danıştayın temyiz Üzerine verdiği kararların uygulanması

7/24/2019 Dantayn Temyiz zerine Verdii Kararlarn Uygulanmas

1/32

nn niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi Cilt: 5 Say:2 Yl 2014

DANITAYIN TEMYZ NCELEMES ZERNE VERDKARARLARIN UYGULANMASI

Do. Dr. M. Ayhan TEKNSOY

zet

dari Yarglama Usul Kanununun 28. maddesinin 1. fkrashkmne gre, Dantay, blge idare mahkemeleri, idare ve vergi

mahkemelerinin esasa ve yrtmenin durdurulmasna ilikinkararlarnn icaplarna gre idare, gecikmeksizin ilem tesis etmeyeveya eylemde bulunmaya mecburdur. Bu almada ilk dereceyarg yerlerince verilen kararlar dnda Dantayn temyizincelemesi zerine verdii kararlarn bu hkm kapsamnda idaretarafndan uygulanmas gereken kararlar olup olmadtartlmaktadr. Dantay tarafndan verilen onama veya bozmakararnn esas hakknda karar olmamas nedeniyle bu hkmkapsamnda deerlendirilmemesi mmkndr. Temyiz incelemesizerine ilk derece yarg yerinin kararnn onanmas yeni birhukuksal durum ortaya karmaz. Ancak iptal kararnn bozulmas,

bu kararn yrtlmesini durduracak ve idarenin ilemini yrtmesimmkn hale gelecektir. Davann reddedilmesine ilikin kararn

bozulmas, Dantayn aksi ynde kararlar bulunmakla birlikte,idarece yeni bir uygulama yaplmasn gerektirmeyecektir. Temyiz

aamasnda idari ilemin yrtlmesinin durdurulmasna ilikinkararlar da idare tarafndan uygulanmas gereken kararlardandr.

Anahtar Kelimeler: Temyiz, idari yarg kararlarnnuygulanmas, esas hakknda karar, yrtmenin durdurulmas,

bozma, onama

Ankara niversitesi Hukuk Fakltesi dare Hukuku Anabilim Dal retim yesi


2/32

Do.Dr. M.Ayhan TEKNSOY


IMPLEMENTATION OF JUDGMENTS RENDERED BY

DANITAY DURING REVIEW ON APPEAL

Abstract

According to article 28 of Procedure of Administrative Justice

Act, The administration must implement the acts and take theactions required by the judgments and stay of execution orders

given by the Council of State, regional administrative courts,

administrative and tax courts without delay. This article deals withthe question of the implementation of judgments given by Dantay(Council of State) during review on appeal of the decisions rendered

by courts of first instance. Approval or reversal on appeal may not

be considered as a judgment on the merits and it may be suggested

that the administration shall not obliged to implement these orders.

Approval of the decisions rendered at first instance may not cause a

new legal basis. Reversal of the annulment decision given by courts

of first instance shall automatically stay its execution and the

administration will be able to execute its decision. Reversal of the

dismissal of action also may not cause a new legal situation. Stay of

execution of the administrative act decided by Dantay duringappeal must be implemented by administration.

Keywords: Appeal, implementation of judgments of

administrative courts, judgment on the merits, stay of execution,

approval, reversal


3/32

Dantayn Temyiz ncelemesi zerine Verdii Kararlarn Uygulanmas


GR**dari Yarglama Usul Kanununun 28. maddesinin 1. fkras

hkmne gre, Dantay, blge idare mahkemeleri, idare ve vergimahkemelerinin esasa ve yrtmenin durdurulmasna ilikinkararlarnn icaplarna gre idare, gecikmeksizin ilem tesis etmeyeveya eylemde bulunmaya mecburdur. Maddenin 2. fkrasnda(Deiik: 2/7/2012 - 6352/58 md.) Konusu belli bir miktar paranndenmesini gerektiren davalarda hkmedilen miktar ile her trldavalarda hkmedilen vekalet creti ve yarglama giderleri,davacnn veya vekilinin daval idareye yazl ekilde bildirecei

banka hesap numarasna, bu bildirim tarihinden itibaren, birincifkrada belirtilen usul ve esaslar erevesinde yatrlr. Birincifkrada belirtilen sreler iinde deme yaplmamas halinde, genelhkmler dairesinde infaz ve icra olunur. hkm yer almaktadr.2012 ylnda yaplan deiiklik ncesinde bu hkm Tam yarg

davalar hakkndaki kararlardan belli bir miktar ierenler genelhkmler dairesinde infaz ve icra olunur. biimindeydi. Buhkmde yer verilen tam yarg davalar hakkndaki kararlardan

belli bir miktar ierenler ifadesi tam yarg davalarna ilikin dorubir yaklam1 ierse de, Kanunun 3/d maddesine gre tam yargdavalarnda uyumazlk konusu miktarn dava dilekesinde

** Bu almada 18.06.2014 tarih ve 6545 sayl Kanun ile idari yargda kanun yollarnailikin getirilen hkmler ncesi dzenlemeler dikkate alnmtr. Yaym aamasnda,2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununa eklenen geici 8. madde uyarnca budeiikliklerin henz uygulamaya girmediini not ediyoruz.

1 DERBLe gre, Tam kaza davalarnn konusu bir idari kararn iptali olabilir,dzeltilmesi olabilir, hatt idari bir tzel kiinin tazminata mahkm edilmesi bileolabilir. Sheyp DERBL, dare Hukuku, Cilt I (dari Kaza dari tekilat), AHFYaynlar, Ankara 1948, s. 157. dari yargda dava trleri bu almann konusuolmamakla birlikte tam yarg davasnn daha geni bir anlama sahip olabilecei ynndebir deerlendirme iin bkz. Taner AYANOLU, Yargsal Korunma levi

Bakmndan Tam Yarg Davasnn Nitelii, Dantay ve dari Yarg Gn 135. YlSempozyumu, Dantay Yaynlar No:68, Dantay Matbaas, Ankara 2004, s. 66 vd.


4/32



gsterilmesi zorunluluunun getirilmi olmas, bu davalarntazminat talepli olacann ngrldn gstermektedir.

Trkiyede idari yarg pratiinde tam yarg davalarnntazminat davas olarak alglanmas yerleik uygulama olduundan,

bu davalar asndan genel hkmler uyarnca infaz ve icra kabuledilmi ve yarg kararlarnn idare tarafndan uygulanmaszorunluluu iptal davasnda verilen kararlar asndan tartlm ve

vurgulanmtr. Yarg kararlarnn uygulanmamasn ilikintartmalar da hemen her zaman dava konusu idari ilemin idariyarg yerince hukuka aykrlnn tespitine ilikin kararlarzerinden yaplmtr. Bu erevede 28. maddenin 1. fkras hkm,iptal davasnda verilen kararlarla snrl olarak incelenecek olup buhkmn, temyiz incelemesi srasnda ve sonrasnda Dantaytarafndan verilen kararlar asndan ne anlama geldiininaratrlmas bu almann konusunu oluturmaktadr.

Hemen belirtmek gerekir ki Dantayn ilk derece yargyerinin verdii karar onamasna ilikin karar ilemin hukukauygunluuna ynelik tespit asndan yeni bir durum ortayakarmayacaktr. Bozma kararlar ise bozmann hukuka aykrkarar verilmesi sebebine dayanmas durumunda ilk derecedeverilen karardaki hukuka uygunluk tespiti zerinde dorudan etkiliolacaktr. Bu adan bozma kararnn ilk derecede verilen ileminiptali ya da davann reddi kararna ilikin olmas zerindedurulmaldr. dari Yarglama Usul Kanununun Temyiz veyaitiraz istemlerinde yrtmenin durdurulmas balkl 52.maddesinin son fkrasnda yer alan Kararn bozulmas kararnyrtlmesini kendiliinden durdurur. hkm bozmann ilk dereceyarg yerinin karar zerindeki etkisini ortaya koymakla birlikte,idarenin bozma kararn uygulamas asndan tam bir zmgetirmemektedir.


5/32



lk derecede iptal karar verilmesi durumunda ortadayrtlmesi (=uygulanmas) gereken bir yarg karar varkendavann reddine ilikin yarg kararnn, bu karar yeni bir hukuksaldurum ortaya karmadndan, idare tarafndan uygulanmasgereken bir karar olmad aktr. Bu nedenle m. 52/son hkmnnilk derecede verilen kararn niteliine gre anlamlandrlmasgerekmektedir.

zellikle Dantayn temyiz incelemesi zerine verdiikararlardan, ilk derece yarg yerinin iptal davasnn reddine ilikinkararnn bozulmas kararnn da m. 28/1 hkmkapsamnda daretarafndan uygulanmas gereken bir karar olup olmad konusundafarkl ynde Dantay kararlar bulunmaktadr. Uygulamadakarlalan bu durum, idari yarg kararlarnn uygulanmassorununun olduka kenarda kalan ve nemsiz saylabilecek bir

parasn oluturmakla birlikte, bu konudaki deerlendirmelerinidari yarg kararlarnn nitelii ve etkisi ile ilgili olduu da aktr.

dari yarg yerlerince verilen kararlarn darece uygulanmaszorunluluunun, genellikle bu kararlarn balaycl erevesindeve balaycln da kararn ara karar ya da nihai karar, kesin kararya da kesin olmayan karar biiminde ele alnarak deerlendirilmesimmkndr. Nitekim yrtmenin durdurulmas kararlarnn daretarafndan uygulanmas zorunluluu, bir dnem, bu kararlarn arakarar niteliinde saylmas ve etkilerinin bu erevededeerlendirmesi gerektii de savunularak tartlmtr.2 Mevcutdzenleme yrtmenin durdurulmas kararlarn aka belirtmekle

bu konuda Dantay itihadyla ortaya konulan durumupozitifletirmi olmakla birlikte, idari yarg yerlerince verilen esasa

2

M. Ayhan TEKNSOY, dari Yarglama Hukukunda Yrtmenin Durdurulmas,Sava Yaynevi, Ankara 2013, s. 160 vd.


6/32



ilikin kararlarn neler olduu/olabilecei konusu mevzuatta akadzenlenmi deildir.

dari yarg kararlarnn uygulanmas (ve uygulanmamas)sorunu, genellikle yrtmenin durdurulmas ve iptal kararlar gibidava konusu ilem zerindeki etkisi ve sonular Dantayitihadyla aka ortaya konulan kararlar asndan ve zellikleuygulamann ierii ve darenin yapmas gerekenler ynyle

tartlmaktadr.3

Bu alma ise daha snrl bir alanda,

yalnzcatemyiz incelemesi zerineDantayca verilen kararlarnuygulamasorunlarn tartmaya amaktadr. Bu adan Anayasann 138/sonmaddesinde yer verilen Yasama ve yrtme organlar ile idare,mahkeme kararlarna uymak zorundadr; bu organlar ve idare,mahkeme kararlarn hibir suretle deitiremez ve bunlarn yerinegetirilmesini geciktiremez. hkm erevesinde dari YarglamaUsul Kanununun 28/1. maddesinde yer verilen esasa ilikinkararlarn ne anlama geldii, idari yarg kararlarnn yalnzcahkm fkralaryla deil gerekeleriyle de idare asndan balaycolup olmad tartmann verileri arasndadr. zellikle bozmakararlar asndan gereke, idari ilemin bozma kararnn hkmfkrasnda yer verilmeyen hukuka aykrlk tespiti olarakdeerlendirilebileceinden, kararn balayclnn bu yollatemellendirilmesi mmkndr.

Sorunun bu ortaya koyulu biimiyle temyiz incelemesizerine verilen kararlarn idare tarafndan uygulanmas gerekipgerekmedii konuya ilikin farkl ynde zmler getirenDantaykarar erevesinde yaplacaktr.

3

Bu konuda bkz. Evren ALTAY, dari Yarg Kararlarnn UygulanmamasndanDoan Uyumazlklar, Turhan Kitabevi, Ankara 2004.


7/32



I. TEMYZ NCELEMES ZERNE VERLENKARARLAR VE NTELKLER

Temyiz incelemesine konu ilk derece idari yarg kararlar,iptal isteminin kabulyle dava konusu idari ilemin iptalinehkmedilen iptal kararlar ile davann reddedilmesine ilikin redkararlardr. Red kararlarnda, ilk derece yarg yerinin ilk incelemekonular ynnden herhangi bir sorun tespit etmeyerek iin esasnagirmesi ve sonuta dava konusu ilemi hukuka uygun bularakdavay esastan reddetmesi yannda usule ilikin hususlar ynndendavann reddedilmeside szkonusu olabilir. Bu ikinci durumda ilkderece yarg yeri, dava konusu ilemin hukuka uygunlukdeerlendirmesi anlamnda iin esasna ilikin yargsn ortayakoymaz.

dari Yarglama Usul Kanununun 46. maddesinde Dantaydava daireleri ile idare ve vergi mahkemelerinin nihai kararlarnn

baka kanunlarda aksine hkm bulunsa dahi Dantayda temyizedilebilecei belirtilmekle birlikte bu maddede temyiz nedenleri vedolaysyla temyiz incelemesinin hangi ynlerden yaplaca

belirtilmemitir. Kanunun kararn bozulmas balkl 49.maddesinde ise Dantayn grev ve yetki dnda bir ie baklmolmas, hukuka aykr karar verilmesi ve usul hkmlerineuyulmam olmas sebeplerinden dolay incelenen karar bozaca

dzenlenmitir.4 Bylece temyiz incelemesinin hangi ynlerdenyaplaca da ortaya kmaktadr. Ayrca 49. maddenin 2. fkrasnagre temyiz incelemesi sonunda karardaki maddi yanllarn

4 Bozma sebepleri 669 sayl uray Devlet Kanunundan bu yana deiiklikgstermemitir. 669 sayl Kanunun 45. maddesine gre, rayi devlete temyizentedkik olunacak mukarreratta esbab nakziye :

Evvelen : e vazife ve salhiyet haricinde baklm olmak,

Saniyen : Kanun ve nizama muhalif karar verilmi bulunmak,Salisen : Usul mevzuaya riayet edilmemi olmaktan ibarettir.


8/32



dzeltilmesi mmkn ise kararn dzeltilerek onanmasna kararverilir. Bunun tesinde bozma karar verildikten sonra Dantayniin esasn inceleyerek esas hakknda karar vermesi mmkndeildir. Esasa ilikin karar, taraflar arasndaki maddi uyumazlsona erdiren, ona hukuki bir zm getiren karardr. ptal davalar

bakmndan geerli bir baka tanma gre de, davaya konu olanidari ilemin hukuka uygunluu hakknda bir yarg hkm ortaya koyan karardr. Bu tr kararlar, ayn zamanda, idari yargyerinin elini davadan ekmesi sonucunu douran, yani nihainitelikte olan kararlardr.5 3546 sayl Devlet ras Kanununun46. maddesinde

6 ve 521 sayl Dantay Kanununun 85.

maddesinde7ngrlen belli koullarda iin esas hakknda da kararverme yetkisi dari Yarglama Usul Kanununun ilk halinde 49.maddenin 2. fkrasnda yer almken8bu fkrada 05.04.1990 tarih ve3622 sayl Kanunla yaplan deiiklikle Dantayn esas hakknda

karar verme yetkisi kaldrlmtr. Bununla birlikte dari YarglamaUsul Kanununda itiraz kanun yolunda blge idare mahkemelerinin

5 Turgut CANDAN, Aklamal dari Yarglama Usul Kanunu, 5. Bask, AdaletYaynevi, Ankara 2012, s. 711. ALTAY, s. 11.

6Dava Daireleri veya Dava Daireleri Umum Heyeti, temyizen tedkik ettikleri kararlar

bozduklar takdirde, ii, bu bozma karar dairesinde yeniden bir karara balamak zerekarar bozulan hey'ete gnderir. Ancak, dava evraknn ve lzumu halinde getirilecekdosyann tedkikinden edinilen malmat kfi grrse karar bozmakla beraber iin esashakknda da karar verebilir.

7 Dva Daireleri ve Dva Daireleri Kurulu, temyiz yolu ile inceledikleri kararlarbozduklar takdirde, i, bozma karar dairesinde karar bozulan idari yarg merciitarafndan incelenir. Ancak, Dva Daireleri ve Dva Daireleri Kurulu, dva evraknn velzumu halinde getirilecek dosyann incelenmesinden maddi vakalar hakknda edinilenbilgi yeter grlrse veya uyumazlk sadece hukuki noktalara ilikin ise, kararbozmakla beraber iin esas hakknda da karar verirler.

8 Temyiz ncelemesi sonunda maddi vakalar hakknda edinilen bilgi yeterli grlrse

veya uyumazlk sadece hukuki noktalara ilikin ise veya karardaki maddi yanllklamdzeltilmesi mmkn ise karar bozulmakla beraber iin esas hakknda da karar verilir.


9/32



iin esasna ilikin karar verme yetkileri devam etmektedir.9 Hattablge idare mahkemeleri, ilk inceleme zerine verilen kararlarakar yaplan itiraz hakl bulmas ve davaya grevsiz hkimtarafndan baklm olmas nedenleriyle bozma karar verilendurumlar dnda bozma kararndan sonra gerekirse inceleme vetahkikat kendisi yaparak esas hakknda yeniden kararvermektedir.

10

Grld zere mevzuattaki dzenlemelerin seyri,Dantayn temyiz incelemesinin temyize konu kararn hukuka veusule uygunluuyla snrlanarak iin esas hakknda kararvermesinin engellenmesi ynndedir. Bylece Dantay temyizincelemesi zerine ya karar onayacak ya da bozacak ve bozmadurumunda da iin esas hakknda karar vermeden dosyay ilkderece yarg yerine gnderecektir. Bunun dnda konumuzasndan nemli bir dzenleme dari Yarglama Usul Kanununun52. maddesinde yer almaktadr. Bu maddede Dantaya temyizincelemesi aamasnda yrtmenin durdurulmas karar vermeyetkisi tannmtr. Bu yetki, temyize konu mahkeme kararnn yada dava konusu yaplan idari ilemin yrtlmesinin durdurulmasolmak zere iki biimde karmza kmaktadr. Bu erevede

9

Kanunun itiraz yoluna ilikin 45. maddesinin 4. fkrasna gre, Blge idare mahkemesievrak zerinde yapt nceleme sonunda, maddi vakalar hakknda edinilen bilgiyi yetergrrse veya tiraz sadece hukuki noktalara ilikin ise veya itiraz olunan karardaki maddiyanllklarn dzeltilmesi mmkn ise iin esas hakknda karar verir. Aksi halde gerekliinceleme ve tahkikat kendisi yaparak esas hakknda yeniden karar verir. (Ek cmle:5/4/1990 - 3622/15 md.) Ancak, ilk inceleme zerine verilen kararlara kar yaplanitiraz hakl bulduu veya davaya grevsiz hakim tarafndan baklm olmas hallerindekarar bozmakla birlikte dosyay geri gnderir, blge idare mahkemesinin bu kararlarkesindir.

10Bu adan hukuka uygunluk denetiminin tesinde olay incelemesi de yapldndan itirazincelemesi istinaf incelemesine yaklamaktadr. lhami ZTRK dari Yargda

Temyiz ncelemesinin Usul Kazanlm Haklar Asndan Snrlanmas, Gaziniversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi C. XII, Y. 2008, Sa. 1-2, s. 1029.


10/32



temyiz incelemesinde Dantay onama, bozma ve yrtmenindurdurulmas kararlar verebilmektedir.

II.

TEMYZ NCELEMES SONUCUNDA VERLENONAMA KARARLARI

Dantayn temyiz incelemesi sonrasnda ilk derece yargyerinin kararn onamas, bu kararn grevli ve yetkili idari yargyerince hukuka ve usul kurallarna uygun olarak verildii anlamna

gelmektedir. dari Yarglama usul Kanununun 49. maddesinin 5.fkrasnda Kararlarn ksmen onaylanmas ve ksmen bozulmashallerinde kesinleen ksm Dantay kararnda belirtilir. Hkmyer almakla birlikte bir btn olarak onanan karar ya da kararnonanan ksmnn teknik olarak kesinlemesi sz konusu deildir.dari Yarglama Usul Kanununun 54. maddesinde karar dzeltmeyolu olaan bir kanun yolu olarak ngrldnden, temyiz zerineverilen onama karar da ancak karar dzeltme sresinin bavuruyaplmadan gemesinden ya da karar dzeltme talebininreddedilmesinden sonra kesinleebilecektir.

lk derece yarg yerinin temyiz edilen red ya da iptal kararnnonanmas ve bunun kesinlemesi, kararn uygulanmas asndanherhangi bir zellik arzetmemektedir. lk derecede verilen kararniptal karar olmas durumunda, bu kararn uygulanmas onanma yada kesinlemeye bal olmadndan11 idarenin ilk derece yarg

11 Kanunun hazrlanma srecinde idari yarg kararlarnn uygulanmasnn kararnkesinlemesine balanmas eiliminin ortaya kt grlmektedir. dari YarglamaUsul Kanun tasarsnda 28. maddede hkmetin teklif ettii metinde Dantay, blgeidare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerinin kesinleen kararlarnn icaplarnagre idare, altm gn iinde ilem veya eylem tesis etmeye mecburdur dzenlemesi yeralm ancak Milli Gvenlik Konseyi Adalet Komisyonu tarafndan kabul edilen metindeDantay, Blge dare Mahkemeleri, dare ve Vergi Mahkemelerinin esasa veyrtmenin durdurulmasna ilikin kararlarnn icaplarna gre, en ge altm gn iinde

ilem tesis etmeye veya eylemde bulunmaya mecburdur. Biiminde dzenlemeyaplmtr. Komisyon gerekesine gre,Tasarnn 28 inci maddesinin 1 nci fkrasna


11/32



yerinin iptal karar zerine ortaya kan uygulama ykmllndeherhangi bir deiiklik olmas da dnlemez. ptal karar ile idariilemin hukuki varl geriye yrr biimde ortadan kalktndan budurum devam edecektir.

lk derecede verilen kararn davann reddine ilikin kararolmas durumunda ise zaten ortada idarenin uygulamas gereken biryarg karar szkonusu deildir. Ancak belirtmek gerekir ki davann

reddine ilikin kararn onanmas ve bunun kesinlemesi, davayakonu idari ilemin hukuka uygun olduunun yargsal adan

yrtmenin durdurulmas kararlar eklenmi, kararlarn kesinlemi olma art metindenkarlmtr. Milli Gvenlik Konseyi S. Says: 312 dari Yarglama Usul KanunuTasars ve Adalet Komisyonu Raporu (1/254).

http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MGK_/d01/c006/mgk_01006091ss0312.p

dfTasarnn Mill Gvenlik Konseyinin 30 Aralk 1981 tarihli 89 uncu

Birleiminde yeniden incelenmek zere iade edilmesi zerine Adalet Komisyonu

tarafndan kabul edilen yeni metinde ise maddenin 1. fkras yledir:1. Dantay, Blge dare Mahkemeleri, dare ve Vergi Mahkemelerinin esasa veyrtmenin durdurulmasna ilikin kararlarnn icaplarna gre idare, en ge altm gniinde ilem tesis etmeye veya eylemde bulunmaya mecburdur. Ancak, haciz veyaihtiyat haciz uygulamalar ile ilgili vergi davalarnda vergi mahkemelerince verilenkararlar hakknda, bu kararlarn kesinlemesinden sonra idarece ilem tesis edilir. MilliGvenlik Konseyi S. Says: 312ye 1 nci Ek dar Yarglama Usul Kanunu Tasars veAdalet Komisyonu Raporu (1/254).

http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MGK_/d01/c006/mgk_01006091ss0312

ek01.pdfMaddenin Milli Gvenlik Konseyindeki grlmesinde bu konuda bir tartma

yaplmadan madde kabul edilmitir. Tutanaklarda konuya ilikin yaplan aklamayagre, HAVA HKM ALBAY ZEK GNGR (Adalet Komisyonu Szcs) Sayn Bakanm, Kararlarn Sonular baln tayan bu maddeye gre Dantay,dare ve vergi mahkemelerinin esasa ve yrtmenin durdurulmasna iliiklin kararlarnen ge 60 gn liginde yerine getirmeye mecbur olacaktr.

Ancak, Komisyon olarak biz, buraya, haciz ve ihtiyat haciz uygulamalar ileilgili vergi davalarnda, vergi mahkemelerince verilen kararlar hakknda, bu kararlarmkesinlemesinden sonra darece yerine getirilmesi artn getirdik. Bu, dnk metindeyoktu; Vergi davalarnn zelliine binaen bunu getirmi bulunuyoruz ki, dareye birtakdir hakk brakyoruz. Milli Gvenlik Konseyi 1. Dnem 6. Cilt 91. Birleim -06.01.1982 O: 2 Sayfa 34.

http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/td_v2.goruntule?sayfa_no_ilk=4&sayfa_no_son=60&sayfa_no=34&v_meclis=51&v_donem=1&v_yasama_yili=&v_cilt=6&v_birlesim=091


12/32



kesinlemesi anlamna gelmemektedir. dari yargda davannreddine ilikin kararlar ancak taraflar arasnda kesin hkm etkisinesahip olup, ayn idari ilemin baka kiilerce dava konusu edilmesidurumunda daha nce verilen ve kesinleen red kararnn ileminhukuka uygunluuna ilikin kesin hkm etkisi olmayacaktr.12Ancak ayn ilemin ayn nedene dayanlarak yeniden iptal davasnakonu edilmesi durumunda itihat deiiklii gibi olaanst birdurum olmadka, Dantay bu davay byk bir olaslklareddecektir.13

III.

TEMYZ NCELEMES SONUCUNDA VERLENBOZMA KARARLARI

Dantayn temyiz incelemesi sonucunda verdii bozmakararlarnn idare tarafndan uygulanmas gerekip gerekmedii,temyiz incelemesine tabi tutulan ilk derece yarg yerince verilenkararn dourduu hukuksal sonular ve bu hukuksal sonucun

bozma karar ile deiip deimeyecei esas alnarakdeerlendirilmelidir. Temyiz edilen yarg karar iptal kararolabilecei gibi davann reddine ilikin bir karar da olabilir. Bozmakararnn ilk etkisi bozulan ilk derece yarg yeri kararnn hukuksaletkisini ortadan kaldrmak olmakla birlikte bu aamada bozmakararnn gerekesi de hem karar bozulan yarg yerince yaplmasgerekenler asndan hem de idarenin uygulamalar asndan

12 ptal davalarnda, davann reddine ilikin kararlarn davac asndan kesin hkmnitelii tamad dare Hukukunun genel ilkelerindendir. Kald ki, kesin hkmdenbahsedilebilmesi iin davann konusu ve sebeplerinin yansrataraflarnn da ayn olmasgerekmektedir. Dava konusu uyumazlkta ise her iki davann konusu ve sebeplerininayn olmasna ramen davaclar farkldr.

Bu durumda, ayn konuda daha nce alan davann reddedilmi olmas nedeniyle budavann da incelenmeden kesin hkm ynnden reddine karar verilmesinde isabetbulunmamaktadr. Dantay 6. Daire, E. 2001/5641, K. 2002/5733, K.t. 03.12.2002(www.kazanci.com).

13

eref GZBYK / Turgut TAN, dare Hukuku Cilt 2 dari Yarglama Hukuku,Gncelletirilmi 5.Bas, Turhan Kitabevi, Ankara 2012, s. 563.


13/32



nemli ve yol gsterici olacaktr. Dantayn belirttii zere,Bozma kararlar, dava konusu ilemin hukuka uygunluukonusunda kesin yarg ierebilecei gibi baz aratrma, inceleme vedeerlendirmelerin noksan yapld gerekesine de dayalolabilir.14 Bu nedenle bozma kararnn gerekesinin dikkatealnarak hareket edilmesi gerekecektir.

Bozma kararnn dari Yarglama Usul Kanununun 49.

maddesinde belirtilen grev ve yetki dnda bir ie baklmolmas sebebine dayanmas durumunda, Dantayn iin esashakknda deerlendirme yapmasna yer ve gerek bulunmayp byle

bir bozma karar dava konusu ilemin hukuka uygunluu sorununailikin bir tespit de iermez. zellikle grev sorununa ilikin bozmakarar, uyumazln esasna uygulanacak ilke ve kurallarn zelhukuk ya da idare hukuku / kamu hukuku alannda olup olmamaylailgili olmas asndan esas etkileyecek nitelikte olmakla birlikte,uyumazln esastan zlmesi anlamna gelmemektedir. Yineusul hkmlerine uyulmam olunmas sebebine dayanan bir

bozma karar da saptanan usul eksiklie ve yaplacak usulilemlerine gre uyumazln esasnn zmne etki edeceknitelikte olmakla birlikte, byle bir kararn da uyumazln esasnailikin Dantayn grn ortaya koymas anlamna gelmez.

Kanunun 49. maddesinde yer verilen bir dier bozma sebebiolan hukuka aykr karar verilmesi sebebine dayanan bir bozmakarar ise, uyumazln esasna uygulanmas gereken hukuk

14Dantay 3. Daire, E. 2008/2633, K. 2010/2177, K.t. 17.6.2010. Karara gre, Davachakknda verilen vergi mahkemesi kararlarnn redde ilikin hkm fkralarn bozan, szkonusu Dantay nc Dairesi kararlar, dava konusu tarhiyatn hukuka uygunluukonusunda kesin yarg iermeyen, eksik inceleme sebebine dayal ve kararlar bozulanvergi mahkemesince, gerekli inceleme, aratrma ve deerlendirmeleri yaparak yeniden

karar verilmesini gerekli klan kararlar olup, tarhiyatlarn kaldrlmasnn douracahukuki sonular ortaya karmaz.(www.kazanci.com).


14/32



kurallarnn ve ilkelerinin yanl tespit edilmesi ya da tespit edilenkural ve ilkelerin yanl uygulanmas anlamna geleceinden,Dantayn uyumazln esasna ilikin zmn de gsterdiisonucu ortaya kabilir. zellikle bu sebebe dayanan bozmakararnn gerekesinde yer alan tespit, aklama, deerlendirme vegrler uyumazl esastan karara balamada baka bir alternatifive farkl ynde bir karar verilmesi ihtimalini ortadan kaldracaknitelikte olabilir. Gerekesinde hukuka uygun tek zmn

belirtildii bozma kararlar, Dantayn uyumazln esasnailikin kabul ettii tek hukuka uygun zm de ortaya koymudemektir. Bu erevede hukuka aykr karar verilmesi sebebiyle

bozulan kararn ilk derecede verilen iptal ya da davann reddi kararolmas uygulama asndan farkl sonular douracaktr.

A. PTAL KARARININ BOZULMASI

lk derece verilen iptal karar ise, dava konusu yaplan ilemyarg yerince hukuka aykr grlerek iptal edilmi ve yapldandan itibaren etkisiz klnm demektir. Bu nitelikteki kararn idaretarafndan uygulanarak karar dorultusunda hareket edilmesi vegerekiyorsa iptal edilen ilemle ortaya kan etkiyi gidermek zereyeni ilemler tesis edilmesi gerekmektedir.15 dareye uygulamaykmll getiren iptal kararnn hukuka aykr olduugerekesiyle Dantay tarafndan bozulmas durumunda, idarenin

bozulan ve bu adan etkisi ortadan bozma kararyla kaldrlan ilkderece yarg kararn uygulama ykmllnn ortadan kalktdnlebilir. Hemen belirtmek gerekir ki idarenin iptal kararnuygulama ykmll kararn onanmasna ya da kesinlemesine

bal olmadndan dari Yarglama Usul Kanununun 28. Maddesi

15Metin GNDAY, dare Hukuku, 10. Bask, maj Yaynevi, Ankara 2011, s. 169-170.

Yldrm ULER, dari Yargda ptal Kararlarnn Sonular, AHF Yaynlar No.281, Sevin Matbaas - Ankara 1970, s. 13 vd.


15/32



uyarnca idare gecikmeksizin ilem tesis etmeye veya eylemdebulunmaya mecburdur. Bu sre hibir ekilde kararn idareyetebliinden balayarak otuz gn geemez. Pratik olarak iptalkararnn verilmesiyle bu kararn bozulmas arasnda geen sreotuz gnden ok daha uzun olaca iin, uygulanmas tesis edilecekyeni ilemlerle otuz gn gemesi mmkn iptal kararlar bile

bozma karar kncaya kadar uygulanm ve idarenin yargkararnn gereini yerine getirmi olmas gerekir. ptal kararnn

bozulmas, bu iptal karar uygulamam olan idare asndansorumluluu ortadan kaldran bir sebep deildir. Dantayn birkararnda belirttii zere, Her ne kadar iptal karar () bozulmuise de, bu husus iptal ve bozma kararlarnn uygulanmas ile ilgili

olup uygulanabilir nitelikteki bir yarg kararnn sresi iindeuygulanmam bulunmasndan kaynaklanan bir zarar varsa, alanbir davada Mahkemece bunun tazminine karar verilmesi

zorunludur. Uygulanmayan kararn daha sonra bozulmu olmasise, buna dayal bir deme yaplm ise, hukuki dayanakalmadndan geri alnmasn gerektirir. Ancak bu hal, idareyekararn uygulanmamas ya da kararn uygulanmamasndan doanzararn denmemesi hakkn vermez. Aksine dnce ise, ilkkararn, uyumazlk konusu olayda olduu gibi bozulmas halinde

kararn uygulanmamas, bozma kararnn karar dzeltme

aamasnda ya da srar karar zerine onama suretiyle deimesidurumunda yeniden uygulanma zorunluluu dourmas gibi deiikve elikili hallere yol aar. Bu bakmdan her yarg kararnn 2577sayl Kanun'un 28. maddesinde ngrlen sre iindeuygulanmasnn zorunlu olduunun benimsenmesi, kararn


16/32



uygulanmasnda ise o tarihteki maddi ve hukuki durumun dikkatealnmas zorunludur.16

darenin karar bozuluncaya kadar mevcut olan uygulamaykmll erevesinde yarg kararnn gereklerini yerinegetirmek zere tesis ettii ilemlerin akbeti de bozma kararnnetkisi erevesinde deerlendirilmelidir. dari Yarglama UsulKanununun 52. maddesinin 4. fkrasna gre kararn bozulmas,

kararn yrtlmesini kendiliinden durdurur. darenin iptal kararzerine bu karar uygulama kapsamnda tesis ettii ilemlerindayanan yarg yerince verilen iptal karar oluturmaktadr. Builemlerin dayanan oluturan yarg kararnn varl ise bozmakarar ile ortadan kalkmaktadr. Bu durumda dayanak yargkararnn ortadan kalkmas, yarg kararna dayal ilemler zerindeetki douracaktr. Her ne kadar Dantayn bir kararnda () davakonusu ilemin iptali yolunda verilen Mahkeme kararlarnn

bozulmalar halinde bozma kararlar dava konusu ilemiyrtlebilir klmakla beraber yrtlmesi zorunluluunudourmamaktadr17gr benimsenmise de sorunun tek boyutuiptal edilen ilemin yeniden yrtlebilir hale gelmesi deildir ve

bu sorunun tek bir ilemin yrtlmesiyle snrl olmad da aktr.Yukarda deinildii gibi idare iptal karar sonrasnda iptal edilenilemin muhatabna ynelik yeni ilemler tesis edebilir ve bunlarn

ilk derece yarg yerince yeni bir karar verilinceye kadar korunmasdnlebilir. Ancak ou zaman iptal edilen ilemin uygulanmas

babndan yaplan ilemler nc kiiler asndan sonu dourucu

16Dantay 5. Daire, E. 2008/2155, K. 2010/7133, K.t. 14.12.2010 (www.kazanci.com).17 Dantay 5. Daire, E. 1999/143, K. 2000/675, K.t. 28.02.2000 (www.kazanci.com).

ALTAY, iptal edilen ilemi tesis etmede idarenin bal yetkisinin veya takdiryetkisinin olmasna gre bir ayrm yaparak birinci durumda bozma karar zerine

ilemini uygulamak zorunda olduunu, ikinci durumda ise bozma karar zerineilemi yrtme zorunluluu olmadn belirtmektedir. ALTAY,s. 121.


17/32



nitelikte olabilir. Bu durumda bu kiiler hakkndaki ilemlerinhukuka uygun gerekesini iptal karar oluturmaktadr. rnein saltiptal kararnn uygulanmas amacyla grevden alnan, grevdenalma ileminin tek gerekesini iptal kararnn oluturduu bir kamugrevlisinin durumu dnldnde18 iptal kararnn bozulmas,

bu kamu grevlisi hakknda yaplan grevden alma ileminindayanan ortadan kaldracaktr. Bu durumda nc kiinin hakveya menfaatini etkileyen ve iptal karar nedeniyle hukuka uygunkabul edilen ilemin varln devam ettirmesi hukuka uygun birtemele dayanmayacaktr. Bu kiinin bozma kararnn uygulanmasntalep etme ve bozulmakla yrtlmesi duran mahkeme kararuyarnca hakknda tesis edilen ilemin dzeltilmesini istemehakkna sahip olduu aktr.

Yukarda aklanan erevede, ilk derece yarg yerince iptaledilen ilem yalnzca muhatabn ilgilendiriyor ve nc kiilerinhak ve menfaatlerini etkilemiyorsa, iptal kararnn bozulmasdurumunda idarenin artk yrtlebilir hale gelen ilemini yrtmezorunluluu olmad savunulabilir. Bu durum idarenin, aradangeen zaman ve deien koullar nedeniyle yapaca birdeerlendirmeyle salt ilgilisine etkisi olan ilk ilemini yrtmekyerine iptal karar sonrasnda ortaya kan durumu korumaysemesi erevesinde dnlebilir. Bu durumda bile iptal kararnn

18 Sk karlalan bu duruma ilikin bir davada Dantay, () yarg kararnnuygulanmas amacyla ...'nn eski grevi olan ... Bayndrlk ve skan Mdrlgrevine atanarak yerine atanan davacnn bu grevden alnp yap ileri genelmdrl emrine mhendis olarak atandnn anlald; belirtilen duruma gredavacnn il mdrl grevinden alnmasnn idare asndan hukuki bir zorunlulukolduu ve ad geenin bu grevde baarl olmas veya olmamasnn Anayasann 138.maddesi ile 2577 sayl Yasann 28. maddesi karsnda, sonuca etkisinin olmamasnedeniyle dava konusu edilen ilemin davacnn il mdrl grevinden alnmasna

ilikin ksmnda hukuka aykrlk bulunmad sonucuna varmtr. Dantay 5. Daire,E. 1996/2957, K. 1997/546, K.t. 11.03.1997 (www.kazanci.com).


18/32



geriye yrr etkisi nedeniyle salanan baz yararlarn korunmasnnmmkn olmayaca aktr.19 Bu zel ve ok snrl koullardakabul edilebilecek zm dnda uygulamada okluklakarlalabilecei zere, iptal karar sonrasnda bu kararnuygulanmas iin tesis edilen ilemler nc kiilerin hak vemenfaatlerini etkiliyorsa, bu etkinin dayanan oluturan iptalkararnn bozulmas zerine idarenin bozma kararyla ortaya kanyeni hukuksal durum erevesinde yeni ilemler tesis etmesi veiptal kararn uygulamak zere tesis ettii nceki ilemlerininetkisini gidermesi gerekecektir.

B. DAVANIN REDD KARARININ BOZULMASIptal davasnn esasa girilerek reddedilmesi, iptali talep edilen

ilemin yarg yerince hukuka uygun grld anlamna gelir vedava konusu yaplm olan idari ilemin geerliliini veuygulanabilirliini etkilemez. Davann reddine ilikin karar idareceyrtlebilecek bir karar niteliinde de deildir. darenin bu kararzerine herhangi bir ey yapmas gerekmez ve ortada idareceuygulanmas gereken bir yarg karar da bulunmamaktadr. darenindava konusu ilemi tesis etmesiyle ortaya kan hukuksal durumun

19 rnein kamu grevlisine iptal kararnn geriye yrr nitelii nedeniyle fiilen grevyapmad dneme ilikin yaplan demelerin idarece geri alnmas gerekir. Konuya

ilikin Dantay 1. Dairesinin istiari grde bu yndedir: ptal karar uyarnca kamugrevlisine yaplan demeler, dava konusu ilemin tesis tarihi ile karar gerei greveiade tarihi arasndaki dnemle greve iade tarihinden sonra o grevde fiilen allandnemi kapsayabilmektedir. Kamu grevlisine kadrosunda fiilen alt dnemdehizmetinin karl olarak yaplan demelerin geri istenmesi iin hakl bir nedenbulunmamaktadr. Buna karlk temyiz incelemesi sonucunda mahkemece verilen iptalkararnn yrtlmesinin durdurulmasna veya bozulmasna ya da ilk derecemahkemesince bozma kararna uyularak davann reddine karar verilmesi halinde iptalkararnn yaratt hukuki netice sona ereceinden fiilen o kadroda allmayan dnemeilikin olarak iptal karar gerei yaplm bir deme varsa bu ksma ait demenin hukukidayana ortadan kalkm olmakla idarece geri istenebilmesi olanakl hale gelmektedir.

Dantay 1. Daire, E. 2001/144, K. 2002/12, K.t. 25.01.2002 (www.kazanci.com). Bukonuda bkz. ALTAY, s. 147 vd.


19/32



varl devam etmektedir ve bunun dayana da yarg karar deililemin icrai etkisidir. dari ilemin icrai etkisinin ortaya kmasiin araya bir yarg kararnn girmesi gerekmemektedir.20

Davann esastan reddedilmesine ilikin kararn temyizincelemesinde hukuka aykr karar verilmesi sebebiyle bozulmasdurumunda idarenin bu bozma kararn ilemin iptali olarakdeerlendirerek dari Yarglama Usul Kanununun 28. maddesi

uyarnca uygulamakla ykml olup olmad tartlabilir. Bozmakararnn gerekesinde ilemin hukuka aykrl ynnde birinceleme ve tespit yaplarak ilk derece yarg yeri kararnn

bozulmas durumunda, ilemin hukuka aykrlna ilikin bir yargkararnn ortaya kt savunulabilir. Bu adan adli yargkararlaryla idari yarg kararlar arasnda fark olduunu savunanULERe gre, dar yargda, baka bir sorunu zmek amac ile deolsa bir ilemin hukuka uygun olup olmad incelenmi ise, bununyarg ileminde belirtilmesi idareyi balar. dare asndangerekenin nemi, zel hukuktakinden farkl grntedir. zelhukukta taraflar yalnz hkm fkras ile baldrlar. Gereke yargyerinin hangi nedenlerle bu sonuca vardn gsterir. Oysa, idariyarg idarenin denetimi grevi grdnden, idarenin ball

basit bir hkm fkrasna ballk olamaz. dare kendine karverilmi kararlarda kararn genel anlam ile baldr. Yarg

kararlarnn gereklerinin yerine getirilmesinde ve hukukaaykrln izlerini silmede bu anlayla davranmakzorundadr.21retide ve yargsal itihatlarda kamu yarglamas alanndaAnayasa Mahkemesinin22 ve idari yarg yerlerinin23 kararlarnn

20GNDAY, s.125.21ULER, s. 70.22 Mahkeme kararlarnn gereke ve hkm fkrasndan olutuu, gerekenin kararn

dayanan tekil ettii ve birini dierinden bamsz olarak ele almann mmknolmamas karsnda, Anayasa Mahkemesi kararlarnn hkm fkras ile olduu kadar


20/32



gerekesiyle de balayc olduu ve kararlarn bu yndeuygulanmas gerektii savunulmutur.24

Dantayn iptal davasnn esastan reddine ilikin kararntemyiz incelemesi sonucunda bozulmas durumunda idareninuygulama ykmll bulunup bulunmad konusunda farklynde kararlar bulunmaktadr. Dantay Beinci Dairesinin28.02.2000 tarihli 1999/143 E. ve 2000/675 K. sayl kararnda iptal

davasnn reddine ilikin ilk derece mahkemesi kararnn temyizincelemesi sonucu bozulmas zerine, darenin bu bozma kararnuygulamas gerektii kabul edilmitir.Kararn gerekesine gre,

2577 sayl dari Yarglama Usul Kanununun Temyiz vetiraz stemlerinde Yrtmenin Durdurulmas balkl 52/4.maddesi; Kararn bozulmu olmas kararn yrtlmesinikendiliinden durdurur. hkmn iermektedir. Bu hkmuyarnca, Dantay Beinci Dairesinin yukarda anlan bozmakarar nedeniyle Ankara 5. dare Mahkemesinin 17.1.1997

gerekesiyle de balayc bulunduu kukusuzdur. Dantay 8. Daire, E. 1998/5912, K.2000/4951, K.t. 27.06.2000 (www.kazanci.com).

23Yine kesin hkm halini alan bir yarg kararnn sadece hkm fkras itibariyle deilayn zamanda gerekesi itibariyle de en bata davann taraflarn balad, bunlarnkesin hkme balanan bir uyumazln yeniden tartlmasn hukuken mmkn klacakbir olanaa sebep bulunmadklar ve yarg yerinin de kesin hkmle zmlenen

uyumazlk hakknda yeniden kara veremeyecei aktr. Dantay 5. Daire, E.1993/689, K. 1995/3549, K.t. 15.11.1995; Yarg kararlarnn sadece hkm fkralaritibaryla deil gerekeleri itibaryla da balayc olmalar nedeniyle uygulanmasndaidareler tarafndan karardaki gerekeler de dikkate alnmak suretiyle yeni ilemler tesisedilmesi gerektii, te yandan bireysel ilemlere kar alan davalarda iptal kararnnsonularndan sadece davay aan kiilerin yararlanabilecei de aktr. Dantay 2.Daire, E. 2007/1627, K. 2008/698, K.t. 13.02.2008; Yarg kararlarnn icaplarna uygunekilde yerine getirilmesinden ama, yarg kararnn gerekesi ve hkm fkrasyla birbtn olarak deerlendirilerek gereinin yerine getirilmesidir. Dantay 12. Daire, E.2008/4343, K. 2008/5507, K.t. 28.10.2008 (www.kazanci.com).

24 Bu konuda bkz. lter AKSOYLU, dari Yarg Kararlarnn Gerekelerinin

Balaycl,Askeri Yksek dare Mahkemesi Dergisi, Say: 21, Ankara 2006.(http://www.msb.gov.tr/ayim/Ayim_makale_detay.asp?IDNO=70)


21/32



gnl, E:1996/926, K:1997/16 sayl kararnn yrrlnnde kendiliinden durduu aktr. Bununla beraber, davannreddi yolunda verilen kararlarn temyiz incelemesi sonucu

bozulmalar halinde sz konusu bozma kararlar uyarncadaval idarece ilem tesis edilmesi bir zorunluluk olmasnakarn; dava konusu ilemin iptali yolunda verilen Mahkemekararlarnn bozulmalar halinde bozma kararlar dava konusuilemi yrtlebilir klmakla beraber yrtlmesizorunluluunu dourmamaktadr.25

Dantay 1. Dairesi de yarg kararn yerine getirmemekiddiasyla yaplan n inceleme sonucunda soruturma izniverilmemesine ilikin idare kararn inceleyerek,

()ikayeti lehine verilen Dantay 2. Dairesinin (...) saylkararnn gereinin yerine getirilmedii, bu durumda ilgililere

isnat edilen eylemin, soruturma yaplmasn gerektireceknitelikte bulunduu anlaldndan, itirazn kabulyle, (...)soruturma izni verilmemesine ilikin kararn kaldrlmasna.

karar vermitir.26 4483 sayl Memurlar ve Dier KamuGrevlilerinin Yarglanmas Hakknda Kanun uyarnca yaplaninceleme sonucunda verilen bu karar, davann reddine ilikin ilkderece yarg yerinin kararnn bozulmasna ilikin kararn da idarece

dari Yarglama Usul Kanununun 28. maddesi hkm kapsamndauygulanmas gereini vurgulamaktadr.

Dantay 5. Dairesi sonraki bir kararnda ise farkl bir grbenimsemitir. Karara gre,

25Dantay 5. Daire, E. 1999/143, K. 2000/675, K.t. 28.02.2000 (www.kazanci.com).26 Dantay 1. Daire, E. 2009/62, K. 2009/322, K.t. 18.02.2009. Karara konu eylem,

ikyetinin Blge Mdrl grevinden alnarak Daire Bakanlna uzmanolarak atanmas ileminin iptali iin at davann reddine dair Ankara 10. dare

Mahkemesi kararn bozan Dantay 2. Dairesi kararn uygulamamaktr.(Yaymlanmamtr)


22/32



2577 sayl idari Yarglama Usul Kanunu'nun "Kararlarnsonular" balkl 28. maddesinin 1. bendinde; "Dantay,

blge idare mahkemeleri, idare ve vergi mahkemelerininesasa ve yrtmenin durdurulmasna ilikin kararlarnnicaplarna gre, idare, gecikmeksizin ilem tesis etmeye veyaeylemde bulunmaya mecburdur. Bu sre hibir ekilde kararnidareye tebliinden balayarak otuz gn geemez. Ancak,haciz veya ihtiyati haciz uygulamalar ile ilgili davalardaverilen kararlar hakknda bu kararlarn kesinlemesindensonra idarece ilem tesis edilir." hkm. "Kararn bozulmas"

balkl 49 maddesinin 3.. bendinde "Kararn bozulmashalinde dosya, Dantayca karar veren mahkemeyegnderilir. Mahkeme, dosyay dier ncelikli ilere nazarandaha ncelikle inceler ve varsa gerekli tahkik ilemlerinitamamlayarak yeniden karar verir." hkm, "Temyiz veya

itiraz istemlerinde yrtmenin durdurulmas balkl" 52maddesinin 4. bendinde "Kararn bozulmas, kararnyrtlmesini kendiliinden durdurur." hkm yer almtr.

Yukarda yazl yasal dzenlemeler uyarnca idaremahkemelerince verilen nihai kararlarn temyizen incelenmesisonucu Dantayca verilen bozma kararndaki hkm fkras,Mahkeme kararnn bozulmasna ynelik olup, dava konusu ilemin

iptali veya davann reddi sonucunu dourmadndan, idareceuygulanacak bir karar niteliinde de deildir.

()Bu durumda, 2577 sayl yukarda yazl hkmleri uyarnca,idarece, davann reddi yolundaki Mahkeme kararnn

bozulmasna ynelik Dantay Beinci Dairesi karar zerinemahkemece yeniden verilecek karara gre ilem kurulmas

gerekirken, dava konusu ilemin iptali yolunda hkm


23/32



bulunmayan bozma karar zerine kurulan ilemde hukukauyarlk, davann reddi yolundaki Mahkeme kararnda isehukuki isabet bulunmamaktadr.27

Dantay 3. Dairesi de daha kapsayc ifadelerle davann reddikararnn bozulmasna ilikin Dantay kararnn idare tarafndanuygulanmas gereken bir karar olmad sonucuna varmtr:

darenin, icaplarna uygun ilem tesisine veya eylemde

bulunmaya mecbur olduu kararlar; Dantayn ilk derecemahkemesi sfatyla bakt idari davalarda, blge idaremahkemelerinin ise itiraz zerine ilk derece mahkemesikararnn bozulduktan sonra iin esas hakknda verdiklerikararlar ile idare ve vergi mahkemelerince verilen kararlardr.

Dantayn temyiz bavurusu zerine verdii kararlar isesz edilen 28'inci madde uyarnca infaz gereken kararlardan

deildir. Zira, Dantayn alt derece idari yarg yerlerinin nihaikararlar zerindeki temyiz denetimi, bir hukuka uygunlukdenetimi olup, Dantayn bozma kararnn gereklerinin yerinegetirilmesi, 2577 sayl Kanunun 49'uncu maddesi uyarnca,karar bozulan ilk derece idari yarg yerince gerekleir.Bozma kararlar, dava konusu ilemin hukuka uygunluukonusunda kesin yarg ierebilecei gibi baz aratrma,

inceleme ve deerlendirmelerin noksan yapld gerekesinede dayal olabilir. Her iki halde de bozma kararna uyanmahkeme, dava hakknda yeniden karar verir veya mahkemeeski kararnda direnebilir. Bu nedenle davann reddi

27 Dantay 5. Daire, E. 2010/3275, K. 2011/2757, K.t. 22.5.2011 (www.kazanci.com).Davaya konu olayda davac hakkndaki atama ilemi nc kii tarafndan dava konusuedilmi, bu dava reddedilmi ve temyiz incelemesi sonucunda bu red karar bozulmutur.darenin bu bozma kararn uygulamak zere davacy grevden almas nedeniyle at

dava da ilk derece mahkemesince reddedilmi ve bu kararn temyiz edilmesi zerinekonu 5. Dairenin nne gelmitir.


24/32



yolundaki mahkeme kararlarnn Dantayca bozulmasdurumunda idarece herhangi bir ilem yaplmasna gerek

bulunmayp, mahkemenin yeni kararnn beklenmesigerekmektedir.28

Bozma kararnn ilk derece yarg yerinin kararn (bu kararnhkm fkrasnn dourduu etkiyi) ortadan kaldrd ak olup,

bozma zerine ilk derece yarg yerince karar verilecektir. Yukarda

deinildii zere, Dantaya temyiz incelemesi sonucunda davannesas hakknda karar vererek uyumazl nihai olarak zme yetkisitannmamtr. Ancak bozma kararnn etkisini ilk derece yargyerinin srar etme yetkisinin bulunmasna balamak doru birhukuksal temellendirme deildir. Bir baka yarg yerince verilecekkararn varl mevcut bozma kararnn etkisinin saptanmasndakullanlamaz. Bu adan ilk derecede verilen bir kararn da temyizedilebilecei ve bozulabilecei ihtimali, bu kararnn etkisi olmadanlamna gelmez. Ayrca pratik olarak Dantayn ilk derece yargyeri olarak bakt davalarda Dantay ii temyiz mekanizmasndasrara yetkisinin ngrlmemesi ve ilgili dari Dava DaireleriKurulu ve Vergi Dava Daireleri Kurulunun verdii bozmakararlarna davaya ilk derece yarg yeri olarak bakan DantayDairesinin uyma zorunluluu (m. 49/6) bu temellendirmeningeersizliini gstermektedir. Ayn ekilde ilk derece

mahkemelerinin srar kararlarnn temyizi zerine verilen Dantaydari ve Vergi Dava Daireleri Kurullar kararlarna uyulmas(nn)zorunlu olmas (m. 49/4)da bu sonucu dorulamaktadr.

Yukarda akland zere idari yarg kararlarnngerekesiyle de balayc olduunun kabul edilmesi, bu tr bozmakararlarnn da idarece uygulanmas zorunluluunu

28Dantay 3. Daire, E. 2008/2633, K. 2010/2177, K.t. 17.6.2010 (www.kazanci.com).


25/32



temellendirebilir. Ancak bu argman asndan da sorun, bozmakararnn esas hakknda verilen bir karar olmamas ve temyizincelemesinde yaplann teorik olarak olay incelemesi deil hukukauygunluk incelemesi olmasdr. Bozma karar iin esasna ilikinsaptamalar ierse bile, iptal davasnn yargc temyiz mercii deildavaya ilk derecede bakan yarg yeridir. Kararnn baka yargmercilerince incelenebilir ve kaldrlabilir olmas, ilk dereceyargcnn bu zelliini ve esas hakknda karar verme yetkisinesahip olmasn ortadan kaldrmamaktadr. Nitekim bu nedenledir kist derece yarg yerinin bozma kararna uyulmasnn zorunlu olduudurumlarda dahi dosyann esas hakknda nihai karar verme yetkisi(uyma zorunluluu nedeniyle eklen de olsa) ilk derece yarg yerinetannmtr. Bu nedenle, mevzuatta kanun yolu incelemesi yapanyarg yerine iin esas hakknda karar verme yetkisinin tannddurumlar dnda, ilk derece yarg yeri uyumazln yargc olmayadevam etmektedir ve balayc, idarenin uygulamas gereken esashakkndaki karar da ancak bu merci tarafndan verilen karardr.

IV. TEMYZ AAMASINDA VERLENYRTMENNDURDURULMASI KARARLARI

dari Yarglama Usul Kanununun 52. maddesinin 1. fkrasnagre, Temyiz veya itiraz yoluna bavurulmu olmas, hkim,mahkeme veya Dantay kararlarnn yrtlmesini durdurmaz.Ancak, bu kararlarn teminat karlnda yrtlmesinindurdurulmasna temyiz istemini incelemeye yetkili Dantay davadairesi, kurulu veya itiraz incelemeye yetkili blge idaremahkemesince karar verilebilir. (Ek Cmle: 10/6/1994 - 4001/22md.) Davann reddine ilikin kararlarn temyizi halinde, davakonusu ilem hakknda yrtmenin durdurulmas kararverilebilmesi 27 nci maddede ngrlen koulun varlna baldr.


26/32



Kanunun 52. maddesi genel olarak mahkeme kararlarnnyrtlmesinin durdurulmasna ynelik olmakla birlikte, yukardadeinildii zere davann reddine ilikin kararlarn yrtlmesiszkonusu olamayacandan bu tr kararlar hakknda verilecekyrtmenin durdurulmas kararnn aslnda dava konusu ilemeynelik olaca aktr.29 Bu nedenle fkrann ilk halinde yeralmayan dava konusu ilemin yrtlmesinin durdurulmas yetkisi4001 sayl Kanunla yaplan deiiklikle temyiz merciine akatannmtr. Bu deiikliin gerekesinde tereddtleri gidermekamacyla bu ynde dzenleme yapld belirtilmektedir.30

ptal kararnn temyiz edilmesi durumunda ortaya iptalle yenibir hukuksal durum ve etki ktndan, bu sonucu yaratan yargkararnn yrtlmesinin durdurulmas ortaya kan etkiyi ortadankaldracaktr. Bu adan mahkeme kararnn yrtlmesinindurdurulmas, 52/4. maddede ngrlen kararn bozulmas, kararnyrtlmesini kendiliinden durdurur hkmyle ayn anlam vesonular ierecektir. Yukarda iptal kararnn bozulmasyla ortayakacak hukuksal duruma ilikin saptamalar, iptal kararnnyrtlmesinin durdurulmas durumunda da aynen geerli olacaktr.

29 Szkonusu deiiklikten nce CANDAN, davann reddine ilikin kararlarnyrtlmesinin durdurulmasnn dava konusu ilemin yrtlmesinin durdurulmasanlamna gelmeyeceini savunmutur. Turgut CANDAN, tiraz ve Temyiz

Bavurular Dolaysyla Verilen Yrtmenin Durdurulmas Kararlarnn ptalDavasna Konu dari lemin Yrtlebilirlii zerinde Etkileri, Ankara BarosuDergisi, Yl 1992 S. 4, s. 565. CANDAN, Dantayn bu durumlarda da yrtmenindurdurulmas karar verdiini ve bu kararn idarece dava konusu ilemin yrtlmesidurdurulmu gibi uygulandn da belirtmektedir (s. 566).

30Fkraya eklenen cmle ile de davann reddine ilikin kararlarn temyizi hlinde, davakonusu ilem hakknda yrtmenin durdurulmas karar verilebilmesi, 27 nci maddedengrlen koulun varlna bal klnmaktadr. Bu suretle, temyiz aamasnda davakonusu ilem hakknda yrtmenin durdurulmas karar verilip verilemeyeceine ilikinhukuk tartmalara da son verilmektedir.

TBMM Dnem: 19 Yasama Yl: 3, S. Says: 409.

http://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d19/c062/tbmm19062115ss0409.pdf


27/32



Bu maddede yer alan dava konusu ilem hakkndayrtmenin durdurulmas yetkisi asl zellikli durumugstermektedir. Bu dzenlemeyle temyiz yargcna, iptal davasyargcnn bir yetkisi tannm olmaktadr. Bylece temyizincelemesi yapan Dantay, uyumazln esasnn yargc gibihareket ederek, ilk derecede reddedilen bir iptal davasnda iptalkararyla ayn sonucu douran dava konusu ilemin yrtlmesinindurdurulmas yetkisini kullanabilecektir. Belirtmek gerekir ki 52.maddede 27. maddede ngrlen itiraz mekanizmasna yerverilmediinden, temyiz merciinin bu yrtmenin durdurulmaskararna kar bir itiraz yaplmas ve kararn temyiz mercii dnda

bir merci tarafndan kaldrlmas da mmkn deildir.31 Temyizaamasnda verilen bu karar ile ilk derecede verilen yrtmenindurdurulmas arasnda etkisi ve sonular itibaryla herhangi bir fark

bulunmamaktadr. dare bu yrtmenin durdurulmas kararn da

tpk iptal yargcnn verdii karar gibi uygulamak zorundadr.

Temyiz aamasnda verilen ilemin yrtlmesine ilikinkararn iptal karar gibi sonu douraca ak olmakla birlikte buetkinin temyiz incelemesinin sonulandrlarak sonuta onama ya da

bozma karar verilmesi durumunda ne olaca tartlabilir. Temyizincelemesi srasnda dava konusu ilemin yrtlmesidurdurulduktan sonra, temyiz incelemesi sonucunda davann

reddine ilikin ilk derece yarg yerinin kararnn onanmasnbeklemek gereki olmayacaktr. Ancak ok dk bir ihtimallebyle bir onama karar verildiinde dava konusu ileminyrtlmesinin durdurulmasna ilikin kararn ortadan kalkaca

31 Dantay DDGK, YD tiraz No: 2003/1430. Ahmet ARSLAN / Emin SINMAZ /Tuncay DNDAR, dari Yarglama Usul le lgili Dantay dari Dava Daireleri

Genel Kurulu Kararlar, Turhan Kitabevi, Ankara 2005, s. 594-595. CANDAN, dariYarglama Usul, s.1071.


28/32



kabul edilmelidir. Bylece ilemin idare tarafndan yrtlmesi veuygulanmas mmkn olacaktr.

Temyiz aamasnda ilemin yrtlmesinin durdurulmasnakarar verildikten sonra ilk derece yarg yerinin kararnn bozulmasdurumunda, verilmi bulunan yrtmenin durdurulmas kararnnetkisinin ortadan kalkmayacann da kabul gerekir. Yrtmenindurdurulmas kararlarnn ara karar niteliinde olmasnn sonucu

olarak nihai kararla birlikte bu kararlarn ortadan kalkacasavunulmakla birlikte, temyiz aamasnda ilemin yrtlmesinindurdurulmasna ilikin kararn temyiz incelemesindeki nihai kararolan bozma kararyla birlikte ortadan kalkmas bu kurumunniteliine aykr olacaktr.

Yrtmenin durdurulmas karar yarglama ilemleriarasnda,yarg yerinin dosyadan elini ekmesi sonucunu douran kararlardan

olmadndan, ara karar olarak deerlendirilebilir.

32

Ancak ara kararolmann sonucu olarak yrtmenin durdurulmas kararnn nihaikararla ortadan kalkaca savunulamaz. rnein bir yarg yerininyaplan grev itirazn reddederek grevliliine ilikin verdii karar,ara karar niteliindedir ve bu kararn etkisinin davann esashakkndaki kararla ortadan kalkacan dnmek anlamszdr.

Nihai karar bazen ara kararn etkisini devam ettirecek nitelikteykenbazen de bu etkiyi kaldrabilir. Ara karara kar ngrlebilecek stbavuru yollar dnda, bir ara kararn ancak bu karar veren yargyerinin, kararnnakzedecek nitelikteki bir baka kararyla kalkmassz konusu olabilir. Yrtmenin durdurulmas karar asndan da

bu, ancak karar veren yarg yerinin gerekirse bu kararnkaldrmasna ilikin yeni bir karar33ya da nihai kararda davay red

32TEKNSOY, s. 160 vd.33

dari Yarglama Usul Kanununun 27. maddesinde itiraz mercii tarafndan yrtmenindurdurulmas kararnn kaldrlabilmesi ngrlmken, karar veren iptal davas


29/32



karar olabilir. Bu erevede temyiz aamasnda dava konusuyaplan ilemin yrtlmesinin durdurulmasna ilikin kararnetkisinin bozma kararyla da devam edeceinin kabul gerekirnk bozma kararnn hem gerekesi hem de hkm fkrasverilmi yrtmenin durdurulmas kararn nakzeden aksi birsaptama ve yarg iermez.

yargcnn bu karar kaldrma yetkisi dzenlenmemitir. Pratik olarak, yarglamannilerleyen aamalarnda yaplan inceleme sonucunda yrtmenin durdurulmas kararnkaldrmak yerine davann reddine karar verilebilecek aamaya gelindii ve byle biryetkiyi kullanmaya gerek olmad da dnlebilir. Ancak mevzuatta ikinci kezyrtmenin durdurulmas talebinde bulunma imkan dzenlenmemiken bile bu yndekitalepleri inceleyen ve mteaddit talep zerine yrtmenin durdurulmas karar verebilen

idari yarg yerlerinin, koullardaki deiiklik zerine bu kez vermi olduklar yrtmenindurdurulmas kararn kaldrma yetkisine sahip olduunun da kabul gerekir.


30/32



SONUTemyiz aamasnda Dantay tarafndan yaplan inceleme, bir

olay incelemesi olmayp ilk derece yarg yerince verilen kararnhukuka uygunluk ynnden denetlenmesi niteliindedir. Ancak budurum, temyiz zerine verilen kararda dava konusu ilemin hukukauygun ya da aykr olduuna ilikin bir tespitin yaplmasnengellememektedir. Dantay, temyiz incelemesini sonulandrmakasndan kararnn gerekesinde ilemin hukuka uygunluuyla ilgilisaptamalara da yer verebilir. Temyiz merciine davann esashakknda da karar verme yetkisinin tannmam olmas nedeniyle,

bu tr saptamalarn davann esas hakknda verilmi bir karar olarakdeerlendirilmesi mmkn deildir. Bununla birlikte dariYarglama Usul Kanununda yer alan dzenlemeler erevesinde,ilk derecede verilen iptal kararnn bozulmas bu kararnyrtlmesini durduracandan, idarenin bu etki erevesinde

ilemin yrtme imknbulunmakta olup zellikle nc kiilerinhak ve menfaatleri szkonusu olduunda bu imknn birzorunlulua dnmesi de mmkndr. Ayn durum iptale ilikinilk derece yarg kararnn yrtlmesinin durdurulmasnda dageerli olacaktr. Ayrca ilk derecede davann reddine ilikinkararlarn temyiz incelemesi srasnda Dantayn dava konusuilemin yrtlmesinin durdurulmas yetkisini kullanarak verecei

yrtmenin durdurulmas kararlar da idare asndan iptalyargcnn verdii yrtmenin durdurulmas kararlaryla ayn etki vesonuca sahip olacaktr. Bu tr zellik gsteren kararlar dndatemyiz incelemesi sonucu verilen onama veya bozma kararlar, bukararlarn ilk derecede verilen iptal ya da davann reddi kararlarhakkndaolmas farketmeksizin, yeni bir uygulamaya yol aacak veidare tarafndan uygulanmas zorunlu nitelikte kararlar deildir.


31/32



KAYNAKA

AKSOYLU, lter: dari Yarg Kararlarnn GerekelerininBalaycl, Askeri Yksek dare MahkemesiDergisi, Say: 21, Ankara 2006.(http://www.msb.gov.tr/ayim/Ayim_makale_det

ay.asp?IDNO=70)

ALTAY, Evren: dari Yarg KararlarnnUygulanmamasndan Doan Uyumazlklar,Turhan Kitabevi, Ankara 2004.

ARSLAN, Ahmet /

SINMAZ, Emin /

DNDAR,Tuncay: dari Yarglama Usul le lgiliDantay dari Dava Daireleri Genel Kurulu

Kararlar, Turhan Kitabevi, Ankara 2005.AYANOLU,Taner: Yargsal Korunma levi

Bakmndan Tam Yarg Davasnn Nitelii,Dantay ve dari Yarg Gn 135. YlSempozyumu, Dantay Yaynlar No:68,Dantay Matbaas, Ankara 2004, s. 63-71.

CANDAN, Turgut: tiraz ve Temyiz Bavurular

Dolaysyla Verilen YrtmeninDurdurulmas Kararlarnn ptal DavasnaKonu dari lemin Yrtlebilirlii zerindeEtkileri, Ankara Barosu Dergisi, Yl 1992 S. 4,s. 558-570.

CANDAN, Turgut: Aklamal dari Yarglama UsulKanunu, 5. Bask, Adalet Yaynevi, Ankara

2012.
http://www.msb.gov.tr/ayim/Ayim_makale_detay.asp?IDNO=70http://www.msb.gov.tr/ayim/Ayim_makale_detay.asp?IDNO=70http://www.msb.gov.tr/ayim/Ayim_makale_detay.asp?IDNO=70http://www.msb.gov.tr/ayim/Ayim_makale_detay.asp?IDNO=70http://www.msb.gov.tr/ayim/Ayim_makale_detay.asp?IDNO=70http://www.msb.gov.tr/ayim/Ayim_makale_detay.asp?IDNO=70


32/32


DERBL,Sheyp: dare Hukuku, Cilt I (dari Kaza daritekilat), AHF Yaynlar, Ankara 1948.

GZBYK, eref /TAN, Turgut: dare Hukuku Cilt 2 dari Yarglama

Hukuku, Gncelletirilmi 5. Bas, TurhanKitabevi, Ankara 2012.

GNDAY, Metin: dare Hukuku, 10. Bask, maj

Yaynevi, Ankara 2011.ZTRK, lhami: dari Yargda Temyiz

ncelemesinin Usul Kazanlm HaklarAsndan Snrlanmas, Gazi niversitesiHukuk Fakltesi Dergisi C. XII, Y. 2008, Sa. 1-2, s. 1027-1043.

TEKNSOY, M. Ayhan: dari Yarglama Hukukunda

Yrtmenin Durdurulmas, Sava Yaynevi,Ankara 2013.

ULER, Yldrm: dari Yargda ptal KararlarnnSonular, AHF Yaynlar No. 281, SevinMatbaas - Ankara 1970.

danıştayın temyiz Üzerine verdiği kararların uygulanması

Documents