sau y: V/P = a + bTC ASC1 = Tng thng d tiu dng hng nm cho ton b hot ng vui chi gii tr c th c tnh trong mi vng bng cch nhn ASC trung bnh vi tng dn s ca mi vng.Cng dn thng d tiu dng ca mi vng hng nm ca tt c cc vng s cho gi tr tng thng d tiu dng hng nm cho dch v vui chi gii tr. 1.2.2.2. Gii thiu v phng php chi ph du lch theo c nhn( ITCM) ng cu trong m hnh ny th hin mi quan h gia s ln tham quan hng nm ca c nhn vi chi ph ca chuyn i Vi = f( TCi,Xi) Trong : Vi : l s ln tham quan trong mt khong thi gian nht nh. TCi : l chi ph chuyn i ca mi c nhn n im du lch. Xi : l tt c cc yu t khc quyt nh s ln thm quan ca mi c nhn i ( thu nhp, thi gian, cc iu kin v kinh t x hi..) Ly nguyn hm hm cu gia chi ph du hnh TC, cho ta mt gi tr c lng ca thng d tiu dng c nhn hng nm ICS cho c nhn i ICS1 = Tng thng d tiu dng hng nm cho mt im du lch c tnh bng cch nhn gi tr thng d tiu dng hng nm ca c nhn ICS vi s c nhn n thm quan du lch.Vic m hnh ha cc c im kinh t x hi ca mi c nhn c th c lng gi tr thng d tiu dng ca cc nhm kinh t x hi khc nhau ca cc du khch Trong m hnh ha c bn trn, mt s gi nh cn phi lu khi p dng phng php chi ph du hnh * Phng php c bn gi nh du khch thun ty, tc l, chuyn i n im du lch l mc ch duy nht ca vic thm quan du lch.Trong trng hp ny s l mt kch bn c th sy ra.C th l, chuyn i ch l mt phn ca hot ng vui chi gii tr hay chuyn i c th din ra vi cc hot ng khc.Chi ph du hnh v thi gian trong trng hp ny ln c phn b theo cc mc ch khc nhau * Ngi ta cng gii thch thm rng, vic li xe n khu vui chi gii tr khng to ra s tho dng v cng khng gy ra s tho dng no.Thc t, bn thn vic li xe cng to ra mt s li ch.Trong trng hp ny, chi ph du hnh nn c tnh * Chi ph c hi ca thi gian ti im du lch v thi gian li ni chung vn cha c mt s thng nht chung * Thng thng, khch du lch thng chn mt im vui chi gii tr thay th, tc l trong mt chuyn i c gng i c nhiu a im. 1.3.Cc bc thc hin phng php chi ph du lch ( TCM ) C th s dng phng php chi ph du hnh xy dng ng cu cho cnh quan mi trng ny.Bng cch thu thp mt s lng ln s liu chi ph du hnh, chng ta c th c lng gi sn lng tr cho nhng cnh quan c th.D nhin, ngoi s liu v chi ph du hnh, chng ta phi thu thp thm cc s liu khc.Cc gia nh c th c rt nhiu cc yu t khc nhau ch khng ch c chi ph du hnh n mt cng vin.H c th c thu nhp khc nhau