D I S Q^U I S I T I OPHIL050PHICA

Dcj

PHILOSOPHIAIN G EN Ε R E-

£)_-V A M,Chrifto duce&AuipiceChrifto

In ioclytå hac patrix univerfitat£_jPRAiSlDENTE

M. JOHANN Ε L, S T A-L Ε Ν O Graecae Lingvae P. Publijco^& Phi»

- Joiöphicae Facultatis p. t. decano Speäätifciimo t Praeceptore fuo uni§é

obfervando.Public*, difceptatiom Jubijcit,

ZACHARIAS L· HUME-RUS S Μ O L.

lu Audiür'to Gustaviano .rr. Novemb. hornPromcr'tdUnis\ > »

UPSALII.

Typis Efchilli Matthias, Acad.Typog.-A Ν Ν O Μ .DC. XXXV.

$$ 'MLW. héM /%.ΘΟΘΘΟΘΘΟ©ΟΟΟβ2)€>^

Pr&luftri ξ$Magnifico Viro-^tiitntac Domino„

Dn- GABRiELI GABRI¬EL i s ©fcnftumn/L. B. in fitmfr^o/&l^(Jrrf0o/ Dn. in©iureforfa/Acade-

miae Saiance p. t. Re&oriMagnifieentif-firao, Domino fao benigniffimo.,

NEC Ν O Ν

Summe Reverendis, Confultiffimis, experierr^tiiTimisj cxcellentiilirnis cjusdcm Academiar pa-

tribus ac Profeilbribus ceieberrimis> Pie·tatis.Do6lriiTx,virtutumq; variarum

grayitate & authoritatc prae-cminentilTimis^.

Vtris Reverend# ξ$Clarißlmü.D. Μ. O la σ SchoUVpfeReHori foleriißimot hoßitrfuo honorandor

D1. M. JonjePalma: Außrobur-giOy duorumolim regum con~donatori auTicoypoΗ Jempt-landta £$ HerrendalUyfuper-intendend maxumurn vene-

rando.Domino fuo gratinf ilirno & Patronishnmilitcr

écyotcip colendiilimis falutem& ob«ibrvantianu.

#4il IiiIIί IIHi44 *Μ14i i i4*4!£<IfliP ΜteilΜΜΚ^β>*^^^θο^θθ©^ο©6θ<χ·.eöeeey- ©oceoe&fr

PnzluOfts ξ$Magnifice Baro, Dcrrnnegratiofijfime, furr.meKeVsfendit confuL exp. exceil. patres ξ$ Patroni.

fjUamvis remfui perfeßionem appefere > reftiilimé^s^tiec Γιne ratiofle iölide philofophantium corona ila*fuitprogtedieiidoenim ab elementis adelemétata,mine-falia videlicet & metälla, ab inanimatis ad viventia, plan-·tas, hcrbas# frittices» arbores,å viventibus ad animalia, a-ves, pilceS, qtiadrüpedes beftias, ab animalibus imperfc-dtiöribuS ad homincm, quarvis in fui perfcffionem ultrocitroq; pröpeiidere ocuiis per quam clariilimis indics u*furpamus. Linde nemo miretur, Cucurbitas ni Iippiat*fungumq; pro cerebro habeat, cun&is juvenibus appeti-tum quendam naturaliter efle infitum ad ea qu« praeilan-fiflimas illius intelligéndi potentias ä fapientiifimo con-ditore conDeilas perficere queanf, & fi cuipiarn admira*tionis alea fubreperet, bic velipfis infantibus rifum debe-fet, huncq; philoiöphi plorärertt, Iilarum a. potentiarummorbis iblum illud, idq; laudatiflimum able&ioris philo-fophbc amphitheatrum medetur. Philoiopbia enima-nimimedieinaåfummis philofopbis nuncupatur,quip-pé quse intelle&atn in ignorantiae ptofundum detrufumrevocat, & vöiunfatem å pravis cupiditatnm paroxismis»perturbationüm intempcriem educens, liberat. Hancccnunc medelani dum meö qualicunq; in pbiloiophicö bocftadio decurrentiingenia applicare velim» nec non vi-deam non tantum impoilibilé, verum etiam temefarium«ilc iimui& iémel quajyis pbilofopbiae penetralia mim «»

Bi tim

tim ob ambulando falutare velie > idcoq; hac vice primaefaltcm has lineas philofophiie ducere, & genialem quen-dam feu fupcrftciariura tradatum de philofophia in ge-nere inftituere decrevi, eumq; tuse illuft. nec non veftrisRtijs <5cc. dicare & confecrare volui, non quod eum tantiaftimandum putcmjquiilluftri &Reverendo veftro con»ipedu dignus fit, fedquod Angularis illa benevolentia &dementia qua T. ill., nec non humanitas quå V. Rtiee &c.mc immeritum licet, gratiosé profecut# funt, indubiamfpem faciant, fore, utTucP ill. nec non veilris Rtijs &c.hoc exiguum dementia: & humanitatis facoma non fitingratunn necinacceptum. Cum autem alio pro nunc e-andem aiTervare medio fortunarum mearum tenuitasnontolerät, pracientem difeurfus velificationem ad phi-lofophorum cynofuram pueriliter diredam, tanquamfummiiKe fubjedionis, meritarq; obfervanti#, gratiiTimianimi, & addidiflimi obfequij indicium, ferenå fronte a-fpicientes interpretemini, me meaq; ftudia de ca?tero utcsepiftis clemcter & paterne adjuvetis & promoveatis. De-um opt.max.omnis bonilargitorem flagj:arntibpprecibusoro,ut Tuam illuit.ia iam ad fudoriferuAcademia: clavumfederitem, nec non veilras Rtias. &c. perdiu falvas vigen-ίεδφ in ftudiorum ftudentium incrementum, ecclefiaspatriae^; emolumentum defideratiilimum tutetur & cu-ßodiat. DateeUpf ii. Novemb. 1635.

T. II.

VeßrßrumjiR..tiarum ζ£caSubjediflimus ac devotiilimus.

Zacharias L.~ ^ Humerus-

ν

Τ Η Ε S I S Ι.

Ulla commodior via eßfentiam phl-lofophia. Generalem rimandi nobts concejßtvidetur quamβmultis verborum anfra¬ßtbus Contracid 3 "per definitionsm ejusdemCum nominalem > tum realem, cum Metho-dica dißributione ipfiits ejfentiam perfcru¬femur, qulbus ßnonnulla attributλJubne-

3iuerhnu4->plantarem $ famil'iariorem fieriarbitror.2. NominaHs tribuspofißimum abfolvitur. Paronomia, Sy-

nonomta f$. Hmonomia i. Paronomia vocum origtnem con-fir ingens esc £ φιλεϊ* rlu) σαφίαν. ( Ut vis ξβ fonus conjugatorunt■evincit J voculam philofophix dedueit.

3. 2. Synoηomia quod concernit varijs Philofophia nomini»hus dprifcdphilofophis indigitatafuitydum al'tjs animi medicina*alijsmortis contemplatio, alijsßmilitudo Det) alijs ßpientia, alijsßudium fapientia dkebatur) qued voeabulum ob aquipoUentiamquam habet ad Philojophiam, tjj ufumob quem verbaut numm'tvalent, in Schola Philofophica hodie optimejonat, ßc tarnen ut re-.centiores philofophi ab acceptione Pythagorica{hic primo modejli-ae caufayUt arrogantes funt tempeßatüfapientes reprimeretdntroduxitjnonnihildefleßant ejusdem feclatorem primariumfeu dui ha-bitasfcientiarumfibi acquifiueratphilofophum nomine es.

yi autem aquipollentü ißins vocis folam fpeculativamρa rtem amplitudinem Philofophia exhaunre nonfiatuimuhfit e-nim apotiori quandojp denominatio.f. 3. Honaonomia interdum ormtm > mnnullotics etiam

Λ de-

de reflut caufaretentay mäter errorum fåconfufionum extßere (o*It t, un <e ambiguttatem ejws breiibua indicave neceßum viaetur.Acceptioa ferc triplex cfi. I ata, ftri&ayfåmedia lata duphei¬ter velLatin iméprout omnem cognitionem ambitu fuo contmetyfacultajes omnes tum fuperiores qua inferioresytam liberales quaill-berales artesyßc Theologf>medicu4,fat tor>> ußicu^ fåc.dicunturphilofophi: Unde Luciaη i s rußicum Itgone philoßphantem inmediumproduxit, ßc Ariß. I. 6. eth. c. j.plotdiam lapidum fcul-ptoremi fåPolycletumßatuarumßBoremfapientes nominat. velL atepro habitu ex(peculativisypraBicufåVhßrumentalibua diß i-plints, dimifs facultatibu* fuperioribua , få ariibu-s mechanicis.StriBa^qua fnmitur velproJola transna ur^li philofophiayvel proprimaphilofophiα fåphyßca tantum, velpro folis theoreticü dtfei-plinis velprofolts difeiplinispraBicü. Media verb tanquatufißtmλdifc'plinat tantum theoreticas fåpractica* lucludity qua cb cogni¬tionem entiumquaäffert realiuynoßreequältcurdp ar; idet cenfur<£*

6. ffuod *. talts h ibitua detur induBione difciphnarum de»fpalfcet Etfi quis negarety velhoc faceretyquia talem habitumßbi infuc cu fåfaηgvine(quoddiciturf c övertifety tfßc quodhabe-retyingratwi negarety chryfippum cuimeliffa cpua, agerety vele-tiam quta illum non tenerety fåßc ultra crepidam jpacianti futoriquisfidem adhiberety quee cum indubia hunc in modum dfnitur·

7· Philosophiay eB habitm anivni principalisy qui (pecu-latione verum cognofcendarum wtelleBum få aBionibus honefltsvnluntatem fecundum naturalem aptitudinem per ficit.

$. Definiticnem hane ingenus få differentiam refohemm,De genere quodhabitum fecimua non magnopere contendimm»Ratio quippe formalis ipftus habitus ipficompetity idcirco gene¬ris beoponiiur habitus, unde quahtatemy fåpratetea abjolutumaccidens eße certb obtincl imu.

Ρ Hanequalitatemproprieanimi efe differentiafub geteertςqmg * enjafubindtcat) cum habitusßgnificcntproxime dtfpofitio-

»em

ηempolentt* aBinjλ adactum. Potentin a competunt reläs fe~cundumformasyex quo ipfos non audiendos putamu*, oui fp[ten;a-tkam vetabftraBive vtlconcretive conßderatam philofoqhia ef"fentiam includere opinantury malumua enim diccre Phtlofophiamfimplicem effe qualitatem.

10. Differentiamßecificam objeBinon tam materiale quamformalemonßrabity illud funt res emnes > qtiarum alts neeeßariayquapräter fotam cognitionem nihil ulteriu* dtpoft unt, alia con-tingentes qua. ulteriu*progrediunturyipfamq.praxinjuxta natu¬ralem inclinationem reßiciuntyquod tanquamformale a fne nondifcentisfeddifciplina ultimo petitum, facit fapienternßeculariyprudentem agere-, mthidp hunc habitum ab αΐψ dtßingvit. Ex¬terna* a. finis abfolutu* eß Gloria Dei,perfeBio inteäeBut , vo-luntatü ξ$ loqueU bominumy relatu* attributo fecundo enuclea*bitur

11. Hinc non obfeure divißonem philofophia colligimu*, adquamprim quam accedimua, paucifßmts caujam ejficitntem tan-gama* qua duplex. Univerfalis ut Deu*yParticularts ut Adam $pöfleriy ex quibu* nonminimaphilofophia pars, qu<£ hoaierno dienobU eß relictaacceptarefertur Arißoteli.

17. Dividimu* Ergophilofophiam in theoreticam^/)raB't-cam.. Cuiusporro divißonts index ipfa obietli adaquati naturaeß infallibilis:ij. Primo enim intelleBu*fibi temperare nequit, κiß prius

entis effentiajßbi conßitertty itadp indifferenter generafm quan-dam ideam X effe qua talüy nullo habito reßeBu ßtne jubßant iafiritualis velmaterialism nec non generaler affeBionesjtu mcdotqu't de omni entepradicaripoffunt invenity quibu* inventis de-Jfcendit adßecialiores feu preßiores effentiarum conceptu* , de-prchenditq; qn&dam entia habere modumfubßßendiper feyh. e.iianon effe ordinatay Ut alps inßnt tanquam fubjeBü phpßcisy nectic t/sprxdkantur denominativey ea^vocat fubßanttas, alta%fe

A 2 sliter

aViter höhere animadvertlfr ξβ Me habitut fet?conßderandi modmdicitur phia tranfnaturats.. Ex qua formalitate -videt fe ηortpo (p ni(i jnaiffere nter{cjue diettur abßraclio per indijferetia h&cconfiierare,cu fe admateriata ξβ immateriata aquahter habean t.

14. Subdantias ergopeni'tim introjpiciens advertit I. qnas*dammateri& ξ$form# expertes, hu vocatßiritus. de quibus exlibro η-t turλ ξβ principjs naturalibits cum nonnihUfcimus, ac di-verfam effehdi rationern habeant d corporibus» nee fuh rationeproprio, velquidditatis fpeeißes explicatiöne ipfos ob fuam univer-J litatem evolvat tronsη t turalu λ ium habitum facit'} qur ecsquatatest eorumj{ proprietotes ^ ajfediones difcutiat, eumdp non*nulli exrecemioribus vocantPneumaticamfcientiamfilteet dtJpintu qua tali agenterna Si quis tamen ob imperfeBionem il*Hus na turalts notitia quam de Deo habemo4,dejpiritu non efjenti-aliier aut dircBéfed appendicüfaltem loco inprimaphiLfophia a*gere velitnon aamodum repugnabimus

IS 2· JguMdam fubßantias habere formam ξ$ materiam*hos vocat corpora, cujus conßderatio cum patilo particulorior ßtYeam adpeculiarem difeiplinam qu4 corpus naturale qua tale, „ -jusj, Proprietäten ξβ partespervolvit, rein ittit ,ßc tarnen utfin-guUrta non attingat, cum eorundem inaflu exercito non daturfeientia, dieltur% Phydca»

16. Subßantiamporräcorporeanr rafione materia varijs Je· 'nndis habere deprehendit^,prout nempeeß quanta five extenfa, ξβvel continue undeeammensmetirigeßit, qus menfurandi fci~enfiadicitur Gcometria Cperfynecdochen ampliata) communisM tonitu.hnuprineipia ajfcBiones $fpecies citra rejjeclum ma~terie expend^nsvd Di(crztéjtaq, intelleclus eas quaficolligertin unam ru«*imam,quodaliasnumerare vocamus^ndeArithme-tica i, qua, nume andt rationem monßraL· H<tbincedijciplin&puremathematicd dicuntur, cum pure ξβßne addito de quanti*Ute !oqtunlun

17+ Si ver»

/7V Si vero ßecialibus objeBis peculiares djciplinee applicam-turt oriun*ur Coimogtaphia qua munauw non qua yßtmttpbyßcuniy fed qua menjurabile ccnftr/iplaiur, euju* tanquam JlietJun t A ii ronoiriia qua cali quantitatetn, mctum-J menjurat,Geoi^raphia qua terra*Urt Jacia metitur. Optica qua Imeast ijuales ywoduwdp videndinonpbyßce id eßaccutum, fed optici· tåeft judidoje tracLit. iViliiics cUa ,'o um η courmj canendtperpen*dit. Ha dijjerentias accidentaUsJubjt SitsJetenliarum j urarumcum addunt impura mertrafalutanturr ijsqpfubalternaη tur, un*de ettarn t χmodo circa objeButn fuum procedendi reSitusad ma*th?jia> qua -tal pk/fi art referantur.

i$, i\unc ulteriua quaritur quo gnorismate philojophiampraBicam venamur. Id nos optimé JdBuros arbitramur, quan-do cculos in jequentcm aBionis ca egortam coniecerimm, illas^non qua taUsjeu qUamUts aBicnemJcd qua mediante in teiltBt*0" votuκtäte pvöducitur, eafoej ad legim natura ξ£ reBam ratio-nemreßrinxerimusty tnde enini rejultare ltquido conßabit.

ι?■ Hoc t«men notamua nempe quod diciplina praBic4ftitantum via dijciplirtt unilote objeBi tarn materialis quamjörMalts, cujtusparsgeneralispracep ta generalia quemt'u homi-nem in ordine ad bonumpraBicum informantia traail 0* diciturXtb\e&fpeciafim* Pars t'- ßecialis pritnafamiliam, qua, mari*to 0 uxore, iarentibus ξ§ Uber is, Dtmtnc ,0Jrto conßaf, dirt*gity h. e. ad bonum nos dedueil quatenu* id perlim t ad fatutempropriadcmtus, 0 dicitur «tCCJftomicjJ* Allera c,rea beminemDitam civilem, qua imperande ξ$ obtcmp erando jet e abjolviturtranjgentem, verjaiur, h. e. tucit nos aä jaltJtm Reif* tci.tUißc eßy PoJitic av Diviß^nem attributa exipiunf

ίο* Ubiprimo ommuM rtcbismoram nee tunt nonnulliphilodfophi, quiphilojcphifiM 7 htelegia central -ari ßatuunt / quo tmjententia niutiqUawjubjcribih Ut. m alJraBo ft*jitonjideretufnullo modo cum theolcgia ρ t/gnat-, cum uileu,m quo ml abjur*

As dimv

iiU4y velρartem dietts effe contrartant, ßc cavea ne leges op-poßtoruht violans logicos teilsfuii minitantes tibi infeftos faciatimo fiveritAli quoddiceres conionum effet viamfalutis philofo-phia interverteret> ßc cunBosphilofophiam docentes ξβ difeen-ies, eofy ßipendijs alentes errorem friafagera longum errare > imopeccare'fequeretur. in concreto^autemβconßderetur id eB fubje-ßo ξβ individuo > quandoforte bonun dormital Homerus* nec

femperAriß. manibut globum tenet* quodphilofopho> nonphilofo-phia imputandum.».

21. Venerandam infuper philofophiamfacralifßma theolo-gl*, nec nonreliquü facultaübua inßgni famulitio aßriBam eßeUjfirmamue. Ejuadem n. ignoratio maximorum errorum fomegξ$ occaßofuit ut Flacius teßismihi eß locupletifßmun. multdcdfunt controverßa theologorum in quibua velexprefse τ el implict-te terminiphilofophici continentur. Non poteß a. qutßio uäadecidi ignoratis terminü illiutjcum ex attribuhs extremorumfu-mendißnt medij termini.

22. Utra a.philofophict parspraßant'tor, theoreticaanpra-ßica non levisρugna eß, mdumtu tarnen in eorum caßt a defeen*

dere qui theoreticam practicaprafevunt. Ethacpro ingenijnoflrimodalo fufßciant,

SOLI DEO GLORIA.

APPENDICES.

; An affeßioncs entis fint pofiriva?, & ab ente realiterdiftin&s? A. D. primum. N, p.

A An prineipia notitia a&yiali nobifeum nafeantur? N.4' An

I* An creatjo phijoicpbo qunfali ignota? Etil noß<An I euspotucrit creareη undi m ab aterno/& coli-fequcntt r An mundus fitaternus ? N. iingula.

4. An tottim'a iuis partibus fmul iunrptis realiter di-ilingvatur ? N.

5. An "Oftum. Singulare eil incommunicabile ? A. cauté6. An adjunda propria quarto modo Aueile å fuis ibbje»

disfeparari poßlnt ? D.y. An adjunda propria uhius fubilantia? alteri realiter

diih'ndae fcdunita? communicariqueant/ Nos cumfubilantia: fuse atomis in hilce naturalibus id iinccontradidione ficri putåmus.

t- Αι η materia prima exiilat exiilefttia propria ? A.5>. An iubilantia naturalis poiLt prc ducere aliam fub-

ßantiam iiné interventu accidentis ? N.10. An anima raricnalis feparata å corpore propenfio-

nein iiiamadiilud retineat ? A.it. An anirna rationalis pertraducem propagctur ? A.12. An habitus in bruta cadant ? N.13. An. ens quoadentitatem contingensinrerumnatu

radetur? A.14. An forma? fubflantialcs queant produci de potentia

materia?? N.15. An potentia materia: realiter ab eadem diilingva#

tur ? Ν.

φφ %φ.·φφφφφφ

yirtutum acartium ingenuavuyn Setiatori im»pigerrimo.

DiuZACHARlf LA UR EN T IIHumero, harum Theiium ut authori foler-

tiflimo^icapropugnatori acerrimo.

ΕSt iniigoedecus fophiae penetrare fccefTus,Ac Gordi nodos fic dexteritate fecaro.Hinc Zachakia tibi hautmortalis farna manebio»Atq. dabunt charites f fic auguror ) inde Coronanu, -Maäeavibus Philomufe bonis igitur ZachAria,UtprodeiTc boaispoftb» Patriäq;. V aleto*

amico fuejinguUriter dtlcföo luhensappcfuit.

Magnus JONAf Salanus.

L.:.tt-Ann *;,y I3fJ*K}T??■'Sll^.ip 'Π ■ ■,. '; J'HIO i Π'^ν fh ί

είμζλΑ w V7rt6sß\f$0><i$itnv ^γλυκύ&υμκς' ϊ&*1ξ ΎΠΤ^Η·) /&M irC6t^i€CH

ίίξ&της cifib.' einίχ& η τίρ»Εν<Ρ&ιύίύύζΉ&£βίζ Κ£Η Ctμ.et της σιφιοίζ

ΉημΑξΤΈς τ ίμβ,τνν <xi κΗ τ ^vpraXv αε&λot ^ϋ^ΙΜβπς *λuwy&pp* *&<&'-

ACKΤΛζΊΰζ TYjS άξΤμΛΑζ iVtKA\ \ ν -

Magnus Jo αν ν is Hof*mannus. Wex.