de nieuwe rode lijst libellen zwolle, 3 maart 2012 tim termaatvincent kalkman
TRANSCRIPT
De nieuwe Rode Lijst Libellen
Zwolle, 3 maart 2012
Tim Termaat Vincent Kalkman
De nieuwe Rode Lijst Libellen
• gelezen?• korter of langer
dan verwacht?• begrepen??
Inhoud
• waarom een nieuwe Rode Lijst?• methodiek• uitkomsten Rode Lijst 2011 (Nederlandse criteria)• vergelijking met Rode Lijst 1997• conclusies• uitkomsten IUCN-criteria
Waarom een nieuwe Rode Lijst?
• voornemen overheid: update elke 10 jaar• vorige RL stamt uit 1997!• nieuwe RL is officieel nog een voorstel• na publicatie in Staatcourant pas
officieel• goede timing: nieuwe Natuurwet!
Rode Lijst Libellen 1997 (Wasscher, 1999)
Methodiek
• vaste methode voor elke Rode Lijst, want:– vergelijking mogelijk met vorige RL (1997)– vergelijking mogelijk met RL’s van ander soortgroepen
• ook vergelijking mogelijk met RL’s uit ander landen?
Lastig…
• criteria verschillen per land• daarom ook criteria die
wereldwijd worden toegepast: IUCN-criteria
Lode lijst?Geef mij maal witte lijst!
‘Rode Lijst’ betekent in elk land iets anders…
Twee methoden
• Nederlandse criteria van het Ministerie van EL&I
• bedoeld om nationaal natuurbeleid te toetsen
• Internationale criteria van de IUCN
• bedoeld om RL’s tussen landen te kunnen vergelijken
Nederlandse criteria
• soorten toedelen aan RL-categorie:– Verdwenen uit Nederland– Ernstig bedreigd, Bedreigd, Kwetsbaar, Gevoelig– Thans niet bedreigd
• combinatie van zeldzaamheid en trend leidt tot juiste categorie
Nederlandse criteriaTrend: % achteruitgang
t-klasse
<25%
0/ +
1 GE
2 (TNB)
3 (TNB)
4 (TNB)
25-50%
t
5 KW
6 KW
7 KW
8 (TNB)
50-75%
tt
9 BE
10 BE
11 KW
12 GE
75-100%
ttt
13 EB
14 BE
15 KW
16 GE
100%
tttt
17 VN
z-klasse x zzz zz z a Zeldzaamheid: zv (aantal atlasblokken)
0
1-16
17-83
84-209
>209
Zeldzaamheid: zn (aantal individuen)
0 1-250 251-2500
2501-25000
>25000
Zeldzaamheid• ZV: aantal atlasblokken met voortplanting in 2010• geweldige dataset met waarnemingen, dankzij ons
allemaal!• situatie ‘2010´ = 2000-2009• toe- of afname in periode 2000-2009? -> correctie van
aantal atlasblokken (occupancy modellen)
• ZN: aantal voortplantende individuen in 2010 -> ingeschat, in klassen
ZV (bijna) steeds doorslaggevend
ZV groene glazenmaker
• 85 atlashokken met voortplanting in 2000-2009 (= ‘2010’)• maar: 4% afname tussen 2000 en 2009 -> correctie tot 82 hokken
Trend• TV: trend in verspreiding: aantal atlasblokken met
voortplanting sinds 1950• TN: trend in aantal voortplantende individuen sinds
1950• ‘1950´ = 1920-1960
• 1950 is referentiejaar voor de Rode Lijst!• situatie in periode 1920-1960 wordt vergeleken met
situatie 2000-2009…
Groot verschil in onderzoekskwaliteit!
Trend in verspreiding (TV)
• onderscheid gemaakt: slecht, redelijk en goed onderzochte hokken (Chao2 methode )
• slecht onderzochte hokken niet bruikbaar• redelijk en goed onderzochte hokken: onderling
vergeleken -> trends gemiddeld• overcorrectie voorkomen door expert judgement
Trend aantal (TN)
• 1950-1998: geen betrouwbare gegevens over populatiegrootte van soorten
• pas vanaf 1999: Landelijk Meetnet Libellen -> betrouwbare trends voor 2/3 van de soorten
Oplossing: ‘kettingindex’
Kettingindex speerwaterjuffer
98% afname
Trend: % achteruitgang
t-klasse
<25%
0/ +
1 GE
2 (TNB)
3 (TNB)
4 (TNB)
25-50%
t
5 KW
6 KW
7 KW
8 (TNB)
50-75%
tt
9 BE
10 BE
11 KW
12 GE
75-100%
ttt
13 EB
14 BE
15 KW
16 GE
100%
tttt
17 VN
z-klasse x zzz zz z a Zeldzaamheid: zv (aantal atlasblokken)
0
1-16
17-83
84-209
>209
Zeldzaamheid: zn (aantal individuen)
0 1-250 251-2500
2501-25000
>25000
Groene glazenmaker
Kwetsbaar
Trend: % achteruitgang
t-klasse
<25%
0/ +
1 GE
2 (TNB)
3 (TNB)
4 (TNB)
25-50%
t
5 KW
6 KW
7 KW
8 (TNB)
50-75%
tt
9 BE
10 BE
11 KW
12 GE
75-100%
ttt
13 EB
14 BE
15 KW
16 GE
100%
tttt
17 VN
z-klasse x zzz zz z a Zeldzaamheid: zv (aantal atlasblokken)
0
1-16
17-83
84-209
>209
Zeldzaamheid: zn (aantal individuen)
0 1-250 251-2500
2501-25000
>25000
Speerwaterjuffer
Ernstig bedreigd
Uitkomsten alle soortenMercuurwaterjuffer Maanwaterjuffer
Dwergjuffer Venglazenmaker
Bronslibel Noordse glazenmaker
Oostelijke witsnuitlibel Groene glazenmaker
Sierlijke witsnuitlibel Venwitsnuitlibel
Donkere waterjuffer Gevlekte witsnuitlibel
Speerwaterjuffer Kleine tanglibel
Hoogveenglanslibel Zuidelijke oeverlibel
Kempense heidelibel
Bosbeekjuffer
Noordse winterjuffer
Beekrombout
Gaffellibel
Gewone bronlibel
Gevlekte glanslibel
Verdwenen uit NL5
Ernstig bedreigd4
Bedreigd6
Kwetsbaar6
Gevoelig2
23 soorten op de RL (35%)
Verschillen met Rode Lijst 1997?
• de oude methode wijkt (een beetje) af• beide lijsten niet direct vergelijkbaar• daarom: reconstructie Rode Lijst 1997 met methode
en gegevens van nu
Vergelijking 1997-2011
0
10
20
30
40
50
60
70
1997 2011
Thans niet bedreigd
Gevoelig
Kwetsbaar
Bedreigd
Ernstig bedreigd
Verdwenen uit Nederland
1997 2011
n=61n=65
0%
10%
20%
30%
40%
50%
1997 2011
Gevoelig
Kwetsbaar
Bedreigd
Ernstig bedreigd
Verdwenen uit Nederland
Vergelijking 1997-2011
1997 2011
44%
35%
Belangrijkste verschillen
• de Rode Lijst is korter en minder ‘diep rood’ geworden• 8 soorten van de Rode Lijst af• 6 soorten in lichtere categorie
• 23 soorten is nog steeds best veel…• 2 soorten die niet bedreigd waren zijn dat nu wel– maanwaterjuffer & venglazenmaker (oorzaken??)
• situatie enkele soorten nog steeds zeer zorgzaam!– speerwaterjuffer & Kempense heidelibel
Nieuwe RL langer dan verwacht?
• enkele soorten kloppen niet met je ‘gevoel’• soorten in zelfde categorie gebleven:– bosbeekjuffer– beekrombout– hoogveenglanslibel– venwitsnuitlibel
Nederlandse criteria zijn ‘streng’!
Referentiejaar 1950
0
50
100
150
200
250
1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020
Aant
al1950
2010
Nederlandse criteria
De eis van 10 jaar voortplanting
• recente ‘terugkomers’: pas na 10 jaar voortplanting uit categorie VN- oostelijke & sierlijke witsnuit- mercuurwaterjuffer
• recente ‘nieuwkomers’: pas na 10 jaar voortplanting beschouwd voor de Rode Lijst- gaffelwaterjuffer- zuidelijke glazenmaker, keizerlibel & heidelibel
Conclusies
• Rode Lijst is korter geworden: gemiddeld gaat het goed!• recente positieve ontwikkelingen op deze RL nog niet
zichtbaar• compliment voor beheerders en beleidsmakers!
• er zijn ook verliezers• niveau 1950 is bij sommige soorten nog niet bereikt
0
50
100
150
200
250
1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 2020
2010
1950
2010
Aant
al
Nederlandse criteria
2001
IUCN-criteria
Uitkomsten IUCN-criteria?
Uitkomsten IUCN-criteria
• lijst minder lang en minder rood (19 soorten)• 4 algemene soorten op de RL!
zwarte heidelibelIUCN: Near Threatened
• gewone pantserjuffer• lantaarntje• steenrode heidelibel
Ab Baas
0
20
40
60
80
100
120
1999 2001 2003 2005 2007 2009
Dank aan alle waarnemers en tellers!
Dank aan begeleidingscommissie!
• Dick Bal (EL&I)• Arco van Strien (CBS)• Hans de Iongh (IUCN)• Jaap Bouwman (NVL)• Roy van Grunsven (NVL)
Fotografen:
• Ab Baas• Kars Veling• Kim Huskens• Tim Termaat