Thôngtinsách

Tênsách:CâuchuyệnphíasauThờigian

Nguyêntác:ThestorybehindTime

Tácgiả:ElizabethRaum

Ngườidịch:HàXuyên

Nhàxuấtbản:NXBTrẻ

Khốilượng:200g

Kíchthước:19x26cm

Ngàypháthành:05/2013

Sốtrang:32

Giábìa:32.000đ

Thểloại:KiếnthứcKhoahọc

Thôngtinebook

Nguồn:http://tve-4u.org

Type+Làmebook:thanhbt

Ngàyhoànthành:22/11/2016

Dựánebook#234thuộcTủsáchBOOKBT

Giớithiệu

-Tráiđấtbaonhiêutuổi?

-Hộpthờigianlàgì?

-LàmthếnàongườiAiCậpcóthểđoánđượcthờigian?

ĐểtìmranhữngsựthậtẩngiấuphíasauvạnvậthãykhámphábímậtcủabộsáchCâuchuyênphíasau.Hãytìmhiểuvềmọiđiểumàbạnđãtừngmuốnbiết(vàmộtvàiđiềumàbạnsẽướclàmìnhđừngbiết)vớinhữngchủđềtrảirộngởcáclĩnhvựckhácnhau!

SựkhởiđầucủathờigianEbookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

NhàđịachấtnàytìmhiểuvềquákhứcủađịacầubằngcáchđodấuchânkhủnglongởtrênváchnúiAdes,Argentina.

Thời gian làmột cách thức để ước lượng quá khứ, hiện tại, và tương lai.Chúngtacóthểphânbiệttừngàysangđêm,đôngsanghạ,vàtrẻđếngià.Đasốmọingườiđềubiếtchínhxáctuổicủahọ.NhưngchúngtacóbiếtTráiđấtbaonhiêutuổikhông?

Tráiđấtbaonhiêutuổi?

Cácnhàkhoahọc,gọilàcácnhàđịachất,dựatrênnhữngnghiêncứuvềđávàhóathạch(hàicốt)củathựcvậtvàđộngvật,đãphânchialịchsửcủaTráiđấtthànhcácgiaiđoạnthờigiangọilàcácđại(xembảngđốidiện).ĐạisớmnhấtđượcgọilàđạiTiềnsử.Nócáchđâyrấtlâu.HầunhưtrongsuốtthờikìđókhôngcócâycốivàđộngvậtsinhsốngtrênTráiđất.

CácnhàđịachấttinrằngsựsốngcủanhữngđộngthựcvậtđầutiêntrênTráiđấtxuấthiệntrongđạiCổsinh.Nhiềuloàicásốngdướinước.Cácloàithựcvật,gồmnhữngcâyđạithụ,pháttriểntrênđấtliền.ĐạiTrungsinhlàthờikỳ

củacácloàikhủnglong.Cásấu,cácloàichim,rắn,vànhữngđộngvậtcóvúđầutiêncũngsốngtrongcùngkhoảngthờigianđó.NhiềuloạithựcvậtvàđộngvậtphổbiếnngàynayđãkhôngxuấthiệntrênTráiđấtchođếntậnđạiTânsinh.CácnhàkhoahọcgiờđâytinrằngconngườiđãsốngtrênTráiđấtđượckhoảng1,8triệunăm.

Nhữngýkiếnthayđổi

Nhữngnăm1600,ngườitatinrằngTráiđấtđãđượchìnhthànhvàonăm4004trướcCôngnguyên.Vìvậy,nócóđộtuổikhoảng5.600nămvào thờiđiểmđó.Nhữngnăm1700,mộtnhàkhoahọc người Pháp cho rằngTrái đất ít nhất là 75.000 năm tuổi.Ngàynay,cácnhàđịachấtnghiêncứuđávàcáchóathạchđểtìmratuổicủaTráiđất.CácnhàkhoahọcgiờđâyđãbiếtTráiđấtđãhàngtỷnămtuổi.

Bảngtómtắtchothấylịchsửcủaniênđạiđịachất.

Đồnghồsinhhọc

Mộtsốcôngviệcđòihỏingườitaphảilàmviệcvàobanđêm.Thậtkhóđiềuchỉnhgiờgiấcsinhhoạtmới.

Kể từkhibắtđầu thờiđại củamình trênTráiđất, conngườiđãcónhữngcách đặc biệt để nhận biết thời gian.Những chiếc đồng hồ bẩm sinh nàyđượcgọilàđồnghồsinhhọc.Nóchoconngườibiếtkhinàođingủvàkhinàoăn.Cácnhàkhoahọcđãkhámpháramộtnhómtếbàotrongbộnãoconngườiralệnhchocơthểbiếtkhinàothìlàmgì.Nhữngtếbàonàygiúpđiềukhiểnhôhấp,nhiệtđộ,vànhữngthứkhác.Chúngkhiến timđập theomộtnhịpđiệuđềuđặn.Mạchđậpởcổhaycổtaycủamộtngườichínhlàđồnghồcủacơthể.

Nhữngvấnvềnhiệtđộ

Thân nhiệt của con người thấp nhất vào khoảng 5 giờ sáng.Khi người tathứcdậy,thânnhiệtcủahọlạitănglên.Dạdàychuẩnbịđểtiêuhóathứcăn

củabữađiểmtâm.Thânnhiệtsẽtiếptụctăngchođếnngaysaubữatrưa.Sauđónósẽgiảmnhẹ,vàsẽtăngtrởlạichođếnkhoảng7hoặc8giờtối.

Cácnhàkhoahọctiếptụcnghiêncứubộnãoconngườiđểbiếtnhiềuhơnvềđồnghồsinhhọc.Họhyvọngtìmrađươcnhiềucáchđểcảithiệnantoànsứckhỏe.

Mộtngàycủaconngười

Conngườidànhkhoảng1/3thờigiancủacuộcđờichogiấcngủ.CácnhàkhoahọccủatrườngđạihọcHarvardởMassachusetts,Mĩ,đãnghiêncứuvềthânnhiệtcủaconngười.Thânnhiệtcủaconngườităngvàgiảmhếtlầnnàyđếnlầnkháctheomộtchukìcóquy tắc.Chukìnày tự lặp lạimỗi24giờ11phút.Cácnhàkhoahọcgọinólàmộtngày.Nóxảyrachodùngườitangủhaythức.

Ngaycảkhiănuốngđầyđủvàluyệntậpthểthao,conngườivẫnsẽgiàđi.

Trẻemkhôngngủđủgiấcvàobanđêmcóthểngủgậttrênlớphoặcquámệtmỏiđểhọctập.

Mấtngủ

Hơnphânnửasốngườitrưởngthànhchobiếthọbịkhóngủítnhấtvàiđêmmộttuần.Cáchọcsinhtiểuhọccũngcóthểgặpnhữngvấnđềnhưthế.Mộtsốtrẻemcầncómộtgiấcngủđủ10tiếngmỗiđêm.Mộtsốkháccầnnhiềuhơnthế.Thiếungủkhiếnviệchọctậpkhókhănhơn.Nócũngcóthểkhiếntháiđộcưxửcủahọcsinhtrởnêntệhơn.

Cònbạnthìsao?

Cácbácsĩđưaragiảthuyếtrằnguốngcácthứcuốngcógachứacaffeincóthểkhiếntrẻemngủítđi.(Caffeinelàchấthóahọcgiữchongườitađượctỉnhtáo.)Nhiềuchuyêngianghiêncứuvềgiấcngủcũngtinrằngtrẻemxemtiviquánhiềucóthểbịkhóngủ.Mộtnửasốtrẻemtrongđộtuổiđếntrường

cótivitrongphòngngủ.Đócóphảilàýhay?Bạncónghĩrằnguốngnướccógashayxemtivigâynênnhữngvấnđềvớigiấcngủcủabạn?

Nhucầungủ

Ngủđủgiấcrấtquantrọngchomộtsứckhỏetốt.Nhucầungủthayđổikhimộtngườigiàđi.Ngoàira,mộtsốngườicầnngủíthơnngườikhác.

Cácnhàkhoahọcnghiêncứuvềgiấcngủđangthựchiệnnhữngkiểmtratrênngườiphụnữtrẻnày.Cácthiếtbịcảmbiếnđượcgắnvàođầucôgáiđể

đonhịptim,cửđộngmắt,vàsóngnãobộ.

HàngtriệuconbướmvuaditrútừphíabắcnướcMĩvàCanadasangMexicovàomỗimùathuđểtrốnthờitiếtlạnhgiá.Vàomùaxuân,chúnglại

quayvềphươngbắc.

Đồnghồcủađộngvật

Độngvậtcũngcóđồnghồsinhhọc.Nhữngchiếcđồnghồbêntrongcơthểhướngdẫnchođộngvậtbiếtphảilàmgì.Chúngkhiếnlũgàtrốnggáymỗibuổisángvànhữngchúsócthugomhạtđểtrữchomùađông.Gấubiếtkhinào thìngủđông.Cácnhàkhoahọcđãnghiêncứusứa,giun,saobiển,vànhện.Họcũngđãnghiêncứuchuột,kangaroo,mèo,vànhiềusinhvậtkhácđểhiểubiếtvềcácđồnghồsinhhọc.

Nhậtthực

NhậtthựcxảyrakhimặttrăngđiquaTráiđấtvàMặttrời.BóngtốibaotrùmTráiđất,khiếnbanngàytrônggiốngbuổiđêm.Côntrùngrơivàogiấcngủvàchimngừnghót.Cácloàivậtquayvềhangcủachúng.Nhậtthựcđánhlừađồnghồsinhhọccủachúng,làmchochúngnghĩrằngđólàbanđêm.

Nhữngloàihoachúngtacóthểtincậy

Thựcvậtcũngcóđồnghồsinhhọc.Mỗimùathu,nhiềuloàicâyrụngtrơlá.Vàomùaxuân,thờitiếtấmlên.Sauđónhữngchiếclámớixuấthiện.Năm1751nhàkhoahọcThụyĐiển,CarlLinnaeuschỉrabảnchấtkhácnhaucủanhữngloàihoa.Mộtsốthayđổithờigiannởvàkhépcánhkhithờigiancủangày thayđổi.Một số, nhưhoabìmbịp, nởvàkhépcánhcùngđúngmộtthờiđiểmmỗingày.Cácloàithựcvậtkhác,nhưmộtsốloạitre,rấthiếmkhinởhoa.Khinởhoa,chúngnởvàocùngmộtthờiđiểmtrêntoànthếgiới.

Hoabìmbịpnởđúng5giờsángmỗingày.

Sơlượcvềlịchsửcủathờigian

Mặttrăng-vệtinhcủaTráiđất,trảiquatámphakhácnhaukhiphầntănghaygiảmtrênbềmặtcủanóđượcchiếusángbởimặttrời.

Thật dễ dàng để chỉ ra đó là ngày hay đêm bằng cách nhìn lên bầu trời.Nhưngđểbiếtđộdàicủamộttuầnhaymộtnămkhóhơnnhiều.Ngườicổđạiđãnhậnthấyrằngmấtkhoảng30ngàyđểMặttrăngtrảiquahếtcácphacủanó(xemsơđồ).Họđã tạo raâmlịchdựa trêncácphacủaMặt trăng.Nhữngngườinôngdânsửdụnglịchnàyđểquyếtđịnhkhinàogieotrồng.

LịchcủaAiCập

Lịchâmcótrungbình354ngày.Nhưngphảimất365,2422ngàyđểTráiđấtquayhếtmộtvòngxungquanhMặttrời.Sựkhácbiệtlà11ngày.MỗinămcácnôngdânAiCậplạigieotrồngsớmhơnnămtrướckhoảng11ngày.Quathờigian,họbắtđầugieotrồngtrongkhitrờivẫncònlạnh.Vụmùacủahọ

bị thấtbátbởivìcácmùa thực tếdựavàochukìcủaMặt trờihơn làMặttrăng.

Năm2772trướcCôngnguyên(cáchđâykhoảng4.800năm),ngườiAiCậpđãchuyểnsangmộtloạilịchdựavàoMặttrời.Nóđượcgọilàdươnglịch.MỗinămmớisẽbắtđầuvớisựxuấthiệncủachòmsaoThiênLang.Nódiễnrahàngnămngaytrướckhicónhữngcơnlũmùaxuân.Nhữngngườinôngdândựavàodươnglịchđểtrồngtrọt.

Mốcthờigian

Mốc thời gian làmột biểu bảng thể hiện những sự kiện quantrọngtronglịchsử.Thờigiancủalịchsửcóthểđượcchiathànhhai giai đoạn chính: “Trước Công nguyên” đại diện cho thờigiantrướckhiđạoThiênChúaxuấthiện.Nóđượctínhtừnăm0trởvề trước.“Côngnguyên”đểchỉ thờigiankể từnăm0đếnngàynayvàthườngkhôngcầnghisaunăm.Vídụ,khi tờ lịchchobiếtlà2010,nócónghĩalà2010nămsaunăm0.

MộtsốngườitinrằngnhữngtảngđákhổnglồdựngđứngởStonehengecóthểlàmộtloạilịch.

Nhiềudântộccổđạiđãpháttriểncácbộlịch.BộlịchcủangườiMayatrônggiốngnhưthếnày.Nócó18thángvới20ngàymỗithángcùngvới5ngàythêmvàochocácngàylễ.NgườiMayacổđạisốngởnơimàngàynay

làMexicovàTrungMĩ.

LịchJulius

Bắtđầutừnăm753trướcCôngnguyên(cáchđâykhoảng2.800năm),ngườiLaMãđãdùnglịchtheohệMặt trời.Họđặt thêmnhữngngàyhoặcthángđặcbiệtkhisửdụngbộlịch.Năm46trướcCôngnguyên,ngườithốngtrịLaMã,JuliusCaesar,muốncómộtbộlịchtốthơn.Lịchmớicó12tháng.Mỗithángđềucó30hoặc31ngày.Tổngcộngcó365ngàytrongmộtnăm.Mỗi

bốnnăm,thánghaisẽcóthêmmộtngày.Nămđóđượcgọilà

LịchGregory

Nhữngkhácbiệtnhỏbécólẽkhônglàvấnđềlúcbanđầu.Nhưngsau1.500năm,sựkhácbiệtgiữanămmặttrời(365,2422ngày)vànămLaMã(365,25ngày) đã tăng lên thành 10 ngày. Các ngày tháng trên lịch đã không cònkhớpvớicácmùa.

Năm1582,ĐứcGiáohoàngGregoryXIIIđãpháttriểnbộlịchGregory.Nócắtbỏ10ngàykhỏibộlịchcũ.Đólàbộlịchđượcsửdụngngàynay.Nămcủalịchchỉdàihơn0,0003ngàysovớilịchMặttrời.NhữngngườisửdụnglịchGregorysẽkhôngbaogiờphảicắtbỏngàylầnnàonữa.Thayvàođóhọsẽbỏquabanămnhuậnvàomỗi400nămđểgiữchobộlịchđượcchínhxác.

Mộtsốnơithôngquabộlịchmớingaylậptức.Mộtsốkhác,nhưnướcAnhvàcácnướcthuộcđịaởchâuMĩ,đãđợiđếntậnnăm1752.Họđãphảibỏđi11ngàytrongbộlịchcủamình.TrungQuốcvàNhậtBảnthậmchícònđợilâuhơnđểtiếnhànhthayđổi.

Cáccôngtythườngtặngkèmlịchmiễnphíđểquảngcáocácsảnphẩm.Bộ

lịchnàylàtừnăm1894.

Thápđávàđồnghồmặttrời

TòathápđáAiCậpnàyđãsửdụngmặttrờiđểchỉthờigian.

Ngàynay,đồnghồvàđồnghồđeotayđượcchiathànhgiờ,phút,giây.Tuynhiên,nhữngchiếcđồnghồđầutiênchỉtínhđượcgiờ.

NgườicổđạiđãnhậnthấyrằngMặttrờiđingangquabầutrờimỗingày.Nótạo ra nhữngbóng râmcó chiềudài khácnhau trênmặt đất.Khoảngnăm3500 trướcCông nguyên (cách đây khoảng 5.500 năm), ngườiAiCập đãdựng lên cảngọn tháp tứdiệnbằngđáđể tính thời gian.Những thápnàyđượcgọilàobelisk.Sauđó,nhữngphiênbảnnhỏhơnđượcgọilàđồnghồ

Mặttrờiđãđượcsửdụngkhắpnơitrongthếgiớicổđại.ĐồnghồMặttrờivàthápđáđểlạimộtbóngrâmtrênmặtđất.Ngườitaxemchiềudàicủabóngđểđoánbiếtthờigian.Đồnghồmặttrờivàthápđákhôngvậnhànhvàobanđêm.

NgườiAiCậpsửdụngnhữngtòathápđáđểnhậnbiếtthờigian.

CâykimcủaCleopatra(CleopatraNeedle)

Vàonhữngnămcuối1870,hai tòa thápđácổđượcchuyển từthànhphốAlexandria,AiCậpđếnLuânĐônvàthànhphốNewYork,Mĩ.Dichuyểnnhữngtòathápđátolớnkhônghềdễchútnào.TòathápđáđiđếnLuânĐônđãsuýtnằmlạiởbiển.TòathápđivềphíaNewYorkthìcầncó16cặpngựađểkéonótrênthùngxetừbếntàuvềđếncôngviênCentralPark.Ngàynay,dukháchthườngđếnviếngthămcáctòathápđá.Cảhaiđềuđượcgọilà“CâykimcủaCleopatra”(CleopatraNeedle).

Đồnghồnước

Nhữngchiếcđồnghồnướcchobiếtthờigiancảngàylẫnđêm.Nótínhthờigianbằngcáchđothờigianđểnướcđổđầymộtchiếcbình.Mộtsốđồnghồnướcsửdụngmộtdãyvạihoặcxô.Mộtsốkhácthìlậtngược,rungchuôngkhiđẩy.

Đồnghồnướccũngcónhữngvấnđề.Ởnhữngkhuvực lạnhgiá,nướcbịđóng băng.Ở những khu vực ấm áp, nó bị bay hơi (chuyển từ dạng lỏngsangdạngkhí).Ngườitacầnmộtcáchtốthơnđểtínhthờigian.

ĐồnghồnướcTrungQuốcđượcsửdụngtrongnhữngnăm1300.

Tíctắc

Khoảngnăm1285,nhữngchiếcđồnghồcơđầutiênbắtđầuđượcsửdụngởÝ.Nhữngchiếcđồnghồnàydùngcácbánhrăngđểlàmdịchchuyểnkimchỉgiờvềphía trước.Nhữngbánhrăngkêutíc tắckhinóchuyểnđộng.Ởthờikìđầu,nhữngchiếcđồnghồnàyđãkhônggiữđượcthờigianchínhxác.Năm1509,mộtthợkhóangườiĐức,PeterHenleinđãdùngmộtlòxođểvận

hànhđồnghồ.Nókhiếnchiếcđồnghồcóthểnhỏgọnhơn.

Đồnghồquảlắc

Khoảngnăm1582,nhàthiênvănngườiÝ,Galileođãpháttriểnýtưởngvềquảlắc,hayconlắcđơn.Ôngđãtínhtoánthờigiandâyđènchùmđungđưatrêntrầnnhàvànhậnrarằngthờigianđểnóđuđưatừbênnàyquabênkialuôngiốngnhau.MộtnhàthiênvănngườiHàLantênlàChristiaanHuygensđãsửdụngýtưởngnàyđểtạoramộtchiếcđồnghồquảlắcvàonăm1656.

ChristiaanHuygenstạonênchiếcđồnghồquảlắcđầutiênvàokhoảngnăm1656.

Năm1761nhàsángchếngườiAnh,JohnHarrisonđãtạoramộtchiếcđồnghồquảlắccóthểgiữthờigiangầnnhưchínhxác,thậmchíngaycảtrênmộtchiếcthuyềnnhấpnhôngoàibiển.Nócòngiúpchothuyềntrưởngnhậnbiếtthuyềnmìnhđangởđâu.

Quathờigian,đồnghồtrởnênnhỏhơnvàchínhxáchơn.Đếnnhữngnăm1800,nhiềuchiếcđồnghồđãchạybằngpin.ítlâusau,họđãsửdụngdòngđiệnxoaychiều.

Câulạcbộđồnghồ

Vàonhữngnămcuối1800,nhữngngườilàmviệcởAnhvàMĩlậpnêncáccâulạcbộđồnghồ.Đồnghồrấtđắttiền,vìvậymỗithànhviêncủacâulạcbộsẽđóngmộtkhoảntiềnnhỏmỗituần.Câulạcbộmuamộtchiếcđồnghồbằngsốtiềnđó.Cácthànhviênsẽrútthămđểxemaisẽcóđượcchiếcđồnghồ.Câulạcbộsẽvẫntiếptụcchođếnkhitấtcảcácthànhviênđềusởhữunhữngchiếcđồnghồ.

Sơđồchothấybằngcáchnàomàquảlắc(cânxanhvàcam)quaybánhrănglàmdịchchuyểnkimđồnghồvêphíatrước.

GiờthếgiớiTrongnhữngnămđầu1800,cácthànhphốgiữcáchtínhthờigianriêngcủahọ.Điềunàyđãgâyranhữngvấnđềkhiđườngrayxelửabắtđầupháttriển.Cáchànhkháchphảithườngcàiđặtlạiđồnghồcủahọbởivìđồnghồcủamỗithànhphốkhálàkhácnhau.

Giờtiêuchuẩn

Anhlànướcđầutiênthôngquagiờtiêuchuẩn.Đếnnăm1852đasốđồnghồởAnhđượccàiđặttheogiờởGreenwich,LuânĐôn.

MĩvàCanadaquálớnđểsửdụngmộtgiờduynhấtchomọithànhphố.Năm1882nhàsángchếngườiCanada,SandfordFleming,làmviệctrongngànhđườngsắtCanada,đãcómộtýtưởng.Ôngđềxuấtrằngthếgiớiđượcchialàm24múigiờ.Mỗimúiđềusẽcáchbiệtmộtgiờsovớihaimúikềbên.

Mệtmỏisauchuyếnbay

Nhữngngườibay ranướcngoàicó thểphảichịuđựngsựmệtmỏi saumỗi chuyến bay, còn được gọi là hội chứng thay đổimúigiờ.Họcó thểcảmthấybuồnbã,mệtmỏi,vàmộtcáidạdàykhóchịu.Họcóthểbịkhóngủ.Mấtkhoảngmộtngàychocơthểđiềuchỉnhmỗilầnthayđổimúigiờ.

Đâylàbảngđồthếgiớiđượcchiathành24múigiờbằngnhau.Nhữngconsốởtrênvàdướibảngđồchobiếtmộtmúiđitrướchoặcđisaubaonhiêu

giờsovớithờigianởGreenwich.

Năm1884mộthộinghịđượctổchứcởthủđôWashington,Mĩ.Đạibiểutừtấtcảmọinơitrênthếgiớiđãthamdự.HọđồngývớikếhoạchcủaFlemingvàchọnGreenwich làmnơi thờigianchính thức (tiêuchuẩn)bắtđầumỗingày.Ngàynay,hệthốnggiờtoàncẩunàyđượcgọilàGiờphốihợpquốctế(UTC).

Đườngđổingàyquốctế

Đườngđổingàyquốctếlàmộtđườngtưởngtượngnằmgiữacắtđôi trái đất ở Greenwich. Đây là nơi mỗi ngày mới bắt đầu.Ngàyởphíatâycủađườngđổingàyquốctếsẽchậmhơnmộtngàysovớingàybênphíađông.

ChiếcđồnghồnàyởGreenwichchobiếtGiờphốihợpquốctế.

Giờtiếtkiệmánhsángngày

Năm1907nhàxâydựngngườiAnh,WilliamWillettđềxuấtnướcAnhbắtđầusửdụnggiờtiếtkiệmánhsángngày(DST).Dịchchuyểnđồnghồchạytrướcmộtgiờtrongsuốtmùahèsẽchuyểngiờbanngàytừsángthànhtối.Lúcđầu,đasốngườicườinhạoýtưởngnày.Nhưngngày30thángtưnăm1916,ĐứcvàÁođãlàmnhưthế.Thángmườiđến,họquaytrởlạigiờtiêuchuẩn.Họlạichuyểnlênmộtgiờvàomùahèkếtiếp,vàcứthế.Nhiềuquốcgiacũngđãlàmtươngtự.

NhàsángchếkiêmchínhtrịgiangườiMĩ,BenjaminFranklinđềxuấtgiờtiếtkiệmánhsángngày(DST).

Ngườithợlàmđồnghồnàycầncàiđặtlạitấtcảđồnghồtrongtiệmcủaôngkhithờigianthayđổi.

NướcAnhthôngquaDSTvàongày21tháng5năm1916.Năm1917,ÚcvàNewfoundlandcũngđã làmthế.NướcMĩđãchờđến tậnnăm1918.Ngàynay, khoảng70 quốc gia sử dụngDST.Tuynhiên, các quốc gia nằmgầnđườngxíchđạokhông thayđổiđồnghồcủahọ.Ngàyvàđêmcủahọhầunhưluôngiốngnhau.

BấtđồngvớiDST

Nhiềungười thíchnhữngđêmhèdàihơn.Mộtsốngười tin rằngDST tiếtkiệmnănglượng.Mộtcáchlýtưởng,thìngườitasẽsửdụngítánhsánghơnvàxemTVvàobuổitốiítđibởivìhọsẽởngoàiđường.

Giờcủabò

Những chú bò có khoảng thời gian khó khăn để chuyển sangDST.Một sốnông trại đãgiúpbòcủahọ thíchnghivớiDSTbằngcáchđổilịchvắtsữamộtcáchtừtừ.

Mặtkhác,mộtsốngườitranhcãirằngDSTkhôngthêmnhiềugiờhơnvàongày.Nóchuyểngiờbanngàythànhbanđêm,vìvậynókhôngthậtsựtiếtkiệmnănglượng.MộtsốnghiêncứuđangđượctiếnhànhđểxemliệuDSTcótiếtkiệmnănglượnghaykhông.

Duhànhthờigian

NhữngconthúnàyđượcvẽtrêntườngmộthangđộngởchâuPhivàokhoảngnăm2000trướcCôngnguyên.Nócáchđâyđãhơn4.000năm.

Bằngmộtsốcách,tấtcảchúngtađềulànhữngkẻduhànhthờigian.Chúngta được sinh ramột lần, và vớimỗimột ngàymới chúng ta du hành đếntương lai.Chúng tacó thểviếng thămquákhứbằngcáchđiđếnviệnbảotàng hoặc đọc sách, nhật kí, và những bức thư từ thời xưa cũ.Những bộphimxưa,bứchọa,tranhảnhcũnggiúpchúngtathấyđượcquákhứ.Nhưnglàmthếnàochúngtađếnđượctươnglai?

Hộpthờigian

Hộpthờigianlàmộtcáchđểnóivớingườitươnglaivềcuộcsốnghiệntại.Mộtchiếchộpthờigianlàmộthộpchứanhữngđồvậttừhiệntại.Nócóthểlàbảnghiâmgiọngnóihaybảnnhạc.Nócũngcóthểlànhữngbứcảnhhoặcnhữngvậtdụngthườngnhậtnhưchénđĩa,trangsức,viếtmực,hoặcviếtchì.Nếubạnđịnhchomộtsốđồvậtvàotronghộpthờigian,bạnsẽđểnhữnggì?

Viếngthămtươnglai

Nhữngtácgiảkhoahọcviễntưởngđãgiúpmangchúngtađếnvớitươnglai.Họdùngkhoahọcđểkểchochúng tanghenhữngcâuchuyệnvề thếgiớihoặc thờiđạikhác.Mộtsố tácgiảkhoahọcviễn tưởng tưởng tượngracỗmáythờigian.Nhưngchẳngcócỗmáythờigiannàohoạtđộngởhiện tạinàycả.

Duhànhthờigianđượcliênhệchặtchẽvớiduhànhvũtrụ.Mộtsốnhàkhoahọc tin rằng bằng cách du hành quamột lỗ đen (một ngôi sao chết), conngườisẽchạmđếntươnglai.Sốkhácchorằngmộttàuvũtrụcóthểsửdụngnhữnglựcđẩynàođótrongkhônggianđểđẩynóvềquákhứ.Đólànhữngýtưởngthật thúvị.Nhưnghiệntạichúngtasẽphảisửdụngtrí tưởngtượngcủamìnhđểviếngthămcácthờiđạikhác.

SựkiệnchônchiếchộpthờigiannàylàmộtphầncủaHộichợThếgiớinăm1939ởthànhphốNewYork,Mĩ.

Đồnghồnguyêntử

Chiếcđồnghồnguyêntửđầutiênđượctạoravàonăm1948.Nósửdụngcácnguyêntử,nhữngthànhphầnrấtbénhỏcấutạonênvạnvật,đểxácđịnhthờigianchínhxác.Đồnghồnguyêntửchínhxáchơnbấtkì loạiđồnghồnàokhác.Cácnhàkhoahọctinrằngđồnghồnguyêntửsẽchỉlệchhơnmộtgiâymỗimộttriệunăm.Chiếcđồnghồnguyêntửđầutiênrấtđắttiền.Ngàynay,đasốmọingườiđềucóđủkhảnăngđểmuamộtchiếcđồnghồnguyêntử.

Đồnghồnguyêntửsẽdẫndắtchúngtađiđếntươnglai.Hệthốngđịnhvịtoàncầu(hệthốnggiúpđỡxeôtôvàmáybaytìmđường),Internet,vànhữngkhámphávũtrụđềuphụthuộcvàođồnghồnguyêntử.

Bứcảnhnăm1959chothấynhàkhoahọcMĩ,HaroldLyonsđangnhìnchiếcđồnghồnguyêntửđượcxâydựngchochươngtrìnhkhônggiancủaMĩ.

Nhữngvấnđềvềthờigian

Thờigianluônluônquantrọngđốivớiconngười.Cácbộlịchgiúpnhữngngườinôngdâncổđạibiếtkhinàohọnêngieo trồng.Ngàynay,đồnghồgiúpchúngtalênkếhoạchchongàycủamình.Chúngtađemthờigiantheocùngtrêncổtaychúngta.Chodùchúngtagiàuhaynghèo,trẻhaygià,tấtcảchúngtacũngđềucùngcó24giờmỗingày.Bạnsửdụngthờigiancủamìnhnhưthếnào?Bạncótiêutốnchúngmộtcáchkhônngoankhônghaybạncólãngphínókhông?Đólàthờigiancủabạnđểsửdụng.

Cụmtừthờigian

TheocáctácgiảcủaquyểntừđiểntiếngAnhOxford,danhtừđượcsửdụngphổ biến nhất trong tiếngAnh là thời gian. (Danh từ là từ chỉ người, nơichốn,haysựvật).Danhtừđượcsửdụngphổbiếnthứ2làngười,theosauđólànăm,cách,vàngày.

ChiếcđồnghồgiờthếgiớiởBerlin,Đức,hiểnthịthờigiancủamỗi24múigiờtrênthếgiới.

Dòngthờigian

ChúgiảiÂmlịchlịchdựatrênchukìcủamặttrăng.NgườiAiCậpsửdụngâmlịch.

Bánhrăngbánhxecócác“răngcưa”.Trongmộtsốđồnghồ,bánhrănglàmdịchchuyểnkimchỉgiờvềphíatrước.

Bòsátđộngvậtmáulạnh,hítthởkhôngkhívàthườngcólớpdacóvảychephủ.Rắn,cásấuvàthằnlằnlizardđềulàbòsát.

Dòngđiệnxoaychiều dòngđiệnđiqua cácđườngdây từ trạmphátđiệnvàocáccănhộ.

DươnglịchlịchdựatrênchukìcủaMặttrời.Dươnglịchchínhxáchơnâmlịch.

Đạigiaiđoạnthờigian.KhủnglongsốngtrongĐạiTrungsinh.

Đồnghồnguyêntửđồnghồsửdụngcácnguyêntử,nhữngthànhphầnrấtnhỏbécấutạonênvạnvật.Đồnghồnguyêntửduytrìthờigianchínhxáchơnbấtkìloạiđồnghồnàokhác.

Đồnghồsinhhọcchukìbêntrongcơthểhoặcnhịpđiệuchođộngvậtvàconngườibiếtkhinàongủ,ăn,thứcdậy,vànhữngthứkhác.

Động vật có vú động vật cómáu nóng, cho con của nó bú bằng sữa, cóxươngsốngvàcácchi.

Giờ tiết kiệmánh sángngày (DST) giai đoạn khi đồng hồ được cài đặtchạy trướcđểcungcấpnhiềuánhsángngày trongbanđêm.Giờ tiếtkiệmánhsángngàybắtđầuvàomùaxuân.

Múigiờmộttrong24phầnđượcchiaracủaTráiđấtcócùngkhoảngthờigian.Mỗimúiđềucáchbiệtmộtgiờsovớihaimúikềbên.

NhàđịachấtnhàkhoahọcnghiêncứuvềbềmặtTráiđất.Nhàđịachấtcóthểtìmratuổicủađá.

Nhàthiênvănnhàkhoahọcnghiêncứuvềcácngôisaovàhànhtinh.NhàthiênvănnghiêncứuchukìcủaMặttrờivàMặttrăng.

NiênđạiđịachấtgiaiđoạnthờigiankhiTráiđấtđượchìnhthànhvàpháttriển.NghiêncứuniênđạiđịachấtgiúpcácnhàkhoahọchiểuvềquákhứcủaTráiđất.

Obeliskthápđátứdiệndùngđểxácđịnhthờigian.NgườiAiCậpcổđạiđãxâynênnhữngtòathápđáobeliskkhổnglồ.

Phagiaiđoạntrongmộttiếntrình.Cácphacủamặttrănglặplạimỗitháng.

Quảlắcconlắcđơn.Đồnghồtođểđứngcóquảlắc.

Tếbàonhữngđơnvịnhỏbélàthànhphầncơbảncủatấtcảsựsống.Cơthểngườiđượccấutạotừhàngtỷtếbào.

TrướcCôngnguyên khi từnàyxuấthiệnphía saumộtngày,nóchobiếtthờiđiểmdiễnratrướckhiđạoThiênChúarađời.NgàythángtrướcCôngnguyên luôn được tính ngược về trước. Ngược lại, những mốc thời giankhôngcótừnàyphíasauđượchiểulàCôngnguyên,chobiếtthờiđiểmsaukhiđạoThiênChúaxuấthiện,đượctínhtiếnvềtrước.

Xíchđạo đường thẳng tưởng tượng chạy xung quanh địa cầu có khoảngcách bằng nhau từBắc sangNamCực.Ở đường xích đạo, có 12 giờ banngàyvà12giờbanđêm.