BLG YAYINLARI / BLG DZS : 3lCtlNEYT ARCA YREK AIKLIYOR : 8Birinci BasmKasm 1985kinci BasmHaziran 1986BiLGi YAYINEVIMevutiyet Ced. 46/ ATaif : 31 8122-311665Y.niphlr AnkaraBlb611 Ced. 19/2Taif 5 22 52 01C.OloOlu ltanbolCNEYT ARCAYREKMDAHALENiN AYAK SESLERi1978 - 1979BLG YAYINEVkapak : fahri karagzoluCneyt Arcayrek Aklyordizisinin yayn hakk, yaplanzel anlama gereince BilgiYaynevi'ne aittir. Bu dizidekan ve kacak olan eserlerinhibiri kaynaklan gsterilmeden alnamaz.Kurtulu Ofset Basmevi - 1986 AnkaraNDEKLERBRNC BLM1979 .. . ve GD1979'a Girerken -Bir Yorum- . . . . . . ... ... .. .... ... .. . . . . . . .11Demirel : Korutrk Ordu le Anlam Grnyor .. . .. . . . .12Carter'n Badanman Mr. Brejinski Der ki .. . .. . .. . . .. .. . . . .14Korutrk'n Yargs ... . .. . . . ... . . . ... . .. ... .. . . . . . .. ... .. . ... .. .16:: :yapmasyd.73'6BtR MEKTUP DAHAKorutrk'e yazlan bu mektubun siyasal bir hedefi vard.nk, durmayan anariye rakamlarla saptamalar yapyordu.Bu adan deeri vard :Ankara, 21 ubat 1979SAYINFAHRt S. KORUTORKCUMHURBAKANIANKARADevletin varolu sebebi olan can ve mal gvenliinin, kanun ve nizam hakimiyetinin salanmas grevinin yerine getirilmesi, endie verici ekilde zedelenmitir.6 Ocak 1978 tarihinden, yani bugnk Hkmetin grevebalad gnden, 20 ubat 1979 tarihine kadar geen 13,5 ayzarfnda;6.404 anarik olay vuku bulmu, bu olaylarda, 1 .277 vatandamz hayatn kaybetmi, 7. 141 vandamz yaralanm, 527 soygun hadisesi olmutur.Bu dehet verici tablonun ifade ettii mana, bizatihi rakamlarn resmettiinden ok daha by.Bu dnemde, Cumhuriyet tarihinde ei emsali grlmemiolaylar vuku bulmutur.Cinayetler, suikastlar, sabotajlar, yangnlar, soygunlar savaan ehirlerde, mahallelerde toplu cana kymalar, biribirini takip etmitir.Belediye bakanlar, profesrler, retim grevlileri, Mkimler, savclar, polisler, gvenlik kvetleri mensuplar astsubaylar, erler, emekli subaylar, gazeteciler, siyasi parti temsilcileri .ilahl saldrlara uramlar ve bunlarn pek ou da hayatlarn kaybetmitir.74Duraklarda bekleyen vatandalar,camiden kan halk,okuldan kan renci, otobse binen yolcular, silahl, bombalsaldrya uramtr.Sabotajlar, yangnlar devletin trenine,vapuruna kadaruzanm; Ankara'da YIBA ars yangnnda 45 vatandamzhayatn kaybetmitir.stanbul ktisadi Ticari timler Akademisi, Edirne EitimEnstits, Svas Hkmet Kona, Bursa Merkez Garaj, Hacettepe niversitesi Matematik EnstitBiribirini takip eden tren kazalarnda birok vatandamzlm, tren hatlarna bombal sabotajlar dzenlenmi, silahlsaldrlarda bulunulmutur.Kamuoyunu byk lde tedirgin eden olaylarn ise hibirisinin faili bulunamamtr.Yakaland bildirilen faillerin pek ounun, daha iin banda masum olduu anlalm, birou da mahkemelerde beraat etmitir.Tevkif edilen ve mahkum olan kimselerin ise cezaevlerinden firar etmeleri, olaan bir hadise haline gelmitir. Devlet hem ceza verirken, hem de cezalandrd kimseleri cezaevindetutarken adeta acz iindedir.tstanbul'daki Samalclar Cezaevi bu konuda rnekler sergilerken, Gaziantep'te cezaevini basan anaristler, iki jandarma eri ile bir gardiyan ehit ettikten sonra, sulu arkadalarn alpkamlardr.Byk Atatrk'n kurduu Cumhuriyeti ykmak, lke vemillet btnln paralamak iin, blc, terrist, ideolojikakmlar, vatan sathnda adeta pervaszca faaliyet iindedir.Kurtarlm Blgeler,Kurtarlm Mahalleler veKurtarlm Kasabalarszii. her gn daha cok edilir hale gelmitir.Kars'ta. Elaz'da, Malatya'da, Gaziantep'te, Urfa'da, Erzincan'da, Svas'ta ve en son olarak da Kahramanmara'ta vatandaslar biribirini krp ,v.eirmistir.Yabanc uyruklu silahl topluluklar, milli hudutlarmznicine ;irerek. gnlerce savam, baz kylerimizi igal etmi,fiili durum yaratmtr.Bakent ANKARA, nceden ilan edilerek saatlerce igaledilmi ve bunu gerekletirenlere hibir ey yaplmamtr.75Bir retmen kuruJuu Ankara'da inci veya Rusu olmay tartabilmi, bunu gerekletirenlerey yaplmamtr.Bir polis kuruluu stanbul'da Halkla btnleme gece.i nam altnda, tamamen marksist sloganlarla dolu bir gecetertiplemi, bunu gerekletirenlere de bir ey yaplma:ntr.1 Mays gn Taksim Meydan, devlet kuvvetlerinin himayesi altnda KIZIL MEYDAN haline getirilmi, bunu gerekletirenlere de hibir ey yaplmamtr.Hkmet, btn bu olup bitenler karsnda devleti iletmekten ekinmi, yasalar uygulamam ihlal etmitir.Ayrca, sanki hibir ey olmam gibi de, sorumsuzca yerini muhafazaya devam etmitir.1 9 Aralk 1 978 tarihi ile; 26 Aralk 1 978 tarihi arasnda"uku bulan Kahramanmara olavlarnda Hkmet, 1 gn reile Devleti hftkim klamam, 1 08 vatandan lmne, yzlerce vatandasn yaralanmasna ve yinin ve meskenin tahribine adeta seyirci kalmtr.Kahramanmara olaylarnn 1 8 Nisan 1978'de patlak veren evveliyat bulunmasna, dier illerde benzeri pek ok hadise vuku bulmasna ve devletin .:revlileri tarafndan Hki.imetin ncen uvarlmasna ramen, hibir messir tedbir alnamay fevkalade dndrcdr.Eski ileri Bakannn 23 Aralk 1 978 gn skynetimteklif etmis olmasna ramen, skynetim ancak, 26 Aralk1 978 gn her ey olp bittikten sonra ilan edilmitir.Kahramanmara'ta pek ok silah sonradan ele geirilmitir. Bu silahlar oraya naMl gelmitir?Gelinceye kadar kimse niye farknda olmamtr?Oraya bir gnde _gelmediine ve kullanld gn gelmedi,i!ine gre, niye vaktinde aranp el konmamtr?Kahramanmaras'ta vatandaslar yllardr bir arada yaadklar halde neden daha nceki yllarda dvmemiler de, 1 978ylnda dvsmlerdir?Bu sorularn cevab, bu zamana kadar sorumlu olmas lazm gelenler tarafndan verilememitir.Ayrca, Hkmet Bakam Devlet Radyo ve Televizyonunda yapt beyanlar ve kulland tabirlerly krklemitir.76Bu hadisenin Hkm.et Bakan tarafndan soykrmolarak nitelendirilmesi, Trkiye birliinin dinatitlenmesindenbaka bir ey deildir.Geen 1 3,5 ay zarfnda :Kars'ta . ... . . . ... ... . . .27. .Elaz'da . . . . . ... . . . . . .6 1.Malatya'da.. . ... .. . . . .42. . .Gaziantep'te . . . . . . . . . . . .79Urfa'da .. . . . . . : ... ...52.Svas'ta . ... ... . . . ... ...12..K. Mara'ta .. . .. . . . . . . . . .125.Adana'da. . . ... . . . . . .96..tstanbul'da . ... . . . ... . . .260. .tzmir' de. . . . . . . .. . . .22 . Ankara'da .. . . . ... ... ...137.vatanda hayatn kaybetmitir.6 Ocak 1978 gn llk iimiz, can gvenliini salamaktr diye greve balayp, 13 Ocak 1978 mlerinin devamna frsat verilmeyecektir, 20 Ocak 1978 gn,Can gvenliini kaldranlarn kaynan kurutacaz diye beyanlarda bulunan, Hkmet Bakan1 7 Haziran 1978 gn ise,. Toplumda huzur ve gvenliksalanmtr, artk anariden sz edilemez diyen, yine aynHkmet Bakandr.Bu beyann verildii 1 7 Haziran 1978 gnnden, 20 ubat1979 gnne kadar geen 8 ay zarfnda 914 vatandamz hayatn kaybetmitir.27 Eyll 1978 gn, anarinin can ekitiini,Kanl oyunun sonuna gelindiini ilan eden, yine aynHkmet Bakandr.14 Aralk 1978 gn i,e, Anarinin sonuna gelindii, yeniden ilan edilmitir.Ve 19 Aralk 1978 gnnden balayarak 26 Aralk 1 978 gnne kadar Kahramanmara olaylan vuku lmutur.Ayrca, 14 Aralk 1978 gnnden, 20 ubat 1979 gnnekadar geen 12 ay biraz akn sre ierisinde 308 vatandamz daha hayatn kaybetmitir.Grlyor ki, olaylar hep Hkmetin beyanlarn tekzipederek gelmi, binlerce vatandamzn hayatna mal olan birkan denizi teekkl etmitir.77Bu dncede olan bir Hkmetin hibir ciddi areye zamannda bavurmad, inkar gtrmez.Greve balarken, Yasa ihtiyac olmadn ifade edenHkmet, aylarca nce Hastann harareti arttndan diyerek, Yasa ihtiyac olduunu ifade amen, 1 2 maddelik Belediyeler Kanunu iin 6 gn, her gn 14 saat,ceman 84 saat Meclisi altrabilmi olmasna ramen, anariile ilgili yasalar bir trl Meclisin gndemine getirmemitir.Anayasann 1 36. maddesi aktr.Anayasann 1 36. maddesinde;Devlet Gvenlik Mahkemeleri kurulur denilmektedir.Kurulabilir veya Hkmet isterse kurabilir denilme-diine gre, bu mahkemelerin kurulmay, ak Anayasa ihlalidir.Anayasann 8. maddesinde;Anayasa hkmleri, yasama, yrtme ve yarg organlarn, idare makamlarn ve kiileri balukuk kurallardr, denildiine gre, 1 36. maddeye bu Hkmetin itaati 8.maddenin de bir gereidir.Mahkemeler kurulsa idi ne olurdu? eklinde bir tartmann hi gerei yoktur.Byle bir yol alrsa, Anayasann her maddesi iin benzeritartma yaplr ve orta yerde Anayasadiye bir ey kalmaz.Bu Hkmetin;Anayasay ihlal ederek Anayasann ngrd yasalarnkmasn takip etmeyerek,Geerli tedbirlerin hibirisine bavurmayarak,Devleti iletmeyerek,Zaman zaman tahrikilik ve tevikilik yaparak bunca hayatn kaybolmasna ve bunca kann dklsine nasl sebep olduunu anlatmaya altk.Bu Hkmetin siyasi, hukuki ve cezai sorumluluu tartlamayacak ekilde orta yerdedir.26 Aralk 1 978 tarihinde 1 3 ilimizde Anayasann 124. maddesine gre Hkmet tarafndan ilan edilen skynetimin 2aylk tatbikat ile ilgili dncelerimizi, Cumhurbakan olarakve Anayasann 1 1 1 . maddesi ile tekil edilmi, Milli GvenlikKurulunun Bakan olarak size ulatrmay tekrar zaruri grdk. Anayasann 111. maddesinde,78Milli Gvenlik Kurulu, Milli gvenlik ile ilgili kararlarnalnmasnda ve koordinasyonun salanmasnda gerekli temelgrleri Bakanlar Kuruluna tavsiye eder denilmektedir.Olaanst ynetim usullerine, bu arada Anayasann 124.maddesine mracaat gerektiren bir durum, herhalde Milli Gvt:nlik Kuruiunun tavsiyesini gerektirecek ciddiyette olmas iktiza eder.26 Aralk 1978 tarihinde Hkmete ilan edilen skynetimin, daha nce Milli Gvenlik Kurullakonuulmamve onun tavsiye kararna dayanmam olmasn, Anayasann1 1 1. maddesinin iletilmemesi bakmndan dndrc buluyoruz.Bylece, bir Anayasa tedbiri olan skynetime bavurulurken, yine bir Anayasa kuruluu olan Milli Gvenlik Kurulunun grev yapmas engellenmi, skynetimin sebep, mahiyet\-e umulnn tartlp belirlenmesinden adeta kanlmtr.Skynetimin daha ilannda caydrclk tesirinin zedelendiini, zatalinize 8 ubat 1 979 tayapm bulunduumuz grmede arz etmitim.Skynetimin 2 aylk tatbikatnda skynetim kanununun,skynetim komutanlarna verdii yetkinin kullanlmasnda eitli tereddtler meydana geldii grlmtr.Zira, skynetimin ilan gerekesinde Anayasadaki Vatanve Cumhuriyete kar kuvvetli ve eylemli kalkmann >'eya lkenin ve milletin blnmezliini, veya dtan tehlikeye dren yaygn iddet hareketleri ibaresinin yer almay! butereddtlere sebep olmutur.Bu durum Skynetim Komutanlarnn elini kolunu balam ve cereyan eden olay ile, ona kar eyi uyumlu olmaktan karmtr.Ayrca, Hkmetin, daha skynetim ilannda Anayasada ve kanunlarda mevcut olmayan,Babakanla bal bir) larndan birini Ecevit, bir konumayla at : . . . Skynetim zerindeki tartmalar tatsz bir mecrayayneldi. Bana yneltemedikleri eletirileri Orduya, ok hakszbiimde yneltiyorlar .. . dedi.ubat aynda ayl toplant yaplamamt. Hkmet skkt, belediye gelirleri yasasyla bu.Skynetimin uzatlmasyla balayan tartmalar sryordu,d kaynaklar -rnein BBC'de yaplan bir akoturumda konumaclar- bu tartmalarn TSK'nin rdn sylyorlard. D kaynaklara gre,Bu abann amac akt. Muhalefet, silahl kuvveterleEcevit arasnda bir uurum yaratmak ve TSK'yi kendi yannaekmek istiyordu. Bununla birlikte, yksek dzeyli generaUerin hemen hepsinin Ecevit'le ibirlii iinde almaya istekli olduklar grnts vard. Hkmetle, TSK arasndaki bir Ecevit'le komutanlar arasnda 'zmni' bir anlama bulunmaktayd Fakat olaylar ktye giderse, aktr ki sylentiler de balayacakt. Tek sylenebilecek ey, Trkiye'deki parlamenter siinin giderek yozlamaya devam edecei olabilirdi. Ecevit konumaya balamadan nce Orhan Birgit, Efen- dim, artk toplantlar Marmara Kknde yapacaktk, nedenburada toplandk dedi. Ecevit, Vazgetim oraya tanmaktandiye yant verdi. Bir nceki tolantda Ecevit'in Marmara Kkne. tanmas, bizim 'zel ayl da orada yaplmas sz konusu olduunda, Mumcu, nallah oradan kacak olan MtT, kimi mikroar brakmamtr diye ince bir espriyapmt.Acaba diyordum. Babakan bu kukuyu mu gz nn-de tuttu?8710ALKOLL OTOMOBLEcevit'in 'zel aklamalar' daha ok geneldi :.:. t gvenlik istihbarat iinde daha etkili ibirlii salanacak. Emniyet rgt ile teki r koordine etmk bellibal bir sorun. Skan'n nerisiyle 'gezici ekipler' oluturulacak. Sozamanlarda yakalananlar artt, daha tutuklamalar olacak ... imdi skynetim ve Evren'in aklamasyla ilgili eletirilere geley}m : Bu aklama yapldktan sonra haberim oldu.Byle bir aklama yapmay dnm ... dedi.Muhalefetin bu biimde davranmasnn nedeni?... MuHalefette Sayn Demirel'in zellii, devaml ikayeti olmak. Biz ikayetlerimizi ya kaoyuna, ya da yargya yapardk. Fakat Demirel, Cumhurbakanna yapmay yeliyor.Bugn de TR T'ye yazm. Her makamdan, her kuruldan ikayeti. Belki benzetme tuhaf gelecek ama, sanki her zaman okul mdrne giderek olur olmaz ikayette bulunan bir ocukgibi. Belki muhalefette umduunu bulamad. Zaten umduklarn bulsalard, ok kt olurdu . . .Daha sonra Meclis almalarnn ilerlik kazanmasnnneminden sz etti, vergi yasalarn yeniden gzden geireceklerini syledi. CHP grubunda Hah1k Olman sz alm, yahu, bunlar nasl tasardr, birileri ksa da bilgi verse, ne olduunuanlasak demi. Ecevit de lman'a hak veren bir konuma yapmt. ... Kimi belediye seimlerini AP kazand, ama CHP'denoy yitmesi grlmedi... diyordu Ecevit. Ekonomiyi glendirme plan Uzerinde bilgiler verdikten sonra, ilgin bir sylei balad.Trkiye' de -tabii kimi lkelerde de- akaryakt sknts yada yksek fiyattan dolay, akaryaktn yerini alacak bir maddenin bulunmasyla ilgili kimi almalar yaplyordu. Trkiye'88nin derdi dvizsizlikten akaryakt salayamamakt. Elektrik ksntlarnn halka benimsenip drmesini Ecevit, kmsenmeyecek bir baar olarak gryordu.imizden biri, Ya alkoll otomobil? diye sordu :Ecevit anlatt : eker irketine Orhan Alp'la gittim. Alkolle alan otomobile bindirdiler. Arkasnda ho bir koku brakarak: alyor ve bir sre sonra normal otomobilden dahahzl gidebiliyor. rnein Brezilya'da benzine yzde 20 alkolkartrlyormu. Tam saf olmayan alkolle, Renauld motorunataklacak 800 lirlk bir aletle mkemmel iliyor .. Tabii bu yoldaki denemeler baarl olurs alkol reten fabrikalar genileteceiz dedi.Bu arabalar benzinli, alkolle motorlar tahrip olmaz m?Bu iin teknik yann hi bilmem diye yant verdi Ecevit.Valilere bir genelge gndermiti. Her vali, her kyde herkentte kalan, ama dar satlabilecek rnleri saptayp Ankara'ya bildirecekti.vedi yardm konusunda syledii iki cmle ilginti : vedi ve orta vadeli yardmda ciddi istar, ama IMF her yerde'heyula' gibi karmza dikiliyor diyordu.Be yl srmesini, ilk yl 1 ,5 milyar dolar olmasn istediimiz ivedi yardm konusunda Batlve kesin koulu, Trkiye'deki uygulamalarn IMF denetimindengemesiydi.Bizse, kendi planmz uygulayp sonu alabileceimizde direniyorduk.Ecevit, vedi yardm konusunda siyaset adamlar bizi anlyor, ancak u ana kadar bir ey yapamadlar diyordu. 9 Martta gazeteler, Ecevit umudunu kesti, ekonomik plan buna gre: yapyor balklaryla kacakt. vedi yardm srnceme -de kaldka ierdeki sosyal ve ekonomik zorluklar artyordueride alnacak . nlemler konusunda Ecevit,Tnelin ucundaki ne kadar iyi gsterebilirsek, vatandatan o lde zveride bulunmasnBu gvencenin salanmas plann baars bakmndan ok nemli dedi. Kemal Aydar, sesini dahayeceklerinin nemini bylece vurguladktan sonra,kn TV'ye dedi.. . kn halkn karsna, Anlatn btn bu zorluklar, sizin konumanz kiniz belli.89TV'de konumay dndnsyledi Ecevit. Sigarakuyruundaki halle, Adana'da Adalet Bakan Can' yuhalam,kimilerinin ta bile att ne srlmt. Ak alanlarda halkn nne kmak olduka zordu, elbette hem deeri bakayd, hem de tatsz olaylarn domasna yol amazd.Enflasyonun 1979'da hangi oranda olacan, ya da yksekliinin durup durmayacan bilmiyordsin bir eyyleyemezdi. Eer alnacak ekonomik nlemler halka iyi anlatlp sindirilemezse? .. Sonucun olumsuz boyutlar alacan Ecevit de biliyordu.901 1KULSLERDE TARTIMASkynetimle al.an tartmann Evren'in aklamasyladuracan sananlar, yanldklarn anladlar.Demirel, iin peini brakacaa benzemiyordu.Bir basn toplantsnda, Hkmetin skynetimle ilgilideerlendirmelere, tenkitlere cevap vermeyip, Sayn Genelkurmay Bakann cevap vermeye mecbur brakmas, zerinde durulmas gereken nemli bir konudur dedi.Dolayl yoldan, Evren'i yantlyordu. Demirel'in zel syleilerindeki deerlendirmeleri dei. Evren'in 12 Mart yad.dn, bir de iki K sorununa aktan yaklamadn sylyordu. zellikle ki Knn peazadi ve halklara zgrlk' sloganlarnn Babakanln kapsna dayandn sylyor, Ortadodiinden sz ediyor, Ordunun grevi ne? diye soruyordu :lkenin btnln ve Cumhuriyeti korumak deil mi? . .Baknz, imdiden ilan ettiler, bte 228'le geti, Ordu d a yanmzda ... Bu, 1970 ncesinin + CHP slogannn hortlama.dr.AP nderi de son olayrn ve Genelkurmay Bakannnaklamasnn hkmete destek verdiini -bu szleriyle- benimsiyordu.Genelkurmay Bakan, CHP'lilere moral mi alam oldu?Evet, evet! Ama, bunlar syledii gn yine bankalar soyuluyordu. Tartmalarn duraca yoktu.Ordu zerindeki tartmalar sryordu, ak demeler verilmese bile parti kulislerinde konu si ileniyordu. Millet Meclisi, bte grmelerinden yorgun kmt. Tartmalar91da, CHP'ye gre, iktidar ypratacak ynde gelimemiti, btegemiti, hkmetin kalaca anlalmt.20 gnlk tatili hak etmilerdi.Demirel, halka alanacak, belirli tasarruf nlemleriyleakaryakt skntsnn belirli dzeyde azalacan ne sren varsaymlara imkansz diye yangndr benzinin karneye balanaca sylentileri vard. Baykal grubundan -Olman araclyla- n havaya gre, Ecevit evresindekilerden memnun deildi, ilerin iyi gitmediini gryordu. it, TV'de Batda alnan nlemlerin Trkiye'de de uygulanmas zamannn geldiini halka anlatSkynetim tartmas iin de Ecevit, Skynctim uygulamalarnn. baz evrelerce srekli t zcdr. Hkmeti ypratmak uruna TSK'ye haksz olank glge drlmesi sorumlu bir davranmirel, Hkmet, kaybettii prestiji TSK'ye smaraktoplamaya almaktadr. Silahl Kuvvetlerin 'glgesinde' iktiJar olunmaz szleriyle kar kyordu.Paris'ten gele1 haber :OECD Genel Sekreteri Van Lennep ile Alman DileriBakanl Genel Sekreteri Dr. Hermes, yaplan toplantlardarisonra yaymladklar ortak basn bildirisiyle, ' . . . Trkiye'ye yaplacak yardma katlacak lerin tutumlarnn mit verici olduunu . . .' Trk Maliye Bakan Mezzinolu'na.bildirmi1erd9212BR SYLENT GEL1T1R1L1YORMart ortalarnda kulislerde giderek yaygnlaan bir sylenti vard :Halk, iki nderden de umudunu kesmiti. Kadnlarn ev toplantlarnda her iki nderin 'ayn ka' konulmas nemli bir balangt. Eer Ecevit, anari baarszlna karn, ekonomide beliurabileceini gsterebilseydi, -bir oranda- gene siyasal yaamn nde giden insan olabilecekti.Ekonomik nlemler paketinin i ve ii evrelerinin grleri alndktan sonra aklanacan sorunun Trkiye'nin kendi bana ayakta durabilme sorunu olduunusylyordu. Feyziolu'nun mevcut koullarn milli beraberlikortamn zorunlu kldn sylemeye balamas, btede 228oy almasna karn, gene nemli sorunun hkmet sorunu olduunu gsteriyordu.Basn st dzeyinde yaplan kimi toplantlarda Ecevit'tenkurtulmann planland, Demirel'in de yeniden baar ansnaeriemeyecei tartlmt. Kimi nemli, basnda ok yetkilikiiler, geriye Trke'in kaldn ne srmlerdi.Hah1k'la leden sonra Turan Gne'e gittik.stanbul'a gidecek, kimi grmeler yapacakt. Gne'inkonusu Ecevit ve Demirel'in 'tasfiyesi', hkmetin dmesinden sonra gelecek hkmet biimiyCHP - AP ortak hkmetine uygun bir ba henz bulunamamt.Gne'in abas, her eyden nce kimi evrelere taklanTrke seeneini bu kafalardan skp karmaya ynelikti.lk aamada bunu zmeliydi. Arkas sonra gelebilirdi.Uzun sreli Gne plan konuulurken, Enver Akova'nnhkmetten ekildiini ieren sylentiler yayld. Kimi baar-93sz sonulara karn, Demirel hala yeni bir hkmet denemesizerinde alyor, bu hkmetle erken seime gitmenin peinde kouyordu.AP'nin yurt dzeyinde dalan ynetici, milletvekili ve senatrlerinin merkeze dnmesinden sonra bir deerlendirme yaplaca bildiriliyordu. Demirel durmadan,Bu hkmct nisan sonunda gidecek! diyordu.Nasl?Pek salama basan olaslklar sylemiyordu.Toker'den ilgin bir yk dinledim. ABD Bykelisi Spiers ile yemek yemiti, Bykeli, ... Cumhurbakannzn bu hkmetten memnun olmadizlenimini aldk . . . demiti. Genelde kendi saptamalarn yaparken, byle izlenim edindiklerini de eklemiti. Bykeliye gre Waington, Ecevit'in Trkiye'yi 'ar sola' gtrmeye duunu sanyordu. Metin, Bykeliye ar solcularn kendi yollarnda yryebilmek iin Ecevrikaadam' dediklerini ve bu oltay yutturduklarnrn anlatm,Ama Ecevit, ne Batdan kopabilir, ne de balantsz devletlergrubuna geebilir demiti.Amerikan bykelisi Brejinski'yi andryordu.Spiers, ivedi yardm konusuna daha aklk getiriyordu :ABD'nin ancak IMF eliyle uluslararas finans kurulularn etkileyebileceini sylemiti. Elitran'daki ABD dinleme istasyonlarnn Trkiye'ye akt.arlmasnn sz konusu olmadn bildirm olgulara karn, Metin Toker -Nisan sonunda ABD'ye gidip Trkiye'yi tantacak parlamento grubunda bulunacakt- hkmetin dmesi olasl olmadna inanyordu.Eer Ecevit'in Batdan yeterli destek grmememiz hayalkrcdr sz, Trkiye'yi Batdan koparmaya ynelik isteinyeni bir belirtisi saylyorsa . . . Ohoooo, Trkiye'nin ok ii vard.Ve o zaman.. . Babakan Yardmcs -herhalde solda olmayan- Faruk Skan'n mi D1SK ve Trk-1'le gren Ecevit, bu toplanty tarihsel. diye niteledi. Bir zamanlar ii hkmetinin ekonomik darboa kmay salamak iin ald nlemleri, ii kesiminin desteklemesini anmsatmaya, ii kesimolmaya alacaklarn sylemeye alyordu. nlemlerin anahedefi,retimin arttrlmas,retim potansiyelinin tam deerlendirilmesi,D demeler darboaznn hzla almas,Enfla"Syona kar etkin nlem alnmas ve istihdam sorununun zmlenmesi,stikrar salanrken Trk ekonomisinin dinamizminden deyararlanlmas,Gelir dalmnda dengenin gzetilmesi.Tarihsel toplantda bu ilkelere kar kacak kimse bulunamazd.Ama, pratikte neler gelecekti, nemli olan buydu.Zamlar patlad :Benzin 17 liradan 20'ye kt. Gaz'a yzde 100 zam . Kesme.eker 18,5 liraya, imentonun ton bana fiyat 1 350 liraya, de-mire ... Uzuyordu 1iste.Trkiye'nin yzde 60'nda elektrik yoktu. Taban fiyatlarna ancak yzde 14 - 24 aras zam gelecei syleniyordu. Demirel, stanbul'a gitmi, iadamlarna bunlar zam deil, insan soymaktyordu.Nezih Demirkent, Ecevit'i grm, 0 eski Ecevit gitmi,yerine bugnk Ecevit gelmi diyor, CHP nderinin kendinden ok ey yitirdiini ekliyordu.Trkiye'nin her kesiminden grltler, sesler giderek artyordu.9613DARBE, DARBE SESLElltAilendeBasn Danman Tkel'e nasl diye sordum :Olabildiince iyi dedi. Ecevit, zamlarn kopard frtnann gemesinin bekliyordu. Demirelul'da benzin skntsn irdelemek iin parti rgtnn kiralad atl arabalarla karland.da bir sredir a kulislere sakz olan bir deyimi kullanan Demirel, Bunlarn gidii Allende gidii, bakalm nasl gidecekler diye konuuyordu.Bu arada CHP iindeki huzursuzluk da Kurultay nedeniylegiderek trmanyordu, ama kimilerinin ABD bykeiiliiyleilikileri daha sklayordu. ABD bykelilii ne olacanaratryordu. Haluk Olman syledi, MIT'te alan bir tand,ABD'nin Trkiye'de bir 'darbe'. beklediini sylemiti. Sanki,ABD'nin Trkiye' deki darbelerden hi haberi olmaim gibi.'Darbe' szleri ak toplantlara dein indi :tstanbul'da, Demirel'e Allende'den sk sk sz ettii iinTrkiye'nin de byle bir darbe beklentisi iinde olup olmadsorulabiliyor, AP nderi bu hkmetin kap.y krmadan,tokma evirerek ieri girmesini istediklerini vurguluyordu :Askeri darbe olup olmayacan ben nereden bileyim? AmaTrk askerinin Amerika'nn gdmnde olacan sanmyorum, ihtimal vermiyorum, ama yine sylyu gidi Allende'nin gidiine benziyor diyordu.Genelkurmay Bakan Evren'le hkmet bakan arasndan su szmadnn sylendii bir dnemde leecekti? .. Evren'in hkmetle ilikisi olumluydu, buna gerekde vard, ama hemen altndakiler ne yapyor, ne dnyordu.Sylentilerle varsaymlar biribirini tutmuyordu.Ne var ki, Demirel'in 'darbe' ile ilgili bugnk szleriyledaha nceki szleri arasnda ince ayrmlar vard. AP nderi butr sorulara -daha nceleri- Ordu kimsenin mal deildir,97demokratik dzenin bekisidir diye yantlard, imdi bir 'darbe' olacan sanmadn sylmakarasndaki byk ayrm gzden karmamak gerekiyordu.Oduna zam, yaa zam ..Allende - Bllende'nin tam orta yerinde America 1 Loveyou! Hikmet etin,Artk ivedi yardm gelebilir, ierde gereken nlemleri aldk dyordu.Hkmetteki anlay yanstan bu cmleden sonra ne Allende'si? ..Bat Almanya bykelisi bir yemekte Trkiye'nin birazalakgnll olmasn istedi : ... Trkiye ok kat davranyor. IMF'den kurtulmak, arreetesini uygulamak istemiyor. Buna 'peki' diyoruz. Ama ivedi yardm iin IMF reetesi kadar ac olmayan nlemlere yaklamas gerek. Biz 'seni IMF'den kurtaralm, kredilere olanak tanmak iin beynelmilel, tarafsz 2 3 bilim adamn sana gn-derelim. ncelesinler, neriler yapsnlar, uygula bunlar ve bizite IMF'ye gerek yok, Trkler gerekli nlemleri aldlar' diyelim diyoruz, buna cevap : Hayr! .. Alman elisi srdryordu : .. Diyoruz ki, bor verenler birka hususa dikkat eder :Bu paray nereye harcayacan bilmek ister, faizlerini zamannda deyip demediine bakar, veii borcu zamannda deyip demeyeceini aratrr.Gel bunlar hep beraber -IMF'siz- saptayalm diyoruz.Cevap : Hayr!Bu yzden IMF garantisi aranyor. Ama her eye cevap'hayr'. Oysa gelecek adamlar 'Trkiye'nin potansiyeli bu borcudemeye yeter' diyecekler ... Bykeli, Trkiye'den her neriye 'hayr' gelirse; bor\'ereceklerdtn de bir 'hayr' gelir elbette ... diye szlerini balyordu.Oysa Ecevit'in de bir sknts vard. Eer ivedi krediiin IMF yerine bilim adamlar gelirse, ierde ne oluyor,98ekonomiyi yabanclar m ynetiyon> tartmas balayacaktL ilkbata Demirel ataa kalkacakt. ABD'den balayarak. OECDlkeleri ve Suudi Arabistan yardmyla Trkiye'ye bir milyardolar salanaca syleniyordu: ,Darda alan Trk gazetecilerinden biri, Hollanda ba--bakannn aklamasn veriyordu : ... Schnidt, Trkler iin apkay at, iine kimse parakoymadL Allende'nin sonu ile ilgili benzetmelerine kar ;ktmzaman Demirel, ... Ben, bunlarn sonu Allende gibi olacak demedim ki dedi. ... Beni bilen bilir, her trl zam, soygun bir kenara ct-lacak c.'a, benim Allende szlerimle uralacak? .. Ben diyorumki, Allende de byle bir ekonomik yol izledi, kadn oluk ocuksokaa dld.Ama szleriniz bu kadar ak deil.Aklarm. 1stanbul'da birka gn kaldm, iitmediimkalmad. Ordu komutann burada zel- bir toplantya armlar, 'gelmem' . demi. Vallahi l Buraya 9 hakim nermiler, 9 adet baka isimlerin atamalar km. Neree Abdi'nin, Hamido'nCihangir'in katilleri... Nerede 15 milyonluk soygunlar. Bunlar sadece hep ben soruyorum. Halk bir gn&okaa kacak. Kaynyor her yer. Ben syleyince mi Ordu harekete geecek, 'darbe' yapacak? .. Nerede blclk karsndakiler, nerede Ordu? .. Sorarm nerede?....Bir cmle syledim, bin cmleyle zerime geldi.Bursa'ya gidecek, tozu dumana katacakt.Bu millet artk yumuak sz istemiyor. Sert sz istiyor.Her yer ayakta. Seime 'hayr' demi, iyi etmi, biz de stnegideriz diyordu.Ne kadar garipti! .. 1977 seimlerinde Demirel bakenttenayrlamyor, dilediince kampanya yapamyordu, babakand.1979 seimleri geliyor, Ecevit Ankara'dan ayrlamyor, Demirel'durmadan geziyordu.Ecevit, 1977'deki o kampanya ile dorua ulamt.Siyasal yazg bu kez ayn ans Demirel'e tanyacak myd? ..9914!K RNEK(1)ABD'de yaymlanan nl New York Times gazetesinde,Trkiye'de aklanan son ekonomik tedbirler paketi ile ilgili biryaz yer ald.David Andelman imz.asyla kan yazda, IMF'nin, Trkhkmeti tarafndan aklanan nlemleri kabul ettii belirtilmi, Kendileriyle grtmz Tnin, art kotuu devalasyonun 6 ay ierisinde yaplmas isteini uygunbulduunu sylemilerdir, deniliyor.Trkiye, kmerlerini skma programn aklad : Petrolfiyatlar iki misline ykseltildi baln tayan New York Tirnes'in yazsnda zetle u gTrk yetkililer, ekonomik nlemler konusunda kendileriyle yaplan son grmelerde IMF'nin, inde Trk Lirasnn devale edilmesi bulunmayan 'kemerleri skma' paketinikabul ettiini sylemilerdir. Fakat devalasyonun 6 ay iindeyaplaca aktr. Trk yetkililer, devalasyon konusundakibyle bir gecikmenin IMF tarafndan uygun bulunduunu belirtmilerdir.Aklanan tedbirler paketindeki zam oranlarna da yer verilen yazda, daha sonra Trkiye'nin iinde bulunduu mali durum hakknda da bilgi verildi ve yle denildi :Batl bankerler, Trkiye'nin dnyann en kt demelerdengesi problemi ile kar karya bulunduunu kabul etmektedirler. Trkiye Merkez Bankas Ban smail Hakk Aydnolu da, iinde bulunulan ktlk artlar altnda bile lkenin dviz reze0 milyon dolara, baka bir deyile, bir buukaylk ithalat deerine dtn sylemitir.Buna ilaveten, her ay vadesi gelen 60 milyon dolar tutarnda bor deme durumuyla karlalmaktadr. En nemli yedek para ve hammaddelerle, petrol ve gbre fiatlan her gn ykselmektedir. Kredi kaynaklarnn kurumas lkeyi, hayati1 00neme haiz maddeleri pein parayla yaplan korsan (Spot) ithalata zorlamaktadr.Merkez Bankas Bakan Aydnolu 'Ekonomimizi ve zellikle sanayimizi yeniden dzeltmedike, TLirasnn deerini doru bir ekilde ayarlayamayz' diyor.Sihlrll zttn YokSonu olarak, ekonomik nlemler, ilgili taraflarca yani,Trk iadamlar, sanayiciler, ii liderleri ve politikaclar, IMFyetkilileri ve Trkiye'den 12 milyar dolar alaca bulunan 200Bat bankas ile hkmetler tarafndan, ancak istenmeye istenmeye kabul edilmi grnyor.lkesi ile Trk Hkmeti arasnda ekonomik nlemlerkonusunda dzenli temaslar yapmakta olan bir Batl diplomat,Glk Trklerin henz temel bir gerekle yz yze gelmemiolmalardr. Karlatklar problemler, byk boyutlarda yenikredilerin temin ediliiyle esrarengiz bir biimde aniden ortadankaybolmayacaktr dedi.(2)Dnyadaki borlu lkelerin durumlarn inceleyen bir ekyaymlayan Financial Times gazetesi Trkiye, IJ\1F'ye uyacana onun kitabndaki kurallar deitirmek istiyor dedi.Trkiye'nin borlar sorununun imdiye kadar dnyannkarlat en byk bor konusu olduunu da belirten Financial Times gazetesi yazsnda zetTrkiye'nin alt milyon dolar bulan borlarnn yars yenibir programa balanmak gerekmi ve bu konudaki alma hemen hemen tamamlanmtr. Fakat sorunr ortada durmaya devam etmektedir. Trkiye'nin dsatmlardan elde ettii dvizlerin yars borlarn denmesine ve yansndan fazlasda petrol almna gitmektedir. Ksa vadede Trkiye'nin en azndan bir milyar dolarlk taze paraya ihtiyac vardr ve kalknma hz toplumca kabul edilebilir bir dzeyden aaya drlmcek yllarda da ayn miktarda para enjeksiyonuna ihtiya olacaktr.101Gazete, bugnk sorunlarn Ecevit Hkmeti tarafndaneski iktidardan devralm olduunu belirttikten sonra yle de-vam ediyor :.Bugn Ecevit'in zmeye alt sorunlar ksmen milligururdan ksmen de Trkiye'nin ekonomisini nasl dzenleyeceikonusunda Trkiye ile Bat arasndaki ekimeden ileri gelmektedir.Osmanl mparatorluunda empoze edilmi kk drc kou11ann hatras Trkltri yeni kapitrsnda dehsete drmektedir. Onun iin IMF tarafndan nerilen kemerleri skma kou11ar dahal olarak ele alnmaktadr. 1 977'de Demirel, IMF'nin nerdii devalasyonupolitik bakmdan imkansz bulmu ve sonra da iktidardan dmt. Son zamanlarda Ecevit de aynnuda glklerle karlasmaktadr. Kabahati, selefinin kt ynetimine yklemektense, Batnn isteklerine boyun e bir gurur sorunu yapmtr. ddialarn desteklemek iin de Trkiye'nin Bat ittifak iin stemini ileri srmtr.Gazete, ran'daki olaylardan sonra dikkatlerin Trkiye'yeevrilmi ve Guadelouoe konferansnda Trkiye'ye yardm konusunun ele alnm olduunu belirttn sonra, Aradan iki ay gemi olmasna ramen yardm gereklememitir dedi.10215REJtM ZERtNE ETLEMEEcevit ise -ne srlen savlara karn- CHP ortak gruplarnda, 'ekonomiyi glendirme programlatrken, deva-1asyon yaplmasnn sz konusu olmadn vurguluyordu.Zaten Ecevit, arada srada gazetelerde kan devalasyonhaberlerine ok sinirleniyordu. Piyasann bu haberler nedeniyle allak bullak olduunu syleyen Ecevit, bir keZinde,Eer bu tr haberler yazlmaya devam ederse, yazanlarmahkemeye vereceini sylemiti. Ecevit'ten bu tr sz iitmeye alk olmayan basndaysa, Bair deiiklik balad kans domutu.'Darbe' zerindeki eitlemeler, yorumlara dnt.On be gn nce Ege'de 12 Mart sokaa fidye olarak yapld diyen Demirel, Allende gidiindeiyor, hele tstan.,.bul' da bu pahallk srerse ne olur sorusuna, ... Buna rejim dayanmaz yantn veriyordu.Herkeste bir kuku vard. in sonunun iyiye varmayaca hemen her kesimde syleniyordu. Genan, eer bu durum bir yl byle srer giderse, enflasyon yzde 70'1ere varrsa, kmaz sokaktABD Mstear Fox kimi milletvekilleriyle konumutu : .. 27 Mays ve 12 Mart hep byle geldi... diyordu. Tabii,szitn sonunda savunduu fikir, bir CHP - AP hkmetinin kurulmasyd. Siyasal bunalmlar ekomik bunalmlarn izledii Trkiye gibi lkelerde kanlmaz son buydu. HalQk'la da konumutCHP - AP hkmeti olmaz m?Hayr.CHP'den milletvekilleri kop1>.r m?Hayr.103Bu sorulara ald yantlardan sonra Fox'un yapt analizden Haltik, Trkiye'de bir 'darbe'zlenim.ini almt.Stuttgart'ta on Trkn eroinle yakalanmas ve polise verdikleri ifadeler ilginti {22 Mart 1979).Eroini MSP'Ji kimi milletvekillerinden aldklarn ileri srmlerdi.Bu konudaki giriimleri Elekda bana dorulad. Almanya' dan yazl bilgi istenildiini syled Konuyu Babakan biliyor. ok gizli tutuluyor.Oysa haberi Yunan To-Vima gazetesi vermiti.Elekda'la konumamn ilgin yan, eroin kaaklndanok, 1971 'de Milli Nizam Partisi kapatldktan bir sre sonra,Erbakan'n yeniden siyasete giriiyle ilgili kimi ykleri dorulatmakt.Sylentiye gre, 1973 seimlerinde AP'nin tek bana iktidara gelmemesi iin Erbakan, tsvire'den Trkiye'ye arlmt. Kim armt, nasl armt? .. Tam bir giz!Elekda bu olumalar doruluyordu. yi niyetle yaplanbu giriimin iinde Faruk Grler Paann, Feyziolu ile FeritMelen'in de bulunduunu sylyordu.Hibir zaman dorulanamad. Feyziolu ile Melen, bu konudaki sorularm hep yantsz braktlaDemirel, Bursa'da gaz lambalaryla, Trke Samsun'da ellerinde tencerelerle grlt yapan kadtlar tarafndan karlanmt.Allende - Bllende ve sonra Allende dnemindeki olaylardan kopyaaa!Ecevit de vurgulad :ili'deki oyun Trkiye' de tekrarlanmak isteniliyor. 1041 6KONTAK KAPA, KEPENK iNDtRKarlkl atlar!stnda : Demirel, Trk Babakann, Ailende ve Kerenksy'ye benzetme huyundan biran nce vazi ve bilinaltndaki faizm zlemini dile getiren demokrasiye inanszlk gafn kabul etmelidNuri Bayar : Trkiye bugnk noktaya kastl olarak 'solcu CHP hkmeti' tarafndan getirilmiErbakan : AP, CHP'nin iflasn oya evirmek iin yurtgezilerine kyor. Hkmeti drmek iin AP ile grmeyehazrm.Ama, ne kamuoyu, ne de AP, Erbakan'la byle bir grmeye hazr deildi.Demirel'in o sradaki stratejisi halk basksyla Ecevit'i erken genel seime itmekti. Bunu baaramazsa, Ekim 1979 seimlerinde CHP'yi bozguna uratmak istiyordu. Her iki olaslkta da kazanl kacan hesaplyordu.Nitekim, "konumalarndan birinde Oylarmz yzde 63,S'eykselttiimizde tek bana iktidarz diyordu.Ecevit'in ekonomide artk somut sonular beklediinisyledii sralarda, ofrlerin kontak kapatmak eylemi geldi.ofrler Federasyonunun banda AP'li birinin bulunmas, Ecevit'i bu eylemin bir AP dzenlemesi olduuna gtrd. Genelkurmay Bakanyla Skynetim Egdbulunduu bir toplantdan sonra Ecevit, her trl yasal nleminalndn aklad. ... sterse 200 kii olsun, tuta'r kulandan atarm diyordu.Deniz Kuvvetle:i Komutan Ulusu'ya Glck'te iki gerniJe105kimi olaylardan sonra, 58 assubayn tutuklanp mahkemeye verildiini iittiimi syledim :sterse 200 kii olsunlar, yasalara ve nizamlara aykr hareket ettikleri anda kollarndan tutar atarm diyordu.Ordu iindeki kimi eylemler hemen dikkati ekiyordu.'Darbe' sylentilerinin biim deitirip deitirmeyeceikukusyla bu tr haberlerin zerine gidiyorduk.Dardan ivedi yardm gelmesi olasl giderek artyordu.10617LSERBir de 'kendi yayla kavrulma' lafdr gidiyordu.Maliye mstearyla konuuyordum, kendi yamzla kavrulmay renmeliyiz diyordu. Bakanlarla konuuyorduk, aymtekerlemeyi dinliyorduk. Ecevit, tasarrufa inanmt, kendiyamzla kavrulmamz benimsemiti. Belki de bu sz sindirmeye almalarnn asl nedeni ge nlemeye ynelikti.Benzin, mazot, ya gibi ana gereksinim maddeleri bulunmazsa, kendi yamzla kavrulmay nasl becerecektik, bir trl anlamyorduk.Fakat Trklerin artk tasarruflu yaamaya altn kantlamak istiyorsak, bu baka bir sorEcevit, bu ara.da iki genelge yaymlyor, bir yandan tatalmlan durdurulurken, te yandan da mevcut tatlarn kullanmnda tutumlu davranlara zen mesini istiyordu.Aslnda tasarruf yapmadan yaamaya gcmz yetecekgibi deildi. Enflasyonun giderek trmandn haberlerde yazlarda zenle halka duyururken altin her gn eriyip gittiini. ay sonuna do elde bir ey kalmadn gryorduk.AP'li Hsamettin Tiyanan'n, kontak ve kepenk kapama eylemi baarszlkla sona eriyordu. S komutanlklar eylemi yasalara aykr bulmulard.Yeniden Ordu sahneye girdi. Tiyanan, eylemin durdurulmasndan sonra, hkmet bizi Ordu ile kar karya getirdidiyecekti. ANende biimi eylemler yapmann elbette kimi sakncalar olacakt.Muhalefetten gelen sert szlere iktidarn kimi mli kileri!1in szlerini eklerseniz ortaya kan manzara olduka ilgnt :Millet Meclisi koridorunda rastladm Ticaret Bakan Teoman Kprller'e 'ivedi yardmn' hfigelmediini sylediimde, .. sterse versinler, isterlerse vermesinler. Nisan ortasn107bir bulalm, naslsa ihracat balayacak dedi ve bir caka vurdugitti. Bu davran kiinin gven duygusunu yanstrd, ama'yok'lar srp giderken varolmas g bir olasla bu denli. sarlmann Alemi var myd?Askerlikten sonra siyasal deneyimden de gemi, siyasette kimi gn gelir, 'olmaz'lann 'olur'a dntn artk anlamas gereken trfan zaydml da, ... Hadi, demokrasidir diye bir ak kap brakaym, ama bumemlekette Demirel bir daha zor babakan olur ... diyordu.Bu syleiden dokuz ay sonra, Demirel babakanlk koltuuna oturacakt.Baka olaylar da kamuoyunu ilgilendiriyor, sinirlendiriyordu. CHP'li Celal Payda -sonradan yalanlad ya- Diyanet tleri Bakanna tabanca ekmiti. CHP grubunda da bir gzelalklanmt. Devlet Bakan Dr. Ltfi Doan -o da bir dinadamyd- grupta yuhalanmt.Gazetelet de bir alemdi. Gnaydn Rahan Ecevit'in yaamn bi dizi yazyla veriyor, Hrriyet'te 141. ve 142. maddelerin kalkmas manette, Milliy lml destek havas iinde ...Tketim ana maddelerinin yokluu -'bittii' ilan edileninsanlar bile- yeniden bytebiliyordu. Demirel, Beikta pazarna gidiyor : kurtar baba! .Marul 2 5 lira. Marul fiyatlarnn tartlmas arasnda 141ve 142. maddelere direnme. Tercman, Demirel'in desteindebu kampanyay yrtyor, kimi gazetelerde kar sesler yer alyordu.Demirel'e bir ii kasketi, bir ceket, gs cebinde de enbyk ii! Bu kargaalk ortasnda Ecevit'i aradm.Evindeydi.lseri azm, sancdan kvranyordu.10818DN GEREKLEMF'.St(ayl Toplant)Nisann ilk arambas geldi.zel ayl toplantya girdik.eitli konular ele alnd. Fakat, bu toplantnn atardamar ofrlerin kontak kapama eyleminedklar gn, kamu otobslerinin trafie girmesini hkmetin gerekletirmsiydi.Ecevit, Muhayyele ile kimi ayrntlarn bir araya gelip uygulamaya girmesinden mutluluk duyuyordu. Bunu syler, kontak kapama olaynn bit dn gereklemesine yol atn anlatrk yeri geldiinde gerekleebileceini vurgulamak istiyordu. Hayalci, air gibi taklmalara,k otobslerinin trafie ksa zamanda girmesiyle ideta bir yantveriyordu, sanki bu yant bulmutu.zel ayl toplantnn ieriine dnyorduk : . .4 Nisan 1979 aramba toplants - Babakanlk konu.tu, saat 19.00. Bilinen kiiler.Ecevit, her zamankinin dnda bize sunaca bir hazrlkyapmadan, notlarn derlemeden geldi. Yz incelmi ve sararm. Midesinden hasta. lserin ide on gndr kendisini rahatsz ettiini bildirdi. 'tini' de bu on gn iinde pek kovalayamamV'dt: konumaya hasta hasta hazrlandn sylyor.Kendisine Tagamet tavsiye ettim, Tkel yan etkileri oluyor vebir ie: yaramyor diye mdahale etti.Ve bu aramba toplants sorularla, ya da ortaya konulankimi sorunlarn aklamalaryla geti.Ecevit'e kontak kapama eylemiyle beraber yrrle konulan kamu otobslerinin hizmete girmesinin olumlu karlandn herkes syledi. Ecevit, bu sonular gzlemi, yle grnyor ama Bir skntm vard benim, muhayycle ile baz ayrntlarnbir arya gelip uygulamaya girecek sonulara gitmesi Bir trl beceremiyorduk. Motor kapama olay buna neden old, .kadalar Babakanlktaki eski bakar lu odas.n gudum odas haline getirdiler, planlar, proeler masann uzer111e yaydlar, cui pazar demeyip altlar ve bu plan .uladlar. Biz kontak kapama eylemi olmasayd da buutekti.k. Baknz benim yedi yl ryasn grdm, hayal. etum tercihli yol meselesi vardle .gerei ?r arayagetirememitik, o da oldu .. Belki bu yolda demrlere huya yoktu, kaldrmlarla ayrm yaplalirdi, ama oldu ve yryor ite ..Kendisine reticiden tketiciye gelen mallarda aracy kaldrmann bir pilot blge seilerek yletirilirse ve bunun yararlarn halk grrse Tansa'larn da isteyeceini anlattk, ama ilk bir ilde bunun iyi yrdn halkn grmesinin gerektiini syledik, hak verdi ve not ald, ara'da. Olabilir.'Kontak kapama' eylemi hakknda yle konutu : ... Tiyanan teden beri byle bir eylem yapmay istiyordu. (Bana dnd, 'galiba beraberdik' dedi), Brksel'de iken bir AP bildirisi kt ve arkasndan bana Tiyanan'dan bir mektupgeldi, 'sorunlar konualm' diyordu. Konumaya hazrdm, fakat mektup eer isteklerimiz yaplzsa yle yaparz byle yaparz gibi tehdit edici bir hava iinde bitiyordu, tabii konumadm.ektubu da kendileri aklad sonra, Cumhurbakanna da gndermiler ... Demirel demokrasiyi ve rejimi riske edecek mu halef etten halkn holanmadn hesaplamamtr. Biz muhalefette iken buna dikkat ettik. Eletirdik, fakat sokaa kmadk, hatta beni kadalarm 'neden sokaa kmyoruz' diye knyorlard, 'hayr' diyordum 'eletireceiz, her fakat sokaa kmayacaz'. Rejimi riske edecek vaziyet alamayz. ok gergin gnlerde bile buan kandk. imdi ise halk kkrtyorlar.Byk muhalefet yapacak ortam var Trkiye'de ... dedi, gld, daha dorusu hep gltk. Be'siz muhalefet bile yapamazsnz' demitim ok kzmlard. Toplumdaki kuvvet dengesine uygun halefet yaplrsa muhalefet olur,sertlemekle, barmakla olmaz muhalefet. Bugn Demirel'intutumuyla toplumun zlemlerine uymayan muhalefet kt .. 110CHP'iin ofrler derneinde etkinlii yok, rgtte etkinlii yok?.Doru ama eer bizim gibi dnen ofrler olmasayd,kontak kapama eylemi baarya ulaabilirdi. Bugnk yneticilerin elinde gl silahlar var, eet alma, czdan gibi . Baktm yine ay iiyor, nne konulan pastalardan da biriki attryor. Bu Ecevit lseri bir baka lser galiba. ay iiyor, belki de kahve. la almyormu devaml.Ama bahar. Tam havas lserin ve Ecevit'de byle diyor. Si)ahelbiselerinin altna neden kahverengi ayakkab giyiyor, bunuNezih ok merak ediyordu. Bu arada baz konumalar sryor.Ecevit, ii dvizinin prim usulune balanmas konusunda baz tereddtleri olduu iin kararnanin kmadn syledi, 'bu haf ta sonu kacak' diyor.erde retilen petroln varil bana fiyatnn d fiyatlara uydurulacan syledi. Gmrktee tasfiye edileceini bildirdi. Dedim ki : Bu mallar, otomobiller, teyp, TV ve radyo gibi mallat gene galerilere gidecek ve karaborsaya srlecek. Bunu nasl nleyeceksiniz. O diyor ki,Gmrkteki mallarn en nemlisi sanayi ile ilgili olanlar, bunlar halk ne yapsn ... Ve d noktaya cevap vermiyor bir trl. Halbuki bunun karaborsas yaplacak. Dvizle sataise yanamyor, 'elindeki dvizi karmayacak yine dardanarayacak' diyor. ... Ltfen azmdan yazmaynz, ama d konularda ivedisorunda epey ilerleme var. Umutluyum, fakat somut sonu alnmadan bunu yazmynz, benim azmdan yazmaynz ... yle balyor konuya girmeye : .. Bat bazen ok kk hesaplarn iinde grlyor. Yararlar tek tek devletlere gelince ilAET de iler dgn deil. Tarm indirimlerine talya, tekstile ngiltere, i dolamna Almanya kar kyor. Ve hepsi (Avrupa'y arkabahelerinden ibaret gryor).Ama d krediler konusunda hepsi angaje. ABD konununzerine yrme kararna varm gibi grnyor. Bir iki ay iinde kn_u ayd.lan.a!n befle iler kotu gdyor, yce kuuk hesaplara saplanp bekliyorlar ... IMF'le ilikileri bir raya koymak sorunu var ortada . 7>>-. ... IMF'le ilgili olarak ilgin bir gelime oldu. Biz dnyakamuoyu nnde, onlar incitmemeye dikkat ederek'., zen gs-111tererekbir kampanya atk. Tutundu. IMF yeni politikasnn. . esaslarn aklad. Bunlar bizim sylediklerimiz. Meselelere oereve iinde yaklayor. Dne kadar ayan srtmek isteyenler IMF ile anlan derdi, imdi Daha sonra ABD'yi ne sryorlard. imdi de 'eh bak.alm ngiltere ne diyecek' diyorlar. Almanlara iiler . konusundaki bir hakszl sylyoruz. ocuk zamlarn burada demeleri ve emprimleri gibi...Sonra yeni bir politika aklad : Blge lkelerine unu hatrlatyoruz : ran olaylarndan. . ve Msr - srail anlamasndan sonra blgenin sorunlarn dardan ilham edilen, dardan destek arayan zmlerle zmekgeerli deil artk. Kendi aramzda sorunlar zmeliyiz. Byleolursa bu .blge en glij blge olur. Siyasi etkenlii artar. Krtii, Israil ii, FK ii hep dardan. En iyi deerlendirmeyi kendi aramzda yapabiliriz. imdz bu giriimleri yapyoruz. Krfez lkelerine ilk nce teknik bir heyet ve sonra siyasal bir heyetimiz gidecek. tran'la dialog kurmaya alyoruz, muhatap bulamyoruz. Merkezi otoritenin kurulmamas nedeniyle bakasorunlar ortaya kyor ... Krt sorununda tran'la bir ibirlii. . . . . . Yok byle bir ey. Yetkili yok ortada, dialog kuramyoruz ... ... Peki blge ile bu dayanma bir siyasal anlamaya gitmez mi? .. ' ... Bunu siyasal diye dnmemek lazm. Ekonomik kalknmamz iin btn unsurlar var. Paraigc var. Bir miktar Bat tekniini ithal ederiz, ama byk unsurlar bizden olur blgede. Kamaya gemi olan lkeler tek tek zemez busorunu, beraberce halledebilirler. Mesela Trkiye'de baz sanayi unsurlar kurulur ki, , baz Ortadou lkelerinin geleceini-petrol tkendii hesabna gre- garantiye alabilir. Bizim partiprogrammzda bir madde vardr, sermayesinin yzde yz bilebaka bir lkenin bir Arap lkesinin olabilir yatrm yaparlarsa. Hibir saknca yok bunda. Ekonomik dayanma biribirimizi tamamlar ... Siyasi askeri yn vermek bu giriime? ... . . . Giderek olacaktr ve bunun yaplmas gelecek kuaklarn iidir .. . Bat ile ilikilerimizi bu yeni politika engellemez mi? .. 112 ... Hayr, neden etkilesin. Birok Arap lkesinin Bat ileilikisi bizden fazla. Bizim batyla ilikilerimizde ok deiiklikoldu. Blge lkeleriyle ittifak m-asndaki ilikileri tanmladk.Batda buna bile kuku ile bakanlar var. RCD'nin benzeri birdayanma. Biliyorsunuz bir CENTO ipotei vard. Bu kalktLAraplarn pek ou RCD'yi CENTO sanyorlar, ve hala bizegelen baz yetkililerine byle olmadn sylediimiz zaman hayret ediyorlar. imdi CENTO ipoalkt iin RCD bnyesinde ekonomik ibirlii yaparz diyorlar. imdiden bunun olanaklar bira ald ... Acaba Amerika, tpk Msr - srail sorununda olduu gibi Trkiye'yi de Yunanistan'la ayn bibir araya getirmek isteyecek mi? Daha nce byle bir eye yanamadnz sylemiiniz bize .. ... Byle bir giriim olmad Amerika'dan. Biliyorlar ki bizdardan mdahale edilmesini istemiyoruz. Hibir teebbsyapmadlar. Sanrm Karamanlis de istemez bunu. Hi deilsebyle bir giriim yapmadan bir zemin yoklamas yaparlar ki buda olmad . ..Drdnc Orduda bir deiiklik? .. ... Baz kuvvet kaydrmalar, ama kesinlemedi. imdilikyazlmamas daha doru olur. Fransa anlayla karlyor eskisine oranla bizi. ok daha anlay.. . IMF'le bir yeni stand-by anlamas, sanmyorum. AmaIMF'nin fonundan yararlanabiliriz. Yeni ilikiler kurulabilir.Anaride lm olaylar azald, renci olaylar trmand ve gaspsoygun oalrken sonradan aaya indi. Adana'da ciddi aksaklk var, orann skynetim kumanesile ile gelecek, onunla bu sorunu konuacam ... Sonra Krtlk meselesine girildi. Pek fazla konumuyor. srail 'bu sorunu tahrik ediyor' diyor. 'Krtl hem FK, hem de srail kkrtyor' diyor..(2 Nisan 1979'da FK liderlerinden Hani El Hasan birdergiye verdii demete kendilerini zor gnlerin beklediinisylemi. Radyo haberleri. VAO galiba. Tahran temsilcisi Trkiye, ran ahnn bana gelenlerale almazsa bunun bedelini ok ar ekilde deyecektir, demi.) ... Batnn her biri bu iin iinde. Akllca bir tutum deil.Bat, Krt sorunundan kazanl kmaz ... , .. Eer bir yerde balarsa Trkiye'de her yerde de balardeniliyor? .. 113 . . O kadar kolay deil, Bizim de tedbirlerimiz var . . ... Krt komnistleri ile Krt Demokrat Partisi arasndasava kavga var? . . ... Eer balarsa Krt hareketi, radikal sol harekete dnr. Batnn yanlgs ite burada .. Ecevit'e yle denildi : . ran sefareti burada ele geirildii zaman bir yn ev..rak kt, bana M1T'teki bir arkadam syledi. Savak ile ilgiliolanlar da varm ve bu arada Hayat dergisi - evket Rado diyeald paraya ait belge. Trkiye'de Savak'tan kimlerin para aldnn listesi de bulunmu ve bT'te ... Bu listeyi beyf endi grmtr ama sylemez. .. dedim.Ecevit, Hayr grmedim ama istersem grrm dedi.Dou sorunu zerinde duyarl, fakat konumak istemiyor.ardm u : Bunca aleyhteki gelimelere ramen -midesihari- nasl sakin kalabiliyor. Milliyet'te bir yaz kmt, hemde kabineden hibir kararnamenin gemedii, Erbakan dneminden daha da ar bir durum olduu yazlm olmasna ramen hi deinmedi.Eer muhalefete derse gelecek iktidarn Ecevit'ten ekecei var. ylesine bir muhalefet depo ediyor ki, bence gelecek olan kimse, ok eker bu iten.Ancak bu toplantnn en ilgin yan balangc. Hayalleayrnty bir araya getirerek gerekletirmek.. te Ecevit'ineylem biimi bu galiba. Hayal etmek, gerek ayrntlar bulmakve bunlar bir araya getirip sonu elde etmek. Bu biimin bugne kadar sadece tercihli yolda uygulandn grdk, yle diyor kendisi de, geriye kalanlar bakalm ... Ne olacak? .114tCtNCtl BLtMAYAK SESLERlKAINILMAZ GEREKLERKulisiri gndeminden hi kmayan Dou gene konuuluyordu.Babakan Yardmcs Orhan Eybolu'na MGK'de Dousorunu zerinde konuulanlar sorduumda,Gidiniz Diyarbakr'a pasaport sorarlar dedi.MGK' de Dou konusunun ele alndn doruluyordu.Hayretimi grnce,Bunlar 'ciddi kaynaklarn' bilgileri dedi. Oradan kpTunceli'ye gidiniz, manzaray greceksiniz. Eer Trkiye'de ikiil ayaa kalkar, direnirse, arkas ok air gelir. Hemen her yerde olan gerillalar ayaa kalkacaktr. Bu kadar yaygn bir harekete hangi kuvvetle kar koyacaz?Eybolu kukuluydu. Cizre'de be bine yakn pemergenin uluorta grlmesi yeni bit paniin or kmasna yol amt. Oysa, son yaplan ayl toplantda Ecevit'in bu konuyu pek ele almadfazla durmuyor gibi bir izlenim verdiini anmsadm. Tm Bat yayn organlan Dousorununun zerine gidiyordu.Orhan Eybolu, Celal Payda'n Diyanet leri Bakanna tabanca ekmesini felaket diye nitebin kadrosu var, imamyla din adamyla. Bin tanesinden ancak bir tanesibizi tutar artk diyordu. Sze karan Besim stne},stanbul'da gecekondularda imdi Diyanet leri Bakanna tabanca ekilmesi olay konuuluyorzndan bize 500hin oy kaybettirir bu olay dedi.Demirel, olayn varaca yeri, hedefi kendiliinden bulacan o kadar iyi biliyordu ki, sordumda ok terbiyesizlikdemekle yetinmi, zerine fazla gitmemiti.Bir girdabn iine dm gidiyorduk.Doudaki blclk olaylarndan tedirgin olduu sylenen Korutrk'n, Babakanla yapt kdiinden sz edildii saatlerde, Ecevit,117Trk devletinin ve ulusunun btnln demokratikhukuk devleti kurallar iinde koruyacaz. Trk devletininbtnln korurken de hukuk devleti kurallarna bal kalacaz ama kesin, kararl davranacaerde son zamanlarda meydana gelen hareketlere zenip ayn hareketleri Trkiye'de yapacaklarn sananlar da hayal krklna urayacaktr. Bu tr giriimlerde bulunanlara . . . mscaz . . .Konunun zerine gidiyordu. Fakat Dou sorununun Trkiye'yi ynetenler, daha ok askeri kesim iin duyarln koruduu akt. Genelkurmay Bakan Badat'a gitmiti Hayli ilgin gelim.Trkiye'nin Araplara alyla ilgili almalar yaplyordu. Ecevit, bize Krfez'e ilk ncesonra siyasal ekipler gndereceiz demiti. Ne var ki, Businnes Americadergisi, ABD, Araplarla bizim deil, Waington'a daha yakngrd Yunanistan'n almasn istiyordu. Atina ksa zamanda Fas, Suriye, Libya, Tunus, rdhreyn, Birleik Arap Emirlikleri, Kuveyt, Umman'la bilimsel, ekonomik, teknik ibirlii anlamalar imzalamt. Biz bir yandan bu allar hazrlarken, ABD Kongresine uzanan W ortaklarndan bir irket, ya parasnn denmesi iin ABD'nin bask yapmasn, ya da Trkiye'ylen yardmdan 80 milyon dolar kesilerek kendisine verilmesini istemiti.Demirel hemen her ile gderek Adeta bir seim kampanyasyrtyordu.Ecevit'e yakn evreler Babakann iine dnk bir tutum izlediini, hemen hi kimseyle cidi kurmadn,kimi yerde 'mtereddit' durduunu sylyorlar.d. Hkmetalmalar dank dzende gidiyordu. CHP'lilerde bir yorgunluk, bir isteksizlik seziliyordu.aha ok, ne yapacana kesin karar verememi insanlarn ruhsal durumu egemendi parti kulislerine.Kurultayda, hkmetteki ikilemlerin dourduu sonularnetkisi baka kararlarda kendini duyuruyordu.Bilsay Kuru anlatt :IMF, devalasyon isteinden vazgememiti. Katl kurakar karken, sonradan buna da 'evet' demiti. Fakat, Kurul-118tay ncesi 'bir eit devalasyon yapmayalm' mantyla katlkur karar da bir trl kmyor, uygulamaya girmiyordu. Ekonominin patronlar Hikmet etin,Mezzinolu ve Kp.rller' eli.Devalasyon -bu mantkla- Kurultay sonrasna kalyordu. Fakat katl kur karan yaygnlam, galerde tartlmaya balanmt. Uygulamaya girmesi uzayp gittike deerindenher gn bir eyler yitiriyordu.Ecevit'i, kabuuna eken acaba lser sanclar myd?Bilsay Kuru'la ilikilerini Meta kesmiti : ... Resmi toplantlarda karlayoruz. Fazla kyor. Sylenenler zerinde de karara varlmasn salayacak bir davran yapmyor, ou kez susrdu Kuru. Babakan byle anlatyordu.Bilsay Kuru, Sadece 'yeil k' yakacaklar diye 1 978 Martnda devalasyon yaptk. 'Siz devon yapn, para akacak'dediler. Bu devalasyon siyasal bir karard. Canmz yakt, Tabii bu kez, ilk nce para gelsin, sonra devalasyon yaparm diyor, direniyor. Ama, ekonomide siyasal karar olmaz, kura11ar alr. Endiem u : Eer sadece zamlarla kalnr, nlemler gelmezse benim yargma gon yzde 60' bulur, aabilir ve yzde tOO'e gider. O zaman geriye dnemeyiz ve ... dedi. tamamladm :Ecevit'in de sonu olur dedim.Hem de nasl dedi Bilsay Kuru. Gene mazot yok. Ekiniyi, yenisini retmeye geebilmek iin mazot yok! Kamyonlarduruyor korkarm ki, nmzdeki aylarda mazot daha da skacak, o zaman daha vahim olaylar olacak. imdi gelen dviziborlara ve akaryakta ayryoruz, hibir transfer yapamyoruz. ...Sisteme sayg sorunundan sz etti. Ya yle, ya da byle!Ama her yanyla bir oyuna, hayr!CHP iktidar iindeki ikilemleri sradan bir insan anlatmyordu. Hem ortann solu anlayna, m de CHP'nin baarsna nem veren bir rgtn, DPT'nin bandaki insand bunlar syleyen. Bia dost bir hava iinde yaptmz bu grme, bende derin izler brakmt. Ecevit'i hem kii,de siyaset adam olarak bylesine karmak bir ortamda bulmann lkeye neler yitirttiini dpum.119Hani hep sz edilen o ayak sesleri vard ya! ...Bugnlere dek hi duymak istemediim bu sesler -galibagerekti.Belki imdi uzaklardayd, belki yaknlara gelmesine zamarvard, ama yola kmlard.Kanlmaz gerei bir kez daha gryordum.Kahroluyordum!Bilsay Kuru'la yakn , iliki kurmamza, basnn bir kanadnn akl almaz saldrganl neden olmutu. Ecevit hkmete geldikten ve kimi atamalar yaptktan bir sre sonra bir ksm basn hemen herkesi komnist ilan ediyordu. Kuru'la dbu akl almaz nedenle uramaya balamlard.DPT'ye gittim, Kuru'la konutum.lkesini, insanlarn seven, ama buyruk altnda dnme!zorunluunu duymayan bir kiilii vard.Geni halk kitlelerinin yararn kk kesimlerin yararndan nde tutuyordu . .Komnistlik bu duygunun dncenin neresindeydi?likilerimiz o grmeden sonra ,srd, gitti.Uzun sredir Bilsay Kuru'u grmyorum, sonra karlatk :Braknz yapsnlar, braknz gesinler. Son kitabnn kapak adyd.Bu kitap yaymlandnda -198S.-:- zaten dileyen dilediini yapyor, bata iktidar, kimi kesimler halkn kesesindegeiyordu.1202BROKRAS BYLE OLURSAAna ilkeleri brakn yapamasnlar, brakn ekip gitsinlerd. .. )) .Brokrasinin ykseklerinde bu anlay iinde byk siyaset merak srp gidiyordu.Eleku., Ecevit'in ipin ucunu tmyle kardn sylerken, Batda Demirel' in de hibir krdu.Acaba Batllar ivedi kredi yerine, 'ivedi kredili adam' gnderemezler miydi?Brokrasideki ezeli kural ilemeye balamt. ktidarageldii ilk gnler, aylar Eccvit'in peinden koturanlarn, CHPnderinin ilerin stesinden gelemeyeceini sezdikleri, yeni birhkmet kokusunu aldklar zaman, nasl yz seksen derecelikbir dnle karya getiklerini birer birer gryorduk.Demirel'in iktidar dnemlerinde de benzeri olgular, kiilikizgilerini grmtk. Benzeri oyun, bir kez daha sahneye giriyordu. Kar partinin iktidara, hangi milletvekilinin bakanla gelecei hesaplar yaplyor, hesaplarn tesine taan bir benikle bilgiler toplanyor, bunlarn nda siyasetilere yanamalar gzetiliyordu.in tuhaf taraf, parti nderleri, partilerin nde gidenleribu olgulara almlard. Kiiliklerdeki bu yanlglar, bu arpklklar glerek karlyorlaOnlar iin bu olaylar siyaset arknn doal uzantsyd.1213GtDEN - KALANAraplara yanama politikas, her dnemde karsnda birmuhalif bulmutur.1965 seimlerinden nce kurulan drtl karma hkmetinBabakanlna -bamsz- Suat Hayri geldii zaman, hkmet programna Arap lkeleriyle yaknaptayan birka cmlenin girmesine kar km, eer hkmeti kuran drt parti, bu ede direileceini syleyecek lde ileri gitmiti.Oysa, o srada Yunanllar Arap lkelerine oktan almlarcl.rnein 1979'da Elekda bana, Bu gidile ne Musa'y, nede sa'y memnun edeceiz demiti.ilerin Douyu da Baty da doyurmayan dzeyde gittiinianlatmak istiyordu.Aylardan nisan.Daha imdiden Demirel'in bir genel seim havasna brndrd ekim ara seimlerinde alnacak kimi yazgy beraberinde srkleyecei kesin. Eer CHP kt sonu alrsa-ki alacak- bir eyler deiecek, bu noktada kuku yok!Hem ie, hem da dnk uygulamalarla alkalanp gidenCHP'nin Ekim 1979 seimlerinde baarl sonu almas olanaksz.Ecevit'ten (-tpk bir zamanlar AP'de olduu gibi-) kurtulmay isteyenlere, bu seimin CHP hesabna nemli bir baar gmdan yanayd.Ecevit'le yapt grmede siyasal ortam aklarken, Matarac olayna da deinmiti. Skan'aamuslu bir adamd . . Ne are, Matarac ile ilgili yolsuzluk savlar namuslu adamrn ve beraberinde teki bakanlar da yaralayacak nitelikteydi.16513tKtNCt MEKTUPT. C.D E V L E T B A K A N L l G lBABAKAN Y ARDlMClLll ANKARASay : 9 - 1743 /. S. K. 3567/9/1979SaynBwent ECEVITBabakanANKARAGmrk ve Tekel Bakan Sayn Tuncay Matarac ile ilgilibir ihbar mektubunu bundan nce 22.8. 1979 tarihinde takdimetmitim.Bu defa baz Milletvekilleri ile Gmrk ve Tekel Bakangrevlileri tarafndan Bakanlma yaplan ihbar ve intikdl ettirilen bilgilerle Yksek Denetme Kurulunun bir ara raporunu ekli olarak sunuyorum.Sayn Matarac hakknda vaki isnat ve iddialarla mevcutbilgiler muvacehesinde;l - Durumun aydnla kavuturulmas ve gereklerin ortaya karlabilmesi iin yetkili denetianlarndan oluturulacak bir Tahkikat Komisyonunun derhal kurulmasnda zorunluluk bulunduu grndeyim.2 - Sayn Matarac kamuoyunda da ok ar aibe, iddiave ithamlar altnda bulunmaktadr.Dolaysyle Hkmetimiz de sulanmakta, lekelenmekteve zaafa uramaktadr.Sayn Matarac iin ne srlen ciddi ve ar sulamalarhibir phe ve tereddde imkdn brakmayacak tarzda incelenmeli, aratrlmal, ve kovuturulm maksadn salanabilmesi ve tahkikatn selametle yrtlebilmesi iin Sa}'n Ma-1G6tarac'nn derhal Hkmetten ayrlmasnn art ve zaruri olduu ve bunda saylamayacak kadar faydalar bulunduu inancnve vicdani kamatini tamaktaym.Keyfiyeti yksek takdirlerinize sayglarmla arz ederim.Dr. Faruk SOKANDevlet Bakan veBabakan YardmcsEK : 2Not : Anadolu Basn Birlii ve Rizespora yaplan ay satlarhakknda Babakanlk Yksek Denetleme Kurulunca hazrlanan ara raporu ayrca sunulacaktr .... 'Skan, yazya ekledii teki metinde Matarac'nn yol.uzluklarn bir listeyle sunuyordu.16714DARBE GELYOR MU?Ska.n direndi : .. Bu koullar deiimeDe, herkesin sorduiu 'bu iin sonune olacak' sorusu cevabn bulacaktr. Arkadalarm bana, Ordunun ynetime 'mdahale' etmeye kararl oldutunu bildirdiler ... dedi. Skan'dan nce DP yneticilerinden Cevat nder, Hasan Korkmazcan, Kadri Eroan gelmiler, Ordunun 12 Martta olduiu gibi, ynetime mdahale edeceini bildirmiler, Skan'a hkmetten ekilmesini, eer bu karara uymazsa onun hakknda dam yapacaklarn sylemilerdi. Skan, bu grmeden sonra Ecevit'e istifa edeceini bildiriyoEcevit, byle bir izlenim tanliyordu. Evet, 30 Austosmesajlar siyasal kulislerde, kamuoyu kesimlerinde rahatszlkuyandrmt. Bir Babakan olarak o da Ordunun nereye yneldiini saptamaya alyordu. Korutrinde konuya deindiinde, Cumhurbakannn 'Ben grevdeyken byle bir mdahale olamaz, kar iini biliyordu.Skan gzar ve Matarac ile beraber oturmam, Florya'yada gitmem dedi.Skan direnmeyi srdrnce Ecevit nerisini aklad :_stifa ediyorsunuz, gerekesini de Ordunun mdahale edeceine balyorsunuz. imdi bir uak htaynl, tstanbul'a, Sayn Cumhurbakanna gidelim, konuyu syleyelim ve onu dinleyelim .. dedi..O zaman, Babakan Blent Ecevit kendisi uaa atlar gider,Cumhurbakan Korutrk'e Skan'm istifasyla birlikte ne srd Ordu mdahalesini anlatrdBuyruu gerei, kk bir uak hazrland.Babakan tstanbul'a gitti. Bu ziyaret beklenmiyordu.Korutrk, Florya Dertiz Kknde yazn son gnlerini ge-iriyordu.Gnlerden 18 Eyll 1979'du.'Ordu mdahalesi' kukusuyla Florya Kkne gelip Korutr gren Ecevit, Ankara'ya dnerken nku ........ .16815FLORYA KKONDEK.t KORUTORK'ON, DURUMUDEERLENDtRMEStEcevit rahatt, nk Korutrk, Skan'n istifasyla ortayakan bunalm dinlemi, Babakan Yardmcsnn varsaymnhemen deerlendirmiti :Ben kaldm mddete hkmetin 'zorla' drlmesinefrsat vermem. .. demiti Cumhurbakan Korutrk. Bir 'iktidar' boluundan da &z etmi, ko aralarnda dialog kurarak bir bilyk koalisyona gidilmsini ya da Ekim 1 979 seiminden sonra bu 'boluun' doldurulmasn bir kez daha istemiti.Korutrk'n Genel Sekreteri Haluk Baylken, ankayaKknn Skan'la patlayan olay nasl deerlendirdiini gnlknotlarna bakarak bana irdelerken iki mesaj bir araya gelince, anlalan 'bir panik' havas esmi diyordu.Haluk Baylken, o gnn olaylarn, Korutrk'n deerlendirmelerini, Ecevit'in Cumhurbakannaklerini sorum zerine yle aklad : 20 Eyll 1979'da Blent Ecevit Hkmetinde nemli . .grev stlenen Faruk Skan istifa etti. istifadan sonra Ecevit,doruca Korutrk'e gidiyor ve yazlanlar yanltmyorsa Skm'mayrlma nedeninin bir Ordu mdahalesi olaslndan kaynaklandn, kendisine bu biimde gerediini sylyor.Nedir bu olaym iyz? . . ... Defterime baktm. 19 Eyll diye bir not yar. Hatta 9.30demiim. yle gidiyor : Sayn Faruk Skan telefon etti. Yarnsabah kabineden ayrlacan, keyfiyeti de Sayn Babakan Ecevit'e bildirdiini syledi. Altn, mteessir bir sesle,'Artk kalamayacam, anari bakmmdan ayda yayorlar sanki. Hibir esasl tedbir alnmyor vacaklarn da anladm. Anari konusunda teferruatl -ayrntl- altm, kim-se sormad bile' dedi.169Sonra Cumhurbakanna gnderdii mektup zerine izlenimlerimi sordu. Sayn Cumhurbakannn meu incelediklerini, tahminime gre bir cevap vereceklerini, tecrbeleriyle birlikte anari konusunda hazrlatt rapordaki bilgilerden yararlanldn ksaca ifade ettim.Bundan sonra Sayn Cumhurbakan ile bir toplant yapmz : yle anlalyor ki, Sayn Cumhurbakanmz dn akamani ziyaret iin gelen Sayn Ecevit'i kabulden sonra -19.00 -20.30- bugn toplanmamz istemiti. Dn gece Sayn ztrak'la konumamzda bunun muhtemelen Faruk Skan'n istifasylailgili olabileceini dnmtk. Sayn Cumhurbakan, Ecevit'in ziyaretini yle zetlediler :'Sayn Babakan, 30 Austos mesajmn ve Sayn Evren'inmesajnn etrafta bir 1 2 Mart muhtras estirdiini, DemokratikPartiden Hasan Korkmazcan ile Cevat nder'in bunu Faruk Skan'a ileterek hkmetten ayrlmasn telkin ettiklerini, Faruk Skan'n ileri Bakanlnda arzusu olduunu, ancak Meclistefaaliyetleri dolaysyla bu bakanl Skan'a veremediini, AP'den baz parlamenterlerin CHP'yiltihak edeceklerini, 3l:> Austos mesajn kendisinin de biraz fazla bulduunu, ancak Cumhurbakanna saygsndan o tarihte bu hususa dokunmadn, bu havann giderilmesinde yarar an syledi.Babakan Artvin'deki olaylar retmenlerin kardn, geriekileceklerini, olaylar karanlarn kendilerine solcu dediklerini, ama onlarn solculuundan da kuku duyduunu, Artvin' de imdi her eyin skunet iinde olduunu anlatt.'Korutrk, 'Esas itibariyle mesajlarmz memleketteki duruma bir iyi hava getirmek, bunlarn halkn moralini salam tutmak ve anayasal kurululara vazifelerini hatrlatmaktan ibaretolduunu' ifade ediyor ve diyor ki :'Ben kaldm mddete hkmetin zorla drlmesinefrsat vermem. Nokta-i nazarm 14 Ekim seimlerinin yaplmasdr. Bu ekilde iktidarda kalamazsnz. Yani bu seimler olmazsa. Bir iktidar boluu var, ya konuarak ya da aranzda diyalog kurarak bir byk koalisyona giderek ya da seiminyaplmas suretiyle bu boluk halledilmelidir.'Ecevit, Korutrk'e 'AP'den yeni iltihaklar olacak CHP'ye'dedi. Korutrk, 'Olabilir, ancak bunlar bakan yapamazsnz,170ben bunu kabul edemem' diye yant verdi. Babakan Ecevit,'ileri Bakannn zmir Fuarnda Grc elbiselerini srf nezaketen giydiini' sylyor.Bir deerlendirme yapalm sorunuz zerine ve bu anlattklarmdan sonra: Cumhurbakan 30 Aust mesajnda 'Gen Harbiyelilerin sesine dikkat ediniz' diyor, Genelkurmay Bakan 'TSK, icabnda bunlar bir ay iinde temizler' diyor. Bunlar bir arada grnce, bu iki mesajn art ardna gelmesinden sonra 'aman darbe oluyor' diye telaa kaplyorlar anlalan . . .17116SOKAN MEKTUP Y ADIRIYORBabakana yazd mektuplarn, yaptklar syleilerin istedii noktaya gelmediini gren Faif asndan bir hafta nce Cumhurbakan Korutrk'e uzun bir mektup gndererek, hkilmetin tutumundan, ufukta grlen kimi belirtilerden sz etmiti.Korutrk, Babakan Eccvit'e Babakan Yardmcsndanyaknc bir mektup aldn sylememiti. SUkan, Cumhurbakanna resmi bir mektup gnderii grevini srdryor, Babakan Ecevit'le hem Matarac, daha ok mdahale konusunu gryorhurbakanna bir mektup yazdn sylemiyordu.Mektup uzundu, kimi ekleri kap:>yordu, fakat hilkmetiniinde bulunduu koullara kimi saptamalar yapmas, bir babakan yardmcsnn davrann zer deer tayordu :T. C.DEVLET BAKANLIGIBABAKAN Y ARDIMCILIGIAnkara, 1 1 Eyll 1979SaynFahri KORUTORKCumhurbakanANKARASaygdeer Cumhurbakanm,Anayasamzn 97. maddesi gereince, Trkiye Cumhuriyeti Devletinin ba ve miUet birliinin temsilcisi olarak bu sfatla, 30 Austos Zafer Bayram yldnm mnasebetiyle yaymlam olduua, devlet ve milletimizin bugn iinde bulunduu vahim durumdan nasl kacan ve nasl kurt gstermi bulunmaktasnz.172Anayasann 96. maddesine gre, imi bulunduunuz andn ve vermi olduunuz namus sznn muaki iinde yaymladnz tarihi 30 Austos mesaj, Trk devletini paralamak ve Trk milletinn eylem halinde bulunan, da bal mahdut hain evreler ve baz gafiller haribtn vatandalar, kurumlar ve kurulular tarafndan byk birtasviple karlanmtr.Devletimizin d ve i gvenlii ile ilgili kararlarn alnmasnda ve koordinasyonun salanmaserekli temel grleri tespit ve takiple grevli Milli gvenlik Kurulunun nde gelensorumlu yesi ve milletimizin z, devletimizin teminat TrkSilahl Kuvvetlerinin ba olarak Genelkurmay Bakanmz Orgeneral Sayn Kenan EVREN de, bugnnde bu1unduumuz ar durumu, 26 Austos Silahl Kuvvetler Gn ve 30 AustosZafer Bayram dolaysyla yaymlad mesajlarnda Zatdevletleri gibi byk bir vukuf ve uurtirmilerdir.Gerek Zaudevletlerinin mesaj ve gerekse GenelkurmayBakanmzn mesaj ve beyanlar muvacehesinde, iinde bulunduumuz durum hakknda baz bilgi, lerimi yce ahsnza ve makamnza sunmay, yerine getirilmesi zaruribir grev saymaktaym.Yksek malumlardr ki, 196l'den bu yana, be dnemdirKonya'y temsilen milletvekillii grevi yapmaktaym. Devletini gvenliini salamakla sorumlu ileri Bakanlnn bandauzun sre hizmet verdim. Yirmi aydan beri ibanda bulunanbu Hkmette de, siyasi hayaum boyunca gerek ahsen ve gerekse iinde bulunduum kadrolarn dnce ve grlerini savunmak ve bu istikamette vazife grmek maksadyla Babakan Yardmclaym. Hizmet imkanlarm kaybedeceim son noktaya kallar, hibir fedakarlktan ekinmeden, uhdemde bulunan greve, Hkmet program ve inanlarmdorultusunda devam edeceimi de kamuoyuna def atle ifadeettim.Ayrca Trkiye'deki terrn sebep ve kaynaklar ile ilgiliincelemeler yapma ve bunu nlemenin arelerini aratrma vetespit etme grevi de 1979 Mart ayndan beri uhdemde bulunmaktadr. Ancak hemen ifade edeyim ki, ynetsel olmayan bu grevle ilgili her trl bilgiyi ve belgeyi topladm, almayaptm ve hazrl tamamladm halde bugne kadar iindebulunduum bu Hkmet, bunlar deerlendirmemi ve bunlardan istade etmemitir (EK-1).1 73Geri gr ve dncelerimin bir ksm ve bilhassa meselelere yakla tarzm, Milli Gvenliktlarnda dile getirmem nedeniyle Kurulun Bakan olarak Zatdevletlerincede malum bulunmaktadr. Ayrca gr ve dncelerimi, gerek 1979 babakanlk btesi grlkrssnde, gerek Bakanlar Kurulu ve gerekse skynetim koordinasyon toplantlarnda her vesi ile ifade ettim. Ancak devlet ve milletimizin iinde bulunduu buhrandan biran evvel kurtulmasnda, edindiim bilgilere ve tecrbelere, elimdeki belgelere dayanarak aadaki hususlar, yce ahsnza ve makamnzasunmay, tekraren belirtmeliyim ki, vazgeilmesi mmkn olmayan bir grev addetmekteyim.nemle zerinde durulmas gerekir ki, eer Zatdevletlerinin ve Genelkurmay Bakanmzn mesajgerei yaplmazsa, yani bunlar birer sz halinde kalrsa, ite o zaman Cumhurbakanlnn ve ahl Kuvvetlerinin itibar ve etkinlii hakknda byk tereddtler hasl olabilir. Cumhurbaka Trk Silahl Kuvvetlerinin etkinlii ve itibar zerinde hasl olacak tereddtler, Allah korusun Trkiye'yi felaketlere srkleyebilir.30 Austos mesajnzda byk bir isabetle belirttiiniz vehile, bugn memleketimizin iinde bduu artlar, yarm yzyl evvel millete kurtulu ve istiklal mcadelemizi verdiimiz gnlerdlar kadar ardr. Nasl ki Kurtulu Savan kazanabilmek iin unutulmas mmkn olmayan nicei ve nice kayplar verilmi ise, bugn de ne pahasna olursa olsun, birlik ve btnlmz statrk'n kurduu Trkiye Cumhuriyeti Devleti zerinde oynanan oyunlara kesinlikle son vermek iin ok acele gereken tedbirleri almak zorundayz. Ge kalmak ve tereddt gstermek, Allah gstermesin Vatanmz karde kavgasna, bir i savaa ve bunun sonucu paralanmaya srkl. Hele gzbebeimiz TrkSilahl Kuvvetlerimiz zerinde ufak da olsa baz tereddtlerinmeydana gelmesine seyirci kalmak veya bunlara nem vermemek ileride nlenmesi mmkn olmayan byk facialar dourabilir. Bu sebeple byk bir kararllk iinde ve inanla olaylarn itmek, vatann seven her Trk'n kafasndaki yaknyorlard. Askerler 'nlem alnmasn' vurgularkenit -Skan'n gzlemi- durmadan,not alyor, susuyordu.Blend Ulusu yazl bir metni yarm saat okudu. 1 1 - 12maddeye sdrd bu konuma, toplantda bulunanlarn kansna gre, teki_ komutanlarn dUlusu bir szc gibi konuuyordu. Ulusu szlerini bitirdii zamanHikmet etin, yannda oturan Necdet Uur'a,Tpk Muhsin Batur gibi dedi. Batur da MGK'de 1971darbesinden nce -tpk- Ulusu gibi konumu, iki de yazlmuhtra vermiti.Ordu, ne zaman ynetime el koymaya karar verdi diyesordum Skan'a.195Skan'n bu soruya gerek, ya da geree ok yakn bir yant vermesi gerekirdi. nk 19 Eyllverene dek sadece yolsuzluk olaylarn irdelememi, daha ok i siyasalbnyedeki gelimeleri izlemi, Ordunun kapal toplantlardaortaya koyduu tutu.munu grm, saptamaya almt.Skan duraklamakszn,Austos 1979'a kadar askerlerin ynetime el koymaya niyetleri yoktu. Parlamento ve hkmetin ynetime egemen olmasn arzu ediyorlard . . . dedi.Oysa, Ordunun Temmuz 1979'da ynetime el koymayahazrland, sonradan bu kararn deitirdii ne srlecekti.Tarih de saptanmt 29 Eyll 1979.Bu kararn neden deitirildiini kimi evreler yle aklayacakt :1 4 Ekim 1979'da nemli bir gsterge saylan ara seimlerivard, bu seimler yapldktan sonra, siyasal durumun ne olacan grmek istemilerdi.Daha gereki olan aklama, olaylarn gelimesiyle birmdahale ortamnn olgunlamasn beklemek, sonuna dek 'sivilynetime bir ans daha tanmak', Ordu mdahalesi gerekletii zaman hi kimsenin buna kar kmasna olanak salamamak biimindeydi.Oysa, 1979'da olaylar boyutlanm, lenlerin says katlanm, terr ve anarinin durmayaca ekonomik durumda da dzelmeyi gsterecek hibir iaret belirmemiti.Eer gemi bir mdahaleye gerek olup olmad asndan deerlendirilirse, 1979 balarnda erekenin btn koullar vard.Orgeneral Evren, 12 Eyll 1980 gn Ordunun ynetime elkoyduunu TV' den aklarken yle diyecekti : ... Son iki yllk sre iinde terr 5.241 can alm, 14. 152kiinin yaralanmasna veya sakat kalmasna sebep olmutur ... 1979 ylnda lenlerin says 5.241 'a varmamt, ama bukonuda say deil, olayn ierii nemli deil miydi? .. O zaman niin 1980? ..Ordunun ynetime el koymasyla ilgili hazrlklar bir sredir balamt. 1979'un ikinci yarsnra bu hazrlklar tmyle genileyecek, mdahaleyi yapan st dzeyin onaylad-196 cmleye gre, bir mdahale iin 'gerekli' olan ortamn tamolgunlamas beklenecek ve ... 12 Eyll gelecekti.Bir mdahale iin -en azndan 1979'da da iki bine yaknl vard, dahas 1977 - 1978'de de insanlar lyor, olaylar boyutlanyordu- Gerekli ortamn olgunlamas beklenildii srada, Ecevit'in Genelkurmay Bakan Evren'le ilikileri son derecolumluydu.Sk sk gryorlard. Hatta skynetim kararlar Bakanlar Kuruluna gelmeden nce Ecevit'le onuyu aralarnda mzakere ediyorlard.Nitekim, Ecevit ak ve zel konumalarnda -mdahalesorularna- hep, Ordu st dzeyinde hibir ey olmadnvurgulayarak yant verirdi.Oysa, ortamn olumas aamasnda gerekli planlar yaplyordu.Bir merak doyurabilmek iin Ecevit'in gzar ve Matarac'yla ilgili savlar karsnda bu ikiandan neden kurtulmay istemediini hkmette birlikte alt yakn arkadalarna sorduEcevit, bir kimse hakknda ne srlen savlarn ok iyisoruturulmadan gerekmi gibi kabul edilmesine hi yanl olmamt. nsanlar zerinde ylesinar yaplyordu ki, hangisi doru hangisi yanl, btn bunlarn tmyle ortayakarlmasn isterdi. nsanlara bak asndaki olumlu izgilerinde bu davrana etken olduu sylenebilirdi. gzar iinin okiyi soruturulmasn istiyordu, Matarac olaynn da bir ay sonra yaplacak seimden sonra elelnmasndan yanayd.Ne are ki, siyasetin arklar bu tr bak alarn ezergeerdi.19724EVET, NEREDE KALMITIK?Bir insan kendinden sonraya brakt sorunlar, o sorunlarn tortularn hesaba katmadan yolasa, elbette bir sre sonra ortaya kan strapl durumu irdelerken, dn eil, yaanlan dnemi alabildiine eletirebilme olanan kullanabilirdi. Demirel, mart ve nisan aylda, ... Uzun lafn ksas cliyordu. lke bugn bir utan biruca kana boyanm, yokluk, ktlk, pahallk vatanda canndan bezdirmitir.Ayrca AP nderi, 1 978 bandaki Trkiye'de her ey. . .vard. 1 977 bandaki Trkiye'de de her ey vard. 1 976 bandaki Trkiye'de de her ey vardyor, nk o dnemlerde AP iktidardaydrn gibi bir cmleyle yarglarn tamamlamyorEcevit'in yaknageldii mirastan>> hi sz etmiyordu.Ne yazk ki, lkenin iinde bulunduu durum izdii manzaraya uygundu.Gnbirlik yaayan, gnbirlik yarglar tayan insanlarmz, elbette Demirel'in bu szlerindeniyordu, gemii eletirmeyi dnmyorlard. Bu eletiri siyasal tartmalardayaplyordu.Gemie dnk eletirileri karlayabilmek iin, . . . 1978basna kadar lkeyi idare edenler, ne yapm yapm, bulmubuluturmu, lkeye yokluk gstermemitir ... diyerek zmn ye, ban sorma ataszne ua kyor, Bugn niin lke sknt ierisindedir? . nk, lkenin. ..idaresi 14 aydr CHP'nin elindedir diyerek bu yargy noktal- .yordu.Manzaray yle iziyordu : . . . lkede daha neler yoktur?Margarin yoktur, kahve yoktur, ila yoktur, yedek para198yoktur, ampul yoktur, kat yoktur, soda yoktur, deterjan yoktur, fotoraf malzemesi yoktur, lastik yoktur.Velhasl, daha olmas lazm gelen pek ok ey yoktur.1978 ilkbaharnda lke Ufi miktarda gbre bulamad. 1978sonbaharnda lke gbresiz ekim yapt. 1978 sonbaharnda UIkenin topraa verilmesi gereken gbre ihtiyac 5,128 milyon ton iken, topraa fiilen verilebilen gbre 3,147 milyon ton oldu. 1.979ilkbaharnda ise topraa verilmesi gereken gbre, 4 milyon 700bin tondur. Halen elde mevcut gbre ise, 1 ,5 milyon tondur. lkenin birok blgesinde gbre kullanma zaman gemitir bile ...Mazotsuzluktan vatanda, her biri 500 bin lira deerindeolan traktrn sadece seyrediyor, adeta karasaban devrini ararhale gelmitir. stihsal blgelerinde sebze, meyve ryor. Alanyok, satan yok. ehirde, tketim blgelerinde her ey ate pahas.Mazot yok, nakliye yok. lkenin yollarnda gidip gelenlerin gnl hznle doluyor. Hareket durmutur. Sanki lkenin hayat damarlan kurumutur.te CHP! ..'Trkiye'deki ekonomik skntlar 3 ayda dzeltirim' diyerek gelenler, bir ayda Trkiye'ye 'beterin beteri varm' dedirtmislerdir. Her geen gn bir evvelki gn aratmtr.Korkarz ki, 1979 yl bugnk hkmetin elinde 1978'iaratacaktr. Ucuzluk vaad edenler, lkede hayat % 50 ile % 100arasnda pahallandrmslardr.1978 senesi, Trkiye'nin enflasyonda rekor krd yl olmush.r. Enflasyon hz % 70'i hulm.uii, memur, esnaf bvk straplarn iine srklenmitir.1 978 banda hayati ihtiya maddelerinin fiyatlar ile, 14ay sonraki fiyatlar karslastrdmz zaman, her eyin 2 misti,3 misli. 4 misli pahallandn grrz.Bunun karlnda: kylnn, memurun, iinin, eonafngelirinde ne art olmutur?Fiyatlar vatandan gelirlerinin birka misli stnde seyretmitir.Devletin rettii her ey zam grmtr, onu, devletin retmedii eyler takip etmitir.14 ayn zam listesini buraya sdrmak mmkn deil. ama,son 2 aya bakalm ... 199Basn, Demirel'in bir sreci, hemen hemen iki, yl zetleyen, bugne bakan bir cmlesini dndirmedi : ... 'Beterin beteri vardr' ... Ama, Demirel bizi, basn tank gsteriyor, gazetelerin)arglarn saptrmasn nlyordu : ... ahidim gazetelerdir :Baz gazete balklar yledirPIT zamlar yrrle girdi.Et ve Balk, Kurumu o/o 40 ile 1 10 zam yapt.Smerbank'n baz mamullerine zam yapld.Boya fiyatlarna o/o 30 ile 40 zam yapld.Otobs cretlerine zam yapld.Gemilerde yk cretlerine zam yapld.Zeytin 100 lira! ..Kada zam yapld.Traktr fiyatlarna zam yapld.Petkim O/o 60 zam yapt.Un fiyatlarna zam yapld.Sulama suyuna zam yapld.Alminyum mamullerine zam yapld.Oto lastiinden mandala kadar zam geliyor ...imento, eker ve akaryakta zam geliyor ...Kadn orab, ampul ve merubata zam geldi.Yerli otomobillere zam geliyor.Televizyon ruhsat cretlerine zam yapld.Demir ve imentoya zam yapld.1978'de hayat O/o 50 ile % 100 pahallandran CHP, 1979'uda millete zehir edecektir.Millet yeni yaplacak zamlarla, senede 100 milyar lira dahademeye hazrlanmaldr ... 20025SYLEYENtN DEtL, SYLENEN1N NEMiSralanan bu sonular, sylenmesinden ok, doruluu asndan nemliydi. AP nderi terr ve anda da -geen aylar zetleyerek- bir dizi saptama yapyordu : . Can ve mal gvenlii fevkalade ar bir ekilde zede. .lenmitir.'Bir memlekette bir kii lrse, o memlekette hkmet istifa eder' diyenlerin hkmet olduu 1ay zarfnda : 1 Mart 979 tarihi itibar ile :6,515 olay vuku bulmu, 1,302 vatandam hayatn kaybetmi, 7,230 vatandamz yaralanm v olmutur.Bu 538 soyguna, basna intikal etmeyenler dahil deildir.Dn tstanbul'da Cerrahpaa Hastanesinin maa mutemedini soyarak, 15 milyon liray gasp etmiler, bir kiiyi ldrmler, polis olmak zere 6 kiiyi yaralamlardr.Yukardaki soygun saysna bu da dahil deildir.Bu sayya, 23 ubat 1979 gn Milli Gvenlik Kurulu toplant halinde iken, Ankara'da gereklerilen banka soygunu dahildir.Unutmamak lazmdr ki, 2 ay aan zamandr, hem 1stanbul'da, hem Ankara'da skynetim vardr.Devletin radyo ve televizyonu ve resmi azlar, her gn sank ilan ededursunlar, her gn kendilerini hakim veya savc yerine koyadursunlar, hata pek ok cinayetin, soygunun, yangnn faili mehuldr.1 8 Nisan 1 978'de Malatya Belediye Bakan Merhum Hamit Fendolu ehit edilmitir.Bir seneye yakn zaman gemitir, hala en ufak bir ipucunu meydana koyamamlardr.23 Haziran 1978 tarihinde Kartal' da Emekli Yarbay Cihan- .gir Erdeniz ehit edilmitir. Hala en ufak bir ipucu ortaya konamamtr.20116 Mart 1978 gn stanbul niversitesinde 7 kiinin lm ile sonulanan vahetin faili bulun 7 Mart 1978 gn mraniye'de 5 kiinin katli ile sonulanan vahet, bala aydnlanamamtr.4 Mart 1978 gn Giresun'un Bulancak lesinde camidenkan cemaati kurunlayp, 2 kiiyi ldrenler bulunamamtr.26 Austos 1978 gn stanbul'da Galata Kprsne bomba koyanlar hala bulunamamtr .. 4 Ekim 1 978 gn stanbul Hasky PIT binasna giripdevletin memurunu ldrenler ortada yoktur.21 Ekim 1 978 gn stanbul'da Prof. Dr. Bedri Karafakiol,u'nun hunharca katledilmesi.olay, faili mehul kalmtr.12 Eyll 1 978 gn Gaziantep'te hapishane basp, bir jandarma eri ile iki gardiyan ldrdkt sonra eriri karanlar yakalanamamtr...Ve nihayet, 80 yl sonra 1 ubat 1 979 gn alaka birsuikaste kurban giden gazeteci Abdi peki'rtin katilleri nehulkalmaya devam etmektedir.IO Ocak 1978'de Ankara'da Sakarya Caddesinde devletinvergi dairesi mutemedini soyup, 19 milyon lira gasp edenler, hala ortada yoktur.23 ubat 1978 gn stanbul Kartal'da Tekel Sat Deposuhaslat olan 1 milyon 1 36 bin liray gasp edenler,l Mart 1978 gn Kars'ta DDY ambarn soyanlar, IO Mays 1978 gn skenderun Demir - elik Fabrikasnsoyup, 600 bin lira gasp edenler,15 Mays 1 978 gn stanbul Petrol Ofis Ambarl Tesislerinin 1 6 milyon lirasn gasp edenler,16 Haziran 1 978 gn Kayseri yaknlarnda 1 3 arac soyup,4 milyon Ura gasp edenler,28 Temmuz 1 978 gn Ankara'da Babakann evinin yaknnda soygun yapanlar,5 Ekim 1 978 gn Ankara'da Gmrk Mdrlnn 2milyot lirasn gasp edenler, bulunamamtr.Binlerce cinayetin olduu gibi, yzlerce soygunun da failimehul kalmtr..stanbul ktisadi ve Ticari limler Akademisi,Edime Eitim Enstits,Svas Hkmet Kona,Ankara Y ba ars,202Bursa Santral Garaj,Hacettepe niversitesi Matematik Blm,Ankara Merkez Banka. arivi yangnlarnn failleri mehuldr.DDY sabotajlarnn failleri mehuldr.20 Mart 1978 gn bata Ankara olmak zere byk ehirleri igal eden ve hayat felce uratan ve DtSKsorumlular hakknda hibir ey yaplmamtr.Skynetime ramen, lkede geen 2 ay zarfnda :732 olay olmu,151 vatandamz hayatn kaybetmi,462 vatandamz yaralanm,92 soygun olmutur.20 ubat 1 979 tarihindeki gazetelerin manetleri fevkaladedndrcdr.19 -Qubat 1979 gn anari liderlerinin birinin lm yldnmnde, stanbul dahil btn yurttaestirilebilrnitir.Skynetim blgelerimizde cinayet ve soygunlar devam etmektedir. Son bir hafta ierisinde meydana gelen olaylar fevkalade dndrcdr.23 ubat 1 979 gn Ankara 50. Yl Lisesinde kan atmada bir renci hayatn kaybetmitKahramanmara'ta bir fabrikaya ii gtren araca alanate sonunda bir ii lm, 5 ii yaralanmtr.Adana'da evine dnmekte olan bir ii vurularak ldrlmtr.tstanbul'da 2 renci ayr ayn yerlerde kurunlanp ldrlmtr.26 ubat 1 979 gn Urfa'da Adalet Partisi Belediye Meclisi yesi YSE tS Sendikas Bakan Ahmet Bayk'n otomobili-kurunlanm, kendisi yaralanm, 5 yandaki olu lmtr.28 ubat 1 979 gn Gaziantep'te cadde ortasnda bir renci kurunlanp, ldrlmtr.Bu olaylarn da failleri mehuldr.23 ubat 1 979 gn Ankara'da Ziraat Bankas Ahmetlerubesi,26 ubat 1979 gn Ankara'daki bit irketin brosu,28 ubat 1 979 gn stanbul Bakrky'de bir ekmek fabrikas,2031 Mart 1979 gn stanbul'da SSK Levent Dispanseri mutemetleri minibsle gelen soyguncular tarafndan dispanser ierisinde soyulnulardr. Soyguncular 1 milyon 270 bin liray gasp ettikten sonra, geldikleri minibs ile de kaabilmilerdir.Ayn gn Ankara tnar ve skan Bakanl, soyguncularnbasknna uramtr, Bakanln Planlama mar Genel Mdrlne giren silahl soyguncular, mu kasann bo olduunu grnce yryerek olay yerinden ayrlmlardr.Bugnk gazetelerde grdmz Cerrahpaa Tp Fakltesi kanl soygunu ise, balbana bir facidr.Olaylar btn hz ile devam ederken, Hkmet Bakangafletini srdrmekte, olaylara seyirci kalmaktadr. Anariyekoyduu tehis ve sonular yrekler acsdr.5 Ocak 1978 gn,'ilk iimiz can gvenliini salamaktr' dedi. O gnden 1Mart 1979 gnne kadar geen 419 gn ierisinde 1.302 kii ld. 7.230 kii yaraland. 4. 1 78 yere bombal ve silahl saldr yapld. 538 soygun olay kadi.1 3 Ocak 1 978 gn,'iddet eylemlerinin devamna frsat verilmeyecektir' denildii anda, anarinin l sayM 13 idi. Bu beyandan sonra 1.289kii daha ld.20 Ocak 1978 gn,'Can. gvenliini kaldranlarn kaynan kurutacaz' derken, 41 l vard. O gnden sonra 1.d.28 Nisan 1978 gn,'iddet yuvalarnn derinliine inildi' derken, l says258\idi. Bu beyandan sonra 1 .044 kii daha ld.1 7 Haziran 1978 gn,lenlerin says 363 iken, 'Toplumda huzur ve gvenlik sa.lanmtr. Artk anariden sz edilemez' dedi ve bu tarihten sonra da 939 kii daha ld.27 Eyll 1978 gn,l says 694 iken, 'Anari can ekimektedir' dedi ve otarihten sonra 608 kii daha ld.1 5 Ekim 1978 gn,'Faciann sonuna geldik' cmlesini kullanrken l says75&1di. Bundan sonra 550 kii daha ld.1 4 Aralk 1978 gn,204'Anarinin sonuna geldiimize inanyorum' dedi. O gndensonra 332 kii daha ld.Bu hkmet, anarinin nlenmesi iin hibir tedbir almamtr.'Etkin ve yansz tedbirler; aldatmacas ile aylar gemi veyzlerce vatandamz hayatn kaybetmitir.Bu hkmet, anayasann 1 1 1. maddesine gre, Milli Gvenlik Kurulundan ya hibir tavsiye almam, veyahut ald tavsiyeleri uygulamamtr.Her ikisi de anayasann 1 1 1 . maddesinin ihlalidir.Bu hkmet, 'Yasa tedbirleri lazmdr' diyeli aylar getii halde, hala hibir yasa tedbirini gerekletirmemitir.Bu hkmet, devletin polisini blm ve onu 'Hasta' ilanetmitir.Bu hkmet, 'Halkla btnleme gecesi' tertipleyen birpolis derneine, emniyetin idaresini brakm,'inci mi olalm, Rusu mu olalm' diye tartan' bir retmen derneine, Milli Eitimin idareakmtr.Meydanlar orak - ekile, kzl bayrakla dolduran bir sendikaya da alma hayatnn idaresinBu hkmet, anayasann 136. maddesini 14 aydr uygula-maktan aka kanmtr.Bu cret ve cesareti anlamak mmkn deildir.Anayasay uygulamam,Yasalar uygulamam,Yakay derneklere kaptrm,Hibir ciddi tedbir aln::am olan bu hkmet, geen 14ay zarfnda meydana gelen 'kan denizi'nin ba sorumlusudur.Anlalyor ki, bu hkmet fakir fukaray ezmeye devamedecektir ... ... Bir lkenin kt idaresi, 'daha evvel de kt idare ediliyordu' eklinde bir gereke ileo grlemez. . . Her idare kendi devrinden sorumludur ... diye balyordu Demirel. Genelde iktidara baki as bu saptamalarn iindeydi.Basn, kimi saptamalara -bizzat katld iin- ses karmyor, bir blm basn Demirel' in buii anmsatarak iddetle kar karken, bir blm de lml bakarak eletirileri irdeliyor,hkmete Demirel' inazndan yklendike ykleniyordu.20526tRDELEMELER VE VARILAN SONUSkynetim hem uzatlm, hem de Diyarbakr, Siirt, Urfa,Mardin ve Hakkari'ye dek geniletilmi, gerekesine blclk olaylaryla ilgilenecei eklenHkmetin iinde ye dnda bu konudaki tartmalar, sonuta kulisiyle, ak demeleri ve 6'laiyle bu noktaya varmt.Dorusu, bu sonuca varabilmek iin kulislerde yrtlenasker ve kimi siyasal odaklarla siyasetiler arasndaki dialogbaarl biimde, hkmetin aleyhine bir puan yazarak sonulanmt.stanbul skynetimi zellikle DtSK'in, 1 Mays gn yapmay tasarlad akhava gsterisini dizi yeni olaylar grld. tstanbul'da ve tzmir'de sokaa kma yasauygulanacakt. CHP, 1 Mays trenlerinden zgrlk demokrasi dmanlarnn yararlanacanruyor, 1 Mays tertip komitesi yeleri, D1SK Genel Bakan Abdullah Batrk, skynetime gte, . Bu bask ve terrn tarih iindeki tek sorumlusu Babakan Blent Ecevit'tir diyordu.Bu gelimeler basn ve siyasal parti kulislerindeki zatenvarolan tartmalara yeni renkler getirmekte gecikmedi.'Tercman' adna olaylar izleyen, st dzeydeki kiminemli noktalarla ilikileri olan temsilcisi Uur Reyhan, ... tlk nce faizm, sonra komnizm gelecek!.. diyordu.Kimi evreler Batrk'n 1 Mays bayram nedeniyle eyleme gemesine, eski bakan Kemal Trklerolan rekabetinyol atn sylyordu.Bu duyarl ortamda -Orduyla iyi ilikiler iinde olduusylenen- Ecevit'in Genelkurmay Bakan Evren'le grmesinden, askerlerin skynetim komutanmelerinden son-206ra Ali Topuz'u grdm, Ecevit, askerlere teslim oldu dedi.Bir babakann askerlerle -bu ortamda- grmesi ne denliyadrganabilirdi, bu grmeden sonra bu yarg ne denli geerli olabilirdi? ..Egdm Bakan Korgeneral ahabettin Yardmolu ileyaptmz grmede, Babakann, 1 Maysa tstanbul'da izinverilmeyince, olaylarn tzmir'e kaymasndan kuku duyduunureniyordum. Generale gre, Ecevit son derece zgnd.Aman yarabbi! .. yle kukulu bir ortamdaydk ki, HalukOlman bile 12 Martn geldiini syleyebiliyordu, nedeni ise askerlerin ii daha sk tutmakta kararl olmalaryd.Demirel'in, nihayet Ecevit'in komnistlerle Orduyu karkarya getirdii yargsnda olduu yaylyordu. AP'li Nuri Bayar, Sen son gezinde Gneydoun elden gittiini yazdn, gel bakalm berilere, Bilecik'te, St'te kaymakam,vali sokaa kamyor diyordu. Ordu, lkenin her yerinde alara gemiti!CHP'de Kurultay hazrlklar hzlanyordu. Bir araya gelmelerine olanak verilmeyen Topuz'la Baykal ekiplerinin Kurultayda birlikte arpacaklarnrn dinliyorduk. Uur Mumcu, gerekiy : .. CHP bir dnme dolaptr .. diyordu, evre tartmalarn brakp, lideri de eletirmeyebildii gn, CHP'de gerek muhalefet dnemi balayacaktr.Haklyd, nk CHP iinde hizipler, dorudan Ecevit'ekar davrana geemiyor, evresi ile ilgili saldrlar yapyorlard.tstanbul'un her yerinde tanklar, ku uurulmayan sokaklar, Gebze'de 'adrl Ordu karargah', silahlarn glgesinde bir kent ve Tercman'n maneti : ... Huzur namlunn aznda ... Maallah! .. Hadi hep birlikte eksik kalan arky syleyelim:Namlunun az sivil ynetime!Uur Mmcu hala t.nlatr, anlatrken gler, evreyi gldrr.207Bu olaylardan sonra ayl aramba toplants yaptk. i-mizden biri o maneti syledi : .. ... soksunlar bari deyivermiim.Uur Mumcu der ki,Arcayrek bunu syleyince Ecevit hemen yerinden kalkt, elektrikleri yakmaya balad.Bu manetler ve benzerleri Trkiye'de demokratik rejiminsrmeyeceini, bu parti nderleriyle ve partilerle k bulunamayacan ileyen mantn sonradan kaynaklanyordu. Ama, bir kii kp da orta yere, Yahu, unca aydr skynetim sryo, Ankara'da, bir ynkentte, kyde, kasabada . . . Terr ve anarinin kaynaklan niinbulunamyor, neden durmuyor? .. Skynetimler askeri de po-. lisi de, jandarmay da buyruuna alm, elindeki yasalarla 'tekotorite' deil mi, niye durmuyor bu olaylar? diye sormuyordu.Behice Boran sokaa knca 300 arkadayla buyrun skynetime.Bir de akhava kamplar kurulmutu, devletin ajans bildiriyordu :Sokaa kma yasana kar kanlar Mithatpaa Stadyumunda toplanmt. 1256 kiinin salar ra gnderilmiti. Gazeteler byle yazyordu.Babakanl kariyerfor koruyordu. Babakan YardmcsEybolu, ... imdi, siyasal gelimeler olacak. Bu, liderler ve liderliksavannnn sonucu diyordu glerek Batrk ortaya frlaynca Boran bir eylem yapmak zorunda birleirlerse bu, bize yzde 9 1 1 orannda oya mal olabilir.-Eybolu'nun derdi de bu can pazarnda 'oy'du.Ankara'nn Tuzluayr yresinde de bir arpma : 3 yaral.tzmir'deki miting olaysz geerken, Krdara azadi sloganlar. D ajanslardan Ankara' daki. temsilcilerine buyruk : ... Bol resim, Krtlerden ne haber? .. Terr, eylemiyle ya da eylemsizliiyle btn lkede esiyor-du.Orduyu 1 Mays ncesi veya sonras bir are gibi greniktidara Trke'in yant :208 .. .ktidar, Ordunun are olmad intibam yerletirmekistiyor ... Tabii, hi yitmeyen istek sahnede gene grnyordu : -Benim deyimime gre- Sert keli geni nl hkmet araylar balamt.Son olaylara Ecevit'in bak as ksayd : ... Skynetim kendi kararlar dorultusunda uygulamasn yapt. Benim ekleyecek bir eyim Batrk ierden knca,Amacmza ulatk demiti.209DRDNC BLMALKANTILAR, ALKANTILAR ...DEtMEYEN KONUUN tSTEt : U-2 UULARITrkiye'nin yllardr eksik olmayan bir konuu vard :ABD ...ABD'nin varl bu lkede srer gider, yalnz ABD'yi temsil ederek gelenlerin adlan deiirdi.Ecevit dneminde de varln srdren ABD'yi Trkiye'desk sk temsil eden Mr. Warren Christopher'd.Mr. Christopher mays banda buyurdu geldi.Basn Christopher'n geliini, ivedi yardmla ilgili sanyor-du. Ecevit'in ABD'li ile yapt grmeden sonra, Christopher, Trkiye'ye yaplmas gereken yardmn, iki ay nce yaplmas iin elinden gelen abay gstereceini syledi demesi, bu yaordu.Ama, biz sadece ivedi yardm iin taa uzaklardan birMr.'n geleceini sanm1yorduk. Srekli aratryorduk, Elekda kimi bulgular verdi, rnein : ... sler iin bir garanti vermediimizi ... sylyordu. Fakat aznda bir 'ey' vard ki,istemiyordu. Gece sktryordum Elekda' :Baz eyler var ki, ancaJc 15 gn sonra bilgi verebilirimdiyordu.'Baz eyler?' ...Dou sorununun Christopher ile ne lde ele alndnsorduumda,Christopher, 'Biz sizin dounuzda hibir ey yapmayz,yapmayacaz. karlarmza uygun vaziyet bugnk vaziyettir.Rusya, Krt iine girer diye girmeyeceiz' dedi ve bylece birdevlet garantisi verdi. .. dedi.Dolayl biimde sonradan soruna dnecek konuya deindi :213 ... Salt il anlamas nedeniyle bizim sler iin 'garanti isteklerine' genel olarak 'yardm gelsin grelim' diye karlk verdik ... Bu bilgileri Christopher'n geldii gece alyorduk.Bu arada Metin Toker'den Genelkurmay Bakan Evren'leyapt grmenin bir blmn dinliyordum :Askerler, ekonomik ve askeri yardmn biribirine kartrlmamasn istiyorlard. 'Braklsnmizi yapalm'diyorlard ... Bu politika istemi, hkmetin ABD'ye kar yrtt 'askeri yardm + ekonomik yardm' diye zcek politikann tam tersiydi.Ge vakit, ABD'nin ne istediini anladk :ABD, sler garantisi istiyor ve ... Salt il anlamas gerei,Sovyetleri denetleyebilmek iin U-2 uaklarnn Trkiye'denkalkmasna izin vermemizde diretiyordu.U-2'ler 1967'de Demirel Hkmeti srasnda yasaklanmt.Fakat iki durum ortaya kmt:ABD - Sovyetler arasnda imzalanacak anlamaya gre,Amerikallar Ruslarn silah indirimlerinde neler yapabileceinidenetleme hakkn ele geiriyorlard, ne var ki,. tran'daki slerin kapatlmasndan, ellerinde Sovyetlerdeki eylemleri saPtayabilecek tek kaynak Diyarbakr ss kaldktan sonra, U - 2casus uaklarnn Adana'dan kalkmas gerektiini biliyorla:d.Ecevit, daha nceleri Mr. Vance'la yapt konumada U-2sorununa dikkatle yanam, herhangi bir gvence vermemiti. Ama ABD diyordu ki; Madem ki dosttuk, mttefiktik, yleyse Bat savunmas iin Sovyetleri denetime katkda bulunmal, U - 2 casus uaklarnn Adana' dan kalkmasna izin vermeliydik.Ecevit, Christopher'a, U - 2'lere izin verelim, ama Sovyetler bu uularn bizden yaplabileceini kabul etsin deyince, grmeler birden gerginlemiti.'Christopher'n ya bilinli, ya da sinirli dakikalaryd, Ama,bu olanaksz! Eer bu trl direnmeyi srdrrseniz, ivedi yardm konusunu yeniden gzden geibalarz dedi.Christopher, ezeli ve ebedi ABD slogann dile getirmiti : .Verirsen, veririm.214Oysa, U - 2 casus uular..na Sovyetle