Coğrafi Bilgi Teknolojilerindeki Gelişmeler

Işığında Stratejilerin Belirlenmesi

Doç. Dr. Arif Çagdas AYDINOGLU

Data archive Geojson Python Plugin Java script Object oriented programming Java Web application

Geoprocessing Html5 Smartphone mobile GPRS RESTful Semantic web Harmonization Geoportal

ISO/TC211 standards 19107, 19109 OSM (Open Street Map) UAV (Unmanned Aerial Vehicle) Drone GNSS (Global

Navigation Satellite System) Mass data Open data Crowd sourcing VGI (Voluntary Geographic Information)

Big data Radar Remote Sensing, SAR (Sidelooking Airborne Radar) Geomarketing 2D Semantics

OBIA (Object Based Image Analysis) 4D BIM (Building Information Model) Data archive Augmented reality

Indoor GML / City GML 4D Web platforms System architectur e OGC services (Open GIS Consortium)

Web processing services SDI service components UAV LiDAR (Light Detection and Ranging) Mobile GISPoint cloud

analysis Programming in Python UML (Unified Modelling Language) XML (Extensible Markup Language) Qualitative

GIS Open source software Citizen Science Data Quality SDI TUCBS TRGUS KBS Smart Cities ….

KAPSAM • CBS >> KVA >> Bulut… Büyük veri…

• INSPIRE / TUCBS örnek yaklaşımlar

• Eğitim ve Kapasite geliştirme ihtiyacı

• CBS Stratejisi belirlenmesi

1950s …1960 ... 1980 ... 1990 … 2000s…. 2007

• Veri politikası eksikliği

• Koordinasyon eksikliği

• Veri standart eksikliği

• Yetersiz ve kalitesiz veri setleri

• Verinin tekrarlı üretilmesi

• Karar destek ve uygulama

ihtiyaçlarını karşılamaması

Coğrafi Veri Altyapısı - eksiklikler

…

Adres

İdari Birim

…

Eşyükselti

Nehir

Metaveri

Metaveri

…

Toprak

Arazi Kullanım

Metaveri

…

Topografya

Hidrografya

Metaveri

VERi ÜRETİCİSİ/SAĞLAYICISI

…

…

KULLANICILAR

CBS Portal

Metaveri

Katalog

Kullanıcı 1

Kullanıcı 2

Kullanıcı n

…

İletişim Ağı

Coğrafi veriler üretildiği veya güncellendiği yerde yönetilmesi Ortak yaklaşım ve standartlarla üretilmesi…

TC211

Coğrafi Veri Altyapısı - ihtiyacı

TO: Topografya

BI: Bina Toprak

Üretim ve Endüstriyel Hizmetler

Tarım tesisleri

Enerji kaynakları

Habitatlar ve Biotoplar

Türlerin dağılımı

Korunan / Sınırlı Bölgeler

Nüfus dağılımı

Altyapı ve Kamu Hizmetlri Akıllı Şehirler

Çevresel Etki Değerlendirme

Risk Yönetimi

…

sağlık

emisyon

enerji

Farklı kaynaklardan veri setleri

Coğrafi Veri Altyapısı – birlikte çalışabilirlik

EK-1 EK-3

1. Coğrafi Referans Sistemleri

2. Coğrafi Grid Sistemleri

3. Coğrafi Yer İsimleri

4. İdari Birimler

5. Ulaşım Ağları

6. Hidroğrafya

7. Koruma Alanları

1.İstatistik Veriler

2. Binalar

3. Toprak

4. Jeoloji

5. Arazi Kullanım

6. İnsan Sağlığı ve Güvenliği

7. Kamu Hizmeti Tesisleri

8. Üretim ve Endüstri Tesisleri

9. Tarım Tesisleri

10. Nüfus Dağılımı – Demografi

11. Sınırlandırılan ve Korunan Bölgeler

12. Doğal Afet Alanları

13. Atmosferik Durumlar

14. Meteorolojik Detaylar

15. Oşinografik Detaylar

16. Deniz Bölgeleri

17. Biocografik Bölgeler

18. Habitat Bölgeleri

19. Hayvan ve Bitki türlerinin dağılımı

EK-2

1. Sayısal Yükseklik Verileri

2. Adres

3. Tapu ve Kadastro Bilgileri

4. Arazi Örtüsü

5. OrtoFoto Görüntüler

• INSPIRE Direktifi ve ilgili mevzuat

• Veri standartları (34 cografi veri teması için)

• Verilerin birlikte çalışabilirlik ve paylaşım esasları

• Metaveri

• INSPIRE Portal ve elektronik ağ servisleri

INSPIRE- Avrupa Coğrafi Veri Altyapısı

2017’ye kadar 2020’ye kadar

INSPIRE için işbirliği

• İzleme ve raporlama

• Şeffaflık ve Kapsayıcılık

• MIF ağı ile paydaşlara danışma

• Üye devletlerin uygulama desteği

• Farklı politika alanlarına çözüm arayışı

TKGM

E-dönüşüm (2003)

Eylem – 47 (2003)

Eylem – 36 (2005)

KYM – 75 (2006-2010)

CBS GENEL MÜDÜRLÜĞÜ (2011- … )

TUCBS

• Tüm uygulama ihtiyaçlarını karşılayan veri standardı tasarlamak ve kullanmak karmaşıktır.

• GML karmaşıklığından, uygulanabilir alternatif veri kodlaması tartışılmalıdır.

• Veri üretim metodolojisi ve servis işleri için uygulama dökümanları gereklidir.

• Veri/Servis üretiminde örnek uygulama gerekmektedir. • Kurumsal paydaşlar ulusal düzeydedir. Yerel düzeydeki gerçek

veri üreticisi aktörler etkin olmalıdır. • Küçük kurumlarda deneyim ve kaynak eksikliği söz konusudur. • Kamu ve özel sektör koordinasyonuna ihtiyaç duyulmaktadır. • CVA uygulama ve gelişimi için araştırma ihtiyacı mevcuttur. • Tüm paydaşların deneyim paylaşımına ihtiyaç vardır. • Metaveri tüm veri seti ve servisleri için üretilmelidir. • Veri politikası olarak Açık Veri > Açık Servis yaygınlaşmalıdır. • Veri paylaşımında ve fiyatlandırmada en kolay yöntem

seçilmelidir.

Coğrafi Referans Sisteml. Coğrafi Grid Sistemleri Temel/Sıklaştırma Ağları

Jeodezi JD

Göl/Göletler Nehir/Dere Oşinografik Detaylar Deniz / Bölgeleri

HI Hidrografya

Fizyografya/Hipsografya Sayısal Yükseklik Verileri Batimetri Kıyı Kenar Çizgisi

TO Topografya

Arazi Örtüsü/Kullanım Arazi Örtüsü AR

İdari Birimler Sorumluluk Bölgeleri

IB İdari Birim

Tapu/Kadastro TK Tapu/Kadastro

Karayolu Havayolu Demiryolu Denizyolu Ulaşım Tesisleri

Ulaşım UL

Jeoloji Jeo-morfoloji Toprak

JF Jeofizik/Çevre

Bitki Örtüsü Biyocografik Bölgeler Habitat Bölgeleri Türlerin Dağılımı (Bitki/Hayvan)

BI Biyoçeşitlilik

Meteorolojik Hava ve atmosferik durum İklim Bölgeleri

HA Hava/İklim

İçmesuyu Kanalizasyon Haberleşme Doğalgaz Petrol Boru Elektrik Jeo Termal

AL Altyapı

Bölge Planı Çevre Düzeni Planı İl Çevre Düzeni Planı İmar Planı

PL Plan Bölgeleri

Tarihi-Doğal Özel Çevre Koruma Bölg. Askeri Yasak Bölg. Kentsel Koruma Bölg. Havza Bölg.

YA Yasak/Koruma

Ekosistem Kaynakları Su Kaynakları Tarımsal/ToprakKaynaklarıOrman Kaynakları Balıkçılık Kaynakları Jeolojik Kaynaklar Yenil. Enerji Kaynakları

DO Doğal Kaynaklar

Kentsel ve Kırsal Yerleşim Nüfus Dağılımı /Demografi Turizm Varlıkları Kültür Varlıkları İnsan Sağlığı ve Güvenliği

SO Sosyal/Kültür

Y

A

P

A

Y

D

O

Ğ

A

L

TEM

EL V

ERİ

TEM

ATİK

VER

İ

Ortofoto Görüntü Uydu Görüntüsü

Ortofoto OR

Adres Yer İsimleri Numarataj

AD Adres

Bina Kamu/Tarım/Endüstri Tes. Ticari Hizmet Tes.

BI Bina

TUCBS Kavramsal Model Bileşenleri ilkeler ve esaslar, referans modeli, ölçek-çözünürlük ve genelleştirme yaklaşımları, genel detay modeli, detay kataloğu, uygulama şeması kuralları, geometri, topoloji, coğrafi nesnenin tanımlanması, zamansal yönetimi, metaveri, veri kalitesi ve veri paylaşımı …

Örnek Uygulama: TUCBS veri temaları

TUCBS:BI

TUCBS:TK TUCBS:ID TUCBS:UL

class Capraz Iliski

«FeatureType»

Adres

+ konum: CografiKonum [1..*] {ordered}

+ konumlayici: AdresKonumlayici [1..*] {ordered}

+ tucbsNo: NesneTanimlayici

«voidable, l ifeCycleInfo»

+ versiyonBaslangicTarihi: DateTime

+ versiyonBitisTarihi: DateTime [0..1]

+ versiyonNo: CharacterString

«FeatureType»

DisKapi

+ eskiKapiNo: Integer

+ geometri: GM_Point

+ kapiNo: CharacterString

+ kapiTuru: NumaratajTipi

+ uavtNo: Integer

+ yerlesimAcisi: Real

«FeatureType»

AdresBilesenleri

+ tucbsNo: NesneTanimlayici

«voidable, l ifeCycleInfo»

+ versiyonBaslangicTarihi: DateTime

+ versiyonBitisTarihi: DateTime [0..1]

«FeatureType»

CSBM

+ csbmAdi: CharacterString

+ csbmKodu: Integer

+ csbmTuru: CharacterString {ordered}

«voidable»

+ sabitTanitimNumarasi: CharacterString [0..1]

«FeatureType»

IdariBirimAdi

+ il: CharacterString

+ ilce: CharacterString

+ Kod: IdariBirimKodu

+ mahalle/koy: CharacterString

«FeatureType»

KapiNo

+ disKapiNo

+ icKapiNo: CharacterString [0..1]

+ turu: NumaratajTipi

«FeatureType»

ID::MahalleKoy

«FeatureType»

UL::YolHatti

«FeatureType»

UL::YolTanitimi«FeatureType»

TK::Parsel«FeatureType»

BI::Bina

+Numarataj

0..1

+AdresDisKapi

1

+bilesen 3..*

1 0..*

+Detay

«voidable»

0..1

1

1..*

1

1..*

1

0..2

1..*

1..*

1

Örnek Uygulama: TUCBS.AD teması

• TUCBS.IB = INSPIRE.AU (deniz bölgeleri hariç)

• Türkiye’ye özgü kısıtlayıcılar ve yeni alt detay tipleri üretilmiştir.

Örnek Uygulama: TUCBS.IB İdari Birim

TUCBS.IB

İdari Birim hiyerarşisi

Verilerin birlikte çalışabilirliği için GML; • Yazılım / donanım bağımsız • GML3.X veri değişim formatı ile uyumlu

Örnek Uygulama: TUCBS.GML

ETL

ETL

Örnek Uygulama: TUCBS ve INSPIRE

Örnek Uygulama: TUCBS.GML

Örnek Uygulama: TUCBS.GML

Örnek Uygulama: TUCBS.GML

Örnek Uygulama: TUCBS.IB >> INSPIRE.AU

Örnek Uygulama: TRGIS.IB INSPIRE.AU in QGIS

Bulut Bilişim Cloud Computing

Büyük veri Big data

hacim Çeşitlilik Hız Gerçeklik …

Büyük veri Big data

Vatandaş Bilimi- IOT, Sensors, VGI, Crowdsourcing, Sosyal medya

http://government-2020.dupress.com/driver/geospatial-technology/

Vatandaş Bilimi- Sensörler, VGI, Crowdsourcing, Social media

Eğitim ve Kapasite Geliştirme ihtiyacı

• CBS eğitimleri, geleneksel yaklaşımlarına dayalı !

• VERİ- Veritabanı ve verilerin birlikte çalışabilirliği gelişen trend

• Açık veri yönetiminde ISO/TC211 ve OGC standartları hakkında bilgisizlik ve yetersizlik

• Büyük veri, açık veri, veri madenciliği, gerçek zamanlı ve sensörlerden otomatik veri işleme …

• Veri üretim ve konumlandırma teknolojilerinde yeni yaklaşımlar; Crowdsourcing, LIDAR, sensör verisi… Manuel veri girişi ve sayısallaştırma halen yaygın kullanılmaktadır.

• WEB/MOBİL- Masaüstü CBS içeriği, SYM, Bulut bilişim vb. gelişen içerikle yenilenmelidir. Farklı tematik alanlar için ontoloji tabanlı araçlar gereklidir.

Önem kazanacak konu başlıkları ?

• PROGRAMLAMA- en azından uygulama kullanımı için script veya modül program geliştirilebilmelidir.

• SEKTÖR beklentileri ve eğitim materyaller arasında uyumsuzluk

• Sektörün geliştirdiği teknolojilerin eğitim müfredatına girmesi için üniversitelerle işbirliği ihtiyacı

• Sektörün çok disiplinli beklentilerine göre daha dar kapsamlı içerik

• Ortak müfredat geliştirilmesi ile benzer ve yeterli bilgi düzeyine erişilmeli

• Web tabanlı iletişim platformu, sektör- akademi- kurum- üniversite arası farklındalık ve işbirliği

Önem kazanacak konu başlıkları ?

Eğitim ve Kapasite Geliştirme ihtiyacı

Sürdürülebilir ve süreç bazlı...

CBS Stratejisi

CBS Stratejisi

POLİTİKA

TEKNOLOJİ

EKONOMİK

SOSYAL

Kamu- Özel sektör-

Üniversite-Halk koordinasyonu

Açık Veri ve basit

paylaşım/fiyat politikaları

Koordinasyon ve paydaşların rollerinin net tanımlanması

Uygulamada standartlara

uyum

Veri toplamada

yeni teknoloji ve yaklaşımlar

Bulut platform hizmeti sağlama

Kamu yönetimi ve

bilgi toplumu reformu

Ulusal politikalarda ilgiyi sağlama

Veri paylaşım politikasının

ekonomik etkisi

Ortak yatırım takibi ve

planlaması yapılması

Veri üretmede halk

katılımının sağlanması

Eğitim ve kapasite

geliştirme faaliyetleri

Farkındalık artırılması için dökümantasy

on

Diğer paydaşlarla uygulama /tecrübe paylaşımı

Veri paylaşım politikasının

ekonomik etkisi

Veri/servis üretilmesi için

metodoloji geliştirme

• Ulusal CBS vizyonu için Ulusal Coğrafi Veri Altyapısı kurulması koordinasyon yapısı temel alınabilir.

• Üst kurul, vizyon ve amaçları belirleyecektir.

• Alt çalışma komisyonları, kamu- özel sektör- üniversite katılımıyla arama ve ortak akıl çalıştayları yapacaktır.

CBS Stratejisi

• Ülke politikalarına uyumlu Türkiye Ulusal CBS 2023 Stratejisi belirlenmelidir.

• Vizyona bağlı belirlenen Amaçlar için; - Eylemler - Mevcut durum - İşler - Uygulayıcılar belirlenmelidir.

• Tüm kurumsal paydaşların ortak yatırım programını içermelidir.

• Araştırma öncelikli alanları ifade etmelidir.

• Özel sektör ve halk katılımını sağlayacak yaklaşımlar içermelidir.

CBS Stratejisi

Veri ve servis paylaşımı

Veri ve servis Bulma/keşif

Verilerin Birlikte çalışabilirliği

Kaynakların kullanımı

Web Harita Servisleri

Koordinasyon

Eğitim ve Teknik destek

CBS Platformu / Portalı

CBS Stratejisi

CBS Genel Müdürlüğü, Ulusal CBS kurulmasında teknik destek birimi oluşturulmalıdır.

• CBS platformu; bulut bilişim bileşenlerine dayalı, karar destek ve politika geliştirilmesi hizmetlerini sağlamalıdır.

• Kurumsal paydaşların uygulamalarını geliştirmesi için araçlar sağlamalıdır.

• Veri sağlayıcısına yönelik geliştirilen uygulamalar ile farklı kurumlardan gelen standart temel coğrafi veri setleri dışında; halk, algılayıcılar ve modellerden gelen heterojen veri setleri, sosyal medya analizini içeren verileri yönetebilmelidir.

• İlgili teknoloji ve altyapı desteği için gereksinimler iyi belirlenmelidir.

• İş/işlem akışında kişilerin rolleri tanımallarlanmalıdır.

CBS Stratejisi

Teşekkürler...

Doç.Dr. Arif Çağdaş AYDINOĞLU

Gebze Teknik Üniversitesi

Türkiye

web: www.arifcagdas.com

e-mail: arifcagdas@gmail.com