DAVRANIŞ BİLİMLERİDAVRANIŞ BİLİMLERİDAVRANIŞ BİLİMLERİDAVRANIŞ BİLİMLERİ

YRD. DOÇ. DR. GÜLER TOZKOPARANYRD. DOÇ. DR. GÜLER TOZKOPARAN

BÖLÜM IV

TUTUM

TUTUM

• Bir bireye• mal edilen (atfedilen)• ve onun bir psikolojik obje ile ilgili• düşünce, duygu ve davranışlarını• düzenli bir biçimde oluşturan• eğilimdir.

Bir bireye

• Tutum, bireyseldir.

• Belli bazı durumlarda grupların ortak tutumlarından söz edilebilirse de ölçümlerin de bireysel olarak yapılması bunun bir kanıtıdır.

mal edilen (atfedilen)

• Tutum, doğrudan doğruya gözlemlenemez.

• Bireyin gözlemlenebilen davranışlarından edinilen izlenimlere göre biçimlenen bir varsayımdır.

bir psikolojik obje ile ilgili

• Birey için anlam taşıyan, bireyin farkına vardığı ve algıladığı bir uyarıcı ile ilgilidir.

• Birey için herşey psikolojik obje olabilir.

• Herhangi bir şey bir kişi için psikolojik obje iken diğeri için olmayabilir.

• Herhangi bir obje, nitelik değiştirerek bir kimse için psikolojik obje durumuna gelebilir.

düşünce, duygu ve davranışlarını

Tutumun üç ögesi vardır :

• Düşünce (Bilişsel Öge) : Tutum objesi hakkında sahip olunan bilgiler ve düşünceler.

• Duygu (Duygusal Öge) : Tutum objesine karşı gözlemlenebilen duygusal tepkiler. Uyarıcının bireyin iç dünyasında uyandırdığı izlenimler.

• Davranış (Davranışsal Öge) : Tutum objesine karşı gözlemlenebilen tüm davranışlar.

düzenli bir biçimde oluşturan

• Herhangi bir tutum konusunda farklı zamanlarda ve farklı yerlerde farklı farklı oluşan 3D’nin tutum olarak nitelendirilmesi olanaksızdır.

• Tutumun sonsuz sürekliliğinden söz edilemese de kısa zaman aralıklarında değişmemelidir.

eğilimdir.

• Bir eylem ya da duruş değil eğilimdir.

• Düşünce ve duygular davranışla tamamlanır ya da tamamlanmaz.

• Sonuç ister etkin, ister edilgin olsun tutum yine vardır.

TUTUM-DAVRANIŞ İLİŞKİSİ

Tutum Kavramının Özellikleri

1.Güç Derecesi• Tutumun şiddeti, sağlamlığı, kolay

değişmezliği, inançlarla pekişmişliği, duygulardan etkilenmişliği, mantıklı bir tabana oturmuşluğu, sürekliliği ve tutarlılığı anlamına gelir.

• Kişinin belli bir tutum konusundaki düşünce, duygu ve davranışlarının gücü biçiminde tanımlanır.

2.Karmaşık Yapısı

3.Tutum Ögeleri Arasında TutarlılıkTutumun üç ögesi de aralarında çelişki

oluşmayacakbiçimde uyumlu ve aynı yönde gelişmişsetutarlılıktan söz edilir. Aksi taktirde tutarsızlıksöz konusudur.

Güçlü tutumlar tutarlıdır. Zayıf tutumlar isetutarsızlığa açık tutumlardır.

4.Etkin Tutum ve Tutumlararası İlişki

• Kişinin birçok konudaki tutumunu belirleyen, etkileyen odak tutuma ‘etkin tutum’ denir.

• Diğer tutumlar arasında merkezi konumdadır.

• Kişinin yaşama bakış açısını tanımlar.

5.Eksik Tutum

Ortam Engeli / Ortam Eşiği• İçinde bulunulan ortam bazı durumlarda

bireyin tutumunu oluşturan ögelerin bir ya da birkaçının ortaya çıkmasını engelleyebilir.

Sonuç Hakkındaki Beklentiler• Kişi, beklentilerindeki olumlu ya da olumsuz

niteliğe göre, belli bir tutum konusunda tutarsızlığa razı olabilir.

Alışkanlık• Sık algılanan aynı ya da benzer uyarıcılar bir

süre sonra algılayıcının söz konusu uyarıcıları algılamamasına da yol açabilir.

Tutumların Gelişmesi ve Kalıplaşması

• Tutum Objesiyle Doğrudan Deneyim

• Ebeveynler ve Arkadaşlar

• Medya Etkisi

Kalıplaşmış Tutumlar (Kalıpyargılar)

• Üç ögesi de aynı yönde ve güçlü tutumlardır. Bu nedenle kolay değişmezler.

• Çok uzun zaman süreci içerisinde oluşurlar.

• Söylentilere, dedikodulara, varsayımlara, önyargılara, bilgi yetersizliğine, yanlış bilgiye ve bu nedenle de kaçınılmaz olarak duygusallığa dayanırlar. Diğer bir deyişle, düşünsel öge de devrededir; fakat zayıflığını duygusal ögeden destek alarak giderir.

TUTUMLARIN ÖLÇÜLMESİ

• THURSTONE TEKNİĞİTHURSTONE TEKNİĞİZencilere Karşı Ön Yargılı Ayrımcı Tutum Ölçeği10.4 Zenciler eşit eğitim olanaklarına rağmen cahil ve

batıl inançlı olmaya devam edeceklerdir.8.9 Beyazların oturdukları mahallelerde oturan zenciler,

temizlik standartlarını düşürmektedirler.7.7 Beyazların okullarına zencileri almak işe yaramaz,

çünkü zencilerin çoğu, beyazlara yetişmek için gereken temelden yoksundurlar.

4.3 Zenci ırk sonunda beyazların kültürel ve entelektüel düzeyine erişecektir.

3.4 Okul atletizmine zencilerle birlikte katılmaya itiraz etmem.

2.1 İyi dans eden bir zenci ile dans etmeye itiraz etmem.1.1 Irk sorununu çözmenin en iyi yolu ırklar arasında

evlenmeyi teşvik etmektir ki sonunda tek bir ırk oluşsun.

• LİKERT ÖLÇEĞİLİKERT ÖLÇEĞİDin Konusundaki Tutuma İlişkin Ölçekİnsan kaderini kendisi çizer. 1 2 3 4 51 2 3 4 5Olgun bir hayat felsefesine sahip olabilmek

için dini inanç şarttır. 1 2 3 4 1 2 3 4 5 5

İlim ne kadar ilerlerse ilerlesin, insanoğlu kainatın sırlarını çözemez. 1 2 3 4 51 2 3 4 5

Kuvvetli dini inançları olmadan da insan iyi bir hayat yaşayabilir. 1 2 3 4 51 2 3 4 5

Kadere inanırım. 1 2 3 4 51 2 3 4 5

• GUTMANN ÖLÇEKLERİGUTMANN ÖLÇEKLERİBelli Bir Ulusa İlişkin Tutum Ölçeği1. Evlenirim ya da ailemden biriyle

evlenmesini kabul ederim.2. Kişisel olarak dostluk kurarım.3. Aynı sokakta komşu olurum.4. Meslektaş olarak kabul ederim.5. Ülkeme vatandaş olarak gelmesini kabul

ederim.6. Kendi ülkeme yalnızca ziyaretçi olarak

kabul ederim.7. Ülkemden atılmasını isterim.

• OSGOOD ÖLÇEĞİOSGOOD ÖLÇEĞİ

Pis 1 2 3 4 5 6 7 81 2 3 4 5 6 7 8 TemizÜzgün 1 2 3 4 5 6 7 81 2 3 4 5 6 7 8 MutluBayat 1 2 3 4 5 6 7 81 2 3 4 5 6 7 8 TazeZayıf 1 2 3 4 5 6 7 81 2 3 4 5 6 7 8 GüçlüHafif 1 2 3 4 5 6 7 81 2 3 4 5 6 7 8 AğırNarin 1 2 3 4 5 6 7 81 2 3 4 5 6 7 8 SertYavaş 1 2 3 4 5 6 7 81 2 3 4 5 6 7 8 HızlıEdilgin 1 2 3 4 5 6 7 81 2 3 4 5 6 7 8 EtkinGergin 1 2 3 4 5 6 7 81 2 3 4 5 6 7 8 Gevşek