czerwony alert - bill browder

7/23/2019 Czerwony Alert - Bill Browder

1/294


2/294

Wicej Darmowych Ebookw na: www.FrikShare.pl


3/294


4/294

Tytu oryginau:REDNOTICE

Copyright Hermitage Media Limited 2014Copyright 2015 for the Polish edition by Wydawnictwo Sonia Draga

Copyright 2014 for the Polish translation by Wydawnictwo Sonia Draga

Projektgraficzny okadki: Mariusz Banachowicz

Redakcja:Jacek RingKorekta:Anna Just, Iwona Wyrwisz

ISBN:978-83-7999-253-9

WYDAWNICTWOSONIA DRAGA Sp. z o.o.Pl. Grunwaldzki8-10, 40-127 Katowice

tel. 32782 64 77, fax 32 253 77 28

e-mail:[email protected]

www.facebook.com/wydawnictwoSoniaDraga

E-wydanie2015

Skadwersj ielektronicznej:Virtualo Sp. z o.o.
http://virtualo.eu/http://www.soniadraga.pl/http://virtualo.eu/http://virtualo.eu/http://www.facebook.com/wydawnictwoSoniaDragahttp://www.soniadraga.pl/mailto:[email protected]


5/294

Spis treci

Dedykacja

1. Persona non grata

2. Jak by buntownikiem w rodzinie komunistw?

3. Chip i Winthrop

4. Moemy przysa kobiet, ktra ogrzeje pana w nocy

5. Czech bez pokrycia

6. Trawlery z Murmaska

7. La Leopolda

8. Greenacres

9. Noc na pododze w Davos

10. Akcje uprzywilejowane

11. Sidanco

12. Zota rybka

13. Prawnicy, spluwy i kasa

14. Przerwanewakacje w Villa dEste

15. Wszystko kiedy si koczy

16. Wtorki z Morriem

17. Analiza kradziey

18. Pidziesit procent

19. Zagroenie bezpieczestwa narodowego

20. Vogue Cafe

21. G8

22. Naloty

23. Departament K

24. W Rosji tylko banie dobrze si kocz

25. Aparatura zaguszajca

26. Zagadka


6/294

27. DHL

28. Chabarowsk

29. Dziewite przykazanie

30. 16 listopada 2009

31. Kamstwo katyskie

32. Wojna Kylea Parkera

33. Senator McCain

34. Nietykalni

35. Konto w banku szwajcarskim

36. Podatkowa Ksina

37. Jak si robi kiebas

38. Delegacja Makina

39. Sprawiedliwo dla Siergiej a

40. Upokorzenie

41. Czerwony alert

42. Uczucia

Podzikowania

Zdjcia

Przypisy


7/294

SiergiejowiMagnitskiemu,

najodwaniejszemu czowiekowi,jakiegopoznaem.


8/294

hociaopowiedziana w tej ksice historia jest prawdziwa, bez wtpienia wywoa oburzenewnych bardzo wpywowych i gronych ludzi. Dla bezpieczestwa niewinnych osb niektazwiska i nazwy miejsc zostay zmienione.


9/294

zerwony alert ogaszany przez Interpol komunikat z daniem aresztowania poszukiwansoby celem dokonania ekstradycji. Czerwony alert Interpolu jest formalnie najbardziej zblioo midzynarodowego nakazu aresztowania procedur, jaka jest obecnie stosowana.


10/294

ROZDZIA 1

Persona non grata13listopada 2005

Jestem czowiekiem, ktry przywizuje wag do liczb, tote zaczn od kilku, ktre maj dunaczenie: 260, 1 i 4 500 000 000.

A oto co si za nimi kryje: co drugi weekend lataem z Moskwy, gdzie mieszkaem, ondynu, ktry uwaaem za swj dom. W cigu ostatnich dziesiciu lat przemierzyem t dro60 razy. Celem numer jeden kadej z tych podry bya dla mnie wizyta u syna, Davidwczas omioletniego, ktry mieszka z moj by on w Hampstead. Kiedy si rozwiodeodjem zobowizanie, e bez wzgldu na wszystko bd go odwiedza co drugi weekend. Nig

e zamaem tej obietnicy.Miaem4500 000 000 powodw, by za kadym razem wraca do Moskwy. Tyle wynos

dolarach cakowita warto aktyww, ktrymi zarzdzaa moja firma, Hermitage Capity em jej zaoycielem i prezesem , a w cigu ostatniej dekady pomogem wielu ludziom zaronstwo pienidzy. W 2000 roku spka ta zostaa uznana za najbardziej wydajny z funduswestycyjnych, jakie dziaaj na rynkach wschodzcych. Inwestorom, ktrzy byli z nami

996 roku, kiedy to rozpoczlimy dziaalno, zapewnilimy zyski rzdu 1500 procent. Sukrmy znacznie przers moje najbardziej optymistyczne zaoenia. Postsowiecka Rosja stan

obliczu imponujcych moliwoci w historii rynkw finansowych, a praca w tym kraju byrwnym stopniu wyzwaniem czasem niebezpiecznym jak rentownym interesem. Nige grozia nam nuda.

Podrowaem z Londynudo Moskwy tyle razy, e znaem ju na wylot kady szczegWiedziaem, ile zajmie kontrola na Heath row, po jakim czasie znajd si w samolocie Aerof

jak dugo bd czeka, zanim maszyna oderwie si od ziemi i odleci na wschd, ograjcego si w wieczornym mroku kraju, gdzie w poowie listopada zaczynaa si rona zima. Lot trwa 270 minut. To wystarczyo, eby przejrze Financial Times, Sundelegraph, Forbesa i Wall Street Journal, a take j akie wane dokumenty i e-m aile.

Kiedy samolot wznosi si w powietrze, otworzyem aktwk i wyjem z niej swoj lektuW rodku obok pliku akt, gazet i kolorowych magazynw spoczywaa maa skrzana saszetMiecia 7500 dolarw w studolarowych banknotach. Dziki nim bybym w o wiele lepszy

ooeniu, gdybym musia opuci Moskw na zawsze, podobnie jak ci, ktry m udao si umknPhnom Penh albo Sajgonu, zanim wszystko dookoa pogry o si w chaosie i obrcio w ruin

Ale ja nie uciekaem z Moskwy. Co wicej, wracaem tam. Wracaem do pracy i dlatehciaem by na bieco z wydarzeniami ostatniego weekendu.

Moj uwag zwrci artyku w magazynie Forbes, ktry przeczytaempodkoniec podr

powiada o Amerykaninie chiskiego pochodzenia, niejakim Judzie Shao, ktry podobnie jakkoczy studia podyplomowe w zakresie zarzdzania na Uniwersytecie Stanforda. Nie znae


11/294

o, bo studiowa kilka lat pniej, lecz tak samo jak ja by odnoszcym sukcesy biznesmeneobcy m kraju. W j ego przypadku w Chinach.

Shao popad w konflikt ze skorumpowanymi chiskimi urzdnikami i w kwietniu 1998 roosta aresztowany, poniewa odmwi wrczenia poborcy podatkowemu z Szanghaju apwy sokoci 60 ty sicy dolarw. Ostatecznie na podstawie sfabry kowany ch zarzutw skazano go

zesnacie lat wizienia. Kilku absolwentw Stanforda zorganizowao kampani na rzecz jewolnienia, ale ich wysiki nic nie day. Jak si dowiedziaem, Shao nadal gni w jaki

draajcym chiskim wizieniu.Czytajc ten artyku, poczuem zimny dreszcz. Jeli chodzio o robienie interesw, Chiyy dziesi razy bezpieczniejsze od Rosji. Kiedy samolot zacz schodzi do ldowan

kierunku pooonego trzy tysice metrw niej moskiewskiego lotniska Szeremietiewastanawiaem si przez kilka minut, czy aby nie jestem gupcem. Od lat moje podejcie westowania polegao w gwnej mierze na aktywnym korzystaniu z praw przysugujcy

dziaowcom. W Rosji byo to rwnoznaczne z prowokowaniem korupcji wrd oligarchrupy okoo dwudziestu ludzi, ktrzy po upadku komunizmu podobno zagrabili 39 procent majtastwowego i niemal z dnia na dzie stali si miliarderami. To do nich naleaa wikszo sp

bracajcych udziaami na rosyjskim rynku giedowym i czsto oligarchowie okradali je bkrupuw. Przewanie wygrywaem utarczki z nimi i chocia dziki takiej strategii mj fundueszy si powodzeniem, to przy sporzy em sobie przez ni wielu wrogw.

Skoczyem czyta artyku o Shao i pomylaem: Moepowinienemprzystopowa. Mam ogo y. Oprcz Davida w Londynie mieszkaa moja nowa ona. Elena bya Rosjank, pikniezwykle inteligentn kobiet, ktra wanie spodziewaa si naszego pierwszego dziecka. Moowinienemwrzuci na luz.

Ale gdy koa podwozia dotkny pasa startowego, odoyem gazety, wczye

ackberryego i zamknem aktwk. Zaczem przeglda e-maile. Porzuciem rozmylanShao i oligarchach, eby zaj si tym, co przegapiem, bdc w powietrzu. Musiaem przejdpraw celn, dosta si do samochodu i wrci do domu.

Port lotniczy Szeremietiewo to dziwne miejsce. Terminal, z ktrym byem obeznaajlepiej, Szeremietiewo 2, zosta wybudowany z okazji olimpiady w Moskwie w 1980 roiedy oddawano go do uytku, musia robi imponujce wraenie, ale w 2005 roku by ocno nadgryziony zbem czasu. We wntrzu unosia si wo potu i tanich papierosw, a su

dobiy rzdy metalowy ch cy lindrw, ktre wy glday jak zardzewiae puszki. Nie by o kolej kiontroli paszportowej, wic podrny musia zaj miejsce w tumie ludzi i pilnowa, eby ne wepchn si przed niego. I Boe uchowaj przed odpraw bagaow. Nawet majc j

odstemplowany paszport, trzeba byo czeka kolejn godzin na odbir walizki. Takie powitanRosj po trwajcym przeszo cztery godziny locie nie byo wcale zabawne, zwaszcza g

rzechodzio si przez to wszystko co drugi weekend, jak ja.Podrowaem w taki sposbod 1996 roku, ale po kilku latach jeden z moich przyjac

owiedzia mi o tak zwanym serwisieVIP-w. Pozwala on za niewielk dopat zaoszczdodzin, a czasem nawet dwie. Wprawdzie nie zapewnia adnych luksusw, ale by wart swoeny.

Z samolotu udaem siprostodo poczekalni dla VIP-w. Jej ciany i sufit byy pomalowaa kolor zielonego groszku, a podog pokrywao beowe linoleum. Obite czerwonobrzow sk


12/294

otele byy nawet dosy wygodne. Oczekujcym podrnym serwowano sab kaw albo zbocno zaparzon herbat. Poprosiem o herbat z plasterkiem cytryny, po czym wrczye

aszport urzdnikowi suby migracy jnej i natychmiast signem po smartfon.Zaabsorbowanyprzegldaniem poczty elektronicznej nie zwrciem nawet uwagi, e poja

mj kierowca, Aleksiej, ktremu wolno byo wchodzi do poczekalni, i wda si w rozmowurzdnikiem. Czterdziestojednoletni Aleksiej by moim rwienikiem, ale w przeciwiestwie nie mia prawie dwa metry wzrostu, way ponad sto kilo i by blondynem o grubo ciosany

ysach twarzy. Ten byy pukownik moskiewskiej drogwki nie zna ani sowa po angielsku, gdy si nie spnia i zawsze udawao mu si wyga od mandatu, kiedy milicja zatrzymywao za jakie drobne wy kroczenia.

Nie zwrciem uwagi na rozmow Aleksieja z urzdnikiem i popijajc letni herbadpowiadaem na e-maile. Po jakim czasie ogoszono przez megafon, e bagae z mojego lotuotowe do odbioru.

Wtedy to uniosem wzrok i pomy laem : Czy ja tu siedz od godziny?Spojrzaemnazegarek. Faktycznie mina godzina. Sam olot wyldowa o 19.30, a by a 20.

waj inni pasaerowie, ktrzy przylecieli wraz ze mn i rwnie czekali w saloniku dla VIP-

awno ju wyszli. Popatrzyem na Aleksieja, a on odpowiedzia mi spojrzeniem, ktre mwiZaraz to wy jani.

Gdy mj kierowca dyskutowa z urzdnikiem, zadzwoniem do Eleny. W Londynie byopiero 17.30 i wiedziaem, e zastan j w domu. Rozmawiajc z on, nie spuszczaem o

Aleksieja i urzdnika suby migracyjnej. Ich wymiana zda szybko przybraa burzliwharakter. Aleksiej raz po raz uderza doni w blat biurka, a jego rozmwca przeszywa niewny m wzrokiem.

Coniegra powiedziaem do Eleny .

Wstaem z fotela i skierowaem kroki w stron biurka, bardziej poirytowany aniepokojony, eby dowiedzie si, o co chodzi. Kiedy podszedem bliej, zdaem sobie sprawe wystpi jaki powany problem. Przeczyem telefon na tryb konferencyjny, eby Eleoga tumaczy. Jzyki obce nigdy nie byy moj mocn stron i nawet po dziesiciu lataRosji znaem tylko podstawowe zwroty .

Rozmowa cigna si w nieskoczono. Jak na meczu tenisowym obracaem gow jedn, to w drug stron. Myl, e chodzi o wiz, ale ten czowiek nic o tym nie wspomina wyjania Ele

pewnym momencie.Chwil pniej do poczekalni weszo dwch umundurowanych urzdnikw su

igracy jnej . Jeden z nich wskaza na mj telefon, a drugi na baga. Kamisi rozczy i i za nimi zwrciem si do Eleny. Zadzwoni do ciebie,

lko bd mg.Zakoczyem rozmow, a jeden z mczyzn wzi moje walizki. Drugi trzyma mo

okumenty. Zanim opuciem poczekalni w ich towarzystwie, spojrzaem na Aleksieja. Srzygarbiony ze spuszczonym wzrokiem i lekko rozchylonymi ustami. Sprawia wraenagubionego. Wiedzia, e kiedy w Rosji co zaczyna si psu, zazwyczaj psuje si j u na dobre

Dwajurzdnicy poprowadzili mnie bocznymi korytarzami budynku lotniska do oglnej hdpraw. Zadawaem im pytania amanym rosyjskim, oni jednak nie odezwali si ani sowe


13/294

dstawili mnie do izby zatrzyma i tam zostawili. W jaskrawo owietlonym wntrzu stao kildw przymocowanych do podogi plastikowych krzese, a ze cian tu i wdzie odazuszczone paty beowej farby. Na krzesach siedzieli w nonszalanckich pozach inni zatrzymaady z gniewn min. aden si nie odzywa i wszyscy palili papierosy.

Naprzeciwlegym kracu pomieszczenia za oszklonym kontuarem siedziao kilku urzdnikmundurach. Zajem miejsce w pobliu nich i usiowaem zrozumie, co si dzieje.

Z jakiego powodu pozwolono mi zatrzyma wszystkie rzeczy wcznie z telefone

omrkowym, ktry nie straci zasigu. Poczytaem to za dobry znak. Prbowaem jako dnale w tym pooeniu, ale wtedy przypomnia mi si artyku o losach Judea Shao.Spojrzaemnazegarek. Bya 20.45.Ponownie zadzwoniem do ony. Elena nie bya zmartwiona. Oznajmia mi, e wan

rzygotowuje not dla brytyjskiej ambasady w Moskwie, ktr wyle faksem, kiedy tylko bdotowa.

Zadzwoniem rwniedo Ariela, byego agenta Mosadu, ktry pracowa dla mojej firmako doradca do spraw bezpieczestwa. W Rosji uchodzi za jednego z najlepszych specjalist

brany i byem przekonany, e zdoa rozwiza mj problem .

Ariel by zaskoczony, kiedy mu opowiedziaem, co si wydarzyo. Oznajmi, e mkontaktowa si z kilkoma osobami, a potem odezwie si do mnie.

Okoo 22.30 zadzwoniem do ambasady brytyjskiej, gdzie poczono mnie z Chriseowersem z sekcji konsularnej. Bowers otrzyma faks od Eleny i zna ju moj sytuacprzynajmniej wiedzia tyle co ja. Jeszcze raz potwierdzi wszystkie moje dane dat urodzenumer paszportu i dat wydania wizy. Uprzedzi mnie, e prawdopodobnie niewiele da radziaa, poniewa jest niedziela wieczorem, ale bdzie si stara.

PanieBrowder odezwa si na koniec. Czy dali panu co do jedzenia albo picia?

Nie odparem.Bowerswy da cichy pomruk, a j a podzikowaem mu i poegnaem si.Prbowaem rozsi siwygodnie na plastikowym krzele, ale byo to niemoliwe. C

yn powoli. Wstaem i zaczem si przechadza po sali w kbach tytoniowego dymtaraem si unika bezmylnych spojrze innych mczyzn, ktrzy te zostali zatrzymaadzwoniem do Ariela, ale nie odbiera telefonu. W kocu podszedem do przepierzenkaleczc rosyjski, zaczem mwi do urzdnikw za szyb. Nie zwracali na mnie uwagi. Dch by em nikim. Co gorsza staem si ju winiem .

Warto nadmieni, e prawa jednostki nie ciesz si w Rosji zbytnim powaaniem. Luowica si dla kraju, wykorzystuje w charakterze ywych tarcz, kart przetargowych alwy kego misa armatniego. Kadego m ona by o si pozby, jeeli zachodzia taka koniecznoynna wypowied Stalina trafiaa w samo sedno: Nie ma czowieka, nie ma problemu.

Wtedy to znw przypomniaem sobie artyku z Forbesa o losach Judea Shao. Cprzeszoci powinienem by zachowa wiksz ostrono? Zdyem ju przywykn

walczania oligarchw i skorumpowanych rosyjskich urzdnikw, tote uodporniem si na my ja rwnie mgbym znikn, gdyby kto bardzo tego chcia.

Pokrciem gow, aby odegna myli o Shao. Znw podszedem do stranikw, e

prbowa dowiedzie si od nich czegokolwiek, ale na prno. Wrciem na krzeso i ponownybraem numer telefonu Ariela. Tym razem odebra.


14/294

Co sidziej e? zapytaem. Zadzwoniemdokilku osb, ale nikt nie chce o tym mwi. Cochceszprzez to powiedzie? To, e nikt nie chce o tym mwi. Przykro mi, Bill, ale potrzebuj wicej czasu. J

edziela wieczr. Tak naprawd wszyscy s nieosigalni. Dobra.Dajmi zna, kiedy tylko czego si dowiesz. Jasne.

Rozczyem si i ponownie zadzwoniemdoambasady. Brytyjscy dyplomaci rwnie nosunli si ani kroku. Albo natrafiali na opr nie do przezwy cienia, albo moje dane jeszcze ostay wprowadzone do systemu, albo jedno i drugie.

Czy dali panu co do jedzenia albo picia? znw zapyta konsul, kiedy nasza rozmowobiega koca.

Nie odpowiedziaem .Pytanieto wydawao si zgoa bez znaczenia, ale Chris Bowers by cakowicie odmienne

dania. Zapewne mia ju wczeniej do czynienia z sytuacj tego rodzaju, ja za odnioseraenie, e takie przetrzymywanie ludzi bez posiku i wody to typowo rosyjska taktyka.

Mina pnoc, a pomieszczenie wypenialikolejni zatrzymani. Wszyscy byli mczyznawygldali na mieszkacw dawnych republik radzieckich Gruzinw, Azerw, KazachOrmian. Ich baga, o ile mieli jakikolwiek, stanowiy zwyke worki marynarskie lub potny

ozmiarw dziwaczne nylonowe torby na zakupy poowijane tam klejc. Wszyscy brzerwy palili, niektrzy rozmawiali szeptem, ale nikt nie okazywa adnych emocji i nyglda na zmartwionego. Podobnie jak stranicy, oni rwnie zdawali si mnie nie zauwa

ho wyranie nie pasowaem do otoczenia byem podenerwowany, nosiem granatowarynark, uywaem smartfona i miaem czarn walizk na kkach.

Poraz kolej ny zadzwoniem do ony. Conowegou ciebie? Nie. Elenawestchna. A u ciebie? Te nic.Musiaa usysze trosk w m oim gosie,bododaa:

Wszystko bdzie dobrze, Bill. Jeeli faktyczniechodzi tylko o wiz, wrcisz tu jutro, eszystko wyjani. Jestem tego pewna.

Jej spokj zacz mi si udziela. Wiem powiedziaem , spogldajc nazegarek. W Anglii bya 22.30. Id spa, kochan

y i dziecko potrzebujecie odpoczynku. Dobrze. Zadzwonidociebie, kiedy tylko czego si dowiem. Ja rwnie. Dobranoc. Dobranoc odrzekem. Kochamci dodaem, lecz Elena ju si rozczya.W mojej gowie zaczy lgn si wtpliwoci. A jeeli to nie jest zwyczajny proble

wiz? Czy kiedy kolwiek zobacz jeszcze Elen? Czy kiedy kolwiek zobacz nasze dziecko, ktre spodziewamy? Czy zobacz jeszcze mojego syna, Davida?

Zmagajc si z pospnym nastrojem, zwinem marynark, ktra miaa mi posuy oduszk, i prbowaem uoy si wygodnie na twardych krzesach, jednak zostay one


15/294

aprojektowane, by nie dao si na nich spa. Poza tym otaczaa mnie zgraja luzowieszczym wy gldzie. Jake miabym zasn, gdy krcili si w pobliu?

Porzuciemtenzamiar.Usiadem z powrotem, signem po blackberryego i zaczem sporzdza list osb, kt

oznaem, przebywajc w Rosji, Wielkiej Brytanii oraz Ameryce, i ktre mogyby mi teomc politykw, biznesmenw i dziennikarzy.

Jeszcze raz zadzwoni do mnie Chris Bowers, ktry wanie koczy dyur w ambasadz

apewni mnie, e czowiek, ktry zajmie jego miejsce, zostanie dokadnie poinformowamojej sytuacji. Nadal by zainteresowany, czy dostaem jaki posiek lub wodpowiedziaem, e nie. Przeprosi mnie, cho nic nie mg na to zaradzi. Najwyran

krztnie notowa wszelkie uchybienia, na wy padek gdyby mogo to okaza si przydatne. Choleasna zaklem w mylach, kiedy skoczylimy rozmow.

Byadrugaalbo trzecia w nocy. Wyczyem smartfon, by nie rozadowa baterii, i znostanowiem si zdrzem n. Wyjem z walizki koszul i zakry em sobie ni oczy . Poknem ucho dwie tabletki nurofenu, eby umierzy bl gowy, ktry zacz mi doskwierrbowaem zapomnie o tym wszystkim. Staraem si przekona samego siebie, e z rana zn

d w podry. e to tylko problem z wiz. e w taki czy inny sposb zdoam wydosta Rosji.

Chwil pniej zasnem.Obudziem si okoo6.30, kiedy do sali wesza kolejna grupa mczyzn. Nie rnili si

ozostaych. Nie zauwayem nikogo, kto wygldaby podobnie jak ja. Pomieszczenie wypenumione szepty i kby tytoniowego dymu. Odr spoconych cia przybra na sile. W ustazuem niewiey posmak i po raz pierwszy zdaem sobie spraw, e bardzo chce m i si pi. Chowers nie bez przyczyny dopytywa, czy mnie nakarmiono i napojono. Moglimy korzyst

toalety, ale ci dranie powinni da nam jaki posiek i wod.Mimo to obudziem si z gbokim przewiadczeniem, e to wszystko jest skutkiem jakiegurokratycznego nieporozumienia. Zadzwoniem do Ariela. Nie zdoa jeszcze ustali, co

zieje, ale poinformowa mnie, e najbliszy samolot do Londynu odlatuje o 11.15. Miaem tylwa wyjcia. Albo mogem zosta aresztowany, albo deportowany, tote utwierdzaem przekonaniu, e odlec tym samolotem.

W miar moliwoci staraem sinieprnowa. Odpowiedziaem na kilka e-maili, jakbyaczyna zwy ky dzie roboczy . Skontaktowaem si z ambasad. Penicy dyur konsul zapewnie, e kiedy tylko zacznie si pora urzdowania, zajm si moj spraw. Pozbieraem swoeczy i jeszcze raz sprbowaem rozmwi si z urzdnikam i. Poprosiem ich o mj paszport,

wnie tym razem nie zwrcili na mnie uwagi. Jakby cae ich zadanie ograniczao si edzenia za szyb i ignorowania zatrzymanych.

Zaczem przechadza sipo sali, co jaki czas zerkajc na zegarek. 9.00. 9.15. 9.24. 9.tawaem si coraz bardziej poirytowany. Miaem ochot porozmawia z Elen, ale o tej porLondynie dopiero witao. Odezwaem si do Ariela, lecz on nadal nie mia dla mnie adny

iadomoci. Przestaem wydzwania do ludzi.O 10.30 zaczem wali pici w szyb,jednakurzdnicy nadal ignorowali mnie z peny

rofesjonalizmem.ZadzwoniaElena. Tymrazem nie zdoaa mnie uspokoi. Obiecaa wyjani, co si dzie


16/294

e zaczynaem nabiera przekonania, e to nic nie da. Oczyma wyobrani coraz wyranidziaem, jak spotyka mnie los Judea Shao.

10.45. Nadobre zacza ogarnia mnie panika.10.51. Jakmogem by tak gupi? Jak zwyky facet z Chicago mg sobie uroi, e gnbien

osyjskich oligarchw ujdzie mu na sucho?10.58. Gupi, gupi, gupi! Jeste gupi i arogancki,Bill! Aroganti skoczony gupiec!11.02. Trafidorosyjskiego wizienia. Trafi do rosyjskiego wizienia. Trafi do rosyjskie

izienia.11.05. Dosali wpadli dwaj stranicy w butach z cholewami i kluczc midzy zatrzymanymodeszli do mnie. Pozbierali moje rzeczy, chwycili mnie pod rce i wyprowadzili z sali. Szlimugimi korytarzami, a potem w gr po schodach. A wic to tak. Teraz wepchn mnie

amochodu i gdzie wywioz. No to si doigraem.Jedenze stranikw kopniakiem otworzy drzwi i znalelimy si w hali odlotw. Moje ser

aczo uderza szybciej , kiedy idc wawy m krokiem, mijalimy bramki i ospaych pasaerotarlimy do punktu odprawy na rejs do Londynu o 11.15, przepuszczono nas na drug stropo chwili weszlimy na pokad samolotu. W popiechu minlimy przedzia klasy biznesow

stranicy posadzili mnie w fotelu od strony przejcia w przedziale klasy ekonomicznej. ade odezwa si do mnie ani sowem. Woyli moj walizk do skrytki bagaowej pod sufite

wy szli. Nie dostaem z powrotem paszportu.Inni pasaerowie z trudem powstrzymywali wcibskie spojrzenia, ale czy mogem im

ziwi? Nie zwracaem na nich uwagi. Uniknem rosy jskiego wizienia.WysaemdoEleny wiadomo tekstow, informujc j, e wracam do domu i wkrtce

obaczymy. Napisaem te, e j kocham.Wystartowalimy. Kiedy koa maszyny z guchym oskotem schoway si w komora

odwozia, ogarna mnie taka ulga, jakiej nigdy dotd nie zaznaem. Nawet to, co przeywaearabiajc i tracc setki milionw dolarw, nie umywao si do tego uczucia.Samolot wznis si na wysoko przelotow i zaczto podawa posiki. Nie miaem n

ustach od dwudziestu czterech godzin. Tego dnia lunch skada si z jakiego paskudztwrzypominajcego boeuf Strogonow, ale odnosiem wraenie, e w yciu niczego lepszego nadem. Zjadem trzy dodatkowe buki, wypiem cztery butelki wody, a potem zasnem.

Obudziem si,dopierokiedy wyldowalimy w Londynie. Samolot koowa, a ja ukadaemylach list rzeczy, z ktrymi musiaem si upora. Przede wszystkim czekao mnie przej

rzez odpraw bez paszportu, ale spodziewaem si, e bdzie to dosy atwe. Anglia bya moomem, a od koca lat dziewidziesitych, kiedy uzyskaem obywatelstwo brytyjskie, mrzybran ojczyzn. Duo wikszy problem stanowia Rosja. Co miaem zrobi, eby wypl z tych tarapatw? Kto za to wszystko odpowiada? U kogo mogem szuka pomocy w Rosu kogo na Zachodzie?

Samolot zatrzyma si, z gonika dobieg dwiczny sygna i wszyscy rozpili pasy. Grzysza kolej na mnie, ruszyem midzy fotelami w stron wyjcia. Byem cakowicogrony w mylach, tote zbliajc si do drzwi, nie zauwayem pilota, ktry przyglda puszczaj cy m pokad pasaerom. Kiedy go mijaem, wyrwa mnie z zadumy , wycigajc r

moj stron. Opuciem wzrok i zobaczyem, e trzyma mj brytyjski paszport. Zabraem ez sowa.


17/294

Odprawa celna zaja pi minut. Wsiadem do takswki i pojechaem do mojendyskiego mieszkania. Gdy dotarem na miejsce, dugo tuliem Elen w objciach. Nigdy

ardzo nie doceniaem bliskoci drugiej osoby .Powiedziaem jej, ebardzoj kocham. Umiechna si, patrzc na mnie wielkimi sarni

czami. Rozmawialimy o moich przejciach i trzymajc si za rce, weszlimy do naszesplnego gabinetu. Zasiedlimy przy biurkach, wczylimy komputery, signlimy lefony i przystpilimy do pracy.

Musiaem znale j aki sposb, eby wrcidoRosji.


18/294

ROZDZIA 2

Jak by buntownikiem w rodzinie komunistw

Gdybycieterazmnie usyszeli, prawdopodobnie nasunoby si wam pytanie: Jak ten fa

am erykaskim akcentem i bry ty jskim paszportem zosta jednym z naj wikszych zagranicznywestorw w Rosji, ktrego wydalono z tego kraju?.

To duga historia, ktra tak naprawd ma swj pocztek w Ameryce w pewnej niezwykmerykaskiej rodzinie. Mj dziadek, Earl Browder, ktry pochodzi z Wichita w stanie Kansy zaoycielem zwizkw zawodowych. Dziaa tak aktywnie, e dostrzegli go komuniw 1926 roku zaprosili do Zwizku Radzieckiego. Wkrtce po przybyciu na miejsce dziadek zro, co zrobiby kady dziarski Amerykanin w Moskwie pozna atrakcyjn Rosjank. Nazywa Raisa Berkman i bya jedn z pierwszych prawniczek w tym kraju. Zapaali do sieb

czuciem i pobrali si. Mieli trzech synw, a pierwszy z nich, Felix, ktry przyszed na wstolicy Rosji w lipcu 1927 roku, zosta moim oj cem.

W 1932rokuEarl wrci do Stanw Zjednoczonych, by zam ieszka wraz z rodzin w Yonkstanie Nowy Jork, i zosta przewodniczcym Komunistycznej Partii Stanw Zjednoczony

wukrotnie, w 1936 i 1940 roku, startowa w wyborach prezydenckich z ramienia swojej parho w kadej z tych kampanii uzyska zaledwie okoo omiu tysicy gosw, jego kandydatuwrcia uwag pogronej w kryzysie Ameryki na wady dominujcego kapitalizmu i zmusszystkich politykw do zmiany nastawienia wobec lewicy. By tak przebojowy, e w 1938 ro

a okadce magazynu Times pojawio si jego zdjcie podpisane towarzysz Earl Browder.Jegoprzebojowo dziaaa rwnie na nerwy prezydentowi Rooseveltowi. W 1941 roku m

ziadek zosta aresztowany i skazany na cztery lata wizienia za oszustwa paszportowozpocz odsiadk w federalnym zakadzie karnym w Atlancie, ale na szczcie za spraojennego przymierza Stanw Zjednoczonych ze Zwizkiem Radzieckim uaskawiono go niej.

Po zakoczeniu wojny Earl spdzi kilka lat w politycznej prni, dopki senator JoseMcCarthy nie rozpta haniebnego polowania na czarownice, usiujc oczyci k

komunistw. Lata pidziesite w Am eryce byy paranoicznym okresem i nie miao znaczenzy kto by dobrym czy zym komunist. Earl przez wiele miesicy by nkany wezwania

przesuchiwany przez Komisj Izby Reprezentantw do spraw Badania Dziaalnontyamerykaskiej.

Przeladowaniapolitycznei pogldy mojego dziadka odcisny swoje pitno na pozostayzonkach rodziny. Moja babka bya rosyjsk intelektualistk ydowskiego pochodzenia i yczya sobie, aby jej synowie angaowali si w nieczyste rozgrywki polityczne. Dla najwyszym powoaniem bya kariera akademicka, zwaszcza w dziedzinie naatematycznych. Felix, mj ojc iec, spenia jej oczekiwania, a nawet je przers, kiedy w wie

zesnastu lat dosta si na studia w Massachusetts Institute of Technology. Co znaczce, ukoc


19/294

w cigu zaledwie dwch lat, po czym podj studia podyplomowe w Princeton i uzysoktorat jako dwudziestolatek.

Chocia mj ojciec nalea do najbardziej obiecujcych modych matematykAmeryce, nie zmieniao to faktu, e by synem Earla Browdera. Kiedy po zakoczeniu

ojny wiatowej prezydent Truman wprowadzi powszechny obowizek suby wojskowej, Febiega si o odroczenie, ale Instytut Bada Zaawansowanych w Prince ton, w ktrym batrudniony, odmwi mu wstawiennictwa. aden z jego przeoonych nie chcia, a

dnotowano, e uj si za synem znanego komunisty. Nie uzyskawszy odroczenia, Featychmiast zosta wcielony do wojska i rozpocz sub w 1953 roku.Po wstpnym szkoleniu otrzyma przydzia do jednostki wywiadu wojskowego w F

Monmouth w stanie New Jersey, gdzie pracowa przez kilka tygodni, zanim dowdca zwrwag na jego nazwisko. Potem wszystko potoczyo si szybko. Pewnej nocy zerwano pryczy, wsadzono do samolotu transportowego i wysano do Fort Bragg w Karolinie Pnocndzie przez kolej ne dwa lata obsugiwa pomp na stacj i paliw pooonej na obrzeach bazy .

Gdy w 1955 roku wyszed do cywila, zgosi swoj kandydatur na pierwszy uczelniaakat, jaki znalaz stanowisko adiunkta na Uniwersytecie Brandeis. Naukowcy z Brandeis n

ogli uwierzy w swoje szczcie, dowiedziawszy si, e wybitny matematyk z Prince ton chnimi pracowa. Kiedy jednak zarekomendowali go wadzom uczelni, te nie chciay wspier

yna by ego przywdcy partii komunistycznej .W owymczasie rad nadzorcz uniwersytetu kierowaa Eleanor Roosevelt i chocia to

by odpowiedzialny za wtrcenie mojego dziadka do wizienia, ona sama stwierdzinajbardziej antyamerykaskie, co moglibymy zrobi, to odmwi zatrudnienia wielkiemaukowcowi z powodu tego, kim by jego ojciec. Felix otrzyma w kocu t posad, dziki ktniej trafi do Yale, Princeton i na Uniwersytet Chicagowski, gdzie ostatecznie zosta dziekane

ydziau matematycznego. Jego dugoletnia kariera obfitowaa w liczne sukcesy i w 1999 rorezydent Clinton uhonorowa go Narodowym Medalem Nauki, najwyszym amerykaskyrnieniem za osignicia w dziedzinie matematyki.

yciemojej matki byo rwnie niepospolite. Eva przysza na wiat w 1929 roku w Wiednako crka samotnej ydwki. W 1938 roku antysemicka polityka nazistw nie pozostawiadnych zudze i kady yd, ktry mia tak moliwo, stara si znale jak najdalej uropy. Poniewa tak wiele osb uciekao do Stanw Zjednoczonych, e uzyskamerykaskiej wizy graniczyo z niemoliwoci, moja babka podja bolesn decyzj i oddawoj crk do adopcji, aby zapewni j ej szans na lepsze ycie za oceanem .

Applebaumowie, mie ydowskie maestwo z Belmont w stanie Massachusetts, zgodzilirzyj Ev do siebie. Dziewicioletnia dziewczynka samotnie przejechaa Europ pocigienastpnie popyna statkiem do Ameryki, gdzie czekaa na ni nowa rodzina. Dotarszy do codry, czua si oszoomiona wiatem, w ktrym znalaza schronienie. Przez kilka kolejnych oja matka mieszkaa w wygodnym domu, w ktrym miaa wasny pokj i moga si bawcocker spanielem na zadbanym trawniku w ogrodzie, z dala od morderczego szalestwa wojn

Podczas gdy Eva przyzwyczajaa si do nowego ycia, moja babka, Erna, zdoaa ucAustrii i trafia do Wielkiej Brytanii. Rozka z crk bya dla niej nie do zniesienia, tote kade

nia staraa si o wiz amerykask, aby mc odzyska ma Ev. Wreszcie po trzech latach arania zakoczyy si sukcesem. Przybya do Bostonu i zapukaa do drzwi domu Applebaum


20/294

Belmont, spodziewajc si radosnego powitania. Tymczasem prawie nie poznaa swojeziecka. Na miejscu zastaa amerykask dziewczynk, ktra tak si zaaklimatyzowaa w nowyomu, e nie chciaa go opuszcza. Po burzliwej ktni moja babka postawia na swoim i zabrrk ze sob. Zamieszkay w wynajtym pokoju w Brookline. Erna pracowaa w szwalni siemdziesit godzin tygodniowo, eby zarobi na utrzymanie, ale doskwieraa im taka bieda, ajwikszym luksusem bya dla nich porcja pieczeni woowej z tuczonymi ziemniakami, ktz w tygodniu zjaday do spki w miejscowym barze. Zamiana ubstwa na dostatek, a pote

nw powrt do ubstwa okazay si tak silnym wstrzsem, e po dzi dzie moja matka zbieaszetki z cukrem, a w restauracji wykrada buki z koszyczkw na pieczywo i chowa je do torebomimo cikich warunkw, w jakich dorastaa, Eva przejawiaa wybitne zdolnoci naukozaproponowano jej pene stypendium na Massachusetts Institute of Technology. Tam w 19

oku poznaa Felixa i po kilku miesicach zostaa j ego on.W 1964rokuprzyszedem na wiat jako dziecko tej dziwnej pary lewicujcych naukowc

W naszym domu rozmawiao si przy stole o teoriach matematycznych i o tym, jak nieuczcirzedsibiorcy prowadz wiat do zguby. Mj starszy brat, Thomas, poszed w lady ojwstpi na uniwersytet w Chicago w wieku pitnastu lat! Ukoczy wydzia fizyki, oczywic

najwysz lokat. Jako dziewitnastolatek uzyska doktorat i obecnie jest jednym z czoowyzykw wiatowej klasy badajcych czstki elementarne.

Z kolei ja znalazem si na przeciwlegym kracu naukowych aspiracji. Kiedy miaewanacie lat, moi rodzice oznajmili, e bior roczny urlop naukowy, i musiaem wybiera, crzycz si do nich, czy pjd do szkoy z internatem. Zdecydowaem si na to drugie.

Matk gnbiopoczuciewiny, pozwolia mi wic wybra szko. Poniewa nie interesowae nauk, tylko jazd na nartach, rozgldaem si za szkoami, ktre znajdoway si w poblrodkw narciarskich. Jedn z nich bya niewielka Whiteman School w Steamboat Sprin

stanie Kolorado.Moirodzice tak gboko tkwili w swoim akademickim wiecie, e nie zadali sobie trudu, aapozna si z poziomem tej szkoy. Gdyby to zrobili, dowiedzieliby si, e w owym cza

Whiteman nie stawiaa wygrowanych wymaga i trafiao tam wiele trudnej modzieyzieciaki, ktre zostay wy rzucone z innych szk albo popady w konflikt z prawem.

Aby dosta si do szkoy z internatem, musiaem przeskoczy sm klas, tote trafiem Whiteman School jako niewysoki trzynastolatek. Byem najmodszy i najmniejszy. Gdy in

czniowie zobaczyli takiego chuderlaka w niebieskim blezerku, od razu upatrzyli sobie w nfiar. Ju pierwszej nocy grupa chopcw wdara si do mojego pokoju i zacza przekopywzuflady, zabierajc wszystko, co wpado im w oko. Kiedy zaprotestowaem, rzucili si na mnzaczli krzycze: Odkrcimy ci cycki, Billy Browder! Odkrcimy ci cycki!.

Takiesceny powtarzay si kadej nocy przez pierwszych kilka tygodni. Byem posiniaczoupokorzony, a co wieczr, kiedy gasy wiata, czekaem przejty zgroz na okrutespodzianki, jakie szykowali dla mnie moi przeladowcy.

Na pocztku padziernika odwiedzia mnie matka. Byem zbyt dumny, by powiedzie tym, co si dzieje. Wszystko to napawao mnie wstrtem, ale mylaem, e zdoa

ytrzyma.

Jednak kiedy tylko wsiadem do samochodu matki, ktrym mielimy uda si na kolacuciy mi nerwy. To wzbudzio jej niepokj i zapytaa, co mi jest.


21/294

Nie zniostegoduej ! wy krzyczaem przez zy . Tu jest okropnie!Nie wyznaem jej, jak si nade mn zncali, i nie miaem pojcia, czy czegokolwiek

omylaa, ale odpowiedziaa: Billy , jeeliniechcesz tu duej by, po prostu powiedz. Zabior ci ze sob do Europy.Nieodpowiedziaem od razu i zaczem rozwaa t propozycj. Kiedy ju dojedalimy

stauracji, podjem decyzj, e cho perspektywa powrotu do maminej spdnicy jawi uszco, nie mog opuci Whiteman School jako pokonany oferma.

Usiedlimyprzy stoliku i zoylimy zamwienie. Kiedy jedlimy, uspokoiem si trocw poowie kolacji uniosem wzrok znad talerza. Wiesz, myl, e zostan oznajmiem. Damsobie rad.Wsplnie spdzilimy weekendi w niedziel wieczorem matka odwioza mnie z powrotem

zkoy. Kiedy si poegnalimy i szedem do swojego pokoju, mijajc sypialnie drugoklasistsyszaem, jak dwaj chopcy mwi szeptem:

Billy ,porana odkrcanie cy ckw.Przyspieszyemkroku, ale tamci ruszyli za mn. Gniew i ponienie wypeniy mnie do te

opnia, e zamiast skrci do swojego pokoju, zawrciem i rzuciem si na mniejsze

przeladowcw. Uderzyem go w nos. Chopak przewrci si, a ja usiadem na nim i zaczekada go piciami, a zala si krwi i dopiero jego kolega chwyci mnie za ramioodcign na bok. Potem obaj spucili mi solidne lanie, a przyszed dozorca, ktry nas rozdziel

Aleod tamtej chwili ju nikt w Whiteman School nie way si mnie tkn.Spdziem tam cay rok i poznaem wszystko to, o czym dotychczas nie miaem pojc

aczem pali papierosy i wymykaem si w nocy, by przemyca alkohol do internatu. Tyzy pakowaem si w rne tarapaty, e pod koniec roku usunito mnie ze szkoy. Wrciem

omu rodzinnego w Chicago, ale nie byem ju tym samym Billym Browderem.

Mojarodzina wyznawaa pogld, e jeli dziecko nie jest wybitnie utalentowane, nie ma dego miejsca na ziemi. Tak bardzo odstawaem od tego ideau, e rodzice nie wiedzieli, co n zrobi. Posyali mnie do rnych psychiatrw, terapeutw i specjalistw, ktrzy mi

nale sposb, eby mnie wyprostowa. Im duej to trwao, tym zacieklej si buntowaeWydalenie ze szkoy byo dobre na pocztek, ale skoro naprawd miaem pognbi moodzicw, musiaem wymyli co wicej .

Olnienie przyszopodkoniec szkoy redniej. Postanowiem ubra si w garnitur, zawizrawat i zosta kapitalist. Nic nie mogo ich bardziej wkurzy.


22/294

ROZDZIA 3

Chip i Winthrop

stnia tylko jeden problem, gdy miaem tak sabe oceny, e kada uczelnia, na ktrej chciae

udiowa, odrzucaa moje podania. Dopiero po interwencji pedagoga szkolnego przyjto mntrybie odwoawczym na uniwersytet stanu Kolorado w Boulder. Wprawdzie fakt,

ledwoci dostaem si na studia, by do upokarzajcy, lecz szybko odzyskaem rezoowiedziawszy si, e wedug rankingu Playboya jest to najbardziej rozrywkowy uniwersykraju.

Wiele razy ogldaem film Menaeria, uznaem wic, e skoro trafiem na imprezowczelni, powinienem rwnie wstpi do bractwa studenckiego. Zapisaem si do bractwa Depsylon i po przejciu wymaganych rytuaw inicjacyjnych zostaem jego czonkiem. Ka

nas mia jaki przydomek Fircyk, Wonny, Bambosz, Chudy a mnie ze wzgldu na czarcone wosy nazywali Brillo.

Jako Brillo bawiem si wietnie, ale po kilku miesicach naduywania alkoholu, uganiania a dziewczynami, patania figli i wylegiwania si godzinami przed telewizorem zaczeochodzi do wniosku, e jeli dalej bd tak si prowadzi, zamiast zosta kapitalist, skocobierajc opaty na parkingu. Miarka si przebraa, gdy pewien kolega z naszego bractwrego uwaaem za swojego idola, okaza si tak silnie uzaleniony od kokainy, e postanow

brabowa miejscowy bank, eby zdoby pienidze na narkotyki, i zosta schwy tany na gorcy

czynku. Kiedy skazano go na dug odsiadk, zadziaao to na mnie jak kube zimnej wozmysowiem sobie, e jeli nie zmieni swojego postpowania, to jedyn osob, ktrej munt da si we znaki, bd ja sam.

Od tamtej pory przestaem imprezowa, kady wieczr spdzaem w czytelni i zaczedobywa najwysze oceny. Pod koniec drugiego roku rozesaem zgoszenia do najlepszyczelni w kraju i zostaemprzy jty na Uniwersy tet Chicagowski.

W Chicago jeszcze bardziej przykadaem si do pracy, a moje aspiracje rosy. Jednak kiebliaem si do ukoczenia studiw, narastao we mnie przemone pragnienie, by okreli, d dalej robi w yciu. Czym bd si zaj mowa jako kapitalista? Kiedy nad tym rozmylaeatknem si na ogoszenie o wykadzie dziekana podyplomowej szkoy biznesu. Jako anowaem zaj jak pozycj w wiecie biznesu, postanowiem wybra si na wykziekan mwi o karierach zawodowych absolwentw chicagowskiej szkoy biznesu, z ktryady robi co wanego i otrzymywa za to dobre wynagrodzenie. Wydawao si oczywiste, astpnym krokiem na mojej drodze bdzie taka szkoa.

Zdaniem dziekana naj lepszym sposobem na to, aby zosta przy jtym do ktrej z czoowyzk biznesu, byo przepracowanie dwch lat w takiej firmie jak McKinsey, Goldman Sachs aldnej z dwudziestu piciu innych o podobnym profilu. Zasypaem je wszystkie lista

wydzwaniaem do nich, proszc, aby mnie zatrudniono. Ale oczywicie to nie byo takie pros


23/294

oniewa kady student o podobnych ambicjach postpowa tak samo. Koniec kocw dostaewadziecia cztery odpowiedzi odmowne i jedn jedyn ofert pracy od Bain & CompaBostonu, firmy nalecej do amerykaskiej czowki w brany zarzdzania i konsultingu. N

yo dla mnie do koca jasne, jak przeszedem selekcj, ale jako mi si udao i skwapliwrzyjem t propozycj.

Spka Bain wybieraa studentw renomowanych uczelni z najlepszymi lokatami, ktrzy botowi przez dwa lata pracowa po szesnacie godzin dziennie siedem dni w tygodniu. W zami

awaa im szans na studia w jednej z czoowych szk biznesu. By jednak pewien szkopnteresy Bain & Company rozwijay si tak prnie, e firma musiaa zatrudni stu dwudziestudenckich niewolnikw zamiast tylko dwudziestu, jak wszystkie inne firmy, w ktrych moyo odby sta. Niestety stanowio to naruszenie nieformalnej umowy, jak spka zawara zkoami biznesu. Szkoy te w rzeczy samej mogy przyj modych konsultantw z Bain, jednwnie dobrze mogy wybra tych z McKinsey, Boston Consulting Group, Morgan Stanloldman Sachs czy dziesitek innych firm, w ktrych harowali za pdarmo ambitni mo

apitalici. Zatem w naj lepszym wypadku miejsc na studiach podyplomowy ch wy starczao tya dwudziestu staystw z Bain & Company, a nie wszystkich stu dwudziestu. Mwic krtk

ona byo urobi sobie rce po same okcie za 28 tysicy dolarw rocznie, zyskujc przy ty6 procent szans na Harvard czy Stanford.

W efekcie proces rekrutacji do szk biznesu doprowadzi do kryzysu wrd nas. Caygodniami popatrywalimy na siebie podejrzliwie i kady prbowa znale sposb, by si jakyrni. Ja z pewnoci w niczym nie byem lepszy od moich kolegw. Wielu z nich ukoczyarvard, Princeton lub Yale i niej eden przewy sza mnie pod wzgldem efekty wnoci pracy .

Ale potem zawitaa mi w gowie pewna myl. Moe i kady z moich konkurentw mg oszczyci wikszymi osigniciami, ale ktry by wnukiem lidera Partii Komunistycznej Stan

jednoczonych? Nikt inny, tylko ja.Zoyem wniosek o przyjcie do dwch szk biznesu, harwardzkiej oraz stanfordzkpodzieliem si z nimi histori mojego dziadka. Harvard niezwocznie odrzuci m

andydatur, za to, ku memu zdumieniu, znalazo si dla mnie miejsce w Stanfordzie. Naleaeo zaledwie trzech staystw Baina, ktrzy tego roku dostali si do Stanfordu.

Pod koniec sierpnia 1987 roku zapakowaem swj dobytek do toyoty tercel i pojechaem rugi koniec kraju do Kalifornii. Gdy dotarem do Palo Alto, zjechaem z autostrady El Carmieal w prawo, na drog Palm Drive, ktra prowadzia prosto do gwnego kampusu. Po oronach drogi cigny si rzdy palm i budynkw w hiszpaskim stylu o dachach pokrytyinianymi dachwkami, ktre poyskiway w socu na tle bkitnego nieba. To bya Kalifornja miaem wraenie, jakbym znalaz si w raju.

Wkrtce przekonaem si, e jestem w raju. Powietrze byo czyste, pogoda soneczkady dzie upywa w bogim nastroju. Wszyscy studenci zarzynali si, eby tutaj traf

racowali za ndzne wynagrodzenie po osiemdziesit godzin tygodniowo, lczeli nokumentami i przysypiali na biurkach, powicajc wszelkie przyjemnoci na otarzu sukce

Wszyscy harowalimy jak niewolnicy i konkurowalimy ze sob, aby si tutaj dosta, ale gdy signlimy ten cel, wiat ukaza si nam z zupenie innej perspektywy. Stanford nie zezwal

by absolwenci pokazywali swoje oceny potencjalnym pracodawcom, ktrzy decyzzatrudnieniu podejmowali na podstawie rozmw kwalifikacyjnych i dowiadcze zawodowy


24/294

andydata. W rezultacie miejsce typowej akademickiej konkurencji zajo co, czego aden z n nie spodziewa atmosfera wsppracy, koleestwa i zaufania. Szybko uwiadomiem sobe w Stanfordzie tajemnica sukcesu nie polega na tym, eby si spisa jak najlepiej. Sukceseyo samo to, e tam studiowalimy. Caa reszta stanowia dodatek. Zarwno dla mnie, jak i dszystkich moich kolegw by y to naj lepsze dwa lata w yciu.

Pobyt w Stanfordzie by nie tylko przyjemnoci sam w sobie, ale mia rwnie na comc nam w wyborze dalszej drogi po ukoczeniu szkoy biznesu. Ale jedno wiedziaem

ewno. Od chwili przybycia do Stanfordu niemal kadego dnia chodzilimy na seformacyjne dla studentw organizowane przez korporacje, spotkania rekrutacyjne przy lunchieczorne przyjcia, kolacje i rozmowy kwalifikacyjne, aby spord tysicy dostpnych posybra t odpowiedni.

Staem w wypenionej po brzegi sali i suchaem, jak trzy specjalistki od marketingu z ProcGamble w plisowanych niebieskich spdnicach, biaych bluzkach i krawatkach opowiad

odekscytowanym tonem, uywajc korporacyjnego argonu o wszystkich tych fantastycznyetodach sprzeday myda.

Poszedem te na przyjcie koktajlowe, ktre urzdzia firma Trammell Crow. Czuem si

m tak obco, e przestpowaem z nogi na nog, podczas gdy wygadani i eleganceksaczycy poklepywali si nawzajem po plecach i gadali pierdoy o baseballu, wielkienidzach i brany nieruchomoci, w ktrej dziaaa spka Tram mell Crow.

Potem znalazem si na bankiecie wydanym przez Drexel Burnham Lambert, gdzalczyem z sennoci, kiedy kilku ysiejcych maklerw w drogich garniturach gldzpasjonujcym wiecie wysokodochodowych obligacji, ktrymi handlowali w swoim biurBeverly Hills.

Nie, dziki pomy laem . Nie, nie i j eszcze raz nie.

Im czciej braem udzia w takich wydarzeniach, tym bardziej obco si czuem, szczeglnoci dao o sobie zna w trakcie pewnej rozmowy kwalifikacyjnej. Dotyczya otniego stau zawodowego w JP Morgan. Nie paliem si zbytnio, by dla nich pracowa,

ake mgbym nie skorzy sta z szansy , jak dawaa jedna z czoowy ch spek na Wall Street?Wszedem do maej sali w orodku rozwoju zawodowego, gdzie powitao mnie dw

ysokich mczyzn po trzydziestce o kwadratowych szczkach i rozoystych ramionach. Jednich mia jasne wosy, drugi brzowe, a obaj nosili koszule z monogramami, ciemne garnitu

d Brooks Brothers i czerwone szelki. Kiedy blondyn podawa mi rk, zauwayem na jeadgarstku rolexa, ktry musia sporo kosztowa. Obaj wrczyli mi swoje wizytwki, ktzekay przygotowane w niewielkich stosikach na blacie biurka. Ich nazwiska brzmiay mnicej jak Jake Chip Brant III i Winthrop Morgan IV.

Rozmowa zacza si od najbardziej standardowego pytania: Dlaczego chcesz pracowa w JP Morgan?Rozwaaem odpowied: Bo mnie tu zaprosilicie, a ja potrzebuj jakiej pracy na lato, a

dawaem sobie spraw, e nie powinienem tego mwi. Zamiast tego rzekem: Poniewa JP Morgan czy w sobie naj lepsze cechy banku inwestycy jne

komercy jnego, co moim zdaniem stanowi niezawodn recept na sukces na Wall Street.

Czy ja naprawd to powiedziaem? pomy laem. Co to, do cholery , w ogle znaczy?Chipowi i Winthropowi moje wyjanienie nie przypado do gustu. Zadali mi jeszcze kil


25/294

wnie standardowych pyta, a ja udzielaem im rwnie niestrawnych odpowiedzi. Na koniWinthrop, chcc mi uatwi nawizanie porozumienia, wkroczy na bardziej neutralny grunt.

A moesz mi powiedzie, Bill, jakie sporty uprawiae na studiach? zapy ta.Odpowied bya prosta nie uprawiaem adnych sportw. Byem takim kujonem, e ledw

najdowaem czas, eby co zje i pj do azienki, nie mwic ju o sporcie. C, tak naprawd adny ch Ale lubi narty i piesze wy cieczki odparem beznamitn

czc, e takie formy akty wnoci fizycznej spodobaj si moim rozmwcom.

Przeliczyem si. aden z nich nie odezwa si ju sowem ani nawet nie zada sobie trudu, nie wzrok znad sterty yciory sw. Rozmowa bya skoczona.Wychodzc na ulic, zdaem sobie spraw, e tych facetw nie obchodzio to, co mw

hcieli jedynie sprawdzi, czy pasuj do rodowiska JP Morgan. Najwyraniej nasowaem.

Zaenowany i zniechcony skierowaem kroki w stron bufetu. Stanem w kolejybraem posiek, po czym zajem miejsce przy stoliku i w roztargnieniu zaczem jerzeykajc ostatni ks kanapki, zauwayem, e do baru wszed mj serdeczny przyjaciel, Kersh. Mia na sobie garnitur, co oznaczao, e te by na jakiej rozmowie kwalifikacy jnej .

Cze, Ken zagadnem. Gdzie by e?Mj przy jaciel odsun krzeso i przysiad si do mnie.

Wanie wracam z rozmowy z JP Morgan. Naprawd? Te poznae Chipa i Winthropa? Jak ci poszo?Ken rozemia si, sy szc te przezwiska, po czym wzruszy ram ionam i.

Nie j estem pewien. Ukadao si raczej niespecj alnie, dopki nie powiedziaem Chipowi,go lata moe korzysta z moich koni do polo w klubie w Hamptons. Od tej pory zrobio s

akiem mio. Ken umiechn si. By niewysokim facetem ydowskiego pochodzen

ywodzi si z klasy redniej, a jego rodzina mieszkaa w Dallas w Teksasie. Z komi do gpolo najwicej mia w yciu do czynienia, gdy zobaczy logo sklepu Ralpha Laurena w galeandlowej w Dallas. A tobie jak?1

A wic bdziemy pracowa razem! Wiedziaem , e dostan t robot, kiedy tybiecaem Winthropowi, e zabior go na rejs moim jachtem, ktry trzymam w klubennebunkport.

adnemu z nas nie zaoferowano wtedy pracy, ale od tamtej pory Ken nazywa mnhipem, a ja jego Winthropem.

Po dowiadczeniu z JP Morgan bez ustanku zachodziem w gow, czemu naraziem si drzucenie ze strony wszystkich Chipw i Winthropw wiata. Nie byem do nich podobny i nhciaem dla nich pracowa. Wybr drogi yciowej, jakiego dokonaem, by reakcj na moiodzicw i wychowanie, jakie odebraem, ale nie zmieniao to faktu, e wci pozostawaednym z Browderw.

Od tamtej pory zaczem szuka pracy, ktra bardziej odpowiadaa mojej osobowooszedem na odczyt, ktry wygasza przewodniczcy zwizkw zawodowych przemyetalurgicznego, i ogarn mnie zachwyt. Miaem wraenie, e sysz gos mojego dziadkwowosego wsatego mczyzny, ktrego z rozrzewnieniem wspominaem, jak siedz

swoim gabinecie penym ksiek, roztaczajc dookoa sodkaw wo dymu fajkowego. Odck mnie zainspirowa, e po wszystkim podszedem do prelegenta i zapytaem go, czy n


26/294

echciaby mnie zatrudni, abym pomaga zwizkom zawodowym negocjowa z korporacjamre wyzyskuj pracownikw. Przewodniczcy podzikowa mi za zainteresowanie, wyjadnak, e dla zwizkw pracuj tylko ludzie z brany metalurgicznej.

Nie ulegajc zniechceniu, przygldaem si innym aspektom biografii mojego dziadre mogyby posuy mi za drogowskaz, i wtedy pomylaem o Europie Wschodninaczcym okresem w jego yciu by pobyt w krajach bloku sowieckiego, a dowiadczenia, ktm zdoby, wywindoway go na pozycj o wiatowym znaczeniu. Skoro wanie tam znalaz d

ebie odpowiednie miejsce, to moe i mnie by si udao.Pochonity takimi refleksjami zaczem rwnie przeglda realne oferty pracy ypadek, gdyby moje poszukiwania utopii spezy na niczym. Jedna z ofert, ktr zoya sposton Consulting Group, dotyczya zatrudnienia w siedzibie jej oddziau na rodkowy

Wschodzie, mieszczcej si w Chicago. Pochodziem z tego miasta, a w Bain zajmowaem oradztwem, co oznaczao, e speniam wszystkie kryteria stawiane nowym kandydatom.

Tylko e ja nie miaem ochoty wraca do Chicago. Chciaem gdzie wyjecha i poznawaleki wiat, a co wicej, chciaem pracowa w tym dalekim wiecie. Tak naprawd chciaey jak Mel Gibson wRoku niebezpiecznego ycia, moim ulubionym filmie. Aby nakoni mn

o przyjcia oferty, Boston Consulting Group zafundowaa mi przelot do Chicago, gdoczyem do pozostaych kandydatw. Modzi konsultanci z rocznym i dwuletnim staem jedo drugim raczy li nas opowieciami o swoim ekscy tujcym yciu w BCG. By o to sympatycze nie trafiao mi do przekonania.

Zwieczeniem caego procesu byo spotkanie z szefem oddziau, Carlem Sternem. W tyulminacy jnym momencie, j ak si spodziewano, miaem ucisn do tego rosego mczyznodzikowa mu wylewnie i powiedzie tak.

No i co o tym sdzisz, Bill? odezwa si Stern y czliwym tonem, kiedy wszedem do j e

abinetu. Bdziesz z nam i pracowa? Wszystkim tutaj naprawd bardzo przypade do gustu.Czuem si m ile poechtany , ale nie m ogem przysta na t propozycj . Niezmiernie mi przy kro odparem. Pascy ludzie przyjli mnie bardzo serdecznie,

rawda jest taka, e nie potrafi sobie wy obrazi, aby m mia mieszka i pracowa w Chicago.Stern by nieco zmieszany , gdy w trakcie rozmw kwalifikacy jnych nie wy raziem adny

astrzee co do Chicago. Zatem to nie w BCG tkwi problem ? Nie, w adny m wy padku.Dy rektor pochyli si nad biurkiem.

W takim razie powiedz mi, prosz, gdzie chciaby pracowa?I o to mi chodzio. Skoro faktycznie mgbym pracowa w dowolnym miejscu, nic nie st

a przeszkodzie, abym powiedzia mu o swoich planach. W Europie Wschodniej . Och. Stern by wy ranie zaskoczony. Nigdy wczeniej nie sysza czego takiego. Op

powrotem na oparcie fotela i spojrza na sufit. Niech pomyl Tak Jak ci zapewiadomo, nie mamy adnych oddziaw w Europie Wschodniej, ale w naszym londyskurze pracuje kto, kto specjalizuje si w tym regionie. Nazywa si John Lindquist. Moglibym

ozna was ze sob, jeli sdzisz, e to wpynie na zmian twojej decyzji. Tak sdz.


27/294

Wspaniale. Zorientuj si, kiedy jest uchwytny, i zorganizuj wasze spotkanie.Dwa tygodnie pniej siedziaem na pokadzie sam olotu, ktry lecia do Londynu.


28/294

Wicej Darmowych Ebookw na: www.FrikShare.pl

ROZDZIA 4

Moemy przysa kobiet, ktra ogrzeje panaw nocy

Siedziba londyskiego oddziau BCG miecia si tu nad stacj linii metra Picadilly Line prreen Park w ekskluzywnej dzielnicy Mayfair. Przedstawiem si w recepcji i skierowaem kro naronego biura Johna Lindquista, ktre przywodzio raczej na myl pracowni jakiegoztargnionego profesora, gdy wszdzie pitrzyy si stosy ksiek i dokumentw.

Gdy tylko zobaczyem Johna, natychmiast dostrzegem w nim co nietypoweW garniturze z Savile Row, krawacie od Hermsa i okularach w rogowej oprawie wyglda jepszona wersja Chipa lub Winthropa, ale mia w sobie rwnie nieporadno typow d

aukowcw. W przeciwiestwie do swoich modszych odpowiednikw z JP Morgan mwi niemzeptem i unika patrzenia prosto w oczy.

Ludzie z Chicago powiedzieli mi, e chcesz pracowa w Europie Wschodniej , tak?agadn, gdy rozsiadem si w jego biurze. Nigdy nie spotkaem w BCG nikogo, kto chciam pracowa.

Moesz mi wierzy albo nie, ale wanie to chc robi.

Dlaczego?Opowiedziaem mu o moim dziadku; o tym, jak mieszka w Moskwie, a potem wrci

anw Zjednoczonych, gdzie kandydowa na prezydenta i zosta twarz amerykaskieomunizmu.

Chciabym robi co rwnie interesujcego jak on. Co, co pasuje do mnie i mojeharakteru.

C, nigdy dotd nie zatrudnialimy komunisty w BCG rzek John, puszczajc do mko, i wyprostowa si na krzele. W tej chwili nie prowadzimy dziaalnoci w Europ

Wschodniej, ale co ci powiem. Jeeli przyjdziesz do nas pracowa, obiecuj ci, e pierwsteres, jaki trafi si nam na Wschodzie, bdzie nalea do ciebie, tak?Szybko si zorientowaem, e John prawie kade zdanie koczy sowem tak?, jak gdyby

y jaki ozdobnik.Nie potrafiem wyjani dlaczego, ale polubiem Johna. Bez ocigania przystaem na je

ropozycj i tak oto staem si pierwszym pracownikiem wschodnioeuropejskiej sekcj i BCG.W sierpniu 1989 roku przeprowadziem si do Londynu i wynajem niewielki do

Chelsea do spki z dwoma kolegami ze Stanfordu, ktrych rwnie sprowadzia tam karieawodowa. Z niecierpliwoci skrcao mnie w odku, gdy w pierwszy poniedziaek wrzenziarsko wkroczyem do wagonu metra na linii Picadilly, gotw wyruszy z BCG na podb


29/294

uropy Wschodniej.Tylko e w Europie Wschodniej nie mielimy w tamtych czasach nic do roboty. W kady

zie j eszcze nie wtedy.Ale potem, 10 listopada, kiedy wraz z moimi wsplokatorami siedziaem w maym salon

gldajc telewizj, wiat zadra pod moimi stopami. Wanie run mur berliski. Niemcy schodniej i zachodniej strony przyszli uzbrojeni w m oty i duta i zaczli go rozupywa kawao kawaku. Patrzylimy, jak na naszych oczach tworzy si historia. Po kilku tygodnia

ksamitna rewolucja ogarna rwnie Czechosowacj.Komunistyczne rzdy upaday jak kostki domina i zapowiadao si, e wkrtce caa EuroWschodnia bdzie wolna. Mj dziadek by najwikszym komunist Ameryki, a ja, przygldaj

tym wydarzeniom, postanowiem, e zostan najwikszym kapitalist Europy Wschodniej.Pierwszy przeom nastpi w czerwcu 1990 roku.

Hej, Bill powiedzia John, zagldajc do mojego biura. To ty chciae pracowa Wschodzie, tak?

Pokiwaem gow. wietnie cign. Bank wiatowy szuka doradcw do spraw restrukturyzacji, ktr

ojad do Polski. Chc, eby sporzdzi projekt przeksztacenia tamtejszej fabryki autobusra upada.

Dobrze, ale ja nigdy wczeniej nie ukadaem takich projektw. Co mam zrobi? Id do Wolfganga. On ci wszystko powie.Wolfgang. Wolfgang Schmidt. Ju na sam dwik jego nazwiska dostawaem gsiej skrki.Wolfgang by menederem, ktry na co dzie kierowa kilkoma zespoami. Powszechn

waano go za jednego z najbardziej uciliwych we wsppracy menederw w londyskddziale BCG. Ten trzydziestokilkuletni Austriak uwielbia podnosi gos, zmusza ludzi

arywania nocy i miesza mody ch konsultantw z botem. Nikt nie chcia z nim pracowa.Zdawaem sobie jednak spraw, e jeli zaley mi na wyprawie do Polski, bd musomczy si z Wolfgangiem. Nigdy nie byem w jego biurze, ale wiedziaem, gdzie najduje. Wszyscy wiedzieli, choby po to, eby omija je szerokim ukiem.

Kiedy przekroczyem prg, moim oczom ukaza si straszliwy baagan. Cae pomieszczenyo zawalone pudekami po pizzy, zmitymi papierami i stosami dokumentw. Wolfgaochyla si zgarbiony nad wielkim segregatorem i wodzi palcem po kartce papieru. Jeilgotne od potu czoo poyskiwao w wietle lampy, a zmierzwione wosy sterczay na wszystkrony. Mia na sobie drog, szyt na miar koszul, a spomidzy rozpitych guzikw wyziekrgy goy brzuch.

Chrzknem, eby zwrci na siebie jego uwag. Co ty za jeden? Wolfgang unis gow i spojrza w moj stron. Bill Browder. Czego chcesz? Nie widzisz, e j estem zaj ty ?Przyszo mi na myl, e powinien by raczej zajty sprztaniem tego chlewu, w kt

amienio si jego biuro, ale zachowaem t refleksj dla siebie. Musz uoy proj ekt restrukturyzacji polskiej fabry ki autobusw. John Lindquist kaza

rzyj z tym do ciebie. Chryste burkn Austriak. Suchaj , Browner, na pocztek znaj d yciory sy naszy


30/294

onsultantw, ktrzy mieli do czynienia z ciarwkami, autobusami, samochodamzymkolwiek, co wedug ciebie m a jaki zwizek. Zbierz ich j ak naj wicej .

Dobra. Mam tu z nimi wrci? Najpierw j e znajd!Meneder znw pochyli si nad segregatorem i wrci do lektury.Opuciem zagracone biuro i udaem si do biblioteki. Przegldajc akta personalne, zdae

obie spraw, dlaczego BCG cieszy si na caym wiecie tak doskona reputacj. Pracowali

as ludzie w kadym zaktku wiata, majcy dowiadczenie we wszystkich dziedzinach. Zesonsultantw z oddziau w Cleveland zrzesza ekspertw od produkcji samochodw, grupa z Tokpracowywaa strategi zarzdzania zapasami dla japoskich koncernw motoryzacyjnykilku konsultantw z Los Angeles specjalizowao si w badaniach operacyjnych. Skopiowaeszystkie potrzebne yciory sy i niezwocznie wrciem do Wolfganga.

Tak szybko, Brower? Nazywam si Browder Tak, tak. Posuchaj , mam y jeszcze par innych zlece w Polsce i faceci, ktr

pracowuj tamte projekty, wyjani ci, co masz zrobi. Ja nie mam na to czasu. A ter

dyby mg Wolfgang machn doni w stron drzwi, dajc mi do zrozumienia, owinienem ju i.

Znalazem potrzebny ch mi konsultantw, ktrzy na szczcie bardzo si ucieszy li, e mog uy pomoc. Przez nastpnych kilka tygodni sporzdzalimy harmonogramy i plany oromadzilimy informacje o tym, jak wspania firm jest BCG. Kiedy skoczylimy, projey tak zgrabnie dopracowany, e nie miecio mi si w gowie, jak mona by go odrzuc

Wrczy limy efekt naszej pracy Johnowi Lindquistowi, ktry przekaza go Bankowi wiatowemzaczo si oczekiwanie.

Dwa miesice pniej do mojego biura wszed Wolfgang, ktry wyglda zaskakujchludnie i radonie. Bill, pakuj si. Lecisz do Polski. Wy gralimy? Oczywicie! Teraz si zacznie prawdziwa robota.Wpadem w eufori.

Mam zacz dzwoni do ekspertw, ktrych ujlimy w proj ekcie, eby si upewni, cnami polec?

Wolfgang zmarszczy brwi. O czym ty mwisz? Jasne, e nie. Ty lko ty bdziesz pracowa nad t spraw odpar,

zym uderzy doni we framug, odwrci si i odszed energicznym krokiem.Nie mogem w to uwierzy. Wymieniem w projekcie tylu imponujcych specjalist

Polacy wybrali tylko mnie? Konsultanta z zaledwie rocznym staem, ktry nie mia zieloneojcia o autobusach ani tym wszystkim, co si z nimi wie. Przepeniay mnie ze przeczuce zachowaem je dla siebie. To byo moje wymarzone zadanie. Musiaem tylko zacisn zprzystpi do dziaania.

Pod koniec padziernika 1990 roku, blisko rok po zburzeniu muru berliskiego, wraz z Johne

Wolfgangiem oraz dwoma innymi pierwszorocznymi konsultantami wszedem na pokamolotu linii lotniczych LOT, ktry odlecia do Warszawy. Na miejscu powitali nas czte


31/294

rzedstawiciele Banku wiatowego oraz dwaj pracownicy Autosana, zagroonej fabryki, ktielimy ratowa od bankructwa. Po odprawie bagaowej wsiedlimy do autobusu mautosan i wyruszy limy w stron Sanoka, gdzie m iecia si siedziba przedsibiorstwa.

To bya duga podr. Warszawa wkrtce ustpia miejsca wiejskim terenom, ktjesiennej szacie prezentoway si malowniczo, jednak wywieray rwnie nie

rzygnbiajce wraenie. W Polsce niedawno upad rzd komunistyczny i warunki w tym krakazay si cisze, ni przypuszczaem. To byo jak podr wehikuem czasu do 1958 rok

amochody na drogach byy przestarzae, a poboczami jedziy furmanki zaprzone w konWiejskie gospodarstwa przedstawiay obraz ndzy, a domy w miastach, gdzie krlowaetonowe bloki w sowieckim stylu, popaday w ruin. Polacy cierpieli z powodu braku ywnoadmiernej inflacj i, przerw w dostawach prdu i caej masy innych niedogodnoci.

A mimo to, siedzc w tym rozklekotanym autobusie z czoem przycinitym do szybylaem: To jest wanie to miejsce, w ktrym chc pracowa. Przede mn rozpocieraa

zeroka droga pena nowych m oliwoci.Po szeciu godzinach dotarlimy do Sanoka, miasta liczcego niespena pidziesit tysi

ieszkacw, pooonego wrd zalesionych wzgrz na poudniowym wschodzie Polski zaledw

lkadziesit kilometrw od granicy z Ukrain. Zajechalimy przed restauracj nalec rzedsibiorstwa Autosan i weszlimy do rodka. Na nasze powitanie wydano bankiet, na ktryy obecny zarzd spki oraz delegacja Banku wiatowego. aden z goci nie odway kosztowa poczstunku ociekajcych tuszczem kotletw, rozgotowanych ziemniakw i szieprzowiny ze smakowicie wygldajc galaretk. Oprcz zapachu tego niezbyt apetycznedzenia w powietrzu unosia si wo przemysowych rozpuszczalnikw dobiegajca z pobliskbryki. Odniosem wraenie, e kady, kto nie pochodzi z Sanoka, chce si std jak najszybcydosta. Jednak dyrekcj a fabry ki nie zamierzaa nas wy puci, a toasty i anegdoty cigny

o pnego wieczora. W kocu o 23.15, kiedy podawano kaw, przedstawiciele Banwiatowego niezgrabnie podnieli si z krzese, poegnali si i wyszli, by odjecha autobusem zeszowa, najbliszego miasta dysponujcego przyzwoitym hotelem.

Moi koledzy z BCG odczekali, a bankierzy znikn z pola widzenia, po czym rwnie wsopucili sal. Ne zewntrz Wolfgang zacz si targowa z dwoma takswkarza

szeciogodzinny nocny kurs do Warszawy .Zostaem na placu boju sam jeden dwudziestoszeciolatek z dyplomem w dziedzin

arzdzania i rocznym staem w firmie konsultingowej aby ratowa to przedsibiorstwo atastrofy.

Wypiem kaw i poegnaem si z czonkami zarzdu, ktrzy zdawali si nie pojmowa, stem nikim w porwnaniu z tymi, ktrzy wanie wyszli. Nastpnie odprowadzono mnie

otelu Turysta, ktry przez najbliszych kilka miesicy mia by moim domem.Hotel mieci si w zatchym trzypitrowym budynku z betonowych pyt, ktry od rzeki S

ddzielao tylko par ulic. Nie byo w nim windy, wic musiaem wspina si po schodacWskim i sabo owietlonym korytarzem dotarem do swojego pokoju. W ciasny

omieszczeniu, przypominajcym raczej przedsionek anieli pokj, stay przysunite rzeciwlegych cian dwie wersalki, ktre zajmoway prawie ca podog z wyjtkiem wskie

rzejcia midzy nimi. Nad jedn z nich sta na przyrubowanej do ciany pzynastocalowy czarno-biay telewizor. Nad wcinitym pomidzy wersalki tandetnym stolikie


32/294

ma lampk nocn znajdowao si niewielkie okno, za ktrym roztacza si widok na pusty plaOdbiegao to znacznie od standardu sieci Four Seasons, ale nie zwaaem na to, tak bye

odekscytowany przyjazdem do Polski.Podniosem suchawk telefonu z obrotow tarcz, aby sprawdzi, czy dziaa, ale linia by

oczona z recepcj, a siedzca tam starsza kobieta nie znaa ani sowa po angielsku. Wyjebrania z walizki i poukadaem w szafie. W pokoju byo zimno, a grzejnik nie dziaa, wioyem kurtk, ktr zabraem z myl o nadchodzcej zimie. Wczyem telewizor, kt

dbiera tylko trzy programy, jedyne w Polsce. Na jednym byy wiadomoci, na drugim piona, a na trzecim jaki program o hodowli owiec. Zgasiem odbiornik. Przez chwil obracaeak radia tranzystorowego, ktre przywiozem ze sob, ale nie udao mi si zapa adnej stacic daem za wy gran.

Pooyem si do ka i prbowaem zasn, ale byo mi zbyt zimno. Stukaem w grzejkrciem zaworem przy pododze, ale temperatura nie rosa. W normalnych warunka

adzwonibym do recepcji, ale tutaj nic by to nie dao ze wzgldu na barier jzykowWoyem na siebie jeszcze jedn warstw ubrania i cignem z wolnego ka narzut, kt

odatkowo si okryem, ale nawet to nie pomogo, chocia wci miaem na sobie kurtk. Ca

oc przewracaem si z boku na bok i prawie nie zmruyem oka. Kiedy zaczo witoszedem do azienki w nadziei, e chocia pod prysznicem si ogrzej. Dugo staem i czekaea strumie gorcej wody, ale wci cieka zaledwie letnia.

Zrezygnowaem z kpieli, ubraem si i zszedem na d do maej hotelowej restauracdzie miaem po raz pierwszy spotka si z moim tumaczem. Gdy tylko przestpiem prg sazczupy mczyzna w le dopasowanym szarym garniturze z syntetycznego materiau wypr jak struna. Wsun pod pach zwinit gazet i poda mi rk na powitanie.

Pan William?

Tak odparem, ciskaj c jego do. To ja. Cze. Nazywam si Leszek Sikorski oznaj mi z entuzjazmem.Leszek by kilka lat starszy i nieco wyszy ode mnie, mia jasnobrzowe wosy, zielone oc

nosi schludnie przystrzyon brod. W innych okolicznociach mgby uchodzi rzystojnego, gdyby nie fatalny strj i krzywe zby.

Siadaj , prosz. Leszek wskaza na krzeso i zapy ta, niemal wykrzykujc ostatnie sowoak si spao?

Waciwie to zmarzem. Ogrzewanie w pokoju nie dziaa. Tak. Wczaj je dopiero z pocztkiem zimy! wy jani, znw podnoszc gos na ko

dania. Mwi po angielsku tak nienaturalnie, e byem pewien, i uczy si tego jzyka z taerlitza.

Podesza do nas kelnerka i kiedy nalewaa mi herbat, Leszek odezwa si do niej po polsku. Co jej powiedziae? zapytaem , gdy kobieta odesza. eby ci przyniosa niadanie. Czy maj tu menu? Nie, nie. niadanie jest ty lko jedno.Kilka minut pniej na st wjechay rozgotowane parwki i jaki dziwny polski ser topion

y em tak godny, e apczywie pochonem to wszystko.Leszek wytrwale konsumowa swoj porcj, nie okazujc ani zachwytu, ani obrzydzen


33/294

W trakcie posiku zagadn z ustami penymi jedzenia: Jeste z Londynu, tak? Owszem.Na jego twarzy pojawi si umiech.

To poprosz ci o przysug rzek i ciszy gos do szeptu. Mgby mnie poznSamanth Fox?

Samantha Fox bya obdarzon obfitym biustem angielsk piosenkark, ktra zaczynaa swo

arier od zdj topless publikowanych na trzeciej stronie dziennika Sun. Obawiam si, e nie odparem rozbawiony . Nie znam jej .Mj tumacz odchy li si na oparcie krzesa i spojrza na mnie z niedowierzaniem .

Powiniene upiera si. Przecie jeste z Londynu. Chtnie bym ci pomg, ale w Londynie mieszka siedem milionw ludzi.Nie chciaem by nieuprzejmy, ale sytuacja wydaa mi si absurdalna. Jak miae

ostawi na nogi bankrutujc spk, kiedy jedynym ogniwem czcym mnie ze wiateookoa by ten dziwny facet maj cy bzika na punkcie angielskiej modelki topless?

Po niadaniu obaj wyszlimy z hotelu i wcisnlimy si do malekiego czerwonego polskie

ata, ktry fabryka autobusw przydzielia mi na okres pobytu. Musiaem podj kilka pranim silnik zakasa i oy. Leszek, umiechajc si, wskazywa mi drog do siedziby Autosanra miecia si w stojcym nieopodal rzeki biaym szeciopitrowym budynku z betonowy

yt. Zaparkowaem samochd i weszlimy do rodka. W holu poczuem t sam nieprzyjemo rozpuszczalnika, ktra przykua moj uwag zeszego wieczoru podczas kolacji. Wjechalimind na ostatnie pitro i udalimy si do gabinetu dyrektora naczelnego. Dyrektor sta na proczym barykada, zasaniajc prawie cae drzwi rozoystymi ramionami, a jego gste wsy nogy ukry promiennego umiechu. Wyglda na dwa razy starszego ode mnie i pracow

Autosanie od pocztku swojej kariery. Wycign do mnie wielk do robotnika o grubyalcach, a gdy podaem mu swoj, cisn j tak mocno, e miaem wraenie, jakbym zoscignity przez wyymaczk.

Dyrektor wpuci nas do gabinetu i zacz szybko mwi po polsku. Witam y w Sanoku. Leszek tumaczy, mwic rwnoczenie z nim. On py ta, c

hciaby si napi brandy, aby uczci twj przyjazd. Nie, dzikuj odparem z zakopotaniem. Nie by em pewien, czy nie popeniam jakieg

etaktu, odmawiajc picia mocnego alkoholu z samego rana.Potem dyrektor naczelny wygosi mow, w ktrej po raz kolejny zaznaczy, e bardzo

eszy z mojego przybycia. Wyjani, e Autosan j est gwnym zakadem pracy w Sanoku. Jepadnie, katastrofa czeka rwnie miasto. Zarwno dyrekcja, jak i caa zaoga Autosapodziewaa si, e BCG czyli na dobr spraw ja uchroni cae przedsibiorstwo przankructwem. Potakujco kiwaem gow z wyrazem powagi na twarzy, starajc si robraenie pewnego siebie, ale zakres mojej odpowiedzialnoci napawa mnie przeraeniem.

Zakoczywszy sw krtk przem ow, dyrektor doda: Panie Browder, zanim przystpi pan do pracy , musz zapy ta, czy mog zrobi co,

mili panu pobyt w Sanoku?

Zaraz po wejciu do gabinetu poczuem, e jest w nim bardzo ciepo, co zwrcio mowag zwaszcza po nieprzespanej nocy w lodowatym pokoju. Zobaczyem stojcy w kc


34/294

rzejnik elektryczny, z ktrego wydobywaa si kojca pomaraczowa powiata. Spogldajjego stron, zapy taem niepewnie: Myli pan, e mgbym dosta taki grzej nik do swojego pokoju?Po chwili, gdy Leszek przetumaczy moje sowa, twarz dyrektora rozjani umiech, a

go policzkach pojawiy si rumiece. Panie Browder, moemy zrobi duo wicej oznaj mi, mrugajc porozumiewawczo

Moemy przysa kobiet, ktra ogrzej e pana w nocy .

Nie, dzikuj wy jkaem z zaenowaniem, spuszczajc wzrok. Grzejnik w zupenoystarczy.Bezzwocznie zabraem si do pracy, a pierwszy tydzie spdzony w Polsce b

ajwikszym szokiem kulturowym, jakiego dowiadczyem w caym swoim yciu. W Sanoszystko zapachy, jzyk, zwyczaje byo inne. Ale najwikszym problemem okazao si dnie jedzenie. Jedynym dostpnym misem bya wieprzowina, ktr spotykao si na kadyoku. Parwki na niadanie, kanapki z szynk na lunch, kotlety na obiad i tak codziennie. Nyo owocw ani warzyw. Kurczak uchodzi za wyjtkowy przysmak. A co najgorsze, kaotrawa pywaa w tuszczu, jak gdyby to bya jaka magiczna przyprawa, ktra wszystko czy

maczniej szym, cho by o wrcz odwrotnie.W pity dzie zaczem przymiera godem. Musiaem co zrobi, wic postanowie

ojecha do Warszawy , zam eldowa si w Marriotcie i zje co przyzwoitego. Po przybyciuiejsce zostawiem baga w pokoju i od razu udaem si do restauracji. Nigdy wczeniej n

zuem si tak szczliwy, stojc przy hotelowym bufecie. Naoyem sobie na talerz peaatki, smaonego kurczaka, pieczeni woowej, sera i kawakw bagietki, po czym rzuciem si dzenie jak optany. Potem jeszcze dwa razy wracaem po dokadk. Gdy ju byem gotybra sobie co na deser, mj odek zacz si buntowa i wiedziaem, e jeli natychmi

e pognam do toalety , znajd si w tarapatach.W popiechu skierowaem kroki w stron mskiej ubikacji, ale gdy szedem przez hespodziewanie natknem si na Wolfganga Schmidta.

Browner! Co ty, do cholery , robisz w Warszawie? zapy ta Austriak.Byem tak zaskoczony jego widokiem, e nie miaem pojcia, co odpowiedzie.

Ja wanie pomylaem, e skoro j est pitkowy wieczr Pitkowy wieczr? warkn. artujesz sobie? Zabieraj dupsko z powrotem do Sanuka Sanoka poprawiem go, przestpujc nerwowo z nogi na nog. Jeden chuj . Masz tam wraca i integrowa si z klientem podczas weekendu. Tak si r

tej brany .Cinienie w moim odku roso w takim tempie, e sowa Wolfganga ledwie do mn

ocieray. W porzdku, wrc. Przepraszam. Naprawd, bardzo przepraszam.azienka bya tu-tu, a czas pyn nieubaganie.

W porzdku, Browner odpar Wolfgang, a gdy nareszcie zszed mi z drogi, ruszyeegiem do toalety .

To przypadkowe spotkanie tak mnie oniemielio, e nie zdobyem si ju nigdy wicej

dwag, by pojecha do Warszawy . Zamiast tego w weekendy kry em swoim maym fiateo okolicy w poszukiwaniu jedzenia. Zatrzymywaem si w maych restauracjach, a poniew


35/294

e znaem ani sowa po polsku, wybieraem na chybi trafi trzy albo cztery potrawy z karczc, e cho jedna okae si jadalna. Modliem si o kurczaka i czasami go dostawae

Mogem sobie na to pozwoli, gdy kurs polskiego zotego by tak niski, e cena kadego dananowia rwnowarto czterdziestu piciu centw. Przyjemnie byo wyrwa si z Sanoka, okdkolwiek bym pojecha, wszdzie natrafiaem na tak samo paskudne jedzenie. W ciwch miesicy poby tu w Polsce schudem prawie siedem kilo.

Problemy z ywnoci stanowiy tylko jeden z przejaww cikiej sytuacji w Pols

utosan by kompletnym wrakiem i czekaa go nieuchronna katastrofa. Po gospodarczej terazokowej, jak przynis upadek komunizmu, polski rzd wycofa wszystkie zamwienia utobusy z Sanoka. W rezultacie spka stracia 90 procent sprzeday i musiaa znale zupenowy ry nek zbytu albo przeprowadzi drastyczne cicie kosztw.

Znalezienie nowych klientw graniczyo z niemoliwoci, gdy w owym czasie autobure produkowa Autosan, naleay do najgorszych na wiecie. Jedynym rozsdnym sposobe

a uniknicie bankructwa byo zwolnienie duej liczby pracownikw. Zwaywszy na fakt, e taecy zja zaway aby na losach caego miasta, ktrego m ieszkacom fabryka dawaa zatrudnienyo to najmniej upragnione rozwizanie, a ja nie miaem najmniejszej ochoty go proponow

aa ta sytuacja wychodzia mi ju bokiem, a romantyczne wyobraenia o pracy w EuropWschodniej szybko zaczynay blakn. Nie chciaem wyrzdzi krzywdy tym ludziom.

Trzy tygodnie przed Boym Narodzeniem, gdy moje obawy jeszcze bardziej przybray le, zasiadem z Leszkiem do niadania, ktre stao si codziennym rytuaem. Odkryem, e edorzecznych rozmw w sty lu tamtej o Samancie Fox najlepiej uchroni mnie milczenie, kteszek potrafi uszanowa. Pomimo niefortunnych pocztkw przekonaem si, e to szczeuczynny facet. Przez dwa miesice spdzalimy razem kady dzie i zaczynaem czu do nieympati. Byo mi przykro, e to on bdzie musia przetumaczy zarzdowi Autosana mo

rzygnbiajce zalecenia, a poza tym wiedziaem, e bdzie mi go brakowao, gdy wreszcy jad z Sanoka.Tego ranka, dziobic widelcem wieprzow parwk, zerknem nad stolikiem na gaz

eszka. Z pocztku mylaem, e mj tumacz studiuje dzia ogosze, ale potem przyjrzaem okadnie. W maych rubryczkach widniay liczby dane finansowe a otaczay je sowrych znaczenia nie rozumiaem.

Co to jest? zapytaem , pochy laj c si nad gazet. To pierwsze pry watyzacj e w Polsce wy jani Leszek z dum.Syszaem, e Polacy prywatyzuj nalece wczeniej do pastwa spki, ale byem

ochonity problemami Autosana, e w ogle nie zwracaem na to uwagi. To interesujce Co to za liczba? zapytaem , wskazujc rubry k na grze strony . To jest kurs giedowy akcji. A ta? To jest dochd spki z ubiegego roku. A to tutaj ? To jest liczba akcji oferowany ch do sprzeday .Szybko przeprowadziem w mylach kilka oblicze. Spka, ktrej warto na podstawie ku

kcji wynosia 80 milionw dolarw, w zeszym roku zarobia 160 milionw. Oznaczao to, olski rzd sprzedawa t spk za poow jej zeszorocznego dochodu. Ujmujc rzecz proci


36/294

ystarczyo zainwestowa w t spk i utrzyma si na rynku przez p roku, eby odzyskwj wkad.

Jeszcze raz wypytaem dokadnie o wszystko, aby si upewni, e niczego nie przeoczyeWszystko si zgadzao. To byo niesychanie interesujce. Poddalimy takim samym kalkulacjo

lka innych przedsibiorstw opisanych w gazecie i wyniki okazay si zblione.Nigdy w yciu nie kupowaem akcji, ale wieczorem, lec w ku, nie mogem przest

yle o prywatyzacji polskich spek. Musz to zrobi. Czy nie po to wanie poszedem

koy biznesu?Cay mj majtek wynosi wwczas dwa tysice dolarw. Zadzwoniem do Johindquista, by si upewni, e adna klauzula nie zabrania mi kupowania akcji, a nastpnostanowiem zainwestowa wszystkie swoje pienidze. Poprosiem Leszka o pomoc. W czarzerwy na lunch poszlimy do lokalnego banku, gdzie zamieniem pienidze na zotwki, a potedalimy si na poczt, eby wypeni formularze rejestracyjne. Bya to tak skomplikowaperacja, e Leszek musia cztery razy podchodzi do okienka i dopytywa, co mam wpis

poszczeglne rubryki. W kocu jednak mi si udao i tak oto wziem udzia w pierwsrywatyzacj i w Europie Wschodniej .

W poowie grudnia wrciem do Londynu, aby przygotowa ostateczne zalecenia dutosana i Banku wiatowego, ktre mielimy przedstawi po witach. Szarpaem rozterce. Z mojej analizy wynikao, e chcc si utrzyma na rynku, spka musi zwoln

naczn cz swojej zaogi. Jednak spdziem z tymi ludmi sporo czasu i zdawaem sobpraw, e m asowe zwolnienia bd dla nich silnym ciosem. Nie miaem pojcia, j ak niektrynich uda si przey. Pomylaem o Leszku oraz jego licznej rodzinie i przed oczyma stani trudnoci, ktre ju i tak musieli znosi. Miaem zaleci spce redukcj etatw, ale chciae

ako zagodzi ten cios. Koncepcj zwolnie postanowiem przedstawi w naszym projekcie ja

dn z opcji strategicznych, wci udzc si nadziej, e polski rzd rozway drug opczyli dofinansowanie Autosana.Jednak gdy Wolfgang zobaczy zagodzony efekt mojej pracy , wpad w furi.

Co to za gwno? To s ich moliwoci wyboru. Czy ty zgupia, Browder? Oni nie m aj adnego wy boru. Musz wszystkich zwolni.Wolfgang okaza si skoczonym draniem, ale przynajmniej zacz poprawnie wymawi

oje nazwisko. Kaza mi usun wszystkie opcje strategiczne, a nastpnie przekaza projnemu konsultantowi do analizy . BCG m iaa zaleci Autosanowi zwolnienie wikszoci zaogi.

Po powrocie do Sanoka Wolfgang nalega, abym to ja zaprezentowa nasze wniosW najwikszej sali konferencyjnej Autosana zasiady delegacje BCG i Banku wiatowego oay zarzd spki. Zgaszono wiato i uruchomiem projektor, w ktrym czekay przygotowaajdy. Pierwszy z nich przedstawia oglny poziom redukcji personelu. Day si syszobiegajce z sali gone westchnienia. Nastpnie opisaem nasze zalecenia. Leszek nerwowumaczy zdanie po zdaniu. Z kadym kolejnym slajdem oszoomienie zebranych sabstpujc miejsca narastajcemu wzburzeniu. Ludzie zaczli na kadym kroku podwaa moowa. Przedstawiciele Banku wiatowego zerkali na Johna i Wolfganga w nadziei, e uda im

panowa sytuacj, oni jednak milczeli, unikajc wzroku swoich klientw. Gdy skoczyerzeszyway mnie pene wciekoci spojrzenia. Tylko dyrektor naczelny zachowa spok


37/294

w jego oczach malowa si wyraz gbokiego rozczarowania.Miaem by rycerzem w lnicej zbroi nioscym ocalenie zagroonej fabryce, tymczase

kazaem si zdrajc. Przepeniaa mnie mieszanina gniewu, zwtpienia i upokorzenia. Modnak Europa Wschodnia nie by a odpowiednim miejscem dla m nie.

Opuszczajc Polsk, jedno wiedziaem na pewno nie chciaem ju wicej mie nsplnego z doradztwem.

Przez kilka kolejnych miesicy rozmylaem wiele o Autosanie, zastanawiajc si, c

ktrym momencie mogem postpi inaczej. Nawizanie kontaktu z tymi ludmi byo prawemoliwe, ale pniej dotaro do mnie, e polski rzd cakowicie zignorowa rady BCG i naofinansowywa fabryk autobusw. Zazwyczaj konsultanci maj nadziej, e ich zalecenostan wypenione, jednak w tym wypadku byem szczliwy, e stao si odwrotnie.

Z Polsk czyy mnie ju tylko moje akcje, ktrych kurs regularnie sprawdzaem. Iarto wci rosa i z kadym punktem procentowym utwierdzaem si w przekonaniu, dnalazem swoje powoanie. Tym, co tak naprawd chciaem robi, byo inwestowanpry watyzujce si spki Europy Wschodniej.

Jak si okazao, nie mogem lepiej trafi. W cigu nastpnego roku dwukrotn

bserwowaem, jak mj kapita si podwaja. Ostatecznie warto moich lokat wzrosa prawziesi razy. Dla niewtajemniczonych, takie dziesiciokrotne przebicie dostarczao wradcych finansowym odpowiednikiem palenia kraku. Gdy raz sprbujesz, cigle masz ochot icej i nie potrafisz przesta.


38/294

ROZDZIA 5

Czech bez pokrycia

Teraz wiedziaem ju dokadnie, czym chc si zajmowa w yciu bya to jednak dziedzi

ra jeszcze nie istniaa. Chocia zniesiono elazn kurtyn, nikt nie chcia inwestowa pienidEuropie Wschodniej. Wiedziaem, e to w kocu si zmieni, jednak pki co najlepszy

yjciem dla mnie byo kontynuowanie pracy w BCG zakadajc, e po klsce w Sanoozwol mi zosta.

Po powrocie z Polski staraem si nie rzuca nikomu w oczy, liczc, e Wolfgang nrzedoy sugestii, by mnie zwolniono. Musia jednak o mnie zapomnie albo mia za duo owie, bo nikt nie przyszed do mojego biura z wy mwieniem. Dopiero pod koniec stycznia 19

oku, kiedy John Lindquist zaproponowa mi, aby m razem z nim napisa artyku, przekonaem s

e nic mi nie grozi. Gdyby chcieli si mnie pozby, jeden z waniejszych ludzi w firmie napraszaby mnie do wsppracy .

Artyku mia dotyczy inwestycji w Europie Wschodniej i John zamierza go poleiesicznikowi finansowemu Mergers & Acquisitions Europe. Zapoznaem si z ty

zasopismem i zauwayem, e ma bardzo niski nakad, ale niewiele mnie to obeszo. Byeotw wykorzysta kad moliwo, ktra pozwoli mi sta si ekspertem od inwestytamtym regionie.

Przygotowujc si do napisania artykuu, studiowaem wszystko, co wpado mi w r

rzeczytaem ponad dwiecie artykuw prasowych i szybko odkryem, e w cigu ostatnekady przeprowadzono w krajach byego bloku sowieckiego mniej ni dwadziecia transakajbardziej aktywnym inwestorem by Robert Maxwell, urodzony w Czechosowa

kscentryczny brytyjski miliarder, ktry sta za trzema spord nich.Pomylaem, e zaimponuj Johnowi, jeli zdoam przeprowadzi wywiad z jaki

rzedstawicielem imperium Maxwella, zadzwoniem wic do ich biura prasowewspomniaem o moim artykule. Musieli si liczy z M&A Europe, gdy ku mojem

askoczeniu zaproponowano mispotkanie z wiceprezesem Maxwell Communication Corporatieanem-Pierreem Anselminim.

Tydzie pniej zjawiem si w Maxwell House, nowoczesnym gmachu przy New Fetane wznoszcym si w p drogi midzy Fleet Street a Holborn Circus. Anselmini, wadajngielskim uprzejmy Francuz przed szedziesitk, powita mnie i zaprosi do obitego pluszeabinetu.

Podczas bahej pogawdki, od ktrej zaczlimy spotkanie, starannie rozoyem przed sooje notatki. Kiedy jednak przeszedem do pierwszego pytania, gospodarz wskaza na jedkartek.

Co to jest?

To lista inwestycji w Europie Wschodniej odparem zadowolony, e tak dobrze


39/294

rzygotowaem. Mog rzuci okiem? Oczywicie.Podsunem mu list. Anselmini obejrza j uwanie i spi si.

Panie Browder, ktry dziennikarz przystpuje do wy wiadu z wy kazem fuzji i przejapyta. Nawet przez myl mi nie przeszo, e mog by przygotowany do tego spotkania azbyt dobrze. Prosz mi opowiedzie co wicej o magazynie, dla ktrego pan pracuje.

No c, ja waciwie nie jestem z prasy. Pracuj w Boston Consulting Group, a tyku pisz na wasn rk, bo fascy nuj mnie inwestycj e w Europie Wschodniej.Francuz rozpar si w fotelu i marszczc brwi, spojrza na m nie z uwag.

Czemu pan interesuj e si tak Europ Wschodni?Opowiedziaem mu o ekscytujcych przeyciach, ktrych dostarczyy mi akcje polsk

pek, o Autosanie i moich aspiracjach zawodowych dotyczcych inwestycji w krajach bloschodniego.

Kiedy stao si jasne, e nie jestem szpiegiem, ktremu zaley na poufnych informacjaMaxwellu lub jego firmie, Anselmini zacz si rozlunia .

Paska dzisiejsza wizy ta moe faktycznie by ciekawy m zbiegiem okolicznoci rzeocierajc podbrdek. Jestemy w trakcie zakadania funduszu inwestycyjnego o nazw

Maxwell Central and East European Partnership. Zaintrygowao mnie, e jest pan akurat takypem czowieka, jakiego wanie chcielibymy zatrudni. By by pan zainteresowany?

Oczywicie byem. Staraem si ukry entuzjazm, ale bezskutecznie, i wychodzc potkania, miaem w kalendarzu termin rozmowy kwalifikacyjnej.

Aby si do niej przygotowa, powiciem nastpne dwa tygodnie na poszukiwanie ludrzy mogli mi powiedzie, jak si pracuje dla Roberta Maxwella. Maxwell by waciciele

Daily Mirror i uchodzi nie tylko za ekscentryka, lecz rwnie za czowieka wadczedraliwego, z ktry m nie dao si wy trzyma, tote miaem swoje obawy.Odnalazem by konsultantk BCG, Sylvi Green, ktra kiedy pracowaa dla nie

adzwoniem do niej i poprosiem o rad. Posuchaj , Bill odpara po dugiej chwili milczenia. Wybacz, e ujm to dosadnie,

edug mnie by by kompletnym wariatem , idc do Maxwella. Dlaczego? Robert Maxwell to potwr. Cigle wy wala ludzi z pracy mwia Sy lvia tonem peny

mocji i przyszo mi na myl, e chyba sama naleaa do osb, ktre zostay zwolnione. To niezby t pokrzepiaj ce.Sylvia znw zamilka.

No, niezby t odezwaa si w kocu. Mona by wiele opowiada, ale kry pewstoria, ktra jest szczeglnie dramatyczna. Z p roku temu Maxwell wraca z Tampy lorydzie. Jego prywatny odrzutowiec ju koowa na pas startowy, a on poprosi o piro, eodpisa jakie dokumenty. Gdy zamiast pira Montblanc, ktrego zwykle uywa, asystentrczya mu zwyky dugopis, wpad w furi. Zapyta, jak moe by tak gupia, by nie mie pk waciwego pira, a gdy nie potrafia udzieli zadowalajcej odpowiedzi, natychmiast

wolni. Wysadzono j dosownie na pycie lotniska. Ta biedna dziewczyna musiaa wraca ondynu na wasn rk.


40/294

Znalazem jeszcze troje byych pracownikw Maxwella i usyszaem kolejne trzy rwnarwne i przeraaj ce anegdoty, ktre czy taki sam fina wszyscy wy latywali z pracy .

Prawdopodobiestwo, e wy trzymasz tam rok, jest rwne zeru, Bill poinform owa mewien zaprzy janiony bankier z Goldman Sachs.

Starannie przemylaem wszystkie te opowieci, ale adna z nich nie zdoaa mnie odstraszo i co z tego, e zostan zwolniony? Miaem dyplom Stanfordu w dziedzinie zarzdzania i sBCG. Gdyby zasza potrzeba, na pewno znalazbym inn prac.

Odbyem rozmow kwalifikacyjn, potem dwie nastpne. Kilka dni pniej zaproponowai stanowisko.Mimo wszystkich ostrzee przyjem propozycj.W marcu 1991 roku zaczem now prac. Dziki wyszym zarobkom mogem zamieszk

amodzielnie i przeprowadziem si do sympatycznego domu w Hampstead. Z domu wsiczk szedem na stacj metra, ktrym dojedaem do Chancery Lane, a stamtd miaem jedaleko do Maxwell House. Robert Maxwell kupi ten budynek po czci dlatego, e by dnym z zaledwie dwch w caym Londynie, ktre miay na dachu ldowisko dla helikopterziki temu drog do biura ze swej rezydencji Headington Hill Hall w Oksfordzie Maxwell m

okonywa w powietrzu, unikajc korkw.Przybycie szefa w takim stylu wydawao mi si szczeglnie imponujce, dopki pierwszy

e dowiadczyem go osobicie. By ciepy wiosenny dzie, gdy zza otwartych okien dobidgos nadlatujcego helikoptera. Stopniowo przybiera na sile, w miar jak maszyna si zbliaiedy migowiec zawis nad budynkiem, po caym biurze zaczy lata papiery, a z powoaasu trzeba byo przerwa wszystkie rozmowy telefoniczne. Sytuacja wrcia do normopiero gdy helikopter wyldowa i opaty wirnika przestay si obraca. Caa ta gehenna trwztery minuty .

Pierwszego dnia powiedziano mi, e mog odebra od sekretarki Maxwella kopi swomowy. Udaem si na dziewite pitro i czekaem w holu na swoj kolej. Wanie czytaeprawozdania roczne, gdy do sekretariatu wpad sam Maxwell. Mia czerwon twarz, a na jeoszuli ciem niay pod pachami okrge plamy potu.

Czem u jeszcze nie poczy a mnie z sir Johnem Morganem?! wrzasn na swosystentk, opanowan jasnowos kobiet w ciemnej spdnicy, ktra nie wygldaa ani askoczon, ani dotknit jego wybuchem.

Nie powiedzia pan, szefie, e chce pan z nim rozmawia odpara spokojnie, spogldaja niego ponad szkami okularw.

Suchaj , kobieto, nie mam czasu o wszystkim ci mwi warkn Maxwell. Albo auczysz wy kazywa inicj atyw, albo nasze drogi si rozej d.

Skuliem si w fotelu, nie chcc rzuca si w oczy , ale Maxwell znikn z powrotem w swoabinecie rwnie szybko, jak si pojawi. Sekretarka dokoczya, co miaa do zrobienia, i patrza mnie porozumiewawczo, wrczy a mi kopert. Zabraem j i wrciem na sidme pitro.

Tego sam ego dnia wspomniaem o tym incy dencie jednej z sekretarek. To jeszcze nic obruszy a si kobieta. Kilka tygodni tem u tak si na kogo wydziera,

edny facet dosta zawau.

Wracajc do biurka, nagle poczuem, e umowa zaczyna ciy mi w rkach. Wieczoredy tylko z gry dobieg odgos helikoptera zwiastujcy odlot Maxwella, przez cae pi


41/294

rzetoczya si fala gromkich owacji, ktra zdawaa si wyraa to, co myleli o nim wszysracownicy . Mimowolnie zaczem si zastanawia, czy aby nie popeniem bdu, zatrudniaj tutaj.

W poniedziaek, na pocztku drugiego tygodnia w nowej pracy, zastaem w swoim pokoasnowosego Anglika, na oko starszego ode mnie o kilka lat, ktry siedzia przy ssiednim biurku

Cze, jestem George. George Ireland rzek, podnisszy si z krzesa, i poda m i rkdziemy razem pracowa w tym biurze.

Mwi z akcentem wyszych sfer i wyranie wypowiada kade sowo, wic z pocztomylaem, e si zgrywa. Mia na sobie ciemny trzyczciowy garnitur, na blacie jego biurpoczywa numer Daily Telegraph, a czarny, ciasno zwinity parasol sta oparty o szafk okumenty. Odniosem wraenie, jakbym mia przed sob karykatur typowego angielskieentelmena.

Pniej dowiedziaem si, e kiedy George pracowa jako osobisty sekretarz Maxwella, leprzeciwiestwie do swoich poprzednikw sam zrezygnowa, zanim zosta zwolniony. Poniew

rzyjani si od dziecistwa z synem Maxwella, Kevinem, z ktrym studiowa w Oksfordznaleziono dla niego inn posad. Przy caym ponieniu, na jakie Maxwell naraa swj person

echowao go osobliwe i dobrze rozwi

czerwony alert - bill browder

Documents