corticiaceae op de staddijk - knnv vereniging voor .... staddijk... · kristalkern van 1-2 mm. ......
TRANSCRIPT
1
Corticiaceae op de Staddijk
Van Dodemansvinger tot Donsvoetje.
16 januari 2011
Deelnemers 25. Louis en Anny Geraets, Toon Verheijen, Rob Remmerde, Jan Nillesen, Antoinette Dunnewind, Marjo Dam, Jeanne Swart, A. Huiberts, T vd Weem, Lukke Boots, Diana Rijsdijk, Robert Vos, Guido van Bernebeek, Rob Gorissen, Anneke. Foto’s Anny Geraets.
Verslag Jan Nillesen. Excursieleider Nico Dam
Staddijk is een dunbevolkte wijk aan de westzijde van het stadsdeel Dukenburg. De Staddijk bestaat uit een noord-zuid verlopende dijk met enkele verspreide huizen, die evenwijdig loopt met de A73 en een gelijknamige stadspark. In het park Staddijk is nog een restant aanwezig van een verwilderd riviersysteem dat oorspronkelijk in het gehele stadsdeel Dukenburg in de ondergrond te vinden was. Dit is een zeer uniek restant van een verwilderd riviersysteem uit het laat Pleistoceen. Het is ontstaan na de laatste ijstijd, toen veel water werd afgevoerd door een groot aantal ondiepe geulen die zich regelmatig verlegden. Vanuit wetenschappelijke hoek is eind jaren '60 nog verzet geweest tegen de bebouwing van Dukenburg. De plannen voor de bebouwing van Dukenburg zijn wel doorgegaan, maar op onderdelen enigszins aangepast. Zo is een deel van dit systeem behouden in het park Staddijk.
Het park is aangelegd tussen
1970 en 1980 Het ontwerp laat
zien hoe het landschap er
vroeger heeft uitgezien: de loop
van de Maas en de ligging van
de voormalige uiterwaarden is te
herkennen in de waterpartijen. In
het parkplan zijn een aantal van
de oorspronkelijke bospercelen
gehandhaafd. Het bestaat uit 30
hectare stadspark, 30 hectare
natuurpark en 17 hectare
sportvelden. Doordat er veel
grond van elders is aangevoerd,
sta je in de Staddijk steeds weer
voor verrassingen
Es
Eik
Esdoorn
Grauwe wilg
Plataan
Schietwilg
Zachte berk
Zwarte els
Hazelaar→
Kardinaalsmuts
Lijsterbes
Rode kornoelje
Sleedoorn
Spaanse aak
Tweestijlige
meidoorn
Vlier
←Els
Korstzwammen.Corticiaceae.
Korstzwammen, soms ook wel schorszwammen
genaamd, is een verzamelnaam voor paddenstoelen
met een sterk vereenvoudigd vruchtlichaam, meestal in
de vorm van een korst of overtrek, aangedrukt liggend
op het substraat, meestal dood of levend hout. Het
vruchtlichaam bestaat meestal uit een dunne steriele
laag (hyfen) waarop het kiemvlies wordt aangelegd, dat de basidiën bevat die de sporen vormen.
Het oppervlak
van een korstzwam
kan glad zijn, maar meestal
is er een zichtbare
oppervlakte structuur:
bepoederd, rimpelig,
pukkelig, met fijne gaatjes
of stekeltjes,
enzovoort.
Deze structuur is er op gericht het oppervlak groter te maken,
zodat er meer sporen kunnen worden gevormd.
Echte korstzwammen groeien geheel aangedrukt over het substraat, maar er zijn er ook die kleine of grotere afstaande structuren vormen, die ook wel “hoedjes” worden genoemd. De overgang naar de houtzwammen (polyporen) is in dit opzicht vaak niet geheel duidelijk.
Lijst van Nico.
Wetenschappelijke naam Nederlandse naam
1 Antrodiella semisupina Wit dwergelfenbankje
2 Ascocoryne sarcoides s.l. Paarse knoopzwam s.l.
3 Auriculariopsis ampla Vals judasoor
4 Bjerkandera adusta Grijze buisjeszwam
5 Bjerkandera fumosa Rookzwam
6 Cerocorticium confluens Ziekenhuisboomkorst
7 Chaetosphaerella phaeostroma Zwart viltmatje
8 Clavulinopsis corniculata Sikkelkoraalzwam
9 Cylindrobasidion laeve Donzige korstzwam
10 Daedaleopsis confragosa Roodporiehoutzwam
11 Dendrothele acerina Esdoornpuzzelkorstje
12 Diatrype bullata Wilgeschorsschijfje
13 Diatrype stigma Korstvormig schorsschijfje 14 Diatrypella quercina Eikeschorsschijfje
15 Exidia truncata Eiketrilzwam
16 Flammulina velutipes Fluweelpootje
17 Ganoderma lipsiense Platte tonderzwam
18 Hirneola auricula-judae Judasoor
19 Hypoxylon spec. Een kogelzwam
20 Lachnella alboviolascens Dofpaars wolschijfje
21 Langermannia gigantea Reuzenbovist
22 Lenzites betulinus Fopelfenbankje
23 Lycoperdon perlatum Parelstuifzwam
24 Melanomma pulvis-pyrius
25 Meruliopsis corium Papierzwammetje
26 Mucilago crustacea
27 Mycena adscendens Suikermycena
28 Mycena clavularis Kleverige schorsmycena 29 Mycena hiemalis Stronkmycena
30 Mycena vitilis Papilmycena
31 Myxarium grilletii Grijze suikertrilzwam
32 Myxarium nucleatum Klontjestrilzwam
33 Nectria cinnabarina Meniezwam
34 Panellus stipticus Scherpe schelpzwam
35 Peniophora incarnata Oranjerode schorszwam 36 Peniophora lycii Berijpte schorszwam
37 Perichaena depressa
38 Peziza spec.
39 Phellinus tuberculosus Boomgaardvuurzwam
40 Phlebia radiata Oranje aderzwam
41 Phlebia rufa Porieaderzwam
42 Phlebiella vaga Zwavelschorszwam
43 Piptoporus betulinus Berkenzwam
44 Polydesmia pruinosa Kernzwamknopje
45 Rhodocybe gemina Vleeskleurige zalmplaat
46 Rogersella sambuci Witte vlierschorszwam
47 Sarcoscypha coccinea ss. str. Rode kelkzwam
48 Schizopora paradoxa s.l. Witte tandzwam s.l.
49 Sistotrema oblongisporum Grijze urnkorstzwam
50 Steccherinum ochraceum s.l. Roze raspzwam s.l.
51 Stereum hirsutum Gele korstzwam
52 Stereum ochraceoflavum Twijgkorstzwam
53 Stereum rugosum Gerimpelde korstzwam
54 Taphrina alni Elzenvlag
55 Trametes gibbosa Witte bultzwam
56 Trametes hirsuta Ruig elfenbankje
57 Trametes versicolor Gewoon elfenbankje
58 Trechispora farinacea Melig dwergkorstje
59 Tremella mesenterica Gele trilzwam
60 Tubaria furfuracea s.l. Gewoon donsvoetje s.l.
61 Tulasnella eichleriana Roze waaszwam
62 Tulasnella tomaculum
63 Xylaria hypoxylon Geweizwam
64 Xylaria longipes Esdoornhoutknotszwam
Zwarte kruitzwam↓
Roze waaszwam ↓
Melig dwergkorstje ↓
Roze raspzwam s.l.
Grijze urnkorstzwam↓
Gerimpelde korstzwam↓
Kernzwamknopje↓
Zwavelschorszwam ↓
Berijpte schorszwam ↓
Scherpe schelpzwam ↓
Papilmycena↓
Dodemansvinger=Houtknotszwam↓
Dodemansvinger↓
Winter donsvoetje↓
Rode kelkzwam↓
Kogelzwam ↓
Stroma hard, bruinzwart tot zwart
Roodporiehoutzwam↓
Donzige korstzwam ↓
Deze saprofyr (Cylindrobasidium laeve) begint als een witte vlek met een donzige rand. Deze rand is dan ook de aangroeizone zoals ook hier te zien. Als hij oud wordt kleurt hij beige met nog een witte rand. Hij verschijnt als eerste (een pionier) op zaagvlakken van stammen en stronken maar ook op takken. In elk geval een "donzige verschijning" met aparte kleuren.
Eikentrilzwam↓
Eikenschorsschijfje↓
2/4 mm. Breekt door de schors
Rookzwam↓
(Bjerkandera fumosa) Lijkt in jonge toestand op Grijze buisjeszwam, maar is gezoneerd bij doorbreken. Dat wil zeggen: er zit een karton kleurig flinterdun laagje kraakbeen tussen de viltige bovenkant en de vlezige onderkant.
heen. Bovenzijde wrattig. Met
papillen
Elzenvlagzwam ↓
Esdoornhoutknotszwam ↓
Gewoon fluweelpootje↓
Ruig elfenbankje↓
Sikkel koraalzwam↓
Wilgeschorssschijfje↓
Fopelfenbankje ↓
Het Fopelfenbankje heeft plaatjes en parasiteert op het mycelium van het Elfenbankje
Gewoon elfenbankje↓
Kleverige schorsmycena ↓
Twijgkorstzwam↓
Vals judasoor↓
Gele korstzwam↓
Gele trilzwam↓
De gele trilzwam parasiteert op het mycelium van een
schorszwam
Geweizwam↓
Op een populier groeide:
Vals judasoor. Je ziet op de foto van Anny de onderzijde. Die is
glad, licht oker tot kaneelkleurig. De bovenzijde is viltig behaard.↓
Witte vlierschorszwam ↓
Gewoon fluweelpootje↓
Grijze gaatjeszwam↓
Hulstdekselbekertje [niet na
gedetermineerd, daarom niet zeker.]↓
Klontjestrilzwam ↓
Waaiertje↓
Sneeuwwit franjekelkje ?
De Klontjestrilzwam is doorschijnend met witte kristalkern van 1-2 mm.
Vaak verslijmend
Gewoon Meniezwammetje↓
Perfecte en imperfecte vorm
.
Er zijn twee duidelijke stadia bij
Wit dwergelfenbankje↓
Witte bultzwam↓
Witte tandzwam ↓
deze ascomyceet. Eerst
manifesteert het zich in de vorm van lichtroze vlekjes op hout. Er
worden talloze ongeslachtelijke
sporen gevormd. Deze heten conidia. Het tweede stadium
bestaat uit donker rode wratjes, die de sporenzakjes dragen.
Oranjerode schorszwam↓
Paarse knoopzwam [imperfect]↓
Papierzwam↓
Op de onderkant van een tak loofhout. Leerachtig,
langgerekt. Ze vormen schijnhoedjes aan de randen.
De zwam wordt enkele centimeters breed en
decimeters lang. Kleur is wit tot okergeel.
Ziekenhuisboomkorst ↓
Ziekenhuisboomkorst ↓ (Cerocorticium confluens)
Dit wasachtige, blauwgrijze korstje ruikt naar lysol of soortgelijke ontsmettingsmiddelen bij wrijven over het oppervlak. Het korstje komt veel voor op dode takken van Gladde iep en Spaanse aak. Het korstje is zelden op een vaste plaats te vinden en dat doet vermoeden dat dit korstje meer afhankelijk is van de afbraakfase van het hout en de relatieve vochtigheid van de vindplaats gedurende het hele jaar.
Parelstuifzwam↓
De Oranjerode schorszwam, kleurt van bleek of helder oranje tot zalmkleurig roze. Deze foto van Anny
toont de korstzwam op het hout van Zwarte Els ↓
Zwarte trilzwam↓
Boomgaardvuurzwam ↓
Vleeskleurige zalmplaat↓
Esdoornpuzzelkorstje ↓
De Boomgaardvuurzwam is meerjarig. Het dikke kussen heeft meerdere buisjeslagen
Korstvormig schorsschijfje↓
Op de rijpe vrucht zijn aan het oppervlak de putjes van de perithecia te zien. De asci en de sporen worden gevormd in de kleine bolvormige zwarte perithecia, die vlak onder het oppervlak liggen en een uitmonding naar buiten hebben.
Een overmaatse gerimpelde gombal.
De Gele trilzwammen op de eiken springen meteen in het oog. Als kleurige snoepjes hangen ze, precies op ooghoogte, op en onder eikentakken geplakt. We kunnen ze dus goed bewonderen. Het vruchtlichaam bestaat uit een propje van gelatineuse, slappe lobben. Ze zien er vochtig en glad uit maar als je er zachtjes in knijpt zijn ze verrassend veerkrachtig. En ondanks de kou zijn ze niet bevroren, alsof er een natuurlijk antivries in zit. Soms zijn ze knaloranje. De kleur is afhankelijk van leeftijd en vochtgehalte. Straks als hij wat ouder is trekt hij langzaam bleek weg. Als hij verdroogt verschrompelt hij tot een taai donkeroranje velletje. Na een regenbuitje kan hij weer opzwellen tot zijn oorspronkelijke vorm en krijgt hij weer meer kleur. Een taaie rakker dus, deze paddenstoel. Achter zijn misleidende uiterlijk van overmaatse, gerimpelde gombal schuilen nog meer geheimen. De Gele trilzwam is namelijk een parasiet. Hij haalt zijn voedingsstoffen niet uit het dode hout maar uit een ander levend organisme. Het is hier de zwamvlok van een Schorszwammetje dat op eikenhout leeft. Vandaar dat je de Gele Trilzwam ook vaak op eikenhout vindt. De gele trilzwam komt het hele jaar voor en overleeft klaarblijkelijk zelfs vele weken van sneeuw en strenge vorst. Hij kan tot 10cm breed worden. Tremella mesenterica is een soort die zowat in de hele wereld voorkomt. Volgens mijn Russische oom verschijnt deze zwam in je voortuintje als je vervloekt bent door een heks. De beste manier om de vervloeking ongedaan te maken is het zwammetje lek te prikken met spelden.
Toon bestudeert Groot kalkschuim
Myxomyceten
Variabel kristalkopje
Gezellig draadwatje
Tuinslijmzwam
Groot kalkschuim
Plat goudkussentje
Over de hele wereld bestaan ongeveer vijfhonderd soorten slijmzwammen. Het zijn rare wezens, want ze hebben veel weg van sporenplanten zoals paddenstoelen, maar ook van eencellige dieren
zoals amoeben. Lange tijd hebben biologen niet goed geweten of ze de slijmzwammen moesten indelen onder de planten of in het dierenrijk. Inmiddels is de algemene opvatting dat de levende natuur niet strikt kan worden verdeeld in een planten- en een dierenrijk. De slijmzwammen vormen een rijk apart. Met paddenstoelen hebben ze niets te maken.
Drie stadia
Slijmzwammen kennen drie levensstadia. Uit sporen ontstaan microscopisch kleine eencellige organismen, die zich kruipend of zwemmend voortbewegen. Die voegen zich samen tot een rondkruipende kolonie. Dit plasmodium verandert in een onbeweeglijk vlies, waarop kussen- of knotsvormige sporenlichamen zitten. Daarin worden de sporen gevormd, waarmee de slijmzwammen zich verspreiden.
We vonden de slijmzwammen op dood hout en vermolmd blad. Ze leven daar echter niet van.
Gezellig draadwatje↑
Variabel kristalkopje↑
Nico wees ons op dit plasmodium ↑ Meestal is het geaderd en breidt het zich waaiervormig uit. Als je zo'n plasmodium door een loep bekijkt, zie je duidelijke stromingen in de massa.
Het verhaal gaat dat een padden stoelenkenner eens heksenboter vond en omdat deze zwam hem onbekend was, deze in een blikken sigarendoosje mee naar huis nam. Die sigarendoosjes hadden een perforatie in de zijkant. Hij had het doosje neergelegd in de keuken en het vervolgens vergeten. Verbaasd zag hij de volgende morgen dat het plasmodium op de buitenkant van het doosje zat: het was door de minuscule gaatjes naar buiten gekropen.
Sporenlichaam
Als het plasmodium genoeg voedsel heeft opgenomen, trekt het zich samen en krijgt het een velletje. Meestal krijgt dit sporenlichaam een andere kleur dan het plasmodium. De gele heksenboter wordt een bruinzwarte bol, de knalrode bloedweizwam vormt de roze, lichtbruine of grijze billetjes.
Als de sporen rijp zijn, barst het omhullende vlies en kunnen de
sporen door de wind of door regenwater worden verspreid. Op een geschikte plek terechtgekomen begint uit de sporen de kringloop opnieuw
.
Geaderd plasmodium dat zich
waaiervormig uitspreidt ↓
Bosklauwtjesmos↓
Fijn laddermos↓
Gerimpeld boogsterrenmos↓
Gewone haarmuts↓
Groot rimpelmos↓
Grijze haarmuts ↓
Bij de grijze haarmuts heeft het
blad een getande glashaar
Klein snavelmos ↓
Gewoon dikkopmos↓
Gewoon kantmos ↓
Gewoon kantmos↑
Op de vochtige beschaduwde kalkhoudende leem
Kleivedermos↓
Gewoon kleimos ↓
← Gewoon kantmos groeide
er in een los bleekgroen matje.
Het is eenhuizig. Perianthen worden soms aan de
stengeltoppen gevormd.
Een vruchtgal en een bloemgal.
Elzenvlag
Op de vruchten van de Zwarte els groeide de Elzenvlag. Het is een parasitaire schimmel. [Taphrina alni] De sporen ontwikkelen zich in zakjes
Bloemkoolgal
Een bloemgal zat op de Es. Deze gal wordt ook wel bloemkooolgal genoemd. De naam Esbloemklompjes kwam ik ook tegen.
Ze worden veroorzaakt door de Essenbloesemmijt.
Aceria fraxinivora
Kapjesvingermos Groot dooiermos
Literatuur verwijzing van Nico
Het best is de serie "Corticiaceae of North Europe" door John Eriksson et al.. Acht deeltjes, engelstalig, met sleutels, beschrijvingen en prachtige tekeningen van de microscopie, maar helaas nauwelijks meer te krijgen. Er zijn wel kopieën in omloop. Recenter is deel 12 van de reeks Fungi Europaei, Corticiaceae, van A. Bernicchia (ital/engels). Dat is meer op Zuid-Europa gericht, maar de sleutels zijn goed bijgewerkt; en er staan kleurenfoto's in.
De Staddijk bezocht.