cumhurİyet dÖnemİ tÜrk edebİyati genel Özellİklerİ...
TRANSCRIPT
CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI GENEL ÖZELLİKLERİ
✔ Aruz ölçüsü bırakılmış, serbest ölçü ve hece ölçüsü kullanılmıştır.
✔ Dilde sadeleşme hareketi başarıya ulaşmış ve İstanbul Türkçesi esas
alınmaya başlamıştır.
✔ Edebiyatımız İstanbul aydınlarının tekelinden kurtulmuş, Anadolu’dan
aydın yetişmeye başlamıştır.
✔ Edebiyat alanında gerçekçi bir anlayış hâkim olmuş, toplumcu bir karak-
ter kazanmıştır.
✔ Kurtuluş Savaşı ve Atatürk devrimleri konuları işlenmiştir.
✔ Türk Dil Kurumu kurularak dil alanında önemli atılımlar yapmışlardır.
✔ Farklı edebi topluluklar ortaya çıkmış, Batı Edebiyatı takip edilmiştir.
TÜRK EDEBİYATI’NDA ÖZ ŞİİR ANLAYIŞI
✔ Sembolizmden etkilenmişlerdir.
✔ Estetik ve biçim kaygısı vardır.
✔ Şiirde ölçü vardır.
✔ İşlenen konular okurun anlamayacağı kapalılıktadır.
✔ İmge ve çağrışıma dayalı bir dil kullanıldı.
✔ Didaktik tutumdan uzaktır.
AHMET HAMDİ TANPINAR
✔ Ahmet Hamdi Tanpınar deyince aklımıza bilinçaltı, rüya, doğu-batı sente-
zi, zaman, musiki gelmelidir.
✔ Hece ölçüsünü şiirde çok iyi uygulamıştır.
✔ Hikâye ve romanlarında şiirsel bir dil kullanmıştır.
✔ Eserlerinde vatan sevgisi ve geçmişe hasret gibi temalar vardır.
Romanları: Huzur, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Mahur Beste, Sahnenin Dı-
şındakiler
Hikâyeleri: Yaz Yağmuru, Abdullah Efendi’nin Rüyası
AHMET MUHİP DIRANAS
✔ Bireyci şiiri estetik anlayışla özenle uygulamıştır.
✔ Hece ölçüsünü kullanarak yeni bir şiir dili oluşturmaya çalışmış.
Şiirleri: Fahriye Abla, Olvido, Serenad
Tiyatroları: O Böyle İstemezdi, Gölgeler, Çıkmaz
CAHİT SITKI TARANCI
✔ Eserlerinde ‘’ölüm, yaşam sevinci’’ hakimdir. Bu nedenle ‘’Tezat Şairi’’
olarak bilinir.
✔ Toplumsal konuları kendi penceresinden yansıtmıştır.
Eserleri: Otuz Beş Yaş, Ömrümde Sükût, Düşten Güzel, Ziya'ya Mektuplar
NECİP FAZIL KISAKÜREK
✔ Necip Fazıl deyince aklımıza mistik, metafizik, çile, kaldırımlar şairi, Bü-
yük Doğu dergisi gelmelidir.
✔ Ona göre şiir Allah'ı arama işidir.
Şiir Kitapları: Örümcek Ağı (ilk şiir kitabı), Kaldırımlar, Ben ve Ötesi, Çile,
Sonsuzluk Kervanı
Oyun Kitapları: Tohum, Künye, Bir Adam Yaratmak, Reis Bey
Hikâyeleri: Ruh Burkuntularından Hikâyeler, Birkaç Hikâye, Birkaç Tahlil
Monografisi: Çöle İnen Nur
ASAF HALET ÇELEBİ
✔ Modern, gelenekçi, soyut şairdir.
✔ Hint Edebiyatı ve İran Edebiyatı’ndan etkilenmiştir.
✔ Gazeller ve rubailer yazdı.
Şiirleri: He, Lamelif, Om Mani Padme Hum
YEDİ MEŞALECİLER
✔ Cumhuriyet döneminin ilk edebi topluluğudur.
✔ Sanat, sanat için olmalıdır.
✔ Edebiyatta taklitten kaçınılmalı, daima yenilik, içtenlik, canlılık aranma-
lıdır.
✔ Beş Hececiler’e tepki olarak ortaya çıktı.
✔ Sembolizm akımından etkilendiler.
SABRİ ESAT SİVAVUŞGİL
✔ ‘’Odalar ve Sofalar’’ adlı şiiri vardır.
VASBİ MAHİR KOCATÜRK
✔ ‘’Vatan ve Millet’’ adlı şiiri vardır.
KENAN HULİSİ KORAY
✔ Grubun içinde tek hikâyeyle ilgilenen kişidir.
CEVDET KUDRET SOLOK
✔ Tüm şiirlerini "Birinci Perde" kitabında topladı.
YAŞAR NABİ NAYIR
✔ Varlık dergisinin kurucusudur.
MUAMMER LÜTFİ BAHŞİ
✔ Hiç eseri yoktur.
ZİYA OSMAN SABA
✔ Şiirlerinde anılara düşkünlük, çocukluk özlemi, ev-aile özlemi, İstanbul,
Allah'a kulluk, kadere boyun eğiş konularını işledi.
✔ Yunus Emre, Mevlâna tarzı yazmıştır.
✔ Yedi meşalecilerin en ünlüsüdür.
Şiirleri: Sebil ve Güvercinler, Geçen Zaman, Nefes Almak
Hikâyeleri: Mesut İnsanlar Fotoğrafhanesi, Değişen İstanbul
MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ ZEVK VE ANLAYIŞI SÜRDÜREN ŞİİR
✔ Hece ölçüsü kullanıldı.
✔ Kurtuluş Savaşı’nın etkilerinin sürdüğü dönemde ortaya çıkmış dünyada
milliyetçilik akımından etkilenmiş.
✔ Yabancı dillerin kuralları terk edildi, yabancı sözcükler yerine Türkçe
karşılıkları kullanıldı.
✔ Milli konulara yer verilmiş, halk arasından seçilmiş sıradan insanlar var-
dır.
AHMET KUTSİ TECER
✔ ‘’Köy Şairi’’ olarak bilinir.
✔ Şiirlerinde Anadolu halk motifleri işlenmiştir.
✔ Edebiyatımıza Aşık Veysel’i kazandırmıştır.
Oyunları: Koçyiğit, Köroğlu, Bir Pazar Günü, Köşebaşı, Satılık Ev
Şifresi: Koçyiğit Köroğlu bir pazar günü köşebaşında satılık ev arıyor.
ARİF NİHAT ASYA
✔ "Bayrak Şairi" olarak bilinir.
✔ Hece ölçüsü, aruz ölçüsü, serbest ölçü kullandı.
✔ Rubaileri vardır.
✔ Dini ve milli duygular vardır.
Eserleri: Heykeltıraş (serbest ölçüyle yazılan şiir)
KEMALETTİN KAMU
✔ ‘’Gurbet Şairi’’ olarak bilinir.
✔ Vatan sevgisi, aşk, gurbet ve doğa sevgisini işlediği şiirleriyle tanınır.
Eseri: Bingöl Çobanları
ÖMER BEDRETTİN UŞAKLI
✔ ‘’Anadolu Şairi’’ olarak bilinir.
Eserleri: Yayla Dumanı, Deniz Sarhoşları (şiir)
ORHAN ŞAİK GÖKYAY
✔ “Vatan Şairi” olarak görülür.
✔ Dede Korkut Hikâyeleri’ni sadeleştirmiştir.
Şiiri: Bu Vatan Kimin
Düzyazıları: Dedem Korkut’un Kitabı, Destursuz Bağa Girenler (eleştiri)
ZEKİ ÖMER DEFNE
✔ “Sessizliğin Şiiri” ile tanınır.
✔ Yurt güzellemeleriyle tanındı.
Şiirleri: Sessiz Nehir, Denizden Çıkmış Ülke, Kardelenler
BEHÇET KEMAL ÇAĞLAR
✔ Halk şiirinden kopamadığı için “Ankaralı Aşık Ömer” olarak alınır.
✔ 10. Yıl Marşı’nı Faruk Nafiz Çamlıbel ile birlikte yazmıştır.
BEDRİ RAHMİ EYÜPOĞLU
✔ ‘’Ressam Şairi’’ olarak bilinir. Çünkü resimle de ilgilenmiştir.
COŞKUN ERTEPINAR
✔ Şiirlerinde barış, kardeşlik, dostluk temaları vardır.
NECMETTİN HALİL ONAN
✔ “Dur Yolcu” şiiriyle ünlüdür
BEŞ HECECİLER
✔ Aruzla şiire başlayan sanatçılar sonradan hece ölçüsüne geçmişlerdi.
✔ Dörtlük esasına bağlı kalan sanatçılar, yeni yeni biçimler aramışlardır.
Batı kaynaklı nazım biçimlerini de kullanmışlarıdır.
✔ Şiirleri lirikten çok didaktik nitelik taşır.
✔ Memleket güzelliklerini, manzaralarını konu etmişlerdir. Anadolu’yu sa-
dece gözlemlemişlerdir. Bu nedenle Anadolu’yu tam olarak aktaramamış-
lardır.
✔ Şiirleri duygusal açıdan derin değildir.
✔ Kafiyeler kulak içindir.
FARUK NAFİZ ÇAMLIBEL
✔ Memleket Edebiyatı’nın çıkış noktası “Sanat” adlı şiirdir.
✔ Çam Deviren ve Deli Ozan ile Akbaba dergisinde yazmışlardır.
✔ Behçet Kemal ile 10. Yıl Marşı’nı yazmışlardır.
✔ “Bozgun” adlı şiirde milli vicdanın sesini duyurmuşlardır.
Şiirleri: Dinle Neyden, Çoban Çeşmesi, Bir Ömür Böyle Geçti
Tiyatroları: Canavar, Özyurt
YUSUF ZİYA ORTAÇ
✔ ‘’Akbaba’’ mizah dergisinin kurucusudur.
✔ Mizah konulu şiir ve yazılarını “Çimdik” imzasıyla yayımlamışlardır.
✔ “Binnaz” adlı oyunu edebiyatımızda hece ölçüsüyle yazılmış ilk başarılı
manzum piyestir.
HALİT FAHRİ OZANSOY
✔ “Aruza Veda” şiiriyle hece ölçüsüne geçti.
✔ Edebiyat yaşamının ilk yıllarında “Nayiler” hareketi içinde yer aldı.
Şiirleri: Cenk Duyguları, Sulara Dalan Gözler
Tiyatrosu: Baykuş Anısı: Edebiyatçılar Geçiyor
ORHAN SEYFİ ORHON
✔ ‘’Kadın Şairi’’ olarak bilinir.
✔ “Fırtına ve Kar” adlı serbest müstezat biçimindeki uzun şiiri ile tanınmış-
tır.
✔ Veda ve birçok şiiri bestelenmiştir.
Şiirleri: Gönülden Sesler, Kervan, O Beyaz Bir Kuştu, İşte Sevdiğim Dünya,
Peri Kızı İle Çoban Hikâyesi, Veda
ENES BEHİÇ KORYÜREK
✔ ‘’Gemiciler Şairi’’ olarak bilinir.
Eserleri: Eski Korsan Hikâyeleri (Manzum hikâyeleri toplamıştır.)
SERBEST NAZIM VE TOPLUMCU ŞİİR
✔ Toplum şiirleri yazmışlardır. Geniş kitlelere hitap etmek, onları harekete
geçirmek amacıyla yazılmıştır.
✔ Söylev üslubu vardır.
✔ Serbest ölçüyle yazarak içeriğe önem vermişlerdir.
✔ Fütürizm akımından etkilenmişlerdir.
NAZIM HİKMET
✔ Fütürist şair Mayokovski’nin sanat görüşünü benimsemiş, ölçü ve uyaklı
şiiri bırakmıştır.
✔ Yahya Kemal Beyatlı’dan etkilenmiştir.
Şiiri: Memleketimden İnsan Manzaraları, Kuvayi Milliye Destanı, 835 Satır
Tiyatrosu: Yusuf ile Menofis Romanı: Kan Konuşmaz
Mektubu: Kemal Tahir’e Mahpushaneden Mektuplar
RIFAT ILGAZ
✔ “Markopaşa” dergisinde yazılar yazmıştır.
CEYHUN ATUF KANSU
✔ “Dünyanın Bütün Çiçekleri”, “Kızamuk Ağıdı”, “Sakarya Meydan Savaşı”
şiirleriyle sevilmiştir.
HASAN İZZETTİN DİNAMO
✔ İlk şiir kitabı “Deniz Feneri”dir.
✔ Çocuk kitapları yazmıştır.
ATAOL BEHRAMOĞLU
Eserleri: Bir Ermeni General, Bir Gün Mutlaka, Yaşadıklarımdan Öğrendiğim
Bir şey Var (en önemlisi), Aşk İki Kişiliktir, Bu Aşk Burada Biter
GÜLTEN AKIN
Eserleri: Maraş’ın ve Ökkeş’in Destanı, Rüzgâr Saati (İlk şiir kitabı), Ağıtlar
ve Türküler
SÜREYYA BERFE
✔ Türkiye Milli Talebe Federasyonu’nun açtığı yarışmada “Kasaba” adlı şiiri
kazanmasıyla ünlendi.
✔ Her şeye sevgiyle bakmak isteyen bir derviş tasviri vardır.
Şiirleri: Gün Ola, Savrulan
İSMET ÖZEL
✔ Halen İstiklal Marşı Derneği’nin başkanıdır.
✔ Önemli bir toplumcudur.
Eserleri: Geceleyin Bir Koşu, Evet İsyan, Cinayetler Kitabı, Şiirler, Şiir Ki-
tabı, Celladıma Gülümserken, Erbain, Bir Yusuf Masalı
CAHİT IRGAT
✔ Anadolucu bir izlenim verir bu nedenle önemlidir.
Şiirleri: Bu Şehrin Çocukları, Irgatın Türküsü
AHMET ARİF
Şiiri: Hasretinden Prangalar Eskittim
ENVER GÖKÇE
✔ “Dost Dost İlle Kavga” şiiriyle ünlüdür.
NİHAT BEHRAM
Şiirleri: Hayatımız Üstüne Şiirler, Fırtınayla Borayla Denenmiş Arkadaşlıklar
REFİK DURBAŞ
✔ Çarşıların, işçi kızların, Pazar yerlerinin, çay evlerinin dünyasını yansıtan
şair olarak bilinir.
✔ Bütün şiirlerini topladığı kitabı ‘’Bir Umuttan Bir Sevinçten’’dir.
Eserleri: Çaylar Şirketten, Hücremde Ay Işığı
CAN YÜCEL
Eserleri: Sevgi Duvarı, Bağlanmayacaksın, Renkahenk, Kadın Dediğin
GARİP AKIMI
✔ Vezin ve kafiyeye karşı çıkmıştır.
✔ Günlük konuşma dilini şiire uygulamaya çalışmışlardır.
✔ Mecaza, süse ve suniliğe karşı çıkıp yanlılığa önem verdiler.
✔ Halk şiirinin anlatım ve deyimlerinden faydalandılar.
✔ Şiir duyguya değil akla seslenir.
✔ Sürrealizm akımı görülür.
✔ ‘’Garip’’ adlı bir şiir kitabı çıkarttılar.
ORHAN VELİ KANIK
✔ Grubun kurucusudur. Nasrettin Hoca fıkralarını manzum hale getirdiler.
Şiirleri: Garip, Vazgeçemediğim, Destan Gibi
OKTAY RIFAT HOROZCU
✔ ‘’Perçemli Sokak’’ adlı kitabıyla birlikte şiir anlayışında büyük değişiklik
olmuş soyut şiire yönelerek İkinci Yenicilere geçmiştir.
Şiirleri: Yaşayıp Ölmek, Perçemli Sokak, Aşk ve Avarelik Üzerine Şiirler
Tiyatrosu: Çil Horoz Romanı: Dana Burnu
MELİH CEVDET ANDAY
✔ Mitolojilerden etkilendiği şiiri ‘’Kolları Bağlı Odysseus’’tur.
✔ Yalın bir dil kullanmış, toplumcu gerçekçi şiir anlayışına geçmiştir.
Şiirleri: Telgrafhane, Rahatı Kaçan Ağaç, Teknenin Ölümü, Yan yana
İKİNCİ YENİ AKIMI
✔ Garip akımına (1. Yeni) ve toplumsal gerçekçi şairlere tepki olarak doğ-
du. Değişik imge, çağrışım ve soyutlamalarla yeni bir söyleşi amaçlayan bir
şiir akımıdır.
✔ Garipçiler ile İkinci Yenicilerin farkı imgelere yer vermesidir. İkisinde de
ölçü, uyak yoktur.
✔ Sürrealizmden etkilenmişlerdir. İnsanın bilinçaltına indiler. Halka değil,
elit kesim için şiir yazmışlardır.
✔ Şiirin üslubu, konuşma dilinden uzak ve mantık dokusundan arındırılmış
özgün olmalıdır.
✔ Şiirin bir konusu olmayabilir, şiirin kaynağı duygudur. Yalnızlık, karam-
sarlık, bunalım sık kullanılan temalardır.
EDİP CANSEVER
✔ Şiirlerinde en çok insanın yalnızlığını anlattı.
Eserleri: Yerçekimli Karanfil, İkindi Üstü, Dirlik Düzenlik, Umutsuzluk Parkı
TURGUT UYAR
✔ Şair, şiiri hep içerikte aradı.
Eserleri: Arz-I Hal, Türkiye’m, Dünyanın En Güzel Arabistanı, Tütünler Islak,
Pazartesi
CEMAL SÜREYYA
Şiirleri: Üvercinka, Göçebe, Beni Öp Sonra Doğur Beni (Okul kitabında iş-
lenmiştir.)
Deneme-Eleştirisi: Şapkam Dolu Çiçekle
ECE AYHAN
✔ Grubun adını ‘’Sivil Şiir’’ olarak değiştirmeye çalışmış. Kabul edilmemiş-
tir.
✔ En özgün şair olarak bilinir. “Sivil şiir, sıkı şiir, marjinallik,” kavramlarını
sıkça kullanır.
Eserleri: Zambaklı Padişah, Kınar Hanımın Denizleri
SEZAİ KARAKOÇ
✔ Şiiri aşk, hürriyet ve yaşam olgularını anlatmaya çalışır.
✔ İkinci Yeni’ye has özellikleri kullanarak İslam dininin esas alan konulara
yöneldi.
Eserleri: Mona Rosa, Huzurla Kırk Saat, Şahdamar, Zamana Adanmış Söz-
ler, Gül Muştusu
İLHAN BERK
✔ İkinci Yeni şiirinin “Uç Beyi” olarak bilinir. Uçlarda yaşamıştır. Şiirlerinin
hepsi birbirinden çok farklıdır. Her türde şiir yazmıştır.
✔ Her şiir türünün içinde yer almasına rağmen kendi çizgisini hep korudu.
Ona göre şairlik bir çeşit dervişliktir.
ÜLKÜ TAMER
✔ ‘’Soğuk Otların Altında’’ ilk şiir kitabıdır.
MAVİ AKIMI
✔ Atilla İlhan’ın 1952-1956 yıllarında çıkardığı derginin adı olan Mavi’nin
etrafında toplanan bir edebi topluluktur.
NOT: İkinci yeni, maviciler, toplumcu gerçekçiler hepsi garip akımına (Bi-
rinci Yeni) karşı çıkmıştır.
✔ Özel isimlerde büyük harf kullanılmaz.
✔ İmge vardır, serbest ölçü kullanmışlardır. İkinci yeniden farkları sosyal
gerçekçi olmalarıdır.
ATİLLA İLHAN
✔ Bodrum’u Bodrum yapan şairdir.
✔ “Cebberoğlu Mehemmed” ile ünlenmiştir.
Şiirleri: Ben Sana Mecburum, Sisler Bulvarı, Aysel Git Başımdan, Elde Var
Hüzün
Gezi Yazısı: Abbas Yolcu Senaryosu: Kartallar Yüksek Uçar
FERİD EDGÜ
✔ “O” diye bir romanı vardır. “Hakkari’de Bir Mevsim” adıyla sinemaya uyar-
lanmıştır.
✔ İlk kitabı ‘’Kaçkınlar’’ hikâye kitabıdır.
✔ Karamsar mutsuz insanların yaşayışlarını, karışık ruhsal durumlarını
yansıtmaya çalışır.
✔ Varoluşçuluk akımının etkisindedir.
Romanları: Kimse, O, Hakkari’de Bir Mevsim, Eylül’ün Gölgesinde Bir Yazdı
Hikâyeleri: Çığlık, Kaçkınlar
ORHAN DURU
✔ Sosyalisttir.
Eserleri: Ağır İşçiler, Yoksullar Geliyor
HİSAR AKIMI
✔ Sanatçının dili yaşayan dil olmalıdır.
✔ Sanatçı bağımsız olmalıdır.
✔ Kendilerini kale olarak, Türkçenin koruyucusu olarak görüyorlar.
✔ Yenilik eskiyi reddetmeden elde edilmelidir.
✔ Dil yaşayan Türkçe olmalıdır.
✔ Sanat milli olmalıdır.
✔ Garipçilere ve İkinci Yenicilere karşı olarak doğmuşlardır.
✔ Günümüz şiirinin son noktası Hisarcılar’dır.
TEMSİLCİLERİ
✔ MUNİS FAİK OZANSOY
✔ YAVUZ BÜLENT BAKİLER
✔ MEHMET ÇINARLI (EN ÖNEMLİSİ)
✔ NEVZAT YALÇIN
✔ YAHYA AKENGİN
CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK HALK ŞİİRİ
✔ Halk şairleri usta-çırak içinde yetişmeye devam etmişlerdir.
✔ Geneli saz eşliğinde şiir geleneğini takip etmişlerdir.
✔ Bu dönem şairleri, şiirlerinde geleneksel konuların yanında güncel konu-
ları da işlemiştir.
AŞIK VEYSEL ŞATIROĞLU
✔ Ahmet Kutsi Tecer tarafından keşfedilmiştir.
✔ Hece ölçüsüyle yazmıştır.
✔ Şiirlerinde vatan, toprak sevgisi ve aşkı islemiştir.
✔ Şiirlerini Ümit Yaşar Oğuzcan kitapta toplamıştır. Bunlar; Sazımdan Ses-
ler, Dostlar Beni Hatırlasın
ABDÜRRAHİM KARAKOÇ
✔ “Mihriban” şiiriyle tanınmıştır.
AŞIK MAHSUNİ ŞERİF
✔ Halkın sıkıntılarını toplumcu bakış açısıyla anlatmıştır.
Eserleri: İşte Gidiyorum, Çeşm-i Siyahım
AŞIK ŞEREF TAŞLIOVA
✔ Yaşayan kültür hazinesi olarak bilinir.
Eserleri: Gönül Bahçesi
AŞIK FEYMANİ
✔ Tasavvufi yönü de vardır.
Şiiri: Ahu Gözlüm
NEŞET ERTAŞ
✔ ‘’Bozkırın Tezenesi’’ olarak bilinir.
1980 SONRASI TÜRK ŞİİRİ
✔ Bu dönem şairleri ikinci yeni şairlerine benzer
✔ Karamsarlık hakimdir.
✔ Asla şiirlerde bir ideoloji yoktur.
✔ Dil imgelidir.
✔ Düz yazıyı andıran bir anlatımları söz konusudur.
✔ Ölçü serbesttir.
HAYDAR ERGÜLEN
✔ Tüm şiirleri topladığı kitabı “Nar”dır.
Şiiri: Kırk Şiir ve Bir
HÜSEYİN ASLANSOY
✔ Mistik, metafizik yönü ağır basan bir şairdir.
Şiirleri: Balkan Çıkmazında Efendilik Tarihi, Şehir Konuşmaları, Su Burcu
SUNAY AKIN
✔ Günümüz şiirinin Orhan Veli’sidir.
Eserleri: 62 Tavşan, Antikacılar
MURATHAN MUNGAN
Eserleri: Kum Saati, Metal
TOPLUMCU GERÇEKÇİ EDEBİYAT AKIMI
✔ Dili anlaşılır özellikle şive kullanmışlardır.
✔ İşçilerin dar gelirlilerin dünyası, köydeki yaşam tarzı, köyden kente gö-
çerken göçün ortaya koyduğu sorunlar, toplumcu dünya görüşüne uygun
olarak sergilenmiştir.
✔ Ebubekir Hazım Tepeyran’ın, ‘’Küçük Paşa’’ adlı eseri köye yönelen ilk
roman örneklerindendir.
✔ Mahmut Makal’ın ‘’Bizim Köy’’ adlı eseri de köye yönelmedir.
SADRİ ERTEM
✔ Eseri ‘’Çıkrıklar Durunca’’ ile meşhurdur.
SABAHATTİN ALİ
Romanları: Kuyucaklı Yusuf, Kürk Mantolu Madonna
Şiiri: Aldırma Gönül
Hikâyeleri: Değirmen, Kağnı
KEMAL TAHİR
✔ Çankırı ve Çorum civarını anlatır.
✔ Genelde tarihi romanlar ve eşkıya hikâyeleri ile tanınmıştır.
✔ En önemli romanı Devlet Ana’dır. Osmanlı Devleti’nin politikasını anlatır.
✔ Yorgun Savaşçı romanında Kurtuluş Savaşı’nı yıllarını anlatır. Kahramanı
Cehennem Cemil Yüzbaşı’dır. Çerkez Ethem isyanının bastırılmasıyla biter.
Eserleri: Kurt Kanunu (Atatürk’e düzenlenen ve yapılmayan suikastı anla-
tır.) Esir Şehrin İnsanları (Kâmil Bey ve Nermin Hanım baş kahramanlardır.)
YAŞAR KEMAL (KEMAL SAĞDIK GÖĞÇELİ)
✔ 2006 Nobel ödülüne ilk romanı İnce Memed ile aday olmuştur.
İnce Memed: Sevgilisi Hatçe, kötü adam Abdi Ağa, Hatçe’yi zorla almak
ister. Hatçe, Abdi Ağa’yı vurur. İnce Memed, Hatçe’yi hapisten kaçırmaya
çalışırken Hatçe vurulur.
✔ Romanlarını işlediği yer; Çukurova, Toroslar.
İşlediği konu; Kan davası, eşkıyalık, ağalık.
✔ Kullandığı dil; Epik, destansı, imge ve mit dünyası, masal motifleri, ben-
zetmeler, betimlemeler
Eserleri: Yusufçuk Yusuf, Yağmur Kuşu, Yer Demir Gök Bakır, Yılanı Öldür-
seler
NECATİ CUMALI
✔ Egeli, Tütüncü, Susuz Yaz ile meşhur olmuştur.
✔ Ege Bölgesi’nin kırsal insanın yaşantısını anlatmıştır.
Hikâyesi: Dila Hanım
Tiyatroları: Susuz Yaz, Beş Beşik
SAMİM KARAGÖZ
✔ Kalpaklılar, Dolu Dizgin ilk belgesel romanlarıdır.
Romanı: Bir Şehrin İki Kapısı
Hikâyesi: Samanca (Ödül almıştır.)
KEMAL BİLBASAR
Eserleri: Cemo, Memo, Başka Olur Ağaların Düğünü (kahramanları Menekşe
ile Halil)
TALİP APAYDIN
✔ Konularını köy ve kasaba olaylarından alan hikâye ve romanlar yazmış.
Eserleri: Sarı Traktör, Ortakçılar
FAKİR BAYKURT
✔ İçinde doğup büyüdüğü köylülerin hallerini anlatmaya çalışmıştır.
Romanları: Yılanların Öcü, Irazca’nın Dirliği, Onuncu Köy
DURSUN AKÇAM
Hikâyesi: Köyden İndim Şehre
BİREYİN İÇ DÜNYASINI ELE ALAN YAZARLAR
✔ Psikoloji ve psikiyatrideki gelişmelerden yararlanılarak insana özgü ger-
çeklik ifade edilmeye çalışılır.
✔ Bireyin iç dünyasını esas alan eserlerde; bunalım, yabancılaşma, bireyin
toplumla hesaplaşması, yalnızlık, sıkıntı, bilinçaltı, bireysel sorgulamalar,
evrenin düzeni gibi konular ele alınır.
PEYAMİ SAFA
✔ Psikolojik tarzda roman ile ruh çözümlemelerinin ustasıdır.
✔ Yanlış Batılaşma ve Doğu-Batı sentezi vardır.
✔ Takma adı Server Bedi ile Cingöz Recai romanını yazmıştır.
Eserleri: Matmazel Noraliya’nın Koltuğu, Yalnızız, Biz İnsanlar
Dokuzuncu Hariciye Koğuşu: Hasta bir gencin psikolojisini anlattığı otobi-
yografik romanıdır.
Fatih Harbiye: Batılı olamamış ama Doğulu da kalamamış Türk toplumunun
sosyal gerçekliklerini anlatır.
Sözde Kızlar: Yanlış Batılılaşma anlatılır.
TARIK BUĞRA
✔ Maupassant tarzı (Olay Hikâyesi) hikâyeye uygun yazmıştır.
✔ İlk eseri “Siyah Kehribar”dır. (Hikâye)
Romanları: Küçük Ağa, İblisin Rüyası, Osmancık
Tiyatroları: Yağmur Beklerken, Gençliğim Eyvah
SELİM İLERİ
Eserleri: Pastırma Yazı, Cumartesi Yalnızlığı, Her Gece Bodrum
ABDÜLHAK ŞİNASİ HİSAR
✔ İstanbul Boğazı hayranıdır. Büyükada, Çamlıca, Rumeli Hisarı’ndan yarar-
lanıp zengin insanların hayatlarını işledi.
✔ Geçmiş zaman yazarıdır.
Eserleri: Çamlıca’daki Eniştemiz, Fehim Bey ve Biz
HALİKARNAS BALIKÇISI (CEVAT ŞAKİR KABAAĞAÇLI)
✔ Halikarnas, Bodrum’un antik çağdaki adıdır.
✔ Deniz hikâyeleriyle tanınmıştır. Eserlerinde Ege ve Akdeniz kıyılarında
gelişen denizle ilgili olaylar vardır.
✔ Aganta Burina Burinata ilk eseridir.
Hikâyeleri: Merhaba Akdeniz, Ege’nin Dibi
SEMİHA AYVERDİ
✔ Rufailik tarikatına üye, mistik bir şairdir.
✔ İnsanı anlatırken özellikle onun yücelerek ilahi aşka yönelmesi ve insan-ı
kâmil olması üzerinde durur.
Eserleri: Aşk Bu İmiş, İbrahim Efendi
MODERNİZMİ ESAS ALAN YAZARLAR
VÜSAT O BENER
✔ Çehov tarzının temsilcisidir
✔ “Dost” adlı hikâyesiyle dikkat çekti.
SAİT FAİK ABASIYANIK
✔ Çehov tarzının temsilcisidir.
✔ İstanbul öykücüsüdür, sıradan insanlar, işsizler, hamallar, balıkçılar, so-
kak kadınları, kimsesiz çocuklar, emekçiler ve küçük burjuvalar onun in-
sanlarıdır.
✔ Dili yalındır. Şiirsel bir anlatım, iyi bir gözlem yapar.
Hikâyeleri: Semaver, Sarnıç, Son Kuşlar, Şahmerdan
YUSUF ATILGAN
✔ “Canistan” romanını yazarken öldü.
✔ Aylak Adam adlı romanın kahramanı “Bay C”dir. Kendini anlatır.
BİLGE KARASU
✔ Pegasus ödülünü “Gece” adlı romanıyla alır.
Romanları: Geceden Sonra, Kılavuz Hikâyesi: Troya’da Ölüm Vardı
RASİM ÖZDENÖREN
✔ “Denize Açılan Kapı” adlı eseriyle 1984 yılında Türkiye Yazarlar Birliği
“Yılın Hikâyecisi” ödülünü aldı.
✔ ‘’İki Dünya’’ adlı denemelerde 1978’de Türkiye Milli Kültür Vakfında fikir
dalında jüri özel ödülünü aldı.
Eserleri: Denize Açılan Kapı, Çok Sesli Bir Ölüm
ADALET AĞAOĞLU
✔ Bir roman üçlemesi vardır. (Ölmeye Yatmak, Bir Düğün Gecesi, Hayır)
FİRUZAN
✔ İlk hikâyesi “Parasız Yatılı” ile Sait Faik Abasıyanık Ödülü’nü aldı.
POSTMODERNİZM AKIMI
✔ Modernizmden farkı kurmaca olmasıdır. Örneğin iki kardeş sevgili olabi-
lir.
✔ Sonları tahmin edilemez bu nedenle merak duygusunu arttırır.
✔ Ciddi bir duruma karşı alaycı bir tutum sergiler.
✔ Merak unsurları yoktur.
OĞUZ ATAY
✔ İlk postmodern roman olan Tutunamayanlar’ın yazarıdır.
LATİFE DOĞAN
✔ İlk romanı “Arsız Ölüm” ile büyük ün kazandı. “Unutma Bahçesi” de bir
diğer eseridir.
AYŞE KULİN
✔ “Adı Aylin” otobiyografik romanı ile İstanbul İletişim Fakültesi tarafından
yılın yazarı seçildi.
Eserleri: Geniş Zamanlar, Gece Sesleri, Sevdalinka, Nefes Nefese, Tutsak
Güneş (2015’te basıldı.)
ELİF ŞAFAK
✔ “Aşk” romanı en çok satan kitabıdır. Şems Tebrizi’nin hayatını anlatır.
✔ İlk romanı ‘’Pinhan’’dır. Bu romanıyla, Mevlâna Büyük Ödülü’nü aldı.
✔ ‘’Mahrem’’, ‘’Bit Palas’’ ve İngilizce olarak yazdığı ‘’Araf’’ adlı romanı var-
dır.
✔ Şafak, 2004 yılında Murathan Mungan, Faruk Ulay, Celil Oker, Pınar Kür
ile kaleme aldığı bir roman projesinde yer aldı. Bu roman ‘’Beşpeşe’’ adıyla
yayımlandı.
✔ ‘’Baba ve Piç’’ romanında Türk-Ermeni ilişkilerini anlatır.
✔ ‘’Siyah Süt’’ otobiyografik romanıdır.
✔ Romanlarından ve denemelerinden aldığı paragrafları “Kâğıt Helva” kita-
bında topladı.
ORHAN PAMUK
✔ Nobel ödülünü “Kar” romanıyla anlatır.
BUKET UZUNER
Romanları: İki Yeşil Su Samuru, Kumral Oda, Mavi Tuna, Gelibolu
LEYLA ERBİL
✔ Bireyin davranışlarını gözlemekle kalmaz, onları bu davranışlara yönelten
nedenleri araştırır, bilinçaltına inmeye çalışır.
✔ ‘’Hallaç Pamuğu’’ adlı eseri önemlidir.
✔ İkinci Meşrutiyet’ten Cumhuriyete kadar olan dönemi işler.
Romanları: Tuhaf Bir Kadın, Mektup Aşıkları
NAZLI ERAY
✔ Türk edebiyatındaki Büyülü Gerçekçilik akımının temsilcisidir.
✔ Eserlerinde fantezi, rüya ve gerçek hakimdir.
Eserleri: Kız Öpme Kuyruğu, Arzu Sapağında İnecek Var
İNCİ ARAL
✔ İkili ilişkileri ve bu ilişki içindeki tarafların psikolojilerini, olayların ne-
denlerini güzel ve akıcı anlatır.
✔ Feministtir.
Eserleri: Safran Sarı, Yalan Zamanlar, Ölü, Erkek Kuşlar
PINAR KÜR
✔ ‘’Akışı Olmayan Kür’’ adlı eseri ödül almıştır.
AYLA KUTLU
✔ İlk romanı ‘’Kaçış’’ adlı eserdir.
MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ
✔ Amaç heceyi kullanmak, halk edebiyatına dönmektir.
✔ Türkçülük, batıcılık, halkçılık, milliyetçilik vardır.
✔ Dili konuşma dilidir ve İstanbul ağzına uygun yapılmıştır.
✔ Arapça ve Farsça kelimeleri atmaya çalışmışlardır.
✔ “Milli Edebiyat” ilk kez Genç Kalemler’de kullanılmıştır.
1.Saf (Öz) Şiir Anlayışını Benimseyen Şiir
✔ Mallerme’nin “Şiir fikirlerle değil, kelimelerle yazılır.” düşüncesinden ha-
reket etmişlerdir.
✔ Ses, ahenk, biçim ve musikiye önem vermişlerdir.
✔ Şiirlerini aruz ölçüsüyle yazmışlardır.
✔ Yahya Kemal Beyatlı ve Ahmet Haşim bu gruba girer.
2. Halkın Yaşayışını Anlatan Şiir
✔ Toplum için sanat anlayışından hareket ederek halkı, halkın sorunlarını
sade dille anlatmışlardır.
✔ Manzum hikâyelerle bunu dile getirmeye çalışmışlardır.
✔ Mehmet Akif ve Mehmet Emin Yurdakul bu gruba girer.
3. Sade Dille ve Hece Ölçüsüyle Yazılmış Şiir
✔ Tarihi, yerli, milli konuları sade bir dil ve hece ölçüsüyle şiirleştirmeye
çalışmışlardır.
✔ Türkçülük düşüncesini benimsemişlerdir.
✔ Mehmet Emin Yurdakul, Ziya Gökalp, Beş Hececiler bu şiir anlayışını be-
nimsemişlerdir.
OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN METİNLER
1.Anlatmaya Bağlı Edebi Metinler
✔ Ülkenin değişik yerleri anlatılmış, bu nedenle memleket edebiyatı den-
miştir.
✔ Memleket edebiyatında Anadolu sadece mekân olarak işlenmiştir.
✔ Realizm etkisi vardır.
✔ Ancak bazıları natüralizme bağlı kalmıştır.
✔ Halka doğru ilkesiyle hareket edilmiştir.
✔ Konuşma dilinde teknik yönden başarılı eserler vermişlerdir.
✔ Kurtuluş savaşı, Anadolu, aşk, sosyal konular işlenmiştir. Toplumsal so-
runlara yöneliktir.
✔ Bu dönemde Halit Fahri’nin Baykuş tiyatrosu önemlidir.
ÖMER SEYFETTİN
✔ Genç kalemler dergisinin kurucusudur. Yeni Lisan dergisinde Milli Edebi-
yatı’nın ilkelerini yayınlatır.
✔ Türk edebiyatında hikâyeciliği meslek haline getirdi.
✔ Maupassant (olay hikâyesi) tarzı yazdı. Olay hikâyesini bizim edebiyatı-
mıza kazandıran Refik Halit Karay’dır.
Hikâyelerini konulara göre sıralayabiliriz;
1. Tarihi hikâyeleri: Pembe İncili Kaftan, Başını Vermeyen Şehit, Forsa, Kı-
zıl Elma, Neresi, Topuz
2. Konusunu Balkanlardan ve Çanakkale Savaşı’ndan alan hikâyeleri:
a) Balkanlarla ilgili olanlar; Bomba, Beyaz, Lale
b) Çanakkale Savaşı ile ilgili olanlar; Aleko Bir Çocuk, Mefkure
3. Konusunu çocukluk ve gençlik anılarından alan hikâyeleri: Kaşağı, Fala-
ka, And, İlk Namaz
ZİYA GÖKALP
✔ Türkçülük, Turancılık düşüncesi vardır.
Eserleri: Türkçülüğün Esasları, Türkleşmek, Türk Töresi, Türk Medeniyet,
Tarihi, Türkçülük
MEHMET EMİN YURDAKUL
✔ Cenge Giderken şiiriyle ünlüdür.
✔ ‘’Türk Şairi’’ ve ‘’Milli Şair’’ ünvanını kazandı. Türkçülük düşüncelerini be-
nimsemiştir.
✔ Hece ölçüsü kullandı.
Şiirleri: Türkçe Şiirler, Ey Türk Uyan, Türk Sazı
ALİ CANİP YÖNTEM
Şiiri: Geçtiğim Yol
Makaleleri: Milli Edebiyat Meseleleri ve Cenap Bey’le Münakaşalarım
MEHMET FUAT KÖPRÜLÜ
✔ Türk edebiyatı ve tarihiyle ilgili ilk bilimsel çalışmaları yapmıştır.
✔ İlk Türkolog dilbilimcimizdir.
HAMDULLAH SUPHİ TANRIÖVER
✔ Dağ Yolu’nda tüm söylevlerini toplamıştır.
✔ “Hitabet” ve “Nutuk” adlı eserleriyle tanınan bir sanatçıdır. Bunlar Kurtu-
luş Savaşı’nda halkı aydınlatmak için yazılmıştır.
AHMET HİKMET MÜFTÜOĞLU
✔ “Gönül Hanım” adlı romanı vardır. Pantürkizm akımı ile ilgilidir.
YAKUP KADRİ KARAOSMANOĞLU
✔ Türk edebiyatına Yaban romanıyla tezli roman düşüncesini getirmiştir.
(Bazı kaynaklar Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın Ben Deli Miyim veya Nabizade
Nazım’ın Zehra romanını kabul eder.)
Romanları:
Kiralık Konak: Nesil çatışması işlenir. Batılılaşmanın yanlış etkileri işlenir.
Kahramanları; Naim Efendi (dede), Semiha (torun) ve Seniha’nın nişanlısı
Hakkı Celiz’dir.
Özeti; Seniha, dedesini üzen kötü bir torundur. Hakkı Celiz vatansever bir
çocuktur ve savaşta ölür. Seniha, dedesinin paralarını kumarda yer.
Nur Baba: Tekkelerin yozlaşması anlatır.
Hüküm Gecesi: İttihat Terakki Cemiyeti’nin parti kavgalarını anlatır. (İkinci
Meşrutiyet Dönemi)
Sodom ve Gomore: İstanbul’un ahlaksızlıklarını lanetli Arap kentleri Sodom
ve Gomore’ye benzetir.
Yaban: Kahramanlar; Ahmet Celal, arkadaşı İsmail, Emine’dir. Kurtuluş sa-
vaşı dönemi, Anadolu köylüsünün durumu ve aydın-halk çatışmasıdır.
Ankara: Cumhuriyetin ilk yılları ve kuruluş yıllarının coşkusu anlatılır. De-
vamı ‘’Panorama’’ romanıdır.
Panorama I: II. Abdülhamit’e karşı Paris’e kaçan Jön Türkleri anlatır.
Panorama II: M. Kemal Atatürk’ün ölümünden sonraki yılları anlatır.
Hep O Şarkı: Abdülaziz dönemindeki toplumsal yaşamı anlatır.
Anıları: Zoraki Diplomat (elçilik anıları), Anamın Kitabı (çocukluk anıları),
Vatan Yolunda (Kurtuluş Savaşı anıları), Politikada 45. Yıl (siyasi anılar)
REŞAT NURİ GÜNTEKİN
✔ Eserlerinde realizm vardır.
✔ Psikolojik tahlillerde başarılıdır.
Romanları:
Yeşil Gece: Toplumdaki çalkantıları, devrimlere karşı çıkan tutucuları, sof-
taların dini nasıl bir sömürü aracı olarak kullanıldığını anlattı.
Çalıkuşu: Öğretmen Feride’nin Batı Anadolu’yu dolaşması
Yaprak Dökümü: Batılılaşma özentisinin olumsuz sonuçları
Acımak: Zehra adında bir öğretmenin acımayı öğretmesi
Dudaktan Kalbe: Kahramanları, Lamia, Hüseyin Kenan, Cemil
REFİK HALİD KARAY
✔ Millî mücadele düşmanıdır. Bu nedenle sürgün edilmiştir. “Gurbet Hikâye-
leri’’ ve ‘’Memleket Öyküleri’’ adlı eserleri yazmıştır.
✔ Maupassant hikâyelerini Türkiye’ye ilk getiren kişidir.
✔ Yapıtlarında, mizah önemli yer tutar.
✔ “Kirpi’’ takma adıyla siyasal mizah yazıları yayımlamış, bunları “Kirpinin
Dedikleri’’ adlı yapıtta toplamıştır. Bu yazılarından dolayı bir süre sürgüne
gönderilmiştir.
Romanları: Yezidi'n Kızı, Sürgün, Nilgün, Çete, Anahtar, Bugünün Saraylısı,
İstanbul'un İç Yüzü, Sonuncu Kadeh Yer Altında Dünya Var, Deli, Dişi
Örümcek, İki Bin Yılın Sevgilisi, İki Cisimli Kadın, Karlı Dağdaki Ateş
Hikâyeleri: Gurbet Hikâyeleri, Memleket Hikâyeleri
Hicivleri: Kirpinin Dedikleri, Guguklu Saat
Deneme-Fıkraları: Bir Avuç Saçma, Agop Paşanın Hatıratı, Tanıdıklarım, Ay
Peşinde
HALİDE EDİP ADIVAR
✔ İngiliz Dili ve Edebiyatı profesörüdür. Bazı eserlerini İngilizce yayımla-
mıştır. Milli Edebiyat Dönemi’nin tanınmış ilk romancısı ve hikâyecisidir.
✔ Handan ve Seviye Talip adlı romanlarında kadın, aile, eşi, çocuğu ve dış
çevresiyle ilişkilerini, aşk kanunu, kadın psikolojilerini ele almıştır. Handan
romanı mektuplardan oluşmuştur.
✔ Vurun Kahpeye adlı romanında, Aliye öğretmenin bir subaya yardım
ederken yanlış anlaşılmasını anlatmıştır.
✔ Ateşten Gömlek adlı romanında bütün roman Ayşe’nin rüyasından ibaret-
tir. Bu romanın sonunda anlaşılır.
✔ Yeni Turan adlı romanında Türkçülük ideolojisi işlenir. Sinekli Bakkal adlı
romanında töre işlenir.
Romanları: Heyula Raik’in Annesi, seviye Talip, Handan, Mev’ud Hüküm,
Ateşten Gömlek, Vurun Kahpeye, Kalp Ağrısı, Zeyno’nun Oğlu, Sinekli Bak-
kal, Yolpalas Cinayeti, Tatarcık, Sonsuz Panayır, Döner Ayna, Akile Hanım
Sokağı, Kerim Ustanın Oğlu, Sevda Sokağı Komedyası, Çaresaz, Hayat
Parçaları
BAĞIMSIZ ŞAİRLER
YAHYA KEMAL BEYATLI
✔ Asıl adı Ahmet Agah’tır.
✔ Neoklasizm akımının etkisinde kalmıştır. Divan Edebiyatı ile Batı Edebi-
yatı’nı sentezleyen tek şairdir.
✔ ‘’Ok’’ şiiri dışında tüm şiirlerini aruzla yazdı.
✔ Saf (Öz) şiir içindedir.
✔ Aruzu Türkçeye en güzel uygulayanlardan biridir.
Şiirlerinde Parnasizm etkilidir.
✔ ‘’Akıncı’’, ‘’Mohaç Türküsü’’ gibi şiirlerinde kahramanlık konusunu işle-
miştir. ‘’Sessiz Gemi’’ şiiri ünlüdür.
✔ İstanbul semtlerinden şiir yazar ve İstanbul boğazı hayranıdır.
✔ “Türkçe, ağzımda annemin sütüdür.” demiştir.
Eserleri: Rindlerin Akşamı, Rindlerin Ölümü, Mohaç Türküsü, Açık Deniz,
Sessiz Gemi
MEHMET AKİF ERSOY
✔ Tüm şiirleri aruz ölçüsüyle yazmıştır.
Safahat’ın Bölümleri;
1. Safahat
2. Süleymaniye Kürsüsü’nde
3. Halkın Sesleri
4. Fatih’in Kürsüsü’nde
5. Hatıralar
6. Asım (İdeal gençlik tipini ortaya koyar.)
7. Gölgeler
✔ İstiklal marşını yayımladığı ilk dergi “Sebü’r Reşat”
Eserleri: Küfe, Köse İmam
RIZA TEVFİK BÖLÜKBAŞI
✔ Bu dönemin ‘’Filozof’’ olarak anılan şairidir.
✔ Bütün şiirlerini ‘’Ferab-ı Ömrüm’’ adlı eserde toplamıştır.
FUAT KÖPRÜLÜ
✔ Türk edebiyatında ilk Türkologdur.
✔ Türk Edebiyatı Tarihi, Türk Saz Şairleri kitaplarıdır.
HAMDULLAH SUPHİ TANRIÖVER
✔ Söylev türünün ilk temsilcisidir.
RUŞEN EŞREF ÜNAYDIN
✔ İlk röportaj yazarımızdır. Röportajın adı “Anafartalar Kumandanı Mustafa
Kemalle Mülakat”tır.