d: d:APHORIsMI MORALEs,

'NEXUMINTER

LEGEM * OFFICIUMIN

sTATU ORDINARIOET

EXTRAORDINARIObrevfflirae delineantes.

QUOs,Consensu ampl, senat, Phil , in iUust. Acacl s ADOENsI,

MODERATOREVIRO CL

Dn. algotho a.sCAR IN,

Hist. & Philos. Civi). PROFEss. Reg. & Ord.Dissertatione Graduah

publice examinandos j,[iitAlumnus Rkgius,

JONAs GODHEMIUs,IF. GOTHUs ,

Ad diem XVII. Julii Anni MDCCLIV. t. h. q. s. pomerid*ABO-E> Impressit Direct. &Typogr. Rtg mag Duc, s inlanj},

JACOB MERCKELL,

APHORIsMUs 1.jT manisestum magis evadat, qualis in-

l ter legem & officium intercedat ne-I xus, in antecdsum vocabula ipsa, quae

[ vicem tituli in frontispicio sustinent,\ enucleatius explanare non pigebit,} quas inter praecipua sunt jammemora-

ta, lex nempe & officium. HOC, nobis ut aliis, est actiolegibus attemperata & cum obligatione connexa; /L-Levero est propositio obligatoria, eaque vel asfirma-tiva ,vel negativa, actus vel commissivos vel omissivos’,cum motivis combinatos, pro objecto habens. si cuivolupe fuerit eam definire per regulam a superiore la-tam, ad quam actiones,pro ratione motivorum con-formandas sunt liberas, illas puta, quae in potestate no-stra, ratione executionis & intermissionis sitae sunt,quasque ope virium animae, corporis & status exter-ni, existentiam vel non existentiam, dare convenit,nobis perinde erit; sed non item, si legem definiveritquis per decretum , quippe quod proprie in mente la-tet legislatoris & neminem obligat, nisi aliqua ratio-ne communicatum & promulgatum; quo facto, vo-luntatis significatio, quae praeceptum audit, primumexistit. Quod si vero cui visum fuerit uti alio voca-bulo , sensu suo abundare eundem lubentes concedi-

3

mus; iis imprimis, quibus regulae notio tanquam me-taphorica minus arridet. Nobis certe nullum nego-tium sacesiet, quaiiscunque definitio condatur, mo-do genuina sit & adaequata. Inter legem & essioii. mfixus semper nexus conslabit, sua ad se invicem rela-tio non cesiabit, vi cujus unum se resert ad alterumut principium adprincipiatum. statum ordinarium vo-camus,in quo cuflodia legis jam pridem definitae,physi-

xe & moraliter eslposiibilis; extraordinarium sere con-tra, ut in sequentibus paulo distinctius demonstrabitur.

JssJ, II.

LEx requirit obligationem, obligatio officium, ossi-cium actionem, actio libertatem, libertas volunta-

tem, voluntas intellectum, cui motiva competunt, re-praesentationes putabonorum vel malorum, quae men-tem determinant, prout socialitatis slatum perfectio-rem modo, non raro imperfectiorem etiam reddant.Unde facile colligi potest,officium non esso concepti-bile sine lege, qua durante, durabit etiam officium,cesiante vero, cesiabit quoq; officium; idque vel in to-tum vel in tantum, prout lex in totum vel tantum ces-sat, & in hoc vel illo casu ab obligatione passiva daturimmunitas. Quamdiu lex in populo Dei de sacrisiciisviguit, tamdiu immolando hostias, Ifraelitae peregere,quae ad officium pertinebant; cesiante vero hac legisformula, sangvine votivo vitulorum taurorumque li-tatio nulla, nulla amplius propitiatio obtinuit; namcesiante principio, cesiabat etiam principiatum.

AsH. III,iDem quod ad rigorem legis (iri61a praecipue ve-

4

rb naturalis, vinculi indissolubilis perpetim manen-te privilegio, in casii extraordinario & articulo gra-v ilii inae necessitatis extrema minitantis, quoque valet,ubi propter suramam animi perturbationem & peri-culi gravitatem eo angustiarum redacti suerimus, utin potestate nostra neutrquam modo, plerumquesemper non nisi aegerrime politum lit observare re-gulas, ad quas actiones nostrae liberae, in statu tran-quillo, alias accommodanda? suissent } sed easdemlerme omnes migrare cogimur , quatenus diversislegum formulis, quae indaginis & momenti plus ha-bere videntur, suo quodam modo contradicunt. Cumenim contradictoria non eile possint composiibilia;ex collisione regularum, quae limui & semel cbser-.varr nequeunt, rationem praesentis slatus & vitaeconditionis exceptionem a praecepto locum quaere-re & invenire, quis non videt? Condidit leges suassuperior non in deflructionem, sed conservationemgeneris & gentis suae, idque non sine sensu imbe-cillitatis humanae. In illo vero casu, quo vitae hu-manae ingens periculum & socialitati major noxaex iervata lege imminet, quam ex eadem non vio-lata, utilitas; praessimitur non line ratione legislatorex affecta suo benevolo voluilse rationem magis, quamliteram legis attendendam esie, nempe ubi haec ab-solute & praecise spectata officium, non promovet,sed illud idem directe ladit & labefactat. Videturilla quidem praevaricationis indulgentia non parumderogare sanctioni , qua? pro conditione materiaeseu objecti, prijnas omnino partes in amore ncslri

5

Deo deberi ait: verum ubi nuUaNiiminis abncgatio,neque centemtus ejusdem est metuendus, pati exce-ptionem non minus illam veritatem, nexumque in-ter legem & officium neutiquam solvere, Moralistasante multo evictum dedere. sed erit de illo pro-blemate in sequentibus commodior dicendi locus.

JPH. IV,VjOvi equidem, quemadmodum idem invitus ne-X que concedo, libertatem, quam dixi, legi stricta?ej usque effectui, juri nempe perfecto, contrariam es-se; nempe cum intercedat relatio eadem inter le-gem Itrictam & jus perfectum, quae inter principium& princlpiaturn, caulsam atque caussatum; quin, cumlex stricta caullae rationem habeat; sequi velle vi-detur, jus rei cujusque habendas aut agendae esie o-mnino effectum ejus modo memoratas legis, cumvero savor necessitatis legi stricta repugnet; ad sa-vorem illum frustra quis recurrere poite videtur,cum incolumitatis suas in illum modum servandae<sc propagandae, non nisi imperfectum jus habeat,denique cum obligationem imperfectam, nisi in-tercedente pacto, in perfectum nemo transferrepossit; desiciente enim caulsa, ipse etiam effectusexplicit: quis non videt, stante privilegio necessitatisisto ,esie omnem inter officium legemque nexum fru-straneum; certe in aere piscari velle omnem, quiincerta ista, certa fieri posse postulavent.

JPH, V.

HOc tamen non obltante dubiolo, existimamusnexum manere firmum diverso respectu, videli-

6

cet jutis illius sublimioris intuitu, de q*o jam mododicere coepimus; quale ad officium perinde pertine-re, certe non implicare , aut quod videri, superari-ve nequeat, scopuloso loco positum esse non spe-ramus. Est ab auctore naturae peculiariter nobisinjuncta conservatio nostri, adeoque facultas con-cessa adminicula circumspiciendi, & quidem ordi-naria in statu ordinario ; extraordinaria in statu ex-traordinario , pro rabone necessitatis prementis;sive sini adminicula ista penes nos vel alios sita. siin noslra potestate sita sint, locum habet illud, ex-empli caulTa-: cuncta prius tentanda , sed tmmedicabi•le vulnus ense recidendum , ve pars sineera trahatur :

si in aliorum, jure non quidem fruimur perfecto,respectu legis strictae, eos cogendi ad officia & au-xilia nobis exhibenda, quemadmodum de pactopromissiove perfecto fundatis, illud dici potest. philo-sophatur una nobiscum in illum modum etiam ma-gni nominis Juris Consultus Coccejus , cujus hsecsuntverba: extrema necejjitas nunquam jus in alienas resindulget : attamen quatenus jam nullus est aditus adalia adminicula, quibus conservari queamus, ea,ab aliis, eadem necessitate non detentis, postulare,imo, si auxilia sua nobis denegent, eadem extor-queri posse, non obscure patet; id quod tanto magisexcusabile est, quanto testatius significant, se jurinostro, a supremo Numine concesTo, aliquid de-trahere ; perfectioni nostrae, quam secundum officiaerga alios generalia promovere deberent, obstare, mi-nimum eam impedire, & ex consequenti instar ho-

7stium nos laedere non tantum velint, sed per duritiemcordis, quantuminse conserant, ut, milio nostro meri-to, intereamus; esso, quod lex siricte sio dicta & jus ex-ternum cogens, citsiodiam officiorum stricte dictorum,& cohibitionem ab humanitatis officiis deposcendis,nobisvehementer inculcet.

APH. VI.

ET enim quamdiu in statu ordinario consiituti su-mus, tamdiu etiam officia sincta, nempe quae

perfectae & imperfectae obligationis audiunt, prae-stare , sc ab officiis indebitis exigendis abstinereoportet; quam primum autem in extraordinarium,nulla nesira culpa inciderimus, (non dico, ab aliismalitiose conjecti suerimus, tum enim alia exsur-git ratio, patulum & apertum magis dispensandaepro lubitu libertatis suae spatium exisiit,) sacul-tatem, officia imperfecte debita extorquendi,quin imo, sincta, minimum hypothetica migran-di, nanciscimur. succurrit asserto nostro notissi-mus Moralistarum canon: ex duobus vel pluribus,in illo articulo malis, quod minus fuerit , est eligendumidquerationem boni habere censendum. Est neque a-lia Ciceronis mens de officii moralitate disserens:quod ji tempora incidant t inquit, quibus, qu<e justo ho-mine digna suerint , contraria videntur, ea, qua adsidem sr veritatem pertinent , nonnunqvam migrare&-non ser vare , jtistum evadit. Fundamentum hujus-ce, a canone divertendi privilegii quaerendum estnon solnm in benevola legillatoris mente, qui ca-sus necesiitatis ab obligatione legum sirictarum ex-semisse censctur ; sed fundatur-insuper etiam in or-

8

dinatct philautia, nosmet nobis proximos dictitante& interitum nostri perhorreseente atque fugiente:imo in publico bono etiam, ex privato singularumhominum commodo quorum conser-vatio innoxias saJutis publice salutaris est, & praelegis nonnullius custodia observanda vehit. Brevi-ter sic habemus; quemadmodum studium conserva-tionis nostixe est principium, cui officiorum non u-nius generis,stricte sic dictorum, custodia innititur;ita abstinentia ab extorquendis officiis imperfectedebitis, quamdlu recte & ordine siunt omnia, proprincipiato est habendum. Periclitante vero neces-laria nostri conservatione, negUgitur custodia ossi-ciorum erga alios stricte dictorum, & per conse-quentiam abstinentia ab extorquendis officiis ergaalios, pietati, humanitati, honestati, pudori, reli-gioni & conscientias relinquitur; nam cdsiante, in-slatu irregulari, principio ordinario, cessat etiamejusdem generis principiatum, & in locum eorumsuccedunt extraordinaria, quae inter idem eit ne-xus, ac inter ordinaria in statu ordinario,

APH. vil.

JNterim probe attendendum est ad distinctioneminter divinas & humanas leges; harum , uti con-

stat, adeo stricta non raro obligatio incumbit, utungvem latum ab eadem discedere non sit salutare,ii vel maxime incolumitas hominis periclitetur; sicmiliti, stationem, sub comminatione capitalis sup-plicii, si discedat, injunctam, minime consultum estdeserere, etsi mors ipsa in oculis versatur. Diyw**

9

illas puta, quae DEUM pro objecto habent, praeser-tim negativae, ejusdem, si quae aliae, tenoris atquerigoris, esse sunt censendae, nempe ut exceptionemillae neque patiantur in iis, quae supereminentis im-perii illius majestatem directe laedunt, quantacun-que urgeat nostrae incolumitatis necessitas ; nempesi in eo statu conflictus suerimus, ut omissio alicu*jus rei nobis non penitus impossibilis fuerit. Habetin illo casu nostra obligatio pro objecto rem ahso•lute necesiariam , cujus illa perpetuo indoles est,ut omnem minoris mali electionem, libertatem, o-mne voluntatis exercitium: atque hinc omnem ob-ligationem in contrariam partem inclinantem, re-spuat. Velit quis huc trahere exemplum septemMaccabaeorum, esum carnis suilis aversantium at-que detrectantium, non erit nobis contrarius, nisiponatur illos obsidione cujusdam urbis dausos suiste,nihilque praeter carnem suillam ad vitam sustentan-dam habuisse. In hoc casu minus utique malum suis-set edere, quam legem servando perire, idque eo ma-gis , quo certius constat, occupationem urbis potiusheic intendi, quam scandali peccatum; in altero au-tem casu non item, utut itavideripoterit si enim edis-sent, maximum certe idemq; gravissimum penes bonosexcitassent scandalum ,

& gaudio triumphi prope maliexsultassent. In ejusmodi casibus nexus inter legem &

officium est strictissimus. strictisiimum dico, quia le-gis positivse strictae curatissima inibi conspicitur pri-mum obligatio, mox observatio. Divinas asfirma-tivae» sive ipsum DEUM, live alios pro objecto sict-

10

beant, non ejusdem sunt rigoris, quamvis Danielcultum Dei externum, prohibente regis edicto, ne-gligere noluerit, Dan. VI; io. Obligatio enim nonprius invenit locum, quam possibilitas legis obedien-dx adest, qua absente, neglectus eo minus imputa-tur, quo imputabilitas non modo actum sidentis scvolentis, sied etiam possibilitate gaudentis involvat.Ex allatis nunc insiertur, necessitatem, in statu irre-gulari, quoque sie reserre ad officium, ut principi-um ad principiatunu

d?H. mu

EXtra casium necessitatis& pactionem officia huma-nitatis omnem coactionem eludunt, ut ex ante-

cedentibus constat. Ideo Ifraelitis, siummo etiam Nu-mine jubente, necesium suit a siliis Esiau aquam eme-re, cum terram eorum transirent Deut: II: 6. Etcum hoc accidit, idem nexus inter officia impersetcta& legem cogentem, atque inter legem cogentem,& officia perfecta, esse videtur.

AsH. IX.

IN actibus coactionem nesicientibus, religiosios jamloquimur, eosdemque tam internos’, quam exter-

nos, nexus in sie, inter legem & officium non ideosiolvitur, quod ejusmodi actiones legi exacte non re-sipondeant. Notum est dari gradus intelletsus & indegradus cognitionis, minimum duos, sicientificas sicili-cet & opinativae. Ex gradibus intellectus atque co-gnitionis oriuntur judicia varia, objecto vel consien-tientia, vel ab eodem dislentientia} variantibus juds*

11

eiis st cogitationibus, variant etiam motlva, tamquod ad quantitatem, quam qualitatem; &ut jhdicia ,

vel in vera vel in salsa abeunt: pro ratione motivo-rum iterum,actiones nominatas variant, sic actionesreligiosae in Christiano, haretico,ethnico,vel rite velperperam, idque diverso modo, ad legem se habereposTunt. Hoc vero non impedit, quominus nexusinter legem & in DEUM officia, quod ad obligatio-nem strictiorem atque veram, indissblubilis in Je per-sistat, quamvis officia sallant, & debito objecto ejus-que perfectionibus non congruant. Quid? quod spe-ciem cohaerentiae inter legem & actiones suas, quam-vis non recte comparatas, quod ad obligationemdebiliorem, figurari posse, ethnici st haeretici opi-nentur utrinque.

ash. jt,

QUi officia erga DEUM pro onere reputat, ve-rum nexum inter legem & officium, si nonprorsus dissolvit, tamen invertit, cum in locum

motivorum voluptatis, motiva taedii substituat.AtH. Xli

EX notione legis evidens cst, inter eandem stactiones somni non esso nexum, quoniam in

illo statu vix ulla datur scientia sui, nedum con-scientia, nulla perceptio, multo minus apperceptio,nulla, ex consequemi, cognitio intellectus,neque,ex distincta boni reprssentatione, voluntatis aliquainclinatio. Ob easdem serme rationes, inter le-gem st actiones infantum, suriosorum, mente ca-ptorum st summe ebriorum, sui neque compotum,nexus nunquam sere invenitur.

12

APH. XII.

INter actiones brutorum & legem, cujus non suntcapacia, nexus frustra quaeritur, nili instinctum

sui conservandi, nulli non rei creatae inditum,significationem legis, proprie sic dictae, subire ve-limus, quod omnino absurdum elt censendum. Eamob causiam certe nulla officia, nisi improprie taliajin eadem cadere possunt. Inde quae in relationead illam, puta inseriorem naturam, perpetranturlaeta aut dolorifica, eadem prout in nosmet ipsosvel in alios redundant ita hominis agentis quo-que misericordiae vel immisericordiae tribuenda, inillius laudem vel vituperium cedere sunt censenda.Hinc neque proprie dici potest, injuriam illis, simale tractentur, verum DEO eorum conditori, in-serri. id quod de rerum inanimatarum abusu quo-que sentiendum est.

Et vel ex hisce levissimis paucissimisque quodam-modo patere existimamus, qualis inter legem & os-

sicium, tam in statu regulari, quam irregu-lari, nexus intercedat.DEO sOLI GLORIA,