CÜMLENİN YAPISI(SIRALI CÜMLE)

OĞUZ TEKE

TÜRKÇE ÖĞRETMENLİĞİ 2.SINIF ÖRGÜN ÖĞRETİM

SIRALI CÜMLE

Tanım : Bağımsız kuruluştaki birden çok cümleden oluşan cümle biçimine "sıralı cümle" denir. Bir anlatımın içinde anlamca birbirine bağlı birden çok cümle bulunabilir. Her bir cümle, aslında tek başına yargı içeren bir anlatımdır. İki cümle, aralarında anlamca bağ olduğu için tek cümle şekline getirilir.

CÜMLE YAPISI

11.1.2013

1

Birbirine anlamca ba11.1.2013ğlı cümlelerden oluşan sıralı cümledeki cümleler, virgül (,) ya da noktalı virgülle (;) bağlanır.

Sıralı cümlenin içinde en az iki yargı vardır. Bu yüzden sıralı cümlelerde en az iki yüklem vardır.

Sıralı cümleler iki fiil cümlesinden oluşabileceği gibi, iki isim cümlesinden; bir fiil, bir isim cümlesinden de oluşabilir.

ÖZELLİKLER

11.1.2013

2

"Dün gece biraz kar yağdı; bu sabah okullar tatil edildi."

"Dün gece biraz kar yağdı." sözü tam bir cümledir.

"Bu sabah okullar tatil edildi." sözü de tam bir cümledir. İki cümle arasında anlamca bağ olduğu için bu iki cümle birbirine bağlanarak tek cümle biçimine getirilmiştir.

"Dün gece biraz kar yağdı; bu sabah okullar tatil edildi." cümlesi bir sıralı cümledir.

Sıralı cümle, eylemlerin birbirini izlemesi, anlam yakınlığı, eşitliği ya da karşıtlığı dolayısıyla arka arkaya sıralanmış cümlelerden oluşur.

"Büyük adamların hataları güneş tutulmasına benzer; onları herkes görür."

ÖRNEKLER

11.1.2013

3

SIRALI CÜMLE

BAĞIMLI SIRALI CÜMLE

BAĞIMSIZ SIRALI CÜMLE

11.1.2013

4

Tanım : Birbirine yalnız anlam yönünden değil, öğeleri bakımından da bağlı olan sıralı cümle çeşididir.

Sıralı cümleyi oluşturan cümleler ortak öğe kullanır. Farklı yüklemler ortak özneye, nesneye ya da tümlece bağlanır. Yani özne, nesne ya da herhangi bir tümleç her iki cümlenin de öznesi, nesnesi, tümleci olur.

Bağımlı sıralı cümle

11.1.2013

5

Özellik: • Bir sıralı cümleye "bağımlı sıralı cümle" denmesi için tek öğenin

ortak olması yeterlidir. Örnekler: "Barış, geçen hafta hastaydı; üç gün okula gidemedi."

Yukarıdaki cümle birbirine noktalı virgülle bağlanmış iki cümleden oluşan bir sıralı cümledir.

Bu cümlenin öğelerine bakalım.

Kim hastaydı? - Barış Kim gidemedi? - Barış "Barış" her iki cümlenin de öznesidir.

ÖZELLİK VE ÖRNEKLER

11.1.2013

6

Tanım: Öğe ortaklığı olmayan sıralı cümle çeşididir. Sıralı cümleyi oluşturan cümleler anlamca birbirine bağlıdır; ancak aralarında öğe ortaklığı söz konusu değildir.

Örnekler: * "Gelişmek değişmektir, kusursuz olmak için her zaman

değişmelisiniz." * "Bir iş açmak kolaydır, onu açık tutmak ise çok zordur." * "Boş zaman yoktur, boşa geçen zaman vardır." * "Kötümser, yalnız tüneli görür; iyimser tünelin sonundaki ışığı da

görür." * "Hayat bisiklete binmek gibidir; pedalı çevirdiğiniz sürece

düşmezsiniz." * "Zamanı ve sözleri dikkatsiz kullanma; ikisi de geri alınmaz."

Bağımsız sıralı cümle

11.1.2013

7

ESERİNİN ÜZERİNDE İMZASI OLMAYAN SANATKAR ÖĞRETMENDİR (ATATÜRK)

11.1.2013

8

CÜMLENİN YAPISISıralı Cümle Tanım Özellikler ÖrneklerSıralı cümle çeşitleria- Bağımlı sıralı cümle Tanım Örneklerb-Bağımsız sıralı cümle Tanım Örnekler

11.1.2013

9

Edebiyatogretmeni.com

11.1.2013

KAYNAKÇA

10