Cursus: RawTherapee Eenvoudig en snel raw-foto’s bewerken

Steeds meer camera’s bieden ondersteuning voor raw. Dit is een speciaal bestandsformaat waarbij alles wordt opgeslagen wat de beeldsensor van het fototoestel vastlegt. Dat is een groot verschil met de jpg-foto’s die standaard worden opgeslagen, want die bevatten slechts een fractie van die beeldinformatie. Vanuit raw-bestanden zijn met bewerking daarom mooiere, betere foto’s te maken. Met RawTherapee kan dit zelfs gratis.

Inleiding

01 Digitaal negatief Een raw-bestand bevat alleen de ‘ruwe beeldinformatie’ die door de camera is

vastgelegd. Het is nog geen foto die geschikt is om te printen of in een diashow aan

vrienden getoond te worden. Er is altijd een programma nodig om van een raw-bestand

een echte foto te maken. De aanpassingen die je maakt worden nooit in het raw-bestand

zelf opgeslagen, maar in een extra pp3-bestandje in dezelfde map. We bewerken in

deze workshop met de gratis software RawTherapee. Pas zodra je in RawTherapee het

startsein geeft, wordt een echte foto gegenereerd. Dat kan een jpg-, maar ook een tiff- of

een png-bestand zijn. Een raw-bestand is dus een soort negatief. Je mag en kan het niet

rechtstreeks aanpassen. Via het extra bestand met daarin jouw bewerkingen, bepaal je

hoe dit negatief ‘ontwikkeld’ moet worden. Deze werkwijze heeft een paar grote

voordelen. Je behoudt namelijk altijd het originele fotobestand, zodat je het steeds

opnieuw kunt gebruiken, zonder kwaliteitsverlies. Ook kan je zo heel eenvoudig

meerdere varianten van dezelfde foto maken.

02 Bestandsnavigator Het programma RawTherapee haal je op vanaf de website www.rawtherapee.com op

het tabblad downloads. Er zijn versies voor meerdere platformen beschikbaar, al loopt

die voor Mac OS X momenteel helaas wat achter. In deze basiscursus gebruiken wij de

64bit-versie 4.0.9.50 voor Windows. Download het zip-bestand en voer het msi-bestand

dat erin zit uit om RawTherapee te installeren.

Het programma werkt veel met tabbladen en zodra je het start kom je in de

Bestandsnavigator terecht. Kies in de linkerkolom een map uit waarin zich raw-

bestanden bevinden. Dat kan op meerdere manieren. Allereerst zijn er snelkoppelingen,

zoals naar de hoofdmap van de huidige gebruiker en de map Pictures (in de

Nederlandstalige Windows kom je netjes in Mijn afbeeldingen terecht). Dan volgt het

uitklapmenu Recente mappen waarmee je snel jouw laatst gebruikte mappen opnieuw

bezoekt. Eronder kan je via een soort mini-verkenner naar al jouw mappen en schijven

gaan. Dubbelklik op een fotomap en de fotominiaturen verschijnen in beeld.

03 Raw-bestand openen Per miniatuur zijn wat gegevens te zien, zoals de bestandsnaam, de datum en het

tijdstip waarop de foto gemaakt is en de opnamegegevens uit de camera. Om een raw-

foto te bewerken volstaat een dubbele klik op de miniatuur, of je klikt er met rechts op en

kiest Open. Standaard opent elke foto in een eigen tabblad. Zo kan je op elk moment

eenvoudig teruggaan naar de bestandsnavigator maar ook naar elke andere foto die je

geopend hebt. Nadeel is wel dat er al snel enorm veel tabbladen openstaan, die je

handmatig moet sluiten. Wil je dit niet, dan zijn de tabbladen via de programma-

instellingen uit te schakelen.

Rechts naast de voorbeeldweergave van de foto zie je onder het histogram (de golf met

pieken) een groepje tabbladen waarmee je allerlei soorten bewerkingen kan uitvoeren.

Doorgaans is het verstandig om de bewerkingen op een bepaald tabblad van boven naar

beneden af te werken. Het kan daarbij natuurlijk best gebeuren dat je af en toe wat heen

en weer springt tussen de instellingen om alles nog wat beter af te stemmen. Je hoeft

overigens niet altijd alle schuifregelaars te veranderen of alle tabbladen te gebruiken.

Alleen waar nodig pas je iets aan. We gaan aan de slag met de eerste bewerkingen.

04 Belichting verbeteren Het eerste tabblad genaamd Belichting, bevat veel essentiële bewerkingen die logisch

gegroepeerd zijn. Hier bepaal je in belangrijke mate het uiterlijk van de foto. Wij

beperken ons op dit tabblad tot het eerste onderdeel dat ook weer Belichting heet. Klik

eventueel op het pijltje ervoor om het onderdeel open te klappen, waarna je alle

schuifregelaars ziet.

RawTherapee heeft nog voordat je in actie bent gekomen zelf geprobeerd je foto te

verbeteren. Dat kan je veel werk besparen. Het is meteen ook de reden waarom veel

schuifregelaars nu al een bepaalde waarde hebben. Elke keer zullen die instellingen

anders zijn, want de verbeteringen zijn uiteraard gebaseerd op de geopende foto. De

automatisch gekozen waarden zijn een solide basis vanwaar je de foto verder kan

verbeteren. Wil je liever met een schone lei werken, dan brengt een klik op Neutraal je

terug naar de basisfoto. Andersom is een klik op Autom. niveaus voldoende om de

automatische verbeteringen te herstellen.

05 Onder- en overbelichting In het onderdeel Belichting pas je in de regel eerst de algehele belichting aan. Dat doe

je met de schuifregelaar Belichtingscompensatie. Het is dan net alsof je de camera

korter of langer laat belichten, zodat je een te lichte of te donkere foto in de nabewerking

alsnog verbetert. Een negatieve waarde maakt de foto donkerder, een positieve lichter.

Mocht de foto een klein beetje overbelicht zijn, dan komt de schuifregelaar Hoge lichten

comprimeren van pas om de schade te beperken. De lichtste delen van de foto worden

dan een beetje getemperd. Bijvoorbeeld handig bij een te felle lucht boven een

landschap, de lucht krijgt dan net wat meer doortekening. Om te zien of er in jouw foto

sprake is van overbelichting, klik je rechts boven de foto op de grijswitte driehoek

genaamd Overbelichtingsindicatie. Overbelichte gebieden worden dan met zwart

ingekleurd. Pas de schuifregelaar Hoge lichten comprimeren aan tot er bijna geen

zwart meer te zien is. Kijk hierbij alleen naar plekken waar jij de overbelichting storend

vindt.

06 Verborgen in de schaduw Met de schuifregelaar Schaduwen maak je donkere delen van een foto lichter of

donkerder, terwijl de lichtere gebieden zoveel mogelijk met rust worden gelaten. Handig

om in gebieden die nagenoeg zwart lijken toch nog voldoende details naar boven te

halen, of om een foto die er vlak uitziet (te weinig contrast dus) mooiere

schaduwgebieden te geven.

Met Helderheid is vervolgens de helderheid van de foto aan te passen, zonder het risico

te lopen dat de lichtste delen overbelicht raken, iets wat wel kan gebeuren als je

Belichtingscompensatie te scheutig gebruikt. De lichtinformatie zal alleen wat meer op

elkaar gedrukt of juist uitgerekt worden. Kijk maar eens naar het histogram rechtsboven

in beeld wat er precies gebeurt.

Contrast wordt gebruikt om een foto vlakker of juist contrastrijker te maken. Dit doet

RawTherapee door de onderlinge verschillen tussen licht en donker te versterken of juist

af te zwakken. Met Verzadiging kunnen kleuren extra worden aangedikt of juist valer

gemaakt worden.

07 Onbeperkte mogelijkheden Alle knopjes en schuifregelaars op de vele tabbladen van RawTherapee kunnen hun nut

bewijzen bij het verbeteren van foto’s. Natuurlijk kunnen wij in deze basiscursus niet

alles bespreken. Kijk daarom zodra je een beetje aan het programma gewend bent op je

gemak rond wat er nog meer op de diverse tabbladen te vinden is. Er zit veel

interessants tussen.

Jpg-foto’s die uit de camera komen rollen, worden door het fototoestel verscherpt, maar

bij raw-bestanden doe je dat zelf met een programma zoals RawTherapee. Het tabblad

Detail komt hier van pas, Je kan je foto hier verscherpen en storende ruis wegwerken.

Op het tabblad Transformeer kan je terecht om een uitsnede te maken of een scheve

foto recht te zetten. Tabblad Kleur is handig om de witbalans te verbeteren of helemaal

opnieuw in te stellen. Dat is normaal iets wat ook weer op de camera gebeurt, maar nu

je in raw werkt, kan dat net zo goed achteraf gedaan worden. Kies een voorinstelling bij

Methode of gebruik de knop Wijs WB aan en klik daarna in de foto op iets waarvan je

weet dat het in het echt wit of grijs hoort te zijn.

08 Als foto opslaan Ben je klaar met bewerken van een raw-bestand, klik dan links onder de

voorbeeldweergave op Bewaar huidige foto om het resultaat in een ander

bestandsformaat op te slaan. Vervolgens kan je een bestandsnaam opgeven en een

map aanwijzen. Standaard zal de foto dezelfde naam hebben als het raw-bestand, maar

natuurlijk wel met een andere extensie (het achtervoegsel na de punt). Kies bij

Bestandstype bijvoorbeeld voor JPEG (8 bit) en stel een JPEG-kwaliteit in. Hoe hoger

de gekozen kwaliteit, hoe groter het bestand wordt maar hoe gedetailleerder de foto ook

zal zijn. Een waarde tussen 65 en 95 procent volstaat meestal wel. Overigens kan je ook

kiezen voor tiff of png, maar het kwaliteitsverschil voor foto’s vanuit raw is minimaal,

terwijl het verschil in bestandsgrootte enorm is.

Als alternatief kan je onder de voorbeeldweergave op het pictogram van een penseel

met een palet klikken. De foto wordt dan rechtstreeks in je favoriete fotobewerker

geladen, waarna je verder kunt gaan met bewerken zoals je dat gewend bent.

Bijvoorbeeld om te retoucheren of met lagen en selecties te werken. Welk

fotoprogramma er opent, geef je aan in de programma-instellingen van RawTherapee.

09 Verwerkingsrij gebruiken Het omzetten van een raw-bestand naar een echte foto (aan de hand van jouw

verbeteringen) is een reken-intensieve taak. Het gebeurt op de achtergrond, dus je hoeft

er niet op te wachten en kunt meteen doorgaan met het bewerken van een volgende foto

in RawTherapee.

Je hebt wel kans dat je computer trager reageert en het bewerken niet meer zo

soepeltjes verloopt. Het kan daarom verstandiger zijn om eerst alle foto’s te verbeteren

en pas daarna de jpg-foto’s te genereren. Dit kan door tijdens het bewaren van de foto

(zie stap 8) te kiezen voor de optie Plaats achteraan in verwerkingsrij. Het raw-

bestand wordt dan niet meteen verwerkt, maar in een wachtrij geplaatst. Op een later

moment geef je zelf het startsein om die wachtrij te verwerken.

10 Wachtrij verwerken De wachtrij met raw-bestanden die nog omgezet moeten worden, kan je bekijken door

boven in het programmavenster naar het tabblad Verwerkingsrij te gaan. Dat bevindt

zich naast de Bestandsnavigator. Je ziet er miniaturen van alle foto’s die geduldig

staan te wachten op verdere verwerking. Je kan hier een map uitkiezen en een

fotoformaat zoals jpg. Via een sjabloon is de bestandsnaam te beïnvloeden. Standaard

krijgt een foto dezelfde naam als het raw-bestand, en dat is meestal prima.

Met een klik op Start verwerking zal RawTherapee voor jou aan de slag gaan.

Pauzeren kan met een klik op Stop verwerking. De foto die op dat moment onder

handen wordt genomen zal eerst worden afgehandeld. Zodra het jou uitkomt kan je de

verwerking weer starten met Start verwerking. Uiteraard gaat RawTherapee nu netjes

verder waar het gebleven was. Met een vink bij Autostart zal elke foto die u in de

wachtrij plaatst meteen verwerkt worden. Inderdaad dan kan RawTherapee wat trager

reageren tijdens het bewerken van foto’s.

www.computertotaal.nl/abonneren

www.facebook.com/computertotaal

www.twitter.com/computertotaal

Deze presentatie wordt je aangeboden in samenwerking met de redactie van

Computer!Totaal, het grootste computermagazine van de Benelux. Kijk voor meer

informatie over abonnementen op onderstaande url.