6

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ งานวจยเรอง การศกษาศกยภาพและการสรางรปแบบ“เสนทางการทองเทยวชมชนและมคคเทศกทองถนการทองเทยวชมชนเทศบาลตำาบลนาครว อำาเภอแมทะ จงหวดลำาปาง ผวจยไดทำาการ”ศกษาเอกสาร แนวคด ทฤษฎ หลกการและงานวจยทเกยวของ โดยนำาเสนอเปนหวขอดงตอไปน

- แนวคดและทฤษฏเกยวกบการพฒนา- แนวคดและทฤษฎเกยวกบการพฒนาแหลงทองเทยว- การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน- การทองเทยวโดยชมชนและรปแบบเสนทางทองเทยวโดยชมชน- แนวคดและทฤษฏเกยวกบการมสวนรวมของชมชน- รายงานการวจยทเกยวของ- ขอมลทวไปของเทศบาลตำาบลนาครว อำาเภอแมทะจงหวดลำาปาง

แนวคดและทฤษฏเกยวกบเรองการพฒนา นกวชาการหลายทานกลาวถงความหมายของ การ“พฒนา (Development)” ไวดงน การพฒนา หมายถงการเปลยนแปลงทมการกำาหนดทศทาง (Directed change) หรอวางแผนเอาไวลวงหนา (Planned change) ซงทศทางทกำาหนดขนจะตองเปนการกระทำาเชงบวกทกลมหรอชมชนสรางขน จงกลาวไดวา การพฒนาเปนการเปลยนแปลงทพงปรารถนา (Desired change) (สญญา สญญาววฒน, 2523) นอกจากนนการพฒนายง หมายถง ความเจรญ งอกงาม การเตบโตในแงของแนวความคด แนวทางหรอวธการตางๆมหลกการพนฐานทจะทำาใหบคคลทจะทำาใหบคคลหรอ

7

ประชาชนทวไปของสงคมมความงอกงามทางสตปญญา ตลอดจนสามารถทำางาน หรอดำาเนนชวตไดอยางมความสข มขดความสามารถในการเพมผลผลต รายไดและยกระดบความเปนอยของตนใหดขน โดยการพฒนาจะสมฤทธผลไดกตอเมอปจเจกบคคลมสวนรวมในกระบวนการพฒนาอยางแทจรง (นรนดร จงวฒเวศน, 2527) การพฒนายงมลกษณะเปนกระบวนการในการปรบปรงคณภาพชวตของบคคล ทงทางเศรษฐกจและสงคมทมงใหเกดความเสมอภาค สามารถสรางใหเกดการกระจายทางเศรษฐกจลสงคมอยางทวถง ทงรายไดของคนในชมชนและการบรการตางๆทรฐพงใหแกประชาชน ทำาใหมชองวางระหวางชมชนในชนบทและในเมองใหนอยทสด (ดเรก ฤกษหราย อางใน ทว ทมขำา, 2528) ดงนนการพฒนา คอสงทมผลกระทบตอปจเจกบคคลไมทางใดกทางหนง ไมใชเปนเพยงสงทปจเจกชนแตละคนตองการทจะยกระดบของตวเองใหดขนเทานน แตเปาหมายสงสดของการพฒนาคอ การยกระดบคณภาพชวตของทกคนในสงคมใหมมาตราฐานสงทขน ดงนนควรมงเนนใหการพฒนาบรรลไปสเปาหมาย ในทศทางทเกดประโยชนกบคนสวนใหญและการพฒนาทควรนำาไปใชกบกลมหรอชมชนนน (สานตย บญช, 2527) การพฒนาในบรบททเกยวของกบชมชน จงเปนการเปลยนแปลงสภาพเหตการณตางๆใหชมชนดขน ทงทางเศรษฐกจและสงคมโดยมการกำาหนดทศทางการพฒนาทชดเจนและแนนอน รวมทงกำาหนดอตราการเปลยนแปลง (Rate of chang) ทชมชนตองการ (ทว ทมขำา,2528) ดงนนหลกการสำาคญของการพฒนาแบบยงยนนนควรมองจากมตทางสงคม 4 ประการคอ 1. คงความหลากหลายทางวฒนธรรม และภมปญญาทองถน

8

2. การตดสนใจใด ๆของชมชนและการจดองคกรทางสงคมตองสอดคลองกบหลกการนเวศวทยาทองถนเพอความยงยนของสถาบนทางสงคม 3. การพฒนาควรเรมตนจากระดบลางของชมชนทองถน โดยชมชนควรไดรบสทธในการมสวนรวมในการบรหารจดการและควบคมทรพยากรของตนเอง 4. การพฒนาเปนไปเพอความยตธรรมทางสงคม ซงหมายถงความมนคงของการดำารงชวต ตองครอบคลมกลมชนผยากไรในปจจบน และอนชนรนหลง (ปรชา เป ยมพงศสานต อางใน นำาชย ทนผล, 2542)

หลกการพฒนาดงกลาวสามารถนำาไปประยกตใชในการพฒนาแหลงทองเทยวได ดงจะกลาวถงในลำาดบตอไป

แนวคดและทฤษฎเกยวกบการพฒนาแหลงทองเทยว โฆสต ปนเปยมรษฎ (2553) กลาววา การพฒนาแหลงทองเทยวเปนการนำาเอาทรพยากรทมอยมาใชประโยชน และแบงพนททางการทองเทยวออกเปน 3 พนทเพอประโยชนในการจดการดงน 1. พนททองเทยวทตดตลาดแลว จะทำาการพฒนาไดโดยอาศยความรวมมอจากหนวยงานของรฐทเกยวของ จดการทำาแผนการใชประโยชนของพนทโดยไมเกนความสามารถในการรบรองของพนทและความรวมมอในระดบทองถน 2. พนททมศกยภาพทางการทองเทยวระหวางประเทศ เชน เชยงใหม ทเปนพนททมศกยภาพทางการทองเทยวและตองพยายามพฒนาพนทใกลเคยงดวย เชน เชยงราย ลำาปาง ลำาพน เพอการกระจายประโยชนของการพฒนาการทองเทยวไปยงจงหวดใกลเคยงอยางกวางขวาง

9

3. พนทสำาหรบการทองเทยวภายในจงหวด เปนพนทในจงหวดหรอระหวางจงหวดใกลๆกนคณะกรรมาธการการทองเทยวและการศกษาวฒสภา( ม.ป.ป.) กลาวถง การพฒนาแหลงทองเทยว สรปไดวา เปนการบรหารและจดการพฒนาแหลงทองเทยวแตละแหงใหม เอกลกษณเฉพาะตวเหมาะกบสภาพทรพยากร มความหลากหลายดานจดประสงคทางการศกษา เรยนรเปนหลก และไมสงผลกระทบใหสงแวดลอมเสอมโทรมลง ซงจะมการดำาเนนงาน 3 ดาน คอ 1) ดานนโยบาย 2) ดานการจดการ ไดแกการจดการพนททองเทยว การใหการศกษาและสอความหมาย การจดการการทองเทยว การบรการการทองเทยว การจดการสงแวดลอม การปองกนและลดผลกระทบตอสงแวดลอม การสงเสรมการตลาด และการมสวนรวมในชมชน 3) ดานการดำาเนนการ

ในการพฒนาแหลงทองเทยวใดๆสงทตองคำานงถงในลำาดบแรกคอการพฒนาองคประกอบของการทองเทยว องคประกอบของการทองเทยว บฮารส (Buhalis, 2000) ไดกลาวถงกรอบแนวคดในการวเคราะหความตองการของนกทองเทยว เพอพฒนาองคประกอบของการทองเทยว ซงแหลงทองเทยวตองมการพฒนาปจจย 6 ประการ (6As) ซงประกอบดวย แหลงทองเทยว (Attraction) การเขาถงแหลงทองเทยว (Accessibility) สงอำานวยความสะดวก (Amenities) โปรแกรมการทองเทยว (Available Packages) กจกรรมการทองเทยว (Activities) กจกรรมการทองเทยว (Activities) และบรการเสรม (Ancillary Services) ซงมรายละเอยดดงน 1. แหลงทองเทยว (Attraction) เปนองคประกอบสำาคญในการพฒนาการทองเทยว เพราะแหลงทองเทยวตองมสงดงดดความสนใจของนกทองเทยวอยางใดอยางหนงในใหนกทอง

10

เทยวเดนทางไปเยยมชม สงดงดดใจดานการทองเทยวแบงได 4 ประเภทไดแก แหลงทองเทยวตามธรรมชาต แหลงทองเทยวทางวฒนธรรม ชาตพนธ และการใหความบนเทง

แหลงทองเทยวทางธรรมชาตทกๆพนทมแหลงทองเทยวทางธรรมชาตทสวยงามนาประทบใจ ซงเกดจากลกษณะของธรรมชาตเชน เปนอาว แหลม เกาะ หนาผา โขดหนฯลฯ ภมอากาศและความสวยงามตามธรรมชาตของพนทนนๆสภาพธรรมชาตเหลานเปนสงดงดดใจใหมนษยเดนทางทองเทยวไปยงสถานททองเทยวตางๆภายใตเงอนไขของความแตกตางในเรองฉากของธรรมชาต ภมอากาศและกจกรรมทจดขน สถานทนาสนใจ เชน อทยานแหงชาตตางๆทมธรรมชาตทสวยงาม เหตการณนาสนใจ เชน ปรากฏการณบงไฟพญานาค

แหลงทองเทยวทางวฒนธรรม ไดแกวถชวตของประชาชนในพนทนนๆอาจเหมอนกนหรอแตกตางกน วฒนธรรมอาจแสดงออกในรปแบบของศาสนา สถานทสำาคญทางประวตศาสตร วถชวตของประชาชน ประเทศไทยมวฒนธรรมทคอนขางหลากหลาย เพราะเปนชาตทมประวตศาสตรยาวนาน มทงโบราณสถาน โบราณวตถ จารต ประเพณและวถชวตของแตละชนเผากอใหเกดมรดกทางรปธรรมและนามธรรม อนเปนบอเกดของแหลงทองเทยวทางวฒนธรรม เชนประวตศาสตรของอาณาจกรลานนา

เหตผลอยางหนงในการเดนทางทองเทยวของประชาชนกเพอตองการเยยมเยยนเพอนและญาตมตร คนมความตองการทจะกลบไปเยยมเยยนแผนดนเดมของตนเอง หรอ สมผสวถชวตของชาตพนธอนทมความแตกตางจากตน ประเทศไทยมความหลากหลายของชนเผาในภาคตางๆ นบเปบสงดงดดใจนกทองเทยวเชนกน

แหลงบนเทง นกทองเทยวตองการเดนทางไปยงสถานททองเทยวกเพราะมแหลงบนเทงสำาหรบพกผอนหยอนใจจดไวให แหลงบนเทง มใชหมายถง สถานเรงรมยยามราตรเพยงอยางเดยว แตอาจ

11

หมายถง สวนสตว สวนสาธารณะ สนามกฬา ฯลฯ แหลงบนเทงทดควรใหประชาชนมสวนรวมในกจกรรมทจดขนดวย มใชเปนฝายนงชมเพยงอยางเดยวเชน ใหรวมกจกรรมกบการแสดงของสตว ซงจดขนในสวรสตว เมอพจารณาแลววาปลอดภย นอกจากนนภาพลกษณและราคาคาเขาชมกมสวนในการดงดดใจนกทองเทยวเขาไปเยยมชมแหลงทองเทยวดวย 2. การเขาถงแหลงทองเทยว (Accessibility) เปนองคประกอบทสำาคญอยางหนงของการพฒนาการทองเทยวทตองมเสนทางหรอเครอขายคมนาคมขนสงทสามารถเขาถงแหลงทองเทยวนน ตลอดจนสามารถตดตอเชอมโยงกนระหวางแหลงทองเทยวหนงกบอกแหลงทองเทยวหนงทอยบรเวณใกลเคยง อกทงตองมทจอดรถหรอสถานรถไฟหรอทาเรอหรอทาอากาศยานเพอใหธรกจการขนสงสามารถนำานกทองเทยวเขาไปทองเทยวยงแหลงทองเทยวไดอยางสะดวกและปลอดภย 3. สงอำานวยความสะดวก (Amenities) เปนองคประกอบทสำาคญทตองมสงอำานวยความสะดวกไงบรการนกทองเทยวทเขามายงแหลงทองเทยวนนใหไดรบความสะดวกสบายและความประทบใจ เกดความรสกปลอดภย ทำาใหนกทองเทยวอยากจะอยทองเทยวในระยะเวลาทนานขน เชน ทพก รานอาหาร ภตตาคาร โทรศพท แผนท รานขายของ เปนตน 4. โปรแกรมการทองเทยว (Available Packages) เปนการจดโปรแกรมการทองเทยวสำาเรจรปไวสำาหรบนกทองเทยว เพออำานวยความสะดวกสบาย ซงอาจเปนการเตรยมการโดยเจาของโรงแรมรสอรท หรอโดยหนวยงานภาครฐทอาจจดเปนโปรโมชนสงเสรมการทองเทยวใหมความนาสนใจตอการทองเทยวกได 5. กจกรรมการทองเทยว (Activities) คอ กจกรรมทนกทองเทยวสามารถกระทำาไดในระหวางเดนทางทองเทยว โดยมอย

12

หลายรปแบบ นกทองเทยวสามารถเลอกทำาไดตามความถนดและความสนใจ ไมวาจะเปนกจกรรมบนบก กจกรรมทางนำา กจกรรมทางอากาศ หรอแมแตการดำาดงลงสใตทองทะเล เชน กจกรรมผจญภย เปนอกกจกรรมทไดรบความนยมในกลมนกทองเทยวผรกความทาทาย ตองการความแปลกใหม และทดสอบแรงใจของตนเอง ซงกจกรรมเหลานจำาเปนตองมผทกษะความรในกจกรรมนนๆ ดแลและแนะนำาในเบองตน เชน การปนหนาผาและการโรยตวจากหนาผาสง การกระโดดรมดงพสธา การยงปนบบกน การดำานำาลก การพายเรอคายค ฯลฯ แตถาเปนนกทองเทยวทรกสขภาพกาย กจกรรมทเปนทนยม คอ การทำาสปา ขดผว นอกจากนยงมกจกรรมทองเทยวเชงนเวศ สองสตว ดนก เดนปา กจกรรมทองเทยวเชงประเพณ และวฒนธรรม นงเรอลองแมนำาลำาคลอง กจกรรมในคายทหาร และอนๆ อกมากมาย 6. บรการเสรม (Ancillary Services) เปนบรการทนอกเหนอจากบรการขนพนฐานสำาหรบนกทองเทยว เชน ธนาคาร ไปรษณย โรงพยาบาล รานอนเตอรเนต เปนตน โดยปกตการบรการนทางภาครฐจะเปนผจดหาและพฒนา เพอบรการแกประชาชนของตนเอง ซงถอไดวาเปนผลพลอยไดในการใหบรการแกนกทองเทยว

แมคอนทอช และ โกลดเนอร(McIntosh Ritchies and Goeldner, 1989) กลาวถงผมสวนไดสวนเสยในการพฒนาการทองเทยวไวดงน 1. นกทองเทยว ทตองการหาประสบการณและความพงพอใจ โดยแสวงหาและเลอกแหลงทองเทยวรวมทงกจกรรมทางการทองเทยวเพอสนองความพงพอใจ 2. ธรกจทจำาหนายสนคาและใหบรการสำาหรบนกทองเทยว นกธรกจจะเหนวานกทองเทยวเปนโอกาสในการหาผลประโยชนจาก การจดเตรยมผลตภณฑและบรการ เพอสนองความตองการของนกทองเทยว

13

3. หนวยงานราชการในทองถนหรอในพนทจะมองวานกทองเทยวชวยพฒนาเศรษฐกจในทองถน ชวยสรางรายไดแกชมชนทองถน 4. ชมชนและประชาชนในทองถนจะมองการทองเทยวเปนวฒนธรรม และนำามาซงการจางงาน การทมนกทองเทยวเขามาในทองถนจำานวนมากอาจใหทงผลประโยชนและผลเสยตอทองถน ทงนวรรณา วงควาณช (2546) ประมวลแนวคดของบฮารส และแมคอนทอชและโกลดเนอรแลวเสนอองคประกอบของแหลงทองเทยวไว 7 องคประกอบดงนคอ 1. นกทองเทยว ถอวาเปนองคประกอบสำาคญทสดของธรกจทองเทยวประกอบดวยลกษณะตางๆ ไดแก สวนทหนง ลกษณะของนกทองเทยวทมาทองเทยวยงแหลงทองเทยวแตละประเภทวาแตละ ประเภทมลกษณะนกทองเทยวเปนอยางไร โดยจำาแนกตามลกษณะเพศ อาย อาชพ ระดบการศกษา รายได เชอชาตหรอสญชาต ทงนเนองจากลกษณะนกทองเทยวมผลตอ การพฒนาแหลงทองเทยว เพราะนกทองเทยวลกษณะตางๆ กมความสนใจทจะทองเทยวตามประเภทแหลงทองเทยวไมเหมอนกน สวนทสอง การกระจายของนกทองเทยววานกทองเทยวทเดนทางเขามานนมาจากประเทศใดบาง มจำานวนมากนอยเพยงใด และนยมไปทองเทยวยงแหลงทองเทยวใด เพราะเหตใด สวนทสาม กจกรรมตางๆ ของนกทองเทยวทเดนทางเขามาเพราะเหตใดซงอาจมเหตผล การเดนทางเขามาทองเทยวเพอการประชม การพกผอนหยอนใจ การแขงขนกฬาการเจรจาธรกจหรอเยยมญาต สวนทส ฤดกาลทองเทยววานกทองเทยวเดนทางเขามาเทยวในฤดใดมาก ฤดใดนอย เพราะเหตใดจงเปนเชนนน ซงสามารถนำาขอมลมาสงเสรมการทองเทยวตรงตามความตองการของ นกทองเทยว และสวนทหา ทศนคตของนกทองเทยวทมตอแหลงทองเทยวตอประเทศท

14

ตนไปเทยววาเปนอยางไร ทงในแงบวกและลบ เพราะเหตใดจงเปนเชนนน 2. สนคาทองเทยวหรอสถานททองเทยวตองเปนสงดงดดใจนกทองเทยวใหเกดความประทบใจในแหลงทองเทยวทมความโดเดน มลกษณะเฉพาะ มสงทมคณคาดานตางๆหลายอยางทใหความร ความเพลดเพลนแกนกทองเทยว เปนแหลงทองเทยวทมคณคาดานตางๆไดแก ดานคณคาทางวฒนธรรม เชน มสงทนาสนใจดานโบราณคด ประวตศาสตร สถาบนทางเมองหรอการศกษา พพธภณฑสถานแหงชาต อนสาวรยและสงกอสรางใหมๆ ดานวถชวตและความเปนอยของประชาชนในประเทศนนๆ เชน ประเพณขนบธรรมเนยม ศลปะตางๆ การละเลนพนเมอง อาหารและหตถกรรมตางๆ ดานทวทศนหรอทศนยภาพตางๆ เชน ภเขา แมนำา นำาตก ทะเลปาไม สตวปาและอทยานแหงชาต ดานสถานทพกผอนหยอนใจตางๆ เชน การแขงขนกฬาการแสดงตางๆ สวนสนก สวนสตว ชวตยามราตร สวนเกษตร การปนหนาผาและกาสโน และดานความประทบใจจากลมฟาอากาศ เชน อากาศเยนสบาย ไมรอนจดและหนาวจด 3. การคมนาคมขนสงนบเปนปจจยททำาใหนกทองเทยวเกดความพงพอใจและธรกจการทองเทยวดำาเนนตอไปไดการทองเทยวมความสมพนธกนอยางใกลชดกบเทคโนโลยขนสงทกาวหนาไมวาจะเปนทางบกทางอากาศและทางนำาตองพจารณาถงสงตางๆดงนเพอใหเกดความเหมาะสมกบการทองเทยวไดแกประการแรกรปแบบของการคมนาคมขนสงตามลกษณะของการประกอบการและตามความตองการของนกทองเทยวประการทสองการคมนาคมขนสงเขาสแหลงทองเทยวสภาพการเดนทางสะดวกปลอดภยรวดเรวและมมาตรฐานดมากนอยเพยงใดประการทสามการคมนาคมขนสงภายในแหลงทองเทยวรปแบบและมาตรฐานของการคมนาคมขนสงภายในแหลงทองเทยวเชนรถนำาเทยวมจำานวนเพยงพอหรอไมคณภาพและ

15

มาตรฐานของยานพาหนะตลอดจนความสะดวกและปลอดภยประการทสแบบแผนการเดนทางของนกทองเทยวเชนเปนหมคณะกลมเลกหรอกลมใหญยานพาหนะทใชเปนของสวนตวหรอของสาธารณะประการทหาบรเวณหรอสถานทใหบรการแกผโดยสารหรออปกรณอำานวยความสะดวกในการใชยานพาหนะประเภทนนๆเชนสถานขนสงหรอบรการตนทางระหวางทางและปลายทางและประการทหกสดทายรปแบบหรอปญหาจราจรตวอยางทเหนไดชดเจนคอกรงเทพมหานครเปนปญหาสำาคญทงตอคนในกรงเทพมหานครและนกทองเทยว 4. ขอมลขาวสารและการบรการ เพอใหเกดความรเกยวกบเรองตางๆ แกนกทองเทยว เพอชกจงใหนกทองเทยวเขามาเทยวในประเทศมากยงขน เชน หนงสอแนะนำาเกยวกบแหลงทองเทยว แผนพบ แผนทและเอกสารแนะนำาตางๆ การโฆษณาประชาสมพนธเพอชกจงใจใหนกทองเทยวเขามาเทยว การสงเสรมและใหความรใหมๆ อบรมการนำาเทยวหรอมคคเทศกรายละเอยดเกยวกบ นกทองเทยวแตละแหง จดทำาแผนทเสนทางและแผนททองเทยวของสถานททองเทยวแตละแหง นอกจากนสงสำาคญทสดของธรกจการทองเทยวอกประการหนงคอการบรการประกอบดวย ทพกสำาหรบนกทองเทยวทสะอาด ปลอดภย ราคาเหมาะสม อาหารและเครองดม หองนำาทสะอาด สะดวกสบายและเหมาะสมกบสถานท ของทระลกและสนคาพนเมอง 5. ความปลอดภยและการอำานวยความสะดวกดานการเขาเมองตองมการคำานงถงมากทสด อาจจะกระทำาไดหลายอยาง ไดแก การแนะนำาเจาของทองถนใหชวยเหลอนกทองเทยว เมอไดรบความเดอดรอน การแนะนำานกทองเทยวเกยวกบเรองการปองกน และระมดระวงตน เพอมใหไดรบอนตรายในดานตางๆ การกำาหนดมาตรการตางๆ เพอความปลอดภยของนกทองเทยว การขอความรวมมอจากหนวยงานตางๆ ในการอำานวยความสะดวกปลอดภยแกนกทองเทยว การจดหนวยงานพเศษเพอชวยเหลอและใหบรการดานตางๆ แก

16

นกทองเทยวการระเบยบพธการ เขาเมอง เชน การทำาวซา และศลกากร การขนสงกระเปาของผโดยสารการบรการขนสงระหวาง ทาอากาศยานหรอสถานขนสงกบทพก และการอำานวยความสะดวกดานตางๆ แกผโดยสารทสถานขนสงและทาอากาศยาน 6. องคประกอบดานโครงสรางพนฐาน ตองมเพยงพอตามความจำาเปนทจะสนบสนน ความสะดวกและใหบรการแกนกทองเทยว อกทงตองเออประโยชนตอสาธารณชน จงทำาใหธรกจการทองเทยวสามารถดำาเนนไปไดดวยดและกอใหเกดความสะดวกรวดเรว ทำาใหแหลงทองเทยวมการพฒนาศกยภาพเพมขน ไดแก การไฟฟา มเพยงพอและใชการไดด ไมกอใหเกดความเสยหายแกผประกอบกจการและใหบรการรวมทงความปลอดภยดวย การประปาสะอาดถกหลกอนามยและมปรมาณเพยงพอแกการบรการ การสอสาร โทรเลข โทรสาร สะดวก รวดเรวและปรมาณของหนวยบรการเพยงพอ ความสามารถในการกำาจดขยะและสงปฏกล ตลอดจนสถานพยาบาลและโรงพยาบาลตางๆ ทนสมย สะดวก รวดเรว ปลอดภย 7. การสนบสนนอนๆ เปนการเพมความสะดวกสบายใหแกนกทองเทยว เชนการเงน การธนาคาร ระเบยบตางๆ ของสถานทหรอแหลงคนควา ความรวมมอระหวางประเทศตลอดจน ความสภาพออนโยนและมไมตรตอกน

ในการพฒนาองคประกอบของการทองเทยวนนการทองเทยวแหงประเทศไทย (2540) กลาววา เปาหมายทสำาคญทสดของการพฒนาการทองเทยว คอ ความพยายามทจะกอใหเกดการพฒนาทยงยน ซงตองพจารณาปจจย 4 ประการ คอ 1. ตองดำาเนนการในเรองขอบเขตความสามารถของธรรมชาต ชมชนขนบธรรมเนยม ประเพณ วฒนธรรม วถชวตทมตอขบวนการดานการทองเทยว

17

2. ตองตระหนกตอการมสวนรวมของประชาชน ขนบธรรมเนยม ประเพณ วฒนธรรม วถชวตทมตอขบวนการดานการทองเทยว 3. ตองใหประชาชนทกสวนไดรบประโยชนทางเศรษฐกจทเกดจากการทองเทยวอยางเสมอภาคและเทาเทยมกน 4. ตองชนำาตาความปรารถนาของประชาชนทองถนและชมชนในชนบททองเทยวนนๆ

ในการพฒนาใดๆขนตอนทจำาเปนคอการวางแผน เพอใหการพฒนาการทองเทยวมประสทธภาพตองมการวางแผนเชนกนการวางแผนพฒนาการทองเทยวและแหลงทองเทยว การวางแผน เปนการคดลวงหนาเพอกำาหนดแนวทางในการจดการสงใดสงหนงหรอหลายสงรวมกนในลกษณะของระบบรวม โดยมเปาหมายหรอวตถประสงคทชดเจน มการศกษาวเคราะหถงผลดและผลเสยทงทางตรงและทางออมของแนวทางในการดำาเนนงานแตละดาน ในขณะเดยวกนกมการกำาหนดวธการในการตดตาม ควบคม และประเมนผลแนวปฏบตดงกลาวใหบรรลผลตามเปาหมายทกำาหนดไว (อทศ ขาวเธยร. 2549) เชน จดมงหมายของการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ คอการจดใหมแหลงธรรมชาตทมเอกลกษณเฉพาะถนและแหลงวฒนธรรมทเกยวเนองกบระบบนเวศในพนททไดรบการจดการอยางมความรบผดชอบในการอนรกษ ฟ นฟและรกษาระบบนเวศทยงยนโดยคำานงถงขดความสามารถในการรองรบ (carrying capacity) ของพนท เปนตน

การวางแผนเปนงานในลกษณะสหวทยาการ (multi-disciplinary) ทอาศยผเชยวชาญหลายสาขาหรอผมสวนไดสวนเสยในการพฒนานนๆรวมกนศกษาและวเคราะหขอมลรวมทงระดมสมองในการกำาหนดแนวทางปฏบต ทงในแงการกำาหนดเปาหมายรวม (common goal) และแนวทางดำาเนนการไปสเปาหมาย การ

18

วางแผนเปนงานทตองอาศยการมสวนรวมในการตดสนใจของคนทก ๆ กลมทมสวนไดสวนเสย (stakeholders) จากการนำาเอาแนวทางทกำาหนดขนไปปฏบตจรง หากเปาหมายและแนวทางทกสวนเกดจากการระดมสมอง โอกาสทแผนงานจะไดรบการยอมรบจากทกฝายทเกยวของกเปนไปไดมาก ปญหาในแงของการแปลงแผนไปสการปฏบตกนาจะนอยลง นำาชย ทนผล (2545) การวางแผนเปนการพจารณาและกำาหนดแนวทางปฏบตงานใหบรรลเปาหมายทปรารถนา (เศกสรร พงษโสภา, 2546) แนวทางในการวางแผนพฒนาการทองเทยวควรมการปฏบตตามขนตอนดงน (บญเลศ จตตงวฒนา, 2542)

1. การวางแผนพฒนาการทองเทยวตองมการวางแผนในลกษณะของแผนรวมมากขน คอ ตองมความรบผดชอบตอความตองการดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมของชมชนทองถน จงตองใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการวางแผนพฒนาการทองเทยว

2. การวางแผนพฒนาการทองเทยวควรทจะมการปรกษาแบบประชาธปไตยมากขน คอ การวางแผนควรทจะมาจากความคดของหลาย ๆ คน ซงแตละคนอาจมแนวคดไมเหมอนกน จงตองนำาขอแตกตางของแนวคดเหลานมากอใหเกดประสทธภาพในการวางแผนพฒนา

3. การวางแผนพฒนาการทองเทยวควรกำาหนดรปแบบใหนกทองเทยวเขสมาทองเทยวอยางสมำาเสมอ คอ การวางแผนไมควรชกนำานกทองเทยวทงหมดใหเขามาใหเดนทางในชวงเวลาเดยวกน ควรกระจายไปในชวงเวลาตาง ๆ อยางสมำาเสมอ เพอมใหเกดความแออดเกนขดความสามารถในการรองรบของพนทแหลงทองเทยว

4. การวางแผนพฒนาการทองเทยวตองสามารถวดผลกระทบทางสงแวดลอมได คอ การวางแผนจะตองปองกนผลกระทบตอสง

19

แวดลอม ซงเปนสงสำาคญในการดงดดนกทองเทยว จงตองมการทบทวนผลกระทบตอสงแวดลอมจากโครงการพฒนาการทองเทยวทงโครงการเลกและโครงการใหญ

5. การวางแผนพฒนาการทองเทยวตองสามารถวดผลกระทบทางเศรษฐกจได คอ การวางแผนพฒนายอมตองการผลประโยชนทางเศรษฐกจ โดยตองเปนตวจดสรรผลประโยชนทางเศรษฐกจไปสชมชนทองถนอยางเหมาะสมและเปนธรรม

6. การวางแผนพฒนาการทองเทยวตองสามารถกำาหนดขดความสามารถในการรองรบของแหลงทองเทยว คอ การวางแผนพฒนาการทองเทยวจะตองไมกอผลเสยตอสงแวดลอม จงตองกำาหนดขดความสามารถในการรองรบของแหลงทองเทยว เพอใหเกอดความสมดลของสงแวดลอม ซงความสมดลเปนขอจำากดของการพฒนา

นกวางแผนสวนใหญจดระดบของการวางแผนออกเปน 3 ระดบ คอ การจดระดบโดยอาศยการมองพนทเปนหลก (area approach) หรอการมองจากวตถประสงคเปนหลก (objective approach) สำาหรบการจดระดบของแผนจากการพจารณาพนทเปนหลกสามารถจำาแนกไดเปนแผนภมภาค แผนระดบพนท และแผนระดบบรเวณ ในขณะทการจดระดบของการวางแผนจากการพจารณาวตถประสงคสามารถจำาแนกไดเปน แผนนโยบาย แผนการจดการพนท และแผนโครงการ ทงนการจดระดบของลกษณะการพจารณาหลกการจำาแนกทงสองลกษณะตางมระดบของรายละเอยดและเนอหาทใกลเคยงกน ดงรายละเอยดตอไปน (นำาชย ทนผล, 2542)

1. แผนนโยบายและแผนระดบภมภาค คอกรอบและทศทางในการดำาเนนงานในลกษณะกวางๆ ซงมกมหลายวตถประสงคหรอหลายแผนงาน (programs) รวมกน ซงมกเปนลกษณะนามธรรม แผน

20

นโยบายนทำาหนาทเปนเครองมอหรอหางเสอใหแกผบรหารระดบสงในการตดสนใจดำาเนนงานดานตาง ๆ

2. แผนการจดการพนทและแผนระดบพนท เปนแผนทจดทำาขนโดยการเอานโยบายมาประยกตเขากบเงอนไขเฉพาะของพนทเพอกำาหนดวตถประสงคของการจดการและแนวทางการจดการทสอดคลองกบนโยบายและเงอนไขเฉพาะของพนท แผนในระดบนจะประกอบไปดวยแผนงานยอยๆ หลายแผนงาน สวนจำานวนและสาระของแผนงานนจะขนอยกบลกษณะเฉพาะพนท ความซบซอนของปญหาในการจดการ ตลอดจนขอจำากดในการบรหารงานของแตละพนท แผนการจดการพนทและแผนระดบพนทจะทำาหนาทเปนเครองมอกำาหนดทศทางการดำาเนนงาน และระดบความสำาคญของการดำาเนนงานในแตละสวนใหกบผบรหารระดบกลางหรอผจดการททำาหนาทบรหารจดการในพนทไดยดถอปฏบต

3. แผนโครงการและแผนระดบบรเวณ สำาหรบแผนโครงการและแผนระดบบรเวณกลบมรายละเอยดของเนอหาและวธการปฏบตเพอใหไดมาซงแผนทแตกตางกน โดยแผนโครงการ เปนแผนทจดทำาขนโดยนำาเอาโครงการและ/หรอกจกรรมทเสนอแนะไวภายใตแผนงานตาง ๆ ในแผนการจดการระดบพนทมาจดทำารายละเอยดเพอขออนมตงบประมาณมาดำาเนนการ และกำาหนดผรบผดชอบโครงการ การวางแผนระดบบรเวณจงเปนงานออกแบบทอาศยผชำานาญการเฉพาะดาน เชน ภมสถาปนก สถาปนก และวศวกรโยธา มาวเคราะหพนท วเคราะหผใชประโยชนเพอกำาหนดโปรแกรมในการพฒนา จากนนจงออกแบบสงอำานวยความสะดวก จดวางระบบสาธารณปโภค ระบบทางสญจร การออกแบบและตกแตงภมทศน เมอไดรบการอนมตจงจดทำาแผนโครงการพฒนาพนทตามแผนระดบบรเวณ เพอขออนมตงบประมาณมาดำาเนนงานพฒนาตอไป

21

ทงน พลอยศร โปราณานนท( 2544 )ไดกลาวไววา การพฒนาการทองเทยวโดยปราศจากการวางแผนทรอบคอบและรดกมมกจะกอใหเกดปญหาทมผลกระทบตอสงคม วฒนธรรม และสงแวดลอมของแหลงทองเทยวได ซงอาจทำาใหเกดปญหาในหลาย ๆ ดาน เชน นำาความเสยหายและความเสอมโทรมมาสชมชนแหลงทองเทยว และอาจนำามาซงความไมพอใจของนกทองเทยวอนจะสงผลตอการตลาดการทองเทยวรวมถงทำาใหเศรษฐกจลดตำาลง ดงนนการวางแผนพฒนาการทองเทยวในทกระดบจงมความสำาคญทจะนำาไปสผลสำาเรจในการพฒนาการทองเทยว ความสำาคญสำาหรบการวางแผนพฒนาการทองเทยวทมวตถประสงคเพอการพฒนาอยางผสมผสานกบทกสวนในระบบ ทงปจจยดานอปสงคและอปทาน ปจจยดานกายภาพและองคกร ระบบการทองเทยวนจะนำามาซงผลประโยชนอยางมประสทธภาพ (พลอยศร โปราณานนท, 2544 )

จากแนวคดและหลกการขางตนสามารถสรปไดวา การวางแผนการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนจะตองอาศยกระบวนการวางแผน และมการดำาเนนงานเปนขนตอน โดยตองอาศยแนวทางการศกษาเกยวกบความตองการของนกทองเทยวและชมชนทองถนควบคกนไป คอ จะทำาอยางไรในการพฒนาเพอใหทองถนสามารถรองรบนกทองเทยวได ขณะเดยวกนกยงคงดำารงไวซงเอกลกษณของตนเอง และไดรบประโยชนจากการทองเทยวอยางเหมาะสมในปจจบนและยงคงมอยอยางตอเนองในอนาคต ทงน ยงรวมถงการพฒนาและการรกษาสภาพแวดลอมทางธรรมชาตอกดานหนงนอกเหนอจากทางสงคมกอใหเกดการพฒนาอยางยงยนการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน

22

ทงนการพฒนาแหลงทองเทยวอยางยงยน ถอเปนการเปลยนฐานแนวคดการพฒนาแบบเดมมาเปนการพฒนาแบบใหมทมความสำาคญ มหลกการสำาคญ 6 ประการดงน 1. การใหความสำาคญตอองคประกอบธรรมชาตของพนท โดยประเมนคณคาและความสำาคญของแตละองคประกอบทมตอสภาพแวดลอม 2. การพฒนาตองใหมความกลมกลนสอดคลองกบลกษณะของพนทและภมทศนในธรรมชาต 3. รกษาไวซงความตอเนองของรปแบบทางธรรมชาตของพนทหลกเหลยงการออกแบบทแบงซอยพนทเปนแปลงยอยๆ 4. สงเสรมใหเกดความหลากหลายทางชวภาพ การออกแบบพฒนาพนทจะตองเนนถงการปองกนและรกษาทองถนนนๆ 5. การพฒนาทควรพจารณาเลอกบรเวณทผานการเปลยนแปลงมาแลว กอนทจะเลอกพฒนาพนทใหมทยงคงสภาพธรรมชาตทสมบรณกวา 6. เมอการดำาเนนการกอสรางหรอเปลยนแปลงใดๆ ในพนทพฒนาแลวเสรจลง จะตองมการซอมเสรมและปรบปรงสภาพแวดลอมภายหลงการกอสรางใหใกลเคยงสภาพธรรมชาตเดมใหมากทสด ทงนเพอรกษาไวซงระบบนเวศวทยา นอกจากน การพฒนาแหลงทองเทยวอยางยงยนจะตองคำานงถงขอจำากดดานสงแวดลอมหรอความสามารถในการรองรบของสถานททองเทยว ซงความสามารถในการรองรบการทองเทยวของสถานททองเทยวจะตองคำานงถงสองปจจยคอ ความสามารถของสถานททองเทยวในการรองรบผลกระทบจากการพฒนา และการรบร หรอความรสกของนกทองเทยวตอคณภาพของสงแวดลอมของสถานททองเทยวทงน การวดความสามารถในการรองรบการทองเทยวอาจพจารณาในสงตอไปน

23

1. ความสามารถในการรองรบดานกายภาพ หรอขดจำากดของพนททสามารถรองรบไดโดยไมเกดผลกระทบดานกายภาพ 2. ความสามารถในการรองรบดานจตวทยาหรอการรบร หรอจดตำาสดของความสนกทเกดจากการทองเทยวทนกทองเทยวสามารถยอมรบได 3. ความสามารถในการรองรบทางสงคม หรอความอดทนทประชาชนในพนทมตอนกทองเทยว หรอระดบความหนาแนนของการใชพนททนกทองทองเทยวยอมรบได 4. ความสามารถในการรองรบทางเศรษฐกจหรอความสามารถทจะรองรบกจกรรมการทองเทยวในพนท โดยไมทำาลายกจกรรมทดของทองถน

นอกจากน ชนญ วงษวภาคและคณะ (2547) ไดอธบายเพมเตมเกยวกบการจดการทรพยากรเพอการทองเทยวอยางยงยน จากความเสอมโทรมของทรพยากรอนเนองมาจากการพฒนาตามกระแสเศรษฐกจโลก และวกฤตเศรษฐกจในชวงป พ.ศ. 2540 เปนบทเรยนใหตองทบทวนการจดการทรพยากรกนใหม แนวคดการพฒนาอยางยงยนโดยเนนการพงตนเองจากระดบรากหญาไดรบการเสนอใหเปนตวแบบของการแกปญหาททวโลกรวมทงประเทศไทยกำาลงเผชญ สาระสำาคญของการพฒนาแนวใหมพอสรปได 3 ประการคอ

1. เปนการพฒนาทอยบนพนฐานของวถธรรมชาตภายใตกรอบแนวคดและขบวนการทางนเวศ

2. เปนการพฒนาทสงเสรมใหความหลากหลายของทรพยากร 3. เปนการพฒนาทมทงมตของการอนรกษและการใชทรพยากรเพอเปนประโยชนของคนปจจบนและลกหลานในอนาคต

จากคณลกษณะของการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนจะเหนไดวาการทองเทยวโดยชมชนนบวาเปนการพฒนาการทองเทยวอยาง

24

ยงยนรปแบบหนง ดงนนการวจยนจงมงการพฒนาการทองเทยวโดยชมชนการทองเทยวโดยชมชน

พจนา สวนศร (2546) ไดใหความหมายของ การทองเทยวโดยชมชนวา หมายถง การทองเทยวทคำานงถงความยงยนของสงแวดลอม สงคมและ วฒนธรรมกำาหนดทศทางโดยชมชน จดการโดยชมชนเพอชมชน และชมชนมบทบาทเปนเจาของสทธในการจดการดแลเพอใหเกดการเรยนรแกผมาเยอน ไดกลาวเพมเตมถงหลกการของการทองเทยวโดยชมชนไววา เปนการทองเทยวทมลกษณะทชมชนเปนเจาของ และมสวนรวมในการตดสนใจและการกำาหนดทศทางของการพฒนาการทองเทยว ซงชวยสงเสรมความภาคภมใจในตนเองและยกระดบคณภาพชวต กอใหเกดความยงยนทางสงแวดลอม คงไวซงเอกลกษณและวฒนธรรมทองถน เกดการเรยนรระหวางคนตางวฒนธรรมรวมถงเคารพในวฒนธรรมทแตกตางและศกดศรของความเปนมนษย นอกจากนนยงทำาใหเกดผลตอบแทนทเปนธรรมแกคนในทองถนและมการกระจายรายไดสสาธารณะประโยชนของชมชน องคประกอบของการจดการทองเทยวโดยชมชนเพอใหเกดความยงยนควรประกอบดวยการใชทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมทองถน เชน วถการผลตทพงพาและใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน วฒนธรรมประเพณทเปนเอกลกษณเฉพาะถน รวมถงการมสวนรวมขององคกรชมชน เพอใหชมชนมระบบสงคมทเขาใจกน ปราชญ หรอผมความรและทกษะในเรองตางๆทหลากหลาย ทำาใหชมชนรสกเปนเจาของและเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนา นอกจากนนควรมการจดการโดยชมชน เรมจากตงกตกาในการจดการสงแวดลอม วฒนธรรมและการทองเทยว มองคกรหรอกลไกในการทำางานเพอจดการทองเทยวและ

25

สามารถเชอมโยงการทองเทยวกบการพฒนาชมชนโดยรวมได มการกระจายผลประโยชนทเปนธรรม และมกองทนของชมชนทเออประโยชนตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของชมชน

ลกษณะของกจกรรมการทองเทยวควรสามารถสรางการรบร และความเขาใจในวถชวตและวฒนธรรมทแตกตาง มระบบการจดการทกอใหเกดกระบวนการเรยนรระหวางชาวบานกบผมาเยอน และสรางจตสำานกเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมในสวนของ ชาวบานและผมาเยอน จากแนวคดการทองเทยวโดยชมชน ทมองชมชนเปนศนยกลางหรอฐานเพอเปนการกำาหนดทศทาง แผนงาน แผนปฏบตการของตนเองโดยดำาเนนการพรอมกนทงดาน การเมอง เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสงแวดลอม ดงนนจงทำาใหกจกรรมการทองเทยวไดกลายเปนสวนหนงของกระบวนการพฒนาแบบองครวมและเกยวของกบกลมตางๆอยางมากมาย ซงในการพฒนา การทองเทยวทตองการใหชมชนมสวนรวมและไดประโยชนจากการทองเทยว จงจำาเปนอยางยงทจะตองมหลกการรวมกนดงน 1. การทองเทยวโดยชมชนตองมาจากความตองการของชมชนอยางแทจรง ชมชนไดมการพนจพเคราะหสภาพปญหา ผลกระทบการ ทองเทยวอยางรอบดานแลว ชมชนรวมตดสนใจลงมตทจะดำาเนนการตามแนวทางทชมชนเหนสมควร 2. สมาชกในชมชนตองมสวนรวมทงการคดรวม วางแผนรวม ทำากจกรรมรวม ตดตามรวมประเมนผลรวมกน เรยนรรวมกนและรบประโยชนรวมกน 3. ชมชนตองการรวมตวเปนกลม เปนชมรม เปนองคกร หรอจะเปนองคกรชมชนเดมทมอยแลว เชน องคการบรการสวนตำาบล (อบต.) กได เพอเปนกลไกททำาหนาทแทนสมาชกทงหมดในระดบหนง และดำาเนนการดานการกำาหนดทศทาง นโยบายการ

26

บรหาร การจดการ การประสานงาน เพอกอใหการทองเทยวโดยชมชนเปนไปตามเจตนารมณของสมาชกในชมชน 4. รปแบบ เนอหา กจกรรม ของการทองเทยวโดยชมชน ตองคำานงถงการอยรวมกนอยางมศกดศร มความเทาเทยมกน มความเปนธรรม และไมสงผลกระทบตอสงแวดลอม เศรษฐกจการเมอง สงคม และวฒนธรรมในเชงสรางสรรคและลดผลกระทบในเชงลบทเกดขน 5. มกฎกตกาทเหนชอบรวมกนจากชมชนสำาหรบการจดการทองเทยวทชดเจนและสามารถกำากบดแลใหเปนไปตามกตกาทวางไว 6. ชมชนทจดการทองเทยวโดยสมาชกในชมชน ชาวบานทวไปและนกทองเทยวทควรจะมการเรยนรระหวางกนและกนอยางตอเนอง เพอทจะไดกอใหเกดการพฒนาตลอดจนกระบวนการทำางานการทองเทยวโดยชมชนใหถกตองเหมาะสม และมความชดเจน 7. การทองเทยวโดยชมชนจะตองมมาตรฐานทมาจากขอตกลงรวมกนภายในชมชนอกดวย เชน ความสะอาด ความปลอดภย การกระจายรายไดทเปนธรรมของผทเกยวของ จนพจารณารวมกนถงขดความสามารถในการรองรบ 8. รายไดทไดจากการทองเทยวมสวนในการพฒนาชมชนและรกษาสงแวดลอม 9. การทองเทยวจะไมใชอาชพหลกของชมชน โดยทชมชนตองดำารงอาชพหลกของตนไวไดทงนหากอาชพของชมชนเปลยนเปนการจดการทองเทยวจะเปนการทำาลายวถชวตและจตวญญาณดงเดมของชมชนอยางชดเจน 10. องคกรชมชนมความเขมแขงพอทจะจดการกบผลกระทบทอาจจะเกดขนได และพรอมจะหยดเมอเกนความสามารถในการจดการ

27

นอกจากน สนธ สโรบล อดร วงศทบทม และสภาวณ ทรงพรวาณชย (2545) ยงไดกลาวเสรมอกวาการทองเทยวโดยชมชน ตอบสนองความตองการของชมชนโดยคำานงถงความยงยนในเรองสงแวดลอมและวฒนธรรม ไมใชเปนเพยงองคประกอบหนงของการทองเทยวเทานน ซงความแตกตางทชดเจนกคอ ชมชนอยในบทบาทของเจาของกจกรรมการทองเทยวไมใชเปนเพยงผใหความรวมมอ ดงนนการทองเทยวโดยชมชนกคอ การทองเทยวในหมบานทมการจดการทองเทยวอยแลวและหมบานทจดการทองเทยวนนตองมการเตรยมการและวางแผนเพอสรางกระบวนการเรยนรแกนกทองเทยวเพอความยงยนทางธรรมชาตและวฒนธรรม โดยทชมชนเปนผไดประโยชนอยางแทจรงทางดานเศรษฐกจ การจดการทองเทยวโดยชมชนนนจะเนนใหความสำาคญกบการมชมชนเปนศนยกลาง

ดงนนจงสรปไดวาการทองเทยวโดยชมชน หมายถง การทองเทยวทคำานงถงความยงยนของสงแวดลอม สงคมและ วฒนธรรม กำาหนดทศทางโดยชมชน และชมชนมบทบาทเปนเจาของสทธมสวนรวมในการดแลเพอใหเกดการเรยนรแกผมาเยอน ซงชาวบานทกคนเปนเจาของทรพยากรและเปนผมสวนไดเสยจากการทองเทยว ในการนำาเอาทรพยากรการทองเทยวทมอยในทองถน ทงดานธรรมชาต ประวตศาสตร วฒนธรรมประเพณ รวมทงวถชวตความเปนอยและวถการผลตของชมชนมาใชเปนปจจยหรอตนทนสำาคญในการจดการทองเทยวอยางเหมาะสม เพอกอใหเกดประโยชนตอทองถนทงในดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม รวมทงมการใชทรพยากรอยางยงยนไปถงคนรนลกหลาน พรอมกนนมการพฒนาศกยภาพของบคลากรในชมชน ใหมความรความสามารถในการจดการทองเทยวและเปนผมสวนรวมในการดำาเนนการตงแตคดวางแผนดำาเนนการ การตดสนใจดำาเนนกจกรรมตางๆการประเมนผลโครงการและการรบผล

28

ประโยชนโดยคำานงถงความสามารถในการรองรบของธรรมชาตเปนสำาคญ สงเหลานหากมองในแงความพรอมของชมชนและประสทธภาพในการบรหารจด การทองเทยวในมตของชมชนแลวการทองเทยวโดยชมชนจะเปนไปไดดวยดนนจำาเปนตองพจารณา จากมตนอกชมชนทเขามาเกยวของดวย ไดแก ธรกจการการตลาด นโยบายรฐทเขามาสนบสนน และพฤตกรรมของนกทองเทยว ประการสำาคญทสดกคอการมสวนรวมของชมชนในการพฒนาและจดการการทองเทยวในทองถนดวย ในลำาดบตอไปจะกลาวถงแนวคดและทฤษฏเกยวกบเรองการมสวนรวมของชมชน แนวคดและทฤษฏเกยวกบเรองการมสวนรวมของชมชน โคเฮน และ อปฮอฟ (Cohen & Uphoff, 1977) กลาววา การมสวนรวมหมายถงการมสวนรวมในการตดสนใจ แตกไมไดหมายความวาจะเปนการตดสนใจแตเพยงอยางเดยว ยงใชการตดสนใจควบคไปกบการดำาเนนงานดวยและการตดสนใจยงเกยวกบของประชาชนในเรองของผลประโยชน การประเมนผล ในกจกรรมการพฒนาดวย นอกจากนนการมสวนรวมของชมชนทองถนเปนการเปดโอกาสใหแกสมาชกของชมชนทองถนอยางเทาเทยมกนในการเขารวมรบผลประโยชนจากการทองเทยว โดยถอเปนกระบวนการเรยนรทกระตนใหชมชนทองถนเขามารวมในฐานะเจาหนาทหรอนกวางแผน มการเรยนรรวมกน และเขารวมประชมตดสนใจในการวางแผนพฒนาการทองเทยว ในขณะเดยวกนเจาหนาทของรฐกตองฝกฟงความคดเหน ปญหา และความตองการของชมชนทองถนดวย เพอใหชมชนทองถนมบทบาท กำากบดแล ควบคมการทองเทยวใหมากขน อนจะทำาใหชมชนทองถนเกดความรสกเปนเจาของ เกดความรก ความหวงแหน และสรางจตสำานกในการดแลปกปองรกษาทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอมใหยงยน

29

นำาชย ทนผล (2542) กลาววา การมสวนรวมของประชาชน หมายถง กระบวนการทสมาชกของชมชนมการกระทำาออกมาในลกษณะของการทำางานรวมกน ในการทจะแสดงใหเหนถงความตองการรวม ความสนใจรวม และการดำาเนนการรวมกน ในการเพมอำานาจการตอรองทางการเมองและเศรษฐกจ เพอปรบปรงสถานภาพทางสงคมในชมชน หรอเปนกระบวนการทประชาชนมสวนรวมมอรวมใจในการระบปญหาทตนประสบอยและรวมมอกนดำาเนนกจกรรมนนใหลลวงไปเพอประโยชนของชมชน และชวยสรางความรสกรบผดชอบและความเปนเจาของใหเกดกบประชาชน ทำาใหการดำาเนนโครงการตางๆทวางไวดำาเนนไปสจดหมายปลายทางได แนวทางการมสวนรวมของประชาชนประกอบไปดวย 4 ขนตอน คอ 1. การมสวนรวมของประชาชนในการระบปญหา ขนนเปนขนทสำาคญทสด เพราะถาประชาชนไมมบทบาทในการระบปญหาและความตองการแลว ถอเปนการมสวนรวมระดบการตดสนใจ (Decision Making Level) ชมชนทองถนควรมโอกาสเขารวมตดสนใจ กอนเรมการพฒนาการทองเทยวในพนทของตน โดยชมชนควรไดรบขอมลเกยวกบผลกระทบทงดานบวกและดานลบทจะเกดขนตอชมชน ถามการพฒนาการทองเทยวภายในชมชนควรจะมการประชมแลวลงความเหนรวมกนในการตดสนใจวาควรหรอไม ควรพฒนาการทองเทยว และถาจะพฒนาควรพฒนาไปในลกษณะใด (พยอม ธรรมบตร, 2549) 2. การมสวนรวมระดบการวางแผน (Planning Level) ชมชนควรรวมกนวางแผนพฒนาการทองเทยวของชมชน เพราะชมชนเปนเจาของทรพยากร มหนาทดแลรกษาทรพยากร การรวมวางแผนคอการรวมรบผดชอบในบทบาทและหนาทตางๆ ของการพฒนา (พยอม ธรรมบตร, 2549) การทประชาชนในชมชนเขามามสวนรวมแรงรวมใจในการตดสนใจหาแนวทางแกไขปญหาและดำาเนน

30

กจกรรมน จะมผลทำาใหเกดความรสกเปนเจาของ และนำามาซงความรวมมอรวมใจกนดำาเนนกจกรรมทวางไว 3. การมสวนรวมในการปฏบตการดานการพฒนาการทองเทยว(Implementation Level) การลงทนและปฏบตงาน เชน ควรเปนเจาของธรกจขนาดกลาง และขนาดยอม ดานการทองเทยว เชนทพกแรม โฮมสเตย รานอาหารทองถน รานขายสนคา OTOP บรการนำาเทยว บรการเชารถ ดำานำาและการเดนปา (พยอม ธรรมบตร, 2549) เมอประชาชนมความรสกเปนเจาของกจกรรมแลว ผลทตามากคอ การมสวนรวมในการดำาเนนกจกรรมทวางไว จากนนแลวนกพฒนาควรจะกระตนใหประชาชนเขามามสวนรวมในการลงทนในรปของทรพยากรธรรมชาตทประชาชนในชมชนทอยตามกำาลงความสามารถของประชาชน แทนทจะใชทรพยากรหรอปจจยภายนอกของชมชนเสยทงหมด การดำาเนนกจกรรมรวมกนนนจะเปนการเสรมสรางใหประชาชนรจกการทำางานรวมกน 4. การมสวนรวมในการประเมนผลการพฒนาการทองเทยวในชมชน(Evaluation Level) ชมชนควรรวมประเมนผลของการพฒนาการทองเทยวในชมชน (พยอม ธรรมบตร, 2549) การมสวนรวมของประชาชนในขนนจะทำาใหประชาชนไดมการประเมนวา ผลงานทตวเองดำาเนนไปนน ไดรบผลดหรอไดรบผลประโยชนมากนอยเพยงไร ซงจะนำาไปใชวางแนวทางแกไขในโอกาสตอๆไป การมสวนรวมของชมชนในทง 4 ระดบดงกลาว ทำาใหชมชนเปนศนยกลางของการพฒนาและสรางความเปนเจาของ (Ownership) ของธรกจชมชนทำาใหชมชนสามารถพงพาตนเองได และเปนชมชนทเขมแขงตอไปรปแบบการมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน

31

เปนแนวคดของการกระจายอำานาจจากสวนกลางลงมาสทองถน หรอเปนความพยายามทจะใหมการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนจากสวนลางขนสสวนบน ทงนเพราะชมชนทองถนคอผรปญหาและความตองการของตนเองดกวาผอน หลกการพนฐานเกยวกบการมสวนรวมของชมชนทองถนอยทความรและความตองการของชมชนทองถน โดยกระตนใหชมชนทองถนมสวนรวมในการวางแผนพฒนาการทองเทยวแบบยงยนกบหนวยงานทเกยวของ เพอไดมการเรยนรรวมกนและตดสนใจรวมกนจงมรปแบบของการมสวนรวมในการวางแผนพฒนาการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน อยหลายรปแบบ แตทนยม มอย 3 รปแบบ คอ รปแบบท1 การชกชวนใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการดำาเนนโครงการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน รปแบบนรฐบาลจะเปนผวางแผนนโยบายและวางแผนโครงการพฒนาการทองเทยวดวยตนเอง ประชาชนในชมชนทองถนไมมสวนรวมในการวางแผนและจดทำาโครงการทองเทยวเลย แตจะถกชกชวนจากรฐบาลใหเขามามสวนรวมในขนตอนการดำาเนนโครงการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน รปแบบท2 การใหองคกรชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการเจรจาตอรองสำาหรบการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน ซงรปแบบนรฐบาลและตวแทนขององคกรชมชนทองถนจะเขามามสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน แมวาในความเปนจรงการรเรมโครงการทองเทยวจะมาจากรฐบาลกลางกตาม แตองคกรชมชนทองถนสามารถเขารวมตดสนใจและเจรจาตอรองผลประโยชนกบรฐบาลได เพอรกษาผลประโยชนของชมชนทองถนใหมากทสดซงผลสดทายของการเจรจาตอรองนนรฐบาลมกจะเปนผยอมโอนออนผอนตามเสยงขององคกรชมชนทองถน เพอมใหเกดการขดแยงกบชมชนทองถน การมสวนรวมของชมชนทองถนในรปแบบนองคกรชมชน

32

ทองถนจะตองมศกยภาพสงและมความตนตวในการรกษาผลประโยชนของชมชนทองถนตนเองใหมากทสด รปแบบท 3 การใหชมชนทองถนจดการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนดวยตนเองซงรปแบบนชมชนทองถนจะเปนผจดการควบคมและวางแผนพฒนาการใชทรพยากรการทองเทยวดวยตนเองอยางสนเชง นบเปนรปแบบของการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนทพงตนเองอยางแทจรง โดยไมอาศยความคดรเรมและชกจงจากบคคลภายนอกหรอรฐบาลเลย ประชาชนหรอองคกรชมชนทองถนสามารถวเคราะหและตดสนใจเกยวกบปญหาและแนวทางการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน ตลอดจนการตดตามประเมนผลสำาเรจของโครงการทองเทยวดวยตนเอง รปแบบนเปนการเปดโอกาสอยางเตมทแกชมชนทองถนใหเขามบทบาทและมสวนรวมอยางสมบรณ แตชมชนทองถนตองมความพรอมและมประสทธภาพ วธการมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน เปนวธการสรางโอกาสใหแกชมชนทองถนเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เพอใหชมชนทองถนไดรบประโยชนจากการทองเทยว ในขณะเดยวกนกชวยอนรกษทรพยากรการทองเทยวและสงแวดลอม วธการใหชมชนทองถนมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนสามารถกระทำาไดหลายวธดงตอไปน คอ วธการท 1 การรวมประชมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เปนวธการรวมถกปญหาของการพฒนาการทองเทยวระหวางเจาหนาทของรฐกบชมชนทองถน เพอจะสอบถามความคดเหนของประชาชนในชมชนทองถนเกยวกบเรองการทองเทยวแบบยงยน วธการท 2 การใหคำาปรกษาในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เปนวธการใหชมชนทองถนเขารวมเปนกรรมการในคณะกรรมการบรหารโครงการทองเทยว เพอความมนใจวามเสยงของ

33

ชมชนทองถนเขามามสวนรวมรบรและรวมในการตดสนใจพฒนาการทองเทยวแบบยงยน วธการท 3 การสำารวจความคดเหนในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เปนวธการสำารวจความคดเหนของชมชนทองถน โดยใหประชาชนในชมชนทองถนมโอกาสรวมแสดงความคดเหนดานการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน วธการท 4 การประสานงานรวมกนในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เปนวธการใหชมชนทองถนเขารวมตงแตการคดเลอกตวแทนกลมไปรวมงานบรหารจดการหรอรวมในคณะกรรมการทปรกษาในฝายประชาชนเพอการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน วธการท 5 การไตสวนสาธารณะในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เปนวธการไตสวนขอมลจากชมชนทองถน เพอเปดโอกาสใหชมชนทองถนไดเขารวมแสดงความคดเหน กอนทรฐบาลจะตดสนใจในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน วธการท 6 การออกเสยงประชามตโดยตรงในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนเปนการตอบคำาถามของรฐบาลโดยใหประชาชนทกคนในชมชนทองถนออกความคดเหนโดยตรงตอรฐบาล และใหทกคนเปนผตดสนใจแทนรฐบาลในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนการมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน เปนการใหโอกาสแกสมาชกของชมชนทองถนอยางเทาเทยมกนในการเขารวมรบผลประโยชนจากการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน โดยถอเปนกระบวนการเรยนรทกระตนใหชมชนทองถนเขามารวมในฐานะเจาหนาทหรอนกวางแผน มการเรยนรรวมกนและเขารวมประชมตดสนใจในการพฒนาการทองเทยวในขณะเดยวกนเจา

34

หนาทของรฐกตองฝกฟงความคดเหน ปญหา และความตองการของชมชนทองถนดวย เพอมใหชมชนทองถนมบทบาทในการวางแผนกำากบดแล ควบคมการทองเทยวใหมากขน อนจะทำาใหชมชนทองถนเกดความรสกเปนเจาของเกดความรกความหวงแหน และสรางจตสำานกในการดแลปกปองรกษาทรพยากรการทองเทยวและสงแวดลอมใหยงยน จงตองใหชมชนทองถนมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนทกขนตอน ดงตอไปนคอ ขนตอนท 1 ใหชมชนทองถนมสวนรวมในการศกษาคนหาปญหาทางการทองเทยวและสาเหตแหงปญหาทเกดขนในชมชนทองถน รวมตลอดถงความตองการของชมชนทองถนดวย ขนตอนท 2 ใหชมชนทองถนมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนตงแตรวมกำาหนดนโยบาย วตถประสงค เปาหมาย และวธการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เพอใหไดแผนงานหรอโครงการพฒนาการทองเทยวทสามารถแกไขปญหาหรอลดปญหาของชมชนทองถนและสรางสรรคสงใหมทเปนประโยชนตอการทองเทยว พรอมทงตอบสนองความตองการของชมชนทองถนไดดวย ขนตอนท 3 ใหชมชนทองถนมสวนรวมในการตดสนใจใชทรพยากรการทองเทยวทมอยในชมชนทองถนใหเกดประโยชนตอการทองเทยวและชมชนทองถนมากทสด ขนตอนท 4 ใหชมชนทองถนมสวนรวมลงทนในธรกจทองเทยวตามขดความสามารถของตนเองหรออาจรวมลงทนในรปสหกรณได ขนตอนท 5 ใหชมชนทองถนมสวนรวมในการปฏบตงานตามแผนงานหรอโครงการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนจนบรรลตามเปาหมายทกำาหนดไว พรอมทงมสวนรวมในการปรบปรงระบบการบรหารงานพฒนาการทองเทยวใหมประสทธภาพและประสทธผล

35

ขนตอนท 6 ใหชมชนทองถนมสวนรวมในการควบคม ตดตาม ประเมนผลแผนงานหรอโครงการพฒนาการทองเทยวทไดรวมกนจดทำาขน คณะอนกรรมการโครงการจดทำาแผนแมบทเพอการพฒนาเฉพาะกลมพนททองเทยวกลมภาคเหนอ (เชยงใหม ลำาพน และเชยงราย ) (2550) โดยใหความหมายของคำาวา การบรหารแบบมสวนรวม วา หมายถง การทบคคลในองคกรหรอตางองคกรไดรวมกนเพอจดการงานใหบรรลเปาหมายทตองการรวมมอกนอยางมประสทธภาพและสำาเรจ ทงนการมสวนรวมนนๆจะอยในขนตอนใดๆกตามโดยขนอยกบความรความสามารถ ประสบการณ ขอจำากดขององคกรในแตละกระบวนการของการดำาเนนการบรหารเปนเกณฑ

แนวทางการสรางและสนบสนนการมสวนรวม การบรหารงานของชมชนนน มรปแบบอยหลายสถานะสงทจะสงผลตอการเกดบรรยากาศเพอทกคนและยงจะนำาไปสความสำาเรจของเปาหมายทตองการนน มความจำาเปนในทศทางของการสรางและสนบสนนคอ การพฒนาความรสกรบผดชอบ ซงเปนการทบคคลในฐานะตางๆ ตองกอความรสกและสรางแรงกระตนตอบคคลอนๆ ใหมความคดรเรม สรางสรรค บนพนฐานแหงความทบคคลมความมนใจวาเหตและผลทางความคดจะไดรบการสนบสนน

การรเรมลกษณะแหงพฤตกรรมบคคล เปนขอคดแหงการสรางรปลกษณถงการแสดงออกของบคคล ลดและขจดปมความคดแยงและความกลวจากพฤตกรรมบคคลใหลดนอย สรางความกลาตอการแสดงออก การเปดโอกาสเพอการแลกเปลยน ยอมเปนผลดตอกลมไดในระดบกระทำา เพราะโอกาสเพอการแลกเปลยนความคดเหนใดๆ หรอประสบการณมกถกปดกนดวยคำาสงหรอความคดเบอง

36

บน การเปดโอกาสใหทกคนไดแลกเปลยนยอมสงผลตอเหตและผลในการพฒนาความคดตางๆได

การสนบสนนแนวคดทสามารถเปนแบบอยางได ซงการสนบสนนแนวคดเหลานนสามารถดำาเนนการในทศทางของงบประมาณหรออนใด เปนสงทกอใหเกดผลแหงการสรางสถานะบคคลใหไววางใจองคกรใหความรวมมอตอองคกรไดมาก สถานการณเพอการบรหารหรอจดการ ผบรหารตองคำานงถงสถานการณในการจดการงานดวยเสมอ เพอผลสงสด การเลอกแบบการบรหารใดๆยอมสงผลตอการมสวนรวมได ปจจบนการบรหารสวนใหญ มงแบบการมสวนรวมเพราะเปนการเปดโอกาสแหงบรรยากาศการรเรมสรางสรรค

การมองหาความคดเฉพาะในสวนทด เปนมมมองของการบรหารทตองการผลสมฤทธวาเมอบคคลใดเสนอแนวคดเพองานแลวควรไดเหนความเหมาะสมและทศทางการเสนอของบคคลอนๆดวยด มใชมงแนวทางเพอความขดแยงหรอสรางฐานการไมยอมรบใหเกดขน

จงใจใหเกดการสรางกระบวนการความคดใหเกดในทกกลมงาน การสรางแรงจงใจยอมเปนผลตอบคคลทกาวมาสการตองการมสวนรวมเสมอหากผลตอบแทนเหลานคณคาและประโยชนตอตน ทงนยอขนกบปฏกรยาของบคคลโดยรวมขององคกรดวยวาจะทำาใหไดเพยงใด จากแนวความคดดงกลาวจงสรปไดวา การบรหารจดการการทองเทยวแบบมสวนรวมโดยใหชมชนทองถนมสวนรวม ใชทรพยากรการทองเทยวอยางมระบบ ระเบยบ และแบบแผน ซงหากมการจดการและการบรหารทด กจะสามารถใชพนท ทเปนทรพยากรนนไดโดยไมไดทำาใหมนเสอโทรมลง การพฒนาการทองเทยวอยางยงยนจงจำาเปนตองมการวางนโยบายทชดเจนและมความสอดคลองกบความคดเหนและเหตผลของคนในทองถนเพอจะไดใหรบการสงเสรม

37

ในระดบชาต นโยบายควรเจาะจงลงไปในแตละดานโดยพจารณาปจจยทสำาคญพนฐานของชมชน ถาเปนไปไดกควรทจะใหมการแขงขนเพอเพมจดเดนในตลาด การสรางแนวทางการจดการสงแวดลอม ใหมการใชทรพยากรอยางยงยนตลอดไป การตอบสนองนนตองไมมการกดกน ในการมสวนรวมของประชาชนในพนทดวย รายงานการวจยทเกยวของ วมลสร เหมทานนท(2546) ไดทำาการศกษาการ การมสวนรวมของชมชนในการอนรกษทรพยากรการทองเทยว: กรณศกษาชมชนยานบางลำาพ มวตถประสงคในการวจย คอศกษาระดบการมสวนรวมของชมชนในการอนรกษทรพยากรการทองเทยวในชมชนยานบางลำาพ รวมทงปจจย ปญหาและอปสรรคทมผลตอการมสวนรวมของชมชนในการอนรกษทรพยากรการทองเทยวในพนทตวอยางทใชในการศกษาม 30 ราย ใชวธการสมภาษณเจาะลกจากผรในทองถน การสงเกตอยางมสวนรวมและการศกษาจากรายงานเอกสารทเกยวของ ผลการศกษาพบวา การรบรนโยบายการทองเทยวของกรงเทพมหานคร การรบรเรองการมสวนรวมของชมชนในการอนรกษทรพยากรการทองเทยว ความตองการรกษาวถชวตเดมความตองการรกษาโบราณสถานและระดบการรกษาผลประโยชน มความสมพนธกบการมสวนรวมของชมชนในการอนรกษทรพยากรการทองเทยว กลาวคอ กลมตวอยางมการรบรนโยบายการทองเทยวของกรงเทพมหานครในระดบสง มการรบรดานการมสวนรวมของชมชนในการอนรกษทรพยากรการทองเทยวในระดบปานกลาง มความตองการรกษาวถชวตเดมในระดบสง มความตองการรกษาโบราณสถานในระดบสงและระดบการรกษาผลประโยชนทสง จะมสวนในการอนรกษทรพยากรการทองเทยวในชมชนบางลำาพ

38

เพยงกานต นามวงศ (2549) ไดทำาการศกษาแนวทางการพฒนาแหลงทองเทยวชมชนเชงวฒนธรรมอยางยงยน ชมชนไหลหน ตำาบลไหลหน อำาเภอเกาะคา จงหวดลำาปาง พบวาผลการวจยเกยวกบสถานภาพปจจบนของการเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมพบวาชมชนไหลหนมสถานภาพทสามารถจะพฒนาใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมได เมอพจารณาจากองคประกอบ 3 ดาน ซงไดแก ดานสงดงดดใจ ดานการเขาถงหมบาน และดานสงอำานวยสะดวก ซงชมชนไหลหนมสถานภาพทจะสามารถพฒนาใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม เพอสรางรายได ใหแกชมชนและเพอเพมศกยภาพในการทองเทยวใหเปนทรจกรวมถงสงเสรมใหคนในชมชนรจก รกและหวงแหนทรพยากรในทองถนทมอยอยางยงยนตอไป

สวนผลการวจยเกยวกบแนวทางการพฒนาการบรหารจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรม ตามองคประกอบการมสวนรวม ไดแก องคประกอบดานการจดการพนท องคประกอบดานการจดการ องคประกอบดานกจกรรมและกระบวนการเรยนร และองคประกอบดานการมสวนรวม พบวาแนวทางการพฒนาการบรหารจดการการทองเทยวเชงวฒนธรรมในชมชนไหลหน อำาเภอเกาะคา จงหวดลำาปาง มสวนรวมในการบรหารจดการการทองเทยว ทคนในชมชนจะรวมมอ รวมใจผลกดนการทองเทยวของชมชนใหเปนแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรมทยงยนตอไป เพอสรางอาชพและสรางรายได แกชมชนในทองถน รวมถงการมสวนรวมในการบำารงรกษา ดแลชมชนใหเปนไปตามระบบการจดการทดอกดวย วไลลกษณ รตนเพยรธมมะ (2550) ไดทาการวจยเรอง แนวทางการจดการทองเทยวเชงนเวศอยางยงยน : ศกษากรณ ตลาดนำาอมพวา อำาเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม พบวา ชมชนอมพวาไดมการฟ นฟการทองเทยวใหกลบมาอกครงในป พ.ศ. 2547 ซงสงผลตอการเปลยนแปลงทงในดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม วถชวตและสงแวดลอมในพนทมากโดยเฉพาะการทองเทยวตลาดนา

39

อมพวา ทมนกทองเทยวทงจากกรงเทพมหานครและบรเวณใกลเคยงใหความสนใจ สงผลใหชมชนมการปรบตวเรองรองรบการทองเทยว มอาชพใหมๆ เกดขน มการฟ นฟ และรกษาเอกลกษณทางวฒนธรรม มการเปลยนแปลงระบบการผลตจากการผลตเพอยงชพมาสการผลตเพอการคาและกำาไรมากขน และสงผลตอการขาดความชวยเหลอและนาไปสความขดแยงในชมชน แนวทางการจดการการทองเทยวจงควรจดใหเปนระบบโดยใชหลกการประชมรวมกนเชงพหภาค เพอใหทกฝายไดเขามามสวนรวมในการจดการการทองเทยวทเหมาะสมกบชมชน สรนทพย พนธมฆวาฬ (2552) ไดทำาการวจยเรอง การพฒนาและการจดการการทองเทยวเชงนเวศวฒนธรรม จงหวดมหาสารคาม พบวา การพฒนาและการจดการการทองเทยวเชงนเวศวฒนธรรม จงหวดมหาสารคามยงไมมระบบการบรหารจดการทเปนแนวทางชดเจน เนองจากยงไมไดรบการสนบสนนจากหนวยงานรฐบาลอยางเปนทางการและขาดงบประมาณในการจดการ สวนใหญเปนการบรหารจดการเองภายในกลมกนเอง ชมชนและกลมยงไมมความรเรองการจดการทองเทยว ไมมหนวยงานของรฐเขามาดแล หรอจดการอบรมให ควรมการบรหารจดการแหลงทองเทยวอยางเปนระบบ ควรรวมมอกนวางแผนหารปแบบกจกรรมการทองเทยวใหม ๆ เพอดงดดความสนใจของนกทองเทยว นอกจากจะตองรกษาวฒนธรรมดงเดมเอาไวแลว ยงควรพฒนาทกษะการสอสารดวยภาษาสากลเพอความเขาใจอนดตอกน แหลงทองเทยวแตละแหงควรพฒนาความสะอาดของอาคารสถานท ความปลอดภยของนกทองเทยวขณะอยในสถานททองเทยว ความสะอาดดานสาธารณปโภคขนพนฐาน และจะตองชวยกนดแลรกษาสภาพภมทศนหรอระบบนเวศของแหลงทองเทยวอยางตอเนอง เพอใหเกดความยงยน กตตศกด กลนหมนไวย (2554) ไดทำาการวจยเรอง แนวทางการพฒนาการทองเทยวโดยชมชนจงหวดลำาปาง มงศกษา

40

ความคดเหนของนกทองเทยวและประชาชนตอการพฒนาการทองเทยวชมชน รวมถงนโยบายการจดการทองเทยวของหนวยงานภาครฐและความคดเหนของผนำาชมชนในจงหวดลำาปาง เพอใชประกอบเปนแนวทางในการพฒนาการทองเทยวชมชนจงหวดลำาปาง ผลการวจยพบวานกทองเทยว ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมความตองการดานองคประกอบการทองเทยวโดยชมชน ดงน ความสามารถในการเขาถง สงอำานวยความสะดวก โปรแกรมการทองเทยว กจกรรมการทองเทยวและบรการเสรมในระดบมาก และประชาชนผตอบแบบสอบถามสวนใหญใหความสำาคญตอแนวทางการพฒนาการทองเทยวโดยชมชนจงหวดลำาปางในระดบมากและมความตองการมสวนรวมในการวางแผน การจดการการทองเทยวชมชนและสภาพทรพยากรทองเทยวในพนทชมชนโดยรวมอยในระดบมาก นอกจากนนผใหสมภาษณสวนใหญเหนวาควรมการวางแผนพฒนาการจดการทองเทยวชมชน จากการวจยเสนอเปนแนวทางการพฒนาดงน 1.ทางจงหวดควรพฒนาแหลงทองเทยวทมอยเดมทงทางธรรมชาตและวฒนธรรมโดยนำาเอกลกษณของแหลงทองเทยวมาจดการในเชงเศรษฐกจเพอสรางมลคาเพมใหกบแหลงทองเทยว 2.สรางความรวมมอทางการทองเทยวชมชนระหวางหนวยงานภาครฐและเอกชน 3.หนวยงานทเกยวของควรสนบสนนและสรางองคความรดานการจดการทองเทยวใหกบชมชน 4.ควรมการสงเสรมการเดนทางทองเทยวในแหลงทองเทยวชมชนโดยการใชรถมาและจกรยาน 5.สรางศนยการเรยนรหรอพพธภณฑเพอการทองเทยวชมชน

ขอมลทวไปของจงหวดลำาปาง ลำาปาง เปนจงหวดในภาคเหนอตอนบนของประเทศไทย มชอเรยกหลายชอ เชน ศรดอนชย ลมภะกมปะนคร เขลางคนคร กก

41

กฎนคร (นครไก) เปนตน สญลกษณของจงหวด คอ ไกขาวในมณฑป มเนอททงหมด 12,534 ตารางกโลเมตร ภมประเทศเปนทดอนและปาเขา ตอนเหนอเปนทราบแลวคอยๆ ลาดตำาลงมา ทางใตเปนทราบลมแมนำาวง เทอกเขาสำาคญคอ เทอกเขาผปนนำา ซงเปนตนกำาเนดของแมนำาวง และเทอกเขาขนตาล ซงกนเขตแดนระหวางลำาปาง-ลำาพนมอโมงคใหรถไฟลอดผานเปนระยะทาง 1 กโลเมตรเศษ

อาณาเขตและการปกครอง- ทศเหนอ ตดตอเชยงรายและพะเยา- ทศใต ตดตอสโขทย และตาก- ทศตะวนออก ตดตอแพร- ทศตะวนตก ตดตอเชยงใหม และลำาพน

จงหวดลำาปางแบงเขตการปกครองเปน 13 อำาเภอ 100 ตำาบล 929 หมบาน 101 ชมชน (เฉพาะชมชนในเขตเทศบาลนครลำาปาง และเทศบาลเมองเขลางคนคร) 1 องคการบรหารสวนจงหวด 1 เทศบาลนคร 1 เทศบาลเมอง 37 เทศบาลตำาบล 64 องคการบรหารสวนตำาบล

ขอมลทวไปของเทศบาลตำาบลนาครว อำาเภอแมทะจงหวดลำาปาง เทศบาลตำาบลนาครว ไดรบการยกฐานะตามพระราชบญญตสภาตำาบลและเทศบาลตำาบล พ.ศ. 2537 เมอวนท 19 มกราคม 2539 ซงไดบญญตถงหลกเกณฑในการจดตงเทศบาล

42

ตำาบลไวในมาตรา 40 วา " สภาตำาบลทมรายไดไมรวมเงนอดหนนในปงบประมาณทลวงมาตดตอกนสามป เฉลยไมตำากวาปละ 150,000 บาท หรอตามเกณฑรายไดเฉลยของสภาตำาบลทไดมประกาศของกระทรวงมหาดไทยกำาหนด ไว อาจจดตงเปนเทศบาลตำาบลได การจดตงเทศบาลตำาบลใหทำาโดยประกาศของกระทรวงมหาดไทยทประกาศในราชกจจา นเบกษา ซงจะตองระบชอและเขตของเทศบาลตำาบล ไวในประกาศดวย เทศบาลตำาบลมฐานะเปนนตบคคลและเปนราชการบรหารสวนทองถน "สภาพทวไปและลกษณะทางภมศาสตร        ตำาบลนาครว มเนอททงหมดอยประมาณ 37 ตารางกโลเมตร (23,125 ไร) คดเปนเนอทรอยละ 4.7 ของพนทอำาเภอแมทะ อยหางจากทวาการอำาเภอแมทะ ประมาณ 3 กโลเมตร และอยหางจากจงหวดลำาปางประมาณ 30 กโลเมตรสภาพ พนทภมประเทศสวนใหญเปนทราบกวาง มภเขาและมผนปาโปรงสลบกนไปทางดานตะวนออกและ มแมนำา, หวย, หนอง, คลองบง ทเปนแหลงนำาธรรมชาตอยมาก โดยมอาณาเขตในการบรหารจดการ ดงน           ทศเหนอ - ตดตอกบเขตตำาบลแมทะ อำาเภอแมทะ จงหวดลำาปาง           ทศใต - ตดตอกบเขตตำาบลบานกว อำาเภอแมทะ จงหวดลำาปาง           ทศตะวนออก - ตดตอกบเขตตำาบลวงเงน อำาเภอแมทะ จงหวดลำาปาง           ทศตะวนตก - ตดตอกบเขตตำาบลนำาโจ อำาเภอแมทะ จงหวดลำาปาง ลกษณะทางการปกครอง      ตำาบลนาครวแบงเขตการปกครองตามลกษณะการปกครองทองท ออกเปน 9 หมบาน ดงน

43

           หมท 1 บานนำาโทง (เขตเทศบาลตำาบล)            หมท 2 บานหลวง (เขตเทศบาลตำาบล)            หมท 5 บานหลายทง (เขตเทศบาลตำาบล)            หมท 6 บานหลก (เขตเทศบาลตำาบล) หมท 7 บานหนองถอย (เขตเทศบาลตำาบล) หมท 9  บานฮอม (เขตเทศบาลตำาบล) หมท 10 บานเหมยง (เขตเทศบาลตำาบล) หมท 11 บานหลกแพะ (เขตเทศบาลตำาบล) หมท 12 บานหลกใต (เขตเทศบาลตำาบล)การเกษตร ผลผลตพชเศรษฐกจทมการปลกอยในเขตตำาบลนาครว คอ ขาว ถวลสง ละหง กระเทยม ออย และขาวโพด

แหลงนำา แมนำาแมจาง - หวยเรอ - หวยไข ลำาหวยแมทะ - หวยมวงเฒา - หวยทราย ลำาหวยแมพวก - ลำาหวยกมววเศรษฐกจชมชน ในป 2547 มการจดตงหมบานทองเทยว OTOP ขนทบานหลก หมท 6,11,12 มนกทองเทยวป 2547 จำานวนถง 40 คณะ มกจกรรมทดำาเนนการเพอสงเสรมงานวสาหกจชมชน คอ การฝกอบรมภาษาองกฤษแกหมบาน,ฝกอบรมการเพนทสไม เปนตน นอกจากนนยงไดสงเสรมการจดตงเครอขายวสาหกจชมชนระดบตำาบล โดยใชลานคาชมชนของบานหลกเปนแมขาย ในสวนของสนคาในโครงการหนงตำาบลหนงผลตภณฑในภาพรวมของตำาบลนาครว มสนคาทไดรบการคดสรรตดอนดบ 1-5 ดาว ของกรมพฒนาชมชนและรฐบาลถง 660 รายการ

44

1. สนคาระดบ 1-2 ดาว จำานวน 235 รายการ           2. สนคาระดบ 3 ดาว จำานวน 120 รายการ          3. สนคาระดบ 4 ดาว จำานวน 160 รายการ          4. สนคาระดบ 5 ดาว จำานวน 145 รายการการสาธารณสข ตำาบลนาครวมระบบบรการสาธารณสข ดงนคอสถานอนามยประจำาตำาบล จำานวน 1 แหง

จากทฤษฎและงานวจยทเกยวของสามารถนำามาเปนกรอบแนวคดในการวจยไดดงน

กรอบแนวคดการวจย

ศกยภาพและการพฒนาการทองเทยวโดยชมชน- ดานการมสวนรวมของชมชน- ดานการวางแผนพฒนาแหลง ทองเทยว - ดานอนรกษทรพยากรการ

การพฒนารปแบบการทองเทยว - ดานองคประกอบของการทองเทยว- ดานการจดการการทองเทยว- ดานการวางแผนพฒนาการทองเทยว และแหลงทองเทยว

ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม- เพศ- อาย- ระดบการศกษา- อาชพ- รายได- การมสวนรวมในการ

ศกยภาพและรปแบบเสนทางการทองเทยวชมชนและมคคเทศกทองถนการทองเทยวชมชน

วเคราะห สงเคราะห (Focus Gruop) ผทรงคณวฒและผนำาภาครฐและภาคเอกชนทมสวนเกยวของในการสรางรปแบบเสนทางการทองเทยว