DE LERARENOPLEIDER ALS

INNOVATOR

WAT IS HET PROBLEEM?

2

Wat hoopt u vandaag hier te halen?

Wie van uw collega’s weet dat u hier

vandaag bent?

Wat verwachten zij van de opbrengst van

vandaag?

HET PROBLEEM: EEN ‘THEORY

OF IMPROVEMENT’

Scholings/opleidingsprogramma

?

Competenties van opleiders

?

Nieuwe rollen

?

Curr/org-ontwikkeling/Studentresultaten

Individuele professionalisering Schoolontwikkeling

Deel 2 Deel 1

OPZET VAN DE WORKSHOP

4

De opleider als innovator/curriculumontwikkelaar

• Over ontwerpprocessen: inhoud en didactiek

• Consistent configureren in een spinnenweb

• Over veranderprocessen: kleuren, campings en sigaretten

• De rol van onderzoek

• Leiders en volgers

• Noodzakelijke kwaliteiten voor opleiders

COLLEGIAAL LEREN

Het leren van de lerarenopleider

• Bronnen van leren

• Effectieve professionalisering: transfer en boundary processen

• Integratie van leren en werken

• Doorbreek het isolement

• Over reizigers, trekkers en zwervers

COLLEGIAAL LEREN

DEEL 1: DE LERARENOPLEIDER ALS

INNOVATOR

5

Zes rollen (Lunenberg et al., 2014)

• Leraar van leraren

• Onderzoeker

• Begeleider

• Curriculumontwikkelaar

• Poortwachter

• Bruggenbouwer tussen opleiding en school

Ontwikkeling van organisatie en team???

• Van de lerarenopleiding? • Van het primair of secundair onderwijs?

VOLGENS VELOV EN VELON …

6

HET CURRICULUM IN DE STEIGERS

CURRICULUMINNOVATIE: TWEE

PROCESSEN

Visie op het beroep Visie op leren

Didactisch concept

Curriculumontwerp

Opleidingsinhoud

Ontwerpproces (het wat)

Veranderproces (het hoe)

VISIE OP HET BEROEP

Craft: vaste set van technieken en vaardigheden die je leert door veel training

Labour: het uitvoeren van opdrachten op basis van lesdoelen, lesplannen en lesmaterialen die door anderen ontworpen zijn

Profession: kiezen en toepassen van een repertoire aan technieken en vaardigheden …

Art: … gebruik makend van inspiratie en creativiteit

Wise, 1994

VISIE OP DE SCHOOL

DE INHOUD VAN HET CURRICULUM

Bronnen van inspiratie:

• De overheid?

• De faculteit, vakgroep, afdeling, …?

• De opleider zelf?

• De student?

• De werkplek?

• De afgestudeerde?

• De samenleving/maatschappij?

JOUW SCHOOL LOOPT ACHTER

Innovatieplan 2015

Implementatie vanaf 2016

Eerste diploma’s en uitstroom naar de

arbeidsmarkt 2020

Die gaan lesgeven aan kinderen die …

CREATING TOMORROW

?

• The dynamics of globalisation Internationalisering, multiculturaliteit, nieuwe economische machten, milieu

• New social challenges Vergrijzing, ongelijkheid, (on)tevredenheid, vormen van nieuwe sociale betrokkenheid, maatschappelijk vertrouwen

• Changing world of work Levenscyclus, flexibilisering, kennissamenleving, massificatie van HO

• Transformation of childhood Familieverbanden, gezondheid, hoge verwachtingen, kansrijk/arm

• ICT, the next generation Universele toegang, groeiende participatie, mobiele apparaten

TRENDS SHAPING EDUCATION

16

17

DOMINANTE MENTALE MODELLEN

18

DE INHOUD VAN EEN FUTURE PROOF

CURRICULUM

19

Kennis?

Algemene basisvaardigheden?

Specifieke beroepsvaardigheden

Sociale vaardigheden?

21st century skills

Persoonlijk leiderschap?

Competente rebellen,

creatieve dwarsdenkers en

constructieve neezeggers

Een curriculum dat ‘studeerbaar’ is of

Een curriculum dat schuurt en botst?

DE DIDACTIEK VAN EEN FUTURE PROOF

CURRICULUM

20

LEERSTIJLEN

• Consumer

• Prosumer

• Co-creator

• Selflearner

WERKVORMEN

• Projectgestuurd

• Werkplekgestuurd

• Kennisgestuurd

• Onderzoeksgestuurd

ONTWERP

• Gestandaardiseerd

• Gepersonaliseerd

CONTACTVORMEN

• Face2Face

• Online

• Blended

LOCATIE

• Hogeschool

• Werkplek

• Thuis

• De stad

VERBINDING

• Individueel

• Samenwerkend intern

• Samenwerkend

extern

?

HET CURRICULAIRE SPINNENWEB Curriculair spinnenweb

Visie

Leerinhoud

Leeractiviteiten

Bronnen en

materialenGroeperings

-vormen

Leeromgeving

Docentrollen

Tijd

Toetsing

Leerdoelen

waartoe

leren ze

wat leren ze

hoe leren ze

welke middelen

en materialen

gebruiken ze

waar leren ze

hoe faciliteert

de docent het

proces

wanneer

leren ze

hoe wordt het

geleerde getoetst

voor welk

doel leren ze

met wie leren ze

(Jan van den Akker, SLO)

CONSISTENT CONFIGUREREN

Leerdoelen

Wijze van toetsing

Leeromgeving

Samenwerkingsvormen

Rolmodel van de leraar of

Verborgen curriculum

Leerdoelen

Leeractiviteiten

Leeromgeving

Leerinhoud

Toetsing

Groepering

Docentrollen

Bronmaterialen

BIJV. TOETSING

Doel van toetsing

• Controle of leerlingen de stof beheersen?

• Feedback over de effectiviteit van het leren?

• Voor de leerling?

• Voor de leraar?

• Effect op vervolgactiviteiten

• Van de leerling?

• Van de leraar?

Assessment of learning Assessment for learning

‘LEERPLANKUNDIGE’ COMPETENTIES

• Selecteren van inhouden

• Ontwerpen (vertalen van inhoud

naar ontwerp)

• Praktiseren (uitvoeren)

• Reflecteren

• Waarderen (beoordelen en

bijstellen)

KADERS OF CREATIVITEIT

25

Maakbare curricula … … of sensitieve opleiders

PERSPECTIEVEN OP

VERANDERPROCESSEN

26

CURRICULUMONTWIKKELING ALS

VERANDERPROCES

• Machtspel, onderhandeling,

concessies, draagvlak, lobbywerk

? ? ?

• Planmatig

• Leerproces

• Sociaal proces, samenwerking

• ‘De reis is belangrijker dan het eindpunt’

(De Caluwé & Vermaak)

EEN GEZIN OP DE CAMPING

DE FAMILIE GEEL

• Vader beslist

• Verborgen agenda’s

• Onderhandelingen, lobbyen en compromissen

• Individuele en persoonlijke aantekeningen

Marco Snoek, HvA

FAMILIE DE BLAAUW

• Goed voorbereid en volledig

gepland

• Overladen programma

• Weinig flexibel

• Haast / geen tijd

• Voorbereide website en

onderweg uploaden

Marco Snoek, HvA

DE FAMILIE GROEN

• Voortdurende reflectie

• Heeft iedereen het

naar zijn zin?

• Besluiteloos,

voortdurende

discussies

• Gemiste kansen

• Gezamenlijk logboek

Marco Snoek, HvA

DE FAMILIE DE ROODE

• Gezelligheid centraal

• Hoe meer zielen hoe meer vreugd

• Met z’n allen …

• Sociaal

• Uitwisseling van foto’s en MSN-adressen met de hele camping

Marco Snoek, HvA

FAMILIE DE WIT

• Ongepland

• Open staan voor

verrassingen

• Weinig focus

• Foto’s kwijt door

gecrashte

schijf

GA JE MEE

VERDWALEN

Marco Snoek, HvA

verschil

bewaking

stuurbaar

proces

sturende

actor

sturings-

actie inzicht

• Sturen op effect

• Sturen op vitaliteit

• Sturen op (de)stabiliseren

• Sturen op zelfsturen

VERANDERING ALS COMPLEX PROCES

STOPPEN MET ROKEN: IMPLEMENTEREN

ALS SOCIALE GEDRAGSVERANDERING

Gedragsverandering in fasen Fase 1: Probleemontkenning Fase 2: Voorzichtige erkenning Fase 3: Voorbereiding Fase 4: Uitvoering Fase 5: Handhaving

(Van Eekelen 2004; Prochaska e.a. 1992)

Ondersteuning op maat

INNOVATIE EN DE ROL VAN ONDERZOEK

RDD-model

Innovatie als collectief leerproces

Professionele leergemeenschappen

Reflectieve en onderzoekende professional

De oospronkelijke optimistische gedachte, dat met behulp van

wetenschappelijk verantwoorde producten er veel in scholen

verbeterd kan worden, is echter niet juist. Evaluatieonderzoek

brengt dat aan het licht. Leraren blijken de nieuwe producten

niet of niet zoals door de ontwikkelaars bedoeld te gebruiken.

Leraren zijn geen kritiekloze afnemers van hetgeen door

anderen ontwikkeld is.

(Lagerweij & Lagerweij-Voogt, 2004)

HET RDD MODEL

Research: Wat is effectief? Door universiteiten en andere

onderzoeksinstellingen

Develop: Ontwerp door landelijke procesmanagements en vertaling naar

lesmateriaal door SLO en educatieve uitgevers en naar

toetsmateriaal door het CITO

Diffusion (verspreiding en implementatie): uitvoering door leraren

(ondersteund door landelijke pedagogische centra en

nascholingsinstellingen)

Taakverdeling en deprofessionalisering?

Terugkeer van het RDD-model vanuit evidence-based onderwijs?

ONTWERPEN EN ONDERZOEK

Huidige situatie

knelpunt

Gewenste situatie

droom

Onderzoek 1

Wat is het

echte probleem?

Onderzoek 2

(indicatoren?)

Ontwerp en evaluatie

Onderzoek 3

ONDERZOEK ALS INTERVENTIE-

STRATEGIE

Onderzoek als doel of als middel?

Hoe neem je mensen mee en organiseer je eigenaarschap?

De stem van opleiders en studenten!

Validiteit van praktijkonderzoek

opbrengst validiteit – kwaliteit van de uitkomst voor de opleider/opleiding

proces validiteit – het juist gebruik van geschikte onderzoeksmethodologien

democratische validiteit – de kwaliteit van de betrokkenheid van verschillende partijen in het onderzoek: opleiders en studenten

katalytische validiteit – de mate waarin het onderzoek leidt tot verandering en transformatie in de opleidingspraktijk

dialogische validiteit – de mate waarin peer review gebruikt is om de kwaliteit van het onderzoek te garanderen

Anderson & Herr (1999)

WERKEN AAN GEDEELD EIGENAARSCHAP

Onderzoeksvraag

Data-interpretatie Dataverzameling

Onderzoeksopzet

Theorie

Probleem

Conclusie

Implementatie/ vervolg

?

?

? ?

?

?

?

?

EEN NIEUWE IDENTITEIT …

Primaire rol: ondersteunen, sturen en voeden van het leren van studenten

Secundaire rol: lid van een moderne professionele organisatie en een modern beroep (TALIS 2010):

• onderzoeker

• collega (collegiale feedback)

• innovator

• samenwerker

Leioderschap van leraren(opleiders) – teacher leadership

‘the process by which teachers, individually and collectively, influence their colleagues, principals, and other members of school communities to improve teaching and learning practices with the aim of increased student learning and achievement” (York-Barr & Duke, 2004)

DE LERARENOPLEIDER ALS INNOVATOR

Vraagt om nieuwe competenties:

• Kennis van inhouden, didactieken en toetsing

• Kennis van curriculumontwikkeling

• Kennis van onderzoeksuitkomsten en onderzoeksprocessen

• Kennis van organisaties, organisatieprocessen en veranderprocessen

• Kennis over professionaliteit en leren van leraren

• Kennis van context en omgeving (helicopterview)

Intentie

• Ondernemerschap en leiderschap

• Bereidheid om verantwoording af te leggen over de kwaliteit van het (collectieve) handelen

• Gerichtheid op samenwerken en kennisdelen

• Analyserend ipv oplossingsgericht (duurzaam ipv ad hoc)

DAT ZIT NIET IN DE OPLEIDING

Dus valt er nog iets

te ontwikkelen!

COLLEGIAAL LEREN

In welke mate zijn er binnen uw organisatie/team deze competenties aanwezig?

Hoe krijgt professionalisering t.a.v. die competenties op dit moment vorm binnen uw organisatie/team?

Welke successen en knelpunten ervaart u daarbij?

Wat doet u/kunt u doen om de ontwikkeling van deze competenties verder te stimuleren?

30 minuten in gemengde drietallen

DEEL 2: HET LEREN VAN OPLEIDERS

Bekwaamheidsonderhoud en ontwikkeling

Initiële opleiding

DE STRUCTUUR VAN HET BEROEP

• Vanaf de start 100% verantwoordelijk voor je werk • In isolement • Geen gestructureerde carriere paden • Geen beloningen voor verdere scholing geen leercultuur

BRONNEN VAN LEREN

BRONNEN VAN VERTROUWEN

Ervaring en praktijk

Theorie (boeken, artikelen, film, onderzoek, …)

Van collega’s, peers

LEREN VAN ERVARING

EFFECTEN OP VAARDIGHEDEN VAN

LERAREN

4

9

Pedagogsch-didactische vaardigheden van leraren uitgezet tegen het aantal jaren leservaring

Van der Grift 2010

DELIBERATE PRACTICE

50

Experience

Deliberate practice

LEREN VAN THEORIE

51

52

LEREN VAN PEERS

54

EFFECTIEVE PROFESSIONALISERING

• Gekoppeld aan totale schoolontwikkeling/schoolbeleid

• Follow-up: langdurige coaching nadien en ondersteuning op afroep

• Invloed docent op de doelen van de professionaliseringsactiviteit

• Focus op vakinhoud, didactiek en leren van leerlingen

• Vanuit en voortbouwend op eigen ervaring

• Gericht op teams ipv individuen

• Samen met collega’s: uitwisselen en werken aan taken

• Actief en onderzoekend

• Intensief: duur

Reviewstudie Professionele ontwikkeling van leraren

Van Veen, Zwart. Meijrink, Verloop (2010)

OPLEIDEN TOT LEIDERSCHAP

• Master Professioneel Meesterschap CNA-HvA-UvA-VU

• Initiatief vanuit het scholenveld (NIME): Masterleraren

die een bijdrage kunnen leveren aan de veranderagenda

van de school.

• Drie kerncompetenties:

• Ondernemen (innoveren)

• Onderzoeken

• Inspireren

• Start in 2009 (febr en juli) met leraren VO

THEORY OF IMPROVEMENT

Scholings/opleidingsprogramma

?

Competenties van leraren

?

Nieuwe rollen

?

Schoolontwikkeling/Leerlingresultaten

Individuele professionalisering Schoolontwikkeling

TRANSFER OF LEARNING

Drie factoren:

• Ontwerp training

• Competenties en motivatie cursist

• Organisatieklimaat op de werkplek (Baldwin & Ford 1988, Bunch 2007, Arthur et al. 2003)

ORGANIZATIONAL TRANSFER CLIMATE

Strategische inbedding (alignment)

Prikkels om toe te passen

• Werkroutines, erkenning/beloning, accountability

Mogelijkheden om toe te passen

• Werkdruk

• Autonomie

• Tijdsinterval

Ondersteuning en feedback van leidinggevenden

• Verwachtingen, feedback, betrokkenheid, ondersteuning

Ondersteuning en feedback door collega’s

Culturele inbedding

• Vrijwillig/vrijblijvend?

• Leren is lust of last/kostenpost of investering voor de organisatie? (Rouiller and Goldstein 1993; Burke and Hutchins 2007; Baldwin and Ford 1988; Clarke 2002; Tracey and Tews 2005;

Holton III, Bates, and Ruona 2000)

LAGE MATE VAN TRANSFER

• Geen verwachtingen door de school bij de start (persoonlijke

ipv schoolontwikkeling)

• Beperkte inzet op nieuwe rollen

• Geen noodzaak tot verantwoording

• Weinig erkenning binnen de school

• Grote autonomie binnen het klaslokaal, maar niet daarbuiten

• Weinig feedback, ondersteuning, commitment en

eigenaarschap bij schoolleiding

• Weinig oog voor theorie en onderzoek

• Zowel nieuwe verwachtingen als vijandigheid bij collega’s

HOGE MATE VAN TRANSFER

• Gunstig transfer klimaat

• Strategisch partnerschap met leidinggevende

• Tijd voor interactie met collega’s (door niet-lesgebonden

taken)

• Wisselwerking: teacher leaders beinvloeden zelf hun

omgeving transferklimaat is niet statisch

OPLEIDEN VANUIT GESCHEIDEN

SYSTEMEN

School system TE institute system

?

Boundaries en boundary crossers

DE OPLEIDING ALS BOUNDARY OBJECT

School system TE institute system

Boundary zone

Boundary objecten

Boundary objecten

Expansive learning

Boundary object: mogelijkheid voor betekenisvolle dialoog tussen stakeholders uit verschillende activiteitssystemen, wat leidt tot expansief

leren binnen beide activiteitssystemen

PROFESSIONALISERING ALS APARTE

ACTIVITEIT

65

P&O, HRM en HRD afdeling

Een interne scholingsacademie

Professionaliseringsplannen

Professionaliseringsbudgetten

Professionaliseringsactiviteiten

OF GEÏNTEGREERD IN HET WERK???

66

Samen lessen voorbereiden

Bij elkaar kijken

Samen resultaten analyseren en bespreken

Het werk lerend organiseren!

DOORBREEK HET ISOLEMENT!

67

LEIDERSCHAP VAN LERAREN

Als onderdeel van de organisatiestructuur?

• Op basis van selectie en benoeming

• Met formeel mandaat

• Ik wel, jij niet

Als onderdeel van de organisatiecultuur?

• In potentie kan iedereen een leiderschapsrol pakken

• Op een bepaald moment, een bepaald thema

• Leiders en volgers wisselen

OOK IN HET PERSONEELSBELEID

69

EFFECTIEVE PROFESSIONALISERING

INBEDDEN IN ORGANISATIEONTWIKKELING

70

• Een combinatie van bronnen: deliberate practice, theorie, peers

• De impact op de praktijk: transfer, het belang van het

organisatieklimaat, strategisch alignment en boundary processen

• Integreren van werken en leren via professionele dialoog en het

doorbreken van isolement

• Het erkennen en faciliteren van (wisselend) leiderschap

• Faciliteren via teamgericht personeelsbeleid

VRAAG

71

In tweetallen:

• Wat realiseert u al binnen uw team/afdeling?

• Waar ziet u mogelijkheden om de koppeling tussen

professionalisering en curriculum/teamontwikkeling nog te

versterken?

Na 30 minuten: uitwisseling met ander tweetal:

• 1 flap met concrete mogelijkheden en voornemens

REIZIGERS, TREKKERS OF ZWERVERS

72

Reizigers

Trekkers

Zwervers

Jozef Kok, RvT IPABO

A

A B

A

B B’ B’’

B’’’

VRAAG

Wat gaat u morgen, komende week, deze maand doen?

80

81

www.hva.nl/kenniscentrum-doo

Kenniscentrum Onderwijs en Opvoeding HvA www.hva.nl/kc-onderwijs-opvoeding M.Snoek@hva.nl