dahlender motor

ZGR Motor & Generatr

DAHLENDER MOTOR

Statora sarglarnn UVW ve XYZ ularndan baka, sarg ortalarndan ular kararak ve bunlarn balantlar yaplarak ift devir says elde edilir. Bu balant yntemine, Dahlender balant ad verilir. Dahlender sistemin esas, stator sarglarnn her faz iki guruba ayrldktan sonra seri ve paralel balant uygulamasdr. Statordaki faz sarglar iki guruba ayrlm olan asenkron motorun gen bal olarak normal altn kabul edelim. ekil 1 de grld gibi, 4 kutuplu olarak sarlm olan fazl stator sarglarnn her faz iki guruba ayrldktan sonra seri gen balanmtr. gen balantnn kelerinden U1 V1 W1 ular, seri gen balantnn faz ortalarndan da U2 V2 W2 ular karlmtr. Bu 6 tane u asenkron motorun klemens tablosuna balanr. fazl ebekenin RST fazlar U1 V1 W1 ularna balandnda, motor gende 4 kutuplu (stator sarmlarnn normal kutup says) olarak alr.

(a) fazl sarmn seri gen balan (b) Klemens tablosundaki ve ularnn karl balants ekil 1 Asenkron motorun dahlender (iki devirli) altrma balant emas

ekil 2 de grld gibi, U1 V1 ve W1 ularn ksa devre edip, ebekenin RST fazlarn U2 V2 ve W2 ularna balayalm. Bu durumda motor sarglar paralel yldz balanm olur. ekil 1 deki gen balantda faz sarglarndan geen akmlarn herhangi bir andaki ynleri iaretlenmitir. ekil 2 deki paralel yldz balantda da faz sarglarndan geen akmlarn ynleri iaretlenmitir.


(a) fazl sarmn paralel yldz balan (b) Klemens tablosundaki balants ekil 2 Asenkron motorun dahlender (iki devirli) altrma balant emas

ekil 1 deki gen balantda birinci faz bobinlerinden geen akmn yn U1 den X1 e ve U2 den X2 ye dorudur. ekil 2 deki paralel yldz balantda birinci faz bobinlerinden geen akmlar U2 den X2 ye ve X1 den U1 e dorudur. gen balant ile karlatrdmzda birinci fazn birinci gurup bobini (U1 X1) den geen akmn yn deitii halde, ikinci gurup bobin (U2 X2) den geen akmn yn deimemitir. Dier fazlar iinde durum ayndr. Bu herhangi bir anda faz bobinlerinden geen akmlarn ynleridir. Zaman getike bu akmlarn ynleri de birbirine bal olarak deiecektir. Seri gen balantdan paralel yldz balantya geildiinde bir faz sargsndaki iki gurup bobinden birinden geen akm yn ayn kald halde ikinci guruptan geen akmn yn deimektedir. Buda bobinlerin meydana getirdii kutup saysnn yarya dmesine sebep olur. Kutup saysnn yarya dmesi devir saysnn iki kat artmas demektir. nk,

asenkron motorun devir says, kutup says ile ters orantldr.

Motorun klemens tablosuna gelen 6 ucun 4 kutuplu ve 2 kutuplu olarak balan ekil 1 ve ekil 2 de grlmektedir. Klemens tablosundaki bu balant incelendiinde, bu balanty yapabilecek elle kumandal alterin yldz gen altere benzer bir alter olaca anlalr. alterin 1 konumunda, ebekenin RST fazlarn motorun U1 V1 ve W1 ularna uygulayarak motorun dk devirle almasn, alter 2 konumuna getirildiinde ise, U1 V1 ve W1 ularn ksa devre edip, ebekenin RST fazlarn da motorun U2 V2 ve W2 ularna uygulanarak motorun yksek devirle almasn salar. ekil 1 ve ekil 2 deki gen ve paralel yldz balantlarda motorun faz sarglarna ve her bir faz gurubuna uygulanan gerilimleri aklayalm. gen balant durumunda her bir faza 380 volt uygulanmtr. Bir faza ait iki bobin gurubu seri bal olduu iin her faz gurubuna 380/2 = 190 volt gerilim uygulanm olur. Paralel yldz balant da ise, paralel bal olan iki gurup faz bobinine 220 volt uygulanmtr. gen balantdaki (dk devirde) bir gurup faz bobinine uygulanan gerilim 190 volt, paralel yldz balantda (yksek devir) bir gurup faz bobinine uygulanan gerilim 220 volttur. Bu durumda, motor yksek devirle alrken dk devire nazaran faz gurup bobinlerine 30 ar volt fazla gerilim uyguland iin motor, dk devirle alrken gc dk, yksek devirle alrken de gc biraz byk olur.


ki devirli bir motorun yksek ve dk devirlerde alrken devir ynnn ayn

olmas gereklidir. ayet, dk devirden yksek devire geerken devir ynleri ayn olmaz ise motor ar akm ekerek sigortann atmasna yada ar akm rlesi alarak motorun devreden kmasna neden olur.

ekil 3 Dahlender motor yol verme emas Q2, Q17 = I1 (Dk devir) Q1, Q21 = I2 (Yksek devir) Q23 = 0.5 x I2 Dahlender motorlarda ebekenin ve motorun elektrik ve mekanik zorlanmalarn nleme sebebi ile ilk nce dk devirde start edilir ve devrini aldktan sonra yksek devire geilir Motor gc bydnde ilk kalk iin dk devirde yldz bal olarak start edilerek daha sonra gen balantya geilir ve daha sonra devrini alm olan motor yksek devire geirilir . Bu durumda sarg ierisinde gen bal olan ular ayr olarak klemense karlr ,bu tip motorlarda klemens kutusunda 9 adet k bulunmaktadr.


(a) fazl sarmn seri gen balan (b) Klemens tablosundaki ve ularnn karl balants ekil 4 Asenkron motorun yldz / gen dahlender (iki devirli) altrma balant emas

(a) fazl sarmn seri gen balan (b) Klemens tablosundaki ve ularnn karl balants ekil 5 Asenkron motorun yldz / gen dahlender (iki devirli) altrma balant emas

ekil 6 Dahlender motor yldz / gen yol verme emas


Motor sarm hesab yaplrken dk devirin kutup saysna gre hesab yaplr ve hatve tam adm olarak uygulanr. Bobin hatvesi ,oluk saysnn kutup saysna blnmesiyle bulunur .hatvenin faz saysna blm oluklardaki seri bobin gurubunu belirler. rnein 2 ve 4 kutuplu ,3000 rpm ve 1500 rpm dahlender motor 36 oluklu ise 36/4 = 9 (1-10) hatve uygulanr. Bu kutup iin bobin gurubuna 190 volt uygulanacak olmasna ramen ,yksek devirde 220 volt uygulandnda doyuma gitmemesi iin hesaplarda 220 volt uygulanacak ekilde kullanlr. E= 4,44 x f x Q x Z x 10-8 volt f,frekans Q,kutbun manyetik aks Z, Toplam faz spir says 1500 devir ile 3000 devir deki gler arasnda voltaj fark sebebi ile 1,1 ile 1,3 kat g fark vardr. Gerilim fark olmasayd gler hemen hemen ayn olacakt . Halbuki motorlarn devri ayr kutup saysndaki sarmlar ile yaplsayd . G fark yaklak 2 kat olacakt. rnein, 30 kW 3000 rpm bir yk fan iin verimi dnmezsek 30 kW 3000 rpm motor gereklidir. Ayn fan 1500 devir iin 15 kW gce ihtiya duyar. Eer Bu motoru bobinajn deitirerek yeniden sarmn yapsaydk 1500 devir iin 15 kW gc verebilirdi. Dahlenderde ise 1500 devir fan gc iin 15 kw 1500rpmdeki gc olan Dahlender motor kullansaydk . Fan 3000 devire ktnda ihtiyac olan 30 kW yerine motor 18,5 kW verecek ve budurumda motor yanacaktr. Dolays ile dahlender gc seilirken en yksek devirdeki yk gcne gre seimelidir. rnein 30 kW 3000 rpm Dahlender seilseydi 1500 rpm iin gc 26 kW olacaktr. Halbuki bu durumda 1500 rpmdeki ykn g ihtiyac olan 15 kW ta gre motor maximum gcnn altnda almakta olacaktr. Bundan dolay zaten dk olan dahlender motorlarn verimleri daha da dk olmaktadr.


rnein elimizde bulunan 30 kW 3000 rpm bir motoru dahlender sarmak istediimizde bu motorun deerleri 11/14 kW 1500/3000 rpm olmaktadr. Dolays ile bu motor daha nceki 3000 rpm de tahrik ettii 30 kW' lk ayn yk iin kullanlamamaktadr. X=36 oluk Hatve = 36/4 =9 (1-10) Renk says = 9 /3 = 3

ekil 7 Dahlender dk devir alma balants (1500rpm)

ekil 8 Dahlender yksek devir alma balants (3000rpm) Yukardaki emada tam kalp sarlm bir dahlender motorun kutuplanmasna rnek grlmektedir.

dahlender motor

Documents