Обзорная информация

Romatoid Artrit hastaları ve hasta yakınları için bilgilendirme broşürü

Daima en güncel haberler

2

MUAYENEHANE/KLİNİK

3

İçerik1. Hastalığın ve Teşhisin Tanıtılması 5

2. Hastalığı Tanımada İzlenen Yol 11

3. Luise (42 yaşında): „Sonunda, Romatoid Artrit’im olduğunu biliyorum“ 17

4. Kendiniz için iyi bir şey yapın 19

5. Terapinin tanıtılması 23

6. Romatoid Artrit ya rağmen yaşam kalitesinin tekrar kazanılması 29

7. Stefanie (40 yaşında): „Romatoid Artrit’e rağmen eyere sıkıca oturuyorum“ 33

8. İşleyen demir pas tutmaz - RA’da hareket 37

9. RA’da hastalığın aktivitesi ve yaşam kalitesine etkisi 39

10. Doktor-Hasta Dayanışması 41

11. Alternatif tedavi yöntemleri RA’ya uygun mudur? 43

12. Romatoid Artrit ve Beslenme 45

13. RA ve çocuk sahibi olabilmek - Bu mümkün mü? 47

14. Sandra (29 yaşında): „Kızım 3 aylık …“ 49

15. Sizin Hikayeniz 51

Sözlük 52

Aydınlatıcı diğer link ve kaynaklar 56

Baskı Bilgileri 58

4

Değerli hasta,

Bilgi, doktor ve hasta arasında güvene dayanan bir işbirliği için daima en önemli koşuldur. Sadece bu şekilde ortak olan, yapılabi-lecek en iyi terapi ile romatizmal hastalığın baskılanması hedefine, etkili bir şekilde ulaşılabilir.

Elinizdeki bu broşür size Romatoid Artrit’in hastalık tablosu ile ilgili gerekli bilgileri verecektir. İçerik olarak doğru ve anlaşılır bir bilgi-lendirme; sizin Romatoid Artrit hastalığıyla nasıl mücadele ede-bileceğinizi ve yaşamınızı nasıl daha kolay sürdüreceğinizi size ögretecektir.

Sağlıklı günler dilerim,

Doktorunuz

Prof. Dr. med. Uwe Lange

5

Romatoid Artrit- Bir yabancı mı?

Romatoid Artrit (RA), kronik Poliartrit olarak da adlandırılan, enflamasyonlu bir eklem hasta-lığıdır. Hastalık ataklarla ilerler eklemler simetrik bir tutulum gösterirler. Atakların süreleri farklı olabilir ve günler, haftalar ve hatta aylar sürebilir.

RA’daki hedef eklemler esasen elin bilek kemikleri ve el ve ayak parmaklarının ana eklem-leridir. Karakteristik özellikler olan ağrı, şişme ve kızarıklık belirgin hareket kısıtlılığına yol açar.

RA tamamen iyileştirilemez ancak zamanında başlayan ve düzenli olarak yapılan tedavi,

hastalığın seyrini yavaşlatabilir veya duraklatabilir.

1. Hastalığın ve Teşhisin Tanıtılması

Romatoid Artrit = Kronik Poliartrit Kronik Poliartrit‘in Almanca tanımı yine hastalığın karşılığını vermek-tedir. Çünkü „chronisch“ uzun seyirli anlamındadır, „Arthritis“ eklem iltihabı („itis“ genel olarak iltihap anlamında bir ektir) ve „Poly“ bir-çok eklem anlamında kullanılır. Bu arada; bu hastalık için, özellikle internasyonel olarak Romatoid Artrit adı kabul edilmiştir. Enflama-syonlu bir hastalık olan RA, ittihaplı olmayan, eklem yıpranması so-nucu olușan Artroz ile karıștırılmamalıdır.

El bileği kemikleri ve parmak ana eklemleri

6

Yalnız değilsiniz

Dünya çapında yaklaşık 6 mil-yon RA hastası bulunmaktadır. Almanya’ya yansıtıldığında yaklaşık 800.000 insandan söz ediyoruz. Her yaş grubu bu hastalığa yakalanabilir, ancak RA en sık, 35 ila 55 yaşları ara-sında ortaya çıkar. Kadınlarda RA, erkeklere göre neredeyse üç kat daha fazladır.

RA bulaşıcı değildir...

RA’nın nedenleri henüz kesin olarak açıklığa kavuşmamıştır. Hastalığın ortaya çıkmasında değişik faktörler rol almaktadır. Bu faktörlerden biri kalıtım dır.

Özellikle yakın akrabalarda RA vakası bulunuyorsa, hastalığa yakalanma riski artmaktadır. Bakteriyel ve viral enfeksiyonlar da hastalığın gelişiminde rol alan faktörler olabilir.

Bağışıklık sisteminin, otoimmun reaksiyonla hedefini şaşırıp, bağışıklık sistemine ait hücrele-re ve vücudun kendi maddeleri-ne saldırması ve bu yolla eklem kıkırdaklarına ve eklem iç zarı-na zarar vermesi hastalığın olu-şum sebeplerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bu neden-den ötürü RA aynı zamanda bir otoimmun hastalıktır.

Romatizma - kısa tarihçe

İskelet sistemindeki fonksiyonel bozukluğa ve değişik ağrı türle-rine sebep olan 400 den fazla hastalık romatizma ana başlığı altında toplanabilir.

RA hastası 800.000 insan

7

Romatizma tanımı; Yunanca rheo („akıyorum“) kelimesinden gelmektedir.

Romatizmal hastalıkların yaklaşık %40’ı yıpranmadan (Artroz), %40’ı yumuşak doku romatizmasından (örnek ola-rak, Fibromiyalji, tenisçi dirseği) ve sadece %20’si enflamas-yonlu (örnek olarak, Romatoid Artrit, sedef hastalığına bağlı artrit, Morbus Bechterew) kaynaklanmaktadır. Daha önce de sözü edildiği gibi RA kronik, enflamasyonlu, ataklar halinde ilerleyen bir eklem hastalığıdır. Kendi deneyimlerinizden de bil-diğiniz gibi, hastalık çoğunlukla

oldukça ağrılıdır ve önceden uyarı vermeden ortaya çıkar.

Bağışıklık sisteminizde bir sorun var

Şikayetler, bağışıklık sistemin-deki hücrelerin aşırı aktivitesi-ne sebep olan enflamasyonlu olaylardan kaynaklanmaktadır. Hedefini şaşıran bağışıklık hücreleri, etkilenen ekleme yö-nelir ve burada enflamasyonlu tetikleyen, sitokin de denilen mesajcı maddeleri üretirler. Bu maddeler hedef hücrele-rin reseptörlerine anahtar-kilit prensibine göre bağlanarak içerdikleri bilgileri hücreye iletir-ler ve immün hücreler bu mad-delerin yardımıyla aralarında iletişim kurarlar. Böylece olaya dahil olan her hücrede bağı-şıklık reaksiyonu açığa çıkar. Yine benzer bir şekilde immun reaksiyonu son bulur ve bağı-şıklık sistemi tekrar dinlenmeye çekilir.

iskelet sistemi

8

RA’da enflamasyonlun daha az olduğu evrelerde kendiliğinden dinlenme durumuna geçilir. Ancak bu durum daimi değildir. Mesajcı madde interlökin-1 (IL-1) ve özellikle Tümör nek-roz faktör - alfa (TNF-ɑ) aşırı miktarda birbirlerinin görevini üstlendikleri için sitokinler ara-sındaki denge bozulur. Böylece IL-1 ve TNF-ɑ nın yüksekligi eklemleri tahrip eden enflamas-yonlu süreci tekrar başlatır ve devam etmesine sebep olur. Ayrica IL-1 ve TNF-ɑ ayni za-manda kemik dokusunu parça-layan Osteoklast isimli hücreleri de aktif duruma geçirir.

RA’nın ilk belirtileri

Enflamasyonlu romatizmada, hastalığın gerçek yüzünü gös-termesi bazen aylar, hatta yıllar sürebilir. Bu nedenle, tecrübeli bir doktorun bile hastalığı tanı-ması her zaman kolay olmaz. Bunun altında yatan sebep ise, ilk şikayetlerin pek karakteristik

olmayışı ve diğer enflamas-yonlu romatizmal hastalıkların birçoğunda da görülüyor olma-sıdır.

Bitkinlik, yorgunluk, yüklen-meye bağlı olmayan, tam tersi dinlenme halinde ortaya çıkan kas ve eklem ağrıları tipik belir-

tilerdir.

Buna ilaveten, enflamasyon-lu süreç çoğunlukla yıpratıcı etkiyle eklemleri tutar ve bu arada şikayetler de, bir sonraki alevlenmeye kadar tedaviye gerek kalmaksızın kendiliğin-den geçebilir.

9

Eklemlerin tutulumu....

İlk olarak el ve ayakların kü-çük eklemleri etkilenir, bunlar genelde günlük hayatta en çok ihtiyaç duyulan bölgelerdir.

İlginç bir şekilde; el ayası ek-lemleri, bunun yanı sıra el ve ayak eklemleri simetrik olarak etkilenmektedir.

Eklemi çevreleyen anatomik yapılar da (tendon ve kaslar gi-bi) bu enflamasyonlu süreçten etkilenirler. Hastalıklı sürecin ilk işaretlerinden biri olarak kabul edilen eklem ağrılarının yanına bir de eklem şişkinlikleri eklenir.

Gece yarısından sonra ve sa-bahları ortaya çıkan ve birkaç saat sürebilen „Sabah tutuklu-ğu“ tipiktir.

Şikayetlerin birleşmesinden zamanla artmasından dolayı günlük hareketlerde ve yaşam kalitesinde büyük bir kayıp ya-şanır.

Tedavi edilmezse, RA sadece eklemleri tahrip etmekle kal-maz, ayrıca iç organlarda da (akciğer, kalp ve böbrekler) tahribata sebep olabilir. Bu nedenledir ki RA’a sistemik bir hastalıktır denilebilir.

10

Laboratuvar Bulguları Yoluyla Teşhis

11

RA’nın birçok yüzü var

Romatoid Artrit hastasısınız. Doktorunuz için görevin zorlu-ğu, en önemli hastalık semp-tomlarının her hastada farklı şekillerde ortaya çıkabilmesi ve bu durumun, ilk başta RA için kesin bir teşhis koymayı zorlaştırmasından kaynaklan-maktadır.

Buna rağmen konunun özü er-ken teşhis ve hızlı tedavidir.

RA teşhisi koymak - kolay iş değil

RA teşhisi, tecrübeli romatolog-lar için bile her zaman basit de-ğildir. Buna rağmen erken teş-his konulması; artçı zararlardan sürdürülebilir şekilde kaçınmak için yapılması gereken hedefe odaklı bir tedavi için büyük an-lam taşımaktadır.

Teşhis “American College of Rheumatology (ACR)“ tarafın-dan 1987 yılında açıklanan kri-terlere dayandırılır ve hastanın hikayesi ile laboratuvar araştır-

ACR Kriterleri1. En az 1 eklemde en az 1 saat süren sabah tutukluğu2. En az 3 farklı eklem bölgesinde eklem enflamasyonlu3. El veya ayak eklemlerinde eklem enflamasyonlu4. Vücudun her iki yarısında aynı eklemlerin iki taraflı enflamasyonlu5. Romatizma şişlikleri6. Romatizma Faktörünün pozitif olmasıı7. Röntgen görüntüleri ile ıspat edilebilen eklem değişimleri

İlk 4 kriter, en az 6 haftadan fazla devam etmeli ve bu 7 kriterden en az 4’ü mevcut olmalıdır.

2. Hastalığı Tanımada İzlenen Yol

12

maları, bedensel muayene ve görüntü yöntemlerinden (rönt-gen veya ultrason gibi) oluşan romatolojik muayene eşliğinde gerçekleştirilir.

Hastanın Hikayesi

İlk adım olarak hastanın hika-yesi (Anamnez) detaylı olarak alınır. Burada sizin rolünüz önem taşımaktadır.

Hastalık semptomlarını kendi bakış açınıza göre tarif edin ve doktorunuza olabildiğince açık bilgiler verin:• Şikayetler ne zaman ve ne

şekilde ortaya çıkıyor?• Neden dolayı kötüleşiyor?• Şikayetlerin dinmesini sağla-

yan tedbirler hangileridir?

Bu bağlamda, ailedeki romatizmal hastalık vakalarına dair işaretler özellikle yardımcı olacaktır. Çünkü kalıtsal bir yüklenme varsa, gelecek nesil-lerin enflamasyonlu romatizmal bir hastalığa yakalanma riski ciddi derecede artmaktadır. Böylece, RA’nın henüz ilk işa-retlerinde temel bir tedavi baş-latılabilir.

Laboratuvar araştırmaları

Alınan kan örneğinden kan de-ğerleri ve hastalığın seyrine gö-re, ayrıca karaciğer, böbrek ve enflamasyonlu değerleri (BSG ve CRP Değeri) tespit edilir. Bu testler çoğunlukla aile hekim-leri tarafından gerçekleştirilir. Bunların dışında ayrıca kanda Romatizma Faktörleri (RF-Anti-koru) araştırılır.

Romatizma Faktörü (RF) önemli bir kriter olmasına rağ-men kesin bir teşhis için kesin kanıt olarak kullanılamaz. RF sıklıkla RA’nın daha sonraki

13

seyrinde veya diğer romatizmal hastalıklarda ve hatta sağlıklı insanlarda bile tespit edilebilir. Nadiren bazı hastalarda RF´e dair bir kanıt olmadığı halde, RA´ya rastlanır.

Özellikle; bağışıklık sisteminin kendilerine karşı antikor oluş-turduğu spesifik protein mad-delerinin (sitrülinli proteinler ve peptidler) bulunduğunun ıspatı özel bir önem taşımaktadır. Bu Anti-CCP Antikorları modern bir ıspat yöntemi olan ACPA-Testi ile tespit edilebilirler.

Anti-CCP Antikorları, RA için çok spesifiktir ve bazen has-talık henüz tam anlamıyla patlak vermemişken bile tespit edildikleri olmuştur. Daha fazla bilgi kazandıran laboratuvar araştırmaları çerçevesinde, mevcut olan bir eklem sıvısı sızımı varsa, eklem sıvısı da muayene edilir.

Bu özel muayeneler romatolog tarafından yapılır.

Bedensel muayene

Bedensel muayenede eklemler ön plandadır. Romatologlar eklemleri muayene eder ve hareketlilik testleri yaparlar. Ağrılı, şiş ve aşırı sıcak olanlar tutulmuş eklemler sayılır ve kaydı tutulur. Bunu tamamlayıcı olarak çoğunlukla akciğerler ve kalp de dinlenir, karaciğer, da-lak ve böbrek çevresi muayene edilir.

Görüntüleme yöntemleri

Başlangıçta ve sonraki süreçte, hastalığın evresine göre rönt-gen veya ultrason muayeneleri (sonografi) gereklidir. Kemikle-rin ve eklemlerin üst yüzeyle-rinin etkilenip etkilenmediği, iç organlarda herhangi bir tahribat olup olmadığı görüntüleme yöntemiyle tespit edilebillir.

14

Romatolog tarafından gerçek-leştirilen ultrason muayenesi ile tendonlarda, kaslarda ve eklem üst yüzeylerindeki değişimler görülebilir ve ayrıca eklem sıvı-sının durumu çok iyi derecede görüntülenerek değerlendirile-bilir.

Röntgen muayenesi halen, özellikle RA’da erozyon olarak tanımlanan kemik yapısındaki yıpranmaların değerlendirilme-sinde önemli bir rol oynamak-tadır.

Zaman zaman tamamlayıcı, daha doğrusu daha detaylı bilgi veren Manyetik Rezonans Tomografi (MRT) ya da Bilgisa-yarlı

Tomografi (CT) gibi muayene-ler gerekli olabilir.

Uygun doktoru bulmak

Aile hekiminin yanı sıra, elbette hareket sisteminin (kemikler, eklemler, kaslar ve tendonlar) hastalıkları alanında uzman olan doktorlar vardır.

Çok çeşitli uzmanlık dallarının olması nedeniyle sizin şikayet-lerinizi en iyi tanıyan doktoru bulmak her zaman çok kolay değildir.

Aşağıda, hareket sistemiyle ilişkili olan uzman doktorlar ve esas çalışma alanları kısaca açıklanmıştır:

Nörologlar

Nörologların çalışma alanı sinir sistemidir. Nörolojinin ilgilendiği bir alanda depresyon ve ben-zeri ruhsal değişimlerin tedavisi dir.

Ellerin röntgeni

15

Ancak ağırlıklı olarak bir nö-rolog merkezi sinir sisteminin, yani beynin ve omuriliğin hasta-lıklarıyla ilgilenir.

RAda, enflamasyonlu süreç omuriliğe öyle yayılabilirki, iliğe baskı yapıp his bozuklukları ve hatta felç belirtilerine sebep olabilir.

Ayrıca periferide de, eklemlerin enflamasyonlu değişimlerinden olumsuz şekilde etkilenebilecek çok miktarda sinir bulunmakta-dır.

Nörologların görevi de bu du-rumları bir arada değerlendir-mek ve operatif alanda çalışan meslektaşları ile birlikte tedavi-nin devamında izlenecek doğru stratejiyi tespit etmektir.

Ortopedistler

Ortopedistler klinikte operatif alanda da çalışırlar, muaye-nehanelerinde küçük mü-dahaleleri ve artroskopileri gerçekleştirebilirler. Genellikle

hareket organlarının doğuştan veya sonradan edinilmiş biçim veya fonksiyon bozukluklarının oluşumu, bunlardan korunma yolları, tanı ve tedavisi ile ilgi-lenirler.

Öncelikli olarak ortopedistler tarafından tedavi edilen hasta-lık tablolarının arasında, klasik eklem yıpranması - Artroz da bulunmaktadır.

16

Romatologlar

İç hastalıkları uzmanı romato-loglar hareket sisteminde kısıt-lamalara yol açan enflamas-yonlu hastalıklarla ilgilenirler. RA, Morbus Bechterew, Sedef hastalığı artriti ve Lupus Eri-tematodes bunların arasında sayılmaktadır.

Bunun dışında romatologlar temel tedavinin düzenlenme-sinden, başlatılmasından ve biyolojik ilaçların (Biyolojika, S. 26) reçeteleri mesinde sorum-ludurlar.

Romatolog ortopedistler

Romatolog ortopedistler ame-liyat da yapan uzman doktor-lardır. Çalışmalarının ağırlık noktası bir yandan eklem tah-ribatının önlenmesi, diğer yan-dan da enflamasyonlu değişi-me uğrayan eklemlerin operatif olarak (mümkün olduğu kadar) tekrar düzeltilmesidir.

Romatolog ortopedistler sino-vektomilerden, yani enflamas-yonlu ve değişime uğramış eklem iç dokusunun alınmasın-dan sorumludurlar.

Bu işlem çoğunlukla artroskopi yardımıyla lokal bir müdahale olarak gerçekleştirilmektedir. Bazen, eklem protezi gibi daha büyük müdahalelerin yapılması da gerekli olabilir.

17

Teşhise ve tedaviye giden yol zorlu ve uzundu

Hikayemi anlatma imkanı bul-duğum için mutluluk duyuyo-rum. Neredeyse 2 yıl boyunca el eklemlerimde sürekli ağrılar ve şişmelerin olması beni bık-tırmıştı.

“Bu yüzden aile hekimime git-meliyim!”

Bu doğru kararı vermem uzun zaman aldı. O gün geldiğinde ve doktor randevum kesinleşti-ğinde sanki her şey geçivermiş-ti! Bir zaman sonra tekrar ağ-rılarım başladı ve yeni bir ran-devu aldım, ve yine aynı oyun başladı. Ağrılar yok olmuştu ve aile hekimimin yaptığı laboratu-var araştırmalarının sonucu da normaldi.

… Eşlik eden belirtiler daha kötüydü.

Tüm bu yaşadıklarım beni ol-dukça rahatsız ediyordu ve ça-resizdim. Tekrar doktora gitmek mi? Eklem ağrılarından nere-deyse daha kötü olan, aşırı hal-sizlik ve moral bozukluğuydu.

Bana gerçekten keyif veren hiçbir şey kalmamıştı. Aslında hep planlı olan günlük hayatım bir eziyete dönüşmüştü. En gerekli olan işleri yapıyordum, ama hepsi bu kadardı. En iyi dostum olan Renata ile gerçek-leştirdiğimiz düzenli buluşma-ları bile artık kaldıracak gücüm kalmamıştı.

... İlk teşhise rağmen

Aile hekimim depresyon şüp-hesiyle beni, bu şüpheyi daha sonra onaylayacak olan bir nöroloğa sevk etti. Doktorun

3. Luise (42 yaşında): „Sonunda, Romatoid Artrit’im olduğunu biliyorum“

18

yazdığı ruh halini dengeleyici ilaçlar bana çok yardımcı oldu ve hayattan tekrar daha fazla zevk almaya başladım. Ancak bir şey hala devam ediyordu - sürekli yeniden başlayan eklem ağrıları.

... sonra çözüm geldi

Aile hekimim bendeki eklem ağrılarının nedenini bulamadı. Tekrar bir uzman doktora sevk etmek zorunda kaldı.

Romatolog benimle uzunca gö-rüştü. En sonunda eklemlerimi şişlikler, ağrılar ve diğer şika-yetlerimle ilgili muayene etti. Muayene sonuçları yeniden yapılan laboratuvar araştırma-ları ile birleşerek RA teşhisinin konulmasını sağladı. Depres-yonlarda kendini hissettiriyordu.

... İyi bir takım

Zaman içinde romatoloğumla aramda iyi bir güven ilişkisi ge-lişti. Kendisi bana hastalığımın tüm ayrıntılarıyla sebebini açık-ladı ve modern tedavi imkanla-rını anlattı.

Tedavi planımı adım adım ve düzenli olarak takip ediyorum. Hastalığımı kabullendim, ilaçlar yarıyor ve kendimi iyi hissedi-yorum!

Aile hekimim her zaman du-rumla ilgili ve düzenli olarak tedavinin başarısı hakkında bilgilendiriliyor.

Depresyon da uygun psikote-rapi desteği sayesinde kontrol altında tutuluyor.

19

Peki ya beden ve ruh dengede değilse?

Ağrılar, hareket kısıtlılıkları ve bununla bağlantılı olarak sosyal ilişkilerin kaybı çok yıpratıcı olup depresyon veya bitkinlik durumları (Fatigue-sendromu) gibi eşlik edici hastalıkların yo-lunu açar.

Kısır döngüyü kırmak

Ağrıların ve depresyonun bir-birlerine karşı etkileri, kırılması gereken bir kısır döngüyü yara-tabilir. Ruhsal durum, ağrıların algılanması ve bununla müca-dele edebilme üzerinde çok bü-yük etkiye sahiptir. Depresyon RA’nın belirtilerinden biri olabilir

ya da vakaların %15’inde eşlik eden belirti olarak ortaya çıka-bilir.

Kendinizi düşünün!

Tedavinin başarılı olması için; fiziksel ve fizyoterapi tedbirle-rinin yanı sıra erkenden psi-kolojik desteğin sağlanmasıda önemlidir. Psikoterapi, romatiz-mal hastalık tablolarında, has-talıkla ve ağrı ile mücadele ve ağrıyı kontrol etme egzersizle-rini kapsar ve gerilimi azaltmak egzersizleri ile tamamlanır.

4. Kendiniz için iyi bir şey yapın

Bilmekte fayda var! Sağlık sigortaları normalde psikoanalitik, derin psikolojik kapsamlı ve davranış terapisine yönelik olan tedavilerin masraflarını üstlenmektedir. Tek kişilik veya grup terapisi gibi terapi şekillerini genelde kişi kendisi ödemektedir. İstisna: Has-tanede kalınarak yapılması gereken tedavilerde masraflar normalde sağlık sigor-taları tarafından karşılanır.

20

Bedeninizi ve ruhunuzu dengede tutmak için

1. Hastalığınızı reddetmeyin ve gizlemeye çalışmayın. Hastalığınızı kabul edin ve onunla hesaplaşın.

2. Hastalık tablosu, tedavi im-kanları ve tedavilerin başa-rıları ile ilgili bilgi edinin.

3. Dostlarınızla ve tanıdıkla-rınızla ilişkinizi kesmeyin ve sosyal hayatın tekrar bir parçası olun.

4. Aynı düşünceleri payla-şanlarla yeni ilişkiler kurun (Rheuma-Liga gibi hasta dayanışma grupları).

5. Çevrenizdeki insanların yardımını kabul edin.

6. Eklemlerinize çok fazla yüklenmeden, bedensel ak-tivitelerde bulunun.

7. Aşırı çalışmaktan, stresten ve aşırı yorgunluktan kaçı-nın. Önemsiz işleri önemli-lerden ayırın ve daha sonra halledin.

8. Tedavi planınıza uyun ve ilaçlarınızı önceden tarif edildiği dozda, düzenli ola-rak alın.

9. Doktorunuzla sıkı işbirliğine girin ve kendisiyle bedensel ve psikolojik yönden hisset-tikleriniz hakkında konuşun.

10. Yemek planınızı ve yaşam tarzınızı eleştirel gözle kon-trol edin.

Diğer önemli bilgilerAlman Romatoloji Derneği’nin internet sayfasının hastalar bölümünde ve Alman Rheuma-Liga’da daha başka birçok tavsiyeler bulabilirsiniz: http://dgrh.de/patienten.html http://www.rheuma-liga.de/home/layout2/index.html http://www.rheuma-online.de/selbsthilfe.html

21

Kendinizi rahatlatın!

Kas gerginlikleri psikolojik yük-lenmeden veya stresten dolayı da ortaya çıkar ve ağrılarınızın bir kısmına sebep olur. Şimdi sıra sizde. Gevşeyin ve rahat-layın!

Ruhu okşayan şeyler

RA hastaları için çok uygun olan çok sayıda rahatlama tek-nikleri, uzak Doğu’ya ait medi-tasyon teknikleri ve hafif egzer-siz programları bulunmaktadır. Sizin için en uygun olan progra-mı bulun:

• Nefes ve hareket egzersizi

• Otojen egzersiz

• Hatha Yoga

• Orta düzey hareket kursları (Feldenkrais Metodu veya Qi Gong)

• Müzik ve resim terapileri

• Jacobson yöntemine göre ileri düzeyde kas gevşetme

• Zilgrei alıştırmaları

Aynı düşünceleri paylaşan in-sanların oluşturduğu gruplarla egzersiz yapmak hem eğlen-celidir hem de motive eder. Te-rapistlerin tarifleriyle öğrenilen egzersizleri evinizde de her gün sorunsuz bir şekilde yap-maya devam edebilirsiniz.

Tavsiye!Planlanan egzersizleri doktorunuzla birlikte değerlendirin. Seçilen programın, hastalığınızın gidişatı için yararlı olup olmayacağı konuşunda en iyi değerlendirmeyi doktorunuz yapabilir. Hastalığa odaklı kurslar sunan egzersiz kurumlarını tercih edin. Belli egzersizler (Jacobson yöntemine göre kas gevşetme gibi) uzmanlaşmış terapistler tarafından yaptırılır ve stresi ortadan kaldırmaya yardımcıdır.

22

İlk tıbbi çalışmalar

23

Şişe çekmeden modern bilime

2000 yıl öncesinde şişen ve ağ-rıyan eklemleriniz için Hipokrat tarafından tedavi edilseydiniz, Knidos’un defne yemişleri veya buhar banyosu sonrasında di-kenli sütleğen ile yapılan teda-vinin ve ayrıca hafif bir diyetin sizi memnun etmesi gerekirdi. Bu tedbirlerin ters tepmesi du-rumunda bir sonraki aşamada şişe çekme yöntemine başvu-rulurdu ve diz kapaklarının arka tarafında bulunan kan damarla-rından kan çekilirdi.

Orta Çağ’da Paracelsus olarak da adlandırılan Bom-bastus Theophrastus von Hohenheim´in tedavi yöntem-leri de daha iyi değildi. Damar-dan kan alındıktan sonra, elde edilen kan damıtılır, hayvansal yağ, gül yağı, Venedik sabunu, kulakotu suyu ve sığır iliği ile karıştırılır ve son olarak bakır bir tencerede yoğun bir karışım

elde edilinceye kadar kaynatı-lırdı. Bu karışım bekletildikten sonra ay büyürken hastaların tedavi edilen bölgelerine sürü-lürdü. İtiraf edelim, antik çağın ve orta çağın tedavi yöntemleri pekte iç açıcı metotlar değildi.

Bilimsel çalışmalar sayesinde bu metotlarla sınırlı kalınmadı. Bitkilerde etken maddeler keş-fedildi ve ne mutlu ki, bunlar-dan modern romatizma ilaçları üretebilmek için bu maddeler geliştirildi.

Bitkilerden modern farmakolojiye

Kolsişin; ilk Gut ilaçlarından biridir. Bitkilerden elde edilerek 1819 yılında keşfedilmiştir.

5. Terapinin tarihçesi

24

Söğüt ağacının kabuğundan elde edilen salisilik asit, 19. yüzyılda en çok kullanılan ro-matizma ilacıydı. Ancak teda-vinin mide bulantısı, kusma ve mide kanamaları gibi ciddi yan etkileri vardı.

Bugünün Steroid içermeyen antiromatizmal ilaçları

Geçmişte RA tedavisi ilk ola-rak steroid içermeyen anti-romatizmal ilaçların (NSAR) tek başına verilmesinden ibaretti - yani sadece ağrı ke-sicilerden oluşuyordu. Tanınan etken maddelere örnek ola-

rak, Diclofenac, Ibuprofen ve Naproxen verilebilir. Yeni ağrı kesici ilaçlarda - COX-2-İnhi-bitörleri- Celecoxib veya Eto-ricoxib maddeleri kullanılmak-tadır. NSAR türünden ilaçların iltihaptan kaynaklanan ağrılar üzerinde olumlu etkileri vardır ve bölgesel semptomları azal-tabilirler.

İlacın etkisi çabuk başlar ama sadece kısa bir süre devam eder. Ancak, hastalıkta asıl yaşananlar üzerinde ve has-talığın uzun süreli seyrinde hiçbir etkileri yoktur. Kullanımı kesildiğinde etkileri kalmaz.

Günümüzde çok sayıda ağrı kesici etkin madde kullanıma sunulmuştur. Bu büyük etken madde grubunun kapsamlı ge-nel bir tanıtımını bu broşürün 28. sayfasında bulabilirsiniz.

Asetil salisilik asit

25

Bir kilometre taşı- Kortizon’un keşfi

1951 yılında Kortizon ilk kez sentetik olarak üretildi ve aynı yıl içerisinde piyasaya sürüldü. Kortizon bugün de romatizma tedavisinden ayrı düşünü-lemez. Savunma ve iltihap reaksiyonları üzerinde çok çe-şitli etkileri olmasından dolayı Kortizon, hastalık atakIarı sı-rasında sıklıkla, kısa süreli ve yüksek dozda kullanılmaktadır.

Uzun süreli tedavilerde Korti-zonlu ilaçlar uzun bir zamana yayılarak çok düşük dozlarda alınır. Böyle bir tedavide Kortizonla birlikte temel tedavi ilacı da kullanılır.

Tesadüfen keşfedilenler - Te-mel ilaçlar

Altın, Sülfosalazin, Azatioprin ve Metotreksat gibi temel ilaç-lar (Temel Tedavi İlaçları, veya DMARDler* olarak da adlan-dırılır) geçmişte farklı hastalık-ların tedavisi için geliştirildiler. RA’nın hastalık seyri üzerinde-ki olumlu etkilerinin bulunması tesadüfe dayanmaktadır.

Örneğin Robert Koch, Altın si-yanürü Tüberküloz tedavisinde kullandı. 50’li yıllardan beri RA tedavisinde kullanılan etken madde Chloroquin, Kinin’in yerine kullanılan sentetik bir maddedir. Bu madde de yine sıtma tedavisinde kullanılma-sıyla tanınmaktadır.

Metotreksat aslında tümör te-davisinde kullanılmaktadır.

Bağışıklık sistemini olumlu şekilde baskılaması nedeniyle hızla RA tedavisinde yerini aldı.

* Disease Modifying Anti Rheumatic Drugs

26

Metotreksat ve Leflunomid günümüzde en sık kullanılan temel ilaçlar arasındadır. Çün-kü kolaylıkla bulunabilir, diğer temel ilaçlarla ve ayrıca TNF-α-Blokörleriyle iyi derecede kom-bine edilebilirler.

Temel Tedavi ilaçlariyla tedavi-ye başlandığında, etkinin ken-dini göstermesi birkaç haftayı bulabileceği için biraz sabırlı olmak gerekir.

Ancak bu sabır iyi bir yatırım-dır. Çünkü iyi ve hastaya göre seçilen bir temel tedavi kronik eklem enflamasyonlu tahribat-larını durduracak veya en azın-dan azaltacak güce sahiptir.

Biyolojik İlaçlar - Modern te-davi yöntemleri yükselişte

Yeni ilaç gruplarından olan biyolojik ilaçlar, enflamasyonlu süreçlere derinden müdahale ederler. Burada bahsedilen, en modern Biyoteknoloji ile üreti-len ve „biyolojik“ yoldan, yani vücudun fonksiyonlarının has-talıklı seyirlerine vücut içinde etki eden maddelerdir. Biyolojik tedaviler RA’da bi-linçli olarak vücudun kendisine ait olan iltihabı tetikleyici ve TNF- α ya da IL-1 gibi, iltihabı destekleyici mesajcı maddelere karşı, bunları bloke ederek uy-gulanır. Ayrıca immun hücrele-rin dış yüzeylerinin kendilerine has özelliklerini inhibe edebi-lecek durumda olan biyolojik

27

ilaçlar da kullanımdadır. Her halükârda biyolojik ilaçların tesir etme biçimleri nedeniyle eklemler için tahrip edici sonuç-lar doğuran immün reaksiyon baskılanır.

İltihaptan kaynaklanan eklem tahribatının ilerlemesi ve yayıl-ması geciktirilir veya en ideal durumda engellenir.

Biyolojik İlacın anlamı

Biyolojik ilaçların özel etki biçimleri nedeniyle değerleri son 15 yılda olağanüstü bir ar-tış göstermiştir. Çünkü bağışık-lık sistemindeki sayıca fazla ve oldukça karmaşık olan işlemler, serbest kalan mesajcı mad-deler ve bunların birbirleriyle karşılıklı bağlantıları hakkındaki bilimsel açıklamalar daha anla-şılır hale gelmiştir.

Bu şekilde bir mesajcı madde-ye veya hücre zarının belirli bir molekülüne karşı kullanılabile-cek ilaçlar artarak biyolojik ola-

rak üretilebilecektir. Bu ilaçlar daha bugünden – Kortizon gi-bi–, enflamasyonlu romatizmal hastalıkların tedavisinden ayrı düşünülemez.

Neredeyse her yıl yeni bir madde piyasaya sürülmektedir. Bunların kullanılmasının has-talara olan etkisinin daha hızlı olacağından yola çıkılmaktadır.

28

RA’da en sık kullanılan etken maddelerle tıbbi maddeler ve bunların temel etkilerinin genel tanıtımı

Kortizonsuz ilaçlar

Kortizon içeren ilaçlar

Temel ilaçlar Biyolojik ilaçlar

Ağrı kesiciler İltihap inhibitörleri

Eklem tahribatının ilerlemesini engelleyici veya yavaşlatıcı ilaçlar

Aseklofenak Metilpredni-zolon

Chloroquin Certolizumab Pegol

Asemetazin Prednizolon Hidroksi- klorokin

Golimumab**

Diklofenak Prednizon Leflunomid Tocilizumab

Ibuprofen Metotreksat Abatacept

Meloksikam Sülfosalazin Rituksimab

Naproksen Altın tuzları Adalimumab

Selokoksib* Anakinra**

Etorikoksib* Etanercept

İnfliksimab

*COX-2-İnhibitörü / **Eklem tahribinin önlenmesinde kullanım izni yok

29

Doğru tedavi buna imkan sağlar! RA tedavisinin hedefleri, ağ-rılarınızı azaltmak, eklemleri fonksiyon görebilir olarak mu-hafaza etmek ve size mümkün olabilecek en fazla ölçüde ça-lışma gücü, yaşam kalitesi ve hareketlilik sunmaktır.

Bilim geçmiş senelerde, kul-lanıldığında hastalık seyrinin tüm biçimlerinin kontrol altına alınabildiği yeni ilaçların geliş-tirilmesinde büyük bir ilerleme kaydetti.

Tedavi için; hastalığın şiddeti-ne, eşlik eden belirtilere ve te-davinin amacına göre hem tek başına kullanılabilen (monote-rapi) hem de farklı preparatlarla

birleştirilerek kullanılabilen (Kombinasyon terapi) çeşitli ilaçlar romatologların kullanımı-na sunulmuştur.

Doktorunuz tedavi şekli hakkın-daki kararını, çoğunlukla Alman Romatoloji Derneği’nin tedavi hakkındaki tavsiyeleriyle uyum-lu olarak verir.

RA’da Tekli ve Birleşik Tedaviler

Romatizmal hastalıkların ilaçlı tedavisinde başlıca 4 ana grup kullanılır:

6. RA’ya rağmen yaşam kalitesinin tekrar kazanılması

Tavsiye!Alman Romatoloji Derneği’nin internet sayfasında farklı ilaçlarla tedaviler hakkında daha ayrıntılı bilgileri bulacaksınız: http://dgrh.de/therapieueberwachung.html

30

1. NSAR („steroid içermeyen antiromatizmal ilaçlar“)

2. Glukokortikoidler (Predni-zon, Prednizolon)

3. DMARDlar (Methotreksat, Sülfosalazin, Leflunomid, Chloroquin v.b.)

4. Biyolojik ilaçlar (TNF-α-Bloker, IL-6-Bloker v.b.) (Bkz. sayfa 26-28)

Değişik ilaç grupları farklı etki-lere sahiptir ve böylece farklı farklı tedavi amaçlarına hizmet ederler. Bunlar kombine da kul-lanılabilirler.

Tedavinin başarısı esasen, her bir hasta için kendisine özel, ona en iyi uyan tedaviyi oluş-turmaya bağlıdır. Burada bilin-mesi gereken; her DMARDin tüm RA-hastalarında aynı etkiyi göstermemesi ve değişik yan etkilere sebep olmasıdır. Bu sebepten dolayı DMARD’de karar kılmak her zaman kolay değildir.

DMARD´lar inatçı hastalık seyirlerinde veya uzun süren ataklarda iyi bir şekilde birbirle-riyle kombine edilebilirler.

Tedavideki başarının gözlen-mesi

Tedavinin başarısı, sizin doktor görüşmelerinde kendinize has semptom tasvirlerinizin eşli-ğinde objektif ölçüm ve değer-lendirme metodlarıyla düzenli olarak kontrol edilir.

Bunlar arasında düzenli labo-ratuvar kontrolleri, bedensel muayeneler ve görüntü veren yöntemler aracılığıyla yapılan gidişat kontrolleri bulunmakta-dır.

HAQ adlı soru anketinin eşli-ğinde sizdeki fonksiyon kısıt-lılığının ve günlük yaşamdaki hareketlilik kaybının derecesi saptanır (Bkz. sayfa 40). Ro-matoloğunuz ayrıca DAS 28 eşliğinde, tutulan eklemlerin güncel durumunu kontrol eder.

31

Elbetteki bu hastalığın gidişa-tı ne zaman gerekli kılarsa o zaman yapılan bir muayenedir (Bkz. S. 39).

Hastalığın aktivitesi ve gidişatı bu şekilde yıllarca tam olarak kayıt altına alınır. Elde edilen muayene sonuçlarının yardı-mıyla -eğer gerekli ise - tedavi planınız durumunuza uygun hale getirilir.

Sizin için özel seçilmiş tedavi-niz, mümkün olan en az şika-yeti ve kısıtlılığı yaşayacağınız, ayrıca yaşam kalitenizin yük-seleceği huzurlu bir gündelik yaşama giriş biletinizdir. Eller-deki fonksiyon kısıtlılıklarında, ergoterapi tedbirleri (yardımcı araçlar, eklem koruyucu eg-zersizler ve iş yeri egzersizleri) diğer yardımcı desteklerdir.

Günlük yaşamla başa çıkmak

Her şey planlandığı gibi yürü-düğü ve tedaviye olumlu cevap verildiği halde bile özel ve iş hayatındaki şikayetler devam edebilir.

Çünkü RA teşhisi, aslında bera-berinde alışılmış yaşam tarzın-daki değişimleri de getirir.

İleri derecedeki RA’da, doktor tedavisinin, ilaçların ve resmi hastalık parasının yanı sıra bir dizi ilave hizmetlerin alınması imkanı da bulunmaktadır:

32

• Ev işleri için bir görevlinin tayin edilmesi

• Ağır engelli kimliğinin çıkarılması

• Bakıma muhtaçlık derecesi için dilekçe verilmesi

• Çalışma gücünün azalmasın-dan dolayı emeklilik

• İşverenin iş gücünün muhafa-za edilmesi için sağlayacağı olanaklar (Eğitim, ergonomik çalışma ortamı gibi)

• Tedavi araçlarının ve yardım-cı araçların masraflarının resmi sağlık sigortası tarafın-dan karşılanması

Bu hizmetlerden faydalanmak için, yardım kuruluşlarına ve-ya resmi sağlık ve emeklilik sigortası kurumlarına dilekçe verilebilir.

Bu hizmetleri alıp alamayacağı-nız aslında hastalığınızın hangi evrede olduğuna bağlıdır.

Ayrıntılı bilgilere şu internet sayfalarından ulaşabilirsiniz:

http://www.vdk.deveya http:// www.deutsche-rentenversicherung.de

33

Okuldaki spor faaliyetlerinden zevk alamamak...

Daha ilkokuldayken bile, sürekli tekrarlayan diz ve ayak bile-ğimdeki şikayetlerim nedeniyle spordan zevk alamadım.

Bunun sebebini ne çocuk dok-toru ne de aile hekimi tespit edebildi. Gelişme şikayetleri olduğunu söylediler sadece. Ağrılarıma kimsenin gerçekten inanmadığı hissine kapılıyor-dum. Bu düşüncelerden uzak-laşmanın yolunu, en sevdiğim hobim olan, ata binmekte bul-dum.

Sonra her şey birdenbire patlak verdi

Babam öldü ve bu olay beni son derece sarstı. Bu psikolo-jik „istisnai durum“ la birlikte, bugün artık çok kesin olarak bildiğim, hareket etmeme hiç

olanak bırakmayan bir roma-tizma atağı geçirdim. Ancak hastalık hala kendisini tam ola-rak tanıtmıyordu ya da teşhis edilemiyordu.

Israrlarım sonucunda - televiz-yondan tesadüfen Rheuma-Li-ga ‘yı ve aktivitelerini öğren-miştim - aile hekimim Romatoid faktör ve CRP-değerlerinin araştırılmasını istedi. Her iki değer de öyle yüksekti ki, dok-torum beni hemen bir romatiz-ma kliniğine sevk etti.

7. Stefanie (40 yaşında): „Romatoid Artrit’e rağmen eyere sıkıca oturuyorum“

34

Ata binen biri olarak kendimde RA’yı düşünemiyorum

Bu „Romatoid Artrit hastasısı-nız“ teşhisi beni şoka soktu, çünkü benim gibi kendini ata binmeye adamış birinin ihtiyacı olan en son şeydi bu! Roma-tologların yüzlerinden, bunun hiç de iyi bir haber olmadığını okuyabiliyordum. Kliniğe alındı-ğımda gerçekleştirmiş oldukları tüm laboratuvar araştırmaları-nın değerlerinin, kapsamlı mu-ayenelerin ve röntgen görüntü-lerinin bu şüpheyi doğruladığını söylediler.

Hastalığın çok şiddetli patlak verdiğini ve tedavi edilmediğim takdirde 40 yaşımda tekerlekli sandalyeye mahkum olacağımı dile getirdiler. “Aman ne güzel!” diye düşündüm. Ya şimdi doktor asistanlığı için aldığım meslek eğitimine ne olacaktı? Ve, ve, ve....aklımdan binlerce düşünce geçiyordu....

....Hastalık beni kolayca alt edemeyecek

Hastalığımın ilk 25 yılında te-mel tedavilerin çoğu en az bir defa uygulandı. Sonuç; bütün tedaviler sadece başlangıcında iyiydi. Ancak hastalığın devam eden sürecinde bu tedaviler hiçbir zaman gerçekten mem-nuniyet verici olmadı, ya da sa-dece kısa bir süre için memnun ediciydi. Ama vazgeçmek hiçbir zaman söz konusu olamazdı. İyimser olan ben, bu durumu da aşmalıydım, çünkü hobim tedavinin başarısına bağlıydı!

Stefanie ve en sevdiği hobisi

35

...eyere sıkıca oturup hayatımı yaşıyorum

DMARD’lar tedavide istenilen başarıyı vermeyince tedavime, ilaveten biyolojik ilaçlar verile-rek devam edildi. Şu andaki tedaviden ben ve özellikle de romatoloğum çok memnunuz.

Tedavi bana yardımcı oluyor ve hemen hemen hiçbir yan etkisini hissetmiyorum. Her şey planlandığı gibi yürüyor ve böyle kalacağından da çok umutluyum.

...Motivasyonum yüksek

Romatoloğum hastalığımı ka-bullenmemde bana daima çok yardımcı oldu ve bu durum beni daha çok motive etti.

Elbette henüz ergenlik çağın-da olan kızımın da bu konuda büyük payı var. Kızım da be-ni motive ediyor ve elimden tam olarak bir şey gelmediği zamanlarda o bana yardım ediyor. Çünkü parmaklarımın hassas motorik hareketleri de birkaç ameliyattan sonra artık eskisi gibi değil. Yine de kızım-la birlikte ata bindiğimiz anlar bana her şeyi unutturuyor.

Atım Crisby’nin üzerindeyken, sanki ağrının olmadığı bir yer-de yaşıyormuşum gibi hissedi-yorum ve o anların tadını çıka-rıyorum. İyi olmadığım zaman-larda atım bunu hissederek her şeyi doğru yapmaya çalışıyor.

Söylemeden geçemeyeceğim, ayrıca şu anda 40 yaşındayım. Doktor asistanlığı meslek eğitimimi başarıyla bitirdim ve tekerlekli sandalye-de oturmuyorum!

36

Egzersiz eklemlere hareket gücü katar

37

Araştırmalar ispatlıyor...

Eklem ağrısını kim bilmez ki? Şimdi güzelce bir kanepeye uzanmalı. Ya spor? Hayır, te-şekkürler.

Bu şekilde kendinize sadece anlık bir iyilik yapıyorsunuz, çünkü eklemlerinizin harekete ihtiyacı var.

Ancak sporun ya da sadece egzersizin, yalnızca eklemleri-nizin fonksiyonu üzerinde değil, sizin hareketliliğiniz üzerinde de pozitif etkisi var. Böylece eklemlerinize ayrıca yüklenen fazla kilolarınızdan da kurtu-labilirsiniz. Bunun dışında eg-zersiz yaparak kalp ve dolaşım sisteminizi kuvvetlendirirsiniz, kafanızı boşaltıp psikolojik güç depolarsınız.

Aynı şey RA hastaları için de geçerlidir. Yoğun yapılan spor aktivitelerinin bile faydasını gö-rebilirsiniz.

Konuyla ilgili olarak yapılan bir araştırma RA hastalarında doktor gözetiminde yapılan eg-zersiz programlarının sadece eklem fonksiyonlarını iyileş-tirmekle kalmayıp, NSAR ve Kortizon dozajlarının düşürül-mesine de yardımcı olabildiği sonucunu verdi. Ayrıca araştır-maya katılan hastalarda korku ve depresyon şikayetleri daha az tespit edildi.

Her spor aynı değildir

RA hastaları için hangi spor dallarının uygun olduğu so-rusuna cevap vermek güçtür. Sonuç olarak, seçilen spor dalı önemli bir kriteri sağlamalıdır: Bu sporu yapmaktan zevk al-malısınız!

Bunun dışında: Planladığınız spor aktivitesi ile ilgili olarak önceden romatoloğunuzun fik-rini alın.

8. İşleyen demir pas tutmaz - RA’da egzersiz

38

Romatoloğunuz; seçtiğiniz spor dalının uygun olup olmadığını ve bu sporu hangi yoğunlukla yapabileceğinizi en iyi tahmin edebilecek kişidir.

Aşağıdaki spor dalları sizi zinde kılar ve aynı zamanda eklemle-ri korur:

• Bisiklet sürmek: Pedal çe-virmek mükemmel bir daya-nıklılık egzersizidir ve sizi zinde tutar. Vitesin mümkün olduğunca düşük olmasına pedal çevirme hızının yüksek olmasına dikkat edin, böylece eklemlerinize en az oranda yüklenirsiniz. Arkadaşlarla veya aileyle birlikte hoş bir gezinti alanına yapılan bisik-let turu hem eğlendirir hem yaşama sevincinizi artırır.

• Gezintiye çıkmak: Gezinti-ye çıkmak dayanıklılığı ve zindeliği artırır. Giyeceğiniz ayakkabıyı iyi seçin. Özellik-le engebeli güzergahları ve eklemlerinizdeki yüklenmeyi azaltmak için de destek fonk-

siyonlu, nemden koruyan bir yürüyüş ayakkabısı seçin.

• Nordic walking: Uyumlu hal-de birbirini izleyen hareketler kasları ve eklemleri koruya-rak güçlendirir.

• Yüzme ve su jimnastiği: Se-rin sularda eğlence, suyun kaldırma kuvveti nedeniyle eklemleri özellikle korur. Özellikle sırtüstü yüzmek kaslarınıza ve eklemlerinize iyi gelecektir.

• Uzun mesafe kayak: Sizin için kış mevsiminde en doğ-rusu! Uzun mesafe kayak yapmak kasları ve eklemleri koruyarak çalıştırır.

• Jimnastik: Jimnastik daha yaşlı insanlar içinde gerçek bir eğlencedir. Dayanıklı-lığınızı ve hareketliliğinizi, eklemlerinizi zorlamadan ar-tırırsınız.

39

Hastalığın aktivitesini hesapla-mak...

Romatizmal hastalığın ne de-recede aktif ve tedavinin ne kadar etkili olduğu, farklı ölçüm yöntemlerinin yardımıyla tespit edilmektedir. Ayrıca hastalığın günlük yaşamdaki fonksiyonlar ve yaşam kalitesi üzerinde na-sıl etkileri olduğu da ölçülebilir.

DAS 28

RA’nın hastalık aktivitesi DAS 28 (Hastalık Aktivite Skoru) eş-liğinde ölçülmektedir. 28 eklem muayene edilir. DAS 28’in orta-ya koyduğu değer, ağrılı ve şiş-miş eklemlerin sayısından elde edilir. Elde edilen sonuç için ölçeğin 0-10 arasında olması yeterlidir. Sıfır değeri hastalık aktivitesinin olmadığı, 10 değeri ise düşünülebilecek en yüksek hastalık aktivitesi sonucunu verir.

DAS 28’in yapılması tedaviye başlamadan önce, hastanın ilaç tedavisine cevap verip ver-meyeceğini değerlendirmeye yardımcı olur. Ayrıca DAS 28 ile hastalığın seyrinin iyi bir şe-kilde kaydı tutulur.

Hastalığın aktivitesinin değer-lendirilmesinde şu bölgeler ta-nımlanmıştır:

9. RA’da hastalığın aktivitesi ve yaşam kalitesine etkisi

„Yeşil bölge“ (0-3,2) = olmayan veya düşük hastalık aktivitesi

„Sarı bölge“ (3,2-5,1) = orta dereceli hastalık aktivi-tesi

„Kırmızı bölge“ (5,1 ve üstü) = yüksek dereceli hastalık aktivitesi

40

Günlük Yaşamda Hastalıktan Kaynaklanan Kısıtlılıklar

HAQ (health assessment ques-tionnaire), RA’dan kaynaklanan günlük yaşamdaki kısıtlılıkların (engellilik derecesi) tespit edil-diği bir soru anketidir.

Bu soru anketini RA hastaları kendileri doldurur ve aşağıda sözü edilen işlerdeki kabiliyetle-rini değerlendirirler:

• Giyinmek

• Ayağa kalkmak

• Yemek yemek

• Yürümek

• Vücut temizliği

• Eşyalara ulaşmak

• Ellerle kavramak

• Diğer işler

Ölçekte her soru 0-3 arası bir notla değerlendirilir. işleri sorunsuz yaparım 0 işleri hafif zorlukla yaparım 1 işleri zorlanarak yaparım 2 işleri başkasının yardımıyla yaparım 3 işleri hiç yapamam 3

41

Romatoloğunuzu, sağlık konu-sunda ortağınız olarak görün

Tüm iyi ilişkilerin temelini güven ve açık sözlülük oluşturur. Doktor ile hastasının görüşmesi için gerekli başarı reçetesi de budur.

Doktorunuz; klinik bulgular, la-boratuvar sonuçları ve özellikle sizin tariflerinizle hastalığın gidişatını ve tüm hissedilenleri anlar.

Doktorunuz sizin hakkınızda ne kadar çok şey öğrenirse tedavinizi de o kadar size özel ve başarılı şekilde düzenleye-bilir. Bu nedenle doktorunuzu, sağlık sorunlarınızda ortağınız gibi görün. Ona, gerçekten na-sıl olduğunuzu söyleyin. Kendi bakış açınıza göre tedavinin nasıl etki gösterdiğini ve hangi şikayetlerinizin olduğunu açık ve dürüstçe tarif edin.

Tedavi planına uymakta zorluk mu çekiyorsunuz? Nedenleri hakkında konuşun, ama ke-sinlikle tedavinizi kendi başı-nıza değiştirmeyin. İlaçlarınızı düzenli olarak almak, tedavi başarısının mümkün olan en iyi düzeyde olması için sizin „takı-ma katkı“ nızdır.

10. Doktor-Hasta Dayanışması

42

Ve herşeyden önemlisi: Dokto-runuza ruhsal yönden de güve-nin. Bunun hastalığınızın seyri üzerinde belirleyici bir etkisi vardır ve tedavi stratejisi için de önem taşır.

Basit yapı taşlarıyla, güven dolu doktor-hasta ortaklığının temelini atın:

• Doktor randevularınıza dü-zenli olarak gidin ve doktoru-nuza sağlık durumunuz hak-kında bilgi verin.

• Tedaviniz başarıları da dile getirin, örneğin sabahları da-ha az tutukluğun olması veya eklem ağrılarınızda iyileşme olması. İçinizi kemiren soruları sor-maktan çekinmeyin. İyi bir doktor ve ekibi sizin sorunla-rınızla ilgilenir ve memnuni-yetle cevap verirler.

• Tedaviden beklentilerinizi dile getirin ve aklınıza takılan ola-sı konuları görüşün.

• Gelecek doktor randevu-nuzda, konuşmak istediğiniz konuları evinizde önceden not alın. Mümkün olduğunca somut ve açık bilgiler hazır-layın.

43

Alternatif ve homeopatik yöntemler hakkında kendinizi bigilendirin

RA hastası olarak gerekirse hayatınız boyunca ilaç kullana-caksınız ve sıklıkla, olası yan etkilerden duyduğunuz korkuy-la yaşayacaksınız. Bu açıdan, alternatif yöntemlerin aranması anlaşılabilir bir durum. Ancak; bilimsel olarak ispatlanabilen tedavi başarıları çoğunlukla mevcut olmadığı için bu tür yöntemlerin etkisi tartışılmak-tadır.

Bu kadar alternatifin bol olduğu bir durumda hangi metodun doğru olduğunu bilmek çok zordur. Ancak şu durumlarda kesinlikle dikkatli olmanız tavsi-ye edilir

• Bir tedavi ya da yöntem, he-men hemen her hastalığa faydalıysa,

• Diğer tedavi tedbirlerinin bıra-kılması tavsiye ediliyorsa,

• Tedavi çok pahalı ve sağlık sigortaları da masrafları kar-şılamayı reddediyorsa.

Bu arada, RA’nın alternatif yoldan tedavi edilmesi için piyasaya çok sayıda ürün sü-rülmüştür. Bu nedenle İngiliz araştırmacılar, romatizmal has-talıklarda alternatif tedavi yön-temlerinin etkilerini doğrulamak ya da etkilerine karşı çıkmak için ispatlar aradılar ve bunları değerlendirdiler. “Arthritis Re-search Campaign“ adlı organi-zasyondan alınan bilgilere göre aşağıdaki maddelerin sadece çok az etkili veya etkisiz olduğu ortaya çıkarıldı:

• Kollajen preparatları,

• Söğüt kabuğu preparatları,

• Zencefil, Topalak, Guduchi, Picrorrhiza ve yemeklik baha-ratların hepsinin karışımı,

11. Alternatif tedavi yöntemleri RA’ya uygun mudur?

44

• Siyah yılan kökü, guajak, ka-vak, söğüt kabuğu ve sapar-na karışımları,

• Yeşil pasifik midyesi özü,

• Gümüş düğme,

• Geleneksel Çin Tıbbı’nda kul-lanılan geyik boynuzu tozu,

• Siyah kuş üzümü yağı,

• Tong luo kai bi (Çin’de şifalı bir bitki).

Lütfen doktorunuzla, homeo-patik ilaçların size uygun olup olmadığı hakkında görüşünüz.

Akupunktura tamamlayıcı bir tedbir olarak başvurulabilir mi?

Akupunktur artarak roma-tizmal hastalıklar için de sunulmaktadır. Ancak etkin olup olmadığı sorusuna çok az sayıda bilimsel araştırma cevap veriyor. Ayrıca akupunk-tur tedavisi gören hastalara tecrübeleri sorulduğunda da, etkinliğine dair belirgin bilgiler verilmiyor.

Akupunkturun etkisi üzerinde belirgin bilimsel ispatlar olma-sa da, bazı hastalar tedaviden memnun kalmaktadır. Aku-punktur öncelikle bir ağrı tera-pisidir. Hastalığın gidişatı üze-rine etkisi yoktur. Akupunktur romatizmal tedaviniz için olası bir tamamlayıcıdır ancak hiçbir şekilde tedavinin yerini alamaz!

45

Sağlıklı beslenme ile daha fazla zindelik

Bunu herkes bilir: Sağlıklı bes-lenme zindeliğin ve kendini iyi hissetmenin kaynağıdır. RA için özel bir diyet yoktur! Romatiz-mal hastalıklarda beslenmenin etkisi çok fazla tartışılmış olsa da, somut araştırma sonuçları ortaya çok net bir sonuç koy-mamaktadır. Ancak bu durum bilinçli beslenmenin hastalık aktivitesi üzerinde hiçbir şekil-de etkisinin olmadığı anlamına gelmez. Bazı gerçeklerin dik-kate alınması her halükarda mantıklıdır.

Hayvansal Ürünler - Aşırıya kaçmadan azar azar

Hayvansal ürünlerin (Et, süt ve yumurta) içerdikleri arakidon asit - dört çift bağlı, çoklu doy-mamış yağ asiti - iltihabı des-tekleyen mesajcı maddelerin oluşumunda temeli oluşturur.

Bu yolla iltihap dolaylı yoldan desteklenmiş olur. Öte yandan önceden mevcut olan iltihap üzerinde önemli etkisi yoktur.

Balık yağı – Arakidon asidine karşı

Balık yağının içinde bulunan EPA (Eikosapentaeonik asit) arakidon asidin yapısını tek bir çift bağa çevirir.

Benzerliği nedeniyle EPA ara-kidon asidi metabolizmada baskılar. Gıdalarla ne kadar az arakidon asit alınırsa, EPA’nın etkisi de o kadar artar.

12. Romatoid Artrit ve Beslenme

Sonuç: Gıdalardan arakidon asit alımını sağlıklı ölçülere in-dirin, ancak arakidon asit içe-ren gıdalardan vazgeçmeyin.

46

EPA, vücudumuzda bulunan ve özellikle keten tohumu, kolza, buğday tohumu, soya ve ceviz yağlarından aldığımız Linolasit-ten de kazanılabilir.

Örneğin İsveç’te yapılan bir araştırma; yüksek dozda alınan balık yağının enflamasyonlu engelleyici ilaçlara (steroid içermeyen antiromatizmal ilaç-lar) olan ihtiyacı düşürebildiği ve hastalığın aktivitesine hafif ölçüde iyi geldiğini kanıtladı. Ancak sabah tutukluğu, fonksi-yon kısıtlılıkları ve kan değerleri değişmeden kalmaktadır.

Antioksidanlar etkili midir?

Arakidon asitten oluşan iltihabı destekleyici mesajcı maddeler, antioksidanlar sayesinde azal-tılabilir.

En önemli antioksidan E vitami-nidir. Ancak bu vitamin, oksijen radikallerinden dolayı vücuttan hızla geri atılır. Yeniden anti-oksidan yapılmasını, E, A ve C vitaminleri ile selenyum içeren enzimlerin besinler yoluyla alın-ması sağlar.

Sonuç: Daha fazla keten tohumu, kolza, buğday tohumu, soya ve ceviz yağı kullanın. Daha sık olarak (Haftada 1-2 defa) ringa, orkinos veya somon gibi balıklardan yiyin.

Sonuç: Her gün meyve ve sebze tüketin. Yemeklerin hazırlanma şekline dikkat edin. Uzun süre bekletilen ve uzun sürede pişirilen yemeklerde vitamin kaybı olmaktadır. Yemekleri hazırlamak için kısık ateşte veya kendi buharında pişirmeyi tercih edin.

47

Çocuk sahibi olmak şu durum-larda mümkün

Çocuk sahibi olma isteği çoğu çiftin konusudur. Sizin de bu dileğiniz, gerçekleşmeden kal-mamalıdır. Kronik hastalık ve kullanılan ilaçlarla yapılan uzun süreli tedavi nedeniyle biraz sabra ve önceden iyi bir plan-lamaya ihtiyacınız var. Çünkü bütün evrelerde – hamilelik öncesi, hamilelik sırasında ve hamilelik sonrasında – romato-loğunuzla ve ayrıca kadın dok-toruyla sıkı irtibat halinde olma-nız normal bir hamilelik süreci için önem taşımaktadır.

Çocuk isteğiniz ile ilgili olarak olabildiğince erken zamanda doktorunuzla konuşun (Roma-tolog). Hamilelik için en uygun dönem, hastalık aktivitesinin düşük olduğu dönemdir. Çocuk isteğiniz nedeniyle doktorunuz gerek gördüğü takdirde tedavi planınızı buna göre düzenleye-cek ve hatta bazı ilaçları uzun

süreliğine hamilelikten önce kesecektir.

RA nedeniyle temel ilaçlarını al-mak zorunda olan erkekler için de, bazı önlemler alınmalıdır. Bazı temel tedavi ilaçları sperm üretimi üzerinde olumsuz etkiler gösterdikleri için bunları başka ilaçlarla değiştirmek gereklidir.

Hamilelik esnasında ve sonra-sında hastalık aktivitesi

Hamilelik esnasında RA semp-tomları sıklıkla azalır ve hatta tamamen kaybolurlar. Hastalık aktivitesinin gerilemesinin ne-deni tam olarak açıklığa kavuş-mamıştır.

İmmünolojik açıdan; hamilelik RA’da rolü olan özel immün hücreleri ve enflamasyonlu faktörleri azaltan kontrol altına alan bağışıklık sistemini baskı-layıcı bir tedavi görevini üstlen-mektedir.

13. RA ve çocuk sahibi olabilmek - Bu mümkün mü?

48

Doğumdan sonra tekrar sıklıkla yüksek hastalık aktivitesi veya hastalık atağı ortaya çıkabil-mektedir. Romatoloğunuz her durumda, uzman ortağınız ola-rak sizin yanınızda olacaktır ve tedaviyi hastalığın seyrine göre tekrar düzenleyecektir.

Sorunsuz bir hamilelik

49

Bebeğimi emzirebilir miyim?

Çoğu vakada emzirme müm-kündür. Ama normalde, hiçbir ilaç almadan olmaz. Emzirme döneminde tedavi için kullanıl-mak üzere, anne sütüne geç-meyen ve böylece çocuğunuz için tehlike oluşturmayan bazı iltihap giderici ilaçlar kullanıma sunulmaktadır. Semptomları-nızda kötüleşme olduğu tak-dirde, doktorunuz kısa süreli olarak düşük dozda Kortizon da başlatabilir.

14. Sandra (29 yaşında): „Kızım 3 aylık …“

50

Önceden sadece işim ön plan-daydı

Prestijli bir firmada ilk kez si-gortacı olarak çalışmaya yeni başladığım sırada Romatoid Artrit hastalığına yakalandım. Neden olduğunu bilmiyorum ama hep, hastalığın patlak vermesinin stresten kaynaklan-dığını ve yeni bir iş ortamına geçmem sebebiyle ortaya çık-tığını zannediyordum. Aslında bu böyle değildi. Çünkü tatlı iş arkadaşlarım, rahat ve açık yöneticilerim vardı ve işim bana daima büyük keyif veriyordu. Eşimi de bu firmada tanıdım.

Kendisi bilişim departmanında çalışıyordu ve bilgisayarımı kurmamda bana yardım etmiş-ti. Daha sonra, her şey yoluna girdiğinde hemen evlendik.

Bebek mutluluğumuzu pekiş-tirdi.

Sandra ve Natascha - Harika bir ekip

51

Elbette biz de diğer çiftler gibi bir çocuğumuzun olmasını istiyorduk. Bunun bendeki RA ve almak zorunda olduğum iki temel ilaçla mümkün olup olmayacağını uzun süre düşündük.

Kadın doktorumdan ve romatoloğumdan oluşan „doktor ekibim“ bana, RA’nın hamilelik için bir engel oluşturmadığını söyledi.

Ancak biz, sağlıklı çiftlere göre daha farklı ve daha dikkatli plan yapmak zorundaydık. Çok zaman geçmemişti ki hamile kaldım! Benim için şaşırtıcı olan RA’nın hastalık aktivitesinin ne kadar be-lirgin bir şekilde gerilettiğiydi. Bu öyle belirgindi ki, temel ilaçlarım bile kesilebildi. Tabii ki hem kadın doktoru tarafından hem de ro-matoloğum tarafından düzenli olarak kontrol muayeneleri gerçek-leştirildi.

15. Sizin Hikayeniz

52

ACPA (testi) ACPA = Anti citrullinated peptide/protein antibodies. Bu-rada konu, vücudun kendine ait yapı parçalarına karşı oluşan ve kanda aynı isimli test aracılığıyla tespit edile-bilen otoantikordur.

Anti-CCP-antikoru (Sitrülinli proteinler)

Sitrülin, Aminoadir arjinin’in değişmesinden oluşan bir aminoasittir. Bu değişim bir enflamasyonluma esnasında aktive olan ve proteinleri “sitrülinlemeye“ başlayan bir enzim yardımıyla gerçekleşir. Bu süreç RA’ya özeldir.

anti-inflamatuar Enflamasyonlu karşı etkili olan ve böylece enflamasyon-lu engelleyen.

Antioksidanlar Moleküllerin reaksiyonunu engelleyen oksidasyon inhibi-törleri, örnek, Oksijen reaksiyonlarının engellenmesi. An-tioksidatif etkili maddeler besinlerde, ilaçlarda ve insan organizmasında kendiliğinden bulunur.

Otoimmun hastalığı İmmun sisteminin yanılarak vücudun kendisine ait do-kularını savaşılacak yabancı madde olarak gördüğü hastalıklardır. Bu nedenle enflamasyonlu bir reaksiyon ve kronik bir hastalık seyri ortaya çıkar.

Biyolojik ilaçlar Biyoteknolojik yöntemlerin yardımıyla üretilen ilaçlardır.Kan cisimciği düşüş hızı

Kan, laboratuvarda kimyasal maddeler eklenerek pıhtı-laşmaz hale getirilir ve dik duran bir cam tüpe doldurulur. Kan hücreleri, özellikle de kırmızı kan cisimcikleri kan plazmasından daha yüksek bir özgül ağırlığa sahip ol-dukları için aşağıya çökerler. Bir saat ve iki saat sonra, hücrelerin saatte kaç milimetre düştükleri ölçülür. Vü-cutta bir enflamasyonlu olduğunda veya hastalık vakası bulunduğunda kan hücreleri birleşerek grup oluşturur ve böylece daha hızlı çökerler.

CRP-değeri CRP = C-reaktif protein. CRP, enflamasyonlu süreçlerde vücutta ve kanda konsantrasyonu artan akut-faz prote-inlerindendir. CRP-değeri, özellikle iltihabın şiddetinin derecesini ölçmeye yarayan, spesifik olmayan bir enfla-masyonlu imidir.

DAS 28 DAS 28 (Disease Activity Score), RA’da hastalığın akti-vitesinin ölçülmesinde ve hastalığın seyrinin dökümen-tasyonunda kullanılan bir araçtır. 28 tanımlanmış eklem muayene edilir. Şişmiş, ağrılı olan eklemlerin sayısı DAS 28’in değerini verir.

Sözlük

53

Teşhis Diagnose (Teşhis) Yunanca’dan gelmektedir ve anla-mı aşağı yukarı, ayırt etme açısından kapsamlı olarak araştırma veya farkları aramadır. Bir teşhis, tüm hastalık özellikleri (semptomlar) belli bir hastalığı işaret ediyorsa, ancak o zaman kesin olarak konulmuştur.

DMARD’ler (Temel ilaçlar)

Temel ilaçlar,Temel terapötikler veya Disease Modifying Anti Rheumatic Drugs, hastalığın üzerinde olumlu etkileri olan ve RA’nın hastalık seyrini yavaşlata-bilen ve hatta durdurabilen bir dizi maddedir.

Ergoterapi Ergoterapi tıbbi, sosyal bilimlerle ilgili ve davranışa yö-nelik temelleri esas almaktadır. Ergoterapinin hedefi, insanlara güncel yaşamlarının üstesinden gelmelerinde destek olmaktır.

HAQ HAQ (Health Assessment Questionnaire) hastalar tara-fından doldurulan, RA nedeniyle ortaya çıkan engelliliği değerlendiren bir soru anketidir. Günlük olarak yapılan işlerdeki kabiliyetler sekiz fonksiyon alanında değerlen-dirilir.

İmmun baskılayıcı Immun sistemin doğal savunma sürecini, istenmeyen, enflamasyonlu süreçleri engellemek amacıyla baskıla-mak ve zayıflatmaktır.

İmmun sistemi Her kompleks canlı; vücudu hastalık etkenlerinden koru-yan veya bunlarla savaşan bir savunma sistemi tarafın-dan kontrol edilir. İmmün sistem, çok sayıda hücrenin ve mesajcı maddelerin bir araya gelmesinden oluşmuştur. İmmün sistemine lenf düğümleri, dalak, karaciğer ve ay-rıca kemik iliği de dahildir.

İnterlökinler (IL-1, IL-6 gibi)

İnterlökinler, sitokin olarak da adlandırılan, immün re-aksiyonlarda rol alan mesajcı maddelerdir. Interlöklinler iltihabı destekleyen mesajcı maddelerdendir.

Knidos'a ait Knidos = Güneybatı Anadolu’da antik bir liman kentiKortizon Kortizon, böbrek üstü bezlerinden salgılanan ve daima

vücudun kullanımına hazır bulunması gereken, vücuda ait bir hormondur. Kortizonun metabolize edilmesiyle vücutta çok sayıda olayı kontrol eden aktif etken madde Kortizol oluşur. Ayrıca dışarıdan verilen Kortizon da, ka-raciğerdeki bir enzimin aracılığıyla Kortizol’e dönüşür.

Sözlük

54

Lupus eritematöz Lupus eritematöz; sıklıkla ateş, bitkinlik ve güneş ışığı-na karşı hassasiyetle başlayan, sistemik bir otoimmun hastalığıdır. Karakteristik özelliği ciltte oluşan kelebek şeklindeki lezyonlardır. Sıklıkla romatizma benzeri eklem ağrıları duruma eşlik eder. Hastalığın seyrinin devamın-da kalp, akciğerler, böbrekler ve beyin gibi diğer organlar da tutulur.

Morbus Bechterew Morbus Bechterew, ayrıca ankilozan spondoilit olarak da bilinen, sırt ağrıları ve sabah tutukluğu ile karakterize, kronik, enflamasyonlu romatizmal bir omurilik hastalığı-dır. Hastalığın seyrinde omurilikte katılaşma ortaya çıkar.

MRT MRT = Manyetik Rezonans Tomografi, ayrıca nükleer tomografi olarak da bilinen bir muayene yöntemidir. Bu yöntemde manyetik alanların ve radyo dalgalarının yar-dımıyla vücudun tüm yapılarına görüntülü olarak ulaşılır.

Osteoklastlar Osteoblastlar ve Osteoklastlar kemiklerle ilgili olayları kontrol ederler. Osteoklastlar kemik maddelerini parça-larlar ve muhtemelen osteoporoz oluşumundan sorum-ludurlar.

Fizik Tedavi Kas gevşetme, ağrıların azaltılması, iltihabın engellen-mesi ve eklem hareketliliğinin muhafaza edilmesi için alınan tedbirler sıcak-soğun terapisi, elektrosimülasyon ve ayrıca su kullanımı ile masajı içermektedir.

Poliartrit „Poli“ çok anlamındadır ve „Artrit“ eklem iltihabı anla-mındadır. Birçok eklem iltihaplandıysa, Poliartrit’den söz edilir - Romatoid Artrit (RA) için tipik bir durumdur.

Psöriyazisartrit Psöriyazisartrit kronik, enflamasyonlu bir cilt ve eklem hastalığıdır. En tipik özelliği kepek oluşumu (sedef has-talığı) derideki kızarıklık ve eklem ağrılarıdır. Bu bulgular her zaman bilikte görulmeyebilir.

Romatoid faktör Vücudun kendisine ait yapı parçalarına karşıoluşturulan ve kanda tespit edilebilen otoantikorlardır.

Romatizma düğümleri

Romatizma düğümleri küçük, deri altında yatan, doku-nularak yeri değiştirilebilen düğümlerdir. Yüksek baskı yüklenmesinin olduğu bölgelerde, çoğunlukla ilerlemiş bir RA’nın işareti olarak ortaya çıkarlar.

Semptom Semptom, bir hastalığın işareti veya bir hastalığa ait özelliktir.

Sözlük

55

TNF-α-Blokörler Biyolojik ilaçlar grubundan, esas sorumlu olan, enfla-masyonlu taşıyan ve iltihabı destekleyen mesajcı mad-deleri - Tümör nekroz faktör-alfa (kısaca TNF-α ) hedef alan inhibitörlerdir.

Sitokin Sitokin immün reaksiyonlarını etkileyen bir mesajcı maddedir - çoğunlukla bir protein maddesi-. Hücre ol-gunlaşmasını ya da hücrelerin büyümesini destekler veya durdurur, enflamasyonlu destekler veya azaltır ve diğer mesajcı maddeleri uyarır. Sitokinlere örnek olarak İnterlökinler (kısaltması IL),TNF-α Interferonlar ve daha birçoğu verilebilir.

Sözlük

56

Yararlı adresler ve linkler Romatizma konusundaki enformasyonlar

Deutsche Rheuma-Liga Bundesverband e.V. Sabine Neumann Maximilianstr. 14 53111 Bonn Tel: 0228/766060 – Faks: 0228/7660620 bv.neumann@rheuma-liga.de http://www.rheuma-liga.de Geschäftsstelle Kompetenznetz-Rheuma Dr. Cornelia Rufenach Luisenstr. 41 10117 Berlin Tel: 030/24048471 – Faks: 030/24048479 http://www.rheumanet.org Deutsche Gesellschaft für Rheumatologie Geschäftsstelle Luisenstrasse 41 10117 Berlin Tel: 030/24048470 – Faks: 030/24048479 info@dgrh.de http://www.dgrh.de

http://www.rheuma-zentrum.com http://www.rheuma-helpline.de http://www.rheuma-online.de http://www.special-rheuma.de http://www.rheuma-wegweiser.de

Sosyal hizmetlerle ilgili linkler

http://www.vdk.de http://www.deutsche-rentenversicherung.de http://www.versorgungsaemter.de http://www.arbeitsagentur.de

Aydınlatıcı diğer linkler ve kaynaklar

57

Kaynak tavsiyeleri

Loddenkemper K., Burmester, G.-R., Entzündliches Rheuma ganzheitlich behandeln (Enflamasyonlu romatizmanın bütünsel tedavisi) Trias Verlag 2007,

Miehle W. „Rheuma“ – ein Patientenlehrbuch („Romatizma“ – Hasta bilgilendirme kitabı) Rheumamed-Verlag 2007

Miehle W. Mit Rheumamedikamenten leben: eine Patienteninformation (Romatizma ilaçlarıyla yaşamak: Bir hastanın verdiği bilgiler) Rheumamed-Verlag 2007

Miehle W. Entzündliches Gelenkrheuma (Enflamasyonlu eklem romatizması) Rheumamed-Verlag 2007.

Deutschen Rheuma-Liga e.V. organlar Mobil. Das Rheumamagazin (Romatizma dergisi) Verlag für Medizin E. Fischer, Heidelberg

Aydınlatıcı diğer linkler ve kaynaklar

58

Bu broşürler adı geçen firmanın muayenehane ve klinik hizmetidir

UCB Pharma GmbH Alfred-Nobel-Str. 10 40789 Monheim Tel.: 02173/48 4848 – Fax: 02173/48 4841 EMail: customerservice@ucb.com

Redaksiyon

Dr. med. Beate Villinger Artist Kommunikation, Nürnberg

Dieter Fricke UCB Pharma GmbH

Dr. Arne Botta UCB Pharma GmbH

Dr. med. Murat Kus Nürnberg

Tasarım, Düzen ve Hazırlık

Estella Bieger-Otterstetter Artist Kommunikation, Nürnberg

Resimler adpic.de (Sayfa/Kreatörr: S. 41/ A. Rath) fotolia.com (Sayfa/Kreatör: Titel/ Monika Adamczyk; S. 5/ Sebastian Kaulitzki; S. 6/ Sandor Jackal; S. 7/ Sebastian Kaulitzki; S. 10/ Herbie; S. 15/ farelka; S. 21/ alesta; S. 22/ Photosani; S. 24/ victor zastol‘skiy; S. 26/ paolo toscani; S. 31/ Fotolia VI; S. 33/ IKO; S. 36/ ArtmannWitte; S. 44/ by-studio; S. 48/ Albert Schleich; S. 50/ i love images) medicalpicture GmbH (Sayfa 8) Gabriela Wejat-Zaretzke (Sayfa 34)

Baski Bilgileriı

59

6005

179

CIM

/13/

148

LPSR

C

Stand Juni 2013