david begg - makroekonomia [skrypt]

8/6/2019 David Begg - Makroekonomia [Skrypt]

1/54

David Begg, Stanley Fischer, Rudiger Dornbusch

EKONOMIA MAKROEKONOMIA

Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne

20. WPROWADZENIE DO MAKROEKONOMII I RACHUNKU DOCHODUNARODOWEGO

Makroekonomia -nie traktuje o szczegach gospodarki, lecz o oglnym jej obrazie.Makroekonomia zajmuje si gwnie powizaniami miedzy rnymi czciami gospodarki, opiera siona na innego rodzaju uproszczeniach majcych na celu zwikszenie operacyjnoci analizy.

Problemy makroekonomiczne

-niektre z podstawowych problemw, o jakich traktuje makroekonomia:

InflacjaRoczna stopa inflacji- to procentowy przyrost przecitnego poziomu cen dbr i usug w cigu roku.

BezrobocieBezrobocie to liczba osb zarejestrowanych jako poszukujce pracy i jednoczenie niemajcychzatrudnienia.Stopa bezrobocia-to odsetek siy roboczej pozostajcej bez pracy.Sia robocza

-to liczba ludzi pracujcych lub poszukujcych pracy

Produkcja i wzrostRealny produkt narodowy brutto (PNB) jest miara cakowitego dochodu gospodarki narodowej.wiadczy on o iloci dbr i usug, na ktrych zakup moe pozwoli sobie gospodarka jako cao.Przyrost realnego PNB-okrela si mianem wzrostu gospodarczego

Polityka makroekonomicznaPastwo ma do dyspozycji ca gam narzdzi polityki gospodarczej, za pomoc ktrych moeoddziaywa na zachowanie si gospodarki jako caoci.

20.3 Ramy analizy; krtki przegld

Gospodarka-jako cao skada si z wielu milionw podmiotw gospodarczych:Tak na szczeblu centralnym, jak i lokalnym. Ich indywidualne decyzje wyznaczaj cznie wydatkicakowitej gospodarce dochd cakowity i oglny wielko produkcji dbr i usug.

Gospodarstwa domowe dysponuj czynnikami produkcji lub inaczej nakadami niezbdnymi wprocesie produkcji. S take faktycznymi wacicielami przedsibiorstw.Gospodarstwa Domowe oferuj przedsibiorstwom poda usug czynnikw produkcji,przedsibiorstwa za wykorzystuj te czynniki do wytwarzania dbr i usug. Tym usugom odpowiadajpewne patnoci..

Ruch okrnyIstniej trzy sposoby mierzenia skali dziaalnoci gospodarczej. Moemy, zatem mierzy;

a) Warto wytworzonych dbr


2/54

b) Poziom dochodw czynnikw produkcji, ktry reprezentuje warto dostarczonych przez nieusug.

c) Warto wydatkw na dobra i usugi

Dochody czynnikw produkcji musz by rwne wydatkom gospodarstw domowych, poniewa

zaoylimy, i wszystkie dochody, s wydatkowane. Warto produkcji musi si rwna cakowitymwydatkom na dobra i usugi, poniewa przyjlimy zaoenie, i wszystkie zostaj sprzedane.

Produkt krajowy brutto-jest miar wielkoci produkcji wytworzonej przez czynniki wytwrczezlokalizowane na terytorium danego kraju, niezalenie od tego, kto jest ich wacicielem.PBK -mierzy warto produkcji wytworzonej w gospodarce kraju.Gospodarka zamknit nazywamy gospodark, w ktrej nie wystpuj zwizki z zagranic.Warto dodatniajest to przyrost wartoci dbr w wyniku okrelonego (danego)procesu produkcji.

Warto dodatni oblicza si przez odjcie od wartoci dbr wyprodukowanych przedsibiorstwiesumy kosztw rzeczowych czynnikw wytwrczych zuytych do produkcji tych dbr.Dobra finalne-to dobra nabyte przez ostatecznego uytkownika. S to albo dobra konsumpcyjnezakupione przez gospodarstwa domowe, albo dobra kapitaowe (inwestycyjne)-np. maszyny -

nabywane przez przedsibiorstwa.Dobra porednie-to dobra czciowo przetworzone, ktre stanowi nakad w procesie produkcji winnych przedsibiorstwach gdzie s zuywane.Inwestycje - s to zakupy nowych dbr kapitaowych przez przedsibiorstwaOszczdnoci-to ta cz dochodu, ktra nie zostaa wydana na zakup dbr i usugY -bdziemy oznacza PKB, ktry jest tosamy z wartoci dochodw gospodarstw domowych.C-wydatki konsumpcyjneS-Oszczdnoci

S=Y-COrazY=C+S

SYMBOL = oznacza jest Identycznie rwny ( tosamy)na mocy definicjiDobra finalne s to dobra, ktre nie zuywaj si cakowicie w procesie produkcji w danym okresieZapasy to dobra trzymane obecnie w przedsibiorstwie na potrzeby przyszej produkcji lubsprzedayZapasy nazywalimy KAPITAEM OBROTOWYM. Poniewa nie zuywaj si one cakowicie wprodukcji ani nie zostaj sprzedane w biecym okresie, s uznawane w za dobra kapitaowe.Powikszanie zapasw jest, wic rwnoznaczne z inwestycjami kapita obrotowy. Kiedy zapasyobniaj si, wtedy traktujemy to jako inwestycje ujemne lub inaczej dezinwestycje.

rdem dochodw pastwa s zarwno podatki bezporednie T e nakadane na dochody jak i podatkiporednie T e zwane inaczej PODATKAMI OD WYDATKWPodatki nakada si, aby mc sfinansowa dwa rodzaje wydatkw pastwa. Wydatki na dobra i usugi

G obejmuj zakupy przez pastwo dbr i usug.

Pastwo ponosi te wydatki zwizane z finansowaniem PATNOCI TRANSFEROWYCH albo inaczej WIADCZE SPOECZNYCH BPKB w cenach rynkowych

PKB w cenach czynnikw wytwrczychRachunek dochodu narodowego, konsumpcj C ,inwestycje I i wydatki pastwa G wyraamy w

cenach rynkowych, cznie z podatkami porednimi od dbr i usug , to warto dodan lub inaczej -produkcje netto wytworzon w gospodarce mona zapisa jako C + I + G w rezultaciePKB w canach rynkowych = C+ I + GY=PKB e cenach czynnikw produkcji =C+I+G T

ROZPORZDZALNE DOCHODY OSOBISTE s to dochody gospodarstw domowych pouwzgldnieniu podatkw bezporednich % patnoci transferowych. Wielko ta informuje nas o tym,ile gospodarstwa domowe mog przeznaczy na wydatki i oszczdnoci

Rozporzdzalne dochody osobiste wynosz, zatem Y+B+T d


3/54


4/54

gospodarczej W praktyce wystpuj dwa problemy utrudniajce wczenie caej produkcji do PNB>PO PIERWSZE niektre efekty uboczne gospodarczej dziaalnoci czowieka takie jak haas,zanieczyszczenie rodowa i korki drogowe wpywaj na wzrost uciliwoci ycia. Powinnimy, zatemwprowadzi poprawk na te efekty uboczneIstnieje rwnie wiele podanych spoecznie dbr i usug, ktre nie s wliczone do PNB, poniewanie s one objte transakcjami rynkowymi i brak jest ich miernikw wartoci.

Szacuje si wprawdzie wartoci pozostae w efekcie tego rodzaju dziaalnoci. Ale przy zaoeniach owysokim stopniu umownoci. W konsekwencji Wyniki tych szacunkw mieszcz si w bardzoszerokim przedziale od 3 % do 25% PNB

Wskanik dobrobytu ekonomicznego netto DEN wskanik ten koryguje PNB Tak, aby stao si onobardziej adekwatnym miernikiem poziomu dobrobytu w danym kraju.

21. DETERMINANTY DOCHODU NARODOWEGO

PRODUKCJA POTENCJALNA jest to wielko produkcji, ktra wytworzyaby gospodarka gdybywszystkie czynniki produkcji zostay w peni wykorzystane

Produkcja potencjalna ma tendencje do rwnomiernego wzrostu w miar zwikszenie zasobuczynnikw wytwrczych % gospodarce. Produkcja potencjalna zmienia si powoliJest to produkcja, jak mona by osign gdyby wszystkie rynki w gospodarce znajdoway si wstanie rwnowagi.

Johna Maynarda KEYNESAKeynesistamji opowiadajcymi si za interwencj pastwa, ktre miaa utrzyma produkcje napoziomie zblionym do potencjalnego.

Miltion Friedman

AD popyt globalnyC popyt konsumpcyjnyI popyt inwestycyjnyOtrzymujemy;AD=C+I

ROZPORZDZALNE DOCHODY OSOBISTE s to dochody, jakie gospodarstwa domoweotrzymuj od przedsibiorstw, powikszone o wpaty transferowe otrzymywane od pastwa izmniejszone o podatki bezporednie pacone pastwu. S to inaczej dochody, jakie gospodarstwamog przeznaczy na wydatki lub oszczdnoci

FUNKCJA Konsumpcji= obrazuje wielko zamierzonej konsumpcji globalnej przy kadym poziomierozporzdzalnych dochodw osobistych.

AUTONOMICZNYM POPYTEM KONSUMPCYJNYM OZNACZA POPYT NIEZALENY ODWIELKOCI DOCHODU

KARACOWA SKONNO DO KONSUMPCJI jest to cz kadego dodatkowego funta dochodurozporzdzalnego, ktra gospodarstwa domowe pragn przeznaczy na konsumpcje

POPYT INWESTYCYJNY oznacza zamierzone (planowane) przez przedsibiorstwa powikszeniezasobw kapitau trwaego (fabryki i maszyny ) oraz stanu zapasw

Popyt inwestycyjny przedsibiorstw zaley gwnie od ich przewidywa co do tempa wzrostu popytuna ich produkty na ich produkty


5/54

POPYT GLOBALNY jest to suma, ktra przedsibiorstwa i gospodarstwa domowe planuj wyda nadobra i usugi przy rnej wielkoci dochodu

Popyt Globalny to po prostu popyt konsumpcyjny gospodarstw domowych C plus popyt inwestycyjnyprzedsibiorstw I

W sytuacji, gdy popyt globalny spada poniej poziomu zapewniajcego pene zatrudnienie ,przedsibiorstwa nie mog sprzeda tyle ,ile pragnyby . Mwimy ze wystpuje PRZYMUSOWAnadwyka zdolnoci wytwrczych

Przy staych cenach i pacach RWNOWAGA KRTKOOKRESOWA na rynku dbr istnieje wtedy,kiedy popyt globalny lub inaczej planowane globalne wydatki dokadnie zrwnaj si z faktyczniewytworzona produkcj.

Planowane zmiany zapasw s ju wczone do globalnego popytu inwestycyjnego I

SPADEK POPYTU GLOBALNEGO 21.6

Funkcja popytu globalnego AD;

Nachylenie krzywej AD zaley wycznie od kracowej skonnoci konsumpcji (MPC)

-wydatkw autonomicznychtakie wydatki, ktre s nie zalene od dochodu

Zmiany wydatkw autonomicznych prowadza do rwnolegych przesuni krzywej ADPopyt inwestycyjny zaley przede wszystkim od biecych oczekiwa przedsibiorstw dotyczcychprzyszego popytu na ich produkcj

Keynes dowodzi ze popyt inwestycyjny moe wykazywa znaczne wahania silnie reagujce nabiecy pesymizm lub optymizm w ocenie przyszoci i nazwa to zjawisko NATURALNYMINSTYNKTEM INWESTORW

MNONIK 21.7

MNONIKIEM nazywamy stosunek zmiany produkcji w punkcie rwnowagi do powodujcej jazmiany w wydatkach autonomicznychMNONIK informuje jak zmieni si produkcja w wyniku zmiany popytu globalnegoMnonik jest wikszy od 1 poniewa kada zmiana autonomiczna popytu inwestycyjnego uruchamiadalsze zmiany popytu konsumpcyjnego

MNONIK = 1_______

1- MPC

Pocztkowy spadek popytu inwestycyjnego 9 spowoduje ostatecznie spadek produkcji rwnowagi o30

Odjcie MPC od jednoci daje kracow skonno do oszczdnoci ( MPS) im jest ona wysza tymwiksza cze kadej dodatkowej jednostki dochodu wypada z ruchu okrnego powikszajcoszczdnoci

Paradoks zapobiegliwoci zmiana rozmiarw oszczdnoci, jakie gospodarstwa domowe pragn

poczyni przy kadym poziomie dochodu prowadzi do zmiany wielkoci dochodu zapewniajc


6/54

rwnowag . nie nastpuje natomiast zmiana oszczdnoci w punkcie rwnowagi nadal musz sione rwna si planowanym inwestycj

22. GLOBALNY POPYT, POLITYKA FISKALNA I HANDEL ZAGRANICZNY

PODSTAWOWE POJCIA

Polityka fiskalna decyzje rzdu dotyczce wydatkw i podatkw.

Polityka stabilizacyjna obejmuje dziaania rzdu zmierzajce do utrzymania poziomu produkcji,tak aby PNB by blisko poziomu zapewniajcego pene wykorzystanie czynnikw wytwrczych (penezatrudnienie).

Deficyt budetowy - nadwyka wydatkw pastwa nad jego dochodami. Pastwo finansuje zwykleswj deficyt, zapoyczajc si u spoeczestwa poprzez sprzeda obligacji. DUG PUBLICZNY (narodowy) suma pozostaych do spacenia poyczek pastwowych

Udzia pastwa w ruchu okrnym pastwo wcza si do ruchu okrnego poprzez zakup dbr i

usug ( wydatki pastwa G zwikszaj czny popyt), oraz poprzez ciganie podatkw Td i Te(pomniejszonych o transfery zasikw [B]) ktre sprawiaj, e dochody rozporzdzalne s mniejsze oddochodu i produktu narodowego.

Rys. 21.1

DOCHD ROZPORZDZALNY(YD) to dochd narodowy (Y C + I + G) pomniejszony o podatkinetto (NT)

YD = Y NT = Y tY = Y(1 t)

Podatki netto (NT) - podatki minus transfery (B)

Stopa procentowa ( t ) np. jeli podatki wynosz 20 % dochodu narodowego to stopa = 0,2

WPYW WYDATKW PASTWOWYCH ( G ) NA POZIOM PRODUKCJI

Wzrost G wywouje wzrost poziomu produktu spoecznego odpowiadajcego warunkom rwnowagi (linia 45 ) o wielko rwn iloczynowi mnonika i przyrostu G. w czasie recesji, gdy rwnowaganastpuje na niskim poziomie produkcji, wzrost wydatkw pastwa (G) podwysza czny popyt ipoziom produkcji zapewniajcy rwnowag.

Rys. 21.3

WPYW WYDATKW NETTO ( NT) NA POZIOM PRODUKCJIZwikszenie stopy opodatkowania netto obnia poziom produkcji zapewniajcy rwnowag, a

obnienie stopy opodatkowania netto prowadzi do ustalenia poziomu rwnowagi (linia 45) na wyszympoziomie produkcji.Stopa podatkw netto t wzrasta, gdy:

1) rzd podnosi podatki bezporednie2) rzd ogranicza stop subsydiw, np. zasiki za bezrobotnych

Rys. 21.4

POCZONY EFEKT WYDATKW PASTWOWYCH I OPODATKOWANIAMnonik zrwnowaonego budetu oznacza e wzrost wydatkw pastwa, ktremu towarzyszytaki sam wzrost podatkw, powoduje zwikszenie produkcji.

DZIAANIE MNONIKA PRZY PROPORCJONALNYCH PODATKACH

KSK (kracowa skonno do konsumpcji z dochodu narodowego) = KSK (1 t )


7/54

Modyfikacja mnonika z poprzedniego rozdziau ( w tamtym rozdziale bya KSK z dochodurozporzdzalnego) :

Mnonik = 1 / 1 KSK

Budet zapis planu wydatkw i sposobw ich finansowania; okrelonej osoby, przedsibiorstwa lubpastwa.

DEFICYT BUDETOWY PASTWA = G NT

G wydatki pastwa na dobra i usugiNT j.w.

Trzy wielkoci, ktre okrelaj stan budetu:1) stopa podatkowa (t)2) wielko wydatkw pastwowych (G)3) poziom dochodu

Przy danym poziomie wydatkw pastwa G i danej stopie podatkw t, nadwyka bd deficyt budetuzale od wysokoci dochodu. Im wyszy dochd, tym mniejszy deficyt bd wiksza nadwyka.Przy danej stopie podatkowej wzrost G powoduje zwikszenie dochodu gwarantujcego rwnowag,co z kolei zwikszy wpywy z podatkw

INWESTYCJE, OSZCZDNOCI I DEFICYT BUDETOWY

Stan rwnowagi : S + NT = G + I faktyczne oszczdnoci (S) + faktyczne podatki netto (NT) muszzawsze rwna si faktycznym wydatkom pastwa (G) i faktycznym inwestycj.

S + NT = G + I, wic : S I = G NT , a G NT = deficyt budetu, czyli S I = przewidywany deficytbudetu pastwa

Wzrost wydatkw pastwowych na dobra i usugi (G) podnosi poziom produkcji zapewniajcyrwnowag (linia 45). Przy danej stopie podatkowej wpywy podatkowe rosn. Mimo to deficytbudetowy powiksza si ( lub nadwyka budetu zmniejsza si). Dlaczego?

S I = G NT (deficyt budetu)I jest wartoci sta, wic musi wzrosn SWiksze G to wiksze S wic : S (wiksze) I (stae) = wikszy deficytPrzy danym poziomie wydatkw pastwa (G) wzrost stopy podatkowej (t) zmniejsza zarwno poziomrwnowacego gospodark dochodu narodowego [ rysunek 21.4], jak i rozmiar deficytubudetowego, poniewa

Wikszy podatek to mniejsze oszczdnoci S

S (mniejsze) I (stae) = mniejszy deficyt

DEFICYT A CHARAKTER POLITYKI FISKALNEJ PASTWA

Polityka fiskalna decyzje rzdu dotyczce wydatkw (G) i podatkw (NT)

Deficyt sam w sobie nie jest dobr miar charakteru polityki fiskalnej pastwa. Deficyt moe sizmienia z powodw, ktre nie maj wiele wsplnego z polityk fiskaln, np. przy danym poziomiewydatkw (G) i danej stopie podatkowej (NT), naley oczekiwa, e budet bdzie wskazywa wikszydeficyt w czasie recesji, gdy dochd bdzie niski, ni w czasie oywienia, gdy dochd bdzie wysoki.

Wskanik budetu penego zatrudnienia pokazuje, czy budet miaby deficyt, czy nadwyk,

gdyby dochd znajdowa si na poziomie penego wykorzystania czynnikw wytwrczych


8/54

(zatrudnienia). Jest to znacznie lepszy wskanik charakteru polityki fiskalnej ni faktyczna nadwykalub deficyt.

Drug przyczyn tego, e faktyczny deficyt budetowy nie jest najlepszym wskanikiem charakterupolityki fiskalnej, jest istnienie rnicy miedzy realn i nominaln stop procentow (wpyw inflacji)

AUTOMATYCZNE STABILIZATORY I AKTYWNA POLITYKA FISKALNA

Automatyczny stabilizatorto taki mechanizm w gospodarce, ktry zmniejsza podatno PNB nawstrzsy poprzez zmniejszenie wartoci mnonika. Ich zalet jest to, e dziaaj automatycznie (niktnie musi decydowa o ich uruchomieniu)

Wstrzsy zaburzenia w gospodarce wywoane, np. przez wojn, wzrost cen ropy, wstrzsy mogzmieni automatycznie skadniki cznego popytu i przesun krzyw popytu globalnego.

Automatyczne stabilizatory: podatek dochodowy podatek od wartoci dodanej VAT zasiek dla bezrobotnych import (w gospodarce otwartej)

AKTYWNA (DYSKRECJONALNA) POLITYKA FISKALNA

Aktywna polityka fiskalna wpywanie rzdu na zmiany poziomu wydatkw lub stopy podatkowej,polityka ta oddziauje stabilizujco na poziom popytu globalnego i przyblia gospodark do stanupenego zatrudnienia.

Ograniczenia aktywnej polityki fiskalnej:

1) opnienia czasowe w rozwizaniu problemu, wprowadzeniu zmian w polityce orazdostosowaniu si do nowego stanu rwnowagi.

2) Niepewno bdy w oszacowaniu przyszego popytu, oszacowaniu wysokoci mnonika i wocenie zakresu zmian w automatycznych skadnikach popytu wywoanych posuniciamifiskalnymi prowadzi to do bdnego oszacowania zakresu zmian w polityce fiskalnej.

DUG PUBLICZNY I DEFICYT

Dug publiczny (narodowy) cakowite pozostajce do spaty zaduenie pastwa. Wzrasta wwyniku deficytu budetowego

Dug sektora publicznego deficyt budetu pastwa i dug znacjonalizowanych gazi przemysu

Dwie przesanki, ktre mog powodowa wyolbrzymienie problemu dugu narodowego:

1) wikszo dugu pastwo zaciga u swoich obywateli (obligacje pastwowe), wic samipoyczamy sobie.

2) cze pienidzy wczeniej poyczonych zostaa zainwestowana, wic zacznie przynosidodatkowe dochody, co pomoe w spacie dugu.

Z drugiej strony:

1) Jednak, jeli dug bdzie zbyt duy w stosunku do PNB to rzd moe zdecydowa si nazwikszenie stopy opodatkowania, aby pokry ten dug, co moe wywoa zaburzenia wgospodarce.

2) Wysokie zaduenie moe spowodowa nadmierny deficyt, ktry rzd bdzie mgsfinansowa wycznie poprzez zaciganie kolejnych poyczek bd druk pienidzy (grobahiperinflacji)

WPYW HANDLU ZAGRANICZNEGO NA DOCHD


9/54

Bilans handlowy warto eksportu netto. Gdy eksport (X) jest wikszy od importu (Z), wystpujenadwyka handlowa. Gdy import przewysza eksport, gospodarka wykazuje deficyt handlowy.

Wpyw produktu krajowego i dochodu na import i eksport: w kadym przypadku popyt na import najczciej ronie, kiedy wzrastaj dochd i produkt

krajowy [rys. 21.7] eksport nie zaley od dochodu narodowego

Kracowa skonno do importu (KSI) pokazuje, jak cz kadej dodatkowej zotwki dochodunarodowego podmioty krajowe chc wyda na import, np. KSI =0,2, wic kada planowana zotwkadochodu narodowego powiksza planowany poziom importu o 20 groszy. KSI obnia wartomnonika z 1/ 1 KSK do 1/1-KSK + KSI

Nadwyka handlowa dodatnia rnica midzy eksportem a importem. Nadwyka jest tym wysza,im niszy jest poziom dochodu. Wzrost eksportu zwiksza nadwyk handlow, a wzrost KSIzmniejsza j

Popyt na eksport netto rnica miedzy popytem na eksport a popytem na import przy kadym

poziomie dochodu narodowego.

Wzrost eksportu wywouje wzrost krajowej produkcji i dochodu. Wzrost KSI powoduje zmniejszeniekrajowej produkcji i dochodu.

W sytuacji rwnowagi zamierzone odpywy S + NT + Z musz by rwne dopywom G+I+X. oznaczato, e kad nadwyk S I planowan przez sektor prywatny musi skompensowa suma deficytupastwa G NT i zamierzonej nadwyki handlowej X Z

23. PIENIDZ I WSPCZESNY SYSTEM BANKOWY.

Pienidz to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomoc ktrego dokonujemy patnoci zadostarczone dobra lub wywizujemy si ze zobowiza (np. spata dugu). Inaczej mwic jest to

rodek wymiany.

Funkcje pienidza: rodek wymiany uatwia wymian dbr i usug (w gospodarce bezpieninej (bartelowej)

nie wystpuje rodek wymiany. Wymiana ma charakter bezporedni, co oznacza, e jednedobra s wymieniane na inne)

Jednostka rozrachunkowa to jednostka, w ktrej s wyraone ceny i prowadzi si rozliczenia rodek przechowywania warto (tezauryzacji) umoliwia wykorzystanie pienidza do

zakupu w przyszoci Miernik odroczonych patnoci pozwala ustali warto przyszych spat dugu

Rodzaje pienidza:

Pienidz symboliczny to rodek patniczy, ktrego warto, czyli sia nabywcza znacznieprzewysza koszt jego wytworzenia lub warto jako towaru w innych ni pienidzzastosowaniach

Pienidz bezgotwkowy to rodek wymiany, ktrego podstaw jest wierzytelnoprzedsibiorstwa prywatnego lub osoby fizycznej. Pienidz majcy form zapisu na rachunkubankowym, ktrego podstaw moe by depozyt gotwkowy klienta lub kredyt udzielonyprzez bank. Patnoci dokonywane s za pomoc polecenia przelewu, czeku, karty kredytowejitp.

Wprzeszoci rne towary peniy funkcje pienidza np. psie zby, muszle, zoto, niewolnicy ipapierosy. By to tzw. Pienidz towarowy. We wspczesnym wiecie ta posta pienidzawystpuje coraz rzadziej, a powszechnie akceptowanym rodkiem patniczym jest pienidzgotwkowy (symboliczny). Przykadami pienidza gotwkowego s banknoty i bilon, ktre w

coraz wikszym stopniu uzupenia pienidz bezgotwkowy np. w postaci depozytwbankowych


10/54

System bankowy

Pocztkw nowoczesnego systemu bankowego mona upatrywa w operacjach przeprowadzanychprzez redniowiecznych zotnikw, ktrzy zaczli wystpowa w roli skarbnikw, przechowujc wswych skarbcach zoto nalece do klientw. Od momentu, kiedy klienci zaczli przekazywa prawowasnoci do swego zota w formie zapisw na papierze, a nie fizycznego transferu, pojawia si

instytucja czeku. Gdy zotnicy przekonali si, e ich klienci nie bd jednoczenie domaga si zwrotupowierzonego zota, ju tylko krok dzieli ich od wprowadzenia kredytw bankowych i instytucji kredytuw rachunku biecym (overdraft). Zotnicy musieli oczywicie utrzymywa rezerwy zota, aby uniknniebezpieczestwa paniki finansowej, ale stanowiy one tylko pewn cz cakowitej sumy wkadw.Podstaw nowoczesnego systemu bankowego jest dziaalno porednikw finansowych, przedewszystkim bankw komercyjnych. Najwaniejsz cech tych bankw jest to, i cz ich pasywwjest wykorzystywana jako rodek patniczy, co sprawia, e mona je traktowa jako skadnik podaypienidza w gospodarce. Baki komercyjne dziaaj w systemie clearingowym (rozrachunkowym), wramach ktrego codziennie dokonuje si rozlicze sald wynikajcych z obsugiwanych transakcji midzy uczestnikami systemu. Bank centralny (Narodowy Bank Polski) wystpuje w roli bankierabankw komercyjnych; utrzymuje u siebie pewn cz ich rezerw i wycza w ten sposb z obiegucz gotwki.Banki komercyjne, podobnie jak inne przedsibiorstwa prywatne, s nastawione na maksymalizacj

zysku. Przyjmuj depozyty klientw w postaci wkadw na danie i wkadw terminowych, ktre cznie z certyfikatami depozytowymi stanowi podstawowe pozycje po stronie pasyww w ichbilansie. Po stronie aktyww banki utrzymuj rozmaite aktywa o zrnicowanym stopniu pynnoci.Oglnie biorc im nisza jest pynno danej pozycji aktyww, tym wyszy osigany z niej zysk.Sztuka zarzdzania wasnym portfelem aktyww przez dcy do maksymalizacji zyskw bank polegana takim uksztatowaniu struktury aktyww, aby osign wysok stop zwrotu przy niskim ryzyku, ajednoczenie utrzyma wystarczajc pynno aktyww do nie zakconej obsugi klientw.Udzielajc kredytw i umoliwiajc zaciganie poyczek w rachunku biecym, banki komercyjnepowikszaj zasb pienidza bezgotwkowego w gospodarce i tym samym wpywaj na oglnwielko poday pienidza.Sum banknotw i bilonu znajdujcych si w obiegu, powikszon o rezerwy gotwkowe bankwkomercyjnych, okrela si mianem bazy monetarnej. Gospodarstwa domowe i przedsibiorstwazawsze utrzymuj pewn ilo gotwki, co jest podyktowane motywem transakcyjnym. Oglna poda

pienidza jest rwna bazie monetarnej pomnoonej przez mnonik kreacji pienidza. Zaleno taodzwierciedla zdolno bankw do kreacji kredytu. Wysoko mnonika kreacji pienidza zaley odskonnoci bankw komercyjnych i gospodarstw domowych do posugiwania si gotwk. Im niszajest planowana przez banki relacja gotwki do wkadw (stopa rezerw), tym wyszy jest mnonikkreacji pienidza. Podobnie im mniej gotwki utrzymuj gospodarstwa domowe i przedsibiorstwa,tym wiksza bdzie poda pienidza.Ilo gotwki utrzymywanej przez banki w formie rezerw zaley od jej kosztu alternatywnego tj. zysku,jaki mona osign przeznaczajc pienidze na kredyty oraz do prawdopodobiestwaprzedterminowego wycofania wkadw z banku. Na skonno ludzi do utrzymywania gotwki rzutujczynniki instytucjonalne okrelajce sposb dokonywania wpat dochodw, przepisy podatkowe,warunki korzystania z kart kredytowych, a nawet pora roku.W wietle powyszych ustale zdefiniowanie pojcia poday pienidza nie powinno na pozrnastrcza trudnoci: obejmuje ona gotwk w obiegu oraz wkady w banku. Rzeczywisto bywa

jednak bardziej zoona. Wkady bankowe w praktyce przyjmuj bardzo rne formy, odzwierciedlajcfakt istnienia szerokiego spektrum aktyww finansowych o rnym stopniu pynnoci. Co wicejfunkcje bankw zaczynaj w coraz wikszym zakresie spenia take instytucje finansowe, np.towarzystwa budowlane. W 1989 najwiksze towarzystwo budowlane w Wielkiej Brytanii AbbeyNational zostao nawet formalnie uznane za bank.Przyczyny te sprawiaj, e precyzyjne zdefiniowanie poday pienidza staje si coraz trudniejsze.Szeroka baza monetarna obejmuje gotwk w obiegu i pogotowie kasowe bankw komercyjnych orazich wkady gotwkowe w banku centralnym; ten agregat pieniny okrela si jak M0. szersze,stosowane w rnych okresach, definicje pienidza odwoyway si do takich agregatw jak M1, M2,M3, M4, M4c oraz M5. w pierwszej poowie lat 90 regularnie publikowane statystyki dotyczce obiegupieninego w Wielkiej Brytanii zawieray dane na temat M0, M2 i M4, gdzie agregat M4 jest miarpienidza w szerokim ujciu. Wszystkie definicje pienidza zawarte midzy agregatem M0 i M4 majobecnie znaczenie mniejsze znacznie ni poprzednio. W warunkach postpujcej deregulacji rynkw

finansowych i szybkiego postpu technicznego coraz atwiejsze staje si bowiem przerzucanie


11/54

rodkw midzy rnymi rodzajami aktyww finansowych i elastyczne dostosowanie portfela aktywwdo zmieniajcych si warunkw.Banki komercyjne to porednicy finansowi, ktrym pastwo udzielio licencji na dziaalnopolegajc na udzielaniu kredytw i przyjmowaniu depozytw, wczajc w to wkady, w ktrych ciarmog by wystawiane czeki

Baza monetarna to czna ilo banknotw i bilonu w obiegu pozabankowym oraz znajdujcych siw systemie bankowym

Mnonik kreacji pienidza obrazuje wielko zmiany zasobu pienidza, wywoanej zmian bazymonetarnej o jednostk

M0 Banknoty i bilon w obiegu oraz wkady operacyjne bankw trzymane w banku centralnym

Panika finansowa to samospeniajca si przepowiednia. Ludzie dochodz w pewnym momencie downiosku, e bank nie bdzie zdolny do wypacenia gotwki posiadaczom wkadw. Wpadaj wic wpopoch i biegn do banku, aby wydosta swoje pienidze. Tym samym sprawiaj, e bankrzeczywicie nie jest w stanie wypaci pienidzy i bdzie musia ogosi bankructwo.

Poda pienidza to cakowita warto znajdujcych si w obiegu zasobw pienidza wystpujcegow roli rodka wymiany

Porednik finansowy to instytucja, ktra specjalizuje si w uatwianiu kontaktw midzykredytodawcami a kredytobiorcami

Pynno szybko i pewno, z jak dany rodzaj aktywu mona zamieni na pienidz

Rezerwy w czasach zotnika to ilo zota pozwalajca dokona natychmiastowych wypat nadanie wacicieli wkadw (wspczenie: rezerwy gotwkowe bankw)

Stopa rezerw stosunek rezerw bankowych do wkadw

System Clearingowy (rozliczeniowy) to og porozumie, na mocy ktrych wzajemne zobowizania inalenoci bankw rozlicza si przez zestawienie wszystkich transakcji dokonanych w danym okresiei spat tylko zobowiza netto powstaych w rozliczeniach midzybankowych.

Wkad (depozyt) w czasach zotnikw ilo zota oddana zotnikowi na przechowanie (wspczenie:wkad gotwkowy w banku)

24. BANK CENTRALNY I SYSTEM PIENINY

2 funkcje banku centralnego:- bank bankw dziaa jako bankier dla bankw komercyjnych, zapewniajc sprawne

funkcjonowanie dla caego systemu bankowego- bank pastwa sprawuje kontrol nad poda pienidza i finansuje deficyt budetu pastwa

Bank centralny a poda pienidza czyli metody oddziaywania przez bank centralny na podapienidza w gospodarce.Poda pienidza suma gotwki w obiegu poza systemem bankowym oraz wkadw w bankachkomercyjnych i w towarzystwach budowlanych.Baza monetarna ilo gotwki dostarczanej przez bank centralny zarwno bankom komercyjnym,jak i sektorowi pozabankowemu.Mnonik kreacji pienidza wielokrotno, jak stanowi poda pienidza w stosunku do bazymonetarnej.

Rezerwy obowizkowe stopa rezerw obowizkowych jest to minimalna relacja rezerw gotwkowychdo wkadw, jak musz utrzymywa banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego.Jeli stosowany jest wymg rezerw obowizkowych, to banki komercyjne mog utrzymywa wikszeod minimalnych rezerwy gotwkowe, ale nie mog utrzymywa ich mniej. Jeli ich zasb gotwki


12/54

spadnie poniej wymaganego poziomu, to musz one natychmiast poyczy gotwk (zwykle odbanku centralnego), aby przywrci wymagan stop rezerw obowizkowych.Jeli bank centralny wymaga utrzymywania rezerw obowizkowych ponad poziom, ktry przezornebanki utrzymywayby i tak w kadych warunkach, powstaje efekt polegajcy na ograniczeniu zakresukreacji wkadw bankowych, obnieniu wartoci mnonika kreacji pienidza oraz zmniejszeniu podaypienidza przy kadym danym poziomie bazy monetarnej. Podobnie, jeli obowizuje ju jaka stopa

rezerw obowizkowych, to jej podwyszenie spowoduje zmniejszenie poday pienidza.

Stopa dyskontowa stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu poyczekbankom komercyjnym.

Operacje otwartego rynku wystpuj wtedy, gdy bank centralny zmienia wielko bazy monetarnej,kupujc lub sprzedajc papiery wartociowe na otwartym rynku.Operacje otwartego rynku pozwalaj wpyn na wielko bazy monetarnej. Poniewa podapienidza to iloczyn bazy monetarnej i mnonika kreacji pienidza, operacje otwartego rynku wpywajrwnoczenie na rozmiary poday pienidza.

Inne funkcje banku centralnego czyli rola banku centralnego w dziedzinie sterowania podapienidza i realizacji polityki pieninej pastwa.

Ostatnia instancja kredytowa instytucja zdolna do udzielania poyczek bankom i innym instytucjomfinansowym w sytuacjach, gdy panika na rynkach finansowych zagraa caemu systemowifinansowemu.Rola banku centralnego jako poyczkodawcy ostatniej instancji sprowadza si nie tylko do zwykejochrony zoonego i wzajemnie powizanego wewntrznie nowoczesnego systemu finansowego, wktrym bankructwo jednego banku mogoby spowodowa upadek wielu innych. Pozwala ona rwnieznacznie ograniczy niepewno w polityce pieninej.Zazwyczaj sama wiadomo, i bank centralny jest gotowy podj dziaania jako ostatnia instancjakredytowa, zapobiega powstaniu paniki na rynkach finansowych.Zarzdzanie dugiem i finansowanie deficytuPotrzeby poyczkowe sektora publicznego (PPSP) lub inaczej deficyt sektora publicznego to sumadeficytu budetu centralnego i budetw terenowych oraz deficytu w gaziach znacjonalizowanych.Bank centralny, jako bankier pastwa, musi czuwa, by pastwo byo zdolne do wywizywania si ze

swych zobowiza patniczych w przypadku wystpienia deficytu.Istniej dwa (po odrzuceniu moliwoci zacignicia przez pastwo poyczki za granic) sposobysfinansowania deficytu sektora publicznego:

- poyczenie niezbdnych rodkw przez pastwo od wasnego spoeczestwa- dodrukowanie pienidzy

Popyt na pienidz wyodrbniamy 3 podstawowe zmienne, ktre okrelaj popyt na pienidz: stopprocentow, poziom cen (albo inaczej przecitn cen dbr i usug) oraz realny dochdMotywy trzymania pienidza rde denia ludzi do posiadania pienidzy naley wic upatrywa wdwch funkcjach:

- pienidz jest zasobem. Jest to inaczej ilo pienidzy w obiegu oraz suma wkadwbankowych posiadanych w jakim okrelonym momencie. Posiadanie pienidzy nie jest tymsamym, co ich wydawanie. Trzymamy pienidze, aby wyda je w przyszoci.

- pienidz jest rodkiem wymiany, wskutek czego musi on rwnie spenia funkcj rodkaprzechowywania wartoci.

-Koszt alternatywny (koszt utraconych moliwoci) utrzymywania pienidza odsetki utracone wwyniku trzymania aktyww finansowych w postaci pienidzy (gotwki), a nie w formieoprocentowanych obligacji.Ludzie bd trzyma pienidze tylko wtedy, gdy dostrzeg w tym korzyci, ktre zrwnowa kosztalternatywny. Te motywy to:

- motyw transakcyjny odzwierciedla fakt niedoskonaej synchronizacji wpyww i wydatkw wczasie

- motyw przezornoci polega na tym, e z gry decydujemy si trzyma pewien zasbpienidza na pokrycie nieprzewidzianych wypadkw, ktrych dokadnego rodzaju nie jestemyjeszcze w stanie przewidzie

- motyw portfelowy jego przyczyn jest niech ludzi do ryzyka. Ludzie s skonni powiciwysz przecitnie stop zwrotu dla zapewnienia sobie bezpieczestwa lokat, tj. takiego


13/54

portfela inwestycyjnego, ktry przyniesie nisz, ale dajc si atwiej przewidzie stopzysku

Rwnowaga na rynkach finansowychBank centralny kontroluje nominaln warto pienidza. Jeeli przyjmiemy zaoenie upraszczajce,e ceny dbr s stae, to moemy uzna, i bank centralny kontroluje take realn poda pienidza.

Zmiany iloci pienidza w ujciu nominalnym prowadz jednak zwykle do zmiany poziomu cen.Bankowi centralnemu jest wwczas znacznie trudniej kontrolowa realn poda pienidza.Rwnowaga na rynku pienidza rynek pienidza znajduje si w rwnowadze wwczas, gdy wielkozapotrzebowania na realne zasoby pienidza jest rwna wielkoci zaoferowanej.Nadwyka popytu na pienidz musi zosta dokadnie zrwnowaona przez nadwyk podayobligacji. W przeciwnym wypadku ludzie planowaliby utrzymywanie wikszego majtku od tego, jakifaktycznie posiadaj.

Podsumowanie1. Bank Anglii jest bankiem centralnym w Wielkiej Brytanii i spenia funkcj banku bankw oraz

banku pastwa. Nie moe on nigdy zbankrutowa, gdy ma monopol na emisj pienidzagotwkowego. Dziaa te jako ostatnia instancja kredytowa dla bankw.

2. Bank centralny odpowiada za realizacj polityki pieninej pastwa. Kontroluje bazmonetarn za pomoc operacji otwartego rynku, tj. kupna i sprzeday pastwowych papierwwartociowych. Ponadto bank centralny moe wpywa na wysoko mnonika kreacjipienidza przez nakadanie na banki komercyjne wymogu rezerw minimalnych, wprowadzaniedepozytw specjalnych lub ustalanie stopy procentowej od kredytw udzielanych w ostatniejinstancji na karnym poziomie, co ma zniechca banki do utrzymywania nadmiernych rezerw.

3. Bank centralny jest take odpowiedzialny za zarzdzanie dugiem publicznym, w tym zaemisj nowych obligacji majcych zastpi stare, ktrych termin wykupu wanie mija.

4. Popyt na pienidz to popyt na jego zasoby w ujciu realnym. Pienidz ceni si ze wzgldu najego zdolno do nabywania dbr. Popyt na pienidz w roli rodka wymiany zaley odrezultatu porwnania wynikajcych z motyww transakcyjnego i przezornoci korzyci z tytuuutrzymywania dodatkowego funta z kosztami w postaci utraconych odsetek wskuteknieulokowania pienidzy w oprocentowanych aktywach. Wielko zapotrzebowania na realne

zasoby pienidza spada w miar wzrostu stopy procentowej. Wzrost dochodu realnego,bdcego pewnym przyblieniem cakowitej sumy transakcji, powoduje zwikszeniezapotrzebowania na realne zasoby pienidza przy kadym poziomie stopy procentowej.

5. Przy szerszych definicjach pienidza, takich jak np. agregat M4, istotny jest take motywportfelowy utrzymania pienidza. Kiedy inne przynoszce odsetki aktywa stan si zbytryzykowne, ludzie zdywersyfikuj swoje portfele lokat, wczajc do nich rwnie pewn ilobezpiecznego aktywu pienidza. Jeli nie wystpuje potrzeba dokonania natychmiastowejtransakcji, pojawia si popyt na przynoszce odsetki wkady terminowe, kosztemnieoprocentowanych wkadw na danie. Popyt na depozyty terminowe jest tym wikszy, imwiksze s rozmiary majtku, ktry ma zosta zainwestowany, i im mniejsza jest rnicaoprocentowania wkadw terminowych i aktyww o wysokim stopniu ryzyka.

6. Nie ma odrbnego rynku pienidza. Poniewa ludzie mog planowa utrzymywanie tylkotakich cakowitych zasobw (poday) aktyww, jakie posiadaj, kada nadwyka poday

obligacji musi zosta dokadnie zrwnowaona przez nadwyk popytu na pienidz. Stopyprocentowe dostosowuj si, co pozwala zrwnoway rynek obligacji. Tym samymzapewniaj one rwnowag na rynku pienidza.

7. Zwikszenie realnej poday pienidza prowadzi do obniki stopy procentowej odpowiadajcejwarunkom rwnowagi. Wzrost dochodu realnego powoduje wzrost stopy procentowejzapewniajcej rwnowag.

8. W praktyce precyzyjna kontrola poday pienidza przez bank centralny okazuje si dotrudna. Wprowadzenie sztucznych, nieyciowych przepisw sprawia, e interesy bankowe sprzenoszone do innych, niepodlegajcych regulacji kanaw. Kontrola bazy monetarnej jesttrudna ze wzgldu na zobowizanie banku centralnego do wystpowania w roli ostatniejinstancji kredytowej i dostarczania gotwki w iloci wynikajcej z zapotrzebowania. Bankowiatwiej jest wprawdzie kontrolowa baz pynnych aktyww, rwnoczenie jednak trudno jestmu powstrzymywa banki komercyjne przed przejmowaniem wikszej czci owej bazy

wwczas, gdy chc one przycign dodatkowe fundusze pozwalajce im rozszerzy akcjkredytow.


14/54

9. W praktyce Bank Anglii wykazywa preferencje dla kontroli poday pienidza przezbezporednie oddziaywanie na poziom stopy procentowej. Tym samym wpywa na rozmiarypopytu na pienidz, ktry dopiero okrela ilo pienidza, jak naleao dostarczy. Tenporedni system kontroli monetarnej by przedmiotem pewnej krytyki. W wyniku pojawienia sifali innowacji finansowych efekty zastosowania tego systemu coraz trudniej jest przewidywa.Wynika to z faktu, e innowacje finansowe powoduj przesunicia funkcji popytu na pienidz

w sposb trudny do precyzyjnego oszacowania.

25. POLITYKA PIENINA I FISKALNA W GOSPODARCE ZAMKNITEJ

Zaoenia rozwaa rozdziau:-mamy do czynienia z gospodark zamknit-zakadamy stao cen-zmienn jest stopa procentowa

25.1.Nowe spojrzenie na funkcj konsumpcji.(w odniesieniu do modelu globalnego popytu konsumpcyjnego z rozdziau 21)

POPYT GLOBALNY-cakowite planowane wydatki na dobra i usugi.AUTONOMICZNY POPYT KONSUMPCYJNY-rozdzia 21

I. Czynniki okrelajce wielko autonomicznych wydatkw konsumpcyjnych:1.Zasoby majtkowe gospodarstw domowych.

Wzrost realnej wartoci majtku gospodarstw domowych (np. w wyniku hossy na giedzie ,ktra powoduje wzrost cen akcji przedsibiorstw posiadanych przez te gospodarstwa)=>gospodarstwa domowe wydadz cz dodatkowych zasobw na zakup dbr, usug=>wydatki konsumpcyjne autonomiczne (czyli niezalene od poziomu dochodwrozporzdzalnych-rozdzia 21) wzrosn =>w wyniku wzrostu majtku (nie dochodwrozporzdzalnych) wykres caej funkcji konsumpcji przesuwa si w gr (wykres w rozdziale21)

Opisane zjawisko to tzw.

EFEKT MAJTKOWY (BOGACTWA)-polega na przesuniciu wykresu funkcji konsumpcji w gr(w d) pod wpywem wzrostu (spadku) zasobw majtkowych gospodarstw domowych izwikszenia (spadku) wydatkw na kadym poziomie rozporzdzalnych dochodw osobistych Korelacje:a. poda pienidza a warto majtku gospodarstw domowych-wzrasta poda pienidza (pienidz-jedna z form aktyww, w jakich gospodarstwa domowe lokujswj majtek)-wzrasta warto majtkub. stopa procentowa a warto majtku gospodarstw domowych-obnika stopy procentowej (musi by zrekompensowana, wywouje wic wzrost cen obligacji iakcji)-gospodarstwa domowe, ktre owe akcje i obligacje posiadaj staja si zasobniejsze

2.Dobra trwaego uytku i kredyt konsumpcyjny. Ludzie majtni wydajc wicej ni ich dochd rozporzdzalny zmniejszaj stan swego

majtku (akcje, obligacje, rachunek w banku) Ludzie ubosi, nieposiadajcy takich wolnych aktyww, musz zaciga poyczki

(przeznaczane zazwyczaj na dobra konsumpcyjne trwaego uytku, np. TV), wwczas:Na wielko ich wydatkw konsumpcyjnych maj wpyw dwa aspekty kredytu konsumpcyjnego:*suma zaoferowanego kredytu-im wysza tym wicej wydamy (zwikszenie poday kredytukonsumpcyjnego przesunie wykres funkcji konsumpcji w gr, ludzie wydaj wicej przy kadympoziomie dochodu rozporzdzalnego)*koszt kredytu konsumpcyjnego-im wysza stopa procentowa tym mniejsze rozmiary poyczki imniej wydajemy

1. + 2. + inne czynniki* =MECHANIZM TRANSMISYJNY (kiedy zmiany w sferze finansowej wywierajwpyw na zatrudnienie i produkcj w sferze realnej gospodarki)

*np. obniki podatkw: trwae-konsumpcja wzrasta

czasowe-nie wpywa znaczco na w wzrostII. Nowoczesne teorie popytu konsumpcyjnego (suce do interpretacji powyszych zjawisk):


15/54

1. Teoria dochodu permanentnego. Milton Friedman.Poziom konsumpcji nie zaley od biecego dochodu rozporzdzalnego, ale od DOCHODUPERMANENTNEGO. Okresowo wysokie zarobki nie wpyn znaczco na wzrost konsumpcji, zostanraczej przeznaczone na oszczdnoci (wykorzystane w okresie niszego dochodu), gdy ludzie nielubi, aby ich konsumpcja wykazywaa wahania. Tylko wwczas, gdy uznaj trwao wzrostudochodw przerodzi si to w znaczcy wzrost biecej konsumpcji.

2.Teoria cyklu ycia. Franco Modigliani, Albert Ando.Ludzie prognozuj wysoko swoich dochodw w rnych okresach swojego ycia i na tej podstawieformuuj swoje plany konsumpcji (lata, gdy wydatki s wysze niweluj lata, gdy wydatki s nisze, owielkoci cakowitego popytu konsumpcyjnego decyduje redni dochd). Moe wystpi zwikszenieoczekiwanych przyszych dochodw, co spowoduje efekt bogactwa.3. Ricardiaska rwnowano (zbyt kracowa, aby stanowi dobre narzdzie opisu rzeczywistychprocesw gospodarczych). David Ricardo.Przyjmujemy, e wydatki pastwa s stae. Jeli rzd obnia dzi podatki to musi jednoczeniewyeliminowa dodatkowe obligacje w celu sfinansowania deficytu budetowego. Obnika podatkwoznacza wzrost popytu globalnego. Wg. Ricardo nie. W przyszoci, aby mc spaci odsetki zobligacji pastwo bdzie zmuszone podnie podatki. W duszym okresie podatnicy nic nie zyskaj,wic ulegn zmianie ich zamierzone wydatki.

25.2. Popyt inwestycyjny.Popyt inwestycyjny wielko autonomiczna, tj. niezalena od dochodu biecego i produkcji.Cakowite nakady inwestycyjne inwestycje w kapita trway (np. budynki, fabryki) i w kapita obrotowy(zapasy).

Rozwaamy popyt inwestycyjny sektora prywatnego.

I. Inwestycje w kapita trway.1. Przedsibiorstwa powikszaj zasoby, poniewa:

Za opacalne uznaj rozszerzenie skali produkcyjnej Pozwoli to obniy koszty produkcji bardziej kapitaochonne metody wytwarzania

(kapitaochonno proporcja zuycia czynnikw wytwrczych w procesie produkcji; relacjakapita-praca).

2. Przedsibiorstwo powinno zway koszty inwestycji (ponoszone ju teraz) i korzyci (pojawiajcesi w przyszoci) czy inwestycja przyniesie dostatecznie wysokie zyski, aby mona byo opaci,wraz z odsetkami, kredyt zacignity na jej finansowanie (przy czym im wysza stopa procentowa,tym wysza musi by stopa zwrotu).3. Funkcja popytu inwestycyjnego (Makroe. str. 170) obrazuje zaleno midzy planowanymi przezprzedsibiorstwa inwestycjami a poziomem stopy procentowej):

Im nisza stopa tym zrealizowa mona wicej inwestycji (wiksza ich ilo bdzie w staniezapewni co najmniej zwrot kosztw kredytw)

Im duszy okres ekonomicznego uytkowania dobra, tym wiksze zyski przyniesie ono wczasie (tym wyszy kont takiego dobra), wzrost stp procentowych powoduje odsiewprojektw dugoterminowych (ale nie krtkoterminowych).

II. Inwestycje w zapasy.1. Korzyci:

A. Spekulacja nastawienie si na zwyk cen (np. ropa naftowa)B. Zapasy jako wsad materiaowy w procesie produkcji (pprodukty), w ktrym s przetwarzane nawyroby gotoweC. zabezpieczenie nagy wzrost popytu (przy niemoliwoci nagego wzrostu zdolnoci wytwrczych)tasze od zwikszonych nakadw na prace (nowi pracownicy, paca za prace w nadgodzinach) moeokaza si utrzymywanie rezerwy zapasw (podobnie przy spadku popytu, co dotyczy kosztwodpraw pracownikw itp.).2. Koszty:A. przedsibiorstwo zamraa pienidze, ktre mogyby przynosi odsetki.3. Stopa procentowa inwestycje w zapasy:

Wzrost s.p. podnosi koszt utrzymania zapasw (skania wic przedsibiorstwa doograniczania inwestycji w zapasy)

Przewidywanie (spekulacja) dot. zyskw (lub obnika kosztw) prowadzi do wikszejwydolnoci kredytowej i do zwikszenia inwestycji w zapasy

Oglnie: spadek s.p. = wzrost popytu inwestycyjnego


16/54

25.3. Pienidz, stopa procentowa, i popyt globalny.

Spadek stopy procentowej = wzrost popytu inwestycyjnego Spadek stopy procentowej = wzrost popytu konsumpcyjnego Zwikszona poda pienidza = obnika stopy procentowej (r.24)

Mechanizm transmisyjny: Zwikszenie poday pienidza Nisza stopa procentowa Wikszy popyt globalny (planowanie) Wzrost popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego Wzrost produkcji Wzrost dochodu

Efekty tumienia:Wielko popytu na pienidz zaley od:

a) wysokoci stopy procentowejb) poziomu dochodu poniewa stopy procentowe (w przeciwiestwie do poziomu dochodu) mog dostosowa si

w szybkim tempie, ich wzrost jest bezporednim skutkiem zwikszonej poday pienidza

w skutek dostpnoci kredytw gospodarstwa domowe i przedsibiorstwa zmieniaj popytglobalny pojawia si ciga ch posiadania wicej (znw wzrasta popyt na pienidz) jeli poda pienidza nie zwikszy si ponownie to pojawi si nadwyka popytu i stopa

procentowa bdzie musiaa wzrosn wzrost s.p. spowoduje spadek popytu globalnego.

25.4. Polityka fiskalna i wypieranie.

WYPIERANIE: (r.22) Ekspensowana polityka fiskalna, tj. nisze podatki, wzrost wydatkw pastwa (np.

socjalny) Wzrost popytu globalnego Wzrost produkcji i dochodu (uwaga przy nie zmienionej poday pienidza) Wzrost popytu na pienidz Podwyka stopy procentowej Ograniczenie popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego Ograniczenie efektu popytu globalnego.

Zatem wypieranie to: ograniczanie wielkoci popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego sektorapodatkowego pod wpywem wzrostw wydatkw pastwa, ktry powoduje zwikszenie popytuglobalnego i w konsekwencji wzrost stopy procentowej.

25.5. Model IS-LMWykres Makroe. str.178

1. Krzywa IS jest zbiorem kombinacji stopy procentowej i dochodu narodowego, przy ktrym rynekdbr znajduje si w rwnowadze. Jeli s.p. wzrasta, to dochd zapewniajcy rwnowag spada. Przydanej wysokoci s.p., wzrost oczekujcych w przyszoci dochodw konsumentw, wyszeoczekiwane przysze zyski z inwestycji bd te wysze wydatki pastwa spowoduj przesuniciewykresu funkcji popytu globalnego w gr. W konsekwencji wywoao to take przesunicie w grkrzywej IS; przy kadym poziomie s.p. dochd odpowiadajcy warunkom rwnowagi bdzie terazwyszy.2. Krzywa LM stanowi zbir kombinacji stopy procentowej i dochodu, przy ktrym rynek pienidzaznajduje si w rwnowadze. Przy danej poday pienidza wyszemu dochodowi musi odpowiadawysza stopa procentowa, co pozwoli utrzyma popyt na pienidz na nie zmienionym poziomie.Wzrost poday pienidza w ujciu realnym powoduje przesunicie krzywej LM w prawo. Rwnowagana obu rynkach jednoczenie w punkcie przecicia si krzywej LM i IS.

25.6. Zarzdzanie popytem a charakter polityki gospodarczej.


17/54

POLITYKA FISKALNA zbir decyzji podejmowanych przez rzd i dotyczcych opodatkowania orazwydatkw (IS).POLITYKA PIENINA zestaw decyzji dotyczcych poday pienidza (LM).ZARZDZANIE POPTEM wykorzystywanie polityki pieninej i fiskalnej w celu stabilizacji dochoduna przecitnie wysokim poziomie.

Sposb 1. agodna polityka fiskalna i restrykcyjna polityka pienina. Wysoki udzia wydatkw pastwa w dochodzie narodowym Niski udzia wydatkw sektora prywatnego w dochodzie narodowym.

Sposb 2. restrykcyjna polityka fiskalna i agodna polityka pienina (odwrotnie ni w 1.).Sposb 3. agodna polityka fiskalna i pienina.

Spotgowane efekty ekspansji (dobra, jeli popyt globalny jest may).Sposb 4. restrykcyjna polityka fiskalna i pienina

(dobra, jeli popyt globalny jest za duy).Gdy wielko popytu globalnego jest waciwa lepszym wyborem wydaje si restrykcyjna politykafiskalna i agodna polityka pienina (gdy wysoki poziom inwestycji jest czynnikiem sprzyjajcymwzrostowi), w praktyce du rol w wyborze modelu polityki f. i p. odgrywaj czynniki tj.

o Przewidywanie skutkwo Zwikszona poda pienina moe wywoa inflacjo ekonomiczne skutki polityki fiskalnej (np. pogld, e wysoka stopa opodatkowania osabia

bodce do pracy).

25.7. Ekonomia keynesowoka a aktywna postawa pastwa.

Keynes: popyt globalny wyrzuca wielko produkcji i zatrudnienia. Rzd przyjmuje odpowiedzialnoza utrzymanie wysokiego i stabilnego poziomu popytu i zatrudnienia, prowadzc aktywn politykinterwencjonizmu.Ale:

o model keyesowski zakada dany, stay poziom cen (co gdy ulegn one zmianie?)o Keyes opisuje gospodark, w ktrej wystpuj niewykorzystane czynniki wytwrcy tj. kapita,

praca.

26. PODA GLOBALNA , POZIOM CEN I TEMPO DOSTOSOWA

Zaoenia rozdziau:-r.25 analiza modelu gospodarki Keynesa-r.26 analiza modelu klasycznego makroekonomicznego-pace i ceny s gitkie (bierzemy pod uwagzmienno cen, inflacje, poda globaln, na ktr wpywa zdolno przedsibiorstw do produkcji ipopyt i poda, ktre wpywaj na poziom cen i wielko produkcji)-w krtkim okresie , zanim ceny i pace zd dostosowa si do popytu i poday waciwy dla analizyjest model keynesowski)-w dugim okresie po dostosowaniu, odpowiedni dla analizy jest model klasyczny-kluczem do rozumienia makroekonomii jest opanowanie analizy przechodzenia gospodarki odkeynesowskiego krtkiego okresu do klasycznego dugiego okresu

26,1 Poziom cen a popyt globalny

realna poda pienidzaglobalny popyt na dobra poziom cen

poziom cen-przecitna cena wszystkich dbr wytwarzanych w gospodarcerealna poda pienidza-iloraz nominalnej poday pienidza(M) i poziom cen(P), okrela ona ilodbr, ktr mona kupi za nominalna warto pienidzafunkcja popytu makroekonomicznego-(krzywa) MDS- opisuje rne kombinacje poziomu cenidochodu realnego, przy ktrych planowane wydatki s rwne faktycznej produkcji, przy stopieprocentowej ustalonej na poziomie zapewniajcym rwnowag na rynku pienidza. Obrazuje dlakadego poziomu cen wielko dochodu, przy ktrym planowane wydatki na zakup dbr s rwnefaktycznej produkcji przy rwnoczesnej rwnowadze na rynku pienidza. Krzywa ta ma nachylenieujemne. Spadek cen powoduje zwikszenie realnej poday pienidza, a przez to popytu globalnego.


18/54

Przyczyn jest zarwno nisza stopa procentowa, jak i wystpujcy w sferze konsumpcji efektrealnych dbr pienidza

efekt realnych zasobw-jego rdem jest realna warto tej czci majtku gospodarstw domowych,ktra jest trzymana w formie pieninej. Spadek cen zwiksza realna warto pieninych zasobwkonsumentw, powikszajc w ten sposb ich majtek. Jest to wic zwikszanie popytu

konsumpcyjnego wynikajce ze wzrostu realnej wartoci zasobw pieninych konsumentw. Dlakadego poziomu stopy procentowej popyt globalny i produkcja rosn na skutek zwikszania sirealnych zasobw pienidza.

26,2. Rynek pracy, poda globalna.

krzywa poday globalnej- obrazuje wielko produkcji, ktra chciayby zaoferowa przedsibiorstwaprzy kadym poziomie cen

1. Popyt na praceA przedsibiorstwa dysponuj okrelonymi zasobami, ktre w poczeniu z prac pozwalaj na

produkcji dbrB. paca realna-jest ilorazem pacy nominalnej i poziomu cen. Informuje o iloci dbr, ktre mona

naby za okrelon pace nominaln.kracowy produkt pracy-jest rwny przyrostowi produkcji wynikajcemu z zatrudnieniadodatkowego pracownika przy danym zasobie kapitau rzeczowego-jeeli warto kracowego produktu pracy jest wysza pod pacy realnej to przedsibiorstwazwikszaj zyski poprzez wzrost zatrudnienia-jeeli warto kracowego produktu pracy jest nisza od pacy realnej to przedsibiorstwa zwikszajzatrudnienie, unikajc strat wynikajcych z zatrudnienia ostatniego pracownika po koszcie kracowymprzewyszajcym przychd kracowy-kracowy produkt pracy zmniejsza si wraz ze wzrostem liczby zatrudnionych, coraz wiksza liczbapracownikw przypada na ten sam kapitau rzeczowego i kady nastpny pracownik zwikszacakowit produkcj w coraz mniejszym stopniu-przedsibiorstwa zwikszaj popyt na prace wtedy, zmniejszenie si kracowego produktu pracyzostanie skompensowane spadkiem pacy realnej

2.Poda pracyA zarejestrowana sia robocza- poda pracy liczba osb, ktre zarejestroway si jako chtne dopodjcia pracy. Jest ona sum liczby zatrudnionych i zarejestrowanych bezrobotnych tj. osbzarejestrowanych jako poszukujcych pracyB. liczba osb zasilajcych zasb siy roboczej (poda pracy)ronie wraz ze wzrostem pacy realnejC. wzrost pacy realnej zwiksza liczb osb skonnych podj prac(wynika to min. Ze wzrostu liczbyosb poszukujcych pracy)D. przy danym poziomie zasiku dla bezrobotnych udzia osb skonnych podj pracecaym zasobie siy roboczej jest tym wikszy im wysza jest paca realna w stosunku do zasiku

3. Rwnowaga na rynku pracy.Rwnowaga przy penym zatrudnieniu-popyt przedsibiorstw na si robocz jest rwny liczbie

osb skonnych podj prac(zarejestrowane bezrobocie nie znika cakowicie)Naturalna stopa bezrobocia-odsetek siy roboczej obejmujcy bezrobotnych w warunkachrwnowagi na rynku pracy. S oni dobrowolnie bezrobotni gdy nie chc podj pracy przy pacyrealnej zapewniajcej rwnowag.Bezrobocie przymusowe-obejmuje osoby skonne podj prace przy danej pacy realnej, leczniemogce jej znaleA. w warunkach rwnowagi na rynku pracy wzrost zatrudnienia moe nastpi tylko wtedy, kiedy

pracownicy przy kadym poziomie pacy realnej-bd skonni przyj wicej pracownikw, gdypracownicy zaakceptuj nisze pace

4. Pace nominalne , ceny i pace realne.A. na rynku pracy istotne s pace realne, a nie nominalne.B. Pace realne- informuj pracodawcw o koncie zatrudnienia pracownika i umoliwiaj porwnanie

tego konta z jego wydajnoci kracow. Dziki nim gospodarstwa domowe dowiaduj si , iletowarw bd w stanie kupi, jeeli zaoferuj posiadany przez siebie wyrb pracy.


19/54

C. Iluzja pienidza-wystpuje wtedy, kiedy ludzie nie odrniaj wielkoci nominalnych od realnychZamy, e wszystkie ceny i pace si podwajaj. Jeeli w skutek wzrostu pac nominalnychprzedsibiorstwa ograniczaj zatrudnienie, to ulegaj one iluzji pienidza. W rzeczywistoci pacerealne nie ulegy zmianie. Przedsibiorstwa i pracownicy biorcy pod uwag w swych decyzjach tylkopace realne , nie podlegaj iluzji pienidzaD. jedynie zmiany wielkoci realnych(np. wzrost zasobu kapitau) powoduj wzrost poday pracy i

popytu na prace zmieniaj poziom pacy realnej zapewniajcej rwnowag. Wzrost cen musizosta skompensowany przez zmian pac nominalnych, aby pace realne pozostay naniezmienionym poziomie.

E. Przy niezmienionych pacach realnych nie zmienia si take rwnowaca rynek wielkozatrudnienia.

5. Zatrudnienie, produkcja, ceny.Produkcja potencjalna- wielko produkcji wytwarzana przy o penym zatrudnieniu. Skoro samezmiany cen nie wpywaj na poziom penego zatrudnienia, to nie oddziauj one take na wielkoprodukcji.Krzywa poday globalnej (AS)-obrazuje wielko produkcji, ktr przy kadej cenie przedsibiorstwas skonne wytworzy. W modelu klasycznym nie wystpuje iluzja pienidza, a pace nominalne selastyczne. Wielko produkcji nie zaley zatem od cen, a krzywa poday globalnej przebiega

pionowano poziomie produkcji potencjalnej.Rwnowaga na rynku pracy-spadek cen(przy danej pacy nominalnej) zwiksza pace realnnadwyka poday pracy pace nominalne spadaj-do momentu, kiedy paca realna powraca dopoziomu rwnowagi(znika nadwyka poday pracy, zostaje utrzymany poziom penego zatrudniania ipotencjalnej produkcji).

26.9 Poziom cen rwnowagi.Poziom cen rwnowagi-rwnoway rynek dbr, pienidza i pracy. Funkcja popytumakroekonomicznego MDS i krzywa poday globalnej AS przecinaj si w punkcie P- przyjmijmy, e ceny wzrastaj ponad poziom P realne zasoby pienidza zmniejszaj si, stopa

procentowa ronie niszy popyt globalny przedsibiorstwa nie sprzedaj caej swojejpotencjalnej produkcji przedsibiorstwa obniaj ceny wzrost realnej poday pienidzaspadek stopy procentowej wzrost popytu globalnego do momentu rwnowagi

-mechanizm odwrotny przy spadku cen-znajc poziom cen rwnowagi mona wyznaczy wysoko pac nominalnych tak, aby paca realnarwnowaya rynek pracy-Od czego zaley poziom cen?a)ilo osb chccych podj prace przy kadej pacy realnej(wwczas poziom produkcji potencjalnej ipenego zatrudnienia podnosi si)b)wielko zasobu kapitau rzeczowego przedsibiorstw(przy wikszym wzrocie kracowa wydajnopracy dla kadego poziomu zatrudnienia podwyszy si poziom produkcji potencjalnej penegozatrudnienia)a i b spadek poziomu cen rwnowagi(nisze ceny wzrost popytu globalnego do poziomu produkcjipotencjalnej)

26.4. polityka pienina i fiskalna

1. polityka pienina.zaoenie: nominalna poda pienidza wzrasta dwukrotnie w wyniku zakupu przez bank centralnyskarbowych papierw wartociowych dla kadego cen realna poda pienidza jest teraz wysza nipoprzednio, nisza jest stopa procentowa, w sferze konsumpcji wystpuje efekt realnych zasobwpienidza proces dostosowywania si pac i cen podwyszony poziom cen(produkcja na tymsamym poziomie)- w modelu klasycznym zmiana nominalnej poday pienidza prowadzi do identycznej zmiany

procentowej pac nominalnych i cen. Realna poda pienidza, stopa procentowa, produkcja,zatrudnienia i pace realne pozostaj niezmienione

- gwna teza monetarystw- zmiany nominalnej poday pienidza prowadz do zmian cen i pac,a nie do zmian produkcji i zatrudnienia

- proces dostosowawczy:- wzrost nominalnej poday pienidza wzrost realnej poday pienidza obnika stopy

procentowej zwikszenie popytu globalnego nadwyka popytu na dobra wzrost cen


20/54


21/54

5. Rekapitulacjaa. w krtkim czasie zmiany nakadw czynnika pracy przyjmuj gwnie form zmian liczby

przepracowanych godzin, czemu ewentualnie towarzyszy wysanie ludzi na przymusowe urlopy iponowne ich zatrudnienie, w krtkim czasie struktura pac w przedsibiorstwie jest w znacznejmierze dana

b. w rednim okresie, jeeli zmiana popytu na prace utrzymuje si, przedsibiorstwo zaczynazmienia liczb zatrudnionych na stae pracownikw, znaczne wyduenie lub skrcenie czasupracy decyduje si on jako alternatywa, zbyt kosztowna, w rednim okresie przedsibiorstwozaczynaj dostosowywa prac

c. w dugim okresie nastpuje dostosowanie do nowego punktu rwnowagi, a w analizieteoretycznej adekwatne staje si ujecie klasyczne, w dugim okresie proces dostosowania paczostaje zakcony, wielko produkcji zapewnia pene zatrudnienie

26.6 Pace, ceny, poda globalna.Funkcja krtkookresowej poday globalnej(wykres str.216)- opisuje zaleno midzy poziomemcen, ustalonych przez przedsibiorstwa i okrelanych przez wysoko pac, a wielkoci produkcjiCeny zale gwnie od kosztw osobowych. Funkcja(krzywa) krtkookresowej poday globalnejilustruje preferowane przez przedsibiorstwa rozmiary produkcji przy danym, wynegocjowanym

poziomie pac. Produkcja reaguje na niewielkie zmiany cen, poniewa przedsibiorstwa, wyduajcnieco czas pracy i zwikszajc premie, mog uzyska dodatkowa produkcje nieznacznie tylkopodnoszc koszty osobowe. Po dostosowaniu pac nastpuje przesuniecie krzywej ceny zmieniaj siw stopniu znacznie wikszym ni dotychczas.

26.7. Ceny, produkcja i zatrudnienie w procesie dostosowa.-poczenie funkcji popytu makroekonomicznego z funkcj krtkookresowej poday globalnej (str218-wykres)-ukazuje jak zakcenia popytu i poday zanikaj w trakcie procesw dostosowawczych.-wnioski: gospodarka znajduje si pomidzy uproszczeniami modelu keynesowskiego i klasycznego.W praktyce ani ceny ani pace nie s doskonale gitkie, ani cakowicie sztywne. Ograniczenie ilocipienidza w gospodarce przynosi realne skutki w krtkim okresie, kiedy spadaj produkcja izatrudnienie. Jednak po cakowitym dostosowaniu si pac i cen jedyna konsekwencja restrykcyjnejpolityki pieninej pozostaje niszy poziom pac nominalnych i cen. adna z wielkoci realnych nie

ulega zmianie, a gospodarka powrcia do stanu penego zatrudnienia i potencjalnej produkcji-moliwo pojawienia si cykli koniunkturalnych- pocztkowe oywienie lub recesja(kryzys)uruchamiaj siy, ktre stopniowo odwrc pierwotne zmiany i doprowadz gospodark z powrotemdo stanu penego zatrudnienia i potencjalnej produkcji (r.30)

26.8. Zmiany poday globalnej.(wykres str.222)ujemny wstrzs podaowy- wywouje w krtkim okresie wzrost cen i spadek produkcji.

26.9. Cykl koniunkturalny.-polega na wahaniu produkcji i zatrudnienia wok dugookresowych trendw-wolne tempo procesw dostosowawczych sprawia, ze zakcenia globalnego popytu lub poday

wywouj cykle koniunkturalne. Poniewa zakcenia te s nieregulowane, to i cykle maja charakternieregularny.

27. BEZROBOCIE

Zasoby siy roboczej obejmuj wszystkich tych, ktrzy jako pracownicy najemni wykonuj jakizawd lub s zarejestrowani jako chccy i bdcy w stanie podj prac.

Stopa aktywnoci zawodowej to odsetek ludnoci w wieku produkcyjnym, ktra podja decyzj owejciu w skad siy roboczej.

Stopa bezrobocia jest to odsetek siy roboczej, ktra nie ma pracy, lecz jest zarejestrowana jakochcca i bdca w stanie pracowa.


22/54

RODZAJE BEZROBOCIA:

- frykcyjne niemoliwy do obnienia, minimalny poziom bezrobocia wystpujcy w kadymdynamicznym spoeczestwie, to osoby o uomnociach fizycznych lub psychicznych, ktrepraktycznie uniemoliwiaj im podjcie pracy zawodowej. Do tej kategorii zalicza si te osoby

chwilowo pozbawione pracy ze wzgldu na zmian zawodu- strukturalne- dotyczy takiego rodzaju bezrobocia, ktre powstaje ze wzgldu na rozbienoludzkich kwalifikacji i rodzaju oferowanej pracy w warunkach zmieniajcego si popytu i produkcji.

- wynikajce z niedostatku popytu na produkty pewnych dziaw gospodarki bezrobocietypu keynesowskiego. Powstaje, gdy popyt globalny zmniejszy si, a placei ceny nie zdyy dostosowa si, co przeszkodzio przywrceniu penego zatrudnienia ( zespadkiem popytu mamy do czynienia wwczas, gdy jest on niszy od poziomu zapewniajcegopene zatrudnienie

- klasyczne- rodzaj bezrobocia pojawiajcy si wtedy, kiedy paca jest rozmylnie utrzymywanapowyej poziomu, przy ktrym krzywe poday pracy i popytu na ni si przecinaj. Moe to byspowodowane dziaalnoci zwizkw zawodowych albo ustawodawstwem, ktre powoduje, zepace minimalne utrzymywane s na poziomie wyszym od poziomu rwnowagi.

Naturalna stopa bezrobocia to stopa bezrobocia wystpujca wwczas, gdy rynek pracyznajduje si w rwnowadze.

Ekonomia podaowa opisuje stosowanie bodcw mikroekonomicznych w celu zmiany poziomupenego zatrudnienia, wielkoci produkcji potencjalnej oraz naturalnej stopy bezrobocia. Jednym zpodstawowych wtkw podejmowanych przez zwolennikw ekonomii podaowej s korzyciwynikajce z obniki kracowej stopy podatku dochodowego.Kracowa stopa podatku dochodowego jest to ta cze kadego funta (np.), ktra pastwozabiera w postaci podatku dochodowego. Obnika kracowej stopy opodatkowa-nia i wywoanyni wzrost wynagrodzenia netto za ostatni godzin pracy skaniaj ludzi do rezygnacji z czasuwolego i podejmowania pracy. Jest to tzw. efekt substytucyjny, musi by mu jednak przeciwstawiony

efekt dochodowy. Proporcjonalnie do spadku obcie podatkowych ludzie bd mogli pracowamniej dla osignicia okrelonej, docelowej stopy yciowej. Badania empiryczne najczciej jednakpotwierdzaj, e obnika podatkw prowadzi w najlepszym przypadku jedynie do niewielkiego wzrostupoday pracy.

Efekt zniechconego pracownika-gdy bezrobocie jest wysokie i dalej wzrasta, na pewne osoby,ktre chtnie podjyby prac, wpywa to tak deprymujco, e rezygnuj z jej poszukiwania.

Histereza pojawia si w gospodarce, jeeli jej rwnowaga dugookresowa zaley od tego, co dziao siz ni w krtkim okresie

Prywatne skutki bezrobocia:

Jeeli ludzie s bezrobotni dobrowolnie, to znaczy, e uwaaj, e lepiej pozosta bezrobotnymni przyj ofert pracy za obowizujc na rynku stawk pac. Prywatny koszt bezrobocia jest wtej sytuacji mniejszy ni prywatne korzyci wynikajce z bycia bezrobotnym. Nale do nich patnocitransferowe od pastwa, wolny czas. Cz osb oczekuje take, e po przejciowym okresiepozostawania na zasiku znajdzie lepsz prac.

Ludzie bezrobotni przymusowo chcieliby pracowa za obowizujc pac, jednak nie mogznale pracy ze wzgldu na nadmiern poda siy roboczej przy tej pracy, co ma wpyw napogorszenie ich sytuacji materialnej.

Spoeczny koszt bezrobocia:

Patnoci transferowe( zasiki) nie s korzyci dla spoeczestwa jako caoci. Mog uly sumieniu

zbiorowoci, nie s to jednak patnoci za dostarczone dobra bd usugi, ktre inni czonkowie


23/54

spoeczestwa mogliby skonsumowa. Zmuszenie ludzi do przejcia przez czyciec bezrobocia jest

ponadto jednym ze sposobw, za pomoc ktrych spoeczestwo dokonuje realokacji siy roboczej,

kierujc j do bardziej odpowiednich miejsc pracy i zwikszajc w ten sposb produkcj cakowit w

dugim okresie. Bezrobocie przymusowe powoduje wicej ludzkiego cierpienia i strat psychicznych ni

bezrobocie dobrowolne.

28. INFLACJA

Inflacja to wzrost przecitnego poziomu cen i dbr w jakim okresie. Czysta inflacja jestprzypadkiem szczeglnym, ktry pojawia si wtedy, kiedy wszystkie ceny dbr i czynnikwprodukcji wzrastaj w tym samym tempie.

Przed 1950 r. ceny w niektrych latach wzrastay, w innych spaday (UK okres midzywojenny), wefekcie ich poziom by podobny. Od tego roku 1950 ceny podniosy si dwudziestokrotnie.Prawidowo ta w oglnych zarysach wystpuje w wikszoci krajw wysoko rozwinitych.Wedug monetarystw (np. Milton Friedman) inflacja spowodowana jest nadmiern w porwnaniu doiloci dbr iloci pienidza w gospodarce.

28.1 Pienidz i inflacjaRealna poda pienidza M/ Pjest to iloraz nominalnej poday pienidza M i poziomu cen P.Ludzie zgaszaj popyt na pienidz ze wzgldu na jego si nabywcz, tzn. moliwo nabywania zadbr.L (Y,r) wielko popytu na realne zasoby pienine L, odpowiadajcego dochodowi realnemu Y istopie procentowej r.Wzrost dochodu realnego prowadzi do wzrostu popytu na realne zasoby pienidza, poniewa ludziezawieraj wicej trakcji kupna sprzeday. Zwikszajc koszt alternatywny posiadania pienidza, nieza innych aktyww przynoszcych dochd odsetki, wzrost stopy procentowej r powoduje spadekpopytu na realne zasoby pienine.Jeli rynek pienidza jest w stanie rwnowagi wielko realnych zasobw (poda) pienidza M / Prwna si wielkoci popytu na te zasoby. M/ P = L(Y,r)Zaoenie gitka stopa procentowa utrzymuje rynek pieniny w stanie rwnowagi.Jeeli dostosowania pac nominalnych i cen w krtkim okresie przebiegaj z opnieniem, to wzrostnominalnej poday pienidza M powoduje pocztkowo wzrost realnej poday pienidza, bo ceny P niezdyy si jeszcze w peni przystosowa. Pojawia si nadwyka nominalnej poday pienidza, ktrawywouje spadek stopy procentowej dopki popyt na realne zasoby pienine nie wzronie tak, abyprzywr rwnowag na ryku pieninym. Nisza stopa procentowa pobudza wzrost globalnegopopytu na dobra. Nadwyka tego popytu powoduje z kolei wzrost cen. Na rynku pracy zwikszonypopyt na pracownikw zaczyna wywoywa wzrost pac nominalnych.Tak wic po zakoczeniu procesu dostosowawczego i przywrceniu rwnowagi dugookresowej,dochd realny, stopa procentowa, a wic i popyt na realne zasoby pienine pozostaj nie zmienione.Tak wiec poziom cen musia ulec zmianie proporcjonalnej do pierwotnego wzrostu nominalnej podaypienidza.

Ilociowa teoria pienidza utrzymuje, e zmiany nominalnej poday pienidza powodujidentyczne zmiany poziomu cen (a take pac), lecz nie wpywaj na produkcj i zatrudnienie.Obecnie teorii tej broni monetaryci, ktrzy twierdz, e zmiany cen s najczciej spowodowanenominalnymi zmianami poday pienidza. Teoria ta stwierdza, e poniewa popyt na realne zasobypienidza musi by stay, to jego poda realna te powinna pozosta staa. Dlatego zmiany podaynominalnej musz zosta zrwnowaone odpowiednimi zmianami cen.

Pienidz i ceny zwizek przyczynowyZakadajc, e popyt na realne zasoby pienidza jest stay, to wzrost nominalnej wartoci pienidzamusi doprowadzi do wzrostu cen. Jeli dzieje si na odwrt (pace rosn, bo wymuszaj topracownicy) , to pojawiaj si dwa moliwe skutki.


24/54

Pierwsza moliwo pastwo nie zwikszy nominalnej poday pienidza, to realna poda pienidzasi zmniejszy. Stopa procentowa wzronie, aby zostaa zachowana rwnowaga na rynku pienidza.To z kolei spowoduje spadek popytu na dobra, nadwyk poday, w efekcie obnienie cen i popytu naprac. Ceny i pace, realna poda pienidza i stopa procentowa w kocu wrc do pierwotnegopoziomu.Druga moliwo pastwo stosuje agodzenie wstrzsu.

Polityka pienina agodzi wstrzs, jeeli zmiana cen wywouje reakcje pastwa, ktre dostosowujewielko nominalnej poday pienidza, aby w krtkim kresie unikn zmiany jego realnej poday.

Jeeli realny popyt na pienidz odpowiadajcy stanowi penego zatrudnienia jest stay, to wzrost cenmoe nastpi w dwch przypadkach. wzrost nominalnej poday pienidza spowoduje wzrost cen,doprowadzi realn poda pienidza do poziomu odpowiadajcemu penemu zatrudnieniu. jeli poziom cen wzronie na wskutek jakichkolwiek innych przyczyn, a pastwo zareaguje na todrukiem nowych pienidzy, to ceny i ilo pienidza wzrosn.Tak wic pastwo drukujc pienidze, bezporednio lub porednio odpowiedzialne za wzrost cen.Jeeli pastwo nie interweniuje, to wzrost poziomu cen, ktry i tak nastpi, spowoduje spadek realnejpoday pienidza i wywoa presj deflacyjn, ktra przywrci pierwotny poziom cen.Popyt na realne zasoby pienidzaOpisany zwizek pomidzy cenami a pienidzem zaley od zaoenia, e realny popyt na pienidz

pozostaje stay. Jednak nie zawsze tak jest. Moe to wynika z korzystnego oprocentowaniarachunkw czekowych (banki konkuruj midzy sob), przez co realny popyt na pienidz jestmniejszy. Ponadto naley uwzgldnia wpyw stopy procentowej na pienidz.InflacjaStopa inflacji = wzrost nominalnej poday pienidza wzrost realnego popytu na pienidz.Z teorii ilociowej wynika, e gdy wzrost realnego popytu na pienidz wynosi zero, stopa inflacji rwnasi stopie wzrostu nominalnej wartoci pienidza. Skutek taki nie sprawdza si, gdy zmienia si realnypopyt na pienidz.Poniewa zazwyczaj dochd realny i stopa procentowa zmieniaj o kilka punktw procentowychrocznie, take realny popyt na pienidz zmienia si powoli. Jeeli nominalna warto pienidzawzrasta szybko, musi j zrekompensowa szybki wzrost cen. Wtedy realna poda pienidza zmieniasi nieznacznie w stosunku do poday nominalnej i cen.Inflacja i stopa procentowa

Kraje, w ktrych wystpuje wysoka inflacja maj rwnie wysokie stopy procentowe.Wedug hipotezy Fischera wzrostowi inflacji o 1% towarzyszy wzrost stopy procentowej take o1%.Realna stopa procentowa = nominalna stopa procentowa stopa inflacji . przykad: inflacja10%, za 100 funtw moemy kupi 10 ksiek, za rok na te ksiki wydamy 110 funtw. Jelinominalna stopa % wynosi 12% to, jeli poyczymy bankowi pienidze na rok, moemy z tego mie112 funtw. Wtedy kupujemy ksizki, zostaje nam 2 funty, i te dwa funty to realna stopa procentowa.Hipoteza Fischera stwierdza, e realna stopa % nie podlega wikszym zmianom. Inaczej powiempojawiaby si wielka nadwyka po stronie poday i popytu na poyczki. Wysza inflacja musi bywyrwnana odpowiedni stop procentow. Hipoteza to cho nie jest w peni precyzyjna, do dobrzeprzyblia rzeczywisto.Zwikszenie wzrostu iloci pienidza prowadzi nie tylko do wzrostu tempa inflacji, ale do wzrostunominalnej stopy procentowej. Efektem tego jest spadek popytu na realne zasoby pienidza, co

powoduje rnic w iloci pienidza i cen. Trwa to dopki realna poda pienidza nie dostosuje si dotej zmiany realnego popytu na pienidz.

Hiperinflacja zjawisko polegajce na utrzymywaniu si bardzo wysokiej stopy inflacji.Chile w kocowym okresie rzdw Allende; Boliwia lata 80; Niemcy lata 1922-23. W tym ostatnimprzypadku by to wynik sytuacji po wojnie. Deficyt finansowano gwnie drukujc pienidze. Nominalnapoda pienidza rosa w bardzo szybkim tempie.Jeeli stopa inflacji wynosi a nominalna stopa procentowa r, to realna stopa procentowa wynosi (r ) . Dochd realny z nieprzynoszcego odsetek pienidza wynosi . Realny rnicowy zysk zposiadania oprocentowanych aktyww, nie za pienidza, wynosi (r ) (-) = r. Miar kosztytrzymania pienidza jest wic nominalna stopa procentowa.Ucieczka od pienidza oznacza gwatowny spadek realnego popytu na pienidz, wystpujcy wtedy,kiedy wysoka inflacja i wysoka stopa procentowa zwikszaj koszty utrzymania pienidza.

Wysoka inflacja i wysokie stopy procentowe mog znaczco obniy popyt na realne zasobypienidza. W warunkach hiperinflacji ilo pienidza i ceny mog zmienia si zupenie niezalenie od


25/54

siebie. Jeli jednak inflacja zatrzyma si, choby na wysokim poziomie, to nominalna poda pienidzai ceny bd wzrasta a do danego poziomu i rezultacie realna poda na pienidz utrzyma si nastaym poziomie odpowiadajcym realnemu popytowi na pienidz.Ramka 28.1Ilociow teori pienidza mona przedstawi rwnaniem MV =PY. Szybko obiegu pienidza V tostosunek dochodu nominalnego PY (iloczyn cen i dochodu realnego) do nominalnej poday pienidza

M. Jeli ceny dostosowuj si, utrzymujc dochd realny na poziomie odpowiadajcym penemuzatrudnieniu to zmiana sprzeday M prowadzi do takiej samej zmiany cen P, pod warunkiem, eszybko obiegu pienidza V si nie zmienia. Szybko obiegu pienidza to prdko, z jaka zasobypienidza kr w gospodarce, w wyniku zawierania transakcji kupna -sprzeday.Rwnanie moe przeksztaci: M/P = Y/V ; Lewa strona oznacza realn poda pienidza, stronpraw moemy traktowa jako realny popyt na pienidz. Popyt zwiksza si, jeeli wzrasta dochdrealny i spada, jeeli zwiksza si szybko obiegu pienidza.Zaoenie: ceny i pace s doskonale gitkie. Kiedy ceny dostosowuj si powoli powysza teoriaprzestaje obowizywa.Ramka 28.2 Renta emisyjna, podatek inflacyjny i hiperinflacjaPastwo ma monopol na emisj banknotw i bicie monet.Renta emisyjna to realna warto zasobw przejtych przez pastwo dziki zdolnoci do emisjipienidza. Realny popyt na pienidz ronie wraz ze wzrostem dochodu realnego. Dugookresowy

wzrost gospodarczy jest rdem finansowania renty emisyjnym. Drugim potencjalnym rdem jestpodatek inflacyjny.Realny dochd z podatku inflacyjnego = stopa inflacji x realny popyt na pienidz gotwkowy.Wzrost nominalny poday pienidza przyspiesza wzrost cen.Inflacja obnia realn warto nieoprocentowanej czci dugu pastwa, a mianowicie gotwki.Jednak realna warto wpyww z podatku inflacyjnego nie moe wzrasta w nieskoczono.Tak wic jeli pastwo musi pokry realny deficyt drukowaniem pienidza, to istniej dwie stopywzrostu iloci pienidza w obiegu i dwie stopy inflacji pozwalajce na osignicie tego celu.Drukowanie pienidza w pewnym memencie moe nie zapobiec hiperinflacji.28.3 Inflacja, pienidz i deficyt budetowyJeli zaoymy, e wielki deficyt budetowy prowadzi do inflacji, bo zmusza pastwo do drukowaniapienidzy, to walka inflacj wymaga restrykcyjnej polityki fiskalnej.Rzd M. Thatcher 1980 r redniookresowa strategia finansowa (Medium-Term Financial Strategy

MTFS) Zakada ona, e szybki wzrost iloci pienidza powoduje inflacj i e duy deficyt prowadzido wzrostu iloci pienidza.Nie istnieje jednak oczywisty zwizek pomidzy wielkoci deficytu budetowego a inflacj.Deficyt a wzrost iloci pienidzaDeficyt budetu lub deficyt sektora publicznego moe by finansowany przez pienidze poyczone odsektora prywatnego poprzez obligacje. Pastwo moe take dodrukowa pienidze i przeznacza jebezporednio na wydatki. Zwizek pomidzy iloci pienidza a potrzebami poyczkowymi sektorapublicznego (PPSP) jest sabo widoczny w krtkim okresie czasu, w dugim staje si wyrany. Wtedyzaduenie wynikajce z koniecznoci obsugi oprocentowania dugu publicznego rosn. Rzd musizmieni polityk fiskaln lub zacz drukowa pienidze.Wzrost wielkoci pienidza a inflacja w Wilkiej BrytaniiZ analizy danych wynika, e nie istnieje cisy zwizek midzy miar nominalnej poday pienidza(M0) a inflacj. Zmiany stp procentowych i dochodu realnego prowadz do zmian realnego popytu na

pienidz, ktre powoduj znieksztacenie prostej zalenoci.zmiany nominalnej iloci pienidza nie powoduj natychmiastowej zmiany cen proces jest powolny.

28.4 Inflacja, bezrobocie i produkcjaKrzywa PhilipsaProfesor Philips wykaza w 1958 roku istnienie silnej statystycznej zalenoci midzy poziomeminflacji w danym roku, a bezrobociem.Zaleno ta znana jest jako krzywa Philipsa.Krzywa Philipsa dowodzi, e wyszej stopie inflacji towarzyszy nisza stopa bezrobocia iodwrotnie. Sugeruje to, e moemy nisze bezrobocie za cen wyszej inflacji lub odwrotnie.Krzywa obrazuje tempo inflacji, bdce wynikiem takiego wyboru: wyszy popyt globalny wywierapresj na wzrost pac i cen i prowadzi do wyszej inflacji, dajc w zamian nisze bezrobocie. Teoria tabya bardzo na rk wczesnym rzdom o orientacji keynesowskiej. Rzdy miay wybra okrelony

punkt na krzywej i nastpnie ustalay zestaw rodkw polityki fiskalnej i pieninej, aby osignodpowiedni poziom popytu globalnego i odpowiedni poziom bezrobocia. W latach 70 wierzono, e


26/54

gdyby bezrobocie wzroso w UK do 2,5 % to inflacja spada by do zera. Po 1970 bezrobocie wzrosopowyej 10% a krzywa przestaa odpowiada faktom.Jeli proces dostosowywania si cen i pac trwa duej, to po pierwsze wysze ceny spowodujspadek realnej wartoci pienidza i wzrost stopy procentowej, co wymusi spadek popytu na realnezasoby pienidza. Popyt globalny zacznie spada, a bezrobocie wzrasta. Po drugie tempo wzrostucen i pac staje si coraz wolniejsze.

Krzywa Philipsa nie jest ilustracj trwaej zalenoci odwrotnej midzy inflacj a bezrobociem, leczwskazuje zaleno przejciow, pojawiajc si w okresie dostosowywania si gospodarki dogwatownie zmienionego poziomu popytu globalnego. Wzrost cznego popytu wymusza przejciowinflacj, ktra powoduje spadek realnych zasobw pienidza i sprawia, e popyt globalny z powrotemustala si na poziomie odpowiadajcym stanowi penego zatrudnienia.Szybko, z jak gospodarka przesuwa si wzdu tej krzywej, zaley od gitkoci pac nominalnych,a zatem i cen. Wedug skrajnych monetarystw ich dostosowanie jest byskawiczne, wic fakt, egospodarka nie znajduje si cigle w stanie rwnowagi dugookresowej jest spowodowany jedynietym, e pracownicy zawieraj przez cay rok obowizujce porozumienia pacowe. Zmiany popytuglobalnego, ktrych nie przewidziano w chwili ustalania wysokoci pac oznaczaj, e poziom pacnominalnych i cen przejciowo uniemoliwia odpowiednie dostosowanie si realnej poday pienidza itym samym zrwnanie popytu globalnego z produkcja potencjaln. Takie bdy s korygowanepodczas kolejnych negocjacji pacowych.

Z kolei model, zakadajcy pewn ociao w dostosowywaniu si cen i pac, oznacza, egospodarka potrzebuje o wiele wicej czasu, eby dostosowa si do gwatownych zmian popytuglobalnego. Ruchy wzdu krzywej trwaj o wiele duej.Zaoenia powyszego rozumowania: -rwnowaga dugookresowa oznacza m.in. stao nominalnejpoday pienidza i brak inflacji; - wszelkie wstrzsy dotykaj globalnego popytu, a nie poday; -naturalna stopa procentowa jest staa.

Pionowa dugookresowa krzywa PhilipsaNominalna poda pienidza moe si zmienia w dugim okresie. Gdy ceny i nominalna podawzrastaj w tym samym tempie, realna poda pienidza jest staa i rwna si wielkoci popytu narealne zasoby pienidza.Wedug Miltona Friedmana, rnica pomidzy wielkoci produkcji, zatrudnienia i bezrobocia wprzypadku stanu rwnowagi dugookresowej, a poziomu tych zmiennych, gdy nie wystpowaaby

inflacja, powinna by niewielka. Jeli mamy do czynienia z rwnowag dugookresow, ktrejtowarzysz inflacja, to pace powinny rosn w tym samym tempie, co ceny. Inflacja nie obnia anirealnej poday pienidza, ani pac realnych. Jeli za nominalna stopa % wzrasta proporcjonalnie dopoziomu inflacji utrzymujc niezmieniony poziom realnej stopy procentowej, to ani poyczkodawcy anipoyczkobiorcy nie zyskuj ani nie trac w wyniku inflacji.Friedman zasugerowa, e odpowiadajce stanowi rwnowagi dugookresowej wielkoci penegozatrudnienia, produkcji potencjalnej, pac realnych i bezrobocia nie zale od tempa inflacji. Poniewawszystkie zmienne s w stanie dostosowywa si, i utrzyma na niezmienionym poziomie wartoodpowiadajcych im zmiennych realnych, wartoci tych zmiennych nie ulegn zmianie pod wpyweminflacji w dugim okresie, gdy istnieje moliwo penego dostosowania si podmiotw gospodarczychdo warunkw wyznaczanych przez tempo inflacji, ktre odpowiada rwnowadze.Ostatecznie gospodarka powraca do naturalnej stopy bezrobocia, na ktr nie ma wpywu inflacja.Kady impuls wywoujcy wzrost popytu globalnego zmniejszy przejciowo bezrobocie i zwikszy

presj na podwyk pac i cen, a przejciowy okres dodatkowej inflacji, w trakcie ktrego cenywzrastaj szybciej ni nominalna poda pienidza, zmniejszy realn poda pienidza i zwikszy popytglobalny do poziomu odpowiadajcego penemu zatrudnieniu. Mona zatem narysowakrtkookresow krzyw Philipsa, na ktrej ley punkt odpowiadajcy stanowi rwnowagidugookresowej (przecina si z pionow prost ilustrujc rozumowanie Friedmana; rysunek 28.7) Wkrtkim okresie wzrost popytu globalnego spowoduje wzrost bezrobocia i spadek inflacji, jednakwywoana presja na wzrost cen i pac spowoduje spadek realnej poday pienidza oraz cznegopopytu i spowoduje powrt do sytuacji wyjciowej. I odwrotnie spadkowi popytu pocztkowotowarzysz spadek bezrobocia i wzrost inflacji.Krtkookresowa krzywa Philipsa ilustruje sytuacje przystosowywania si gospodarki do zmian popytuglobalnego.

Oczekiwania i wiarygodno

Jeeli rzd postanawia obniy stop wzrostu nominalnej poday pienidza, to przedsibiorcy,zwizani dawnymi umowami musz zmniejsza pace nominalne zgodnie ze star stop inflacji. W


27/54

efekcie nastpuje zmniejszenie realnej poday pienidza. Ceny rosn szybciej ni nominalna ilopienidza. Popyt globalny spada, pojawia si bezrobocie.Dwa scenariusza dalszych wydarze optymistyczny pracownicy wierz, e rzd bdzie trwa przyrestrykcyjnej polityce pieninej i inflacja wkrtce si obniy, przy negocjacjach bd wic da owiele niszej stopy wzrostu pac nominalnych. W dodatku, poniewa bezrobocie osigno wyszypoziom, nastpi dodatkowa presja na obnik pac. Inflacja rzeczywicie szybko si obnia, a kiedy

jest nisza od stopy wzrostu iloci pienidza, realna poda pienidza wzrasta, co sprawia, ezwiksza si popyt globalny, a bezrobocie powraca do naturalnego poziomu.pesymistyczny pracownicy nie wierz, e rzd wytrwa przy restrykcyjnej polityce pieninej.Sdz, e inflacja nie spadnie. Nie zgadzaj si na zmniejszenie skali podwyek. Jeeli pastwo wrzeczywistoci zwiksza poda pienidza wedug niszej stopy wzrostu, to w krtkim okresie czasuceny wzrastaj szybciej ni nominalna ilo pienidza. Realna poda pienidza powtrnie sizmniejsza, popyt globalny nadal spada, bezrobocie wzrasta. W miar pogbiania si kryzysu wzrastaprawdopodobiestwo, e rzd nie wytrzyma i aby powstrzyma bezrobocie zwikszy poda pienidza,aby wzbudzi popyt globalny. Prba znacznego ograniczenia inflacji si nie powiedzie.Zmiany poziomu naturalnej stopy bezrobociaStopa bezrobocia wzrastaa nieustannie od poowy lat 60/ Bezrobocie strukturalne zwikszyo si, apracownicy zorganizowani w zwizki zawodowe zapewnili sobie podwyki pac realnychprzewyszajce wzrost wydajnoci pracy.

Inflacja i bezrobocie od 1960r.W tym okresie wiele rzdw byo zobowizanych do utrzymywania stanu penego zatrudnienia nawetw krtkim okresie. Wszelkie wstrzsy pobudzajce inflacj byy amortyzowane przez wzrostnominalnej poday pienidza, majcy zapobiec spadkowi realnej poday pienidza w krtkim okresie.W efekcie czstego podnoszenia poday pienidza inflacja rosa.Od poowy lat 70 gwnym celem byo stumienie inflacji, nawet, jeli oznaczao krtkookresowywzrost bezrobocia. Przez to inflacja zmniejszya si we wczesnych latach 80.Krzywa Philipsa jest w duszym okresie i przebiega przez punkt wyznaczajcy naturaln stopbezrobocia. Wzrost tej stopy jest wielu krajach wanym czynnikiem wpywajcym na zwikszeniefaktycznego bezrobocia.Z kolei wysoko krtkookresowej krzywej Philipsa, (obrazujcej tymczasowy stosunek midzy inflacja bezrobociem dotyczcy sytuacji, gdy gospodarka dostosowuje si do wstrzsw popytowych),zaley od biecych oczekiwa, co do wysokoci stopy inflacji i wzrostu iloci pienidza w przyszoci.

Na pocztku lat 80 inflacja cigle bya wysoka, rodki polityki antyinflacyjnej dopiero zaczynaydziaa. Realna poda pienidza zmalaa, poniewa inflacja nie obniya si od razu. Pojawi sikrtkookresowy kryzys, pogbiony podwojeniem si cen ropy w latach 1979 80.Wstrzs podaowySkutki: zwikszenie inflacji, gdy przedsibiorstwa podnosz ceny, aby zrekompensowa wzrostkosztw.Gdy rzd nie zamortyzuje wstrzsu po stronie poday, tempo wzrostu iloci pienidza nie zmieni si.Wysza inflacja spowoduje spadek realnej poday pienidza, wzrost stopy procentowej orazzmniejszenie popytu globalnego. Pojawi si kryzys typu keynesowskiego oraz stagflacja wspwystpowanie wysokiej inflacji i duego bezrobocia. Czsto jest ona spowodowane przezujemny wzrost podaowy.Przymusowe bezrobocie stopniowo powoduje obnienie lub zahamowanie wzrostu pac. Stopa inflacjispada poniej staej stopy iloci wzrostu pienidza, a realna poda pienidza zaczyna znowu

wzrasta. Gospodarka powoli powraca do naturalnej stopy bezrobocia.Jeli rzd nie zamortyzuje wstrzs podaowy, wraz ze wzrastaniem inflacja zwiksza stop wzrostuiloci pienidza. W krtkim okresie nie nastpi spadek popytu globalnego i wzrost bezrobocia, leczwzrost iloci pienidza i stopa inflacji stel bd si zwiksza.Tak wic w pierwszym wypadku konieczny bdzie okres bezrobocia, w drugim trwae podniesieniestopy inflacji.Wiarygodno prowadzonej polityki ekonomicznej ma decydujce znaczenie.

W dugim okresie w zasadzie nie istnieje odwrotna zaleno midzy inflacj a bezrobociem.Dugookresowa krzywa Philipsa jest pionowa i przecina o odcitych w punkcie odpowiadajcymnaturalnej stopie bezrobocia. Krtkookresowa krzywa Philipsa ilustruje wystpujc przejcioworelacj midzy inflacj a bezrobociem, w okresie, gdy gospodarka dostosowuje si do zakce popytuglobalnego. Bezwzgldna warto tego krtkookresowego stosunku substytucji (pooenie

krtkookresowej krzywej Philipsa) zaley od oczekiwa, co do ksztatowania si inflacji i tempawzrostu iloci pienidza w dugim okresie. Jednak, kiedy wstrzsy dotycz poday, w krtkim okresie


28/54

odwrotna zaleno midzy inflacj a bezrobociem nie istnieje. Pocztkowo moliwe jest, e inflacjitowarzyszy wysze bezrobocie.Ramka 28.3 niezaleno banku centralnego

Inflacja pojawia si zasadniczo, gdy rzd w walce o wpywy w gospodarce bierze gr nadbankierami.

Grilli, Masciardo i Tabellini (GMT) badali niezaleno bankw centralnych (jej stopie). Ma onawymiar ekonomiczny (stosowane w praktyce procedury np. automatyczne poyczki dla rzdu odbanku, kto ustala wysoko stopy dyskontowej) i polityczny (sposb powoywania dyrektora,kadencja). Dokonali oni klasyfikacji Bankw Centralnych w rnych krajach. Im bardziej bankniezaleny, tym nisza inflacja, a stopa wzrostu gospodarczego jest taka sama jak tam, gdzie jestbardziej zaleny.

Koszty inflacji

Ludzie ulegaj zudzeniu inflacyjnemu, gdy myl zmiany realne ze zmianami nominalnymi. Ludzkidobrobyt zaley od zmiennych realnych, a nie nominalnych.

Jeeli wszystkie zmienne nominalne rosy by w tym samym stopniu, to ludzie nie odczuli by rnicy

(wysze ceny, wysze pace). Jeeli ludzie nie bior tego pod uwag ulegaj zudzeniu inflacyjnemu.(bior pod uwag tylko swe nominalne wydatki.Inny rodzaj tego zudzenia nastpuje np. w sytuacji podwyek ropy. Zmuszaj one kraje importujcerop do przeznaczenia wikszej iloci dbr konsumpcyjnych na eksport. Konsumpcja krajowa siobnia, co moe nastpi w dwojaki sposb:-jeli pracownicy nie upomn si podwyki pac, majcych zrekompensowa koszty kupowania prod.Ropopochodnych. Pace realne spadaj. Przy zaoeniu, e przedsibiorstwa nie podnosz cen tychproduktw, lecz je absorbuj. Gospodarka dostosowuje si do sytuacji w sposb bezinflacyjny, lecznastpuje spadek stopy yciowej.-jeli ludzie prbuj utrzyma dotychczasow stop yciow, domagajc si podwyek pacnominalnych odpowiadajcych wzrostowi kosztw utrzymania, to z kolei przedsibiorstwa broniswych zyskw, podnoszc ceny na paliwo etc. Pastwo prbuj neutralizowa wysok inflacjedrukujc dodatkowe iloci pienidza. Take nastpuje spadek stopy yciowej, na eksport cigle trzeba

przeznacza wicej dbr. Pace i ceny rosn, ale ceny szybciej. Ludzie w takiej sytuacji wycigajbdny wniosek, przypisuj spadek pac realnych inflacji, a nie jak jest w rzeczywistoci cenom ropy(ujemny wstrzs podaowy).Pene dostosowanie i doskonaa antycypacjaJeeli inflacja w danym pastwie byaby dla wszystkich przewidywalna, brali by to pod uwag wswoich dziaaniach. Ceny, pace nominalne i nominalna poda rosn jednoczenie, inflacja nienarusza dochodw realnych. Gospodark dostosowuje si do tego stanu rzeczy, podatki sdostosowywane etc. Wszystkie transakcje, patnoci, dziaalno giedy do tego dostosowane.Pytanie: czy takie doskonae dostosowanie jest moliwe?Koszty zdzieranych zelwek.Nominalna stopa procentowa zwykle wzrasta wraz z inflacj, stopa ta jest miar kosztualternatywnego trzymania pienidza w formie gotwki. Jeeli inflacja wzrasta, ludzie trzymaj mniejszezasoby pienine. ucieczka od pienidza. Kiedy ta stopa jest wysoka i ludzie zmniejszaj realne

zasoby pienine, spoeczestwo zuywa wicej zasobw, zawierajc transakcje, a wic mniejsz ichilo moe przeznaczy na konsumpcj dbr i usug. Zjawisko to nazywane jest kosztami zdzieranychzelwek.Koszty zmienianych jadospiswCeny rosn zmiana wywieszek z cenami. Koszty zmienianych jadospisw odpowiadaj realnymzasobom zuywanym po to, aby wydrukowa nowe etykiety z cenami wwczas, gdy te wzrastaj lubspadaj.Koszty s due np. w wypadku cen w automatach.Do tych kosztw naleaoby te zaliczy wysiek zwizany z dokonywaniem pamiciowych oblicze.(trudno sprawdzi, jak cena zmienia si w ujciu realnym).Powyszych dwch rodzajw kosztw nie da si unikn nawet, jeli

david begg - makroekonomia [skrypt]

Documents