cudi'ye dönüş - Özgür kadın akademisi

8/4/2019 Cudi'ye Dn - zgr Kadn Akademisi

1/268

zgr Kadn Akademisi Yaynlar


2/268

1

BR GARP DNYA CUDYEDN


3/268

2

Basm Yeri: Azadi MatbasBasm tarihi: TEMMUZ 2004


4/268

3


5/268

4

Yaammz tanmlarken .adam olduumuz bu dalardaki yaa-mmz bir efsane, bir hayal, bir garip dnya diyen zgrlk yolda-mz Beritan (Glnaz Karata) saygyla anyor, Bu almay Dilber

in nezdinde tm adsz ehitlerin ansna atfediyoruz.


6/268

5

BRNC BLM


7/268

6


8/268

7

TUFANDAN SIYRILANLAR


9/268

8

1

Hne kynde cereyan eden bir olay tefti iin gelen Trk subay, Medi-nenin yerde yatan cansz bedenine bir bakm ve bir kez daha bakamamt.Yaam deneyimi ve krk bee varan mr aac boyunca subay ilk kez ylesi-ne aknca evresindeki insanlara bakarak demiti ki:

Tanrm! Bu ne gzellik. Bu gzellie kim kyabilir?Trk subay Medinenin gzelliiyle bylendi. Medi-nenin gzelliiyle

bylenen Trk subay mrnce o gzellie kyan ellerle, gzlerle bir daha kar-laamad. Subay, Medinenin gzelliinin bysyle olayn cereyan ettii


10/268

9

Hne kynden ayrlal, olaya dair sorduu bir tek soruyu geride brakl yllaroluyordu. Medinenin gzellii yllarca her dilde, her azda sylenedururken;her dilde, her azda bir farkl gzelleti. Yllar vard ki gzel Medine, Hnekyllerinin hatralarnda ylece yatp duruyordu. Kyller her anlatda derinbir ah eker, gzleri bir uzak ummann derinliine dalard. Medinenin gzelli-ini en ok anlatanlar, anlarn soldurmamaya alan yallard.

Anlatacaklarm:Dnya gzeli Medineden ibaret olan ve ondan teki gerein grmezdengelindii bir yaam hikayesidir. nk ondan teki gerek; iksirlenmi tarihinbarnda dourduu lanetli gerekliktir.

Dnya gzeli Medineye, dnya irkini Salih kymt. Salih, yllar nce am-casnn kz Medineye ak olmutu. Fakat dnya gzeli Medine, Salihe akdeildi. Akna karlk bulamayan Salih bir gn amcasnn kznn yolunu kese-rek, erkeksi gcn kullanp Medineyi zorla kararak Cudi dana gtrm-t. Genlerin bu haline zlen iki aile aralarnda anlaarak onlar Cudiden ala-

rak H

ne kyne in-dirmilerdi. H

ne ky belki de btn tarihi boyunca birdaha hibir zaman tank olamayaca bir dne tank oldu; Salih ile Medinedillere destan bir dnle evlendiler.

Salih ile Medinenin dnlerinin grkemi uzun srmedi. Cudide yaam, Sa-lih ile Medinenin dnlerinin grkem-liliine inat bir grkemsizlii, dndensonraki zaman dilimlerinde giderek daha da derinden solar hale geldi. Her geengn daha da grkemsizleen bu zaman dilimi ierisinde Salih, dnya gzeli Me-dineyi btn erkeklerden kskanm ve kskanl ylesine bymt ki Hnekyl-leri bir sabah uyandklarnda Medinenin kald evin ei-inde, Medi-nenin cansz bedeniyle anszn karlamlard. Yaanan dehetin karsndaafallayan kyller, yaanan olay, kapnn eiinde cansz yatan Medinenin be-denini kydeki uursuzluun varlna yormulard. Kadnlara mahsus olduusylenilen kskanlk Salihin bedeninde anszn patlak vermi, dnya irkini Sa-lih dnya gzeli Medi-nenin canna kymt. Dnya irkini Salih Medineyi l-drdkten sonra dalarn da Cudiye kaarak; Medineyi karp gtrd oesiz Cudiye snmt.

Salih, Medineyi ldrmeseydi kendisi intihar edecekti. Onun dnyasnda ka-dnla ilikinin baka bir kaps yoktu. Ya ldrr ya da intihar ederdi. Salih inti-har edemeyecek kadar bencil, intihar edecek kadar cesur deildi, korkakt.

Kadn, dnya gzeli Medine ona aitti; istedii zaman varlna son verebilirdi.Medinenin ldrmesi kendisinin intiharyd. ntihar ederek dalara vurmutu; o,dalara vuran bir gezgin, bir ermi deildi elbet.

Bir garip tecellidir ki, dnya irkini Salihin bir de dnya gzeli sesi vard. Se-sinin ulat her yerde, mziin ruhlarn, aktarm arac olduu zamanlarda yre-sindeki insanlar arasnda dengbej1 olarak tannyordu. Sesi duyulmaya balandandan itibaren dnyadaki tm irkinlikler yeryznden siliniyor, insanlar huzur-la doluyorlard.

1 Dengbj: halk ozan


11/268 10

O afak henz Medinenin cesedi yerdeyken, Cudinin zirvelerinde SalihinMedine iin yakt atlar inleyip duruyordu. Salih, kendi elleriyle ldrdak uruna akln yitirerek dalara vurmutu.

Hne kynn kadnlarnn yakt atlar eliinde Medinenin cesedikaldrlm, toprak dnya gzelinin cesedini byk bir tevazzu ile karlamt.

Ceset topraa verildikten sonra iki ailenin bykleri Hnenin snrlarn aarakbir araya gelmiler ve Salih hakknda bir karara varmlard:Salih, bir daha Hne kynn topraklarna ayak basmayacak!Verilen karar Salihi kendisinden mi almt, yoksa Salih, bilinen, ama bir o ka-

dar da bilinmeyen mekandan farkl bir mekana m atlmt? Dnya irkini Salih,dnya gzeli Medineyi erkeksi kskanlndan, o i kemirici drtden dolayldrd iin toplumunca lanetlenmiti. Bir zaman, Salihin Cudiden yaktatlar duyulmaz oldu. O gnlerden sonra Salihin sesini ne duyan; ne de Salihi

bir daha o diyarlarda gren olmad

. Salih s

rra kadem basm

t

. Fakat Salihinatlar Cudinin tana toprana basan her insann kulanda fsltyla yaylyor-du....

Cudiden esen rzgar Salih ve Medinenin trajik ak yksn bir tokat gibiPeriann yzne arpmt. Okkal bir tokat yzne arpsayd belki de bu denliactmayacak, acs yzyllarn derinliklerine, kadn ile erkein ba kahraman ol-duu kutsal kitaplarn tesindeki derinliklere inmeyecekti. Birka yl nce vefateden ninesinin trajik ak yksn anlatrkenki yz ifadesini, hissettii acy gz-lerinin nndeki perdeden silip atamyordu.

Yzne bir tokat gibi arpan, karasevdann da, kutsal kitaplarn da karlaya-mad Krdistani dnyayd. Yank bir melodi, Perian alp ne kadar yrnsede, ulalmaz olana gtrmt. nsanlarn en irkininin yalnz yrei, yakttrklerin en yann, her tr-ksn, dnya gzeli Me-dineyi yaatmak uru-na ryorduysa da, her trkde Medine yeniden yeniden ldrlyordu. Cudiyce bir dad, haine de iyana da, dost olana da, olmayana da barn ayordu.Oysa ki, Nuhun Gemisi, o devran tufanda doann en kutsal ve kirlenmeyencanllarn, lanetliler dnyasndan kurtarmt. Periann bildii bir tek ey vard;

yaam Cudide ldrlmt. Cudinin zirvesindeki safine mucizesinden zamanamndan geriye kalan sadece yaa-mn ldrlnn yaratt aclarla yo-rulmu atlarn yanklanyd. Tpk Salih ve Medine gibi her anlam artk sadeceatlara dnyordu.

Zaman amna uram ve toplumunca unutulmann eiine ulatrlm sr-r, bir hayal gibi gerek ve d arasn-daki o izgide hatrlyor, lakin unutamyor-du. Yine pence-renin yanndaki sekide oturmu, kimselere hissettirmek istemez-cesine Cudiyi izliyordu. Bilir miydi ki, Cudide koca bir dnya gizliydi,

Krdistani dnyann esrar her yere pusu atmt. Gerek; kutsallkla lanetlilikarasnda uzun sre sallandktan sonra lanetlilik batana vararak; lanetlilie tahtkurmu ve lanetlilik ar basar olmutu.

inde yaad mekandan uzaklamann beklentisi, o gelip gemeyen geiciolma ruh hali, Cudiyi seyre daldka katmerleiyordu. Bu hissedi, bu duyu,


12/268

11

Perian kynden kopup gideceksin faslnda inliyordu. Yaz sca her yeri ka-sp kavuruyor, tenini scak basyordu. Ne diye ilk kez kendimi bu scak iklimebraktm, neden yaylalara gitmedim ki diye hayfland. Belirsizliklerini yrye-cek yola dn-trmeyince bunalyor, ne serinleyecei bir aa glgesi, ne de s-nacak bir insan simas bulamyordu. lkbaharla birlikte karlar erir erimez, ky-

lerinin ounluu hayvanlar

n

al

p yollara dmken tan

d

k btn simalaryok mu olmutu?Pencereyi hafife aralad. Gkyz masmaviydi. Scaktan yeryz buharla-

yor; tandk btn simalar scan ar-lyla birer birer eriyor, kck gletlerednerek kurumu topraklarn atlaklarnda yitip gidiyordu. Uzaklara bakpdaldnda karncalanm televizyon misali sisli bir atmosfer bakt her yeri kap-lyordu. Her yer grnmez oldu. Perian, perian haliyle kalkt, kck odadasaniyelere varan bir dolama faslndan sonra tekrar kalkt yere, divann yann-daki sekiye oturdu. Darda hibir deiiklik yok-tu. Hi bir hareket, hi bir sesyreine tnemi geicilik hissini kaldramyordu. Bu his Perian korkutuyordu.Hns kyne ilikin anlatlanlar m, yoksa farkleyler mi onu yaad bu korkugirdabna ekmiti. Kendisi de bilmiyordu ama debelendii girdabn ierisinde,Medine ile Salihin trajik ak yks ve ky Hnenin hikayeleri, kendisine hepkorkutucu gelen o hikayeler, birer birer gelip elleriyle boazna sarlyorlard. te,yine o korku girdabnda masal-lardan syrlp gelerek boazn skan Hne adlkadnd.

Masallar; Hnenin etraf vahi bir ormanla evriliymi. Ormann iinde

saldrgan ve yabani hayvanlar sayszm. ok eski zamanlarda buralarda Er-meniler yaarm. Kye hakim olan da Hne adnda yiit bir Ermeni kadn-m. diyerek uzayp giden masallar ne zaman ellerini boazndan ekecek-lerdi? Kum saatinde birka kum tanesi kalm ihtiyar insanlardan dinleyerek r-perdii masal devirlerinin eski ocukluk korkularndan syrlmaya abalyordu.Korkular masallardan frlam, bym yaamn merkezine taht kurmutu.Korkuyordu, kutsal kitaplardan korktuundan daha fazla korkuyordu.

Silopiden gelen yola bakt. Kimseler grnmyordu. Yolu kuatan ba vebahelerdeki yapraklar dahi kprdamyordu. Hareketsizlik zaman kapsam;canszlk antlar dikilmiti.

Seksen dokuz ylnn baharn yaamadn dnyor, ovann scak havas,dokunamad, karmakark yumaa dnm dnceleri Perianbunaltyordu. Hava deiimi Perian etkiliyor, yaad duygular, sen buralar-da geicisin hissi kendisini duygular girdabna dntrerek bouyordu.Duygular benliinde ar basnca nefessiz kalr-casna evlerinin Cudiye bakanodalarnn yeil penceresine koup oturuyor ve Cudiyi seyre dalyordu.Yaylalarn, Cudi dann serinlii, iine ektii bir damla nefes al-veriiy-

miesine yzne arpyor, bir kabusa dnm, yaamnda bir nebze de olsasoluklandryordu. indeki, Perian buralarda geicisin, zaten gideceksin diy-ordu.

Perian, Cudiye bakt. Cudiyle aralarndaki mesafe iki saatti. Efsanelerin


13/268 12

ulalmaz da, raklarda olan Cudi, o esiz gzelliiyle karsndayd. Bir insanCudiye sevdalanabilir mi, hatta insanlardan daha da fazla Cudi sevilebilir mi?Cudi ger olan ocukluunun byl oyuncayd ve bu yaz nedenine kendiside tam anlam vermemi ve inanamken, ilk defa Cudiden uzakt.

Uzaklar seyre dalmken amcasnn kz Dilber kvrlarak gelen yolda ilk

bata yava admlarla, sonrasndaysa ok acil bir ie yetimesi gerekiyormuas-na hzla seirtti. Perian, onun o saatte tarlada olmas gerektiini biliyordu; Dil-berin geiine anlam veremeden uzun sre ardndan bakt. Dilber ardndan ba-kmsz ve tozlu bir yol, bir de o saatte neden o yolda olduuna dair bir soru bra-karak gzden yitti.

Silopi ovasnda kald bu yaz her gn yapt ii o gnde tekrarlad. Sabaherkenden kalkm, o kck dnyada yaplmas gereken ne varsa yapm,kaldklar oday; dn-yann btn kirlerini sprrcesine sprmt. Daha

nceki gnlerde temizlik yaparken syledii trkleri de bugn sylememiti.Sprme iini kan ter iinde kalarak tamamlarken bir meydan muhaberesindenkm gibiydi. Evi sprme faslnn aksine byk bir arlkla, bir ayinin gerek-liklerini yerine getirir gibi bulaklar ykam, le vakti gelip atmt. Oysa kibir ayin kimilerinde bir cokunun kaynayd, fakat Perianda bulaklar ykamaayini ar bir zamann huzursuzluuydu. Kardei Ekrem afakla birlikteyatandan frlar, kylerinin dndaki ormanda odun toplar ve topladodunlar Silopiye satmaya gtrrd. O ise le vakti kapsn aldnda, kard-ei Ekrem iin yemek hazrlard; ite o and.

Birgn ncesinden komularnn gnderdii etten, do-ave(orijinal dilinin d-nda farkl dillerden isimleri bilin-memektedir) yemeini yapacakt. Doave, su-lu kftenin ayranlsyd. Kymay, hafif slatlm ince bulguru ve bolca baharatbirbirine katarak yourdu. Yourduu karm bir kvama geldikten sonra kar-mdan bilye byklnde ve bilyeye benzer ekiller yapmaya balad. Hafiftenfokurdayan suya yapt topalar att. Gne dik gnderdii klarla ovay fazla-syla stm amay baaran iekler de dayana-mayarak solmulard. kindi vak-tiydi. Doave, son aamasna geldiinde hafif sulandrlm yourdu ekledi ve

be dakika sonra yemeini indirdi. Yemei yaparken zorlansa da Ek-remin ha-zrlklarn tamamlam onu bekliyordu.

Gkyznn mavilii o gn sanki canlln yitirmi Periandan daha yalnzve kederliydi. Hne bir sahrann sessizliini, kimsesizliini yayordu. ereveleriyeile bo-yanm iki kanatl pencerenin alrken kard gcrtl ses Hneninbtn sessizliine ramen Periann kulaklarn trmalayp gemiti. Hnenin lsessizliini bozan tek ses pencerenin gcrdayyd. O ses gkyznn solgunmavili-ini de deldi. Yaz, koca Hne Kyn sarp sarmalam, Hnenin kalbi

yaz atyordu. Periann pencerenin kenarnda nefesi kesilircesine soluklan ilkdeildi. Sanki insanlarn elleri hep birden boazn skyor, boyun damarlar adetayerinden frlarmasna kzararak iiyor, nefessiz kalan Perian kan-ter ierisin-de, Cudiye bakan yeil boyal pence-relerinin nne kouyordu. Dakikalarca so-luklanyor, bir mrlk yaam nefesini flyordu. Yine bir ksr-dngnn dn-


14/268

13

gsnde pencerenin nndeydi. Tozlarn yapt kirli pencere, o ksrdng-nn ierisinde bir bilinmez karanlkta bazen Periana grnyor bazen ise kay-boluyordu. Olduu yerde duraksad, pencerelerinin tesindeki dnyada bir fark-llk m aryordu yoksa bir farkllk m varoluyordu? Emin olmak istercesine bakt,d dnya henz hibir renk alamam, koca bir boluktu. Perian henz o bolu-

u fark etmemiti. Sadece i dnyas

nda, Meydane Casusenin yayla ocuu, bel-ki de teki ocuklardan biraz daha farkl by-yordu. Ekrem neden gelmedi di-ye mrldand. Silopiden kye inen caddeden yana doru bakt, kimseciklergrnm-yordu. Huzursuz olmutu. Pencerenin nnden ayrld. Birka dakikakardei Ekrem iin hazrlad yemee bakt, biraz oyaland. Zaman; ar bir kphalini alm, kaldrlamaz duruma gelmi, uzun bir yolculukmu gibi bitmiyordu.Yemek soumak zereydi, iyice sklmt. Pencerenin yanna vardnda, Silopiyolundan kye doru inenleri grd. indekilere anlam vermeden, bir anda okgibi dar frlayarak gelenleri karlad. Amcasnn ocuklarna, kyl-lere tekerteker sordu; Ekrem nerede, gelmedi mi? Herkes az birlii etmiesine gr-medik diyordu. Silopi yolundan en son gelen amcasnn oluydu. Perian yak-laarak sordu;

Ekrem nerede?Amcasnn olu tedirgin ve zgn grnyor, yzne bakmyordu. Perian

bir an duraksad. Amcasnn oluna daha fazla yaklaarak tekrar sordu:Ekrem nerede?Soruyu cevaplamas gereken sessiz ve suskundu. Perian yeterince gerilmiti,

kzgnlkla burnundan solar gibi ona bakt. Ekremi bir kez daha soracakt ki,karsnda renkten renge giren gerilmi yzn iyice gererek, Ekremi Apoculargtrd dedi. Konuurken atal atal olan sesi boazndan dm dmkyordu. Ald cevap kara-basan misali birka dakika Perian esir ald. Bellibelirsiz bir korku dnyas stne ullanarak hereyi karartt. Karanln ierisin-de, o koca boluktayd. Bedeni hareket etmiyordu. O tek cmle tm hcrelerineprangalar vurmu, hcreleri canl-lk belirtilerini yitirmiti.

lk bata bedeninin dili zld; att lkla birlikte yere yld. Canllnyitirmi, bir l gibi yerde yatyordu. Yar baygnd. Uyandnda EkremiApocular gtrd cmlesi evresinde oluan emberde dnyor, simsiyah birkara deliin ierisinde karanla yldzlar gibi serpilen beyaz noktacklar o tekcmleyle dnerken gzlerini aamyordu. Bundan sonra kendilerine has k-ck dnyalarnda kardei Ekrem olmayacakt. Annesine ve babasna ne diyecek,nasl cevap verecekti. Ekremin Meydane Casuse yaylalarnda deil de kyde ol-masnn tek nedeni kendisinin yaylalara gitmeme istemiydi. Kardeini bylesinekaybedii, kaybedi-inin nedeni onu rktyordu. Ekrem bir ocuk olup yolunukaybetseydi camiye koar, camiden anons ettirir ve onu arard. Ya da beklenme-

dik doal bir afetin belki de ak-lamasn yapabilirdi fakat imdi ne yapacakt.Dndke benliini yitirecekti...

Periann ln duyan ve yere yln gren kyller etrafna toplandlar.Perian amcasnn olu zorla yerden srkleyerek kaldrd.


15/268 14

Kardeim nerdeyse ben de oraya gideceim diye avaz kt kadar bar-yor, san ban yoluyordu. Dalar ve vadiler atlan lklarla yanklanyordu.Sesi yaananlara or-tak olup tanklk etmek istercesine, tpk Perian brakp gi-den kimi komu ve akrabalar gibi uzaklayor; dalara arparak yanklanp ce-vap veriyordu;

Kardeim neredeyse ben de oraya gideceim!Perian etrafnda toplanan insanlarla bir kavgaya tutu-mutu. O Cudiyegitmek istiyordu. nsanlar ise onu evine gtrmek iin iki kolundan tutmusrklyorlard. Kar-deimi grmeden, onun yanna gitmeden hibir yere git-mem diyordu da baka bir ey demiyordu.

nsan yn Periann iki kolundan tuttu. Perian alyor, haykryor, kendiniyerden yere vuruyorduysa da, deien bir eyler olmuyordu. Ynhareketlenmiti. Hareketleri ba-zen yavalyor, bazen hzlanyordu. Naar, Cu-

diye deil, eve gidiyordu. Ekrem, gzlerinin nnde, karanl

n ierisinde birgeminin ufukta yitirilii gibi yitiyordu. Karanlk yorgan ar hareketlerle gneingnderdii klar zayflatarak, kzla boyanm gkyzn yumuak hareketler-le rtyordu. Huzursuz evde kendisi de huzursuzca dolayor, yollara bakyordu.

Gnein klar giderek zayfladnda ve karanlk rt sereserpe yeryzneuzandnda, Perian arkasna dnp bakt. Karanln bir girdap gibi aydnlmerkezine ektii anda karanlk girdabn koynunda bir siluet syrlmt. Karanlksiluet Ekremi artryordu. Hayal grmyordu. Att lkla beraber koupkardei Ekreme sarld. Yannda kalp onu avutmaya alan herkes aknlkiindeydi. Ekremin gelii mucizeydi. Mucize aydnln karanla yenildii Hogrdevrannda gereklemiti. Apocularn yre-ye ilk gelii komutan Agitle olmu,halk Agit zamannda en fazla Apoculardan etkilenmiti. Sonralar Hogr iletanan ve Hogra snmayan halk Apocular tanmazln snr-na varmt.Halkn sevgilisi, bir tek komutan Agitti. Hogr, ger-ginlik demekti, gerginlik heryana savruluyordu. PKKlilerin Hogr adl komutanlar oluk ocuk, yal, gendemeden insanlar toplayp dalara gtryordu. Hogr yaylarn, kyleriniinsansz klyor. Sonra da ben alan atm diyerek vnyordu. Hogr yre

insannn korkulu ryas olduun-dan, Ekremi yeniden grdneinanamyordu. Kucakla-malar bittikten ve ilk ok atlatldktan sonra Ekremolanlar anlatyordu:

Odun topluyordum, birden iki- silahl insanla karla-tm. Silahl olanlar,onlar grdm anlaynca yanma geldiler. Adm, orada ne aradm sordu-lar. Odun topla-dm syledim fakat beni yanlarna alarak kayalkl bir yere g-trdler. ki- saat tuttular. Korkuyordum, ne yapacak-larn bilmiyordum.Konuurken derin derin soluk alyor; Apocularla karlat an btn

canllyla yayordu. Fa-kat o silahl adamlar yani Apocular srekli olarak ba-na; korkma seni brakacaz diyorlard. Nerde grlmtr Apocularninsanlar sa alp tekrardan sa braktklar, beni ldreceklerinden korktum.Akama doru seni gven-liimiz iin iki saat tutmak zorundaydk dedik-ten sonra, benimle tokalaarak, gidebilirsin dediler. Ben de geldim dedi. Din-


16/268

15

leyenler yaananlara, anlatlanlara inanmyorlard, tam o srada Ekremi birkasilahl insann gtrdn grp akrabalarna haber veren amcasnn kkolu da gelmi alayarak Ekreme sarlyordu. ocuk, Ekremden de daha fazlarkmt. Ekrem amcasnn olunun elinden tutarak eve doru yrmeyebalad. Kalabalk dald. Byk bir korkuyu atlatm yrekler, hala bir tavann

yre-iymiesine titriyordu.Evdeydiler; Perian yapt yemei stt. Doave ateten indirdii andaki lez-zetini yitirse ve ge de olsa akam yemeklerini yiyeceklerdi. O gn yaananlarne Ekrem, ne Perian, ne de Hne kynn yaz scandan bunalm kylleriunutmayacaklard. Olay izleyen sonraki gnlerde Perian akrabalarnn tmsrarlarn ve yanmzda kaln, gensiniz, Apocular sizi gtrebilir, farkl olaylarolabilir ad altnda gelen btn tekliflerini kabul etmedi. Zaten Ekremin serbestbraklmas, Apoculara kar var olan korkuyu bir nebze de olsa krm, hattaApoculara dnk herkeste gizliden gizliye bir ilgi de gelimeye balamt.1987den beri Apoculuu duyan yre halk gibi Perian da duymaya balam,aradan yla yakn bir zaman da gemiti. Ekrem, iki- yldr isimleriniduyduu gecelerin scak insanlaryla, Apocularla ilk kez o scak yaz gnndetanmt.


17/268 16

2

Temmuz scayla sararan ekinlerin hasat zamanyd. Kyller ekinlerinitoplamak iin hummal bir almann ierisindeydiler. Kardei Ekrem ve kkkarde-leri Glsm ile Kerem de amcalaryla birlikte ekinleri toplamaya gidi-

yordu. Perian almaya gitmek istese de izin verilmiyordu. Periana ekintoplamas iin izin verilmeyiin nedeniyse, o artk gen bir kadnd ve daha okhapsedildii evde varol-mak ona uygun derdi. Perianda kavurucu scaklardaev ileriyle ve kendisiyle babaa kalyordu. Gndzleri kyl-ler alt iinky derin bir sessizlie gmlyor; akama doru ise bu derin sessizliiyrtarcasna bir hengame yaan-yor, ocuk sesleri, hayvan sesleri birbirinekararak ykseli-yor yle ki Hnenin snrlarn ayordu. Yaamn tekrarlarPerian skyor, o gelip gemeyen, zaman aksa da onda akmayan gelip geicisin

ruh hali hep yreine tnyordu. Yaad

klar

na anlam vermeye al

yordu. Oy-saki ger olan insanlarn srekli duygular, yerleik duygular yoktu. Yer-leikleen o duygunun, hznnn bir anlam olmalyd. Yerleik olan insanlarnm, yoksa gebe insanlarn m yerleik ve kalc duygular olmazm diye kendikendisine sordu. Nedense gelip gemeyen o ruh halini anlamyor, sklyor bazenkorkusunun kaynan bilmeden tedir-ginleiyordu. Huzursuzluk, glgesi oluy-ordu. Oysa ki yaam hareketli olann dncesi de hareketli olurdu. Gerlerindnceleri hareketliyse de o, iine girdii huzursuzluk labirentinden ieriyeszan yaam bahedici a, bir trl ulaamyordu.

Babasn dnyordu. Bu yl yaylalara gelmeyeceim dediinde, babasnnyaad aknlk, yzndeki tedir-ginlik hala gzlerinin nnde capcanl du-ruyordu. Babas Periann yaylalara balln biliyor ve orta yata olsa da yaamdeneyimi ve gzlemleri onu rktyordu. Babaca bir duyu, hissediti bu. Peri-ana uzun uzun bakarak;

Kzm sen bu yl ya leceksin, ya da bana bir eyler gelecek diyordu.Perian annesinden daha ok babasna balyd. Annesinin rkek ve ekingen

duruunu babas beenmediinden kendisi de beenmiyordu. Babas, Bir kadn

evi ekip evirmeli, ekim merkezi olmal diyordu. Babasyla annesi arasndakiuyumazlklarda babasn hakl gryor; ona yakn duruyordu. Bu da babasylaPerian yaknlatryor, babas kadnnn yapamadn, olmas gereken kadnPeri-anda yaratmaya alyordu. Kzna biim veriyor; yaratt eseri kendi be-enilerine gre yontuyor, sonra uzaklaarak sanki hariklade bir eser yaratma-sna uzaktan uzaa sey-redalyordu. Perian ise yaratcsndan habersiz byyor-du. Babasnn ilgisi Perian sevindiriyordu. Babasnn istedii bir kadn olabil-mek iin annesinin pasif duruundan dolay pek hosohbet olmayan evlerini in-

sanlarn uradklar, insan scakln tayan bir ev klmak iin elinden geleni ya-pyor, ben bu role adaym, rolm oynarm iletisini kendisi de farkna varma-dan evresine veriyordu. Babas annesine dnerek;

Kzm eer evden ayrlr-ayrlk dediiyse kznn ev-lenip gitmesiydi-giderse, kzmn yerini dolduracak, onun evdeki varln aratmayacak bir kadnla


18/268

17

evleneceim diyor-du. Zaten sessiz olan annesi iyice sessizleiyor, kocasnnkzna benzer bir kumay eve getirmek istemesine fkeleniyor ve kzna kar i-ten ie tepkileniyordu. Birbirine en yakn olmas gereken iki insan, iki kadn; a-nayla kz birbiriyle bark deildi. ten ie ksknl yayorlard. Annesinegre o babasna benzemiti; babasna greyse kk kardei Ekrem annesine ben-

ziyordu. Kardeler aras

nda da byk-lerinkine benzer bir blnme, ayr

l

k vard

.Ekrem, babasnn ablasn ok sevdiini; Perian ise annesinin Ekremi daha oksevdiini ve kendisini sevmediini sylyordu. Bu vesiley-ledir ki yaral insanlaroalyor, insanlar sakatlanyor ve insanlar arasndaki btnlk blnerek sevgi-sizlik bulac bir hastalk gibi oalyordu.

Babasyla ufak tefek tartmalar yaansa da Jirki airetinin kavgacl iindekavgac olan kzn, babas ok seviyordu. ocukken st ba dank, salarbirbirine karm, bir yerleri trmalanm halde kapdan ieriye daldndababas, Perian yine kiminle kavga ettin, ne biim bir kzdr bu tanrm, kimebenzemi, senin bu kavgacln bamza iler aacak Perian derken bilebabasnn kendisiyle alttan alta gurur duyduunu hissediyordu. Sessiz dilinanlattklar rtl gerekti. Babasnn gururla bak houna gidiyordu. By-dke yapt ilerde baar salyor, herkes kk yata yapabildiklerini gr-dke ok aryordu. Mutfak ve el ilerinde becerikliydi, bu da birlikte yaadtoplumunca benimsenmesini salyordu. ledii naklarn zeka gerektir-dii,zeki olduu syleniyordu. Perian, sylenenlere karlk ince dudaklarnn hare-ket etmesini zorlukla nleyerek, hafife tebessm ediyor dudaklar ince bir izgi

halinde, ters evrilmi ka biimini alyordu. Babas, o ince izgiyi ar duygusunundavurumu olarak izmi ve ipince bir izgiden ibaret olan o ters kala gururlanrolmutu. Bylece atalardan dedelerden kalan baklar zaman ilerlese de kimsele-re arlk oluturmadan yal bir ninenin bakndan gen bir baka, kirli bir suolup yal kanallardan akp gidiyordu.

3

Gnler gelip geiyor yaanan olaylar insanlarda izler braksa da, zamanla dahada fazla solarak unutulup gidi-yordu. Akrabalar Perian ve kardelerini yemeearm-lard. Yemekten sonra yatya kalmlard. Uzand yn yata-n ieri-sinde uyuyamyordu. Uykusuzluk gz kapaklarn yormu adeta gnlerinyorgunluu koynuna uzanmt. Ka-dnlar yaz gnlerinin yorgunluuna ramen


19/268


20/268

19

dayamlard. Apocu-larn kye geldii sylenmi, yetikinleri bir odaya to-plam-lard. O da amcasnn ocuklarn alarak ky odasnn yanna gitmi, pen-cerenin arkasna gizlenerek gerillalar seyretmiti. Ay her taraf aydnlat-tndan korkmadan izlemilerdi. O gece de ok sessizdi, imdi korktuu ve r-perdii kadar o zaman korkup rpermemiti. ocukluuyla, battaniyeyi y-zne

ekip uyumaya al

t

anda yaad

duygular

aras

ndaki bu korku uurumuPerian korkutuyordu. Grd kadnlar kendisine yabancyd. Yabanclk vekorku arasndaki uurumda yapayalnz dolayordu. rtt bat-taniyeninaltnda, btn yollar uurumlara ulayordu. Uzun sre dler aleminde uurum-larn her birine aslarak Apocu kadn gerillalarn yzn seyre-durdu. Skntlar,beyninde dolap duran dnceleri yakasndan tutmu uyutmuyorlar-d. Oysaki ocukluunda Apocular gizli gizli izledikten sonra eve koarak geceleri yat-tklar toprak evin damnda ne abuk uyumutu. Gkyz alemini seyrederken,dlerinde hep o insanlar vard. Apocular tand tek yabanclard. Btn gecegzn krpmam, asld uurumlardan terden srlsklam geri dnmt. a-fak sker skmez ky uyanm, Perian misafir olarak kaldklar evden karde-lerini yanna alarak uzaklamt. Gn boyunca kadn gerillalar Binev Agal (e-hit Berivan), Ayten Guyi (ehit), Zilan Guyi (yayor olabilir) Perianla dolapdurdular. O gece kadn gerillalar belleinde silinmez bir kareyle damgalanm-lard.

Sabahn ilk saatlerini omzundaki su matarasyla karlyor, matarannarlyla admlarn atmakta zor-lanyordu. Uzaktan amcasnn olu smetin

Silopi yolundan evlerine doru yrdn grd. Garip oldu, btn gecegzlerini kapamasna izin vermeyen skntlarn unutmutu. Eli aya birbirinedoland. Elindeki su matarasn yere brak-t. eri girdi, dar kt sonra mata-ray tekrar ald ve ieri girdi. Karsnda duran kardelerini grmez, sorularnduy-maz olmutu. Sorulan her sorusu cevapsz kaldnda kardei Ekremdayanamayarak sordu; sesi ykselmi, sinirlenmiti:

Niye sorduumuz sorulara cevap vermiyorsun, bilme-diimiz olaylar mvar? Apocular akam kye gelmiti. Yoksa anamlara kt eyler mi olmu?

Perian, Ekremin ykselen sesi karsnda afallamt. Yok bir ey, sizi duy-mamtm dedi. Ekremi duyamazd. O kk dnyalarnda, her gen kz birerkee ak olmak, birini semek zorundayd. O da bir erkee sevdalanm myd,yaadna ak diyebilir miydi; son ana dein dn-m bir sonuca ulamamt,bilmiyordu. Son ana kadar duygularnn adn sevgi ve ak olarak tanmlyam-yor, sade-ce eski duygularna benzemeyen farkl duygular yayordu. Ancak sondnemlerde yaadklarnn adn koymutu; ak.

Ak olarak tanmlad ummana, o koca deryaya dalmak zereydi. Bir ummanki, aldn anda hibir iskeleye geri dn yoktur; bir umman ki varlyla seni

ummanlatrr. Tand insanlar arasnda smeti bir farkllk olarak tanm-lasada smetin dier insanlardan ok da farkl olmadn, insanlarn deimesininzorunluluunu anlayacak; yaam labaratuvar bu konu da kendisine bir tez hazr-layp sunacakt. Ona gre smet her ynyle yaad toplumdan, kynden,


21/268 20

ailesinden farklyd. evresine ve Periana kar say-glyd. Kendisiyle barkbir insan, evresiyle de bark m oluyordu, bilmiyor ama smetin ite kendisiyle,dta insanlarla bark oluunu seviyordu. Sadece bu sebepten yani ki bar is-teminden, smet evresine sevgi ve saygyla yaklayor olmasnd?

Yaknlatlar, iki gencin gzleri konutu. Bu diyarda gzlerin konumasnn

dndaki her konuma, her gl yasakt. Yalnzca gzler glebilir, konuabiliranlatlmayan-lar aktarabilirdi. Yaadklarn tanmlayabilmenin sevinciy-leydi.Amcasnn olu smet az konuur, ok ilikilenmezdi. e dnk, sessiz bir insanoluuyla dikkat ekiyordu. O da smetin dikkatli izleyeniydi. smetin her zamanki sus-kunluu koynundayd. Ne yapyorsunuz, sorusunun dnda kalan hi-bir szc hl paylaamamlard. Yaad aileye benzemediinden ailesiyleher zaman eliki-leri kard; elikileri dncelerinden ok duygularndanakard. evresindeki genlere gre yakklyd. Fakat Peri-an eken

yak

kl

l

deildi; onu eken ne smetin iri gzleri, ne de evrelerinde s

kasylendii gibi bir kzn yzne benzer bir yze sahip olmasyd. Perian e-ken, smetin insanlara sevecen yaklamasyd. O eskimeyene, yitmeyecek olanabalyd. Perian, Sevdiimi syleyebilir miyim? diye dnd. Bu toplumuncenderesinde sevgisini haykramazd. Sevgiye dair bir sz syleyemezdi. Bana,ona, aileme ne derler, diye dnd. Tpk bir kapal kutuydu; toplumu ve ailesigibi. O yzden Perian sustu, gzleri konutu, szleti. Duygularnn ilkiniyayordu. Szlemiti. Yaadklarnn hissedilmesinden, anlalmasndan kor-kuyor-du ama yine de inadna hayal kuruyordu. Amcasnn olu;

Misafirdiniz, niye bu kadar erkencisiniz? diyerek ikinci sorusunu sordu.Erkenci deillerdi, ge dahi kalmlard. Imal konumak smetin huyu deildi

ama sabah ge kalmalarnn nedenini imayla soruyordu Perian utanga bir bak-la;

Ge bile kaldk, dedi.Bu kez amcasnn olu mahuptu; gzlerine deil, yere bakarak konuuyordu;Yatya komularmzda misafirdik, ge uyandk der sylentilerin nn

alrsnz. Durdu. Haydi bakalm tarlaya gitmek iin zaten ge kaldk.

Akam Apocular gelmilerdi, korkudan ge uyuduk. Apoculardan niye korkuyorsunuz ki, daha o gn Ekremi alkoyup,

braktlar. Apocular zararszdrlar.Amcasnn olunun kaygsz, korkusuz konumasna anlam verememi, kendi

kendisine; Acaba benimle ayn korkuyu mu yayor dedi, fark etmeksizin.Amcasnn olu fsltyla sylediklerini duymutu Periana dnerek;

Ne korkusu Perian, dedi.Hibir korku ya da sizleri kaybetme korkusu.

Tarlalara ge kalma korkusuyla, konumalarn yarda kesip arkalarna bak-madan tozlu yollar andrmaya bala-dlar. Perian arkalarnda bakakalmt, birsre arkalarndan salnarak yrd. Bir bahar rzgar tozlu yollarn tozlarn ha-reketlendirerek geti. Perian gemi baharn ilk gnlerine doru yol alarak y-rdkten sonra eve doru ilerledi. Kapnn eiine vardnda, duygular hl


22/268

21

gidenlerin ardn-da kendinden gemiesine yryorlard. Rutin iler kendi-sinibekliyordu. Elindeki su matarasn yere brakt, ama ayaklar hala yerebasmamt. Ayda yryordu. Gn bo-yunca amcasnn olunu dnd. Amadnceleri hi bir sonuca ulamad. Perian arkalarnda bakakalmt. Az ncekt kapnn ardndaki odalarn her birindeki sknt onu kucaklamaya

haz

rlan

yordu.


23/268 22

3

Bahard, her yer yemyeildi. Perian ve Dilber yeilin tadn karmak, eko-nomilerine azck da olsa katkda bulunmak iin sarmsak toplamaya kmlard.Gzlerinin nnde boylu boyunca uzanan yeil tarlalara bir tek sarmsak to-plamak niyetiyle kmamlard. Birlikte geirdikleri zaman ikisinin de hounagidiyor; gzel zamanlar paylayorlard. Kendileri susmu, doa ve dizleriniam baaklar hafife yalayan meltem konuuyordu. lerledikleri yol boyuncadoa konutu, onlar sustu. Ayaklar Perian ve Dilberi byk bir tepeye ulatr-mt. Tepedeki bir mee aacnn glgesinde srt srta verip oturdular. Koca yeiltarlalar yan yana dizilmi, ayaklarnn dibinde uzanyorlard. Yol bo-yunca varolan sessizlik hala ikisi arasnda kendisini koruyordu.

Dilber sessizlii bozdu:Ekinlerin yeiline baklrsa bu yl verim iyi olacak.Dilberin, doann diliyle konuan bilge kadn edasyla hareket edii kars-

nda Perian;Yeilin nesi var ki, rn bol olsun. Her sene de buralar yeillenir. Yeilin de kendisine ait bir dili var. O dili bilmezsen rn alamazsn.Perian sustu. kisi de isel yalnzlklarna dndler. Kim bilebilirdi ki, yeilin

kendisini yaratmas iin verdii mca-deleyi. Kendisine has yeilin verimliliiniyakalamak yani yaratmak, doada da yle kolay gereklemiyordu. Doann zyeilini yaratmas tpk yaamn kendi zn yaratmas gibiydi. Zordu, sanclyd.

Perian ile Dilber arasndaki sessizlik ylann tslamasyla tekrar bozuldu. Dil-

ber bir anda kapt ta ile birlikte ylana doru yrmeye balad. Tam taylana frlatacakt ki, Perian, Dilberin kolundan yakalad. Ta, Dilberin elindekalakald. Perian;

Yapma Dilber, yapma. Kocaman ylan yaralayacaksn. Sonra ylan mutlakabizden cn alacak. Gryorsun ki, ylan ok byk ve hzl hareket ediyor.


24/268

23

Onu ldremeyiz.Dilber elindeki ta yavaa yere brakt. Ylan su gibi kvrla kvrla imenlerin

arasndan akt. Ylan kaybolup gidene, imenlerdeki dalgalanma bitene kadaronu izlediler. Perian, glerek Dilbere bakp, anlatmaya balad. Anlata-ca hi-kayeyi Jirki airetiyle akrabalk balar olan baba-annesinden dinlemiti. Babaan-

nesi ba rtsnn alt

ndaki iki rk yapt

k

nal

salar

n

arkas

na alarak yleanlatmt;Jirkiler kavgac olduklar iin dmanlar da oktu. Airetimiz o yzden

ylan dmanla zdeletirmiti. Ylan dmandr, fakat kr ylan; dinsiz, iman-sz dmandr. Kr olduundan duyargalar daha fazla gelimitir. Kr ylan has-sastr, savata yamandr. Kr ylandan kurtulmak zor olduu gibi, dinsiz d-manla savamak da zordur. Gri ylan ise sisli bir atmosfer gibidir. Aniden griylann atmosferinde yitebilirsin. Ama grdmz ylan kara ylandr. Belkisiyah bizler ok fazla sevmeyiz, bizler iin yasn rengidir. Fakat kara ylan,doaya daha yakndr ve tpk kara toprak gibi zararszdr. Ama kara ylana do-kunup da yaral brakr-san kara ylann dman olursun ve kara ylan mutlakacn alr. Kara ylan yaral brakan birinin, kara ylann cnden kurtulduugrlmemitir. Kara ylan beni-insan neden kendisine dman eder ki? Bu so-ruyu srekli kendine sormalsn. Neden biliyor musun? Hani bizdeki kavgalarda;kara ylan gibisin sz bylesi durumlarda kullanlr. Kara ylan benzetmesinemazhar olan insan kincidir, yapmak istedii neye mal olursa olsun baarr. Ba-baannem en son u tle anlattklarn bitirirdi: Kara ylan sfatn tayabilecek

insanlarla mesafeli dur, onlar kara toprak gibidir onlardan dman edinme.Perian babaannesinden aktardklarn bitirmiti. Dilberin gzlerine bakarak,hafife glmsedi;

Biz kara ylann yaamn, kara ylana balayalm. Kara ylan da yaammzbize balasn. Doann da, yaamn da kanunlar, bilgisi var. O bilgiyeulamalyz ki, yaam anlam bulsun. Dilber susmutu, Perian en son szlerini;Hadi bakalm yolumuz uzun. Bak komu kylerin kzlar az temizdeki tarlalar-da, yabani sarmsak toplamaya baladlar. Biz de yryelim.

kisi tarlalara doru yrrken bir azdan trk -ryorlard. Kadnlarntrk rmalar kim bilir belki de ta eski zamanlardan kalmayd. Trkler,doayla har neir olan kadnn doaya ilk cevabyd. ki gen kadnn sesleri,dier kadnlarn ve doann kadnlara cevap veren sesiyle kart.

O gn Dilber ve Perian hem piknik yapmlard, hem de pazarda satlmakzere sirik(sarmsak) toplamlard. Komu kylerin kzlaryla akalam, o tarlasenin, bu iek benim diyerek btn gn dolamlard. Gen kadnlar yaam-larndaki bu farkll ok seviyorlard.

Hava kararmak zereydi. Dilber ve Perian eve dnyor-lard. Uzaktan

grenler bu iki gen kadn neden kouyor diye merak edebilirlerdi. Komak gekalnm eve ve zamana biraz daha erken varmakt. Gen kadnlar eve vardk-larnda kadnl erkekli byklerce, hatta kendilerinden kk erkek-lerce azar-lanacaklard. Azar iitmemek, krlmamak iin ikisi durmadan kouyorlard. ok


25/268 24

gzel bir gn yaamlard.Eve vardklarnda hava karard. Perian ve Glistan kzgn ve fkeli duvar-

larca zorlandlar. Kzgn ve fkeli duvarlar evdeki erkeklerdi. Btn gnlerinievden uzak geirmilerdi. zellikle erkek kardeleri yaptklar ilerde biricik yar-dmclarn gn boyunca kaybetmi, o gn tadklar yk daha da arlamt.

Kadnlar evden kma-mal. Siz evden uzaklap bir gn boyunca gelmiyor-sunuz. Yarn farkl belalar bamza saracaksnz. Zaman geir-meden sizleri ba-gz etmeli tehtidlerini savuranlar babalaryd. Ertesi sabah bir gn ncesindentopladklar sarmsaklar kendilerinden kk erkeklerce pazarda satld.

4

Perian ve Dilberin tarlalarda snrszca gezdikleri o bahar gnnden bu gnezaman ok kadeh devirmiti. Dilber imdi tarladaki scan altnda alyor ol-malyd. Periansa birka gn ncesinin olaylaryla babaa, yeil pencerelerinin


26/268

25

nn-deki sekide oturmu gemi ile gelecek arasndaki o ince izgide dny-ordu.

Periann adn babas takmt. Babas ak olduu cami hocasnn kzn ka-rmt, kard kz bir cami hocasnn kz olduundan, yapt evresinceyadrganmt. Hi kimse maddi, manevi hi bir destek sunmamt. Ksa srede,

eiyle de sevgileri tkenince perian olmulard

. Babas

bu durumlar

ndan et-kilenerek, ilk ocuu, zellikle de kz ocu-u olunca Perian, adn takmt. Eerilk ocuklar erkek ocuk olsayd tez zamanda byr babasna yetiirdi. Amadoan kz ocuuydu ve bu da belki de perian olan Hse-yinin daha da perianolacana dair ilk iaretti. Perian hem Krdistannn o zaman ki, koullarnntarifiydi, hem de o corafyann, Botann ve yaad ailesinin tarifiydi. Doruy-du, Krtlerin dnyasnda Periler kadnd ama insan by-leyen perilerinzaman oktan gemiti.

Perian, anl anl bir peri deildi. Aksine deien zaman gibi o da deienperian bir periydi. Fakat yine de babasnn gzel dnyasnda Perian, umut veand. Anasysa ne kadar da fazla benziyordu Periana, yoksa Perian m anasnabenziyordu. Oysa ki Perian, annesine benzemeyi istemekten ziyade babasnnyaratmaya alt kadn olmay istiyordu.

Her yl bahar aylarnda ocuklarn alamalar, koyunlarn melemeleriylekarr, ortalk hengame olur, anas, yzn yaylalara dnerdi. Karnnda birocuu, srtnda bir ocuu kucanda bir ocuu ve ardnda da giydii beyazentarisini ekitiren bir ocuu varken yollara derdi. Kadnlnn yk ve

evresince belirlenmi ykmllkleri; karnnda, srtnda, kucanda ve entarisiniekitiren ocuklarnn ykmllklerinden ard. O da tpk Periann yaadan gibi, dar mekann snrlarnda bocalayp dururdu. Masumi-yetin tek tarifi olanannesi imdi yaylalarn serinliindeydi.

Scak yaz gnleri birbirini kovalyordu. Kyller her sabah tan yeri aar-dnda kalkp tarlalara gidiyor, gnein baty-la birlikte karanlk rt yeryzn kaplamaya baladnda evlerine varp akam yemeklerinden sonrauyuyorlard. n-k yine sabah erkenden kalkacaklard. Yaz sca gnler iler-ledike daha da artmt. Scak, insanlar ve hayvanlar bunal-tyordu. Otlarsararp solmu, kupkuru olmutu. Bir kibrit p, belki de sararan tm kye, ka-ralar giydirecekti. Doa ve insan benzeerek olgunlam, verime durmutu.Ylanlar her gn dansa tutuuyor, tslayp duruyorlard. Kaplumbaa-lar gruplarhalinde, yavrularn gezdiriyorlard. Gamsz aylar, arlarn o iek senin bu iekbenim diyerek her iekten topladklar ballara ulaabilmek iin arlar yuva-larnda rahatsz ediyorlard. Aylar k boyunca uyumann sefasn, aalarnkovuklarndan ardklar ballara borluy-dular.

Kyller ekinlerini harman yerlerine getirmeye balam-lard. Zavall eekler,

yk tamaktan incelmi, ayaklar birbirine dolanp apansz ar yklerininaltnda devriliyor-lard. Eer eei harmana getiren bir ocuksa, eein bu halikarsnda avaz kt kadar bararak alamaya balyordu. Ta ki yetikin birkyl yetiip eei tm arlklarndan kur-tarncaya kadar. Den eek ykn-


27/268 26

den arndrldktan sonra, yeniden ykleniyordu. Zavall ocuk, eein n sra-ard sra habire koturarak nefes nefese kalyordu. Bir nefeslik de olsa dinlenenzavall eek, son nefesinde harman yerine doru harekete geiyordu. Eei har-mana sren ocuk, gzyalarn silerek korkularndan arnyordu. Hne kyndegn boyunca bu manzaralarla ok sk karlaldndan olaanlamt.

Oysa ki gerlik byle miydi? Yaylalara bir aldn m serin yaam rzgar y-le bir arpar ki yznze, hayat yeni-den kefedersiniz. Hayvanlarla dostsunuz.Doayla aranzda anlama vardr. Ve bu anlama ounlukla bozulmaz. Ylankaynaktan su imenizi bekler, insanlar gibi sabrsz ve bencil deildir. Siz ylanadokunmazsnz, her canl kutsal yaam suyunu imelidir! Doa, dostuna dost,dmanna yine dost-tur. Kendi doasnda bazen kprr, bazen ykar her eyifakat znde yaptklar canllarn yenilenmesi iindir. Belki de doannykclnn, insann ykclndan daha az r-ktmesi, ykt kadar

yaratmas

ndand

r. Ger olanlar yani ki yaylac

lar en fazla da doan

n dilini an-layanlar, doayla btnleenlerdi.Yaylalarla scak yaz gnleri bir bahar mevsimi gibi gelip geerdi, yeil rt

kendisini srekli yenilerdi. Perian yayla-larn yeilinden oturduu sekidenHneyi seyredald yeile boyanm pencerelerine yeniden gz iliince bir ry-adan uyanr gibi uyand. Onlara ulaacak mym, ocukluumun cevaplanmay-an sorularn cevaplayacak mym dedi kay-gyla.


28/268

27

5

Bu yaz Silopi ovasnda bir de bayram yaanacakt. Kavu-rucu scaklklar bay-ram havasnn gnlerce ncesinden gelip kye yerlemesine engel olmamt.Kyllerin hepsi bayram hazrlna balamt.

Tanryla aylarca iletiim kuran insanlar, son bir ayda iletiimlerini daha daartrarak tanr tarafndan kutsanmak istiyorlard. Orularnn kabul vegnahlarndan arnmak iin her aile yoksullara yardm da bulunur. Hayrn kabu-l iin verilen bu yardm neyin hayrnadr? Hayr nedir, diye sorgulayan daolmazd. Hayr, bir zenginin, yln yz altm be gn yoksulluk snrnda abrakt bir insana, kendi mal varlna gre yine yoksulluk snrnda balad

bir ka ekmek midir? Nedir hayr? Ya insanlar gnahlarn nasl iler? nsanlarcanllara, canllar arasndaki insanlara, insanlar arasnda eit davranmayarak,yani gnah ileyerek. nsanlar a brakarak gnah ile, sonra sevap olsun diyekarsnda gnah ilediin insanlara bencil gznden artan-lar ver. Bir dnyadr


29/268 28

ki her ey alt-st edilmi, yer krenin btn tabakalar yer deitirmi vedengesizlemi, hayr ve sevap gibi.

Bayramdan nceki hava kye gelip yerlemi ky sunni bir sevinceboulmutu. nsanlar kk dnyalarnn byk aclarn ylda bir kez de olsaunutmak istiyorlard. Ac zehir gibi her yere yerlemiti. Kyllerin nefes al

verilerine sinmiti. Bir zamanlar cennetin tek tasviri olan bu topraklarn halklaryoksullua mahkum edilmiti. Bayram gnleri zak-kum gnlerine dnyordu.nsanlar rzgar gibi gelip geen bu sevinle srra erimek, o manevi huzurla, ohayali cennete ulamak isteyerek yoksulun yaad mutluluk ierisindeydiler.Perian, gelip geicisin ruh halinin yaratt skntyla gerek olan, hayali olmay-an, bir anda erieceini dnd bir o kadar da hayal olan, varlnngerekleme hallerinden uzaktaki zgrl aryordu. Aradklarn tanm-lyamyordu. Adn dahi duymad zgrln ldrt-clyla dalarda

kar

lat

nda beni-insan denilen ve tek yarat

c

s

kendisi olan gerek ah eserehayran kalacakt. Ne yazk ki gerei, zgrln zddna ileyen lanetli Krthalknn gerei olacakt. Periann o ksack bedeninin her trmanma isteindebacaklarndan yakalayacak ve o lanete ekmek iin elinden geleni ardnakoymayacakd.

Bayramdan nceki gn kyn hali bir karnca yuvasn andryor. nsanlardurmadan alyorlard, kyn st ksmna bir kamera yerletirilse, kyyukarsndan gzleyen bir ift gz, kck dnyay karnca yuvasna benzetirdi.Bayramd ve Hne kylleri karncalar gibi alyordu. Kyller emekleriyleyaam hazrlad iin, bilinlenince belki de en fazla almann, emeinhesabn, deerini bilecek kiiliklere ulama potansiyelini sade kalan yrek-lerinde tayorlard, hele bu kyler bir de da kyleri olursa sade kalmaolaslklar daha da ykseliyordu.

Bayramdan bir gn nceki geceydi. Yldzlar izleyerek geici gnlerin muha-sebesini yapyordu. Garip bir duygu yayordu. Perianla inatlaan yldzlarbtn gece boyunca gkyznden inmediler. Ezan sesiyle birlikte yeni bir gn,yeni bir bayram evrilmiti. Perian yeniyi karmak istemez-cesine yatandan

frlad. Ayaktayd. Koup komularndan eker toplayamazd. Bym, kimiler-ince de kadn olmutu. Oysa ekerleri toplasa, bayram gnnn ilk eker to-playan ocuu olacakt. ocuk olmad syleniyordu artk. ocuk-luunun bay-ramlarn anmsadnda, elindeki eker torba-syla koarak evinden uzaklay-ordu. Henz kimseler uyanmam, cami hocasnn ezan sesi duyulmamt. FakatPerian uyanr uyanmaz, akamn artlanmlyla hemen sokaa frlamt. Ne-fes nefese komularna varp kapy ald. Uyku sersemliinden kardgrltnn farkna varamamt. Kapnn ardndan komusu Makbulenin sy-

lenerek geldiini duyuyordu. Kadn kapy aralad. akn akn Periana bakt.Kadncaz daha konumak iin azn amadan o, acelesi olan bir ses tonuyla;Makbule teyze, bayramnz kutlu olsun, ekerlerimi istiyorum, dedi. Kom-

usu, Periann derdini anlam rahat-lamt.Bu bayram gnnde Allah shhatini versin Perian, bir ey oldu sandm, kz


30/268

29

sen bu gece uyumadn m? Daha kimse-ler uyanmam, ezan dahi okunmad.Neyse yine de eker-lerini getireyim, diyerek, aceleci ocuklar dnerek gece-den ekerlie braktekerlerden bir avu dolusu eker alp getirmiti. ekerleriona uzatrken;

Hadi bakalm al ekerlerini, git uyu Perian, daha ezana bir-iki saat var. Tm

ky bu saatte uyand

rma.Perian ekerlerini alp eve dnm, uyumadan karde-lerinin uyanmasnbeklemi, sabahleyin hep birlikte eker toplamaya gitmilerdi. Makbule kadn,btn ky fslt gazetesiyle, yaanan bu olaydan haberdar etmi, herkes Peri-ana bol bol glmt. Perian o bayram her bayramdan daha fazla eker to-plamt. Perian, bayram gnleri bittiin-de ocukluunun da biteceini bilirdi.Ger ocuklar k-ck yalarndan itibaren ar sorumluluklar altna girer,boylarndan byk ve ar ykler tarlard. Bayramlardan sonra btn ocukoyunlar, sevinleri ve oyunlar yarda kesilerek rafa kaldrlrd. Btn yarm b-raklmlklar gelecek bayramlara ertelenirdi. Bayramn sonrasndaki ertesi sabahbayramdan eser kalmadan sabahn ilk klar ve ezan sesiyle birlikte ocuklarsrlerini alarak yaylalara karlard. Akam hava kararp eve dndklerindeyseyorgunluktan bitap derek uyurlard. Ger ocuklarnn, ocukluk iin zamanve mekanlar yoktu. ocuk erkekse babasnn, kz ise anasnn ileriyle i ieydi.

rkilerek ocukluunun dleri arasndan syrld. lk kez bir bayram annesin-den ve babasndan uzakta geirecekti! Bir ocuk kadar korktu. Btn amcalar bindokuz yz seksen drt ylnda eski mekanlar olan Silopiye yerletikleri andan

itibaren gerlii brakmlard. Bir tek babas, Jirki aire-tinden devrald babamesleini srdrmekte kararlyd. Jirki airetinin gelenek ve greneklerindenkopmak isteme-dii iin Hne kynde ailesine dardan gelenler gzyle bakl-yor; amcalar yerleik grldkleri halde, onlar yerli-leememilerdi, yabanclar,yaddlar. Hnede yaylaclk ya-pan onlarca aile yabanclk konusundakaderdatlar. Bir tek klar gelip srekliletikleri bu ky Perianlar yadsyordu.inden, belki de hakllar dedi. Aile olarak Jirki airetinin kavgacln kyedayatyorlard. Amcalar Jirkilerden aldk-lar gerlik kltrn yaatmasalarda kavgaclklarn srdrmeye kararlydlar. zellikle her kavgann ban e-kenbyk amcas, Kara Silo lakabyla tannan amcas her kavgann bandayd. KaraSilo adn duyanlar zulmnden deil, heybetinden ekinirlerdi. Amcas Kara Siloailenin by ve ncsyd. Kara Silonun kyde kan bir kavga-da btnkylleri evlerine kapatarak drt gn evlerinden karmadn hayal meyal bird gibi anmsyordu. Kara Silonun verdii kavgalarnn resimleri buulu olsada bir bir zihninde canlanyordu. Kara Silo demeleri bir tepki ve kabul etmemele-rinden de kaynaklansa insani yn gl olan Kara Silonun dostlua deer ve-ren ve insanlara yardm eden duruu benimseniyordu; kyller ekinse de Kara

Siloyu seviyorlard. Annesinin ve babasnn yokluklarn amcas Kara Silo kar-layabilir miydi, hayr.

Varamad yaylalarda annesi ve babasnn bayramda ne yaptklarn dn-d. Hava gittike snyordu, evlerinin damndan ky ku bak izledi. nsanlar


31/268


32/268

31

di, tarihi tersine evirmek istercesine Mem ve Zini mavilikte salnr-larken brak-t. Sonra aasnda, Hnenin merkezinde uzak-tan uzaa salnanlar izlemeyebalad. Salncaklarda salnan genlerin bir ksm, dardan gelen yabanclard.Fakat bayram havas genlerin yabanclklarn bir anda ortadan kaldrmt. Gz-leri amcasnn olu smeti aryordu. Genler birbirlerine snm, har neir ol-

mulard

. Btn arama-lar

na ramen smete ulaamad

. smeti grememeninyarat-t buruklukla Cudiye bakt. Cudi tm ihtiamyla kar-snda duruyordu.Her yerde bayram havas yaanyorsa da Periann yaadklar ok farklyd.

O, gelip geicisin ruh hali, belki kendisinin de anlam vermedii tanmlayamadduygu, onu korkutuyordu. Bayram gn sevin gnyd ya, sevin ve bar g-nnde sevinli ve kendisiyle bark deildi.

Ya da bir ger kz btn aclarndan kurtularak sevin ierisinde yaayabilirmiydi? Btn krlmlklarndan syr-labilir miydi? Krlmlklar; her emenin,her gzenin su-yunu alarak bir nehir gibi gittike bymt. Krlmalar, sknt-larnn anasyd. Tarih ve tarih ncesinin karanlk ku-yularndan gelen krlmala-ryla savamak iin oluturulan yerin merkezi olan Cudide zddna ileyen o sis-temle karlatnda bir kaplumbaa gibi kabuunun ierisine ekilerek ve in-sanlatrma adna her dokunularnda biim almamak iin bir kirpi gibi kendisiniyuvarlayarak uzak-laacak ve etrafna hi durmadan dikenli oklarn atacakt.Yzyllarn mcadelesine karn o da kendisini savunmak iin yzyllarca -kikaplumbaann mrnn yzyl olduu sylenir- bir kabuk oluturacakt.

O uzun ve zorlu yrye ktnda, kt yolu bilmeyen bir aray, bir ke-

ifi olacakt. Derinliklerindeki gizli olan insana yabanc bir yolcu olarak yola -kacakt. Yolunu kaybeden bir yabanc gibi bilinmezlie yol alacak; insan insan,teknik insan vuracakt. O, kt yolda mutlu olacak myd? Mutluluu smettemi, cevaplandramad ocukluk sorularnda m bulacakt?

Cudi de uzun zamandr anlatlan gerek ile d arasnda bir hikaye vard:Birbirlerine dikilerek heybe haline getirilmi ve katra yklenmi koca uvalla-rn ierisinde dokuz-on yalarndaki ocuklar vard. ocuklarn bedenle-rinin ya-rsnn fazlasn uvallar yutmutu. Dokuz, on yala-rndaki ocuklarn bir tekkafalar grnyordu. ocuklarn yz hibir iklimde byle akn ve anlamszcaetrafna bakmamt. ocuklar aknlk ierisinde clerine teslim edilmeninkorkusu, analarnn atlar arasnda avaz avaz baryorlarken katrlarn yularntutan Apocular kyleri arkalarnda brakarak dalara trmanan patikalarda yolalyorlard. Apoculuun Botanda, komutanlar Agit dnem-lerinde kutsal birkelimeymicesine telaffuz edildii zamanlar yitip gitmiti. O corafyada yaknzaman ierisinde ocuklar korkutmak iin, c yerine Apocular szc kullan-lr olmutu.

Katrlarn ard sra analar gz yalar ve lklaryla bakakalyorlard. Katrlar

ar aksak yryerek gzden yit-meye balyorlard. lk bata uzaklarda gzdekaybolan katrlarn bedenleri, en son analarna bakan ocuklarn gzleri yitiyor-du. Sonrasndaysa ne analar, ne de ocuklar birbirlerinin seslerini duyabiliyor,gzlerini grebiliyorlard. ocuklar, Apocularla beraber kylerinden kp da-


33/268 32

lara ulaan patikalarda yitip gidiyorlard. Kutsal olan Cudi, yre halknn ocuk-larn yutan koca bir deve dnmt.

Kadnlarn kutsal olan beyaz tlbentleri yerlerdeydi. Salar birbirine dolan-m, karm bir vaziyetteyken dv-nerek atlar yakyorlard. ocuklarnn g-trlmeleri kar-snda kadnlar atlaryla topluca ibadete durmulard. Ka-

dnlar bedenlerini dverek, yz yllarn aclarnn atlarn yakarak ibadet edi-yorlard. ocuklarn gtrlyle kyler kuytu bir karanla dnrd. Kocakyleri ve kck dnyay, dnyalar aydnlatan bir tek ocuklard.

Katrlarn zerindeki ocuklarnn gzlerini son kez gren analarn gz yalardokuz ay, dokuz yl dinmezdi. O analar ki ocuklarn dokuz ay bedenlerinin birparas olarak tamlard, hamal deillerdi elbet. Dokuz yl ocuklarn uykula-rndan korkutmak istemezcesine uyandrmlard. Korkutmadan uyutmaya al-tklar ocuklarn bir korku girdabna brakmlard. Bu korku girdabnn ad da

Apoculard

.Gerekleen bir tek olaydan esinlenerek bir hikayeye, bir masala dntrlenbu gerei; yaayan bir tek ky vard Cudide. Fakat o kyde bir gecede yaa-nanlar ylesine dilden dile dolamt ki zamanla yaananlar kendisi olmak-tankm, ocuklar korkutup uyutmak ve susturmak iin anlatlan bir masal olupkmt. Yaanm olaylardan esin-lenerek masal ve efsaneletirmeyi seven insan-larn yaadk-lar mekan, efsaneler diyar klmalar nedensiz deildi. nsanlarefsane yaratmak istiyorlard ve kimbilir belki de bu nedenle halklar onlarca mitinsahibiydi.

Bayramn ilk gnnde gne, tepesine dikilmiti. len yemeklerini yediler.Kyn en gzel glgeliine yrd. Birka gen kz bir araya gelmi, trksylyorlard. Perian, genlerin oturduklar yere vard, sustular. Gen kadnlarayaa kalkarak Periana sarlarak, bayramn kutladlar. Amcasnn kz Dilber,Periana sk skya sarlarak bir sre ylece kald. Perian Dilberin uzun srekendisine sarl kalmasn Dilberin sevgisinin belirtisi olarak alglad. Dil-berinteni daha bir pamuksulam, uzun kirpikleri gzlerini daha da savunur olmutu.Altn sars salar omuzlarna dklp, omuzlarn amt. Glgeliklerini

rtnerek, brak-tklar gibi tekrar trklerini rmaya baladlar. Arada bir at-tklar kahkahalar dier glgeliklere nispet edercesine yan-klanyordu. ocuklukarkadalar, gen kadnken de arka-dalaryd. u kck kyde farkl insanlarlaarkadalk kurma gibi bir lksleri olmasa da Perian ve Dilber arkada ve srdaolmaktan mutluydular.

Dilber oturduuyerden anszn frlad. ocukken birlikte oynadklar oyunlardan biri olan

izgi oyununu oynamaya balad. lkin geri kalan genler gldler. Sonra Dil-

berin balatt ocukluk oyunu, hayat acemilerini bysne ekti. Genkadnlar oynadklar oyunu herkesten gizlercesine oynuyor-lard. Oyunlar ilerle-dike kahkaha sesleri giderek ykseliyor-du. Oyun kvamna varm, oyununbysne erierek ken-dilerinden geiyorlard. Bydklerinin iareti olarak ilkyaptklar ocukluk oyunlarn brakmakt. Byklerin, oyunlarn grmelerinden


34/268

33

korkarak oynamak, yaadklar korku, ocukluk oyunlarn daha da ekiciklyordu. Yrek-leri azlarnda doyasya oynadktan sonra imenlere otur-dular. Koyu bir sohbet demlenmiti. Szler ciddilemi, kulaklar can kulayladinliyorlard. Sohbetleri gnlerinin byk bir blmn yutmutu. Genkadnlar oturduklar yerden ayrlm, her biri hapsedildii mekana sessizce

yryorlard

. Bir gnlk a

k grme izinleri bitmiti. Herkes ait olduu kouagidiyordu. Cudinin eteklerinde insan soyunun tkenii durdurulmusa da Cudiinsannn, lanetli gncelini anlamak yaam tecrbesi gerektiriyordu. Cudi insan,ser verir fakat yoksulluuna, yaadklarna dair sr vermezdi. Kendiyabanclnn, kendisine yad olmann farkndalna varamamt. Tandk geleno sesi, beni-insann sesini, bulmakta zorlanyorlard.

Eve vardnda yalnzca erkek kardei evdeydi. Bir son-raki gn, Silopidenakrabalar bayram ziyareti iin evlerine geleceklerdi. Gelecek misafirlerinhazrlklar iin ba ve bahelerden meyve ve sebze toplayacaklard. Kardeimeyve ve sebze toplamak iin yola ktnda, Perian, akam suyunu getirmekiin su gmn alarak emeye doru yrd. Gzel bir gnn yaratt duy-gular kendisini ku gibi hafif hissetmesini salasa da aclardan beslenerek iinetnemi olan sen buralarda geicisin hissinden kurtulam-yordu. Birka erkekky meydannda volta atyordu. Erkekler Periann geldii yola doru yrd-ler. Periann yanna varp getiklerinde dalgn olan Perian hissetmemi, geen-ler bayramn kutladklar Periandan cevabn alamamlard. Cevapszkallarn Periann dalgn haline yorup daha fazla stelemeden ekip

gitmilerdi. O ise olanlardan habersiz, elindeki ggmyle yal emeye tempo-sunu yitirmeksizin yrmt. Perian, emeye yaknlatnda, bayram iinsslenmi kadnlarn emenin bana tklerini grd. Bu manzara emeyevardnda biraz bekleyeceinin ilk iaretiydi. emede kadnlar aralarndafiskos yapyorlard. Bayram sevinci yoktu yzlerinde. Kadnlarn yzlerindekiac, yaam izgilerini gerginletirmiti. Bayram gnnde neden o kadar gerginolduklarn dnd. Kadnlara biraz yaknlat. Komular Zeynep kadn birgece iinde daha da yalanmt. Bir bayram gecesinde bir kadn bu kadar ya-lanabilir miydi? Hayat izgilerine yenilmi kadnlar gizlice konuuyorlard.ocukluunun tombul teyzesi Makbuleye dnerek;

Makbule teyze ne var, niye gizli gizli konuuyorsunuz?Makbule teyzesi iki belik rlm ve aklar karm san, gznn nnden

alp srtna doru atarak matarasn e-menin suyunun altna brakt, doruldu.Periana bakarken bir kararszlk, ani bir tereddt yaad. Ksa bir an Perianlabaktlar. Perian, Makbule teyzesini iyi tanyordu, aclar kaldrmasn bilen ce-fakar bir insand. Giydii bayram giy-silerine, takt ak tlbende kar anlatmakisteyipte anlat-madklarnda bir karanln var olduunu anlad.

Perian, komusu Makbuleden okuduklarndan telaa kaplmt. Annemeve babama bir eyler olmu da Makbule teyze syleniyor mu, diyen bir dnceyldrm hzyla beyninde akp geti. Makbule kadn Periann ikirciklikleryaadn anlamt. Konumamazln daha fazla srdr-meden gizli konuma-


35/268 34

larna son verdi;Sakin ol Perian. yle zannettiin gibi deil, birilerine bir eyler olmu da

senden gizliyor deiliz. Fakat dn akam Apocular komu kye saldrmlar.Apocularn sorumlusu olan Hogr yanlarndaym. Kyde bir ok kiiyi ldr-mler, bazlarna da envayi trl bask, ikence uygulamlar. K-yn bir ok

gencini silah zoruyla alp yanlarnda gtrm-ler. Komu ky perperian d-m. O yzden bizler de genleri, ocuklarmz akam olmadan kyden karta-caz. Olay duyan genlerin bir ksm kyden uzaklatlar. Siz niye yaylalara, an-nen ve babann yanna gitmediniz ki! Banza bir hal gelirse, onlara ne diyeceiz.Ekreme syle kyden uzaklasn, sen de kardelerini al, bu gece bize gel, dedi.Periann bandan aaya kaynar sular dklmt. Sesini karmad, refleksgstermeden donup kalmt, beri de duran kyl kadnlarndan en yal olan:

Kutsal bayram gnlerinde Allahtan korkmuyor mu bu Apocular?

Dnyan

n sonu yak

nd

r, insanlar a hayvanlar gibi birbirini yiyor. Ey Allah

mnedir bu yaadklarmz, bizi bala, bizi bala! diyerek matarasn elinealarak emeden uzaklat. Konumalar hassasiyetle dinleyip olan-lar anlamayaalyordu. emeye gelen Dilberi farketti. Sessizdi. Oluktan akan su sesikadnlarn konumalarna elik ediyordu. Dilber emeye vard, Perianyaklaarak sordu; Apocular duydun mu? Dilber zgn bir sesle; Duydumdedi. Ardndan ekledi: Babam Ekrem evden, kyden uzaklasn. Periankkleri alarak bizim eve gelsin, dedi. Davranlar Dilberin rktn ele ve-riyordu. Kzgn grnyordu. En son unu ekledi. Komu kyden sonra Apocu-lar bizim ky de basabilir.

Neden bu kadar sinirlisin Dilber?Sinirli deilim. Mataralar birer birer doluyordu, o, hala matarasn oluktan

akan suyun altna brakmamt. Dilbere beklemesini syleyerek ggmn akansuyun altna brak-tktan sonra Dilberin yanna geri dnd.

Gelecek misiniz? Perian sorulan soruya cevap vermiyor, dnyordu. Dilber cevap bekliyor-

du. Olaylar ok hzl gelimi, ne yapacan bilemiyordu.

Eve vardmda Ekreme sylerim.Siz?Bize karmazlar.emenin nne brakt gm tayordu. Gmn omzuna alarak

uzaklat. Dilber, Periann neye karar ver-diini anlamadan emenin bandakalakald.

Yol boyunca Dilberin syledii szler Periann kulan-da nlayp durdu:Apocular bizim ky de basabilir, Apocular bizim ky...!


36/268

35


37/268 36

6Perian korkuyla kark tanmlayamad bir duyguyla titreyip duruyordu.

Her eyini paylat Dilber ile Apocu-lara ilikin daha nce hi tartmamlard.Perian kendi kendisine; Apocular bizim ky de basabilir, sra bize geliyor.Apocular, sra bize geliyor. Apocular geliyor... Neden btn bunlardnyorum, neden!

Perian, perian bir halde eve vard. Ekrem onu grnce ararak ayaa fr-lad. Perian neyin var, dedi. Perian omuzlarnda tad su matarasndakisuyun bir ksmn omuzlarna dkmt. Kardeini alamakl bir sesle cevap-lad:

Apocular dn gece yarsndan sonra komu ky basmlar, baz kyllerildrp baz genleri de yanlarna alp srra kadem basmlar. Ekremin gzbe-bekleri by-mt. Perian Ekremin gzlerinden gzlerini almayarak anlata-caklarn aktarmaya devam etti. Kyn yallar, Bizim ky de basabilirler di-yorlar. Kydeki baz genler kyden kmlar. Ekrem sen de gitmelisin, amcam,Ekrem kyden uzaklasn, diyerek Dilber ile haber yollamt. Ek-rem adnduyar duymaz kalarn atmt. Ekremin atk kalarndan holanmamt.Dilberle eme de karlat-mz iin o, geri dnd. Makbule teyze de Ekremi

kyden uzaklasn, dedi.Ekremin beti-benzi sararmt. Esmer yz sanki bir anda renk deitirmiti.

ok korktuu her halinden belli olsa da hissettirmemeye alarak ablasna cevapyetitirdi.

Gitmeyeceim. Babam ve annem da evde deiller. Sizi brakp gidemem. A-


38/268

37

pocular gzlerimle grdm. Beni ne ldrdler, ne de asp kestiler. Insanlarmzbaz olaylar abartyorlar, dedi.

Perian sinirlenmiti ama ona hissettirmemeye alarak brakt yerden ko-numasn srdrd.

Ne olur ne olmaz, sylenen her ey yalan da olmayabilir. Seni bizden alp g-

trrlerse annemin, babam

n yzne bir daha asla bakamam. Kalk ve zamangeirmeden git. Kyn dnda gizlen sabah farkl bir yere gidebilirsin.Gitmeyeceim, diyerek bard. Ekrem, ergenlik ana adm atmamakta

kararszlk yaayan biri gibiydi. Boyu gnden gne uzuyor, sesi kalnlayordu.Ama sakallar uzayan boyu ve kalnlaan sakalyla inatlamcasna ter-lemiyordu. Ekrem, bardaktan kalan son damlay da tarm; Perian fkedenldrmt.

Kalk git, sana bir ey yaparlarsa kendimi ldrrm.Kk kardeleri barmalarn arasnda korkuya kaplarak alamaya

baladlar. Koarak Periann rengarenk elbisesi-nin eteinden tutup elbisesininkvrmlarna iyice sokuldular.

Ekrem oturduu yerden ok gibi frlad, kapya doru y-neldi. Kapdankmadan dnerek bard:

Hibir yere gitmiyorum. Gidecek hibir yerim, snacak hibir dostum yok.Bir anda kapdan kayboldu. Ekrem sinir-lenmiti; sylenecekler gitmeme duru-munda deiiklik yarat-mayacakt. Perian zamann farkna varmadan dnd.Zaman akt fakat o akamad, Ekremi kurtaracak dnceyi bulamamt.

Dne dne bir sonraki gn bayram iin Silopiden gelecek akrabalarnnevine ulaabildi; onun uzanda ula-abildii emniyetli bir yer yoktu. Ekrem Si-lopiye gitse kurtu-labilirdi. Kardei kucanda uyuyakalmt. Kklerini ku-caklayarak pt. Az sonra karanlk, corafyasn esir alacakt. Dnyadaki farklmekanlarn onlarn karanla gmld an aydnlandn bilse martlar gibiuarak oraya, aydnla snacakt, fakat bilmiyordu. Gen kadn adan kopmubir halkn evladyd. Karanlk her yeri rteceinden scaktan bunalarak akamlaryattklar dama kt. En kk kardei ban gsne yaslam, uyumayaalyordu. Dama k-tnda Ekrem yatt dein ucuna bada kurmutu. Ay hl aydnlk olan gkyznde k yaymadan sakin sakin duruyordu.Kardeini yatana brakmt. Ekrem otur-duu yerde sessiz sakin oturuyordu.Dnerek ulat son yeri, son areyi son kez de olsa denemeliydi. Ekremeyaklaarak yumuak bir ses tonuyla konumaya balad:

Kalk git, bir yerlere saklan. Yarn Silopideki akrabala-rmzn yanna gider,orada bir sre, en azndan olaylar netleene kadar kalrsn, dedi.

Ekrem sakinlemiti.Bu gece bir ey olmaz, yarn sabah belki giderim. Apo-cular ok kt insanlar

deiller, neden bana inanmyorsun, dedi. Ekremin sakinletiini grnce yarnnasl olsa ikna ederim diyerek daha fazla gitmesi ynnde stelemeden deineekildi.

Saatler yaramaz ocuklar misali birbirini kovalyor; uyu-yamyordu.


39/268 38

Uykusuzluunun kayna gelip geicisin hissi deildi; nedeni, ApocularnEkremi gtrebilme ihtimaliydi.

Saatler kovalandka ve korkular oaldka karanlk giderek koyulayordu.Periana gece kapkara grnd. Tpk yaslara brnm bir kadn gibiydi.Karanlk koyu-laal yarm saat oluyordu. Duyduklar sesle irkildiler. Yatak-

larndan kalkarak oturdular. Sese kulaklarn kabarttklarnda gaipten seslerduymadklarn anlamlard. Yakmak iin bir araya toplayp ydklar odunlarnarasndan atrdama sesleri gelmiti. atrdama sesleri giderek ykseliyordu. Ya-vaa yatandan frlayarak sesin olduu yere doru yrd, Ekreminarkasndan geldiini anlaynca durdu. Sessizce;

Sen kal, ilk bata ne olduuna bakaym. Damdan gizlice beni izle. Kt birolay olursa aaya inersin.

Dama kan merdivenden inmeye balad. Aaya iner inmez bakalarnn

dama

kmalar

n

engellemek iin merdi-veni indirecekti. Merdivene elini uzatt

,hafifti. Perian mer-diveni alarak yatay bir ekilde pencerenin altndaki duvaradayad. Kaplarnn nne yryerek durdu. O esnada ka-ranlkta yryen ikiadamla karlat. Gelenlerin omuzlarn-da silahlar vard. Gelenlerin asker mi,gerilla m olduklarn anlamamt. Yaknlatklarnda giydikleri alvarlardan ge-ril-la olduklarn anlamt. Korkudan bir ku gibi titriyordu. Gelenlerden uzunboylu olan bir adm daha yaklat.

Evde erkek var m?Dili tutulmuasna duraklad. Ekremi hatrlad bir an. Kendisini hemen

toparlad.Hayr evde erkek yok. Biz geriz. Babam ve kardelerim yaylalara gittiler.

ki kadn yalnzz, dedi. Konumayan dier yabancya pencerelerinden szan kyansyordu. Ya-banc glmsedi ve ardndan ekledi;

Bu evde yetikin erkek yok, hadi gidelim, dedi. Yaban-clar karanlktan gel-dikleri gibi karanln ierisinde yittiler. Perian gittiklerinden emin olmak iinbekledi.

Hzla koarak merdiveni duvara dikey dayad. Dama kt. Ekrem kardelerini

kucaklam bekliyordu. Perian hi za-man geirmeden konumaya balad.Gelenler Apoculard. Evde erkek var m, diye sordular. Yok, dedim gittiler.

Hadi abuk ol seni saklamalyz. Ek-remden bu kez ses seda kmamt. karde aa indiler. Karanl yrtan, sessizliin iinde tek ses kpeklerdi. Hidurmadan havlyorlard. Kpeklerin havlamalar Apocularn ky bastklarnaalmetti. Herkes Apocularn ky bastk-larn biliyordu. Kpek havlamalarnndnda bir p dahi yerinden kprdamyordu. Havlamalar arttka evlerin yananlambalar azalyordu. Pencereleri dolduran klar bir bir sndrlmeye baland.

Perianda evin ak olan elektrik-lerini sndrd. Ik yaamn almetiyse de,yaamak iin klar yitmeli, her yer karanla gmlmeliydi.Ekremi saklamak iin harekete gemilerdi. Saklanacak bir ok yer, bir ok

ihtimal bir anda beyninde belirdi ve tkendi. En son kilerleri beyninde bir imekgibi akmt. Ekremi alarak erzak depoladklar kilere doru yrd. Erzaklarn


40/268

39

arasnda nereye gizleneceini ikisi tartarak kiler kapsna vardlar. Tartma-larn sonulandramamlard. Tekrar tam olarak nereden geldiklerini kestire-medikleri erkek sesleri duymaya baladlar. Perian Ekremi kilerin ierisinde du-vara oyulmu dolabn ierisine iterek kapy kapatt ve seslerin geldii yne do-ru kotu. Karanln ierisindeki kii Periann kotuunu grmt.

Evde erkek var m

? dedi sert bir ses tonuyla gelenlerden biri. Gneklarn kendilerinden esirgeyeli ikinci kez ayn soruyla karlayordu. Dilitutulmutu sanki hibir szck dilinden dklmedi.

Nereye kayordun, bir eyler mi gizliyorsun?Ne syleyeceini, ne yapacan bilemeden clz bir sesle;Sesinizi duydum, korkmutum. O yzden kayordum, gizlediim bir ey

yok.Karsndakiler, kendisinin dahi duyamayaca sesi duy-madlar. Yabanclar

bir anda Perian geerek evin ierisine daldlar. O, sadece evi arayanlarn ardsra koabiliyordu. Her yeri aradlar. En son kilere doru yrdler. Periannyrei azna gelmiti. Kalp atlar hzlanmken, Allahm ne olur Ekremibulmasnlar, cmlesini defalarca iinden tekrarlayp durdu. Kilerin kapsnatlar. El fenerlerini yaka-rak aramaya baladlar. Birka yerden sonra sra dolabageldi. Gerillalardan biri ellerini dolaba uzattnda, o, gzlerini yumdu. Kalbiduracakt. Saniyeler gemesine ramen Ek-remin sesini duymaynca gzleriniat. Dolaba kap niyetine taklan perde yarya kadar akt. Ekrem grnmyor-du. Onlar aramaktan usanmamlard. Kardeini kendisi de merak etmeye

balad, baktklar her yer korkusunu daha da artryordu. Ekmek tahtasnkaldrdklarnda Ekremin korku dolu gzleriyle karlatlar. Perian lk atarakbir Ekreme, bir de yabanclara bakt. Bir daha gzleri Ekremin gzleriylekarlatnda aresiz iki gzbebei evrene yansd. Apocular hibir ey syle-meden Ekremin kollarna yapp yrdler. Perian, durmakszn alayankklerini ilk kez fark ediyor-muasna bakt. Yapaca tek davran sergiledi.Onlar gz pnarlarndan akan tuz damlalarndan perek amcalarna haber ver-meleri iin tembihledi. Ekremi gtrenlere yeti-mek iin can havliyle kotu. Ksabir koudan sonra gidenlere yetimek zereydi. Az ndeki dar yoldan iki gerillaEkrem ile birlikte yryorlard. O an yapabilecek birey olmadn biliyor, onlarizlemekle yetiniyordu. Onlar nde, Perian arkalarnda kyn camisine vardlar.Perian tam onlara yetimek zereydi ki Ekremle birlikte caminin ierisine gir-diler. Perian caminin kapsndayd. Apoculardan biri elinde silah camininkapsnn nnde nbet tutuyordu. Perian fark eden nbeti camininkapsndan ok fazla uzaklama-dan Periana yaklat. Sa elindeki kalanikofsilah sol eline alarak;

Bize katlmak isteyen kadnlar varsa onlar da alacaz, dedi. Perian hibir

cevap vermemiti ki amcas Kara Silo bir anda yanlarnda belirdi.Perian burada ne iin var, dedi. Kabusa dnm birka saat onu gergin-

letirmiti. Kzarak;Kardeim Ekremi Apocular aldlar. Ben de onlarn ard sra geldim.


41/268 40

Amcasyla bu ses tonunda ilk defa konuu-yordu. Amcas olanlar anlamt.Apocular Ekremi tutuklu almlar, sonra brakrlar. Hadi evimize git,

Ekremi alr gelirim, dedi.Amcas zor bela Perian ikna etmiti. Periann bir kadn olarak Apoculara

katlmasndan korkuyordu. Genlerin ne yapaca belli olmazd. Saman alevi gi-

biydiler; ne zaman yanp snecekleri bilinmezdi. Genliin deli rzgarlarndoyasya yaayan Kara Silo genliin beni-insana neler yap-trabileceini herkes-ten iyi bilirdi. Kara Silo Perian eve gittikten sonra yeenini kurtarmak iin ca-miye dald. Apocu-lar kyn btn erkeklerini camide toplamlard.

Perian amcas Kara Silonun evine vardnda kardeleri bir keye bzl-mlerdi. Onu grnce koarak kucana atldlar. Amcasnn ei ve gelini uzunbir sre Perian yat-trmak iin uratlar. Bir sre kaldklar odada sessizceotur-du, sakinlemi grnyordu. Kadnlar onun sakinletiini grdklerinde

kalk

p farkl

ilerle uramaya balad

lar. Kyller durmaks

z

n al

yorlard

.Yaamlarnca altklar halde karn tokluundan teye farkl bir mutluluaulaam-yorlard. Onlara sorulsayd kk dnyalarnda mutluydu-lar. Periannc kez kadnlar geride brakarak Apocular a doru yol ald. leriylemegul olan kadnlarn yanndan sessizce kalkp svm, kardeleriyse korku-dan kaarak uyu-mulard. Var gcyle camiye komaya balamt. Camininnne vard, orda biriken kalabaln ierisine kart. Kala-balktan duyduklar-ndan rkmt. Kalabalk, Apocular Ekremi brakmayacak, diyordu.

aresizlik, o insan yaamn karsnda refleksiz, donuk klan gerek, geceninierisinde saatlerdir ortalkta cirit at-yordu. Tm ky halk Perian gibi aresizfakat telalyd. O tela ierisinde Suyun kaldrma kuvvetine benzer bir bulu ger-ekletirmek zorundayd. Suyun kaldrma kuvvetini bula-nn hi acelesi yoktu.Fakat Perian olduka acele etmek zorundayd. Yldzlar gzelliinden hi dnvermezken, Perian, Buldum, buldum, diyerek nbet tutan Apocu gerillayadoru kotu. Heyecandan sesi boaznda dm-leniyordu;

Kardeimi brakrsanz, size katlacam, dedi. Nbeti ard. Bir an durak-sad. Bylesi bir dnceyle belki de ilk kez karlamann korkusundand durak-

samas.Tamam isteini tartrz, dedi. Caminin kapsndan bir baka Apocuya se-

slenerek kulana bir eyler fsldad. Periann teklifi tartmaya sokulmutu.Onlarn arasnda tartma balamadan kalabalk tartmaya balamt. Cami-ninnnde biriken kalabalk bir isyan, bir bakaldr anm-satyordu. Kalabalnkulaklar duymay istemedikleri bir teklif duymu, kulaktan kulaa ulamt.Apocular teklifi tam anlamyla tartmadan dardaki kalabalk birok ynyle te-klifi kendi ierisinde tartmt. Apocular beklenen karar a-kladlar: Perian

da, kardeini de gtreceiz. Karar ky-llere bildirdiklerinde biriken kalabalkkaynayan bir volkan gibiydi. Fakat bir trl yer krenin st tabakasn atrdatacakve mamasn darya taracak seviyeye ulaamyordu.

Kara Silo kplere binmiti. Apocularn sorumlusuna yanaarak;Yeenlerimin ikisini gtremezsiniz, ana ve babalar onlar bize, ky halkna


42/268

41

emanet edip gittiler. Canmz aln bizden ama onlar almayn.Birka kyl de Kara Siloyu szleriyle ve balaryla teyit ettiler. Apocular ko-

nuyu yeniden tartmaya baladlar. Bu kez kararlarn erken almlard.Ekrem kalacak, Perian gtrlecek.Sonra frtna koptu. Frtnann, yani ky halknn kendi-lerinden baka kimse-

lere gleri yetmiyordu. Karar

, Ekrem ve Perianda byk ac

lar ierisindekarladlar. lerinde frtnalar koptu. Tufann karsnda frtna aresizdi. FakatPeriann iinde o gn kopan frtnaya Periandan baka kimse tanklkyapamad; frtna onun duvarlarn aamad.

7

Ksa bir zaman diliminden sonra, Apocular kervanlarna yeni kattklar gen-leri alarak, arkada braktklar kyl topluluunu aclar ierisine gmdler.Kervan harekete ge-ince kyamet koptu. Koca koca yal erkeklerin, yal ana-larn gtrlenlerin arkasndan yaktklar atlar yeri ve g inletiyordu. Hnekyllerinin bayram gnleri kyamet gnlerine dnd. Kyamet kopmu vekydeki btn insan-lar adeta aresizliklerinin bedelini aclar cehenneminde ka-larak deyeceklerdi.

Apocular kyn ierisinde, evlerin arasndan, pencerelerin kenarndan,balkonlarn altndan onlar korkuyla izleyen grnmez, gzler arasndan szlpgetiler. Ky boylu boyuca kaplayan araba yolu bittiinde durdular. Gayeleri,topladklar genleri sayp eksik olup olmadklarn kontrol etmek ve kyn ieri-sindeki farkl gruplarla bulumakt. Apoculardan biri Periana yaklaarakkafasndan tutup ay na tuttu. Elleri arasndaki yzne bakt. Ay Peri-ann yznn bir noktasn dahi glgede brakmadan kucaklad. Bitmek bil-

meyen son saatlerde ilk karlat Apo-culardan kendisine glmseyeniydi.Ksa bir ann tannm-lyla tand gerillay. Tanmlklar eskilere yllar tesinedayanyordu, fakat Perian bu tanmln farknda deildi. Bu tanmlk Silo-pide oturan ve yaz aylarnda kendi ailelerini ziyaret eden akrabalk bandan


43/268 42

kaynaklanyordu. Perian tanyan gerilla akrabalarnn olu Kadirdi ve geril-ladaki ismi Kahramand. Gerilla ellerinin arasnda tuttuu ban brakmadangayri-ihtiyar sordu.

Sen nasl bize katlacaksn? Beni tandn m? dedi. Peri-an alamaktantkenmi sesiyle cevaplad.

Tandm, sen bu gece evimize ilk gelen Apoculardansn. Apocu, Perianbrakt. Tannmadn anlamt. Perian, gerillann yzndeki garip ifadeye an-lam veremedi. Apocu uzaklat.

Az ilerde arabalar bekliyordu. Kyn farkl kesimlerinden alnan genlerikierli-erli bir araya getirildiler, arabaya bindiinde genlerden biridierlerinin suskunluunu bozdu. Ekremi de getirecekler, dediinde Perianfkesinden ldracakt. Olduu yere yld. San ban yolarak bar-mayabalad. Nbetiler yaklap sordular; Ne var, niye bu kadar barp duruyor-

sun? H

k

r

klar iinde kalakalm

t

. Kardeimi getirmeyeceinizisylemitiniz. Kardeimi geti-rirseniz gelmem, arabay durdurun, yoksa kendimiarabadan aaya atacam, dedi.

Caminin nnde yola karken yanlarnda olan gerilla onun nedenhkrklara boulduunu anlamt. Hayr kar-deini getirmeyecekler. Onubraktk. Gerillann szlerine inanmaktan baka aresi yoktu. Gerillann kendisi-ni yanlta-bilme ihtimalinin varlyla yol ald. ine Ekremi de getir-diklerinedair bir kuku dmt. Analarn atlarn hala duyuyordu; ocuklarnalamalar, kardelerinin son lk-lar kulandayd. Atlarn sesi, camininkapsnn nndeki kyamet ortamnn ok sesli grlts beyninde zonkluyor,ldracak gibi oluyordu.

Zorun gcnn arabalara tktrd genlerin bir ou iten ie alyor,bazlarndaysa gzya damlacklar yanak-larn srekli slak brakyordu. Araba-lar tal ky yolunda grltyle hoplayp, zplayarak, homurdanarakilerliyorlard. Kyn snrlar almaya balandnda araba kornalarnn ac ses-leri duyuldu. Korna seslerini duyan kyller aclar deryasnda bouldular.

O gece kyl kadnlarn ykselan atlar dinmedi. H-nenin insanlar

kyametin koptuuna tanklk etmilerdi. Nuhun tufan tarih sayfalarnnarasnda syrlarak canlan-m, yenilerek sularn snrlar ierisine ekmiti. Cu-dinin eteklerindeki kylerde insanlar lanetlenmi ve soylarn srdrecekleri hi-bir yaam belirtisi hibir yerde braklma-mt. Ac eken analarn, Havvadanberi lanetlenen kadnla-rn tarihi, lanetli gzyalarndan olumu bir okyanusadn-erek tam, yaam emaresi olan btn kara paralarn sular altndabrakmt. Nuhun gemisini kurtaran Cudi, o ezeli ve ebedi efsane bu gece sularaltnda kalmt.

Perian geride brakt kardeleri Glsm ve Keremi dnd. Kendisininierisinde olduu tufana ramen k-kler uyuyor olmalydlar. Arabalarn ieri-sinde tufanda kurtulanlar, gnll olmayanlar alap duruyorlard. Peri-ankardelerinin; Glsm, Kerem ve Ekremin son andaki baklarn gzlerindensilip atamyordu. Arabalar tufandan cenazeler kaldryordu. Tufan sonras


44/268

43

dinginlie henz ulaa-mamken iki araba sessiz sedasz yryorlard.Cesetlerin, lanetli insan oullarnn dirildii, boylu boyun-ca yaama

durduklar grlm mdr? Peki o tufanda ocuklar neden sakinceuyuyorlard? Kardeleri Glsm ve Kereme tufann hkm srd zaman di-liminde son kez de olsa dnp bakamad. Periann yreinde kalan ve onu

doldurup ta

ran kardelerinin yzlerine son bir kez de olsa bakaman

n hasretiolacakt. ocukluunun komusu, sevgili Makbule teyzesinin onlar o tufandankurtarp barna basacandan ad gibi emindi. Perian bir daha dnmemek zereevinden, kynden koparlp gtrlyordu. Uyuyan kardeleri bu gerektenhabersizdiler. Yaylalara km anne ve babas yaanan olay belki de uzun birsre duymayacaklard.

Apocular Askeri Kanun diye gerillalar arasnda adlan-drlan Askerlik Ya-sasnn kararn, 25-30 Ekim 1986da Be-kaa Vadisindeki Helve Kampnda yap-lan 3. Kongreleri srasnda almlard. 1987 ylnn planlamasnda gerilla says-nnoaltlmas hedeflendiinden zde gnllle dayanan bir karar olarak As-kerlik Yasas netletirilmiti. Askerlik Yasasnn ilk uygulaycs Cemit (AhmetKesip) olmutu. Cemit orman kylerinden otuz be kiiyi zorla daa kar-mt.Ksa sre ierisinde bunlardan kalar olmutu. Bu bir eylerin doru yrmedi-inin ilk iaretiydi. Askerlik yasas kimilerince yanl yorumlanm askerlik zo-runluluk olarak alglanm ve genler zor kullanlarak dalara karlmlard. Bukanun bir ihtiyatan dosa da kimi yerde anlalamam, kimi yerde hrsl komu-tanlarca adeta tersine iletilmitir. Askerlik Kanunu, herkesin gc orannda

Krdistanda y-rtlen mcadeleye katlmas espirisiyle gelitirilmise de iste-nildii gibi uygulanamamt. Askerlik Yasas zellikle Botanda uygulanm, zor-la asker alm ise en fazla 88 ylnda gereklemiti. Halk bu iletilme anlayn-dan etkilenmi, in-sanlar onarlmaz yaralar almlard. Analarn gz yalar Cudide dinmez olmutu. Tufandan etkilenen genler ancak, Apoculuu anlamaya ba-ladklar andan itibaren toparlanp yaama katlabiliyordu. Bir de yaamdaki du-rularyla kendi-lerini etkileyen yoldalarnn yardmlar genlerin yeil bir dalatutunmalarn salyorlard. Her yenilik, her atlm m-eyyidini doldurduundayrrlkten kaldrlmalyd. Bu ya-amn dialektiinin aa vurduu bir kurald.1987 ylnn rengine gre saptanan Askerlik Yasasnn meyyidini dol-durmasna dahi izin vermeden, ta ilk batan bir ok yerde hatal uygulanm ve1989 ylna gelindiinde bu kanun ren-gini yitirerek tek renge siyaha brnm-t. Komutanlar Hogr, karlan bu kanunu; kendisince anlad askerlii ve zo-ruyla uyguluyordu.

Dokuz cann gzyalar ierisinde, bildikleri yaamdan kopartlp gtrlme-lerinin sebebi yanl uygulanan Askerlik Yasasyd. Arabann ierisinde dokuzlydler. nk yaamlarndan -kald ki yaamlar da lmn snrndayd-

alnp gtrlyorlard. Talk yoldaki arabalar talara ar-pyor, btn grlt-leriyle birlikte bazen duraklayarak, ba-zen hafif hzlanarak yollar ayorlard.1989 ylnn Ramazan Bayram karanlklar ierisine gmlmt. Hrszlar karan-


45/268 44

lk-ta gizlenmeden yrr. Karanlkta hrszlk yapmak adetten sayl-dndanApoculuu anlamayanlar hrszlk yapyorlard.

Apocular karanlktan gelen ve karanla giden insanlard. Apocular Hneyeyaprak hrdamas ve dal atrdamasyla gelip, kydeki atmosferle ortaklap,Nuh Tufanndan da byk bir tufan olup esmilerdi. nsan Tufan ncesinden

kirlendiinden de daha ok kirlenmiti son bir ka yz yllk zaman sresi ieri-sinde. Birka saat ierisinde Nuh Tufa-nndan yaadklar ana kadar olumu b-tn kirlerinden, ktlklerinden kurtarlmlard. Nuh tufanndan bu yana Cu-diye yol alanlar kurtarp arndracak olanlar, dalarn kutsallnda arnm A-pocular olacakt. Dada olup PKK ierisinde yer alan her insan Apocu olamaz,Apocu felseyi zmseyemezdi. Zaten Apoculuk zmsenmediinden do-kuz canapansz scak bildikleri yuvalarndan kopartlyordu. Insanlar yaadklarna an-lam veremiyorlard. Ama Apoculu-u zmseyenler yaamn kk

ayr

nt

lar

nda insanlar

n yreklerine s

zarak, yreklerini ferahlat

yor vesavatklar bu dalarda insanlarn her birinin kendilerini kirlerindenarndracaklar bir rafinere dnmelerini salyorlard. nsan arnmalyd. nkNuh Tufanndan sonra btn canllar arasnda kirlenen insand ve arndrlacakolan da insan olacakt. Nuh, btn canl trlerinden birer iftle dnyaykurtarmt. Apocular ise teker teker btn insanlar gemi-lerine yanikervanlarna alp kurtarmalar gerektii dnce-sine ulatklarndan kafalarndatadklar yk Nuhun yknden daha da ard. nsani cevheri Kabeleri klarakyryor, yeni araylara doru yol alyorlard. Elbette ki tesadfi deildi;insanlar, dokuz insan Cudinin evresin-deki Silopi ovasnda yer alan Hne gibikimi kylerden alp tekrardan Cudinin zirvesindeki Safineye kartmak!

Safine; Cudinin zirvesindeki ocuun beii, Safine; Adem ile Havvann, erilile diilin, sa, Meryem ve Magde-lanann, Glgam ile tarn, Mem ile Zinin,Nuhun yeni-den yaratt yaamn ad ve tanmlamasdr. Hayat, iinden ktyer bulduu o yere yerlemeliydi ki kaynayla kayna-p z suyunu tekrardankaynandan alp akabilsin. Ya da baaklarn olgunlaabilmesi iin gne doksanderecelik yeri-ne yerleebilsin ve evrene kendisini hissettirebilsin.

Gecenin karanln kendilerine rt yapan Apoculara kar kyllerin fkele-ri o gece katlanarak byyordu. Devlet babann ocuklar olan eyh ve aalarnsylediklerini bes-mele bellemilerdi. Apocular dinsiz, imansz ekiyalard.Arkalarndan; Hani, Krtler iin savayorlard. Krt deil miyiz, nedenocuklarmz silah zoruyla bizden alp gt-ryorlar; bizlere ve ocuklarmzazulmediyorlar. Bunlar Krt deil, gavurlarn ocuklardr. Devlete karsavamyorlar, bize kar savayorlar, diyorlard.

Yaanan yk, bir tek Periann yks deil, insanln yaam yksyd.

1989 yln Perianla paylaanlar gerei henz kefetmemilerdi. Btn yzlerdebilinmezin, korku-nun acs vard. Bir sre sonra kyller arasndaki btn tar-tma ve konumalar bir anda durdu. Sadece aresizliin dili olan alamalar kyehakim oldu. Kadnlar aladka erkekler sustular, sustular...


46/268

45

8

Arabalar ta ve toprak karm yollarda homurdanarak ilerliyorlard.

Arabalarn tekerleklerinin altndan kk ta-lar frlayarak yolun kenarnadurmakszn yaylyordu. Koca toz bulutlar araba farlarnn aydnlatt alanndna kt-nda yer yzn kaplam karanln ierisinde yok olupgidiyorlard. Yeni katlanlar daha dorusu, katlm salanm zorunlu katlmllarbir bilinmeze doru yol alyorlard. Apo-cular ise en bilinir yolda, bilinirkldklarna yryorlard.

Arabalar Hne Kyne yakn komu olan emika K-ynn toprak yolundazorlandklarndan homurdanarak ilerliyorlard. Gecenin kara rts emikann

gzellii zeri-ne abanarak grnmez k

lm

t

. Yolun iki taraf

na dizilmi meeaalar uzun sre cenaze arabalarna elik ettiler. Birbirlerinden ve lmlerindenhabersiz olan ller, onlar diriltecek olan efsanesinin gerekletii Cudinin zir-vesinde ortaklaacaklard. emikaya varmlard. Mee aalarnn arabalaraelik edilerinin durduu yerde, kayalarn arasna adeta gizlenmi de acelesiolduundan tam olarak yerlee-memi biri gibi ya da saklamba oyununu oynay-an oyundaki en kk olan acemi ocuklar gibi evler aalarn arkasna tamamengizlenememi ve kolu darda kalm ocuklar misli; kimi yerde evlerin birduvar, kimi yerde evlerin damlar, kimi yerdeyse sadece kaplarnn ald

balkonlarn bir blm grnyordu. Evler, peindeki polisten kaan kapkalarve saklamba oynayan ocuklar gibi kap gizlen-mek isteseler degizlenememilerdi. Arabalarn sesine koan kpekler uzun sre havlayarakarabalarn peinden kouyor, en sonunda yorulup yavalyarak ve bir sre sonraolduklar yerde durmakszn havlayarak hzla yiten arabalarn pein-denbakakalyorlar. Iklar yakl olan baz evlerin lambalar, kpek havlamalar vearaba seslerinin birbirine karp oal-masyla birlikte birer birer snyordu. Budiyarda geceler karanlk ve korkuydu. Kara gecelerin yklerini Cudinin

diyarnda dede ve ninelerinden dinlemeyen ocuk yoktu. ocuklarn karanlkkorkusu bylece balar; yz yl dei-tiinde ocukluk korkular farkl renklerebrnerek devam ederdi.

Arabalar on dakika kyn ierisinde yol aldktan sonra gzel emika arazisisona ermek zereydi. Birka dakika daha yol alnca havlamalar duyulmaz oldu;


47/268 46

fakir ky evleri de yava yava sendeleyerek geride kalyorlard. emikann evle-ri grnmez olunca arabalar durdu. Gerillalar inmeye balayarak yenilere inme-lerini sylediler. Perian, harab bitap arabadan indi. Arabalardan inenler cenazetreninde yrr-m gibi yavaa birbirlerine doru yrdler. lk kez kendisinibu kadar perian ve gsz hissediyordu. Belir-sizlik ierisinde alamaktan yor-

gun dm ve uyumu be-deni, hibir direnie gemeden verilen komutu yeri-ne getirdi. Erkeklerin ierisinde tek banayd. Yalnzlktan, yabanclk-tan rky-ordu. Etrafna bakt. Tand ve tanmad bir grup erkek arasnda dier taraf-tan gelen gruba doru yr-yordu. Arabalar farlarn yakp kornalarn alarakhareket ettiler. Aralarnda kan davalar varm da baracak iki grup halindeyryorlard. Arabalar uzaklatklarnda korna ses-leri duyuldu. ofrleraldklar kornalarla vedalaarak top-lumlarndan edindikleri alkanlklarnnsonucu onlar aln yazs ve kaderleriyle babaa brakyorlard. Kardakilere

yak

nlat

ka aralar

nda bir kad

n

n varolduunu farketti.Gruplar bir araya vardklarnda iki lk koptu. Perian dier grubayaknlatnda grubun arasnda bir kadn olduunu fark etmiti. Birden fazlaerkein olduu yerde iki kadn mknatslar gibi birbirini ekmeye balard.Kadnlar doal bir mknats gibi birbirlerini ektiler. Yaknlatka yrei gittikehzla arpmaya balad. Byle bir ey ola-maz, dedi kendi iinden. Kadnlar da-ha da yaknlat. Heye-can, korku girdabnda Perian, Dilbere yaklatnda ikikadnn kulaklar sar eden l koptu. Sarlp alamaya baladlar. Birininsevin, dierinin znt gz yalar kadn-larn birbirine deen yanaklarnda bir-birine kart. Sevin ve gzya i ieydi.

imdi ne yapacaz, dedi Perian.Anlamadm, nasl ne yapacaz, diye ekledi Dilber.Apoculardan nasl kurtulacaz.Dilber onun gen erkekler misali zorla getirildiini anla-mt. Biraz durak-

sad, durgunlat.Anladm galiba seni zorla getirdiler.Periann gzlerinde imekler akarak bakt.

Niye seni zorla getirmediler mi?Hayr, ben katlmak iin gizlice Apocularn yanna geldim.fkeliydi, kan beynine srad. Bararak;Nasl aileni, kardelerini brakp bunlara katlrsn. Anla-tlanlar duymadn

m; geceleyin kymzn halini grme-din mi? Nasl olur, buna inanamyorum,diye bard. Dilber o an tanmlayamad bir duygu yaad; Periann perianhali karsnda yapabileceklerini bilemedi. Karanlkta prl prl parlayan gzbe-bekleri aaya indi. Duyulur duyulmaz bir sesle dudaklarndan u szckler d-

kld: Zaten ailem-den katm. Dilberin dudaklarndan dklen szckleriPerian duyamad. Ortalk sessizlie gmld. Bir zaman sonra Apoculardan iki- gerilla yaklatlar. lerinden biri Perian ve Dilbere daha da yaknlaaraksordu;


48/268

47

Beni tandnz m? Perian ve Diber afallayarak birbir-lerine baktlar. PerianDilbere dnerek;

Bizleri tanyor musun, dedi. Dilber tanmak istercesine karsnda duran ikigerillaya yeniden bakt, iki gerillay batan-ayaa szd, onlar hatrlatacak ipucubulmaya alt fakat bulamad, tanyamad. Yabanc insanlarn arasnda iki tan-

d

n olmas

n

n daha da iyi olaca

dncesiyle, yaban-c

lara uzun uzun bakt

.Yabanclar tandk klamad. Hem karsnda tannmay bekleyen gerillalara, hemde Periana bakarak;

Tanmadm, dedi. Dilber gerillalar tanmad iin z-gnd. Periansaherkese kzgnd. En ok sevdii arkada Dilbere daha da kzyor; o karanlktaonu tanmasna dahi zlyor, onun oradaki varlna inanmak istemiyordu.Gruplarn ierisinde tandk birilerinin daha varolmas Perian sadece zerdi.

Yabanclar tannmadklarn grdklerinde, erken davran-mann faydasz ol-duunu anladlar ve oradan uzaklatlar. Yabanclar ayrldktan sonra kadnlartekrardan birbirlerine sordular, ikisi de onlar tanmyor ve hibir yerden ksa biranlk tanma fasln dahi hatrlamyorlard. Belleklerini bir kez daha zorlayarakda olsa yoklamlard. Fakat bellek bir trl Tanyorum cevabn btn yokla-malarna ramen vermiyordu.

9

Tecrbeli Apocular araziye, Perian ve Diberin girecei yeni yaama hakimdi-ler. Ksa bir sre sonra salkmlarla zm getirerek ikisine verdiler. Kadnlar ye-miyoruz deseler de Apocular, zmleri yemelisiniz, birazdan yola kacaz,ackrsanz yryemezsiniz, deyip zm salkmlarn bra-kp gitmilerdi. Peri-


49/268 48

an yaknmaya balad;Bunlar da ok ilginler. nsanlar zorla evlerinden alp getiriyorlar, zorla ye-

mek yediriyor; bir garipler ha. Bakalm daha sonra zorla bizlere neler yaptracak-lar. Ben yemeye-ceim.

Dilber zmleri yemeye balamt. Periann durumuna zlyordu. Dilber;

Hadi gel ye, inatlama. zmleri ye-memiz iin verdiler. Bunun zorla ne alakasvar, diyerek Periann kolundan tutarak ekitirdi, onu yaknna ekerek birsalkm zm eline tututurdu. Perian iki arada bir derede kalmt. Kendi gururve inad bir yandan, te yandan Dilberi krmama istemi. Arabadan indikleri an-dan itibaren zaten yeterince Dilberi azarlayp durmutu. Onu daha fazlaazarlamay yrei kaldrmayacakt. Salkmdan tanelerini koparmaya balad. Bir-iki tanesini azna att. Yutkunam-yordu. Sinirden, ruh halinden boaz d-mleniyor, yut-kuna

cudi'ye dönüş - Özgür kadın akademisi

Documents