create s without this message by purchasing ... · materiałdo oznaczeń testy surowica lub osocze...
TRANSCRIPT
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Panel badań biochemicznych wykonywanych w przypadku
licznych chorób i dysfunkcji wątroby
(próby czynnościowe wątroby)
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Przyczyny uszkodzenia miąższu wątroby
Wirusowe Wirusy zapalenia wątroby, wirusy krwotoczne, adenowirusy, enterowirusy
Leki *
Alkohol i toksyny Zatrucia grzybami, arsen, fosfor
Immunologiczne Autoimmunologiczne zapalenie wątroby, niealkoholowe stłuszczające zapalenie wątroby
Specyficzne przyczyny wątrobowe Hemochromatoza, amyloidoza, chłoniak
Nowotwory Nowotwory wątroby, nowotwory miąższu wątroby, chłoniaki
Naczyniowe Zastoinowa niewydolność serca, choroba zakrzepowa,
Inne Bakteryjne: gruźlica, kiła, brucelozaGrzybicze: kandydoza, kokcydioza, kryptokokozaPasożyty: robaki, pierwotniaki
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
*Leki a choroby wątroby
Przeważa uszkodzenie miąższu wątroby
Przeważa uszkodzenie dróg żółciowych
Paracetamol, salicylany, tetracykliny,
metotreksat, leki przeciwgruźlicze,
halotan, ketokonazol, tauryna
Androgeny, fenylotiazydy, leki hipoglikemiczne, erytromycyna, nitrofurantoina, leki immunosupresyjne, kaptopril
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Test Wartości referencyjne
Bilirubina 5-18μmol/L
Fosfataza alkaliczna 35-120 IU/L
γ-glutamylotransferaza (GGT) 12-58 IU/L
Aminotransferaza alaninowa (ALT)
5-40 IU/L
Albumina 35-45 g/L
Panel testów czynnościowych wątroby
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Materiał do oznaczeń Testy
Surowica lub osocze Stężenie bilirubinyAktywność ALT, AST, ALP, GTP, CHE, LDHStężenie białka całkowitegoStężenie albuminProteinogramProtrombina
Mocz Stężenie bilirubiny, urobilinogenu
Podstawowe badania biochemiczne
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Aminotransferaza asparaginianowa (AspAT, GOT) –mitochondria, cytoplazma
Aminotransferaza alaninowa (AlAT, GPT) – wszystkie komórki organizmu, tylko cytoplazma
AMINOTRANSFERAZY
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Aktywność AspAT i AlAT u dorosłych:• Wyższa u mężczyzn niż u kobiet• Zmienia się wraz z wiekiem• Aktywność AspAT jest niższa niż AlAT do około 60 r.ż.
potem wartości ulegają wyrównaniu.
U mężczyzn do około 15 r.ż. aktywność AspAT jest nieco wyższa niż AlAT, po 15 r.ż. odwrócenie aktywności.U kobiet odwrócenie aktywności dopiero po 20 r.ż.
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
W chorobach wątroby wzrost aktywności AlAT i często podwyższona aktywność AspAT
wyjątek stanowi alkoholowe zapalenie wątroby możemy obserwować wzrost aktywności AspAT
Alkohol –podwyższenie aktywności mitochondrialnej AspAT w surowicy, obniżenie aktywności frakcji cytozolowej.
Alkohol indukuje uwalnianie mitochondrialnej AspAT z komórek bez ich widocznego uszkodzenia.
AMINOTRANSFERAZY
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Czynniki wpływające na aktywność AspAT i AlAT inne niż uszkodzenia wątroby
Czynnik AspAT AlAT
Pora dnia 45% zmienności w ciągu dnia; najwyższa wartość po południu, najniższa w nocy
Zmienność z dniana dzień
5-10% zmienność międzyposzczególnymi dniami
10-30% zmienność między poszczególnymi dniami
Rasa/płeć 15% wyższe u mężczyzn rasy czarnej
Wskaźnik masyciała (BMI)
40-50% wyższe przy wysokim BMI
40-50% wyższe przy wysokim BMI
Posiłek Brak wpływu Brak wpływu
Wysiłekfizyczny
3-krotny wzrost przy forsownym wysiłku
20% niższe u osób po normalnej aktywności fizycznej niż u osób nie ćwiczących lub ćwiczących intensywnie
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Przechowywaniepróbek
Stabilne w temperaturzepokojowej przez 3 dni, w chłodziarce przez 3 tygodnie (spadek < 10%); w staniezamrożenia stabilne przez lata (spadek 10-15%)
Stabilne w temperaturzepokojowej przez 3 dni, w Chłodziarce przez 3 tygodnie (spadek 10-15%). Znaczący spadek w przypadku zamrażania i rozmrażania
Hemoliza, anemiahemolityczna
Znaczący wzrost Umiarkowany wzrost
Uszkodzeniemięśni
Znaczący wzrost Umiarkowany wzrost
Czynniki wpływające na aktywnooeć AspAT i AlAT inne niż uszkodzenia wątroby
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Wartości ALT nie przekraczające 2-3x górny zakres referencyjny
- hemoliza (in vivo lub in vitro)- przewlekłe zapalenia wirusowe wątroby- autoimmunologiczne zapalenia wątroby- spożycie alkoholu- rzadziej w przewlekłej terapii lekami np. sulfonamidy
Wartości ALT w granicach 3-10x górny zakres referencyjny
zapalenie wątroby- zawał mięśnia sercowego- ostra cholestaza
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Aktywność ALT około 10 x przekraczająca górny zakres referencyjny- ostre wirusowe zapalenie wątroby- toksyczne uszkodzenie wątroby – zatrucie chloroformem,
pestcydami, muchomorem sromotnikowym- hipoksja- masywne uszkodzenie mięśni np. zespół zmiażdżenia
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Wartości AspAT nie przekraczające 2-3x górny zakres referencyjny
- hemoliza (in vivi lub in vitro- przewlekłe zapalenia wirusowe wątroby- spożycie alkoholu- rzadziej w przewlekłej terapii lekami- intensywny wysiłek fizyczny
Wartości AspAT w granicach 3-10x górny zakres referencyjny
- zawał mięśnia sercowego - zabiegi chirurgiczne- choroby mięśni szkieletowych- przewlekłe zapalenia wątroby
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Aktywność AspAT około 10x górny zakres referencyjny
- wirusowe zapalenie wątroby
- toksyczne uszkodzenie wątroby
- nowotwory wątroby
- kamica żółciowa
- zawał, zapalenie mięśnia sercowego
- zabiegi kardiochirurgiczne
- zabiegi reanimacyjne
- masywne uszkodzenie mięśni szkieletowych
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Wskaźnik De Ritisa - to stosunek aktywności AST do ALT:
AST/ALT < 1,0 świadczy o łagodnym uszkodzeniu wątroby,
AST/ALT >1,0 (a szczególnie > 2,0) świadczy o martwicy komórek wątroby, także w zawale mięśnia sercowego,
AST/ALT ok. 1,0 występuje między innymi w marskości wątroby, w ostrej cholestazie zewnątrz wątrobowej, w nowotworach wątroby i przerzutach do wątroby.
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Fosfataza zasadowa (ALP)
Uczestniczy w transporcie metabolitów przez błony komórkowe, wykrywana jest w:- łożysku, - śluzówce jelita, - nerkach, kościach- wątrobie (kolejność zgodnie z zawartością od najwyższej do najniższej).
Fosfataza zasadowa zawarta w kościach, wątrobie i nerkach ma podobną strukturę białkową, kodowaną przez ten sam gen różnice dotyczą zawartości węglowodanów.Okres półtrwania izoenzymu wątrobowego wynosi trzy dni
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Fizjologiczny wzrost aktywności- u wcześniaków, - kobiet w ciąży- dzieci w okresie wzrostu- produkcja
fosfatazy przez osteoblasty tkanki łącznej
Fosfataza alkaliczna ALP
Niewielki wzrost aktywności obserwuje się po posiłku
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Wzrost ALP 2X lub więcej – wskaźnik obecności cholestazy wątrobowejProdukowana w hepatocytach skąd
wydzielana do żółci
Utrudniony odpływ żółci – wzrost syntezy ALP-wzrost we krwi
Umiarkowany wzrost ALP w chorobach miąższu wątroby, przerzutach
nowotworowych
Cholestaza stymuluje syntezę fosfatazy zasadowej przez hepatocyty. Sole kwasów żółciowych, detergenty lub inne substancje powierzchniowo czynneułatwiają uwalnianie enzymu z błon komórkowych.
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
W związku z tym, iż istnieje duża zgodność między
podwyższeniem aktywności ALP pochodzenia wątrobowego i
wzrostem aktywności innych enzymów jak GGT,
współistniejące podwyższenie stężenia GGT jest
potwierdzeniem wątrobowego pochodzenia ALP, jednak nie
wyklucza współistniejącej choroby kości
UWAGA !
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Gammaglutamylotranspeptydaza (GGT, GGTP)
Enzym błonowy obecnym w:- kanalikach bliższych nefronu- wątrobie, - trzustce - oraz w jelicie
GGT w surowicy jest głównie pochodzenia wątrobowego, jej okres półtrwania wynosi od 7-10 dni, w uszkodzeniach wątroby pochodzenia alkoholowego ulega wydłużeniu do 28 dni, co sugeruje upośledzenie funkcji oczyszczania, jakąpełni wątroba.
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
1.W krwioobiegu- bilirubina „wolna” połączona z albuminami dostaje się do wątroby.
2. W wątrobie- estryfikacja do bilirubiny „związanej”-sprzężonej z kwasem glukuronowym (UDP-glukuronylotransferaza), wydzielana do żółci i z żółcią do przewodu pokarmowego.
3. W dwunastnicy i jelicie cienkim- przy udziale flory bakteryjnej następuje redukcja grup winylowych, powstaje sterkobilinogen, część po kolejnych reakcjach wydalany z kałem jako sterkobilina, część przedostaje siędo krwi i jako rozpuszczalny w wodzie urobilinogen wydala się przez nerki z moczem.
Bilirubina
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Stężenie bilirubiny mierzone jest najczęściej za pomocądwóch testów określających:- stężenie bilirubiny całkowitej - bilirubiny bezpośredniej;
stężenie bilirubiny całkowitej - stężenie bilirubiny bezpośredniej = stężenie bilirubiny pośredniej
Test określający bilirubinę bezpośrednią mierzy głównie d-bilirubinę oraz bilirubinę związaną a także niewielki
procent bilirubiny wolnej.
Bilirubina
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
PODZIAŁ ŻÓŁTACZEKPRZEDWĄTROBOWE ↑ bilirubiny wolnej
Wynik nasilonej hemolizy lub nieefektywnej erytropoezy.
WĄTROBOWE ↑bilirubiny wolnej i związanej
Zaburzenia wychwytu, transportu i sprzęgania bilirubiny w hepatocytach.Uszkodzenie komórek wątrobowych w przebiegu: WZW, uszkodzeń alkoholowych, polekowych i innych.
POZAWĄTROBOWE ↑ bilirubiny związanej, obecność bilirubiny w moczu
Związane z reguły z cholestazą zewnątrzwątrobową lub wewnątrzwątrobową upośledzenie wydalania żółci do dwunastnicy na skutek przeszkody mechanicznej.
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Sole kwasów żółciowych
70-90% zawartości żółci
Syntetyzowane w hepatocytach z cholesterolu
sprzężonego z glicyną lub tauryną
Kwas cholowy i chenodeoksycholowy
rola w organizmie: zapobiegają tworzeniu się kamieni
żółciowych, emulgacja tłuszczy
są czułym wskaźnikiem strukturalnych chorób wątroby
ich kumulacja w organizmie powoduje swędzenie skóry –
żółtaczka mechaniczna
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Czas protrombinowy nie jest bezpośrednio zależny od stężenia poszczególnych czynników krzepnięcia i ulega znaczącemu wydłużeniu dopiero wówczas gdy stężenie czynnika danego czynnika opadnie poniżej 10% procent wartości prawidłowej.
Czas protrombinowy
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Cholinesteraza CHE
Enzym produkowany przez hepatocyty i swoisty
dla wątroby.
Obniżenie aktywności
- przewlekłe chorobachy wątroby
- niedożywienie,
- szok pourazowy,
- terapii promieniami X,
- po leczeniu cytostatykami.
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Dehydrogenaza mleczanowa LDH
Enzym cytoplazmatyczny
Największa aktywność w tkankach o wysokim metabolizmie:
- mózg,
- erytrocyty,
- mięsień sercowy, leukocyty, płytki krwi, nerki, wątroba,
- płuca,
- mięśnie szkieletowe
LDH4, LDH5 – charakterystyczne dla wątroby
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
DIAGNOSTYKA WZW
• BADANIE LEKARSKIE
• WYNIKI BADAŃ BIOCHEMICZNYCH OKREŚLAJĄCYCH FUNKCJĘ WĄTROBY
• WYKONANIE SPECYFICZNYCH TESTÓW SEROLOGICZNYCH
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Marker Czas pojawienia się po infekcji Znaczenie kliniczne
HBsAg 4-12 tygodni Bardzo wczesny wskaźnik ostrej infekcji. Brak eliminacji > 6 miesięcy –przewlekła infekcja
IgM anty-HBc 6-14 tygodni ostre zapalenie wątroby typu B (wysokie miana) lub
przewlekłe zapalenie wątroby (niskie miana)
IgG anty-HBc
stan po ekspozycji na HBV (ujemny HBsAg) lubprzewlekłe zapalenie wątroby (dodatni BHsAg)
anty-HBs 4-10 miesięcy Przebyta infekcja oraz nabyta odporność na dalsze zakażenia
HBeAg 4-12 tygodni Wskazuje na replikację wirusa, okres wysokiej zakaźności
anty-HBe 8-16 tygodni stan po ostrym zapaleniu wątroby typu B lubnadal utrzymująca się replikacja wirusa, opanowanie ostrej infekcji
HBV-DNA 4-12 tygodni Ocena poziomu replikacja wirusa oraz ocena skuteczności terapii antywirusowej
Serologiczne markery WZW typu B
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
PRZEWLEKŁE WZW TYPU B
Rozwija się w momencie gdy po upływie 6 miesięcy, licząc
od początku ostrej fazy WZW typu B, nie doszło do
eliminacji wirusa.
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)
Create PDF files without this message by purchasing novaPDF printer (http://www.novapdf.com)