d vitamini ve önemi

D vitamini ve önemi

Prof. Dr. Faruk Alagölİ.Ü.İstanbul Tıp Fakültesi

İç Hastalıkları A.B.D.Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı

20.04.23 2

Kalsiyum Metabolizması

0.4-1.5 g

ECFCa 900 mg

0.25-0.5 g

0.1-0.2 g

0.25-0.5 g

0.25-0.5 g

idrar

0.15-0.3 g

PTH

vit. D

barsak

böbrek

kemik

PTH vit D

0.35-1.0 g

20.04.23 3

D Vitamini ve önemi

Kalsiyum metabolizması başlıca üçhormonun kontrolü altındadır:• PTH• D Vitamini• Kalsitonin (önemsiz)

20.04.23 4

D Vitamini ve önemi• Epidermis ve dermis’de bulunan 7 DHK’den UVB (290-315 nm) aracılığı ile

previtamin D ve vitamin D3 oluşur• Bu sırada lumisterol, tachysterol,

suprasterol, 5-6 transvitamin D gibi ara ürünler de meydana gelir

• Biyolojik olarak inaktif olan bu ürünler D vitamini fazlalığını ve hiperkalsemiyi engeller

20.04.23 9

D vitamini Metabolizması

• 1 MED solar radyasyon 10 000-20 000 IU D vitamininin yapımını sağlar.

• 70 yaşın üstünde, bu miktarın % 30 daha azı meydana gelir.

• Defalarca güneş ışığı ile karşılaşıldığında D vitamini fazlalığı ve hiperkalsemi nasıl önlenir ?

20.04.23 11

D Vitamini Metabolizması

• UV tedavisi ile 0.045 nmol/gün/cm2 D vitamini üretimi hesaplanmıştır

• % 5 deri yüzeyinin güneşe maruz kalması ile günde 10.9µg (435 IU) D vitamini üretilir

(25OHD 35 nmol/L) Davie MW et al. Clin Sci 1982; 63:461-72

• UV’den uzak kalmak 25OHD düzeyinde azalmaya neden olur: Denizaltı mürettebatında 2 ayda 30 nmol/L düşme

Dlugos DJ et al. Undersea Hyperb Med 1995;22:145-52

20.04.23 12

D Vitamini ve önemi

• Deri renginin koyulaşması ile D vitamini yapımında azalma meydana gelir (28 mJ/cm2 UVB radyasyonu sonrası)

Matsuoka et al. Arch Dermatol 1991; 127:536-538

• USA’da yaşayan Afrikalı-Amerikalılar ve UK’da yaşayan Asyalı göçmenler D vitamini yetersizliğine daha fazla duyarlıdırlar

Holick et al. Lancet 1989; 2: 1104-1105

20.04.23 13


• Denizaltı çalışanları 3 ay süreyle güneş ışınlarınlarından uzak kaldılar ve 600 IU D vitamini kullandılar. Ancak personelde D vitamini yetersizliği gelişti

• Denizaltıyı terkettikten sonra 25 OHD düzeylerinde artış meydana geldi

Holick MF; Am J Clin Nutr 1994; 60:619-630

20.04.23 14


Aşırı güneşlenmeğe bağlı D vitamini fazlalığı ve hiperkalsemiden iki mekanizma ile korunur:

• İnaktif D vitamini metabolitlerinin yapımı• Deride pigmentasyon artışı

20.04.23 15


• Coğrafik farklılıklar deride farklı miktarda D vitamini sentezine yol açar

• Farklı enlemlerde yaşayanlarda D vitamini düzeyleri değişiktir

• Mevsimler D vitamini düzeyini etkiler: yaz sonu yüksek, kış sonu düşük

20.04.23 17

D Vitamin Metabolizması

D vitamini yapımını etkileyen diğer faktörler:

• Yaşlanma • Örtünme (en fazla siyah-yün kumaş, en az

beyaz-pamuk kumaş koruyucudur*)• Koruyucu güneş kremi kullanımı *Robson & Diffey Photodermatol Photoimmunol Photomed 1990, 7:32-34

20.04.23 18


Genç ve yaşlılarda 1 MED/ D vitamini yanıtı

20.04.23 19


20.04.23 20


20.04.23 21


• D vitamini yetersizliği yaşlı ve bakım evinde yaşayanlarda yüksektir: % 25-54 Omdahl JLet al.; Am J Clin Nutr, 1982; 36:1225-33/ Gloth FM et al. JAMA 1995;274:1683-6

• Hastanede yatan 290 hastanın 164’ünde (% 57) D vitamini yetersizliği (≤ 15 ng/ml) saptanmıştır. Bunların 65’i (% 22) ağır D vitamini yetersizliğidir (≤ 8 ng/ml)

• Martta % 63; eylülde % 49 D vit. eksikliği Thomas KM et al. N Engl J Med 1998; 338:777-83


D vitamini yetersizliği prevalansı (25OHD <25 nmol/L) Dawodu A,Wagner CL. Arch Dis Child 2007;92(9):737-44

Ülke Oran (%)

İngiltere 18

Birleşik Arap emirliği 25

İran 80

Kuzey Hindistan 42

Yeni Zelanda 61

Hollanda 60-84

Türkiye

Holick FM, 2007

20.04.23 27


• Yeterli miktarda güneşlenen çocuk, genç ve orta yaşlılarda 400 IU/gün D vitamini alımı genel olarak ihtiyacı karşılar

• Eve bağımlı ve yaşlı kişilerde günde 400 IU D vitamini ihtiyacı tam olarak karşılayamaz

• Günlük ihtiyaç 1200 IU’ye kadar çıkabilir• Serum 25OHD düzeyi yeterli dozun tespiti için

takip edilmelidir

20.04.23 28


D Vitamininin tedavide kullanımı:• Nutrisyonel raşitizm/osteomalasinin profilaksi

ve tedavisi• Metabolik raşitizm/osteomalasi (kronik

böbrek yetmezliği gibi)• Hipoparatiroidizm tedavisi• Osteoporozun korunması ve tedavisi


• D vitamini eklenmesi düşme ve nonvertebral kırıkları önler, bu etki doza bağımlıdır

• Yüksek doz (700-1000 IU/gün) D vitamini eklenmesi düşme riskini % 19 azaltır

• 482-770 IU/gün D vitamini vertebra dışı kırıkları % 20, kalça kırığını % 18 azaltır

• D vitamininin kırık önleyici etkisi 64-74yaş (%33) ve bakım evinde kalanlarda (%29) daha belirgindir


• D vitamini verilmesi özellikle yaşlılarda düşme ve kırık riskini azaltır

20.04.23 33


Memelilerde 1,25(OH)2 D reseptör dağılımı

kemikbeyinmemeembriyonik karaciğerembriyonik kasbarsakböbreklenfositmonosit-makrofajoverpankreas

paratiroidparotishipofizplasentaderimidetestistimusuterus

20.04.23 34


Nonkalsemik etkiler

• 1,25 (OH)2D, tiroidit, ensefalomyelit gelişmesini azaltır; transplantasyon yapılmış deri allograft ömrünü uzatır (Fournier C et al. Immunol Immunopatol 1990; 54:53-63)

• Keratinositlerin proliferasyonunu önler, farklılaşmayı uyarır(Hosomi J et al. Endocrinology 1983; 113:1950-7)

• 1,25 (OH)2D ve analogları psoriasis tedavisinde başarıyla kullanılır (Perez A et al. Br J Dermatol 1996; 134:238-46)

20.04.23 35


Nonkalsemik etkiler

• 1,25(OH)2D promyeloid lösemi hücrelerini (M1) makrofajlara farklılaştırmıştır (Abe E et al. Proc Natl Acad Sci USA

1981, 78:4990-4)• 1,25(OH)2D kültür tümör hücrelerine (meme,

melanoma gibi) antiproliferatif etki göstermiştir (Eisman JA)

• 1,25(OH)2D ile tip I DM (NOD farede) sıklığında belirgin azalma gösterilmiştir (Mathieu C et al. Endocrinology

1994;136:866)


• D vitamininin bağışıklık sisteminin düzenlenmesinde fizyolojik rolü vardır D vitamini ile Tuberküloz, Multiple sclerosis, T1 ve T2 D. Mellitus, Crohn hastalığı arasında ilişki vardır


• Epidemiyolojik çalışmalar yüksek enlem bölgelerinde yaşayanlarda bazı kanser türlerinin (kolorektal, prostat, over, meme, akciğer, özofagus) ve bunlara bağlı ölümlerin daha fazla olduğunu göstermiştir

• D vitamini (Calcitriol ve analogları) Psoriasis tedavisinde başarı ile kullanılmıştır


• D vitamini yetersizliği olanlarda koroner kalb hastalığı ve hipertansiyon sıklığı daha yüksek bulunmuştur

• 25OHD yükselmesi sağlayacak UV (UV-B) uygulama (3 ay) sistolik ve diastolik kan basıncında 6 mmHg azalmaya neden olmuş (UV-A’ da bu etki yok)

20.04.23 39

D Vitamini ve önemiÖneriler

• Yaşlılarda haftada en az üç defa 5-30 dakika el, önkol, yüzü içine alacak şekilde güneşlenme

• Yaşlılara 800 IU/gün (1 multivitamin, 1 D vitamini tablet)

• D vitamini yetersizliği hafif ise(25OHD 8-15 ng/ml; Ca normal) 800 IU D vit, 1500 mg Ca

• D vitamini yetersizliği ağır ise (25OHD < 8ng/ml ve hipokalsemi) 50 000 IU/gün 1-3 hafta, haftada bir ve ayda iki defa ile devam, hastalık düzelince idame tedavisi

20.04.23 40

D Vitamini ve önemiÖneriler

• Tedavinin Ca, ALP, PTH ve idrar ca tayini ile kontrol edilerek sürdürülmesi gerekir

• İdrarda kalsiyum atılımı 4mg/kg/gün’ü geçmemelidir

• ALP ve PTH 3-4 ay sonra düzelmeye başlar, nadiren 6-12 ay yüksek kalabilir

20.04.23 43


• Tavsiye edilen yeterli D vitamini alımı (1997)

19-50 yaş 200 IU 51-70 yaş 400 IU ≥71 yaş 600 IU • Yeni birçok çalışma bu miktarların yeterli

olmadığını düşündürmektedir

D vitamini ve önemiRoss AC et al J Clin Endocrinol Metab 96:53-58, 2011

Önerilen Kalsiyum ve D vitamini alımı

Kalsiyum

D vitamini

Yaş ve cins RDA (mg/d) UL (mg/d) RDA (IU/d) 25OHD (ng/ml) UL (IU/d)

1-3 (M+F)4-89-1314-1819-3031-5051-70(M)51-70(F)71+(M+F)Gebe/emzir14-1819-50Süt çocuğu0-6 ay6-12 ay

70010001300130010001000100012001200

13001000

200260

250025003000300025002500200020002000

30002500

10001500

600600600600600600600600800

600600

400400

202020202020202020

2020

2020

250030004000400040004000400040004000

40004000

10001500

d vitamini ve önemi

Documents