de algebra van van der waerden jaap top - math.rug.nltop/lectures/nwd-vdw.pdf · citaten: “van...
TRANSCRIPT
![Page 1: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/1.jpg)
De algebra van Van der Waerden
Jaap Top
IWI-RuG & DIAMANT
6 februari 2009
(Nederlandse Wiskunde Dagen)
1
![Page 2: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/2.jpg)
• een (vergeten) held?
• (zijn) algebra?
2
![Page 3: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/3.jpg)
(voor 1939: 6 boeken + 54 artikelen)
3
![Page 4: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/4.jpg)
• geboren 2 februari 1903 in Amsterdam
• 1919 - 1923 wiskundestudie te Amsterdam
• promotie 24 maart 1926 bij Hk. de Vries (Amsterdam)
• 1926–1927 Rockefellerbeurs, Assistent van E. Artin (Ham-
burg) en Privatdozent (Gottingen)
• 1928–1931 hoogleraar te Groningen
• september 1929 getrouwd met Camilla Rellich
4
![Page 5: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/5.jpg)
proefschrift, 1926
5
![Page 6: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/6.jpg)
• 1931–1943 hoogleraar te Leipzig
• 1945–1946 werkzaam bij Shell (Bataafsche Petroleum Maatschap-
pij) in Amsterdam
• 1947 gasthoogleraar in Baltimore
• 1948–1951 hoogleraar te Amsterdam
• vanaf 1951 hoogleraar te Zurich
• overleden 12 januari 1996 in Zurich
6
![Page 7: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/7.jpg)
volgens MathSciNet:
(P. Hazebroek??!) (wiskundige bij Shell 1945 tot zeker 1965)
7
![Page 8: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/8.jpg)
8
![Page 9: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/9.jpg)
waaarover schrijft Van der Waerden?
volgens MathSciNet:
9
![Page 10: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/10.jpg)
(relatief) belang (volgens MathSciNet):
10
![Page 11: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/11.jpg)
dus: wiskundig wel een held:
• meer dan 20 boeken,
• zo’n 200 artikelen,
• in MathSciNet ruim 200 citaties,
• ook nog eens ruim 40 promovendi
11
![Page 12: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/12.jpg)
een vergeten held?!
• Met google zoeken op “Bartel Leendert van der Waerden”:
zo’n 4000 hits
• In 2008 alleen: minstens 9 citaties
• Onlangs is het boek “Sources of Quantum Mechanics” her-
drukt
• Bol.com heeft 2 van z’n boeken, Amazon.com zelfs 14
12
![Page 13: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/13.jpg)
13
![Page 14: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/14.jpg)
14
![Page 15: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/15.jpg)
15
![Page 16: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/16.jpg)
meest geciteerde werk van Van der Waerden: boek(en) Algebra
geschreven 1928–1930 in Groningen
gebaseerd op colleges van Emmy Noether en van Emil Artin
eerste druk 1930, negende druk, meest recente editie: 2003
16
![Page 17: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/17.jpg)
Emil Artin (1898–1962) Emmy Noether (1882–1935)
17
![Page 18: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/18.jpg)
citaten:
“Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in
1930, set the standard for the unified approach to algebraic
structures in the twentieth century. It is a classic, still worth
reading today.” (Robin Hartshorne)
“Its simple but austere style set the pattern for mathematical
texts in other subjects, from Banach spaces to topological group
theory... It is, in my view, the most influential text in algebra of
the twentieth century.” (Saunders MacLane)
18
![Page 19: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/19.jpg)
19
![Page 20: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/20.jpg)
algebra? (wikipedia, niet de Nederlandse...):
20
![Page 21: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/21.jpg)
stelling III in Van der Waerdens proefschrift (1926):
21
![Page 22: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/22.jpg)
Moderne Algebra?! uit voorwoord vierde druk, 1955:
22
![Page 23: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/23.jpg)
Van der Waerdens boek:
• nieuw wat betreft grondige opbouw vanaf de basis (axioma’s)
• groepen/ringen/lichamen/modulen
• veel en niet te moeilijke opgaven
• uitstekend leesbaar
• heel volledig
• grote invloed op latere wiskundestijl
23
![Page 24: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/24.jpg)
1965
24
![Page 25: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/25.jpg)
een voorbeeld uit Van der Waerdens Algebra?
probleem...
25
![Page 26: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/26.jpg)
26
![Page 27: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/27.jpg)
Uit Hoofdstuk 4 (Polynomen), § 29 (Symmetrische functies)
doen we het onderwerp ‘discriminant’.
Eerst wat notatie. f(z) is een polynoom van graad n met nul-
punten x1, . . . , xn:
f(z) = a0zn + a1zn−1 + . . . + an
= a0(z − x1)(z − x2) · · · (z − xn).
Definitie discriminant D:
27
![Page 28: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/28.jpg)
Voorbeeld: n = 2, dus f(z) = a0z2+a1z+a2 = a0(z−x1)(z−x2).
Coefficienten vergelijken levert:
a0(x1 + x2) = −a1 en a0x1x2 = a2
dus
D = a20(x1 − x2)
2 = (a0(x1 + x2))2 − 4a2
0x1x2 = a21 − 4a0a2
(die kennen we...)
28
![Page 29: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/29.jpg)
vijfde druk, 1960:
n = 2, D = a21 − 4a0a2 dan 2a0 + a1
∂D∂a2
= 2a0 − 4a0a1 = OEPS!!.
Engelstalige editie, 1949:
29
![Page 30: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/30.jpg)
ook maar even controle, n = 2:
2∂D
∂a1+ a1
∂D
∂a2= 2 · 2a1 − 4a0a1 = HMM!
Opgave: de correcte formule is
na0∂D
∂a1+ (n − 1)a1
∂D
∂a2+ . . . + an−1
∂D
∂an= 0.
Controleer dit voor n = 2 en voor n = 3.
30
![Page 31: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/31.jpg)
31
![Page 32: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/32.jpg)
de wiskunde in Van der Waerdens Algebra is grotendeels ou-
der dan zijn boek (Kummer, Hilbert, Steinitz, Artin, Blaschke,
Schreier, Noether, ...)
het is dus niet ‘zijn’ algebra
de verrassend nieuwe presentatie, helderheid, volledigheid in het
boek is wel degelijk toe te schrijven aan Van der Waerden
in die zin dus toch zijn Algebra
32
![Page 33: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/33.jpg)
33
![Page 34: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/34.jpg)
1985
34
![Page 35: De algebra van Van der Waerden Jaap Top - math.rug.nltop/lectures/NWD-vdW.pdf · citaten: “Van der Waerden’s book Moderne Algebra, first published in 1930, set the standard for](https://reader030.vdocuments.mx/reader030/viewer/2022021718/5b8903917f8b9aa81a8b74ee/html5/thumbnails/35.jpg)
informatie:
www.math.rug.nl/~top/lectures/NWD-vdW.pdf
www.ams.org/notices/199703/interview.pdf
http://www.digitallibrary.nl/levensberichten/search/
detail.cfm?startrow=1&view=image&pubid=3279
A. Soifer: The Mathematical Coloring Book, 2009
artikelen in Nieuw Archief voor Wiskunde, November 1994
35