cooltura.co.uk 13 grudnia 2014 50 (560)

NIEWOLNICYNIEWOLNICYBIALIBIALI

W środku

część pierwsza

Świątecznego

Nięzbędnikaczęść pierwsza

Świątecznegoczęść pierwsza

Świątecznegoczęść pierwsza

NięzbędnikaŚwiątecznego

NięzbędnikaŚwiątecznego

Kontrowersyjny„ZIELONY MOST”

PASOŻYTY na zasiłkach

560-COVER.indd 1 09/12/2014 17:03:27

Offers valid from 10/12/2014 to 30/12/2014. Selected stores, lines and availability. Offers apply to online orders delivered by 30/12/2014. Online delivery charges apply. Tago Gingerbread with Strawberry Filling 160g 75p/100g, Mieszko Cherrissimo 120g £1.25/100g, Mieszko Michaszki 220g 68p/100g, Krakus Sauerkraut 900g 13p/100g, Krakus Red Borsch Soup 1L 15p/100ml, Winiary Mayonnaise 400g 40p/100g, Lisner Herrings Cream Sauce 280g 36p/100g, Lisner Vegetable Salad 250g 40p/100g, Lisner Rollmops with Onion 200g 50p/100g.

Krakus Sauerkraut 900g £1.15

2 for

£2 Mix & Match

Krakus Red Borsch Soup 1L £1.50

Winiary Mayonnaise 400g £1.60

2 for

£2 Mix & Match

Tago Gingerbread with Strawberry Filling 160g £1.20

Mieszko Cherrissimo 120g £1.50

Mieszko Michaszki 220g £1.50

Special offers on favourites for

GWIAZDKA AT SAINSBURY’S

For these and more great deals or to find your nearest store, visit sainsburys.co.uk/worldfoods

£1 each

Lisner Herrings Cream Sauce 280g £1.50 £1

Lisner Vegetable Salad 250g £1.20 £1

Lisner Rollmops with Onion 200g £1.45 £1

Path:

Trim: Bleed:

Date:DI:

PRE PRESS 1

7047125-2_SB_CoolTura_1312.indd 1 27/11/2014 11:59560-MAKIETA 1 01-23.indd 2 09/12/2014 16:32:57

Offers valid from 10/12/2014 to 30/12/2014. Selected stores, lines and availability. Offers apply to online orders delivered by 30/12/2014. Online delivery charges apply. Tago Gingerbread with Strawberry Filling 160g 75p/100g, Mieszko Cherrissimo 120g £1.25/100g, Mieszko Michaszki 220g 68p/100g, Krakus Sauerkraut 900g 13p/100g, Krakus Red Borsch Soup 1L 15p/100ml, Winiary Mayonnaise 400g 40p/100g, Lisner Herrings Cream Sauce 280g 36p/100g, Lisner Vegetable Salad 250g 40p/100g, Lisner Rollmops with Onion 200g 50p/100g.

Krakus Sauerkraut 900g £1.15

2 for

£2 Mix & Match

Krakus Red Borsch Soup 1L £1.50

Winiary Mayonnaise 400g £1.60

2 for

£2 Mix & Match

Tago Gingerbread with Strawberry Filling 160g £1.20

Mieszko Cherrissimo 120g £1.50

Mieszko Michaszki 220g £1.50

Special offers on favourites for

GWIAZDKA AT SAINSBURY’S

For these and more great deals or to find your nearest store, visit sainsburys.co.uk/worldfoods

£1 each

Lisner Herrings Cream Sauce 280g £1.50 £1

Lisner Vegetable Salad 250g £1.20 £1

Lisner Rollmops with Onion 200g £1.45 £1

Path:

Trim: Bleed:

Date:DI:

PRE PRESS 1

7047125-2_SB_CoolTura_1312.indd 1 27/11/2014 11:59560-MAKIETA 1 01-23.indd 3 09/12/2014 16:33:00

006 W OBIEKTYWIE

008 NA WYSPACH

014 PRZEGLĄD PRASY BRYTYJSKIEJ

020 GOSPODARKA

022 PORADNIK

024 TEMAT NUMERUBiali niewolnicy

030 KOMENTARZ TYGODNIAPasożyty na zasiłkach

032 NASZE SPRAWYStowarzyszenie Polskich

Kombatantów

036 WYDARZENIA44. Bal Polski

037 ŚWIĄTECZNY DODATEK MAGAZYNU „COOLTURA”

062 OGŁOSZENIA DROBNE

088 KRZYŻÓWKA

089 HOROSKOP

POLISHWEEKLYMAGAZINE

Unit 6, King Street Cloisters, Clifton Walk, London W6 0GY GODZINY OTWARCIA: 9.00 – 17.00

TEL: 020 8846 3615 FAX: 020 8741 9490

www.cooltura.co.uk, info@cooltura.co.uk

REDAKTOR NACZELNYKORDIAN KLACZYŃSKI

kordian@cooltura.co.uk, wew. 256

DZIENNIKARZEPIOTR DOBRONIAK

dobroniak@cooltura.co.uk, wew. 261SYLWIA MILAN

sylwia@cooltura.co.uk MARCIN URBAN, wew. 248

m.urban@cooltura.co.ukKAROLINA ZAGRODNAkarolina@cooltura.co.uk

DARIUSZ A. ZELLERdarek@cooltura.co.uk, wew. 255

DZIAŁ GRAFICZNY wew. 260 JAREK JORDAN jj@cooltura.co.uk

AGATA OLEWIŃSKA agata@cooltura.co.ukTOMEK WOŹNICZKA sergei@cooltura.co.uk

WSPÓŁPRACOWNICYLIDIA BARC / TOMASZ BOREJZA / MAŁGORZATA DEMETRIOU

/ MAGDALENA GIGNAL / PIOTR GULBICKI / SERGIUSZ HIERONIMCZAK / ŁUKASZ MARCZEWSKI / ANDRZEJ ŚWIDLICKI /

TOMASZ WILCZKIEWICZ / RADOSŁAW ZAPAŁOWSKI

KOREKTA MAGDALENA JORDAN m.jordan@cooltura.co.uk

MARKETING I REKLAMAmarketing@cooltura.co.uk

DYREKTOR DZIAŁU MARKETINGU I REKLAMYKRZYSZTOF CHOWANIEC kc@cooltura.co.uk, wew. 244

MENADŻER DZIAŁU MARKETINGU I REKLAMYJOANNA ROŻEK joanna@cooltura.co.uk, wew. 246

SPECJALIŚCI ds MARKETINGU I REKLAMYEWA CHMIEL evach@cooltura.co.uk, wew. 250

GRZEGORZ URBANEK g.urbanek@cooltura.co.uk, wew. 249

DZIAŁ OGŁOSZEŃ I PRENUMERATA

EWA SUŁKOWSKA-LEŚNIARA drobne@cooltura.co.uk

prenumerata@cooltura.co.ukewa@cooltura.co.uk

0208 846 3614

KSIĘGOWOŚĆ RADOSŁAW STASZEWSKI radek@cooltura.co.uk

KATARZYNA CEGIEŁKA kate@cooltura.co.uk

DYSTRYBUCJA distribution@cooltura.co.ukWYDAWCA Sara-Int Ltd.

ISSN 1743-8489

Poglądy zawarte w felietonach i listach do redakcji są osobistymi przekonaniami ich autorów i nie zawsze pokrywają się z przekonaniami redakcji Cooltury. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych i zastrzega sobie

prawo do skracania i prze reda go wy wania tekstów. Publikowanie zamieszczonych teks tów i zdjęć bez zgody redakcji jest niezgodne

z prawem. Strony depeszowe redagowane są w oparciu o materiały Polskiej Agencji Prasowej.

W NUMERZE 560.

coolturamagazine #coolturaUK issuu.com/cooltura tablet / smartfon

030016

012

ŚWIĘTA2014część pierwsza

ŚWIĘTAŚWIĘTAŚWIĘTAŚWIĘTAŚWIĘTA2014część pierwsza

Okładka: AGATA OLEWIŃSKA

KOMENTARZ TYGODNIAPasożyty na zasiłkach

ŚWIĘTA2014

560-MAKIETA 1 01-23 COPY.indd 4 09/12/2014 17:01:42

560-MAKIETA 1 01-23.indd 5 09/12/2014 16:33:09

006

Okręt Królewskiej Marynarki Wojennej HMS St Albans (z lewej) stoi na Tamizie w pobliżu Tower Bridge, przycumowany do

krążownika HMS Belfast. Ta nowoczesna fregata typu 23 przybyła niedawno do Londynu, gdzie będzie gospodarzem wielu imprez i uroczystości. Statek zademonstruje swoje możliwości między innymi poprzez starty z jego pokładu helikoptera Merlin Mark 2.

Okręt przypłynął poimprezować

Zdjęcie tygodniaTaki jesT londyn

560-MAKIETA 1 01-23 COPY.indd 6 09/12/2014 17:02:27

Fot.

PAP/

EPA

/Kei

th M

orga

n/Br

itish

Min

istr

y of

Def

ence

560-MAKIETA 1 01-23.indd 7 09/12/2014 16:33:13

008 WIADOMOŚCINA WYSPACH

Ofiary współczesnego niewolnictwaW Wielkiej Brytanii jest do 13 tysięcy ofiar handlu ludźmi, wyzysku seksual-nego i innych form współczesnego nie-wolnictwa – poinformował brytyjski rząd w specjalnym raporcie.

Chodzi o kobiety i dziewczęta zmuszane do prostytucji, źle opłacaną służbę domową, ludzi zmuszanych do źle opłacanej pracy na farmach, w fabry-kach, na statkach rybackich itp.

– Pierwszym krokiem do zwalcze-nia tej plagi współczesnego niewolnic-twa jest przyznanie, że ono istnieje – mówi szefowa resortu spraw wewnętrz-nych Theresa May. Podkreśliła, że skala tego problemu w Wielkiej Brytanii jest „wstrząsająca” i że zawarte w rapor-cie dane oznaczają konieczność pilnego podjęcia działań.

Raport jest elementem rządo-wej strategii w walce z handlem ludźmi i współczesnym niewolnictwem. Wła-dze podkreślają, że oszacowanie rzeczy-wistej liczby ofiar jest trudne, ponieważ wiele z nich boi się zgłosić na policję bądź w ogóle nie ma takiej możliwości.

Według danych Agencji ds. Walki z Przestępczością (National Crime Agency) w 2013 r. zgłoszono 2744 przypadki współczesnego niewolnictwa.

Wiele ofiar pochodzi z zagranicy, ale władze podkreślają, że problem współ-czesnego niewolnictwa dotyczy także Brytyjczyków – dorosłych i dzieci.

Ulice handlowe z trzema schodamiSklepy i restauracje przy głównych ulicach handlowych miast w Wielkiej Brytanii są „szokująco” mało dostępne dla osób niepełnosprawnych – wynika z audytu zamówionego przez rząd. Jak podał portal BBC News, pod tym kątem przyjrzano się ponad 30 tys. placówek.

» Tysiące z nich nie zdołało zaadaptować pomieszczeń do

potrzeb niepełnosprawnych klientów. Jedna piąta sklepów jest niedostępna dla osób poruszających się na wózkach. Jedynie 15 proc. restauracji i sklepów jest wyposażonych w pętlę indukcyjną – urządzenie współpracujące z apara-tami słuchowymi. Trzy czwarte restau-racji nie adresuje swojej oferty do osób z upośledzeniami wzroku.

Z 30 tys. placówek każdą odwie-dzili osobiście przedstawiciele Disa-bledGo – serwisu monitorującego usługi dostępne dla osób niepełno-sprawnych. To największy taki audyt w Wielkiej Brytanii.

Podczas audytu proszono też wiel-kie sieci handlowe o informacje na temat udogodnień dla osób niepełno-sprawnych. Jedynie 4 proc. z przed-siębiorstw odpowiedziało na pytanie na ten temat.

Przedstawiciel brytyjskiego rządu ds. osób niepełnosprawnych Mark Har-per, który zlecił audyt, zwrócił uwagę, że

w ten sposób firmy tracą potencjalnych klientów. – Jedna piąta ludności Wiel-kiej Brytanii to osoby z niepełnospraw-nością. Siła nabywcza tych osób i ich gospodarstw domowych sięga ponad 200 mld funtów. Poprawienie dostęp-ności to oczywistość – podkreślił.

Z audytu wynika, że mniej niż 1/3 sklepów towarowych ma przebieral-nie przystosowane dla osób niepełno-sprawnych. Odpowiednio przystoso-wanych toalet nie ma 40 proc. restau-racji i 1/3 domów towarowych. Dwie trzecie pracowników w sklepach deta-licznych nie zostało przeszkolonych, jak należy pomóc niepełnosprawnym klientom.

Zarazem w innym materiale na temat audytu BBC podaje opinię czy-telników, którzy sami prowadzą firmy. Wskazali oni, że gdy starali się dosto-sować swoje placówki do potrzeb osób niepełnosprawnych, napotkali trudno-ści z powodu nieelastycznych przepi-sów dotyczących zagospodarowania przestrzennego. «

560-MAKIETA 1 01-23.indd 8 09/12/2014 16:33:15

560-MAKIETA 1 01-23.indd 9 09/12/2014 16:33:16

010 WIADOMOŚCINA wyspAch

Aresztowani pod zarzutem terroryzmu

Bank choinek

» Brytyjska policja zatrzymała w zeszły czwartek siedem

osób pod zarzutem prowadzenia i wspierania działalności terrorystycz-nej. Dwie osoby aresztowano w Lon-dynie, a pięć na południu Walii.

W brytyjskiej stolicy zatrzymano dwóch mężczyzn w wieku 33 i 40 lat; pierwszego – pod zarzutem udziału w przygotowaniu aktów terroru, a drugiego za posiadanie i dostarcza-nie fałszywych dokumentów. Policja poinformowała, że w związku z tymi zatrzymaniami prowadzone są dalsze

poszukiwania w czterech miejscach w Londynie i jednym w Stoke.

Pięć osób zatrzymano w Cardiff i Barry w południowej Walii z powodu podejrzeń o wspieranie nielegal-nych organizacji. Według policji obie sprawy nie są ze sobą powiązane.

Aresztowania w Londynie mają jednak związek z wcześniejszymi zatrzymaniami w porcie w Dover oraz też w Londynie. W Dover zatrzy-mano cztery osoby, które miały brać udział w działalności terrorystycz-nej i nielegalnym przemycie ludzi.

Pod zarzutem terroryzmu zatrzy-mano także dwie osoby we wschod-nim Londynie.

Zarówno czwartkowe areszto-wania w stolicy, jak i wcześniejsze w Dover mają, według nieoficjalnych informacji, związek z działalnością ekstremistyczną w Syrii.

Brytyjskie służby obawiają się, że niektórzy obywatele brytyjscy, którzy próbowali wziąć udział w konflikcie zbrojnym w Syrii po stronie Państwa Islamskiego, po powrocie planują zamachy w Wielkiej Brytanii. «

» Mieszkanka Anglii zebrała przed tegorocznym Bożym Narodze-

niem 150 sztucznych choinek, by roz-dać je osobom, których nie stać na kupno drzewka. W ten sposób chce odwdzię-czyć się za gest sprzed lat, gdy choinkę, na którą nie miała pieniędzy, podaro-wał jej sąsiad.

Hayley Dolbear z miasta March w hrabstwie Cambridgeshire zaapelo-wała w zeszłym roku, by osoby, które mają w domach zbędne choinki, prze-kazały je potrzebującym. W odpowiedzi ludzie znosili sztuczne drzewka do orga-nizacji charytatywnych, a także po pro-

stu pod drzwi pani Dolbear. Przynieśli też „stosy” ozdób choinkowych.

– Kilka lat temu musiałam zdecy-dować, czy kupić prezenty dla dwojga moich dzieci, czy też choinkę. Kiedy sąsiad zaproponował mi choinkę, której nie potrzebował, po prostu się rozpłaka-łam – powiedziała kobieta portalowi BBC News. Teraz jej sytuacja materialna jest już o wiele lepsza i Dolbear postanowiła zebrać choinki, by – jak mówi – przeka-zać „radość z Bożego Narodzenia” innym ludziom będącym w potrzebie.

W ciągu roku jeden z jej przyja-ciół przechowywał zebrane drzewka

i ozdoby. Następnie trafiły one do przedsionka miejscowego kościoła anglikańskiego, gdzie są przygotowy-wane do dystrybucji. Wikariusz para-fii powiedział, że chętnie się zgodził, gdy pani Dolbear zapytała, czy może zostawić „trochę drzewek” w świą-tyni. – Nie oczekiwałem, że będzie ich 150, ale pomysł uważam za wspaniały – powiedział.

Od zeszłego wtorku część choinek zebranych dzięki apelowi pani Dolbear zaczęto rozdawać w banku żywności w March, kolejne trafią też do pobliskiego miasta Wisbech. «

560-MAKIETA 1 01-23.indd 10 09/12/2014 16:56:34

560-MAKIETA 1 01-23.indd 11 09/12/2014 16:56:46

012 WIADOMOŚCINa Wyspach

» Po zlokalizowanej na południowym

brzegu Tamizy gminie Lambeth projekt budowy Garden Bridge zaakcep-towały także władze gminy Westminster, ale tylko pod warunkiem że Transport for London (TfL), firma odpowiedzialna za komunikację publiczną w stolicy, zgodzi się pokryć koszty utrzymania mostu, sza-cowane na 3,5 mln funtów rocznie.

Projekt czeka teraz na podpis bur-mistrza Londynu Borisa Johnsona, który jest jego gorącym orędownikiem. Media

wskazują, że most może stać się jedną z najwięk-

szych atrakcji turystycznych miasta ze względu na swój nietypowy wygląd. Będzie w całości obsadzony zielenią i ma stanowić miejsce spotkań towarzyskich.

Pomysł budowy mostu niemal od początku spotyka się jednak z gwałtow-nymi protestami, zarówno ze strony archi-tektów, jak i mieszkańców dzielnic, które miałyby z nim sąsiadować. Zdaniem tych pierwszych projekt negatywnie wpłynie

na inne walory turystyczne stolicy, mię-dzy innymi znacząco ograniczy widok na niektóre charakterystyczne punkty miasta w okolicy, takie jak katedra św. Pawła.

ZA DrOgI I nIebeZpIeCZnyZnacznie więcej obiekcji wobec inwesty-cji mają mieszkańcy miasta. Ich zdaniem Garden Bridge będzie nie tylko pierw-szym „zielonym” mostem na świecie, ale też najdroższym na świecie mostem pie-szym. Szacowany koszt budowy wynosi

„Zielony most” wzbudza kontrowersjeprojekt garden bridge, przypominającego ogród mostu pieszego w Londynie, zyskał akceptację władz gminy Westminster i potrzebuje jedynie podpisu burmistrza, jednak wśród architektów i mieszkańców budzi wiele kontrowersji.

Komputerowa wizualizacja Garden Bridge

Fot.

PAP/

EPA

/Aru

p

560-MAKIETA 1 01-23.indd 12 09/12/2014 16:33:23

175 mln funtów, z czego większość ma zostać pozyskana ze zbiórek publicznych.

Protestują też przeciw rosnącemu finansowaniu pro-jektu ze środków publicznych. Początkowo z tego źródła miało pochodzić zaledwie 4 mln funtów, z przeznacze-niem na opłacenie studium wykonalności i innych prac projektowych. Jednak później ta kwota wzrosła o 30 mln funtów zadeklarowanych przez TfL oraz kolejnych 30 mln funtów ze skarbu państwa.

Zdaniem mieszkańców przeznaczanie tak znaczących środków publicznych na most, który nie będzie nawet miał ścieżki rowerowej, jest niepotrzebne, a środki te lepiej zainwestować w oczekiwaną od dawna pieszą przeprawę w innej części miasta, na wschód od Tower Bridge.

Według londyńczyków szansa na to, że most znacząco ułatwi komunikację między dwoma brzegami Tamizy, jest niewielka – spodziewane natężenie ruchu turystycznego sprawi bowiem, że okoliczni mieszkańcy i tak wybiorą inne trasy, by dojechać do szkoły czy pracy. Co więcej, Garden Bridge Trust (GBT), instytucja zbierająca środki na budowę mostu, zastrzega sobie prawo do wyłączania przeprawy z ruchu pieszego na potrzeby zamkniętych imprez.

Projektowi towarzyszy jeszcze jeden znak zapytania: TfL nie jest obecnie zainteresowane wykładaniem środ-ków na utrzymanie mostu. Jeśli negocjacje w tej sprawie się nie powiodą, GBT będzie musiało pozyskać innego gwaranta, który zgodziłby się wykładać rocznie 3,5 mln funtów na konserwację przeprawy. W przeciwnym razie władze Westminsteru wycofają zgodę na budowę mostu i projekt przepadnie.

Kasa przyjdzie z imprezGBT ma jednak plan awaryjny, który zakłada, że niezbędne środki uda się pozyskać poprzez zamykanie mostu na 12 dni w roku na potrzeby prywatnych imprez oraz wynaj-mowanie fragmentu mostu w każdy weekend od maja do października. Krytycy twierdzą, że oba te rozwiązania jesz-cze bardziej ograniczą komunikacyjną przydatność mostu, a także zmniejszą jego dostępność dla turystów.

Inni przewidują katastrofę.– Stłoczenie 8 tys. osób na godzinę, bo taki jest prze-

widywany przepływ turystów przez most, na tak niewiel-kiej przestrzeni, którą planuje się jeszcze ograniczyć dla celów komercyjnych, to czyste szaleństwo grożące kata-strofą na skalę Hillsborough – uważa Michael Ball, szef Waterloo Community Development Group, organizacji monitorującej plany inwestycyjne dotyczące zagospoda-rowania przestrzeni w tej części Londynu. Jego zdaniem ze względów bezpieczeństwa policja nie powinna dopuścić do takiego natężenia ruchu pieszego na moście. W 1989 r. na stadionie Hillsborough w Sheffield podczas meczu piłkarskiego wybuchła panika; zginęło blisko 100 osób, a kilkaset zostało rannych.

Według zwolenników projektu władze miasta mogą wydać ostateczną zgodę w styczniu 2015 r. Jeśli tak się stanie, budowa mogłaby ruszyć w tym samym roku. Kry-tycy liczą jednak, że burmistrz zdecyduje się na dodat-kowe konsultacje w sprawie projektu, co dałoby szansę na jego odrzucenie. «

560-MAKIETA 1 01-23.indd 13 09/12/2014 18:30:56

014 WIADOMOŚCIPrasa na WysPach

EQ2 to Brytyjczyk

Jeden z najsłynniejszych i najbardziej ekskluzywnych transatlantyków na świecie.

Przygotowała: Sylwia Milan Źródło: Daily Mail

» QE2 czyli Queen Elizabeth II. Brytyjski statek pasażerski

zamówiony w 1964 roku, powstał w Clydeside pod koniec lat 60-ych za astronomiczną wówczas sumę 29 mln funtów. Uroczyście ochrzczony przez angielską królową w 1967 roku. Kom-fort i elegancja były jego znakiem roz-poznawczym. Na pokładzie gościł mię-dzy innymi prezydentów i gwiazdy. Podobnie jak Concorde został jednym z symboli wielkości Wielkiej Brytanii. Atlantyk przepływał średnio 30 razy w ciągu roku. W 2008 roku sprzedany prywatnemu inwestorowi za 50mln funtów i oflagowany banderą Zjedno-czonych Emiratów Arabskich.

Kiedy QE2 wypływała z Southamp-ton w swój ostatni rejs 11 listopada 2008, towarzyszyły jej tłumy ludzi na brzegu i sztuczne ognie. Miała dopły-nąć do Dubaju i zostać gruntownie wyremontowana. Nowy właściciel planował przerobić ją na ekskluzywny hotel przycumowany na stałe do słyn-nej sztucznej wyspy w kształcie plamy. Niestety światowy kryzys zatrzymał wszystkie prace. Sześć lat minęło. W tym momencie nie ma nadziei na jakiekolwiek szybkie zmiany. Ostat-nio mówi się, że statek zostanie prze-kształcony w pływający hotel w rejo-nach Azji. Wcześniej jednak powinien zostać wyremontowany, ale na to nie ma pieniędzy.

Wiele osób trzyma kciuki, aby QE2 ponownie dostała szanse wypły-

nięcia na szerokie wody. Dosłownie i w przenośni. To olbrzymia łódka legenda, która działa na wyobraź-nię milionów ludzi na całym świecie. Czym? Wagą 70 tys. ton, tysiącem osób załogi obsługującej prawie 2 tys. pasa-żerów, salą kinową na kilkaset osób, klubami nocnymi. Duma Wielkiej Bry-tanii potrzebowała tylko czterech dni na pokonanie Oceanu Atlantyckiego. To dwa razy szybciej, niż inne statki. Mogła płynąć do tyłu szybciej, niż jakikolwiek statek do przodu. Miała 294m długości i 32m szerokości, 13 pokładów, 22 windy, baseny, 7 restau-racji i kawiarni, oddział Harrodsa, centrum medyczne, siłownię, salony kosmetyczne, kaplicę, 9 silników die-sla, 3 kotwice. To znaczy, nadal ma tyle, ale… «

560-MAKIETA 1 01-23.indd 14 09/12/2014 16:33:25

przegląd prasy

PROFESJONALNE

Self-employed Firm Limited VAT

PROFESJONALNE

0208 846 3606Sara-Int LtdUnit 6 King Street Cloisters,Clifton Walk, London, W6 0GY

www.saraint.co.ukinfo@saraint.co.uk

Wszystkie usługi wykonujemy równieżKORESPONDENCYJNIE/ELEKTRONICZNIE

Konkurencyjne ceny!

»THE SUN

Pałac za cenę domu28-pokojową posiadłość w Devon razem z ziemią udało się kupić za cenę dwupokojowego mieszkania w Londynie. Jak to możliwe? Moreton House w Bideford sprzedano jako dom mieszkalny dla rodziny za jedyne 600 tys. funtów, ponieważ jest za duży i zbyt kosztowny w utrzymaniu – mówią agenci nieruchomości. Pałac ma między innymi 9 łazienek i salę balową.

»DAILY TELEGRAPH

Za porno do więzieniaZamieszczenie w internecie domowej produkcji filmu pornograficznego w akcie zemsty od niedawna grozi pozbawieniem wolności do lat dwóch. Nowe prawo już działa w UK. Skazano właśnie pierwsze osoby za wrzucenie do sieci nagich zdjęć i nagrań bez zgody partnera.

»DAILY MIRROR

Kiedy nie trzeba będzie robić nic?Sprzęt gospodarstwa domowego, który pojawił się w latach 50. ubiegłego wieku, zrewolucjonizował i ułatwił nam życie. Mowa tu o urządzeniach do prania, mycia, gotowania i sprzątania. Jednak naukowcy mówią, że to dopiero początek zmian na jeszcze większą skalę. W użyciu pojawią się gadżety między innymi regulujące zużycie energii.

»DAILY MAIL

Elvis czy Jezus?Obchodzenie świąt Bożego Narodzenia w tradycji chrześcijańskiej zanika w brytyjskich szkołach. Tylko 1/3 uczniów wystawia na scenie narodzenie Jezusa. Maryja i Józef gwałtownie tracą na popularności. Święta Bożego Narodzenia od jakiegoś czasu wielu Brytyjczyków traktuje jako święto zimy. Dzieciaki wolą przebierać się za Elvisa Presleya, kosmonautów czy piłkarzy. Kolędy nadal śpiewa 35 proc. (SM)

560-MAKIETA 1 01-23.indd 15 09/12/2014 16:33:26

016 WIADOMOŚCINa Wyspach

Gospodarka ma się coraz lepiejLepsze, niż przewidywano, wyniki brytyjskiej gospodarki oraz zapowiedź reform mających poprawić sytuację małych przedsiębiorstw to główne punkty zeszłotygodniowego wystąpienia kanclerza skarbu (ministra finansów) George’a Osborne’a w parlamencie.

» Tzw. Autumn Statement (jesienne oświadczenie) to od 2010 r.

coroczne wystąpienie ministra finansów przed parlamentem, zapowiadające przy-szłoroczne plany budżetowe i podsumo-wujące stan brytyjskiej gospodarki.

Osborne przedstawił najnowsze wyliczenia Office for Budget Responsi-bility (OBR), niezależnej od rządu insty-tucji odpowiedzialnej za kontrolę finan-sów publicznych, z których wynika, że Wielka Brytania jest obecnie najszyb-ciej rozwijającą się gospodarką w gru-pie G7. Przewidywany wzrost gospo-darczy ma wynieść w 2014 r. 3 proc.; poprzednie prognozy mówiły o 2,7 proc. W kolejnych pięciu latach wskaźnik ten ma się utrzymać na poziomie przynaj-mniej 2,2 proc.

Według OBR tylko w tym roku przy-było pół miliona nowych miejsc pracy, z czego 85 proc. to miejsca pełnoeta-towe, a bezrobocie ma w 2015 r. spaść do poziomu 5,4 proc.

Inflacja na koniec tego roku ma wynieść 1,5 proc., a w przyszłym roku spaść do 1,2 proc.

Według prognoz rządowych defi-cyt budżetowy w 2015 r. ma wynieść 76 mld funtów i spadać potem konse-kwentnie, by w 2018 r. przekształcić się w nadwyżkę w wysokości 4 mld funtów. Do 2020 r. budżet ma dysponować nad-wyżką w wysokości 23 mld funtów.

Osborne zapowiedział też sze-reg reform mających poprawić stan gospodarki. Po raz kolejny zamrożony ma zostać podatek paliwowy, a kon-cerny naftowe mają uzyskać kolejne ulgi podatkowe, które zapewnią wzrost wydobycia.

Kanclerz potwierdził także zapo-wiedziane wcześniej zmiany w syste-mie podatkowym, w tym zwiększenie kwoty wolnej od podatku do 10,6 tys.

funtów od kwietnia przyszłego roku. Podjęte mają być również działania w celu zapobieżenia unikaniu opodat-kowania przez międzynarodowe firmy – chodzi o 25-procentowy podatek od zysków wytransferowanych poza Wielką Brytanię, który ma przynieść nawet miliard funtów przychodów budżeto-wych w ciągu pięciu lat. Kolejne 4 mld funtów w tym samym okresie ma przy-nieść zaostrzenie przepisów pozwalają-cych bankom odliczać straty poniesione w czasie kryzysu finansowego od przy-szłych zysków.

Kanclerz poinformował, że wydatki na świadczenia socjalne będą o miliard

funtów niższe, niż zakładano w budże-cie. Potwierdził zamrożenie na dwa lata świadczeń dla osób pracujących. Zapo-wiedział także ograniczenie zasiłku dla bezrobotnych imigrantów. Utracą oni prawo do tego zasiłku, jeśli nie będą mieli „perspektyw znalezienia pracy” w ciągu sześciu tygodni.

Najwięcej uwagi w zapowiedziach medialnych poświęcano reformom mającym wesprzeć małe przedsiębior-stwa, głównie w sektorze handlowym, którym coraz trudniej jest konkurować z podobnymi firmami działającymi głów-nie w internecie. Osborne zapowiedział między innymi reformę stawek podatku, który obecnie naliczany jest przede wszystkim na podstawie wartości nie-ruchomości. W tej sytuacji najbardziej poszkodowane są firmy zlokalizowane przy głównych ulicach miast. Płacą one wielokrotnie wyższy podatek niż ich kon-kurenci, dla których podstawą działalno-ści jest handel internetowy.

Oprócz tego rząd przeznaczy blisko miliard funtów na gwarancje pożyczkowe udzielane przez banki małym i średnim przedsiębiorstwom. Uruchomiony zosta-nie również specjalny program wsparcia dla przedsiębiorstw, które zdecydują się na eksport swoich produktów na rynki afrykańskie, azjatyckie czy południowo-amerykańskie.

W wystąpieniu kanclerza znalazła się również zapowiedź odegrania przez Wielką Brytanię istotnej roli w przygoto-waniu europejskiej misji na Marsa – Exo-Mars. Między innymi na ten cel rząd chce przeznaczyć – w formie dofinansowania różnego rodzaju projektów badawczych – około 1,1 mld funtów. Bezpośrednio na sfinansowanie misji rząd przeznaczy 55 mln funtów. Podobna kwota przezna-czona zostanie na projekt Międzynaro-dowej Stacji Kosmicznej (ISS). «

Fot.

PAP/

EPA

/Han

nah

Mck

ay

George Osborne wychodzi z budynku Ministerstwa

Skarbu w Londynie.

560-MAKIETA 1 01-23.indd 16 09/12/2014 16:33:27

560-MAKIETA 1 01-23.indd 17 09/12/2014 16:33:28

018 WIADOMOŚCIna wyspach

»W przeciwieństwie do Niemiec, gdzie liczba ludności ma zacząć 

maleć już w najbliższych latach, liczba mieszkańców Wielkiej Brytanii praw-dopodobnie wzrośnie w kolejnych deka-dach, między innymi dzięki temu, że wśród imigrantów po przybyciu do tego kraju rodzi się dużo dzieci.

Według szacunków unijnego urzędu statystycznego Eurostat w 2080 r. lud-ność Wielkiej Brytanii przekroczy 85 mln – wobec około 64 mln w 2013 r. Z kolei z prognoz firmy konsultingowej Cen-tre for Economics and Business Rese-arch (CEBR) wynika, że dzięki przyro-stowi ludności już około 2030 r. brytyj-ska gospodarka prześcignie niemiecką, obecnie największą w UE.

Przez najbliższych kilka dekad pro-porcja ludzi w wieku 65 lat i starszych oraz w przedziale wiekowym 15 – 64 lata w Wielkiej Brytanii będzie rosnąć łagodniej niż w Niemczech, Francji, Hisz-panii, Włoszech czy Polsce. Oznacza to, że państwo brytyjskie łatwiej zapewni środki na opiekę nad starzejącą się czę-ścią populacji.

LICzby sWOje, A pOLItyCy sWOjeMimo tych optymistycznych danych kwe-stia imigracji w Wielkiej Brytanii wywo-łuje spory i niechęć wyborców, zmęczo-nych latami oszczędnościowych budże-tów i zaniepokojonych wpływem przyby-szów na jakość usług publicznych i rynek nieruchomości – zauważa Reuters.

Jeśli migracja netto (różnica między osobami wyjeżdżającymi z kraju a przy-jeżdżającymi do niego na dłużej niż trzy miesiące) spadnie i utrzyma się na pozio-mie forsowanym przez konserwatywny rząd, czyli poniżej 100 tys. osób rocznie, brytyjska gospodarka skurczy się o 11 proc. do 2060 r., w porównaniu do sytu-acji, gdyby migracja netto utrzymała się na poziomie około 200 tys. osób rocznie – obliczył wiodący think tank brytyjski National Institute for Economic and Social Research (NIESR). W okresie 12 miesięcy do końca czerwca 2014 r. migracja netto w Wielkiej Brytanii wyniosła 260 tys.

W dłuższej perspektywie spowol-niona imigracja może też utrudnić rzą-

dowi kontrolowanie krajowego budżetu. Doradzający gabinetowi Urząd Odpo-wiedzialności Budżetowej (OBR) obli-czył, że jeśli migracja netto spadłaby do około 90 tys. osób rocznie, pierwotny deficyt budżetowy (bez kosztów obsługi zadłużenia) co roku rósłby o 0,2 punktu procentowego PKB, a zadłużenie netto wzrosłoby o 6 proc. PKB do roku obra-chunkowego 2063/2064.

– Te liczby mogą się wydawać mar-ginalne, ale nie są. Niewątpliwie spowol-niłyby proces redukcji deficytu – pod-kreślił Marko Mrsnik z agencji ratingo-wej Standard & Poor’s.

– To pytanie bardzo często zadawane w Europie – do jakiego stopnia możemy otworzyć granice (dla imigrantów) (…). Na razie wychodzi na to, że nie będzie ich wystarczająco dużo. Starzenie się społeczeństwa jest po prostu przytła-czające – dodał.

jAk ODłOżyć eMerytury nA późnIej?Imigracja to tylko jeden element szerszej kampanii mającej pomóc krajowi unieść koszty związane z tą demograficzną ten-dencją. Wielka Brytania szuka również sposobów na jak najdłuższe utrzymanie aktywności zawodowej ludzi starszych, stopniowo podwyższa też wiek emery-talny – według prognoz nawet do 70 lat w ciągu najbliższych pięciu dekad.

Na razie jednak część analityków obawia się, że głosząc antyimigracyjne hasła, brytyjscy politycy mogą zniechę-cić potencjalnych imigrantów. Postępując w ten sposób, politycy „mogą sobie strze-lić w stopę”. Wszystkie badania pokazują, że wpływ imigracji na wzrost gospodar-czy i kwestie fiskalne był dotąd bardzo pozytywny – ocenił Erik Nielsen, główny ekonomista banku UniCredit.

Brytyjski premier David Cameron zapowiedział, że zażąda od UE zmiany jej traktatów założycielskich, aby Wielka Brytania mogła ograniczyć imigrację z UE, według niego obciążającą brytyj-ski system świadczeń socjalnych. W kraju rośnie popularność eurosceptycznej Par-tii Niepodległości Zjednoczonego Króle-stwa (UKIP), domagającej się wystąpie-nia Wielkiej Brytanii z UE. «

Imigranci odmładzają krajnapływ imigrantów do Wielkiej brytanii, choć przez polityków przedstawiany jako kwestia wymagająca radykalnych regulacji, pomaga krajowi zmierzyć się ze skutkami starzenia się społeczeństwa – przekonują eksperci.

560-MAKIETA 1 01-23.indd 18 09/12/2014 16:55:46

560-MAKIETA 1 01-23.indd 19 09/12/2014 16:56:01

020 WIADOMOŚCIgospodarka

» Niezależnie od własnych doświad-czeń jeden na dziesięciu ankieto-

wanych deklaruje, że ktoś z jego gospo-darstwa domowego pracuje obecnie za granicą.

Jak podkreśla CBOS, swoboda w podróżowaniu za granicę i możliwość podejmowania tam pracy należą do naj-częściej wymienianych plusów członko-stwa Polski w UE. W ostatnim dziesię-cioleciu Polacy chętnie korzystali z tej możliwości.

Jak wskazuje CBOS, co dziewiąty ankietowany (11 proc.) przyznał, że po 1 maja 2004 r. wyjeżdżał do pracy za gra-nicę, a 1 proc. – że nadal pracuje poza gra-nicami kraju. Doświadczenia migracyjne najczęściej deklarują badani między 25. a 34. rokiem życia (21 proc.), robotnicy: wykwalifikowani (24 proc.) i niewykwa-lifikowani (29 proc.) oraz przedsiębiorcy (25 proc.).

Niemal połowa badanych, którzy w ostatnim dziesięcioleciu pracowali za granicą (45 proc.), wyjeżdżała do pracy tylko raz. Co piąty (20 proc.) wyjeżdżał dwukrotnie, co siódmy (15 proc.) trzy-krotnie, a co szósty (17 proc.) czterokrot-nie lub częściej.

ZArObIć I WróCIć– Jest prawdopodobne, że znaczna grupa badanych, którzy za granicą pracowali tylko raz, w wyniku swoich doświad-czeń zniechęciła się do tego typu pracy i może wyróżniać się na tle innych osób posiadających doświadczenia migracyjne. Natomiast ankietowani, którzy ponawiali wyjazdy zarobkowe, zapewne uważają je za korzystne. Część z nich to migranci sezo-nowi, którzy wyjeżdżają do pracy z zało-żenia na krótko, aby w okresie kilku mie-sięcy zdobyć dla siebie i swojej rodziny środki na utrzymanie i planowane inwe-stycje. Jednak spośród naszych badanych tylko część podejmowała takie działania regularnie – podał CBOS.

Tak jak w poprzednich latach, nie-mal połowa migrantów (47 proc.) stwier-dziła, że ich ostatni wyjazd do pracy trwał nie dłużej niż 3 miesiące. Mniej więcej co czwarty (27 proc.) zadeklarował, że pra-cował za granicą od trzech miesięcy do

roku; podobny odsetek migrantów (26 proc.) – że ponad rok.

Nadal najbardziej popularnym kie-runkiem wyjazdów są Niemcy. W tym kraju pracowała niemal połowa badanych posiadających doświadczenia migracyjne (45 proc.). Co czwarty migrant (26 proc.) pracował w Wielkiej Brytanii. Stosunkowo popularne są również kraje Beneluxu. 10 proc. migrantów pracowało w Holandii. Podobna liczba podejmowała zatrudnie-nie w Belgii (9 proc.).

W ostatnich latach CBOS odnotował niewielkie zmiany w nastawieniu Polaków do pracy za granicą. Nadal zdecydowana większość (79 proc.) całkowicie odrzuca taką możliwość, ale znacząca część (21 proc.) jest gotowa wyjechać z kraju.

Czterech na stu badanych twierdzi, że już obecnie aktywnie poszukuje zatrud-nienia poza Polską. Co czternasty (7 proc.) jest zdecydowany szukać takiej pracy w przyszłości. Tyle samo osób (7 proc.) twierdzi, że chociaż nie zamierza starać się o pracę za granicą, to przyjęłoby taką propozycję, gdyby się pojawiła.

WyjeżDżAją głóWnIe MłODZIPoszukiwać pracy za granicą zamierzają głównie osoby młode. Takie deklaracje składa co trzeci badany w wieku od 18 do 24 lat (35 proc.) i co piąty między 25. a 34. rokiem życia (22 proc.). Wyjechać do pracy za granicę planuje także co siódmy ankietowany w wieku 35 – 44 lata (15 proc.). Pozostali badani składają takie deklaracje znaczenie rzadziej.

Krajami, do których najchętniej wyje-chaliby badani zamierzający szukać pracy za granicą bądź już jej poszukujący, są: Niemcy (27 proc.), Wielka Brytania (14 proc.), Holandia (14 proc.) i Norwegia (10 proc.).

– Nieco zaskakująca jest bardzo wysoka pozycja Norwegii, w której wciąż pracuje stosunkowo niewielu emigrantów z Polski – podkreślono w sondażu.

Badanie „Aktualne problemy i wyda-rzenia” przeprowadzono w dniach 6 – 16 listopada 2014 r. na liczącej 934 osoby reprezentatywnej próbie losowej doro-słych mieszkańców Polski. «

Po wejściu Polski do Unii europejskiej niemal połowa (45 proc.) Polaków posiadająca doświadczenia migracyjne pracowała w niemczech, a co czwarty (26 proc.) w Wielkiej brytanii; popularne są również kraje beneluxu – wynika z najnowszego sondażu CbOS.

Na saksy do Niemiec lub na Wyspy

560-MAKIETA 1 01-23.indd 20 09/12/2014 16:33:31

021

*Dane oparte na zarobkach wiodącego agenta detalicznego MoneyGram, uzyskanych z prowizji na przestrzeni ostatnich 12 miesięcy. MoneyGram, the Globe i MoneyGram Zbliżamy ludzi, są znakami MoneyGram. Wszystkie pozostałe znaki stanowią własność stron trzecich. MoneyGram International Limited jest autoryzowaną instytucją płatniczą regulowaną przez Urząd Nadzoru Finansowego (Financial Conduct Authority) w Wielkiej Brytanii. © 2014 MoneyGram.

moneygram.co.uk 0800 026 0535

Wzbogać swoje portfoliousług o transfery pięniężnei zarabiaj nawet

£100,000!*

Rozwiń swój biznes razem z MoneyGram

MoneyGram to wiodąca firma w branży transferów pieniężnych wyróżniająca się silną marką i posiadająca stałą bazę Klientów w Wielkiej Brytanii i Polsce.

Aby otrzymać więcej informacji i dowiedzieć się w jaki sposób pomożemy Ci rozwinąć Twój biznes, proszę o kontakt z p. Andy Knight pod numerem telefonu 0779 240 3804

• Atrakcyjne prowizje roczne• Nowe grono klientów • Dodatkowe możliwości

wynikające z ‘cross -sellingu’• Niskie koszty uruchomienia biznesu i brak

potrzeby wyrobienia licencji na transfery• Stałe wsparcie 24/7

£

$

zł

0914-80397_B2B EthnicAgentAquisition_A5_L_100k_POL.indd 1 26/11/2014 09:52

560-MAKIETA 1 01-23.indd 21 09/12/2014 16:33:34

022 WIADOMOŚCIprawo

Masz więcej pytań odnośnie wypadków?

Zadzwoń do DNS Claims pod numer 0208 741 7762, a z przyjemnością udzielimy Ci wszystkich informacji.

Odszkodowanie za wypadek z winy kierowcy, który zbiegł z miejsca zdarzenia Co roku w Wielkiej Brytanii dochodzi do około 350 tysięcy wypadków, w których kierowca powodujący wypadek zbiegł z miejsca zdarzenia.

» Nawet jeśli osoba, która odnio-sła obrażenia lub której pojazd

został zniszczony na skutek wypadku, nie posiada danych sprawcy, może ona nadal starać się o należne odszkodo-wanie.

Instytucją właściwą do wypłace-nia odszkodowania jest Motor Insu-rance Bureau (MIB). Jest to organiza-cja, która powstała z inicjatywy firm ubezpieczeniowych na terenie Wiel-kiej Brytanii.

Aby móc jednak starać się o odszko-dowanie od MIB, należy spełnić pewne wymogi:1. Sprawa musi zostać zgłoszona do

MIB w ciągu 3 lat od dnia wpadku, jeżeli osoba poszkodowana odnio-sła uszczerbek na zdrowiu.

2. Aby móc starać się o odszkodowanie za zniszczone mienie, sprawa musi być skierowana do MIB w ciągu 9 miesięcy od dnia zdarzenia.

3. Straty poniesione wskutek wypadku muszą być zredukowane do mini-mum.

4. O wypadku musi zostać poinformo-

wana policja – w ciągu 14 dni, jeżeli poszkodowany ubiega się o odszko-dowanie zdrowotne lub w ciągu 5 dni, jeżeli sprawa dotyczy wyłącz-nie zniszczonego mienia.

5. W sytuacji gdy poszkodowany w wypadku ubiega się o odszko-dowanie zdrowotne, musi również udać się do szpitala w celu odnoto-wania, jakiego uszczerbku na zdro-wiu doznał.

MIB rozpatrzy sprawę i zadecyduje, czy danej osobie przysługuje prawo do odszkodowania. Jeżeli poszkodowany ubiega się o odszkodwanie zdrowotne, MIB zorganizuje również spotkanie z lekarzem, który potwierdzi, jak duży był uszczerbek na zdrowiu oraz jakie są przyszłe prognozy. MIB poniesie rów-nież koszty rehabilitacji.

W przypadku sprawy dotyczą-cej wyłącznie znieszczonego mienia, w sytuacji gdy MIB uzna, iż poszkodo-wanemu przysługuje prawo do odszko-dowania, od kwoty, która zostanie przy-znana, zostanie odjęty excess w wyso-kosći £300.00. «

Regularne połączenia autokarowe z Wielkiej Brytanii do Polski

Możliwość płacenia kartami:

Sindbad Travel Ltd 18 Colonnade Walk 125 Buckingham Palace Road Victoria London SW1W 9SH

Tel. 02078289008 Tel. 08708502054 Fax 0207 828 7070 e-mail: london@sindbad.plMO-FR 08.30-19.00 SA 08.30-14.00 SU and Bank Holidays 10.00-14.00

_194x65 sindbad_432.indd 1 2012-06-22 12:18:18

560-MAKIETA 1 01-23.indd 22 09/12/2014 16:59:10

023

560-MAKIETA 1 01-23.indd 23 09/12/2014 16:59:32

024 TEMAT NUMERUhistoria

560-MAKIETA 2 24-39.indd 24 09/12/2014 14:19:12

025

Biali niewolnicyKiedy Europejczycy po raz pierwszy zaczęli osiedlać się w Ameryce, ta była światem, który wolnym i pracowitym ludziom zapewniał nieograniczone możliwości. Prawda? Nieprawda. Pierwsze angielskie kolonie na tej ziemi opierały się na niewolnictwie. Białych Anglików i Irlandczyków przywożono tam tysiącami i zmuszano do wyniszczającej pracy na plantacjach.

TomAsz BorEjzA

» „Większość obrazów wczesnej Ame-ryki przedstawia ją jako ogród moż-

liwości i wymazuje z obrazu terminowych służących, skupiając się za to na mniejszo-ści, która przybyła tam wolna” – pisał ame-rykański historyk Gary B. Nash. Owi „termi-

nowi służący” (tutaj brak dobrego tłuma-czenia dla „intendured servants”) wbrew nazwie nie byli pracownikami. Byli to nie-wolnicy, których specjalny status polegał jedynie na tym, że mogli liczyć na to, iż po określonym czasie staną się wolni. Była to jednak ułuda, ponieważ niezwykle rzadko ktoś dożywał końca „terminu”. »

560-MAKIETA 2 24-39.indd 25 09/12/2014 14:19:14

026 TEMAT NUMERUhistoria

Cały system był pomyślany tak, by na nowo powstałych plantacjach Ameryki Północnej oraz Karaibów nie zabrakło jak najtańszej siły roboczej. Zatrudnienie opierało się na oddaniu siebie w „terminową służebność”, co w istocie oznaczało, że na pewien czas – standardem było tutaj siedem lat i wię-cej – stawało się własnością plantatora i było traktowanym jak jego majątek. Za pracę nie należała się żadna zapłata, a jedynie wikt, który zapewniał, że taki człowiek nie umrze zbyt szybko, bo to oznaczało finansową stratę. „Terminy” często wydłużały się ponad miarę i tylko nieliczni dożywali ich końca. Śmiertel-ność sięgała – a w niektórych miejscach przekraczała – 90 proc.

KiM byli biAli NiEwolNicy?W rzeczywistości ci służący niczym nie różnili się od niewolników. Tracili wolność osobistą i stawali się rucho-mością właściciela. Sprzedawano ich i kupowano. Dokonywano zwrotów i reklamacji. Zapisywano w testamen-tach i dziedziczono. Kiedy umierali, przywożono kolejnych. Tych nie brako-wało, bo w ówczesnej Anglii była cała rzesza tzw. ludzi zbędnych, dla których nie było ani pracy, ani dachu nad głową. Niekończącym się źródłem niewolnych była też Irlandia, której mieszkańców traktowano z pogardą i uznawano, że należy im się status podludzi.

Ludzi zbędnych nie brakowało, ponieważ w XVI wieku Anglia przeżyła coś w rodzaju boomu demograficznego. Stała za tym sprzyjająca koniunktura i niezłe zbiory, które rejestrowano przez niemal całe stulecie. O ile króle-stwo Henryka VIII liczyło 3 mln ludzi, to już Elżbieta I, umierając, zostawiała populację czteromilionową. Gospo-darka nie nadążała za tym wzrostem i nie mogła im nic zaoferować. Do tego wzrost populacji był wynikiem sprzy-jających okoliczności, a nie na przykład zmiany technologicznej, która pozwo-liłaby wyżywić ją w gorszych czasach. Kiedy te przyszły – a stało się to w ostat-niej dekadzie stulecia, gdy przez pięć lat z rzędu deszcz niszczył plony i zapa-nował głód – sprawy przybrały drama-tyczny obrót. Geograf Richard Haklyut pisał: „Ludzie są gotowi jeść siebie nawzajem”. Kraj wypełnił się zde-sperowanymi rozbójnikami, żebrakami, złodzie-jami i…

dziećmi, które rodzice porzucali, nie mogąc zapewnić im bytu. Jednocześnie Anglia rozpoczęła budowę zamorskiego Imperium. To powstawało za pośred-nictwem spółek handlowych, a jedną z najważniejszych była Virgina Com-pany, którą założono w celu koloni-zacji północnej Ameryki. Początkowo myślano, że podstawowym bogactwem będzie tam złoto, ale z czasem okazało się, że większym jest płodna ziemia, która pozwalała uprawiać tytoń oraz trzcinę cukrową. Jedno i drugie już wkrótce miało osiągnąć wysokie ceny na europejskich rynkach, a jedyny pro-blem stanowiło znalezienie tanich pra-cownikow na nowe plantacje.

Rozwiązał się on za sprawą wspo-mnianych ludzi zbędnych. Wysoka przestępczość oznaczała, że więzie-nia pękały w szwach. Dotąd problem

rozwiązywano, zwieksząjąc liczbę egzekucji. Na poważnie rozwa-żano nawet, czy najlepszą metodą nie byłoby przekazywanie więź-niów w niewolę turecką. Ludzie związani z Kompanią Wirgińską

argumentowali, że lepiej wyko-rzystać ich w inny sposób –

wywożąc do przymuso-wej pracy na plantacjach.

Król się na to zgodził, zaznaczano jedynie,

że „ich służebność musi być karą gor-

szą niż śmierć”. Robiono, co się

560-MAKIETA 2 24-39.indd 26 09/12/2014 14:19:16

027dało, by nadać tym słowom sens. Obok skazańców do Ameryki płynęły też dzieci uliczne. Tych było wówczas pełno. Porzu-cone przez rodziców, utrzymywały się z żebractwa, kradzieży i prostytucji. Naj-więcej było ich w Londynie, a poszcze-gólne parafie wyłapywały je i podrzu-cały sąsiednim – do czasu aż w Bridewell stworzono przytułek-więzienie, w któ-rym dzieciaki umieszczano, by czekały na transport do kolonii. Teoretycznie miały się tam uczyć zawodu. W praktyce nie miało to znaczenia, bo – poza poje-dynczymi przypadkami – niemal nigdy nie dożywały wyzwolenia.

Jednak ci przymusowi emigranci to nie wszystko. Byli też dobrowolni. W ich przypadku odbywało się to tak, że sprze-dawali się – na okres od kilku do kilkuna-stu lat – w zamian za pokrycie kosztów podróży do lepszego życia. Tych była cała rzesza, bo – przynajmniej początkowo – Virginia miała całkiem niezły wizeru-nek, ale z czasem coraz więcej osób było po prostu porywanych i zmuszanych do podpisania kontraktu. Zajmowali się tym ludzie, których nazywano „duchami”, a to dlatego, że żywych zmieniali w zjawy. Celem mógł być każdy, a w epoce, w któ-rej nie istniała praktycznie żadna możli-wość skomunikowania się na taką odle-głość, po takim porwaniu w zasadzie nikt

się już nie odnajdywał. Rząd przymykał na to oko, bo było mu z tym wygodnie – pro-blem przeludnienia się zmniejszał. Szcze-gólnie ceniono ludzi w wieku od 10 do 25 lat i kobiety, których w koloniach nieustan-nie brakowało. Były nawet firmy, które zajmowały się dostarczaniem partnerek dla plantatorów. O ich wartości świadczy cena: dziecko kosztowało 20 funtów tyto-niu, a młoda kobieta 120 funtów.

Ludzką falę, która płynęła przez Ocean Atlantycki, uzupełniali Irland-czycy. Tych w XVII-wiecznej Anglii trak-towano jak podludzi, a wszystko zbiegło się też z serią powstań, po których ludzi karnie zsyłano do kolonii – najczęściej na Barbados. Trafić można tam było za niemal każdy opór wobec angielskiej władzy. Na przykład taki, że nie chodziło się do protestanckiego kościoła, co było wymagane jako wyraz lojalności wobec Londynu. Zwykle karą za to były wyso-kie grzywny, ale kiedy ktoś nie mógł ich zapłacić, to musiał je pokryć, sprzeda-jąc się w niewolę na okres… od kilku do kilkunastu lat. W ten sposób do Ame-ryki trafiły tysiące ludzi. Oliver Cromwell zasilał zresztą kasę państwa, sprzedając licencje na wyłapanie i wywóz określo-nej liczby mieszkańców Zielonej Wyspy. Warunek był w zasadzie jeden: musieli być katolikami. »

Ludzką falę, która płynęła przez Ocean Atlantycki, uzupełniali Irlandczycy, których w Anglii traktowano jak podludzi.

560-MAKIETA 2 24-39.indd 27 09/12/2014 14:19:18

028 TEMAT NUMERUhistoria

Sytuacja pogarszała się z roku na rok, o czym przekonuje statystyka. O ile na samym początku istnienia planta-cji, gdy wśród pracujących byli jeszcze ludzie wolni, średnia „wydajność” robot-nika wynosiła 400 funtów tytoniu rocz-nie, to 80 lat później było to już funtów 1900. Był to wynik osiągnięty bez żadnych zmian w technologii, a więc tylko poprzez zwiększenie wydajności pracowników. Jednak to tylko statystyka. Często więcej mówi anegdota. Wśród dzieci, które przy-płynęły do Virginii w pierwszych trans-portach, znalazła się niejaka Elizabeth Abbott. Dziewczyna była sprytna i rezo-lutna, i należała do nielicznych, którzy dożyli dorosłości. Młoda kobieta miała niezależną duszę i niespecjalnie lubiła poddawać się kontroli panującej na plan-tacjach. Znikała od czasu do czasu, a wła-ściciele starali się ją tego oduczyć. Pew-nego dnia zarządzili karę w postaci 500 batów, którą miał wykonać jeden z jej przy-jaciół. Było to równoznaczne z wyrokiem śmierci. „Elizabeth odczołgała się z plan-tacji i zmarła na sąsiadującej z nią działce. O charakterze służebności w Virginii wiele mówi, że nawet kiedy leżała tam umiera-jąca, to sąsiad, który się do niej pofatygo-wał, zaoferował, że weźmie ją z powrotem, by mogła przeprosić właściciela za swoje zachowanie” – pisali Don Jordan i Michael Walsh w doskonałej książce „White Cargo”. Plantatorzy musieli tłumaczyć się przed sądem, ale uniewinniono ich z zarzutu nadmiernego okrucieństwa, tłumacząc, że była to kara umiarkowana.

Wiele szczegółów życia na planta-cjach ujawniła też będąca wielkim skan-dalem afera Henry’ego Smitha. Choć – tak to często bywa – zaczęło się nie od współ-czucia dla bezlitośnie bitych i poniewiera-nych niewolników, a skandalu obyczajo-wego. Trzeba pamiętać, że Virginia w tym okresie była na wskroś purytańska, a głową

można było odpowiadać nawet – przynaj-mniej w teorii – za uparte niechodze-

nie do kościoła. Dlatego sensacje łóż-kowe miały sporą

siłę rażenia,

choć – to także znaczące – na przykład gwał-tów na służących nie uznawano za jakikol-wiek problem. Henry Smith był bogatym plantatorem, który dorobił się na przewo-żeniu ludzi z Wysp do kolonii. Urządził się w Virginii, a jego słabością były kobiety. Kochanki dobierał sobie spośród niewol-nic lub służących, a jedną z nich była Eliza-beth Carter. Traf chciał, że ta zaszła z nim w ciążę i urodziła. Jednak zaraz po porodzie zabiła dziecko i trafiła za to przed sąd. Tam opowiedziała, że należało ono do Smitha, a opowieść okrasiła licznymi szczegółami dotyczącymi jego życia łóżkowego. Opowie-działa o gwałtach, nietypowych upodoba-niach, a nawet o manage a trois, w którym uczestniczył on, ona i siostra jego żony.

Za gwałt i morderstwo Smith wpraw-dzie nie odpowiedział – to byłby niebez-pieczny precedens – ale skazano go za naruszenie porządku publicznego i musiał zapłacić 500 funtów tytoniu. Jednak sprawa nie skończyła się w ten sposób i kolejni służący zaczęli składać na niego skargi. Wśród zachowanych historii jest i taka, której bohaterem był Stary John. Był to człowiek mniej więcej 60-letni, któ-rego ciało przestało nadążać za wyma-ganiami życia na plantacji. Starość nie była jednak wymówką, którą Smith mógł uznać. Kiedy mężczyzna ukradł… kromkę chleba, właściciel wymierzył mu karę. Tą było 50 batów na nagie ciało, zakucie w łańcucy oraz dodatkowa praca. Czło-wiek przeżył trzy tygodnie, po których zakopano go w bezimiennym grobie. Jak setki tysięcy innych.

***Fala niewolników płynęła z Wysp do Sta-nów Zjednoczonych aż do końca XVIII wieku. Skończyła się dopiero w kilka lat po tym, jak USA wygrały wojnę o niepod-ległość. Zdecydowała nie tylko polityka, ale też ekonomia – z czasem czarni nie-wolnicy z Afryki stali się po prostu tańsi od białych z Wysp. Jednak wcześniej – to znów Jordan i Walsh – „to, co działo się z białymi skazańcami po ich przyby-ciu do Nowego Świata, było tym samym, co działo się z Afrykanami. Jedni i dru-dzy byli reklamowani na sprzedaż, pod-dawani inspekcji i w łańcuchach zabie-rani przez nowych panów lub pośredni-ków. Innych służących, poza łańcuchami, sprzedawano w ten sam sposób”. Ludzi znacznie bardziej dzieliło bowiem wów-czas nie to, że byli biali i czarni, ale to, że byli bogaci lub biedni. «

Ciężkie żyCie STAREgo JohNALos, który czekał tych białych niewolni-ków, był niezwykle ciężki. Stawali się wła-snością swoich panów i byli traktowani jak robocze zwierzęta. Czasami gorzej. Starano się, by nie odzyskiwali wolności. Zrobiono to, wprowadzając specjalny sys-tem kar – opisano go w Ustawie o Pra-wach Panów i Niewolników stanu Vir-ginia z 1661 r. – i za każde naruszenie

obowiązków dokładając kolejne lata do odpracowania. Dla przykładu: za zawar-cie małżeństwa podczas „terminu” przy-bywały 4 lata, za spłodzenie dziecka – 3 lata, za kradzież chleba – 2 lata, a za zniknięcie z plantacji bez pozwole-nia… 1 rok za każde dwie godziny. I tak dalej… To prawo było zresztą pierwo-wzorem późniejszego kodeksu czar-nego niewolnictwa.

To, co działo się z białymi skazańcami było tym samym, co działo się z Afrykanami.

560-MAKIETA 2 24-39.indd 28 09/12/2014 16:57:24

029

560-MAKIETA 2 24-39.indd 29 09/12/2014 16:57:47

030 komentarz tygodniapolityka

Radosław Zapałowski

» Bezpardonowy atak brytyjskiej prawicy na ideę państwa dobro-

bytu zakończył się sukcesem. Nieusta-jąca propaganda tabloidów i przemy-ślana retoryka torysów przyniosły zamie-rzone efekty. Społeczna złość została skanalizowana w dwóch kierunkach – na imigrantów i na tych, którzy otrzy-mują socjalną pomoc od państwa. Anta-gonizowanie grup społecznych znajdu-jących się na samym dole drabiny spo-łecznej było procesem przemyślanym. Skrajnie cyniczna narracja oraz umie-jętne zarządzanie społecznymi nega-tywnymi emocjami pozwoliły brytyj-skiemu rządowi na prowadzenie anty-społecznej polityki. Deprecjonowanie i dehumanizowanie bezrobotnych uwol-niło 10 Downing Street od problemów rynku pracy, odciągając uwagę opinii publicznej od kiepskiej kondycji brytyj-skiej gospodarki i nieskutecznej polityki ekonomicznej. Po kilku latach tej propa-gandy doszło w końcu do uznania nie-mal wszystkich beneficjentów pomocy państwa za zbędny balast. I chociaż wciąż 78 proc. Brytyjczyków uważa, że jedną z najważniejszych ról państwa jest pomaganie biednym, to jednocześnie aż 40 proc. jest zdania, że rząd jest „zbyt miękki w stosunku do bezrobotnych”. Erozja społecznej solidarności i empatii jest faktem i postępuje z każdym rokiem i z każdym kolejnym tabloidalnym new-sem o „beneficiarzach” żyjących „ponad stan”. Bo owszem, wspaniałomyślnie zgo-dzimy się dać jałmużnę potrzebującym, ale pod warunkiem że otrzymane pie-niądze wydadzą na produkty pierwszej potrzeby. Rozrywki, alkohol, tytoń, elek-troniczne gadżety i telewizja kablowa nie są akceptowane. Panuje ogólne prze-świadczenie, że biedni mają być biedni, mają prowadzić niemal zwierzęcy tryb życia, zaspokajając jedynie podstawowe fizjologiczne potrzeby. W tę paskudną i moralnie wątpliwą narrację wpisują się także polscy imigranci i polonijne media. Tymczasem idea państwa dobro-bytu, która wyrosła po traumatycznych wydarzeniach II wojny światowej, jest jednym z największych osiągnięć powo-jennej Europy Zachodniej. Przeświadcze-nie, że państwa powinny dbać o zdro-wie, bezpieczeństwo socjalne i edukację swoich obywateli, jest nie tylko słuszne i ekonomicznie korzystne, ale także sta-nowi o sile starego kontynentu.

Pasożytyna zasiłkachidea państwa dobrobytu przeżywa kryzys. postępuje erozja solidarności społecznej i empatii, ale system socjalny, który zbudowała Europa, jest siłą, a nie słabością starego kontynentu. i należy go chronić za wszelką cenę.

560-MAKIETA 2 24-39.indd 30 09/12/2014 16:42:43

031Polonijni torysi

Negatywny stosunek polskich imigran-tów do „beneficiarzy” jest w jakimś stopniu zrozumiały. Nie tylko dla-tego, że za wszelką cenę staramy się zakorzenić w brytyjskiej świadomo-ści mit „pracowitego, energicznego i produktywnego” Polaka, aby prze-rwać lub chociaż nieco zredukować antyimigracyjną nagonkę i skutecznie konkurować na coraz węższym rynku pracy, ale przede wszystkim dlatego, że przyjechaliśmy z socjalnie barbarzyń-skiego kraju. Doświadczenia ostatniego ćwierćwiecza w Polsce nastawiły nas na darwinowską, bezwzględną walkę o pracowniczy byt. Pobieranie zasił-ków postrzegamy jako słabość. A słabi w naszym barbarzyńskim kręgu kul-turowym się przecież nie liczą. I nie mają żadnych praw. Społeczny soli-daryzm to w naszym przypadku echo zamierzchłej przeszłości. Pusty fra-zes. Każde, nawet najmniejsze przy-wileje pracownicze, jakie mają jeszcze choćby górnicy czy nauczyciele, uwa-żane są przez nas za niesprawiedli-wość. Pobieranie świadczeń socjalnych za bandytyzm. Brak pracy za zbrod-nię. Nikt nigdy nie wytłumaczył nam sensu państwa opiekuńczego. Zamiast tego pakowano nam do głów neolibe-ralną narrację, według której każdy jest kowalem swojego losu. I za swoje niepowodzenia powinien winić jedynie samego siebie. Tymczasem za europej-ską ideą budowy państwa dobrobytu otaczającego swoich obywateli więk-szą lub mniejszą siatką bezpieczeń-stwa stało przekonanie o jego opła-calności. Korzyści płynące z „socjalu” są nie tylko ekonomiczne i policzalne, ale także społeczne i polityczne. Zabez-pieczenie ludzi przed popadnięciem w nędzę pozwala na zmniejszenie kosztów służby zdrowia. Redukuje przestępczość. Ogranicza społeczne patologie. I mimo wszystko stymu-luje gospodarkę. Zwłaszcza w kapitali-zmie, z zasady opartym na konsumpcji. Ludzie – nawet ci pozbawieni pracy – dzięki zasiłkom są aktywnymi graczami na rynku dóbr. Redystrybucja środków ułatwia wyrównanie szans w zakre-sie kreacji i utrzymania kapitału ludz-kiego, czyli dostępu do edukacji, kul-tury i opieki zdrowotnej. Nawet skraj-nie liberalni ekonomiści przyznają, że przeciwdziałanie marginalizacji tych,

którzy znajdują się na niższym szcze-blu drabiny społecznej, ma duże zna-czenie dla efektywności alokacji zaso-bów w gospodarce. Dzięki redystrybucji marnuje się mniej talentów i pracow-ników, którzy po otrzymaniu drugiej szansy mogliby być dla niej pożyteczni. Jednak zabezpieczenie przed biedą, wykluczeniem czy brakiem możliwości

zaspokojenia podstawowych potrzeb to nie tylko podtrzymanie rynku, ale także ograniczenie kosztów, które – koniec końców – i tak publicznie trzeba będzie ponieść. Wykluczenie społeczne ogranicza potencjał konsumencki, ale także możliwości jednostki w zakresie wytwarzania dóbr materialnych i kul-turalnych oraz pełnienia ról społecz-nych. W dłuższej perspektywie osoby głęboko i długotrwale wykluczone stają się coraz mniej zdolne do wyko-nywania różnych czynności – w ekono-micznej nowomowie określanych mia-nem „społecznie użytecznych” i „eko-nomicznie produktywnych”. Często wręcz wymagają dodatkowych nakła-dów zdrowotnych i socjalnych z uwagi na skutki swego wykluczenia. Państwo opiekuńcze, chroniąc przed wyklu-czeniem, chroni samo siebie przed kosztami, jakie musiałoby z czasem ponieść. I chociaż efekciarskie, specjal-nie podkręcane doniesienia medialne, jak chociażby te z zeszłego tygodnia o bezrobotnej matce, która za pienią-dze z zasiłków kupiła swoim dzieciom iPady, budzą w społeczeństwie złość, to jednak warto czasem zastanowić się nad większym obrazem całości. Bo w końcu te nieszczęsne tablety, na które złożyło się całe społeczeństwo, mogą dać biednym dzieciakom szansę eduka-cyjną. Mogą zainspirować do rozwoju. A nawet jeśli będą używane jedynie jako gadżet do gier, odciągną od chu-ligańskich czy przestępczych inklina-cji. Być może tylko na chwilę, ale i tak skorzystamy na tym wszyscy.

Globalny wyściG biednych szczurówNajwiększe zaniepokojenie powinien budzić jednak fakt, że toksyczna, anty-zasiłkowa krucjata brytyjskiej prawicy zyskuje sprzymierzeńców w całej Unii. Sen o mitycznym „zwycięstwie w global-nym wyścigu” coraz mocniej napędza

politykę Europy. I to pomimo że właści-wie nie wiadomo, czym jest ten wyścig i w jakim w ogóle celu bierzemy w nim udział. Wiadomo jedynie, że hamuje nas system świadczeń socjalnych.

Już w zeszłym roku kanclerz Geo-rge Osborne mówił, że aby wygrać, Unia „musi się zreformować”. Kryty-kował też fakt, że chociaż na Europę przypada zaledwie 7 proc. popula-cji globu i 25 proc. gospodarczego tortu, to zasiłki stanowią tu 50 proc. globalnych wydatków na pomoc spo-łeczną. Tak jakby dbałość o edukację, dobrostan społeczny, bezpieczeństwo i zdrowie była czymś obscenicznym. Ta wypowiedź i względnie pozytywna reakcja na wystąpienie brytyjskiego kanclerza świadczą o tym, że polityka zaciskania pasa to nie jedynie tym-czasowa odpowiedź na kryzys, lecz stała korekta brytyjskiej, a w przy-szłości być może również europejskiej polityki. W efekcie grozi nam udział w wyścigu biednych szczurów. O jak najniższe podatki, minimalne koszty pracy, brak zabezpieczeń socjalnych. To jednak równanie w dół. Zniszczenie wartości, na których opiera się Europa Zachodnia – solidaryzmu i sprawie-dliwej redystrybucji. To droga w spo-łeczną przepaść. Te wartości nie są przyczyną naszej porażki w konku-rencyjności i innowacji. Są źródłem europejskiego, niezwykłego, niepro-porcjonalnego sukcesu. Dlatego idei państwa dobrobytu powinniśmy zacie-kle bronić przed szaleństwami brytyj-skiej prawicy. «

W dłuższej perspektywie osoby głęboko i długotrwale wykluczone stają się coraz mniej zdolne do wykonywania różnych czynności.

560-MAKIETA 2 24-39.indd 31 09/12/2014 14:19:24

032 WIELKA BRYTANIASTOWARZYSZENIE POLSKICH KOMBATANTÓW

Dnia 26.11.2014Pan MinisterJan Stanisław CiechanowskiSzef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych

PROŚBASzanowny Panie Ministrze,

kierując się poczuciem odpowiedzial-ności, a zarazem ze względu na pamięć naszych koleżanek i kolegów, zwracamy się do Pana Ministra, głęboko wierząc, że tylko Pan jest w stanie nam pomóc i zrozumie nas oraz nasze problemy.

W październiku 2010 r. na Walnym Zjeździe Stowarzyszenia Polskich Komba-tantów w Londynie został złożony wnio-sek przez Zarząd Główny o rozwiązanie SPK. Doszło do głosowania przez przy-byłych delegatów na Zjazd. Podczas gło-sowania duża część delegatów głoso-wała przeciw, ponieważ chciała się skon-taktować ze wszystkimi członkami SPK w Kołach.

Tak jak mi wiadomo, to głosowanie później zostało zmanipulowane, nie było wówczas 2/3 głosów, aby rozwiązać Sto-warzyszenie Polskich Kombatantów, dowo-dem tego jest petycja 873 członków z 19 kół o niezamknięciu SPK, które są czynne i nadal działają.

Mimo tego Pan Czesław Maryszczak i Pani Barbara Orłowska (bez względu na głosowanie) ostatecznie zamknęli SPK 25 – 26 maja 2013 r.

Jestem zbulwersowany, jak Pani Bar-bara Orłowska mogła zamknąć SPK w Wielkiej Brytanii w 2013 r., nie płacąc składek od 2011 r., nie będąc już członkiem wg statutu SPK. Zapytuję się, czy powinna być wybrana na wiceprezesa Federacji

Światowej Stowarzyszenia Polskich Kom-batantów w 2012 r., nie należąc już do SPK.

Pan Czesław Maryszczak również roz-wiązał swoje Koło SPK. Nie jest kombatan-tem ani członkiem SPK, a jest prezesem Federacji Światowej SPK. Jest to niezgodne ze statutem SPK.

Pani B. Orłowska i Pan Cz. Maryszczak zagarnęli bezprawnie cały majątek i depo-zyty Kół SPK w wysokości 931 550 funtów, które były złożone w PCA Ltd.

Założyli Fundację Stowarzyszenia Polskich Kombatantów, nie licząc się 873 członkami, którzy nie wyrazili zgody na ich działalność. Natomiast 19 kół, które pozo-stały zarejestrowane, zostały w Companies House jako Stowarzyszenie Polskich Kom-batantów Ltd. W fundacji jest dziewięć osób i czterech dyrektorów, w tym tylko jeden kombatant.

Obecni członkowie SPK Ltd oraz ci, których już nie ma między nami, a któ-rzy tworzyli jego struktury po zakończe-niu wojny w Wielkiej Brytanii, mają prawo do zwrotu depozytów i rzetelnej informacji o krokach podejmowanych przez fundację. Szczególnie jeśli chodzi o działalność finan-sową fundacji.

My, polscy kombatanci z rodzinami, żądamy jasnej, precyzyjnej i rzetelnej infor-macji dotyczącej działalności finansowej Fundacji SPK w Wielkiej Brytanii.

Kierujemy na Pana ręce ten list z prośbą o mediację, której efektem byłaby zmiana stanowiska władz fundacji i wresz-cie rozpoczęcie współpracy z członkami SPK Ltd.

W załączeniu wykaz depozytów na dzień 31.03.2013 r.

Z poważaniem

BOHDAN KOŁAKOWSKIPrezes Koła SPK Ltd Nr 232 w Oldham

WITAM,swoją przygodę z działalnością społeczną rozpocząłem w SPK dwa lata temu, na szczęście dołączyłem do grona ludzi, któ-rzy pomimo licznych przeszkód nadal chcą działać na rzecz emigracji w Wiel-kiej Brytanii.

Na początek przedstawię Wam zależ-ność pomiędzy trzema ciałami, które składały się na SPK: Stowarzyszenie Pol-

skich Kombatantów zostało założone 23.05.1946 r., natomiast 19.10.1946 r. zarejestrowano SPK jako spółkę prawa handlowego pod nazwą Polish Comaba-tant’s Association Ltd. w celu rozwinię-cia działalności gospodarczej. Zawiąza-nie SPK WB miało miejsce 17.12.1946 r. Na przestrzeni lat „dorobiło się” ono cał-kiem pokaźnego majątku – w najlep-szym okresie posiadało jednocześnie 31 budynków na terenie Wielkiej Bryta-nii. Ciekawostką jest fakt współzałożenia razem z innymi organizacjami Zjednocze-nia Polskiego przez SPK WB. Nadmienić należy, że PCA Ltd. posiadało trzy piękne i obszerne domy na Queen’s Gate Terrce w Londynie, gdzie do roku 1974 mieściła się centrala SPK, włącznie z księgarnią SPK, hotelem, restauracją, barem i pry-watnymi biurami. Domy te zostały sprze-dane, aby móc uratować od bankructwa budujący się Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny na Hammersmith. Siedziba władz SPK została wówczas przeniesiona do POSK-u kosztem wpłaty 75 tys. funtów, za co SPK otrzymało tam lokal, płacąc nominalną sumę 1 funta przez pierwsze 15 lat, plus koszty administracyjne. Resztę dochodu ze sprzedaży trzech domów pochłonęły przebudowa i przeniesienie. Jak widać, SPK angażowało się bardzo mocno w życie Polonii, rozwijając swoją organizację, jak również wspierając inne powstające inicjatywy, nie tylko wiedzą i doświadczeniem, ale również finan-sowo. Domy kombatanta znajdowały się w następujących miastach: Amersham, Blackburn, Bradford, Bridgwater, Bri-stol, Chorley, Coventry, Dundee, Edynburg, Falkirk, Glasgow, Halifax, Huddersfield, Kidderminster, Kirkcaldy, Leicester, Lin-coln, Luton, Manchester, Oldham, Perth, Peterborough, Preston, Rochdale, Rugby, Scunthorpe, Sheffield, Swindon, Todmor-tem, Wellingborough, Worcester. Jeszcze w 1996 r. SPK WB posiadało 26 budyn-ków.

Najbardziej niezrozumiałą decyzją dla mnie była decyzja o wygaszaniu dzia-łalności i wyprzedaży majątku w okre-sie po 2004 r., kiedy to rzesze polskich emigrantów przybyły do Wielkiej Bryta-nii. Była to najlepsza okazja do zwiększe-nia liczby członków, wszak każda mniej-szość w tym kraju zwiększa swój majątek, z wyjątkiem Polaków, którzy to obecnie tracą Domy Polskie SPK.

Cała historia zamykania SPK WB rozpoczęła się w 2008 r., kiedy podjęto głosowanie na krajowym zebraniu SPK

560-MAKIETA 2 24-39.indd 32 09/12/2014 14:19:24

033o zamykaniu Domów, Klubów Polskich należących do SPK, pomimo iż Polonii przybywało. Na szczęście wtedy człon-kowie zagłosowali przeciw i na dwa lata życie Stowarzyszenia zostało przedłu-żone. Niestety zarząd główny nie zaak-ceptował woli członków i dwa lata póź-niej po udanej próbie ,,urobienia” niektó-rych kół terenowych, uciekając się do nie-zbyt czystego zagrania, w tzw. wolnych wnioskach krajowego zebrania, poddano pod głosowanie tajne zamykanie SPK.

Wniosek niestety przeszedł. Czym się kierowali inicjatorzy? Do tej pory nie jestem w stanie zrozumieć, biorąc pod uwagę ogromną falę emigracji.

Jednak jest kilka małych szczegółów:- po pierwsze, delegaci kół, jadąc na

walne zebranie, nie wiedzieli, że będzie głosowanie za zamykaniem Domów SPK, gdyż w planie Wlanego Zebrania nie było takowego punktu. Głosy liczyli oczywi-ście zwolennicy zamykania, czyli tzw. stary zarząd. Jak to ma miejsce przy tego typu organizacjach, ustalono harmono-gram zamykania, którego nie dopełniono, a mimo to „stary” zarząd twierdzi, że SPK zostało zamknięte i nie istnieje! Jest to dziwne i niejasne!

- po drugie, ważną kwestią jest nisz-czenie SPK od wielu lat. „Stary” zarząd tworzą ci sami ludzie, którzy są powier-nikami fundacji SPK, na której to konta mają być przelane wszystkie pienią-dze pozyskane ze sprzedaży budynków, jak również wszystkie środki pieniężne wypracowane na przestrzeni lat działal-ności przez poszczególne koła, tzw. depo-zyty, w wysokości 900 tys. funtów.

- po trzecie, kilka lat wcześniej były rozsyłane listy do kół, w których „stary” zarząd zakazał przyjmowania nowych członków, co doprowadziło do uszczu-plenia budżetu pochodzącego ze skła-dek… i czym jest przez nich teraz tłuma-czone zamykanie i wyprzedaż budynków z powodu małej liczby członków kół i sła-bych wpływów budżetowych!

- po czwarte, kolejną kwestią było blokowanie wszelkich inicjatyw kół tere-nowych, które miały na celu zagospoda-rować lepiej budynek SPK, tak aby przy-nosił zyski. Wszelkie próby były bojkoto-wane przez „stary” zarząd, dodatkowo pomimo pewnego zapasu środków pie-niężnych nie remontowano budynków, gdyż „stary” zarząd nie przekazywał na nie środków, nawet pieniędzy z depozy-tów kół wypracowanych w trakcie dzia-łalności, które to były zdeponowane na

koncie PCA Ltd. Na domiar złego wszy-scy, którzy się sprzeciwiali takiej poli-tyce, byli skreślani z listy członków. Doszło nawet do tego, że skreślono największe pod względem liczby członków koło SPK w Manchesterze – całe koło liczące 200 członków! Nie są to metody demokra-tyczne.

Widząc to wszystko, w 2012 r. człon-kowie SPK zorganizowali Walne Zebranie SPK, na którym odwołali „stary” zarząd. Niestety ten zarząd nie ustąpił, twierdząc, że nie został poinformowany. List infor-macyjny w sprawie walnego zebrania został wysłany pierwszą klasą do każdego członka SPK WB włącznie z zarządem.

Dodatkowo 3 miesiące później na zebraniu roboczym przedłużyli sobie kadencję… Zarząd główny sam sobie przedłużył kadencję?

Najgorsze w tym wszystkim jest to, że rozrastająca się Polonia w Wielkiej Bryta-nii traci ważne miejsca spotkań. Obecnie z 31 Domów Polskich pozostały zaledwie 4 na terenie Wielkiej Brytanii. Z informa-cji, które pozyskałem, kolejne Domy Pol-skie idą pod młotek, to jest Bristol i Kirkc-kaldy.

Mechanizm zakupu budynków wyglądał następująco: koło (np. Bri-stol) musiało uzbierać połowę wartości budynku, a na drugą połowę PCA zacią-gało kredyt. Niestety nikt nie dopilnował dokładnie sprawy, ponieważ każdy ufał sobie na słowo, żeby w jakiś sposób zablo-kować możliwość sprzedaży budynku bez zgody członków danego koła.

W najgorszej sytuacji jest koło w Peterborough, które niedawno stra-ciło budynek, pomimo że nadal żyją osoby, które wpłacały pieniądze na zakup tego budynku. Koło spłaciło pożyczkę zaciągniętą na drugą połowę wartości budynku, jak również za własne pienią-dze rozbudowało go.

Kolejnym bardzo zastanawiają-cym aspektem tego wszystkiego jest to, że żaden budynek nie został sprze-dany Polakowi czy polskiej społeczności pomimo wielokrotnych prób podejmowa-nych ze strony lokalnej Polonii, na domiar złego budynki są sprzedawane po bar-dzo niskiej cenie. Dobrym przykładem jest budynek SPK w Peterborough, sprzedany za 375 000 funtów, pomimo że wyceniony został na 800 000 funtów…

Na koniec tego wszystkiego Fundacja SPK, czyli Pani Barbara Orłowska i Pan Maryszczak, zarejestrowali logo SPK jako własność fundacji!

Obecnie podjęliśmy działania w celu odrejestrowania logo.

Na dzień dzisiejszy powiernicy fun-dacji hojnie rozdają pieniądze zgroma-dzone mozolną pracą społeczną kół tere-nowych. Członkowie SPK w mojej opinii zostali okradzeni nie tylko z pieniędzy, które wypracowali z myślą o kolejnych pokoleniach emigrantów, ale również ze Stowarzyszenia, które współtworzyli, a które obecnie nie istnieje – według „sta-rego” zarządu.

Jaki cel przyświeca powiernikom fun-dacji w niszczeniu SPK WB oraz Domów Kombatanta, w których spotyka się Polo-nia? Mam nadzieję, że odpowiedzą cho-ciaż w prasie, ponieważ na wszelkie próby kontaktu niechętnie odpowiadają.

Mam nadzieję również na to, że orga-nizacje, które otrzymały wsparcie finan-sowe od „starego” zarządu, pomyślą dwa razy, zanim przyjmą ponownie pomoc od tych ludzi, ponieważ są to pieniądze zgromadzone przez wszystkich człon-ków SPK, a nie przez „stary” zarząd, który rości sobie prawo do rozporządzania tymi finansami bez konsultacji z człon-kami SPK.

Chyba nadszedł czas, abyśmy jako Polacy zawalczyli o to, co jeszcze pozo-stało. Ojcowie założyciele SPK WB zgod-nie z Inwokacją tegoż stowarzyszenia robili wszystko dla Polonii i kolejnych pokoleń Polaków.

Po aktualne informacje na temat naszej działalności zapraszam na naszą stronę facebookową SPK Bristol, jak rów-nież można dołączyć do wydarzenia „Ratujmy Domy Polskie SPK WB”.

Pozdrawiam

Artur BednArski

Więcej na: FB/SPKBristol

2 grudnia 2014

Szanowny Panie RedaktoRze,w imieniu członków Koła SPK w Brad-ford założonego w 1948 r. pragniemy poruszyć ponownie sprawę zamknięcia naszego Stowarzyszenia Polskich Kom-batantów, największej organizacji nie-podległościowej polskiej. Całe wojsko Pol-skich Sił Zbrojnych zostało skomasowane

560-MAKIETA 2 24-39.indd 33 09/12/2014 14:19:25

034w Zjednoczonym Królestwie. Żołnierze PSZ zdawali sobie sprawę z sytuacji poli-tycznej pojałtańskiej i konieczności pozo-stania poza krajem, by w zmienionych warunkach organizować życie społeczne. Kontynuować wysiłek na rzecz przywró-cenia narodowi polskiemu wolności.

Do celów działania SPK należały między innymi:

- obrona dobrego imienia Polski i Polaków

- współpraca z organizacjami kom-batanckimi na całym świecie

- zakładanie szkół sobotnich- prowadzenie działalności kultu-

ralnej opartej na tradycjach narodo-wych, historycznych i związkach z kulturą chrześcijańską

- opieka nad starymi osobami- pomoc inwalidom wojennym- pomoc Polakom w kraju i poza jego 

granicami- opieka nad polskimi cmentarzami 

i pomnikami wojennymi- sięganie głęboko do kultury narodu 

polskiego, do fundamentów polskości – taką podstawą nie tylko dla Polaków, ale dla tysięcy ludzi na całym świecie jest nauka i mądrość każdego człowieka. 

Niepodważalni patrioci, ludzie o dużej wizji i przedsiębiorczości to zało-życiele Stowarzyszenia Polskich Komba-tantów z 1946 r.

- To oni kupili 29 Domów Komba-tanta w różnych miastach Anglii.

- To weterani, którzy walczyli na lądzie, morzu i w powietrzu – żołnierze generałów: St. Maczka, Wł. Andersa i St. Sosabowskiego.

Niestety przez ostatnie dwadzie-ścia lat Stowarzyszenie Polskich Komba-tantów nie miało szczęścia do prezesów o wielkiej mądrości czy gospodarowaniu społecznym majątkiem wypracowanym przez weteranów PSZ na Zachodzie. Nie byli oni kombatantami i nie mieli nawet w sercu daru ukazywania uczuć patrio-tycznych. Ci niechwalebni poprzednicy nie chcieli przekazać ciągłości działalności gospodarczo-społecznej młodszym Pola-kom. Polakom, którzy pod hasłem „Bóg Honor” wspieraliby dziedzictwo naro-dowe, ażeby przetrwało dla rodzących się dzieci na Wyspach Brytyjskich. Konkret-nie mówię o prezesie p. Czesławie Marysz-czaku i wiceprezes p. Barbarze Orłow-skiej, która piastuje od lat „dziestu” kilka stanowisk: skarbnika, kierownika działu gospodarczego, głównej księgowej i dyrek-tora Polish Combatants Association Ltd, 

w skrócie PCA Ltd. Pani Orłowska, peł-niąca te wszystkie funkcje, zawsze mogła dużo, a nawet bardzo dużo. Musiała się liczyć wyłącznie jej własną decyzją. Ironią losu jest to, że p. B. Orlowska reprezentuje Bradford. Była członkiem naszego Koła. Została wykreślona, gdyż nie opłacała składek członkowskich. Zgodnie z polece-niem służbowym jej samej, które brzmiało: „Jeśli członkowie zalegają z uregulowa-niem składek dłużej niż 6 miesięcy, należy te osoby wykreślić”. Zarząd Koła wykonał polecenie. Człowiek naszego Koła, nasza „duma”, do mamy przyjeżdża co 3 – 4 tygo-dnie, ale z nami, koleżeństwem, od niepa-miętnych czasów się nie spotyka.

Nigdy, gdy wyjechała do Londynu, nie uczestniczyła w żadnych uroczysto-ściach, pomimo że każdorazowo była zapraszana. Delegowała swoich kolegów. A zwykła ludzka przyzwoitość wymaga-łaby, żeby swoją obecnością zaakcento-wać szacunek w tak doniosłych chwilach, jak uroczyście obchodzone dwukrotnie setne urodziny naszych wielce zasłużo-nych weteranów. Wpadała tylko po pie-niądze wypracowane w Domu Komba-tanta, a następnie w 2011 r. sprzedała go, przysyłając nam rozliczenie na papie-rze. Nie podziękowała społeczności brad-fordzkiej za bezinteresowną pracę dla dobra wszystkich organizacji. 

Tam, gdzie nie ma domu polskiego, ginie historia, a Polonia traci swoją tożsa-mość, zaś ci, którzy sprzedają D.K., są gra-barzami historii. Skandal nastąpił w 2010 r., kiedy to pani B.O. na Walnym Zjeździe oznajmiła, że jest zmęczona pracą – pro-wadzeniem i zarządzaniem całą gospo-darką PCA Ltd. Nie było w proponowa-nym porządku obrad punktu o zamknię-ciu organizacji. Nie było też mowy o likwi-dacji i wysprzedaży po zaniżonych cenach kolejnych Domów Kombatanta. Dla-tego też prezesi Kół SPK zaczęli zbierać podpisy swoich członków pod petycją o votum nieufności dla Zarządu Głównego w Londynie.

Zebrano 873 podpisy, czyli 2/3 sta-rego członkostwa organizacji, przeciw prezesowi Cz. Maryszczakowi i B. Orłow-skiej za podstępną chęć zamknięcia naszego zacnego Stowarzyszenia Polskich Kombatantów i nagminne sprzedawanie Domów Kombatanta; np. Falkirk czy Shef-field stoją 7 lat zamknięte, amortyzując się, a społeczność tamtejsza musi wynaj-mować lokal za bardzo wysokie ceny. Pani Orłowska jest osobą niekompetentną na piastowanym stanowisku.

- Niszczyła systematycznie przez lata dorobek emigracji niepodległościowej.

- Kto stoi za p. dyrektorn podpowia-dając jej, w jaki sposób ma likwidować i skłócać Polonię?

- Kto rozkazał p. B. Orłowskiej zabrać sztandary z kół, które pozwoliły się zamknąć?

- Kto zakazał wprowadzenia sztan-darów do kościoła garnizonowego  św. A. Boboli na Mszę Katyńską?

- Adwokat Fundacji SPK za pośred-nictwem p. B. Orłowskiej przysłał list zabraniający pod groźbą trybunału noszenia znaku logo Kołom, które dalej prężnie działają.

Po zebraniu 873 podpisów w roku 2012 byliśmy przekonani, że władze, tj. Cz. Maryszczak, B. Orłowska oraz 5 pozo-stałych przedstawicieli Zarządu, zmie-nią decyzję o zamknięciu organizacji! Nie-stety, tak się nie stało. W związku z tym nastąpił rozłam w SPK z naszą przewagą 2/3 głosów. 873 podpisy to 19 kół, które kontynuują swoją działalność. Zarejestro-waliśmy się jako Stowarzyszenie Polskich Kombatantów Limited.

Niestety w maju 2013 r. pan prezes Cz. Maryszczak i B. Orłowska zamknęli Stowarzyszenie, zmieniając nazwę na Fundację SPK. Odbyło się huczne zamknięcie w obecności ambasadora RP, konsula i księży, ale bez weteranów z 19 kół, które dalej prowadzą swoją działal-ność. Koła te i ich członkowie wciąż zma-gają się ze skutkami nieludzkiego potrak-towania, kiedy wbrew statutowi roz-wiązano organizację SPK WB i przejęto wszystkie rezerwy finansowe indywidual-nych kół, przekazując je do wyłącznej dys-pozycji Fundacji SPK. Koła SPK Ltd wyra-żają wielkie poczucie krzywdy, widzą, że fundacja SPK obecnie operuje fundu-szami, którymi obdarza różne organiza-cje i inicjatywy polonijne, gorsze i lep-sze, bez żadnej potrzeby rozliczenia się przed polskim społeczeństwem, a szcze-gólnie przed autentycznymi kombatan-tami. To kombatanci tworzyli ten trzymi-lionowy majątek, z którego teraz SPK Ltd nie otrzymuje ani jednego pensa.

W Bradford SPK Ltd będzie pra-cowało dalej, oddając należny szacu-nek i hołd wszystkim wyrzuconym przez Zarząd Główny p. Cz. Maryszczaka i B. Orłowską.Za Zarząd Koła 451 SPK Ltd

Grażyna LewickaSekretarz

WIELKA BRYTANIASTOWARZYSZENIE POLSKICH KOMBATANTÓW

560-MAKIETA 2 24-39.indd 34 09/12/2014 14:19:25

035

moneygram.co.uk 0800 026 0535

1114

-80

669

*Oferta ważna w godzinach pracy agenta i z zastrzeżeniem lokalnych przepisów.Poza odnośnymi opłatami transakcyjnymi za przelew, stosuje się kurs wymiany ustalony przez firmę MoneyGram lub agenta.Urząd Pocztowy, Thomas Cook, Tesco Personal Finance, Speedy Cash, Debenhams i MoneyCorp to agenci MoneyGram International Lmited w zakresie świadczenia usług przekazów pieniężnych. MonyGram, the Globe i MoneyGram Bringing You Closer to znaki MoneyGram. Post Office i logo Post Office, to zarejestrowane znaki firmowe należące do Post Office Limited. Wszystkie pozostałe znaki stanowią własność stron trzecich. MoneyGram jest dostępny w 44 sklepach Debenhams poprzez biuro do transferów pieniężnych. MoneyGram International Limited jest autoryzowaną instytucją płatniczą regulowaną przez Urząd Nadzoru Finansowego (Financial Conduct Authority) w Wielkiej Brytanii. © 2014 Wszystkie prawa zastrzeżone.

I gdziekolwiek zobaczysz znak MoneyGram

Wyślij z: Odbierz w:

Wyślij pieniądze! Twoi najbliżsi odbiorą je w jednej z 6000 placówek Banku Pocztowego.

Spełnij świąteczne marzenia

560-MAKIETA 2 24-39.indd 35 09/12/2014 16:39:40

036 WYDARZENIA44. Bal Polski

Świat bez demencjiAlzheimer Society (Registered Charity no. 296645) ma wizję świata bez demencji; lepszego, sprawiedliwszego świata dla ludzi dotkniętych demencją. Jest wiodącą organizacją charytatywną w zakresie badań nad demencją oraz udzielania wsparcia ludziom dotkniętym tą chorobą i ich opiekunom. Na demencję cierpi około 850 tys. osób w Wielkiej Brytanii.

ANNA J. LiChtARoWiCz

» Słowo „demencja” odnosi się do zespołu symptomów, do których

zalicza się między innymi utratę pamięci i zdolności kognitywnych oraz zaburzenia językowe. Zmiany te, początkowo niewiel-kie, komplikują życie codzienne osób cier-piących na demencję. Osoba z demencją może również przejawiać wahania nastroju i zaburzenia behawioralne. Demencja jest rezultatem uszkodzenia mózgu na skutek chorób takich jak Alzheimer lub powta-rzających się udarów mózgu.

Mimo że choroba Alzheimera jest najczęstszą przyczyną demencji, nie wszystkie przypadki demencji są nią spowodowane. Rodzaje obja-wów występujących u chorego zależą od tego, która część mózgu została uszkodzona przez chorobę oraz jaka cho-roba spowodowała demencję. Diagnoza demencji może budzić lęk i silne zdenerwowanie u cho-rego. Osoby te często czują się bez-radne, potrzebują otuchy i wsparcia.

Towarzystwo Alzheimerowskie zapew-nia fachowe informacje i pomoc dla osób dotkniętych demencją oraz dla ich rodzin i opiekunów – w postaci publikacji, poradni telefonicznych, stron internetowych oraz 2000 lokalnych służb socjalnych w Anglii, Walii i Północnej Irlandii. Ponadto zapew-nia pomoc pracownikom resortów zdrowia i opieki społecznej w podnoszeniu kwa-lifikacji poprzez organizowanie szkoleń i dostarczanie środków. Wywiera wpływ na polityków i decydentów, prowadzi kam-panie na rzecz poprawy jakości życia osób cierpiących na demencję i ich opiekunów. Stara się o lepsze zrozumienie demencji wśród społeczeństwa.

Towarzystwo Alzheimerowskie dostarcza fundusze na nowatorskie bada-nia naukowe dotyczące przyczyn, leczenia

i zapobiegania demencji oraz opieki nad chorymi. Współpraca zarówno z naukow-cami, jak i z ludźmi chorymi na demen-cję zapewnia, że medyczne i socjalne programy badawcze finansowane przez Towarzystwo mają pozytywny wpływ na życie chorych, ich rodzin i opieku-nów. Komitet 44. Balu Polskiego, który odbędzie się w sobotę, 31 stycznia 2015 r., w sali balowej Lancaster słynnego hotelu Savoy w Londynie, z przyjemno-ścią zawiadamia, że w tym roku będą zbierane pieniądze na pomoc Towarzy-stwu Alzheimerowskiemu.

Tak jak w ubiegłych latach, dzięki hojności uczestniczących w balu spon-sorów i gości mamy nadzieję zebrać znaczną kwotę pieniędzy na ten dobro-czynny i wartościowy cel, jakim jest polepszenie jakości życia osób dotknię-tych tą wyniszczającą chorobą oraz tych,

którzy się nimi opiekują. Jest to pierw-szy projekt Towarzystwa Alzheimerow-skiego skierowany do środowiska pol-skiego w Wielkiej Brytanii. «

Bal PolskiBilety na Bal Polski kosztują £160 od osoby i obejmują: 3-daniowy posiłek, kawę, herbatę, petits fours i pół butelki wina do kolacji. Sala balowa ma okrągłe dziesięcioosobowe stoły, nie znaczy to jednak, że nie mogą Państwo zaprosić dodatkowych gości i być gospodarzami nie jednego, a dwóch stołów. Prosimy o potwierdzenie rezerwacji pod nume-rem 07718 694 421.

560-MAKIETA 2 24-39.indd 36 09/12/2014 14:19:29

ŚWIĘTA2014

01

ŚWIĘTA2014część pierwsza

swieta 2014 TOMEK.indd 37 09/12/2014 16:38:35

ŚWIĘTA2014

02

nna hipoteza, mówiąca o  roku 300, a  może

275, jest również możliwa do przyjęcia,

przy założeniu, że chrześcijanie, czcząc na-

rodzenie Jezusa Chrystusa, odpowiedzieli w ten sposób na

ustanowienie przez cesarza Aureliana (270 – 275) święta

państwowego Natalis Solis Invicti (narodzin boga Słońca),

obchodzonego w dniu przesilenia zimowego, tj. 25 grudnia.

Dla chrześcijan, nieznających dokładnej daty narodzin

Zbawiciela, dzień ten miał znaczenie symboliczne. Chry-

stus-Światłość, przychodząc na świat, przezwyciężył ciem-

ności grzechu, podobnie jak światło słońca coraz dłuższego

dnia przezwycięża ciemności nocy. Inna tradycja, opierająca

się na apokryfach Nowego Testamentu, mówi, że poczęcie

Chrystusa dokonało się 25 marca, zatem święto jego naro-

dzin musi przypadać 25 grudnia.

Właściwe przeżycie świąt Bożego Narodzenia wyma-

gało jednak odpowiedniego przygotowania wszystkich

chrześcijan. Przybierało ono różne formy w poszczególnych

kościołach lokalnych. W V w. w kościele galijskim (dzisiej-

sza Francja) zachowywało się post trzy razy w  tygodniu

(poniedziałki, środy, piątki) już od 11 listopada. W kościele

rzymskim w V/VI w. rozpoczęło się praktykowanie adwen-

Tradycja świąT Bożego

NarodzeNiaŚwiętowanie przez chrześcijan uroczystości Bożego Narodzenia

ma wielowiekową tradycję. Najwcześniejsze informacje pochodzą z tzw. Depositio Martyrum datowanego na rok 354. Można zatem

przypuszczać, iż kościół rzymski celebrował uroczystość Bożego Narodzenia już od roku 313. Jest to uzasadnione, jeśli przyjmie się, że święta te obchodzono jako dziękczynienie za zwycięstwo cesarza

Konstantyna Wielkiego nad Maksencjuszem.

I

swieta 2014 TOMEK.indd 38 09/12/2014 16:38:37

ŚWIĘTA2014

tu. Obejmował on cztery tygodnie lub cztery niedziele po-

przedzające święta Bożego Narodzenia. Podobna praktyka

przyjęła się także w kościele wschodnim.

W ciągu kolejnych wieków tradycje narodowe ubogaca-

ły uroczystość Bożego Narodzenia w wiele wspaniałych ob-

rzędów i zwyczajów. W swojej istocie pozostały one jednak,

podobnie jak wiele innych uroczystości, takimi, jakie stwo-

rzył je starożytny kościół, niosąc światu przesłanie wyrażone

przez św. Hieronima (+420): „Bóg stał się człowiekiem…

Mieszkaniec i stwórca niebios zamieszkał na ziemi, aby czło-

wiek, mieszkaniec ziemi, mógł przenieść się do nieba”.

Opłatek wigilij-ny jest dla chrze-ścijanina przede wszystkim nawiąza-niem do potrzeby spożywania chleba biblijnego, z któ-rym utożsamił się sam Chrystus, czy-li do odżywiania się eucharystycz-nym chlebem. Sam fakt dzielenia się chlebem w postaci opłatka był zna-ny od początków kościoła katolic-kiego. Nie miał on jednak żadnego związku z okresem Bożego Narodzenia, raczej odnosił się bezpośrednio do eucharystii. Znano bowiem zwyczaj bło-gosławienia chle-ba i spożywania go jako rodzaju komu-nii duchowej.

Nie można do-kładnie określić, od kiedy i w jaki sposób utrwali-ła się w Polsce tradycja dziele-nia się opłatkiem w dzień wigilijny. Najstarsza wzmian-ka źródłowa o tej praktyce w polskich rodzinach pochodzi z końca XVIII w.

Na pewno oby-czaj ten związany

jest trwale z pol-ską tradycją od XIX w., choć niektóre źródła mówią, że pojawił się wcze-śniej. Wywodzi się on ze starochrze-ścijańskiego ob-rzędu dzielenia się i rozdawania chle-bów ofiarnych. Były to niekonsekrowa-ne chleby, które kościół rozdawał wiernym w czasie świąt Bożego Naro-dzenia, aby dzieli-li się nimi na znak przynależności do chrześcijańskiej wspólnoty.

Dopiero w śre-dniowieczu pojawił się rodzaj pieczy-wa, którego forma przypomina dzi-siejsze opłatki. Opłatki zawierały symbole religijne i ornamenty ro-ślinne oraz scenki z narodzin Jezu-sa. Miały też swoją symbolikę – mia-ły zapewnić domo-wi dostatek i obfi-tość chleba, okruch opłatka z wigilij-nego stołu wrzuco-ny do studni miał oczyszczać wodę, a ludziom zapewnić zdrowie.

OPłatek

03swieta 2014 TOMEK.indd 39 09/12/2014 16:38:38

ŚWIĘTA2014

04

Najważniejszym mo-mentem Wigilii była i do tej pory pozo-stała wieczerza. Pora jej rozpoczęcia jest określona i niezwy-kła: pojawienie się na niebie pierwszej gwiazdy. To na pa-miątkę Gwiazdy Be-tlejemskiej, która wskazywała pastuszkom drogę do stajenki,

Wieczerzamiejsca narodzenia Bożego syna. zgroma-dzeni domownicy odma-wiają pacierz i mo-dlitwę za zmarłych. Po modlitwie powinna nastąpić chwila mil-czenia.

zanim zasiądziemy do posiłku przy wigi-lijnym stole, dzie-limy się opłatkiem. Kiedyś łamanie się opłatkiem zapoczątko-wywał ojciec, matka lub najstarsza oso-ba w rodzinie. Przy

łamaniu się opłat-kiem należało swoich rodziców i dziadków ucałować w rękę. zwy-czajowo pozostawiano puste miejsce przy stole dla kogoś bli-skiego lub wędrowca.

Po podzieleniu się opłatkiem, zło-żeniu życzeń, pojed-naniu się i modli-twie zasiadamy do wigilijnego stołu, na którym powinno znaj-dować się co najmniej 12 potraw, bo tyluż było apostołów i tyle jest miesięcy w roku. Do ii wojny świato-wej potraw musiało być koniecznie nie do pary: 5, 7 lub 9. Parzysta liczba przy-nosiła niepowodze-nie w gospodarstwie. Gotowano również 12 dań ze wszystkich ro-ślin rosnących w polu w celu zapewnie-nia urodzaju w Nowym roku. Należało też spróbować wszystkich przygotowanych potraw

bez odkładania łyżki.Do najpospolit-

szych dań wigilijnych należały i należą: barszcz, groch, faso-la, grzyby, ziemnia-ki, wszelkiego ro-dzaju kasze podawane z sosem grzybowym, gołąbki z farszem, pierogi z kapustą i grzybami. Najważ-niejszą potrawą jest kutia z gotowanej pszenicy, doprawia-na makiem, miodem i orzechami. Obo-wiązkowo podaje się śledzie. Wszystkie potrawy są postne, a powinny składać się ze „wszystkiego, co w polu, sadzie, ogrodzie, lesie i wo-dzie”, czyli z ziaren zbóż, warzyw, owo-ców, orzechów, miodu i ryb.

swieta 2014 TOMEK.indd 40 09/12/2014 16:38:41

swieta 2014 TOMEK.indd 41 09/12/2014 16:38:42

ŚWIĘTA2014

06

ŚWIĘTYMIKOŁAJ

Osobnik, na którego przyjście dzieci szykują się już kilka tygodni wcześniej i który z pewnością nie jest też obojętny dla

dorosłych. Poznajcie historię najbardziej oczekiwanego gościa świąt bożonarodzeniowych…

więty Mikołaj był postacią niezwykle barw-

ną. Urodził się w  miejscowości Petara

w  połowie II w. w  bardzo zamożnej rodzi-

nie. Uwielbiał życie i  nie stronił od jego przyjemności.

Ubóstwiał łowić ryby i  polować, nie unikał też zabawy.

Miał przy tym bardzo radosne usposobienie, wobec czego

zawsze był mile widziany w  towarzystwie. Jak to w  życiu

bywa, gdy miał już wszystko, okazało się, że jednak cze-

goś mu brakuje. Rozdał więc majątek i  został bożym słu-

gą – biskupem Mirry, portowego miasta w Licji. Działo się

to wszystko za rządów cesarza Dioklecjana (284 – 305),

a więc w czasach, gdy chrześcijan prześladowano z niezwy-

kłym okrucieństwem. Legendy mówią też, że choć mógł on

odnaleźć jedność z Bogiem w życiu monastycznym, uznał,

że nie chce zamykać się w klasztorze, gdyż chce iść w śla-

dy Jezusa wędrującego po Palestynie. W  czasie jednej ze

swych podróży uciszył fale morza – dlatego też uważany

jest za patrona żeglarzy i podróżników.

Znana legenda głosi, iż pewien obywatel Petary utracił

swój majątek i ponieważ nie mógł zapewnić posagu swym

trzem córkom, groziło im zejście na złą drogę. Słysząc

o tym, Mikołaj wziął mieszek ze złotem i wrzucił go przez

okno do domu tego człowieka. Najstarsza córka wyszła

dzięki temu za mąż. Podobnie uczynił też wobec dwóch

pozostałych dziewcząt. Stąd często przedstawiano go na

obrazach z  trzema mieszkami. Błędna interpretacja tego

wizerunku (myślano, że są to głowy dzieci) przyczyniła się

do powstania innej historii, według której Mikołaj wskrze-

sił trzech chłopców zamordowanych wcześniej i zakonser-

wowanych przez właściciela gospody.

Ś

swieta 2014 TOMEK.indd 42 09/12/2014 16:38:44

ŚWIĘTA2014

07

PAtronŚw. Mikołaj bronił chrześcijaństwa ze wszystkich swych sił, za co niebawem trafił na tortury i na długo do więzienia. Prze-żył jednak wszystkie przeciwności i został uwolniony przez Kon-stantyna Wielkiego. Zmarł 6 grudnia i stąd tego dnia właśnie obchodzimy popularne mikołajki.

O cudach, jakie wydarzyły się za jego przyczyną, krążyły le-gendy po całej Euro-pie. Za patrona obrało go bardzo wielu, bo postać to iście nie-zwykła. Jest patronem literatów, choć nie napisał nic, co byłoby znane, jest opieku-nem chłopów, pasterzy, księży i zakonników. Patronuje więźniom i karczmarzom, piel-grzymom i podróżni-kom, a także żeglarzom i rybakom. Za swo-jego patrona obrały go panny bez posagu i dziewice, a także… kurtyzany. Praktycz-nie wszyscy, z któ-rymi wiódł życie doczesne.

Popularne wyobrażenie „Świętego Mikołaja” (Santa Claus, Sint Klaus) jest mieszanką elementów różnych kultur ludowych: niderlandzki zwyczaj obdarowywania dzieci prezentami w dniu jego święta miesza się tu z wyobrażeniem czarodzieja, który karze niegrzeczne dzieci, grzeczne zaś nagradza, a także z postacią germańskiego bóstwa Thora, który kojarzony był z zimą i jeździł na saniach zaprzężonych w kozy.

Zwyczaj obdarowy-wania się prezentami był znany w Europie od dawna. Początkowo obdarowywano dzieci wspomnianego 6 grud-nia – słodyczami wraz z medalikami, ró-żańcami lub świętymi obrazkami. A wszystko to, aby zachęcić je do modlitwy. Prezenty wkłada-no najczęściej do… butów lub pod podusz-kę. Skąd my to znamy?

PrEZEnTy, PrEZEnTy…

Ikona przedstawiająca św. Mikołaja, biskupa Miry, pierwowzór postaci świętego Mikołaja

swieta 2014 TOMEK.indd 43 09/12/2014 16:57:08

ŚWIĘTA2014

08

tym święcie napisano już chyba wszystko.

Każdy Polak od najmłodszych lat układa sobie

schemat, który będzie powtarzał co roku o tej

samej porze. Wigilia, opłatek, choinka, prezenty – to obraz

świąt, jaki nosimy w sercu przez całe życie. Musimy przekazać

ten obraz naszym dzieciom jako dar, prawdziwy świąteczny

prezent – tradycję.

Im dłużej jestem w Wielkiej Brytanii, tym bardziej zdaję

sobie sprawę, że święta Bożego Narodzenia to sprawdzian mo-

jej polskości. Bo chociaż daleko od domu, to nie mogę obejść

się bez karpia, opłatka, sianka pod obrusem i polskiej kolędy

w tle. Z żalem stwierdzam, że choć wszystko jest tak, jak być

powinno, i  nawet karp jest z  Polski, a  majonez dekoracyjny

z Winiar, to brak czegoś, czego Anglicy mogą nam tylko po-

zazdrościć, czegoś, czego nie da się opisać. Może to ziemia, po

której się stąpa, a może uśmiechnięta twarz Kowalskiego czy

Nowaka w kolejce po żywego karpia? Trudno to nazwać, ale

na pewno wiem, że nie znajdę tego w Anglii ani gdzie indziej

na świecie. To zapach Polski, duch świąt, poczucie swojskości,

coś, co wisi w powietrzu i daje nam poczucie przynależności

do czegoś innego, czegoś, co jest tylko nasze – polskie.

Wielka Brytania obchodzi Boże Narodzenie bez Wigilii,

opłatka i  barszczu z  uszkami. Po prostu inna tradycja, która

powinna wzbudzać nasz szacunek i  dawać więcej powodów

do pielęgnacji naszych własnych zwyczajów. A jest ich tyle, że

powinno wystarczyć na wiele pokoleń.

Wieczerzę wigilijną rozpoczyna się, gdy pierwsza gwiazda

ukaże się na niebie. Po przełamaniu się opłatkiem i złożeniu ży-

czeń cała rodzina zasiada do stołu. Jadłospis wigilijny powinien

być tak pomyślany, aby uwzględniał wszystkie płody rolne i le-

śne z całego roku. Niestety, bywało, że wielowiekową, słowiań-

ską tradycję postnej wieczerzy podtrzymywali tylko prości

ludzie. Szlachta, a tym bardziej arystokracja nie przestrzegały

jej aż tak dokładnie. Ceniły sobie potrawy z bobrzego ogona,

Świętapo

polsku SergiuSz

Hieronimczak

O

swieta 2014 TOMEK.indd 44 09/12/2014 16:38:47

ŚWIĘTA2014

07swieta 2014 TOMEK.indd 45 09/12/2014 16:38:48

ŚWIĘTA2014

0110

argumentując, że większość czasu spędza on w wodzie, więc

niewiele się różni od ryby.

Do najbardziej typowych i  tradycyjnych zestawów lu-

dowych potraw wigilijnych należały: barszcz lub zupa grzy-

bowa, bigos postny, kasza jaglana z  suszonymi śliwkami,

groch lub fasola, kluski pszenne z makiem, kisiel z owsa, ku-

tia, piernik, a na koniec jabłka i orzechy. Nie mogło również

zabraknąć ryby: karpia, szczupaka, sandacza.

Każdy region Pol-

ski, a  czasami nawet

każda miejscowość

posiada charaktery-

styczne tradycje wi-

gilijne. Wszystkich

potraw podawanych

w tym dniu nie sposób

wymienić. Jak głosi

tradycja, na wigilijnym stole powinno się znaleźć 12 potraw.

Jednak według niektórych źródeł u magnatów podawano 13,

11 u szlachty, a 9 u chłopów i w miastach. Dzisiaj przyjęło się

jednak 12 potraw, z których każdej trzeba spróbować, aby za-

pewnić sobie szczęście w nadchodzącym roku.

Dzisiaj do najbardziej tradycyjnych i ogólnie kultywowa-

nych potraw należą: barszcz z uszkami, biały żur, zupa grzybo-

wa lub rybna, karp królewski przyrządzany na wiele sposobów,

kapusta z grochem lub z grzybami, pierogi z kapustą, paszteciki

z grzybami, kluski z makiem oraz kompot z suszonych owo-

ców. Potrawy powinny być bezmięsne. W  tradycji chrześci-

jańskiej, zgodnie z jej symboliką, liczba 12 uznawana była za

wyjątkową. Dwunastu było apostołów i  dwanaście miesięcy

w  roku, z  czasem więc każdej potrawie nadano specyficzne

znaczenie. Jednak nie zawsze tak było. Wigilia w czasach przed-

chrześcijańskich była tak naprawdę stypą zaduszną. Zgodnie

z wierzeniami w tę noc pojawiały się duchy przodków błąkają-

ce się po ziemi i należało je nakarmić, aby zapewnić sobie spo-

kój. Z tymi tradycjami ściśle związane były pewne produkty

spożywcze, takie jak fasola, bób, groch, kasza, jabłka, orzechy

i miód. Dzisiejsze miejsce przy stole dla zbłąkanego wędrowca

to nic innego jak sie-

dzenie dla zmarłego

przodka. Wierzono,

że można zobaczyć

zbłąkaną duszę, zaglą-

dając przez dziurkę od

klucza.

Podobnych wie-

rzeń było wiele. Zwie-

rzęta mówiły ludzkim głosem, zatopione w jeziorach dzwony

odzywały się melodią, a w strumieniach i potokach woda za-

mieniała się w wino lub… płynne złoto.

Na Podlasiunajpierw podaje się „borszcz”, potem rybę smażoną lub gotowaną, kompot z suszonych owoców oraz kutię.

W poznańskimwieczerza wigilijna składała się zwy-kle z zupy z konopi, grochówki lub polew-ki, klusek z makiem, kapusty z grzybami, kompotu z gruszek.

na pomorzurównież były kluski z makiem, karp lub szczupak w galare-cie, do tego śledzie i pierogi z grzybami.

na mazoWszukrólowały pszen-ne placki, barszcz grzybowy, tłuczo-ne kartofle polane masą makową, kluski z gruszkami, prażony groch, kisiel owsiany lub żurawinowy oraz kutia, czyli pęczak z makiem utarty na masę i rozprowadzony z miodem.

Na Podhalukrólowały kluski z ziemniaków polane miodem , „kluty” – czyli kapusta z ziem-niakami, kołacze z razowej mąki oraz „kwaśnica”, czyli kapuśniak z suszonymi śliwkami.

Wesołych Świąt!

swieta 2014 TOMEK.indd 46 09/12/2014 16:38:49

swieta 2014 TOMEK.indd 47 09/12/2014 16:38:51

ŚWIĘTA2014

12

Świątecznezwyczaje

na ŚwiecieKtóżby się kiedyś spodziewał, że największym producentem

ozdób choinkowych będą jak Chiny? Jednak choć w kraju tym jest 5 mln chrześcijan, Boże Narodzenie jest tam tak popularne jak

chiński Nowy Rok w Koluszkach. Z kolei na londyńskich ulicach znaleźć można lampki, choinki i rubasznych Mikołajów, w domach towarowych usłyszeć kolędy ryczące z głośników. Nawet bezdomni i ułomni oklejają swoje puszeczki na datki świątecznym papierem.

ednym z  elementów, bez których trudno sobie

wyobrazić Wigilię, jest choinka. W  Polsce środ-

kowej i południowej jeszcze w  latach 30. XX w.

choinki były rzadkością.

Zwyczaj ubierania drzewka na święta pochodzi z  Niemiec

z ok. XVI w. i przywędrował do nas poprzez dawne ziemie pru-

skie – Pomorze, Warmię, Mazury oraz Śląsk. Choinki pojawiły

się najpierw w domach mieszczańskich, a dopiero potem trafiły

na wsie. Z Niemiec pochodzi też, znany również w Wielkiej Bry-

tanii, specjalny adwentowy kalendarz, w którym dzieci znajdują

czekoladki. Niemcy rozpoczynają święta obiadem, po którym

rozpakowuje się złożone pod choinką prezenty. Charaktery-

stycznym przysmakiem, który pojawia się na niemieckich stołach

podczas świąt Bożego Narodzenia, jest bakaliowe ciasto „stollen”,

które kształtem ma przypominać nowo narodzone dzieciątko za-

winięte w becik.

Podobnie jak w Polsce, w Austrii przysmakiem świątecznym

jest karp, ale już w Karyntii podaje się pieczoną kaczkę. Austriac-

J

SergiuSz Hieronimczak

swieta 2014 TOMEK.indd 48 09/12/2014 16:38:51

ŚWIĘTA2014

13

Meksykanie zaczynają świętować dosyć wcześnie – już na 2

tygodnie przed świętami prawie wszyscy starają się mieć wolne

od pracy. Przebrani kolędnicy wędrują od domu do domu na

pamiątkę poszukiwań noclegu przez Maryję i Józefa. Na 12 dni

przed świętami radosne i  głośne procesję idą ulicami miast do

kościołów.

25 grudnia jest dniem najbardziej wyczekiwanym przez dzie-

ci – wtedy właśnie dostają prezenty! Uroczystość rozpoczyna się

po południu lub wieczorem, kiedy rodzina dzieli się rosca – słod-

kim chlebem w kształcie krążka. W środku zapieczona jest cera-

miczna muñeca – laleczka. Symbolizuje ona nowo narodzonego

Jezusa. Ten, komu trafi się laleczka, ma przyjemność (lub obowią-

zek) urządzić dla wszystkich obecnych przyjęcie w dniu 2 lutego.

Niektórym z  nas na pewno przypadłyby do gustu święta

w Australii. Jest tam lato i zamiast choinki można sobie udekoro-

wać palmę. To właśnie często się tam zdarza. 25 grudnia to wspa-

niała okazja do spotkań z przyjaciółmi – na grillu na plaży. Musi

to być niezwykłe doświadczenie zajadać kawał mięsa z kangura

przy palmie ustrojonej bombkami i do tego na plaży w upale.

kie święta to również bogactwo pierników i oczywiście grzaniec.

Austriacy uwielbiają pieczone kasztany i  prażone migdały, a  na

swoim koncie mają jeden z największych przebojów świąt – ko-

lędę „Cicha noc”.

We Francji 25 grudnia obchodzi się w gronie rodziny, jedząc

w zależności od regionu: indyka, pieczoną gęś lub – jak w Paryżu

– ostrygi. Belgowie w święta uwielbiają dziczyznę w sosie śliwko-

wym, a Duńczycy ryż z owocami i przyprawami. Świąteczny wa-

chlarz smaków jest więc niezwykle zróżnicowany.

W  Europie zwyczaje świąteczne są do siebie podobne. Jest

choinka, uroczysta kolacja i zawsze są prezenty. Ale w niektórych

częściach świata świętuje się zgoła inaczej, można by powiedzieć

dziwnie.

Rzymskokatolicki kościółEl Santuario de Chimayow Nowym Meksyku, USA,w świątecznej dekoracji

swieta 2014 TOMEK.indd 49 09/12/2014 16:54:02

ŚWIĘTA2014

14

Wybierasz się na święta do Polski? Zabierz ze sobą typowo angielskie drobiazgi dla bliskich.

Wybrała i proponuje Magdalena gignal

Miętowe czekoladkichociaż najpopular-niejsze after eight można już kupić w pol-skich sklepach, inne wariacje na temat – na przykład w białej czekoladzie – tych sztandarowych angiel-skich czekoladek wciąż są nowością nad wi-słą. Przed świętami w sklepach pojawiają się limitowane edycje o smaku pomarańczy, miętowo-cytrynowym czy brandy. cena: od £1,50

Shortbreadte maślane szkockie ciasteczka, w Polsce nieznane, można ku-pić w każdym super-markecie. Są pyszne, kremowe, rozpływają się w ustach i – po-dobno – uzależniają. warto poszukać tych w ozdobnych pudełkach lub metalowych pusz-kach w szkocką kra-tę. Najlepiej smakują z herbatą – a jakże – angielską!cena: od £2

Prezenty do walizki

Miś PaddiNgtoNten najbardziej angielski z angielskich, chociaż pochodzący z Peru miś uwielbia kanapki z marmola-dą i co chwilę pakuje się w coraz to nowe kłopo-ty. o jego przygodach można przeczytać również po polsku (historyjki o przygodach misia wzbogacają

wiedzę o londynie), a maskotki Paddingto-na można kupić w sklepach z pamiątkami. do każdego misia dołączona jest taka sama kar-teczka, jaką powiesiła „prawdziwemu” Pad-dingtonowi na szyi ciotka lucy, kiedy wysła-ła go w podróż do anglii: „Proszę, zaopiekuj

się tym misiem. dziękuję”. Nie ma chyba dziecka, które odmówi takiej prośbie. do misia możesz dołożyć – dla rodziców – słoiczek pomarańczowej marmolady, angielskiego specjału.cena: od £8

swieta 2014 TOMEK.indd 50 09/12/2014 16:38:55

ŚWIĘTA2014

SerwiS do herbaty w angielSkie różyczkiw kraju wielbicieli herbaty nietrudno o piękną porcelanę. Możesz wybrać jedną gustowną filiżankę albo skusić się na cały komplet. Popularne są też dzbanki i kub-ki do zaparzania herbaty. z dostępnych w domach towarowych i sklepach z herbatą wzorów i kolorów każdy wybierze coś dla siebie lub swoich bliskich. cena: od £15

Tea cosyDo nowego dzbanka na herbatę przyda się… kapturek. Tea cosy to trzymająca ciepło osłonka na dzbanek, w Polsce chyba nieznana. Na targowiskach i w skle-pach z rękodziełem można kupić piękne, ręczne wyroby, ale i te dostępne w zwy-kłych sklepach z akcesoriami domowymi cieszą oko. ot, cieka-wostka.cena: od £2

angielSkie Sery

Dla wielbicieli serów mo-żesz przygotować deskę an-gielskich cheddarów, doło-żyć lancashire, wensleydale i oczywiście świąteczny stilton. Do serów – zamiast krakersów – dorzuć chipsy o smaku octowym (angielski unikat) i słoiczek dobre-go chutney z karmelizowanej cebuli. 

ziMowy PiMMsTen typowo angielski na-pój alkoholowy, podawany na letnich przyjęciach z lemo-niadą, ogórkiem (!), miętą, truskawkami i innymi owoca-mi, ma swoją zimową odmianę. Pachnący cynamonem, pomarań-czami i karmelem, najlepiej smakuje na ciepło, zmiesza-ny w proporcji 1:3 z so-kiem jabłkowym. Do gotowego napoju możesz dodać cząstki jabłka i pomarańczy.cena: £14

lawendaangielskie pola pachną lawendą, a w niemal każ-dym angielskim ogrodzie rosną całe połacie la-wendy. Jej piękny zapach możesz zabrać do Polski w zapachowych poduszeczkach, saszetkach, tore-beczkach, w kosmetykach na bazie lawendy (la-wendową linię ma niemal każda szanująca się marka kosmetyków do pielęgnacji ciała), w aromatycznych olejkach i… w herbacie. Dostępne jest też mnóstwo gadżetów kuchennych z motywem lawendy – fartuszki, ściereczki, miseczki i co tylko sobie wymarzysz.

15swieta 2014 TOMEK.indd 51 09/12/2014 16:38:58

ŚWIĘTA2014

16

Polski bigos – rzecz święta!

Spośród wielu przepisów kulinarnych na bożonarodzeniowe święta ten jeden z pewnością wart jest bliższego poznania, jako że tradycyjny bigos jest wybitnie polską potrawą. I jak chyba żadna inna potrawa, doczekał się tylu opisów, że nie sposób ich zliczyć. Adam Mickiewicz pisał: „W kociołkach bigos grzano; w słowach

wydać trudno bigosu smak przedziwny; kolor i woń cudną”. Tadeusz Boy-Żeleński w „Replice kobiety polskiej” żartował: „Więc te cuda polskich dziewic –/Swojskiej cnotki miły zapach –/Te gosposie i te Zosie,/Które sobie przy bigosie/fantazjował pan Mickiewicz…”.

est wiele sposobów gotowania bigosu, lecz

wszystkie opierają się na tych samych, podsta-

wowych składnikach. Różnice można zaobser-

wować w dodatkach, przyprawach i sposobie gotowania.

Podstawowymi składnikami bigosu są szatkowana ka-

pusta kiszona, kapusta świeża (niekiedy używa się tylko

kiszonej), różne gatunki mięsa i  wędlin, suszone grzyby,

suszone śliwki, cebula i  przyprawy. Całość należy dusić

możliwie długo (im dłużej, tym lepiej). Bigos jako jedno

z nielicznych dań nie traci walorów smakowych przy wie-

lokrotnym odgrzewaniu, a wręcz przeciwnie – po każdym

kolejnym jest coraz lepszy. W czasie duszenia dobrze mu

robi podlewanie wytrawnym czerwonym winem – wzbo-

gaca smak bigosu. Potrawa po przyrządzeniu powinna mieć

gęstą konsystencję i ciemnobrązowy kolor. Po podaniu na

talerz nie powinna z  niej wyciekać woda. Powinna mieć

pikantny, lekko kwaskowo-słodkawy (ale nie przesadnie)

smak oraz silną woń wędzonki, śliwek i najlepiej dziczyzny.

J

SergiuSz Hieronimczak

swieta 2014 TOMEK.indd 52 09/12/2014 16:38:58

ŚWIĘTA2014

17

Zgodne z tradycją jest dodanie do bigosu w celu uszlachet-

nienia smaku niewielkiej ilości słodkiego, aromatycznego

wina, np. malagi.

Smak bigosu zależy w  dużym stopniu od ilości, jakości

i  różnorodności gatunków dodanych mięs i  wędlin. W  sta-

ropolskiej kuchni zużywano do niego resztki szlachetnych

pieczeni i  wędlin, które bardzo podnosiły walory smakowe

potrawy. Bigos staropolski przyrządzany był zawsze bez za-

smażki i bez dodatku koncentratu pomidorowego, nieznane-

go w tamtej kuchni.

Niektórzy dodają też do bigosu kminek, majeranek, ziele

angielskie, suszone śliwki lub śliwki wędzone, czerwone wino

i przecier pomidorowy. Zgodne z tradycją jest dodanie powi-

deł śliwkowych. Według wielu przepisów mięsa powinno być

wagowo tyle samo co kapusty. Bigos można też robić wyłącz-

nie z kapusty kiszonej, bywa jednak wtedy często zbyt kwaśny.

Kiszoną kapustę zawsze należy dobrze wypłukać w wodzie, bo

lepiej bigos dokwasić, niż żeby był za kwaśny.

Bigos na świętaskładniki 2 kg kapusty 0,5 kg boczku świeżego 0,5 kg karkówki lub łopatki 0,5 kg kiełbasy głogowskiej (śląskiej) 20 dag kiełbasy jałowcowej 30 dag pieczarek lub grzybów suszonych 4 sztuki śliwek suszonych (bez pestek) ziele angielskie, liście laurowe, pieprz, sól

2 cebule 1 słoiczek koncentratu pomidorowego

opis przygotowaniaKapustę zalać wodą, dodać ziele angielskie, liście laurowe. Mięso podsmażyć na tłuszczu, pokroić w kostkę, dodać do kapusty. Kiełbasę pokroić w kostkę, podsmażyć razem z cebulką na tłuszczu, dodać do kapusty. Dodać pokrojone pieczarki lub grzybki suszone wcześniej namoczone i obgotowane w wodzie, w której się moczyły, oraz śliwki. gotować bigos na wolnym ogniu, pod koniec gotowania dodać koncentrat pomidorowy. Dobrze wymieszać, doprawić do smaku solą i pieprzem.

swieta 2014 TOMEK.indd 53 09/12/2014 16:39:00

ŚWIĘTA2014

18

Brytyjskie Boże NarodzeNie

od kuchNiNajważniejszym dniem w brytyjskich obchodach świąt Bożego

Narodzenia jest 25 grudnia. Tego dnia – wczesnym popołudniem – całe Wyspy zasiadają do uroczystego świątecznego obiadu.

a  tradycyjnym brytyjskim świątecznym

stole króluje pieczony indyk, bruksel-

ka, pieczone ziemniaki, sos żurawinowy,

orzechowe nadzienie, maleńkie kiełbaski owinięte be-

konem („pigs in blankets”) i  mnóstwo gorącego sosu

pieczeniowego. Tradycja spożywania indyka w  Boże

Narodzenie zagościła w  Anglii dopiero w  XVI wieku,

za panowania Henryka VIII. Wcześniej na świąteczny

obiad podawano pieczonego pawia lub dzika, a  aż do

ery wiktoriańskiej na świątecznych stołach równie czę-

sto co indyk gościła pieczona gęś. Z  indykiem wiąże

się tradycja „kości życzeń”, czyli kości przypominają-

cej kształtem literę Y. Osoby siedzące obok siebie przy

świątecznym stole łapią każda za jeden koniec kości

i ciągną. Komu zostanie w ręku większy kawałek, tego

życzenie się spełni. Na deser od czasów średniowie-

cza podaje się tradycyjny bożonarodzeniowy pudding,

czyli nasączone alkoholem dojrzewające ciasto z suszo-

nymi owocami, które trzeba przygotować nawet dwa

miesiące przed świętami. Równie popularne są mince

pies, czyli babeczki nadziewane słodkim owocowym

farszem. Jeśli planujesz w tym roku tradycyjny brytyjski

obiad świąteczny, skorzystaj z  tradycyjnych przepisów

najlepszych szefów kuchni.

NMagdalena gignal

swieta 2014 TOMEK.indd 54 09/12/2014 16:54:51

ŚWIĘTA2014

19

PIECZONY INDYK WEDŁUG JAMIEGO OLIVERAJak twierdzi ulubiony kucharz Brytyjczyków, to „najlepszy” przepis na bożonarodzeniowego in-dyka.

SKŁADNIKIZiołowe masło: 200 g masła 2 garście kandyzowanej żurawiny, drobno po-

siekanej posiekane zioła: listki z dwóch gałązek roz-

marynu, łyżka tymianku, kilka liści szałwii spora szczypta soli ¼ startej gałki muszkatołowej

6,6-8-kilogramowy indyk 2-4 klementynki 3 gałązki rozmarynu, liść laurowy, kilka ga-

łązek tymianku 2-3 marchewki, pokrojone na kawałki 3 cebule, przekrojone na pół 2 łodygi selera naciowego

SPOSÓB PRZYRZĄDZENIAIndyk powinien mieć temperaturę pokojową. Roz-grzej piekarnik do maksymalnej temperatury. W międzyczasie przygotuj ziołowe masło, mieszając

wszystkie składni-ki. Podważ skórę indyka, ostrożnie wsuwając pod nią dużą łyżkę. Do po-wstałych „kieszeni” włóż po dwie łyż-ki ziołowego masła i rozmasuj je przez skórę, tak by masło rozłożyło się rów-nomiernie na indy-czych piersiach. Resztą masła możesz posmarować skórę indyka. Do wnętrza indyka włóż zioła i pokrojone na po-łówki klementynki. Ułóż indyka w bryt-fance na warzywach i wstaw do piekar-nika, zmniejszając temperaturę do 180°C. Czas pieczenia zależy od wagi indyka — ok. 40 minut na każdy kilogram. Podczas pieczenia co pół godzi-ny polewaj indyka płynem gromadzącym się na dnie brytfanki. Możesz przykryć indyka folią aluminio-wą, żeby skóra nie przypiekła się za szybko. Po upieczeniu przełóż indyka na półmisek, przykryj folią i odstaw na pół godziny przed podaniem.

swieta 2014 TOMEK.indd 55 09/12/2014 18:35:17

ŚWIĘTA2014

20

BRUKSELKA Z KASZTANAMI WEDŁUG NIGELLI

Brukselka w tej wersji to kwinte-sencja świąt.

SKŁADNIKI 1,5 kg brukselki 250 g kasztanów (upieczonych

i obranych lub z puszki) 100 g masła świeżo starta gałka muszkatołowa

SPOSÓB PRZYRZĄDZENIAWrzuć brukselkę na osolony wrzątek i gotuj na małym ogniu nie dłużej niż 5 minut. Powinna być jędrna i chru-piąca. Grubo posiekaj kasztany. Roztop masło, podgrzej na nim kasztany, dodaj brukselkę i gałkę muszkatołową. Dopraw do smaku solą i pieprzem. Gotowe danie przełóż na ogrzany półmisek i od razu podawaj.

PIECZONE ZIEMNIAKI JAMIEGOChociaż wielu kucharzy do „idealnych” pieczo-

piąca. Grubo posiekaj kasztany. Roztop masło, podgrzej na nim kasztany, dodaj brukselkę i gałkę muszkatołową. Dopraw do smaku solą i pieprzem. Gotowe danie przełóż na ogrzany półmisek i od razu podawaj.

nych ziemniaków używa gęsiego smalcu, Jamiemu wystarcza oliwa. Jego sekret tkwi w… tłuczku do ziemniaków.

SKŁADNIKI 1,5 kg obranych ziemniaków, najlepiej odmia-

ny Maris Piper morska sól, czarny pieprz główka czosnku, podzielona na ząbki oliwa czerwony ocet winny pęczek rozmarynu (same listki)

SPOSÓB PRZYRZĄDZENIARozgrzej piekarnik do 190°C. Większe ziemniaki przekrój na pół, tak żeby wszystkie były mniej więcej takiej samej wielkości. Dobrze je opłucz, zalej w garnku zimną wodą, zagotuj i gotuj jeszcze przez ok. 6-7 minut. Odcedź ziemniaki na sitku, wymieszaj z oliwą (możesz zastąpić ją innym tłuszczem), solą i pieprzem, rozrzuć na blasze do pieczenia i wstaw do piekarnika na 30 minut. Po tym czasie wyjmij blachę z piekarni-ka i lekko ugnieć każdego ziemniaka tłuczkiem. Wymieszaj oliwę z rozmarynem i octem, polej ziemniaki i wstaw do piekarnika na kolejne 40 minut. Po upieczeniu ułóż ziemniaki na papiero-wym ręczniku, zanim przełożysz je na półmisek.

swieta 2014 TOMEK.indd 56 09/12/2014 16:41:07

ŚWIĘTA2014

21

SOS ŻURAWINOWY NIGELA SLATERAZdaniem Nigela święta bez tego sosu się nie liczą.

SKŁADNIKI 250 g świeżych lub mrożonych żurawin 100 ml białego wina 100 g drobnego białego cukru skórka pomarańczowa

SPOSÓB PRZYRZĄDZENIAWrzuć żurawiny do rondla, dodaj cukier i wino. Zagotuj. Posiekaj skórkę pomarańczową na cien-kie paseczki i dodaj do sosu. Gotuj na wolnym ogniu przez ok. 10 minut, aż żurawiny zaczną pękać. Zdejmij garnek z ognia i lekko ubij sos łyżką, tak żeby niektóre owoce popękały. Poda-waj na ciepło.

NADZIENIE SZAŁWIOWO-CEBULOWE WEDŁUG KUDŁATYCH KUCHARZYMożna wykorzystać je do nafaszerowania indyka, ale częściej serwuje się nadzienie osobno, jako dodatek, na przykład w formie przypominających pulpety kulek.

SKŁADNIKI 4 cebule, obrane i pokrojone na ćwiartki 8 świeżych listków szałwii 125 g tartej bułki 40 g masła 1 żółtko szczypta gałki muszkatołowej sól i pieprz

SPOSÓB PRZYRZĄDZENIA

Wrzuć cebule do wrzącej wody i gotuj przez 4 minuty. Dodaj liście szałwii i gotuj jeszcze przez minutę. Dobrze odcedź i przełóż do malak-sera. Dodaj tartą bułkę, masło, żółtko, gałkę muszkatołową, sól i pieprz. Miksuj, aż wszyst-kie składniki się połączą i będą przypomina-ły grubo zmieloną tartą bułkę. Uformuj z masy równe kulki i piecz w piekarniku rozgrzanym do 180°C przez ok. 30 minut.

PIGS IN BLANKETS WEDŁUG JAMESA MARTINA

SKŁADNIKI 8 cienkich plastrów przerośniętego boczku 16 świeżych, cienkich kiełbasek (chipolata) wykałaczki

SPOSÓB PRZYRZĄDZENIARozgrzej piekarnik do 200°C. Rozłóż boczek na desce do krojenia, każdy plaster przekrój w poprzek, a następnie owiń kiełbaski i zepnij boczek wykałaczkami. Rozłóż na blasze do pie-czenia i piecz przez około 15 minut, aż „pigs” nabiorą złotego koloru, a kiełbaski będą upie-czone w środku.

swieta 2014 TOMEK.indd 57 09/12/2014 16:39:07

ŚWIĘTA2014

22

ŚWIĘTA NA ZDROWO

Jak się powszechnie zwykło mawiać, zdrowie jest naszym najcenniejszym skarbem. Wszyscy chcielibyśmy się nim cieszyć

przez cały rok i pewnie dlatego zdrowie jest tym, czego szczególnie życzymy sobie i naszym bliskim z okazji wszystkich świąt.

swieta 2014 TOMEK.indd 58 09/12/2014 16:39:08

ŚWIĘTA2014

23

aradoksem jest fakt, że wkrótce po tym, gdy

wypowiemy magiczne: „Zdrowych, wesołych

świąt”, popełniamy wiele błędów, które ewi-

dentnie szkodzą naszemu zdrowiu! Po pierwsze, w czasie świąt

prawie wszyscy się przejadamy. Łakomstwo i obżarstwo to

chwilowa przyjemność, która ma bardzo przykre skutki. Nasz

organizm w ciągu kilku dni jest atakowany przez bomby kalo-

ryczne od rana do późnego wieczora, a nawet nocy, bo długie

rodzinne biesiadowanie wiąże się z degustacją słodkich ciast,

sałatek i długiej listy wigilijnych potraw. Każdego roku w wi-

gilijny wieczór pogotowie ratunkowe odnotowuje setki wizyt

pacjentów z objawami przejedzenia. Jest to skutkiem następu-

jących bezpośrednio po sobie postu i nieumiarkowanego jedze-

nia. Układ pokarmowy przeżywa wówczas prawdziwy szok, nie

nadąża z trawieniem całej masy pokarmu i zaczynają się kłopoty.

Niestety, większość ludzi zamiast ograniczyć jedzenie, zdecydo-

wanie woli sięgnąć po środki farmakologiczne, które przyspie-

szają procesy trawienia, likwidują zgagę, niestrawność i wzdęcia.

Ponieważ specjaliści coraz częściej i chętniej radzą, jak

mądrze i zdrowo spędzić święta i wszelkie inne uroczystości

rodzinne, mamy nadzieję, że z roku na rok sposób świętowania

będzie się zmieniał na zdrowszy. Zdrowszy oznacza mniej je-

dzenia, a więcej ruchu na świeżym powietrzu. Proponujemy, by

już na etapie planowania menu świątecznego ograniczyć liczbę

przygotowywanych potraw, a te tłuste i ciężkostrawne zastąpić

lekkimi, zdrowszymi posiłkami. Wiemy, że szczególnie święta

Bożego Narodzenia łączą się z wieloma kulinarnymi tradycjami,

ale może warto coś zmienić, jeśli będzie to miało wpływ na zdro-

wie naszych bliskich? Niech tradycją staną się rodzinne space-

ry, zabawy na śniegu, kuligi i kolędowanie, a wówczas życzenia

„zdrowych, wesołych świąt” będą nie tylko pustymi słowami,

ale pierwszym zdrowym krokiem w Nowy Rok!

P

swieta 2014 TOMEK.indd 59 09/12/2014 16:39:09

ŚWIĘTA2014

swieta 2014 TOMEK.indd 60 09/12/2014 17:12:49

061REKLAMAuroda i zdrowie

560-MAKIETA 4 60-87.indd 61 09/12/2014 12:08:54

062 REKLAMAuroda i zdrowie

560-MAKIETA 4 60-87.indd 62 09/12/2014 12:08:55

063REKLAMAURODA I ZDROWIE

Zawsze aktualne ogłoszenia!

ZNAJDŹ PRACĘz portalem

560-MAKIETA 4 60-87.indd 63 09/12/2014 12:08:57

064 OGŁOSZENIAdrobne

mieszkaniado wynajęcia

SMS: 81616 KOD: 01cooltura.co.ukzasady zamieszczania ogłoszeń – str. 64

Szukasz mieszkania? Sprawdź najnowsze oferty na portalu www.elondyn.co.uk

>Bounds Green, N22 8NE, 1 bed flat, £220/tydz. duza sypialnia, duzy osobny salon, oddzielna kuchnia, lazienka. Mieszkanie na 1-szym pietrze. Tylko osoby dorosle. 02072728615, 07436582104, 07715677401

>Bounds Green, N22 8LT, 1 bed flat na parterze, lazienka, kuchnia z salonem, sypialnia, salon. Bez gazu. Dostepne od 10 grudnia. 02072728615, 07436582104, 07715677401

>Edmonton, N18 2SA, 2 bed flat z ogrodem, £300/tydz. Podwojna sypialnia, pojedyncza sypialnia, kuchnia z salonem, ogrod. Dostepne od zaraz. 02072728615, 07436582104, 07715677401

>Greenford Wynajme pokoj jednoosobowy lub dwuosobowy w okolicy Greenford Red Lion internet, ogrodek, duza kuchnia. Tel:07828054106; 07983996731.

>Greenford, Pokój 2-ka dla jednej osoby. Dom po remoncie, 07908041297

>Hanwell Pokój dla 1-2 osob na Hanwell w7.mieszkanie czyste z umowa najmu .07932002822 07984613766

>Hounslow West. 1 lub 2 osobowy pokój w domu z ogrodem blisko komunikacji i sklepów. tel. 07523510272

>Neasden jedynka w bloku obok sklepu, , Wedlinka" 2 osoby w mieszkaniu. Rachunki wliczone. Internet dostepny. £ 120 plus 2 tyg depozyt 07590762616

>Oakwood, N14 4HH, 4 bed flat. £335/tydz. 3 podwojne sypialnie, 1 pojedyncza sypialnia, umeblowane, ogrod komunalny, (linia metra-Piccadilly Line)-od zaraz. 02072728615, 07436582104, 07715677401

>Park Royal Duzy pokój w domu z ogrodem na Park Royal blikso asdy dla dwóch / trzech mężczyzn

cena do uzgodnienia plus depozyt dostępne od zaraz 07502290999

>Perivale, pokoj z wlasna lazienka dla 1 niepalacej, spokojnej osoby. Podwojne lozko, internet, 8min od stacji, blisko pol. sklepów. £120/tydz. 07917165335

>Seven Sisters, N17 6EE: Pokoj jedynka £ 90+ rachunki za gaz i prad do podzialu z lokatorami . W domu 7 pokoi , 2 toalety , wspolna kuchnia , ogrod . Dostepny od zaraz !! Tel : 074 3679 2779

>Stratford dla spokojnej pary duzy swiezo wymalowany pokuj 250 tygodniowo wynajme.Dostep do internet,dobra lokalizacja.2 tyg depozyt.07975544298

>Stratford dla spokojnej pary duzy świeżo wymalowany pokój 250 tygodniowo wynajme. Dostep do internet, dobra lokalizacja. 2 tyg depozyt.07975544298

>Stratford wynajme flat 2 bedroom dla spokojnej milej pary. Internet, dobra lokalizacja.1.200 + miesiac depozytu. Kontakt 07975544298

>Tottenham Hale Wynajmę pokój dwójkę w spokojnym domu z ogrodem, możliwość podłączenia internetu. Dobre polaczenie z metrem, autobusami etc Dwu tygod 07533968808

>Tottenham Hale / N17 9AP : Pokoj dwojka £ 125 + rachunki za gaz i prad do podzialu z lokatorami . W domu 5 pokoi , wspolna kuchnia , 2 toalety . Tel : 0208 885 1890 , 074 365 82103, 074 367 92779

(postępuj według instrukcji) płatność Moneybookers

Uwaga! Ogłoszenia drobne (£1) reklamujące jakąkolwiek działalność usługową lub handlową, nie będą zamieszczane. Ten typ ogłoszeń można zamieścić, jako ogłoszenie ramkowe (szczegóły poniżej), kontaktując się z DZIAŁEM MARKETINGU.

Telefonicznie:

lub online:

jAK ZAMIEścIćOGŁOsZENIEUWAGA! Ogłoszenia przyjmowane są do PONIEDZIAŁKU DO GODZ. 15.00. Ogłoszenia przesłane po godzinie 15.00 opublikowane będą w następnym wydaniu cooltury (decyduje godzina otrzymania ogłoszenia przez redakcję, w związku z tym prosimy o wcześniejsze wysyłanie ogłoszeń).

Warunki:

internet cooltura.co.uk

ramkowe (usługi)

sms 81616jeśli masz problem z zamieszczeniem ogłoszenia drogą sMs– zadzwoń pod nr 020 8846 3614

1. Wszystkie ogłoszenia drobne przyjmowane są do poniedziałku do godziny 15.00. Każde ogłoszenie wysłane po tej godzinie zostanie zamieszczone w następnym numerze.2. Ogłoszenia wysłane z innego numeru niż podany w ogłoszeniu

zostaną odrzucone, ogłoszenia napisane drukowanymi literami zostaną

odrzucone (OPŁATA ZA OGŁOsZENIE NIE PODLEGA ZWROTOWI).3. Dopuszczalna długość ogłoszeń drobnych to 160 znaków.4. Gdy treść ogłoszenia jest obraźliwa lub przekracza zasady

powszechnie przyjętych norm społecznych, redakcja zastrzega sobie prawo do nie umieszczania ogłoszeń. Prosimy o prawidłowe podawanie numerów telefonów. W przypadku podania niepełnego numeru (czyli zawierającego mniej niż 11 cyfr) ogłoszenie

nie zostanie wydrukowane. Redakcja nie ponosi odpowiedzialno-ści za treść ogłoszeń i zastrzega sobie prawo do ich skracania

oraz do nie umieszczania bez podawania przyczyny.5. Wszelkie ogłoszenie dot. usług towarzyskich nie będą zamieszczane.6. Ogłoszenia (szczególnie te przesłane sMs-em) drukowane są w oryginalnej treści i pisowni.

020 8846 3614

cooltura.co.uk£30

+vat

Ramka do 25 słów

Ramka do 15 słów

£25 +vat

Koszt ogłoszenia £1 + standardowa opłata operatoraWpisz: cL (spacja) kod (spacja) treść ogłoszenia. Przykład: cL 01 Wynajmę pokój... 079 111X111XKoniecznie podaj numer telefonu w treści smsa taki sam jak ten z którego wysyłasz!

Kody działów:

cL 01 mieszkania wynajmęcL 02 mieszkania szukamcL 03 praca damcL 04 praca szukamcL 05 kupię

cL 06 sprzedamcL 07 auto-motocL 08 randka w ciemnocL 09 inne

A g e n c j a N i e r u c h o m o s c iE T B P R O P E R T Y S E RV I C E S

P O L S K A O B S Ł U G A , AT R A K C Y J N E C E N Y

w w w . e t b p r o p e r t y . c o . u k

0 2 0 7 2 7 2 8 6 1 5

Paulina / Aneta

075 2145 2860077 1567 7401

i n f o @ e t b p r o p e r t y . c o . u k

S z u k a s z m i e s z k a n i a , d o m u l u b p o k o j u d o w y n a j ę c i a w p ó ł n o c n y m L o n d y n i e ?

£1

560-MAKIETA 4 60-87.indd 64 09/12/2014 12:08:58

065OGŁOSZENIAdrobne

>Turnpike lane / wood green ,

N22 6QS: Piekny Duzy Dom

z Ogrodem ,£2300/miesiac +bills .

Dom jest odswiezony 2 toalety ,

kuchnia z jadalnia oraz ogrod .Tel :

0208 885 1890, 074 367 92779,

07436582103

>Turnpike Lane /Wood Green :

bedsit £145tyg + rachunki za gaz

i prad do podzialu z lokatorami .

Mieszkanie w domu z ogrodem

,wspolne 2 lazienki TEL : 074 365

82103

>Walthamstow do wynajencia 2 jedynki na Walthamstow spokojnym czystym domu bardzo dobre warunki wspólna oplata za gas lub swiatlo prosze dzwonic o kazdej porze 07586588577

>Wood Green , N17 6AG , Pokoj

dwojka : £130tyg+rachunki za gaz

i prad do podzialu z lokatorami, na

pietrze, wspolna kuchnia z jadalnia

i lazienka. Tel : 0208 885 1890,

074 367 92779, 07436582103.

od zaraz

>Wood Green : Pokoj dwojka

£130tyg + rachunki za gaz i prad

do podzialu z lokatorami . Wspolna

Kuchnia i lazienki. Dostepny od 21

grudnia . Tel : 0208 885 1890, 074

365 82103, 074 367 92779

>Wynajme pokoj 2 os. B.dobre warunki, duza kuchnia, living room, ogrod. Podjazd pod dom, Internet, mało osob w domu £ 165 ( rachunki wliczone ) tel.07809768045

pracadam

SMS: 81616 KOD: 03cooltura.co.ukzasady zamieszczania ogłoszeń – str. 64

Poszukuje doświadczo-nych Pań do sprzątania. Doświadczenie i re-ferencje wymagane. Możliwość stałej współ-pracy lub prace doryw-cze. Magdalena proszę dzwonić 9.00 – 18.00 07985427487

McCaul&sons ltd Looking for experien-ced Roofers, slate, tile, flat roofers, own tools, van, continuous work, £150 day based in NW London. reliable men. 07757276191, 07836770345,info@mccaulandsons.co.uk

Cukiernia w zachodnim Londynie poszukuje do-świadczonych cukierni-ków. Tel: 07809432768.

Piekarnia w zachodnim Londynie poszukuje kierowców z doświadcze-niem pracy w UK. Osoby zainteresowane proszo-ne są o kontakt: info@polishvillagebread.co.uk

>Tipserka - Manikiurzystka, do salonu Fryzjer-Solarium w wschodnim Londynie Leytonstone. 07746962153 ,

>Praca dla fryzjera/ki z min. 5 letnim doświadczeniem i znajomoscia angielskiego. Leyton. Tel. 07969502259

>I am looking for experience hair styles (hairdressers) this salon is nice era and friendly people , this is director number : 07737 967627

>Full or part time hairdresser to work in salon in tooting Neokutz 146 mitcham road tooting sw17 9nh telephone vera at salon 0208 672 5619 or mobile 07813484218

>Poszukujemy dziewczyn do sprzatania w pubie oraz pomocy kucha 07849898391

pracaszukam

SMS: 81616 KOD: 04cooltura.co.ukzasady zamieszczania ogłoszeń – str. 64

>Plastrarze z własnymi narzędziami szukają pracy. Wysoka jakość i czystość wykonania. Cały Londyn. 07990268770 Artur. ,

>Elektryk - Hydraulik z 12 letnim doświadczeniem w angielskiej firmie z własnymi narzędziami i vanem. Certyfikaty NICEIC i Gas Safety.Tel. kontaktowy 07707717053

>Plastrarz szuka pracy. Uczciwy i solidny. Gwarancja jakosci. 8 lat

UWAGA! W związku z zbliżającymi się Świętami Bożego Narodzenia, wszystkie ogłoszenia na wydanie które ukaże się 27 grudnia, przyjmowane będą do piatku 19 grudnia do godziny 9.00. Na wydanie które ukaże się 3 stycznia ogłoszenia będą przyjmowane do poniedziałku 29 grudnia do godziny 9.00

TerazogłoszeNie

drobnekosztuje

Tylko

£1

praktyki w UK. Tel. 07708613844 Grzegorz.

>Malarz dekorator szuka pracy wlasne narzedzia doswiadczenie i solidnosc 07591534894 Krzysztof

>Hydraulik (Gas Safe Register), szuka pracy. Montaz boilerow, mega-flo, power flush, central heating, ogrzewania podlogowe, certyfikaty. Tel. 07702267525

>Elektryk, z długoletnim doświadczeniem zawodowym, szukam pracy. Pomogę przy awariach domowych, montażu nowego osprzetu i wszelkich problemach związanych z pradem 07883974669

560-MAKIETA 4 60-87.indd 65 09/12/2014 12:08:58

066 REKLAMAPRACA / USŁUGI

560-MAKIETA 4 60-87.indd 66 09/12/2014 12:09:00

067REKLAMAUSŁUGI

www.saraint.com0208 846 3606

zostańBRYTYJCZYKIEMobywatelstwo brytyjskierezydentura stałarezydentura tymczasowa

560-MAKIETA 4 60-87.indd 67 09/12/2014 12:09:02

068 OGŁOSZENIAdrobne

randkaw ciemno

SMS: 81616 KOD: 08cooltura.co.ukzasady zamieszczania ogłoszeń – str. 64

>Jeśli tez się czasem nudzisz to odezwij sie do miłego prawie 40 latka a ponudzimy się razem 07935410786

>Kawaler, katolik, szczery lat 32 z Londynu. Powaznie myslacy o zyciu szuka kobiety z ktora moglby sie zaprzyjaźnić i stworzyć staly, szczesliwy zwiazek.07772544347

>Samotny 60 plus pozna samotna moze wspólna wigilia telefon 07901748712

>Successful English gentleman would like to meet attractive Polish lady for fun filled days and romantic evenings . John 07928079252

>Witam szukam dyskretnej kobiete z zachodniego Londynu 07732432389

>Mężczyzna 31 lat pozna atrakcyjna mila pania chetnie starsza w celu wspolnego spedzana czasu w weekendy i przyjazni. Mariusz.Tel-07549335708

>Szukam normalnej dziewczyny. Kawaler 38 lat.07770933889

>Successful English gentleman would like to meet attractive Polish lady for fun filled days and romantic evenings . John 07928079252

inneSMS: 81616 KOD: 09cooltura.co.ukzasady zamieszczania ogłoszeń – str. 64

>Wyjazd do polski na święta wolne 2 miejsca 19.12 2014 powrót 06.01.2015 jadę do Inowrocławia £100 w jedną strone wyjazd okolice sw17 tel. 07985149623 Przemek

>I am looking for experience hair styles (hairdressers) this salon is nice era and friendly people , this is director number : 07737 967627

usługiróżne

zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 64

Architekt rejestrowany w Anglii wykonuje projekty: lofts, extensions. Usługi: Planning Applications and Building Control mob.: 07708696377 stasch@stasch.co.uk

Wizytówki od £33/500, ulotki od £53/5000, projektowanie grafiki, strony www przyjazne google, pozycjonowanie, dystrybucja ulotek tel. 07731399861

Rozliczenia podatkowe, rejestracja i rozliczenia Self employed. Working Tax Credit, Child Tax Credit. Pomoc w benefitach. Kontakt 07475957191

sprzedamSMS: 81616 KOD: 06cooltura.co.ukzasady zamieszczania ogłoszeń – str. 64

>Sprzedam Halogen Oven JML - 12L w idealnym stanie £25 SW6 Fulham tel. 07706 192 373

>Sprzedam - Bagaznik samochodowy -na dach firmy THULE z kluczykami. Bardzo mocny.W dobrym stanie. £30 -SW6. tel. 07706 192 373

>Wozek designer hauck, 4 kolowy stroller i push, full set. perfect. tanio. £75 tel.07523510272

>Sony tv set 30" screen digital plasma, sony remote &aerial, prawie nowy £180 tel07523510272

>Duzy polsko-angielski slownik 2 tomy, nowy. £45.00 tel.07523510272

>Zawartosc domu rodzinnego: do stolowego, kuchni, dziecinnego. wysoka jakosc. Zapraszamy zachodni londyn. tel. 07523510272

>Duzy slownik naukowo techniczny, dwujezyczny, nowy, cena 45.00 tel.07523510272

auto-motoSMS: 81616 KOD: 07cooltura.co.ukzasady zamieszczania ogłoszeń – str. 64

Opony Zimowe. Wulkanizacja na Park Royal. Opony Nowe i Używane. Laserowa zbieżność kół na miej-scu! Przystępne ceny! NW10 7UD Londyn 07776823881

Auto-Mechanika, dia-gnostyka komputero-wa, hamulce, sprzęgła, zawieszenie, serwis, paski rozrządu, serwis/napełnianie klimatyza-cji. Dojazd do klienta. 07812071816 MOT – pomogę

>Plastrarz z 10-letnim doświadczeniem szuka pracy (plastruje na szczudłach). Tel 07515103840

>Odkupie sprzątania. Tel. 07849482982 Monika

>Elektryk 11 lat w UK. Instalacje zgodne z 17 Edition. Fuseboxy. Automatyka HW CH. Certyfikat NICEIC. Referencje. Insurance Policy. Szuka pracy. Pawel 07469234481

>Plastrarze 8 lat doświadczenia w Londynie szukaja pracy. Wlasne narzedzia i transport. Wysoka jakosc wykonania. 07999963477 Andrzej

>Konkretny i uczciwy pomocnik budowlany szuka pracy w zachodnim Londynie. Potrafie dobrze malowac. Tel-07549335708

>Hydraulik (Gas Safe Register), szuka pracy. Montaz boilerow, mega-flo, power flush, central heating, ogrzewania podlogowe, certyfikaty. Tel. 07702267525

>Hydraulik Corgi gas safe szuka pracy naprawa serwis montaz boilerow kominki megaflo central heating power flush Certyfikaty Domestic Commercial C 07545707457

>Uczciwa solidna bez nałogów szuka pracy przy sprzątaniu domow i flatow a takze przy przeprowadzkach caly londyn pozdrawiam.tel 07468584205 Roza

>Plastrarze z dlugoletnim doswiadczeniem szukaja ofert pracy na terenie calego Londynu i okolic, wysoka jakosc i czystosc, wlasne narzedzia, Jacek 07523550213 ,

>Kobieta 58 lat, bez nałogów, uczciwa, szuka pracy jako opiekun – pomoc do starszej osoby w polskiej rodzinie bez zamieszkania. Maria 07442304692

>Szukam stałej pracy w polskim sklepie, restauracji, na kuchni. W Londynie 10 lat, dowiad.menagerskie, zamilowanie do sprzedazy, pracowitosc, miła aparycja.07737287026

>Z zawodu kucharz, w Londynie 10 lat. Szukam pracy w restauracji, kantynie, cukierni na poczatek jako pomoc. Zamilowanie do gotowania, pieczenia, dekoracji 07737287026

Terazogłoszenie

drobnekosztuje

Tylko

£1

560-MAKIETA 4 60-87.indd 68 09/12/2014 12:09:03

069OGŁOSZENIAdrobne

ZadZwoń i zapytaj

o oGŁoSZENIE raMKoWe

020 8846 3614

zdrowiei uroda

zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 64

Polskie Kursy Kosmetyczne, 5 dniowy kurs Stylizacji Paznokci tylko £399, Przedłużania rzęs, Przedłużania, Włosów, MakeUpu – Akredytowane Certyfikaty 0784-920-3526 Szczegóły Na www.PolskieKursy.co.uk

telewizjasatelitarna

zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 64

Anteny satelitarne. Montaż, fachowe ustawienie sygnału, akcesoria, Telewizja na kartę, nc+, polsat. 9 letnie doświadczenie Niskie ceny. Mariusz Domaradzki. 07523486296, mariusz-cyfra@wp.pl

Satelitarna Telewizja Najszybsze i najlepsze rozwiązanie wszystkich twoich problemów. Ustawienia, montaż, polskie zestawy TNK Andrzej 07840650509 07423602647

Polska Telewizja Londyn NC+ , Cyfrowy Polsat Zestawy na umowę Montaż anten Zapraszamy do punktu 19 Finchley Lane NW4 1BN Hendon Sklep: 02082033162 Instalacje:07779631401www.polskatelewizja.co.uk

komputeryserwis

zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 64

Naprawa: laptopy, tablety, konsole, zipmotelefony. Zmiana języka, wirusy, przegrzewanie się, wymiana ekranu / klawiatury, rok gwarancji na nowe części, oferujemy laptop zastępczy 07411123340

H-Tech Serwis Komputerowy. Rozwiązywanie wszelkich problemów z Laptopami i PC. Odzyskiwanie Danych, Instalacje, Administracja, Zabezpieczanie Sieci, CCTV. Dojazd do Klienta. Tel.: 07723012148, email: halskyt@yahoo.co.uk www.halskytech.co.uk

www.komputery.london Serwis komputerów i laptopów, usługi oraz wsparcie informatyczne dla Ciebie lub Twojej firmy. Dojazd do klienta. Darmowe konsultacje. Special IT Weapons Ltd. Mirek 07768080827

HL-Computer Service; Profesjonalne naprawy; Reinstalacja Windows; Usuwanie wirusów; Instalacja Internetu; Technik-Informatyk; Olgierd 07961222932

560-MAKIETA 4 60-87.indd 69 09/12/2014 12:09:04

070 OGŁOSZENIAdrobne / transport

transportprzewozy, paczki

zasady zamieszczania ogłoszeń – str. 64

Tanio przeprowadzki (transport wszelkiego rodzaju). Największy VAN Pomoc w załadunku i rozładunku. Cały Londyn i UK. www.goldeneagle-removals.co.uk Tel 07969629456 Daniel

Przeprowadzki, wywóz śmieci Londyn i cała Anglia, duży van z windą, profesjonalna obsługa. Przewóz na lotniska, dziewięcioosobowy van. Piotr, 07749174695

Lotniska Van 9 osobowy i Przeprowadzki – największy van Licencja PCO i ubezpieczenie. Odpowiedzialny kierowca. Taniej kontakt 07985600960

ZadZwoń I zapytaj o oGŁoSZENIEraMKoWe

020 8846 3614

560-MAKIETA 4 60-87.indd 70 09/12/2014 12:09:06

071REKLAMAtransport

560-MAKIETA 4 60-87.indd 71 09/12/2014 12:09:07

072 REKLAMATRANSPORT

ŚciągnijCoolturęi czytaj już

weczwartki!

560-MAKIETA 4 60-87.indd 72 09/12/2014 12:09:10

073REKLAMATRANSPORT

APOLONIATRANS

PACZKIPRZESYŁKI£ 20 = 20 KG (bez uk r yt ych opłat)Co czwarta przesyłka GRATIS!!! Codzienny odbiór paczek.

Ceny negocjowalne!Door to door!

skype: apoloniatrans

Tel UK : 079 72 72 72 78 020 8144 8032Tel/Fax PL: 515-515-190(22) 219 5360 apoloniatrans.co.uk

560-MAKIETA 4 60-87.indd 73 09/12/2014 12:09:12

074 REKLAMASKUP ZŁOMU

560-MAKIETA 4 60-87.indd 74 09/12/2014 12:09:14

075REKLAMASKUP ZŁOMU

Dojazd do klienta.Kupujemy każdą ilość.

Ważymy na wagach elektronicznych.

Miedź ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, £3.30-£3.80Mosiądz ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,£2.00-£2.40Kable ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,£0.70-£2.10Ołów ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, £0.70-£1.00Aluminium,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, £0.50-£0.80Stal nierdzewna ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,, £0.50-£0.80Złom stalowy (tona) ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,£80-£100

560-MAKIETA 4 60-87.indd 75 09/12/2014 12:09:15

076 REKLAMAWYWÓZ ŚMIECI

THE RUBBISH GUYS 0744 3600 0800744 3600 090

Zabieramy więcej niż skip - za mniejsze pieniądze

WYWÓZ ŚMIECI

VANY DO 16 YRD24/7

Pomoc przy załadunku

rubbishguys@hotmail.com

teraz już dostępnana twoim smartfonie

i tablecie!

}

ściągaj Coolturęna tableti komórkę!

560-MAKIETA 4 60-87.indd 76 09/12/2014 12:09:18

077REKLAMABUDOWNICTWO

560-MAKIETA 4 60-87.indd 77 09/12/2014 12:09:20

078 REKLAMAuroda i zdrowie

560-MAKIETA 4 60-87.indd 78 09/12/2014 12:09:24

079REKLAMABUDOWNICTWO

560-MAKIETA 4 60-87.indd 79 09/12/2014 12:09:27

080 REKLAMABUDOWNICTWO

622 Greenford Road, UB6 8QT Greenford

Tel/Fax: 020 8578 2281

Wysokiej jakości podwójne szkleniew uPVC, Aluminium i Drewnie

Biuro: 077 0360 1325 Mob: 079 1636 9230

U NAS OKNAA-RATEDW STANDARDZIE

Nowy salon firmowy

Najwyższa jakośćokien i drzwi firmy

Okna, drzwi, ganki, ogrody zimowe, szklane dachy, balustrady, prysznice, świetliki, drzwi rozsuwane

Email: info@windowsglasssolutions.co.uk

Drewniane okna typu SASH już od

£300/m2

560-MAKIETA 4 60-87.indd 80 09/12/2014 12:09:30

081REKLAMABUDOWNICTWO

560-MAKIETA 4 60-87.indd 81 09/12/2014 12:09:31

082NATHAN SCAFFOLDING LTD

Najlepszy serwis sca�oldingowy!

www.nathansca�olding.co.uk

Gwarantujemy

Najlepszy serwis sca�oldingowy!

Zadzwoń (Robert):0785069100102030922124

lub wyślij e-mail:o�ce@nathansca�olding.co.uk

Profesjonalny montażwszelkiego rodzaju rusztowań

na terenie całego Londynui okolic.

szybkie terminy realizacji darmowe wyceny wysokie rabaty dla stałych klientów

Dawidwww.atd-scaffolding-london.co.uk atdscaffoldinglondon

079 21831429atdstructure@hotmail.co.uk

ATD Structures Scaffolding

Zapraszamydo współpracy!

Profesjonalny montażProfesjonalny montażwszelkiego rodzaju rusztowańwszelkiego rodzaju rusztowań

na terenie całego Londynuna terenie całego Londynui okolic.i okolic.

szybkie szybkie terminy realizacji terminy realizacji

darmowe wyceny darmowe wyceny wysokie rabaty wysokie rabaty

dla stałych klientów dla stałych klientów

DawidDawidwww.atd-scaffolding-london.co.ukwww.atd-scaffolding-london.co.uk

079 21831429079 21831429atdstructure@hotmail.co.ukatdstructure@hotmail.co.uk

ATD Structures ScaffoldingATD Structures Scaffolding

ZapraszamyZapraszamydo współpracy!do współpracy!do współpracy!do współpracy!

REKLAMABUDOWNICTWO

560-MAKIETA 4 60-87.indd 82 09/12/2014 12:09:34

083

Bezpieczne i solidne wykonywanie rusztowań.

Profesjonalny montaż.

SCAFFOLDING

Szybki termin realizacji!

PROPER SCAFFOLDING Ltd.

Najtaniej w Londynie!

0787 14 24 077properscaffolding@yahoo.co.uk

Sebastian:

REKLAMABUDOWNICTWO

Profesjonalny montażwszelkiego rodzaju rusztowań

na terenie całego Londynui okolic.

szybkie terminy realizacji darmowe wyceny wysokie rabaty dla stałych klientów

Dawidwww.atd-scaffolding-london.co.uk atdscaffoldinglondon

079 21831429atdstructure@hotmail.co.uk

ATD Structures Scaffolding

Zapraszamydo współpracy!

Profesjonalny montażProfesjonalny montażwszelkiego rodzaju rusztowańwszelkiego rodzaju rusztowań

na terenie całego Londynuna terenie całego Londynui okolic.i okolic.

szybkie szybkie terminy realizacji terminy realizacji

darmowe wyceny darmowe wyceny wysokie rabaty wysokie rabaty

dla stałych klientów dla stałych klientów

DawidDawidwww.atd-scaffolding-london.co.ukwww.atd-scaffolding-london.co.uk

079 21831429079 21831429atdstructure@hotmail.co.ukatdstructure@hotmail.co.uk

ATD Structures ScaffoldingATD Structures Scaffolding

ZapraszamyZapraszamydo współpracy!do współpracy!do współpracy!do współpracy!

560-MAKIETA 4 60-87.indd 83 09/12/2014 12:09:36

084 REKLAMABUDOWNICTWO

560-MAKIETA 4 60-87.indd 84 09/12/2014 12:09:39

560-MAKIETA 4 60-87.indd 85 09/12/2014 12:09:41

086 REKLAMABUDOWNICTWO / MOTORYZACJA

560-MAKIETA 4 60-87.indd 86 09/12/2014 12:09:43

087REKLAMAMOTORYZACJA

560-MAKIETA 4 60-87.indd 87 09/12/2014 12:09:44

088 WIADOMOŚCIKrzyżówKa + HorosKop

560-MAKIETA 5 88-96.indd 88 09/12/2014 15:24:32

089STRZELEC (22.11–21.12)

Możesz liczyć na przychylną aurę we wszystkich aspektach życia. Masz szansę osiągnąć sukces, ale pod warunkiem że dokładnie wiesz, czego chcesz i co jest celem Twojego działania. Idź prosto do celu. Nie zapomnij o ważnej rodzinnej okazji.

KOZIOROŻEC (22.12–19.01)

Najbliższe dni nie powinny przynieść Ci problemów. Spokojnie możesz skupić się na wypełnianiu obowiązków zawodowych. Nie bój się odważnych pomysłów. Masz szansę zaistnieć, ale musisz bardziej uwierzyć we własne możliwości i umiejętności.

WODNIK (20.01–18.02)

Czeka Cię niełatwy emocjonalnie i psychicznie czas. Możesz łatwo i szybko się irytować oraz czuć się rozdrażniony, a do tego mogą dojść kłopoty ze zdrowiem. Zadbaj o swój komfort. Ubieraj się adekwatnie do pogody, po pracy wycisz się i zrelaksuj.

RYBY (19.02–20.03)

Będziesz miał dużo obowiązków, przez co będziesz bardzo zabiegany. Ale pojawi się w Tobie także potrzeba wyciszenia, zwolnienia tempa. Działaj aktywnie w ciągu dnia, a wieczorem pomyśl o relaksie, romantycznej kolacji przy świecach czy odpoczynku z książką.

BARAN (21.03–20.04)

Najważniejsze staną się dla Ciebie sprawy sercowe. Zadbaj o relacje z partnerem. Jeśli teraz je zaniedbasz, niebawem możesz się spodziewać poważnych kłopotów. Pewną sprawę musicie rozwiązać jak najszybciej i wypracować wspólne, niekrzywdzące nikogo stanowisko.

BYK (21.04–20.05)

Najbliższe dni będą miłe, a nawet magiczne. Jeśli nastroisz się odpowiednio na impulsy płynące z zewnątrz, będziesz miał szansę przeżyć wyjątkowe chwile. Wycisz się, wsłuchaj w siebie, rozejrzyj się dokoła. Wokół Ciebie jest teraz wiele miłości.

BLIŹNIĘTA (21.05–21.06)

Twoja dobra passa będzie trwać nadal. Najbliższy czas będzie sprzyjać kontaktom towarzyskim. Nie nastawiaj się na amory, to nie ten moment. Korzystaj z dobrej zabawy, ciekawych znajomości, odpręż się psychicznie w wesołym gronie. Na coś więcej musisz jeszcze poczekać.

RAK (22.06–22.07)

Zdecydowanie za bardzo przejmujesz się drobiazgami, przez co szwankuje Twój układ immunologiczny. Popracuj nad sobą, abyś nabrał większego dystansu do świata i siebie. Codziennie znajdź chwilę tylko dla siebie, podczas której mógłbyś się wyciszyć i zregenerować siły.

LEW (23.07–22.08)

Bardziej niż zwykle nasilą się teraz Twoje skłonności przywódcze. Dzięki nim w pracy zyskasz pozycję lidera. W sprawach sercowych Twoja postawa może się stać powodem nieporozumień. Staraj się być łagodniejszy, gdyż Twój partner nie znosi uczuciowej musztry.

PANNA (23.08–22.09)

Twoje ogólne samopoczucie ulegnie pogor-szeniu. Możesz narzekać na ciągłe zmęcze-nie, rozdrażnienie i bóle głowy. Twój stan będzie się odbijał na relacjach z otoczeniem. Postaraj się wycofać na ten moment z życia towarzyskiego, tłumacząc się nie najlepszym samopoczuciem.

WAGA (23.09–22.10)

Najbliższe dni będą czasem miłym, wesołym i rodzinnym. Będziesz w nostalgicznym i romantycznym nastroju, co sprawi, że zapragniesz spędzać czas w domowym zaciszu. Poświęcisz bliskim więcej czasu i uwagi, otworzycie się na siebie i swoje potrzeby.

SKORPION (23.10–21.11)

Będziesz bardzo zabiegany. Spadnie Ci na głowę wiele obowiązków zawodowych i odezwą się pewne zaległości do nadrobienia w życiu prywatnym. Działaj dynamicznie. Bądź skoncentrowany i metodyczny, a ze wszystkim powinieneś sobie poradzić.

560-MAKIETA 5 88-96.indd 89 09/12/2014 15:24:33

090 SPORTPiłka nożna

560-MAKIETA 5 88-96.indd 90 09/12/2014 15:24:37

091

560-MAKIETA 5 88-96.indd 91 09/12/2014 15:24:41

092

560-MAKIETA 5 88-96.indd 92 09/12/2014 17:00:38

560-MAKIETA 5 88-96.indd 93 09/12/2014 15:24:44

560-MAKIETA 5 88-96.indd 94 09/12/2014 15:24:46

560-MAKIETA 5 88-96.indd 95 09/12/2014 15:24:48

560-MAKIETA 5 88-96.indd 96 09/12/2014 15:24:50