contra el humanismo - duque, felix

122
8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 1/122

Upload: niescieloniesazul

Post on 03-Jun-2018

332 views

Category:

Documents


11 download

TRANSCRIPT

Page 1: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 1/122

Page 2: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 2/122

Page 3: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 3/122

FÉLIX DUQE 

contra el Humanismo 

A  B  A  D A EDITORES 

LECTURS    FIOOÍ 

Page 4: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 4/122

C

Filía 

0 TOR Félx DUQUE

Resevados todos los deechos os 1en ssmas de ecpeación de it rarte de esta pbicación, cualqe qu n

tónio mecánco foocopia g 1

de los titlares de os deecos d In r p

© FÉIX UQU, 2003©BADA TOS, S.L 200

Plaza djsú 2801 Madride 914 296 882 fax' 94 297 507ma abada@abadaedit

diseño ETUI jOAQUfN L

 prodccón GUADAL ÜJSERT

SBN 82962809-2depósto legl 493012003

 pempresión Elena gesasmpresión Esudios Grfcos eo, S.A

Page 5: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 5/122

Page 6: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 6/122

. es sind noch Lieder zu ingenjenseitder Menchen( quaaú p a a má alá� l mb)

1. Fadensonnen, v. 4-6; Gemmelte1rke. Shrkamp. Fnkfurt/M. 2, 6.

PAULCEAN'

Page 7: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 7/122

Page 8: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 8/122

IUNDO TODO E MUNDOSE ONFIESA HUMNISTA

No dja d susiar rjidad a xraña unanimidad on qud un rinón a oro d nusros 'aíss avanados osindusrias osmodrnos osisórios s onjuno más uniformado qu uniform amado ans d a gurra 'idn y ugo Mundo ibr aianado or una éria qu arabrs o oy on a nra 'dnominaión d orign dwese a Wst) s bra a 'umanismo . Dsd as más varioin-as osiions y omo si ras anas osrimrías s asara vovr asóidos riniios s aan moviminos d ara raión onraa naa osmodrna En oinión d amios sors duaivos aios o siásios a mnos n so manomunados omoformadors d a rivada oinión y aun d a 'vo d a onin-ia) juno on buna ar d os mdios d omuniaión os

formadors n ambio d a oinión úbia) dia naa saría rrsnada d un ado or a ansión anaria d un nihismo údio roio d a soidad d sáuo y d oro

2 aes e de d el a lá hm, e eets Vlea 999

Page 9: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 9/122

10 C J

ado po a paaa ivaió odo cia d a aa cooga caua a co d dhumaiació po ua pa a t c

igació oa d cupo (como hw) y m sow) humao a máuia cóica a humao u pfco boi y po oa a biogé poma d cogi co humao paa paa uo a a cofcció cr d vdado uphomb gécam aado y mjoado g guo d pad o

uuaio F a fuuo d cupo pohumao icuo agua iduia aam cificada ia coaa agaiada aama ocia avado u u poduco haápo coaio a homb a má humao i pcifica dd ugo ué puda o u spo viivo d a maca

auomoviica Audi paa da aó fioófica d a imag du vuo coch d caa u a coa u obácuoua voz o, gav y om o xa d cia ixióaida d ua paa cia fioóficam hoau abmo u homb o má impoa paa homb . . Obviam o u a mpa ui dci u umáuia acua o mucho má ga cao d accid

3 · Vd s nsys Elbrg í ti qu l scrba. n Mny . ) La scrira dl crp rp la criura Un. nu Un N . Clb Sd Mdllín) . Mdlín200 -2; y D br crps mjrablsy ras ra, d n n:Dng nánd d , Ar curp cla ds. Sln Sn �003.

4· uld, d s l t n, u nund l nnt dl n un �6 d db d 200� u d d nts l "slg -í sd t), y d un sgnd l n d 2003 n d s, us uusts sus s ín ás l Sprma n u l Ü brmsc dNts d u lg ds ás dlnt. n un sd d Ls Simpss s n -dgfí bnl n d dl aca W , Sn, nt d nsu l , dg dssdnt u d l , gund u, d sudd d ntñ , frnnt n xn d u qui spLca asf:¡Sál Sun! .

Sltd, br auprab SNO dd, �00 809 m rél tr a umaim Hidr Gadamr Srd n Mad1·ic

uy sugn ión d Fabe·st h Lv g so, Pw   IdUnv. Blmigtn/npos 9.

Page 10: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 10/122

CAND ND S CNSA ANSA

d maa u uuaio podá hac co a y d a cai odo o u uia i ufi pigo po u audacia E sogn dbia a ago a como oa u Audi ab u o uuaio

d u coch o o má impoa paa Audi (dicho a dpao hay au u bu jmpo d a compació cada vzmayo 'f y ab ' coocimio ié ; pu ou a gav cia pac u dci má bi hoau Audi da o ui u ya u 'ab dpd xcuivam d a vouad d a mpa) . ia popaa

ab o u paa u o poib pfi d cipopio d a faja auomoviica o dia a oa maca Po cuaui cao o impoa paa mi uao o am dicho como o igificaivam amiidoi do puo impoa comú:

a) ambo o auofcia (homb . . paa homb

Audi . paa Audi) ;b) ambo juzga (abia o ubimiam) dd ua iacia upio u i mbago ia cofudi auamaucia d a aó . . iduia co f (uié omo o u abmo o? ooo o pocia compado a mpa o ambo cuao homb ga?)

Dd ugo odo idica u: Ahoa u abmo igifica am Audi ab (o mjo AAudi a popaga a bua uva d u . ) . Po o apaa u dci

Nosoos os hombs(o a a Humaidad como uivaidad cociva gada au gado a u id ya a a pa idificació d géo

co u cocpo a humnis),sbmos u homb( humao cuao ujo d ui pdica a humni-s, coidado idam como co d odo vao y doa d odo ido; como dia Do Migu d Uamuo ada mo u odo u homb)

Page 11: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 11/122

!2 CO

s o más impotan paa hombr(a ab paa cad mimbo d géno huma nv dad diibuiva) .

O o u o mimo o homb abmo ob o má impotan paa cada homb H au unatip auonciaidad an pca u dja n coa d oca monta a diinción/uniicación nt a concincia ioóicaxpada iguamnt a tavé d un r d un Nooto" ya individua n a nomnoogía spíriu hgiana

Pu bin y como hipóti d abajo cab adanta upciamnt una maniita autonciaidad y una má omno apada inancia upio d vaoación án o doatibuo ncia d todo humanimo . Imo xaminando apauibiidad d a hipói ocdindo a o ogn mimo d a noción. Paa mpa digno d nota u o doacto mncionado ncuntn unido xpcitamn po

vz pima n Auo Gio mdian concpto cav d humania (a u vovmo n numoa ocaion) . En t citocéctico y aujado d un cio spn gan a vo humaniasaduna ntimamn do impotant nocion giga aphianh-ropía (iamnt amo a humano) y a paiía (ducación; itamnt o aivo a o niño) a pimanoción atañ caamnt a a autonciaidad a gunda

a a intancia upio (paigos como inucto d pas, dniño)

7. Un témno ifmente uibe y ue l pb ue poí e m popi en epño p elo umni e lmene euíopuee ignif e géneo um-no en u onuno o l een e o umno en ee ltimo entio e u uí . Peonuo en ete o uiee nomlmene un tite mot omo uno eimo p e.ue y ue umpli un ebe 'po umn ) eno entone un émino inónmo e umnmo: oli on lo em ombe nolmente on un eonnionomitnte e pie o e ompión. epeto peeión el lengue meo lego punto e tl p gue e Yugoli e ge umnii .

Cf Ns A XII . 7.g Como eemo epu e tigo e Pomeeo e eó u flnpí n efeo o ioe

no pueen bg un enmieno e pha p on o ombe y ue é e empeene s e el lo oil e unión ene gs

Page 12: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 12/122

IIE HUMNISMO PEDAGÓGIO

E n timo pco y aunu má adant cnamo abajo n a antopa y u ac popiamnt oóica impo

tant ñaa dd a ppciva pdagógica (a atadahabiuamn po a intitucion u dindn humanimoy popugnan u vuta) caác d dpazamino tmpoa yxioógico caacttico d humanimo. Po gi a tminooganitzchana d a Suna nsia podamo dci u o diino humanimo ocian n una citua monumnta d ahioia y ota anicuaa ando imp ñido con divo

gado y maic d noagia y ivndicación d un paado goioo . y mico (o idoógiamnt oñado i ui) . En cuantomoviminto d omación cutua a diva oada d humanimo pnaán como vgooa acción n a un paado inmdiato u poonga d mana in n una acuaidad pñadad xpcativa una incia ntida po o tanto paadójicamntcomo opión y a a vz como ago dacint y cai inan.

A y aunu no a objtivo d t nayo aa a hioiad o movimino humanita ino onda má bin a acmtaica d humanimo un bv pao po agno podo

Page 13: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 13/122

Page 14: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 14/122

Page 15: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 15/122

16 ONR HUMNMO

una cosmovisin n crnc n ntdad tracndnt ( Reonis h which seres he peson n soci nees of oup of peope shi hesme phiosophic wo iew") . Su abrto ncrtmo Ehic

Cuue Uniinism n Univesism") acaba or ranformar damn a humanmo n todo aquo qu apoíicmene coeco moen knowee" sociJ conscious" pesonJ meni"Y

odo to rograma concdn a mno n un unto (ddob nfoqu otvo ngatvo) : dfndn n fcto qu

hombr fn rmro útmo d unvro (como fa aOmga d Do d Apocipsis), ro no moan n dfnr oa mno n dcrbr omramnt qué o quén a hombr(avo qu a vda concnt d í mma" Fromm ixi conua una dfncón) . D mu ora ndad nao humnismo" en e n e moeni" d Srgo noa Proa qucorrond a una confrnca ronuncada n n a

Unvrdad br d Bogoá . S trata d una crítca otmo drna" (utzando aquí adjvo n nngún maz ngatvomu a conraro a crítca rguroa á bn documntada)a humanmo (dfndo como conn en e poe humno ara avar a í mmo d a vnua hodad d a crcunanca" dnuncado a mno n u gnfcado habtua como má o

mno o mmo qu vgar nopocenismo" como a convród a vja mesic n doogía). noa ama como tgod cargo" a 'anthumanmo d Hdggr" a a mcrofícad odr d Foucaut a dfondamnto hroógco" dBaa. Quzá ch n fata una routapeson a rco a qu n é and má a robma d fna d a modrndad qu a d ('nuvo) humanmo a razon d cua rur

gnca acua rcamn como raccón a fna no ondd ugo condrada3 •

2. El documnto s accsibl en http //w jcn com/hum  nism hm .

13   Cf. http ,//srb  l pntic m ec.s/-cmuoz /sin os .htm

Page 16: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 16/122

MNSMO EÓCO

L humana os cásicos

A mno hata a utracón como vrmo d manra ndcutb rán condrado como cáco o xo a artátca (cuura arqucura) d a antgüdad grcoatnarforado con tudo d a humandad (foofía rórca toogía) . í no xraño qu a cado Auo o (nacdo haca d.) ntr namn n ríodo amado da dcadnca anonna"1 (II7I92 d C ) qu contra a mor

boa angcnca u conco d humnis rmta má d ungo dué a a cuu nim d Ccrón cua a u vz contra ctcmo rgoo a corrucón oítca d uéoca rougnaba un céctco rtabcmno d doctrnacínca toca académca d a rca otocráca mntraqu Maro Fcno conjuraba o man d Paón d Hrmrmgo hata cudrñaba o Orácuo cad a n d

nar vacío roducdo or a dcomocón d a coátcan a Baja dad Mda o bn un go dué a ncnt

.

16

de nnas n stlan gs aegat l a a d ls sua humatatssn sas d and hans a) n a nseñana alana el eep s a-n expal a tas atdes, s td a la nsa) n an ng ed . ) , D a ac. A lq c gr i la BU Mln 002 Sn espante ants snsas de Mass Caa pp. 929) Ut pp 39) alga sta nta -

adetna d ue as ds nns ueas p la paaa hans : sd de lsáss aan dl he etaal nt de a xstna an d tda ealdad n nn p u n a sa xtnsn Sgún xpena n ps s-tdss d as aadas andads n las atads de etas) ha psn dhans tas n a aaas d en la na ant, la aíade s nts hanstas auaes n se dsnge p s a a s láss s na na, suelen hae d na aguada lana d nts sgs la n-a lgn aa : a elgn de h paa l h n ss snes al, psta-xsa anasa) Una ta ía s a da p l llaad hans stan lua ees enlaa na an lgsa adna ¡ha e nla ales)n algna s asn a ls ai, nas ue enta s nteés el n a apata

néica

c

í a

An a td ese a de nd sn ag DA sg psenand eatane n su ed , de 992 sl ds apns dl én: "1 Clt nen de las las hanas 2. Dtna d ls hansas del enan. II I32.C Jan Ba Liaa laa spugues de Llgat 92, a eadenaantnna ls ns d a ltata stana ; s studad n p. s ) Cn D f 9, 30

Page 17: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 17/122

18 CON EL HUMSMO

óra barroca iaiana ugo a franca charán mano dongo o uo ara rinvnar una mioogía gaan nro hroico o bucóico qu bajo inocuo difra d a difu

ión d bongo n una ca ocioa acabará or dmbocar nuna aombroa mu fica oración d imia (vada acabo obr odo or Rouau ambién é no ovid comoior d óra d cado origina n hombr una manchahrdiaria indb d uo faidioa namn uauna ora v d riv or rformador conrarrformado

r roan ridnino.Ha ido j ovn Nich qu amara vigoroamn aanción obr a orrada oración d 'imia vada a cabo or a óra. Obviamn o no ignifica qu brianrofor d Baia uvira a favor d dogma d peco orign.Pro no djaba d indignar a duona cruada n nombr duna uua bondad naura d hombr qu ara infcando gún é robuo modo d r nir d ubo amán(amo odava jo d a invciv qu bun uroo"dirigirá conra a afidad" d u comarioa . D ahí u anho d raurar euscher Ges a arir d a múica d Wagnr( d a rvivificación d cor uerno ) frn a sio rppreseno rciaivo inroducido n a óra a u v conr a vra

oifona d Parina banco d u cica áciamnRouau xíciamn n gnra a civiiación franca 

rco Nich on d riv obe momieno d rchao d o acua d rorno a un aado míico qu hmo vio como caracríico d o humanimo (un aado vio comoago idíico o a mno rno jovia cnrado n cuivo d

íriu humano d o vaor humnrios) n uno amno v a difrncia nr a ndncia romanicimo

n El cmet la eia deeo e iberr a riu lemn de Gngelbnd einer ro-manien iviion De Gbu de Tagde 9 en Wke ed. K Se. le.Frnfurerniena 9� I, IO.

Page 18: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 18/122

L HUMANISMO PEÓCO

ambién é anha raurar un aado míico ro odo uafán cnra n a búquda drada auodruciva dun r abouo obrhumano o infrahumano ro n odo cao más á e os hombres Por o ñido como Nich á ornonc (87) d ardorromanicimo d un Wagnr o unBachofn no xraño qu ahira a o humania d aqua éoca ( dcir d oda a éoca barroca ñaando agudamn aquo conra o qu éo uchaban a abr a aniguanoción ciáica d hombr n í dravado condnado( .d d cado origina F D aí qu a óra db nn

dr como dogma conrario dogma d hombr buno (aio d Rouau F.D."8 .

Como an auné Nich no anía n abouo rivindicara docrina rñada d an fur pesimsmo nropogico ( cuaconcuncia inmdiaa a incaacidad d hombr ara hacr bin or u oo mdio u habindo ido djado d a

mano d Dio or a Caída hombr non poes non peccre) Pro vidn qu a é a igua qu ocurrirá a Baudair conorg Sand oro ociaia bando rua dd ugomá araciva a ida guramn or r má crcana a a noción hirchonhauriana d ufrimino indcib d UrSen (no ovid amoco qu ra hijo d un aor urano

qu a d bon suge hombr rimiivo buno una noción cua gnaogía raada n § g d E ncimieno e rgei a grand rago : dd o humania d rnacimino conu Pomnres u prisc spien, añadiría o a ravé d a óra

Rerodo e eo omleo �E i fr un ez geigüig da mi deem negeffenen Bde de aradieien Knler die damaigen Hmanien gegen die aeirlie reung om an i erderben nd erornen M enen anmfen o

da die Oer d Ooiiondogm om gen Menen u ereen i mi dember gei ein Tromie gegen enen emim gefnden ar dem gerade dierneginnen ener ei bei der grauenafen nierei aer Znde rengereiz aren loe. c.; 105

g Bien da aer ldido a ee reeo l eraordinrio eemlo radimene no ciio- de rerrein grai al Amor e e Opée e Ede' de aemn Crio WiibdGl ero on ibreo frné

Page 19: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 19/122

20 CONTRA UMAISMO

pasando por el I<le del neoclasicismo y del Surm und Dra -segna teorización de Schiller , hasta egar nada menos que a osmovimientos socialistas de presente" (sozialistischen Bewegungen der

Gegenwart) ¡El humanismo con ayuda de una'refinada mitología de ópera artes figrativas y jardín hilo conductor de a déca-dence moderna! Así Nietzsche advierte que también hoy y conmás fuerza que nunca : E protohombre bueno exige sus derechos : ¡ qué perspectivas más paradisíacas "�0 •

S i ahora aleccionados por Nietzsche volvemos a repasar a lista de los momienos humanistas podremos apreciar que hasael momento especialmente criticado por el fiósofo (finales delsiglo XIII) el humanismo reivindicaba para sí la restauraciónde una constelación de valores agrupados en torno a a idea dehmanitas (fomentada por e cultivo de un espíritu más o menosvaporosamente fundido con el Espíritu del Mundo : un cierto sabor a panteísmo naturalista orientado a a idea de una reconci

liación final entre la Naturaleza y su vástago más díscolo y sinembargo más' nobe : la Humanidad) Se trataría pues de vaoresque aunque normalmene habían hecho acto de presencia (casidiríamos que se habían aparecido, como si fueran el fenómeno deuna esencia) en un puñado de obras de la antigüedad eran considerados ellos y as obras como si tuvieran validez y sentidoperennes algo que por o demás pensaban efectivamente griegosy romanos de los valores encarnados en sus propios clásicos.Según esa concepción los tiempos habían de ser medidos y juzgados por e horizonte axiológico de una antigüedad en la cual sehabría reveado de una vez por todas e sentido de lo humano . Escierto que el humanista también él mismo ' clásico se rigepor e famoso adagio de Cicerón: historia misra vitae. Pero lo ha

ce porque cree que la historia la narración de las gestas trabajos y virtudes de os grandes hombres es una mera ocasión para

De gue Umen" wi sen Rece ele araehen usch! (b.

Page 20: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 20/122

EL HUMANSMO PDGÓGCO 21

el lucimieno de arquetipos de valores eternos porados por esoshéroes� . Todavía Nietzsche (a pesar de la agria poémica sostenida contra los humanistas) presentará al menos en su amor alos clásicos- resabios ' humanistas como se aprecia palmariamente en esta hermosa y optimista sentencia Es posible que haya un estadio superior de a humanidad en el que la Europa delos pueblos constituya un oscuro pasado pero donde Europa seguirá viviendo en treinta libro� muy antigos (alten), mas nuncapasados de moda (vera/een) : en los clásicos��.

Cieramene es posible que, bajo la doble inuencia de laUnión Europea y a hegemonía mundia de Estados nidos estemos entrando efectivamente en un estadio en el que la Europade los pueblos constituya un oscuro pasado . En mi opinión noes en cambio probable que eo suponga un estadio superior dea humanidad". Y desde luego hoy se corre el peigro cierto deque Europa no viva ya en ese puñado de 'clásicos simplemente

porque esos libros apenas si se leen ya (a pesar de las tiradas masivas de ediciones baratas) a enseñanza del griego y de latín ( ¡ incluso en el nivel universitario) esá muy mermada casi reducidaa las catacumbas universitarias de a filología clásica3 , y en todocaso los ciudadanos de las llamadas 'sociedades desarrolladas noorientan su vida y su comportamiento según modelos que engran medida ignoran y que han sido sustituidos por o ofrecidos en a ' cultura de la imagen (cine T, vídeo Internet). Paraevitar todo malentendido hay que apresurarse a decir que aunque s iempre ha existido y de una manera más drástica y hastamás sangrante que ahora una eidente distinción entre a cultura del erudito del Gelehren o del homme de leres,y a lamada cultura popular hasta bien entrado e sigloX existía una suerte de

2 Cf. mi ensayo E/todeahstoria. Aka Ma 995 417 Mensc hhes, A/zumnch/he J DeWnee u ein Shat en (= M I) 5 Slecha I , 9292 A menos e n Esaña, a caea de Flosofía (una e a umanidades' po xelnca) ni i-

quera ofree ya rsos obligaoo de atn o giego.

Page 21: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 21/122

Page 22: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 22/122

Page 23: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 23/122

4 CONR UMNSMO

omo útima deiiva batalla ahoa a en ueo aemán de aaga Qu e/e des nciens e des modenes a ua bajo u aaibe aaienia eudita de luha obe a eetiva liteaia lo modelo

a egui en el ongo iba a queba o o meno hata ahoao amentabe que aea e einao de humanimo áio .Cuando Naoeón e haga on e ode abouto e aeuaá aomulga un Code civi. . . a a vez a nda en Paí la Écoe poJch-nique Dede entone la olítia etaá etehamente ligada a deaolo de la tenoienia de a indutia ubigiente no a a

eemifiaiónsu so/e de a vitude láia . Y en la univeidadaemana ontemoáneamente e emeaán a etudia metódiamente o áio aa extae de eo a mitología de lo aiemediablemente autoe antigo. Pue el mundo mítio emieza a aidee uando e o eonoe omo ta o ea uando eientífiamente etudiado o la Mitoogía omaada: debanado de u ejemaidad etena ubiado en un 'ouo aado

enopinismoy de su g pogenie

Podemo feha on ieta eiión ee deiivo ambio de umbo en e humanimo . n 177, J .B . Baedow funda en Deau unetabeimiento de eneñanza a que denomina Phinopinum ua intalaione e mutiiaán en emania hata 1793 Cabeuone que en a eeión de l neoogimo giego (euédeeque humnis ea a veión atina de a phinhop) aa ago queaabaía onfigándoe omo un nuevo humanimo" edagógio eaon do fatoe a) la a o entone iniiente geomanía (a mítia equiaaión de emania on una eia de

nobe eniez eena gandeza aamente oueta a a deFania on una Roma imeo fági deliadamente enual luego uda viil en el eíodo evouionaio) b) e deeoexíito en nombe de a omoión del individuo ibe

Page 24: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 24/122

Page 25: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 25/122

CONTRA EL HANSMO

sentimiento de solidaridad general (ser úti para los demás'),contra a selecta aristocracia (por lo meno s , de espritu) delhumanismo clásico , ahora considerado simpemente cooantiguo ; al respecto , se privilegiaba la información amplia yplura de disciplinas y oficios (ago que los adversarios despreciaban al estilo de Herácito coo elwisserei) dirigida al dominio técnico de la naturaeza, frente a la formación (Bildung)sóida del alumno coo integrado en el orden cósmico y enazado por su ama con un orbe trascendente27 ;e) comienzo tardío de la enseñanza, con objeto de distingir bien

las etapas tempranas de la ida conforme a naturaeza (el niño),conforme a a sabiduría de maestro (e adolescente) , y regida pora libertad (el joven), o sea el juego en a primera infancia la incucación de conocimientos útiles y de valores morales en elumbral de a adoescencia28 , y el trabajo y el matrimonio (privegiando uno u otro segn e sexo) al final de a adoescencia;

d) educación sexa (Aujklru)29 en a escuea, a fin de promover a iguadad entre os sexos, así coo fomento de una religión natura , no adscrita a confesión determinada alguna (en

?7- odavía Heidegger, en a onferenia DerSavo Grnd de 1956 ritiará esa informaión,usando ingeniosamente e neoogismo Inforon para ligaro on a entones inipiene erainformátcy on e erbo feren: raajar y modear dar forma desde fuera a ago pasioAí, die: ndem edo die normation nformiert, d enarihtigt ormier sie

zugeich, dh. se rte e n und au De Infomaio st al Benaihigng auh shndie Enritung (adirase que esos rasgos an ontra e aráter interno y aio de aEe siendo propios más ien de a Unerc, omo se e inuso por a raíz repeidamente empeada; rc-; F.D) de den Mensen, ae GegensUnde nd Besnde in eineForm stel, die zureit, um die Herrsaft des Mensen über das Gane der Erde ndogar er das Asserab dieses Paneten siersteen" . (DerSaz G. NesePingen 1957 P· ?·

Ésta es una idea que e É mie de Rosseau radiaizará y populariará Todaía en el pernde Hderin (una noea ue, entre otras osas y más eeadas es n espndido expo-nene de recón de hmansmo ásio on gorosas aportaiones de filantropinismo'rosseaniano pede eerse Voendete Natr mss n dem Mensenknde eben e' esin de Sue get, damit das Bid de Kindeit i die Rker eige as der Se zoendeter Nar. Cara 9 de o I0, liro ?0 dentro de la famosa enSthe Vrke n Be (=S) ed M Knaupp, Wiss. Bgesesaf Darmstadt rgg8; I,68?)No es desde lego asa ue en alemán e érmino Aujklru designe e período onoidocomo Israión" y se refiera ambn a la enseñana ienífia y mora de la sexuaidad,ya desde a esuea primaria.

Page 26: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 26/122

EL HUMANSMO PDAGÓGCO

reaidad, un cristianismo secuarizado y abstracto, con gotas desentimentalismo naturaista de corte pantesta) , y consideradaen cambio coo fundamento común de todas eas, a fin depaliar los conictos religiosos de os cristianos entre sí (católicos , reformados y evangéicos) y de éstos con os judíos;e) aplicación efectiva de la consigna ilustrada de enseñar deeitan do , mediante a difusión y e fomento de esas imágenes eilustraciones" (representaciones teatrales, fábuas, aegorías, estampas) contra las que coo hemos sto- prevenía Nietzsche ;f) por último, el Philantropinismus y sus secuelas estará preferen

temente orientado a la promoción de los hijos de las capas altasde la emergente clase burguesa, frente a la educación popular" (Volkserziehu) propugnada por Pestalozzi30 •

La fuerza expansiva de este moimiento , desde luego aliado conla masonería, se verá reejada ta coo Nietzsche, segn imos,

denunciara en El naimiento de la tredia- en la ópera. Sin embargo ,elegiré coo ilustración de elo no exactamente una ópera (en elsentido de opera seria o Grand Opéra) , sino más bien un Sipiel (nosotros diríamos una zarzuea) quizá la obra más popular deMozart, que ya en su tiempo conociera un éxito camoroso Lafauta máca. En el ibreto de Karl Ianue Schikaneder (miembro coo Moar, de una ogia masónca) e eponen claramente a pesar de la confusa trama- los rasgos del programafilantrópico"31 . Aí os valores aquí reazados : virtud, discrecióny beneficencia (Tend rshwiegenheit Whltkeit) corresponden alos de una incipiente burgesa que liga el desarrollo del libre comercio a una moralidad aica, disfrazada de un modo abigarradocon la gardarropía de un Egipto antiquísimo (homenaje tardío ,

C Joannes Hofeister, Wrer er p/oopse . Meiner Hambrgo 1955 p466 ( ub oe Plantro.

3I. Sgo e exto origina, reogdo en a grabaión de EMOdeón (rg8r, Orqesa de aRadiodiusión Báara, dirigida por Bernard Hatink , y ediado en Bareona rg8.

Page 27: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 27/122

Page 28: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 28/122

Page 29: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 29/122

Page 30: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 30/122

Page 31: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 31/122

32 CONTRA HUMNSMO

meta conquistar habilidad para un oficio en detrimento de una"formación espiritual eistige Bildu) en la que se cuidaría el de-sarrollo paulatino, gradual de la razón Aí afirma que la fun-

ción de los Institutos de Enseñanza Secundaria (mnasien)consiste en fomentar la Humanitétsbildung o sea una formacióncentrada en los valores propios de la humanitas Y para ello, dice :"Los temas de la enseñanza han de ser tomados . . sencillamentedel ámbito de la antigüedad clásica, pues es innegable que la ver-dadera clasicidad en todas las formas de exposición de lo verda-dero lo bueno y lo bello ( ¡ los famosos trascendentales ! , FD . ) ,e n su más grande perfección, s e halla e n las naciones clásicas dela antigüedad43.

No hace falta decir que ésta era una batalla de antemano perdida. Con todo, sus demoledoras críticas a los utilitaristas nohan perdido apenas mordacidad, y pueden seguir siendo muy ac-tuales. Por ejemplo : convertir a los "Institutos en "mera prepa-

ración para aprender un determinado oficio sería un crimencontra la humanidad (Menschheit) (ibid.). Un crimen que ya se es-taría cometiendo y con extensión cada vez mayor. Pues, comomás adelante denuncia rotundamente "hemos dejado que seimponga la locura (Whn) de [creer] que la cultura (Kultur) verda-dera descanse exclusivamente en el saber y se halle en la amplituddel saber emos llegado al punto de que todo nuestro esfuer-zo educativo ha degenerado en la tendencia a saberdemuchas-cosas (Viewisseei) . . . Desde entonces . . . lo que está al orden deldía es una sabiduría de libros de bolsillo un saber periodísticoournalwissenschaf) 44 Es difícil creer que este texto tenga ya casidoscientos años de antigüedad.

Para lograr en cambio la vuelta del Humanismus la reforma edu-

cativa de Niethammer contaba con dos sólidos pilares : el estudiode la antigüedad de los clásicos contra los "filantropinos y sus

43· Strei p 8! 44 trei p. I4

Page 32: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 32/122

EL HMNISMO PDAGÓGICO 33

tendencias utilitaristas, y el fomento y difusión de la nueva filoso-fía alemana (enlazando a Kant y Fichte con el pensamiento grie-go) contra la educación escolástica de rancio corte monacal No

estaba solo en la lucha lo defendido por este ministro idealista(me temo que en las dos acepciones : técnica y normal, del término) , y que desde luego entra de lleno en el terreno de la políticaeducativa es recogido y aun radicalizado por Hegel, nada menos ,como se aprecia en una carta de 0 de mayo d e 88- dirigida asu amigo, mentor y jefe (Hegel era a la sazón Rector del ymnasiumde Nuremberg, y debía ese puesto al Ministro Niethammer). Enella le aconseja un tanto cíicamente que "aien escriba "enuna revista especializada elehrte ;itu) o como prólogo del librode algún pedagogo (Shulauto)", cosas de este tenor : "asta quépunto haya que estarle agradecido al ilustrado gobierno de Baiera(¡o sea a la reforma del propio Niethammer, puesta en prácticapor egel! ; FD . ) , y muy en especial por lo que toca a la vivifica-

ción del estudio de la literatura antigua, se muestra sobre todo enel cruel oldo en que se ha tenido a ese estudio la fuente de todaerudición genuina, del buen gusto, de las conicciones nobles (derQue/le aller hten Gelehrsamkeit Geschmacks edle Gesinnuen) , etc 45

De todas maneras , la reforma educativa puesta en marcha des-de el "ilustrado gobierno de Baviera era demasiado exagerada, yliteralmente reactiva (aunque no desde luego reaccionaria sino

5 Brief n und n Hl (= B.) Ed de] . Homeise Meine. Hambugo 192; 1, 232. Hegeundamena el epoche de olido (o neggenca nahgu) en e hecho reamentevegonzoso de que en los úmos 50 o ncluso lOO años denuncia no se hara puli-cado n una soa edición de un clásico en Baiera cuya captal Munch no endrá por lodemás uniersidad hasta 825 Po o demás hay moos sorados para pensar que Hegelera sinceo en sus eogos a os tdiahanat . Dcho sea de paso ello podría quizá ayudar aescarece un ano sus coninuas preerencas por auoes y doctinas de la Greca clásicaen deimeno in reend de las eoras modnas de modo que las de su propio empo (es-

pecialmene las de os ománicos) son justamene y cas sin excepcón las más denosadas(Fidric Scege es peor que Scheling el cual es peor que ichte y éste peor que Kant aunque aqu se rompe un ano la cadena nva-): cosa asomosa para un pensador queha planado para siempre como disa esa pecsa deinción de la osofa: <� iemp, cm pr eendido en pen amienos " (h r e /i i n Gedanen efa Grndlinien de r Phiphi e de Rehts Vor r ede WrkeSuhkamp) 7, �6

Page 33: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 33/122

34 CONR UO

d cot libal) . Ya n a Escula Pimaia comnzaba la ns-ñanza d la gamática latina unto a la almana). En lPmnaium (Cuso Ppaatoio paa l Instituto) s intoducían

7 hoas smanals d gamática giga. A psa d la istncia ddos tipos d Instituto (sgún la tminología actual:Humanidads y Cincias : Humaniie und Reamnaium la basa con todo la misma: lnguas clásicas y filosofía. En Uneekunda(ppaacin paa l nivl mdio) s intoducían conocimintosd ligin d moalidad y d dcho po n absoluto a pollo ptida la nsñanza dl gigo con

6hoas smanals

Slo a pati d la Clas Mdia n l cuso ppaatoio paa laSupio (Unepima s comnzaban a impati disciplinas comola cosmología y la psicología (dnto d una Intoduccin a laFilosofía" ) y lugo n fin Histoia Matmáticas Cosmogafíay Fisiogafía dnto d una Enciclopdia" ogánicamnt bintabada y opusta dsd lugo al stilo dl Diinai aznad d

la lustacin fancsa Conocmos muchas d sas disciplinasgacias a la llamada Ppedéuia a los apunts n limpio dalgunos d los cusos d 88 a 8 impatidos po Hgl nl mnaium4 • A la vista d los mismos y aun dscontando qus tataba clao stá d un Hgl intntando hacs compnd po studiants d bachillato cab colgi qu sta ava

lancha d toías abstactas (capitanadas po la lgica) juntocon la absobnt nsñanza dl gigo y l latín (¡y aun dl h-bo ! ) mnospciando n cambio matias tan dcisivas ya nsa época como la física y la química (con l asntaminto pontoncs d ámbitos tan novdosos como volucionaios : pocaso l lctomagntismo) no podía tn fctos duados ni

C e Skp, l. 4 e ee qe el pp ege eá ep m eli be e e qe e e ie ve e ve e _1pade derpop en We ae Reapiopi e p u l Flf1 e lNe tee y te e e el epe te y elu

e

e -

le e l mei l m b epecl etee e -mi) y p t l Ff el pi ei Aplg igí DeeCe pt , e y egó

Page 34: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 34/122

HUNO GGCO 3 5

si d jmplo paa otos sistmas ducativos po justas qufuan sus cíticas. Muy al contaio: como podmos compobahoy día po doqui n las llamadas nacions civilizadas la di

ccin dominant ha sido la ' filantopínica cogida y adi-calizada po la iupcin d las ncsidads d la industia n lasocidad postvolucionaia y postnapolnica . a foma dithamm fu así al mnos hasta hoy l canto dl cisn dlhumanismo clásico n la nsñanza pública

el piivim a la mican Humanist ssociation

n fcto tas la Rstauacin n Fancia con sus sculas nl sto d Euopa lo qu s impuso fu una alianza nt sasdiccions pdaggicas qu n lmania hmos conocidocomo 'filantopinismo y las ccints ncsidads d la in-dustia con su igncia d nuvas pofsions técnicas. Todollo sin mbago tñido d una fut caga motiva (diigidao tanto al poltaiado mgnt cuanto a las capas infio-s d la bugusía) . Y s qu la nbulosa infom ligi natual d los ilustados falta d símbolos no había logadoov los ánimos dl publo : ni paa acpta la apaicin d la

uva casta diignt dond l homb sabio " d a aua mági-a no a ya un político adical como Robspi sino un cu-ado d sacdot laico y d ingnio industial ni paaontntas con la distibucin istnt d la popidad y dlod.

í l Caeim indual d SaintSimon fozado y ' santifi-

ado lugo po la Rligin d la Humanidad d AugustComt sá la amant psntacin d un 'humanismo qu haustituido la nsñanza d los clásicos y d la filosofía (a la qun como ival l stadio 'mtafísico aliado dl potstantismo dfnso dl individualismo) po l apndizaj dl nuvo at

Page 35: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 35/122

CONTRA E HUMANISMO

so cial  (según la expresión del gran ancestro : C ondorcet) .  S ólo 

que a duras penas podrá sostenerse entonces la ficción del hu

manismo , ya que los 'sacerdotes positivistas no sin cierto cinis-

mo- aceptarán la persistencia (y más :  la conveniencia) del estadio 

teológico en las capas más bajas de la población, mientras ellos se 

arrogan de un lado  el dictado  de funciones morales  al poder es

tablecido ,  y del otro la guarda y fomento del estadio positivista  

la ciencia social , al servicio  del  crecimiento de la industria y el 

capitalismo .  D e  esta manera se atenta contra el fundamento  de 

todo humanismo (o sea : la autorreferencialidad entre el indiv-duo , la Humanidad y  la humanitas) en benecio  del  otro  factor 

(la inst ancia superior de valoración) . Como  si se tratase de u n 

reverdecimiento de la teoría averroísta de la "doble verdad  (tri

ple , si contamos al Gobierno ,  garante del disfrute de  los  beati 

possidentes) ,  Comte reconoce así la existencia de clases sociales,  

regidas por valores y normas tto cae/o distintos.  El funcionalis-

mo positivista impide así otra autorreferencialidad que no sea la 

de la autoproclamación del científico  social como  regulador de 

las tensiones sociales y más como  'representante de la humani

dad .  Pues ,   como  señala J .   L  Villacañas  en  su  examen  de 

Comte :  "El  poder moral del positivismo no  se legitima desde 

una instancia humana universal, sino desde el poder de la cien-

cia que el propio positivismo mantiene . Así que la legitimación es autorreferencial :  el sabio  se la ofrece a  sí mismo ,  no a una 

h d   d  47 uman1  a  genera 

El sueño cosmopolita de  una Humanidad unificada y en paz 

(si  es  que no divinizada)  se  desplaza así  a un horizonte utópico 

tan lejano como indefinido . No es extraño pues que el socialis-

mo  científico ,  el marxismo conjurara al  fantasma de la re

volución para acabar con esta nueva  'religión del industrial ,  

que sustitua las promesas católicas sobre la vida en el más allá 

47 Op i t , p 39· C A. Comte, Disc u so sob e el e píi t pi tvo anza Mard I985; y Ca te is m oposi t s t. E. de A. ibao. Eora Naiona Mari g8�.

Page 36: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 36/122

EL HUMAIMO PEDGÓGICO 37

por las de la transformación d e la tierra en u n paraíso artificial,producto de la actividad fabril48

Sólo que, tras el estrepitoso fracaso en la práctica del llamadosocialismo real las ya viejas proclamas de una 'religión humanista han vuelto a surgir con fuerza, con su advertencia de que ladoctrina de credo bien nebuloso , y disuelta por entre una mul-titud de pequeñas sectas o células 'humanistas confederadas nodeberá jamás "subvertir el objetivo superior de hacer frente a lasnecesidades humanas en el aquí y ahora como proclama

Frederick Edwords, Director Ejecutivo de la American HumanistAssociation, en su ya citado paneto Vat is humanism ? ( g8g) .Tácitamente, Edwords aboga por una fusión del humanismo 're-ligioso y del secular . mediante la absorción de éste por aquélDe manera más aguada aún que en el positivismo, se reconoce elvalor "emocional y de cohesión social de la religión, pero sedespoja a ésta de toda sustancia y corpus dogmático; o, más

bien, se toleran las diferencias entre las diversas confesiones '

siempre que "el objetivo de que la religión sirva a la GENTE(seves for PEOPLE siga prevaleciendo Como en el caso deComte, tambén aqu se proponen "santones laicos (presididos ,como n o poda ser menos, por Prometeo y Sócrates) y se premiaa "hombres sabios como modelos de la humanidad avanzada49 (anivel individual, claro está; a nivel mundial, la ONU. será elevada al nivel multifacético de "representante de la humanidad,mientras que el mediador estatal vendrá dado -a va sans dire- por

48 No sólo orró esto en e ámbito caólio. También el neokantiano Hermann Cohen, ju-eoalemán se creyó oblgado a manzar a Kant y su Región dentro de los límites de amera razón, pbliando La regón dentro de los l m ites de ahum ani tas Di e R elon inn e hlb de Genzende Hum nitt, rgo82), una regón' ya fnón esrbara en fomentar la fuerza pena dea hmaiad en e ombre (di e Vollkf d e Menhheitim Mens hen). En Hoffmeister, op i t P·

307 · e aq1 a las Vaaes e Edwors ay ertamene n gran trecho. Pero a direión es la misma49 - Muy al estlo amerano, y omo s se ratara de n onurso de Miss es , la nombra re-

gularmene n Hmanist o e Year De enre los más onodos cabe eñaar los sguientes Jian uxey irector de la UNSCO I96) R Bukminser Fuller(comuniólogo y rofeta de la segunda reolón" : la nformica, rg6g) nrei Saarovel amoso fsio siene Ig8o)

Page 37: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 37/122

CN MNM

lo popio Etado Unido d méica: lo pomulgado dlnuvo odn mundial y potcto d lo humano)

Cuato on o pila d t novíimo humanimo qu

pnta a í mimo como la ínti upio y la aticulacinfinal d todo t moviminto hitico la ena moena (quutituy aí con vntaja a lo tudio cláico) lo pnpos emoátos (como gaant d na contitucin publicana nntido lato) lo eeos umanos (qu natualmnt tolan laitncia d la confion ligioa tadicional con u c-ncia n un Dio tacndnt y n la vida post motem impqu tén ubodinada a o dcho) y po último la lbeta e nvestgan (cutodio y gaantía d la pvivncia y fomntod lo oto facto)

Eo pila dpligan dpué n diz ida báica quEdwod popon como comun tanto a lo humanita li-gioo como a lo cula Su numacin contituy algo

aí como la Cata a d lo políticamnt cocto n la actualidad:

1) l Humanimo una filoofía (aí la llama n l ntidolato d talant o mana d ) paa gnt qu pina poí mima. Po tanto antautotasmo lbeta e eamen2) la alidad pud compnd po lo olo mdio hu-

mano Po tanto anteímo3) l conociminto db cluivamnt a la azn y a lacincia Po tanto: aonalsmo) po acpta la pvivncia d cncia tadicional comofunt tubia (algo aí como matial n buto) qu inmbago i tatada acionalmnt pudn vi a mnudo

como nfoqu altnativo paa la olucin d poblma.Po tanto acptacin d la mna como uminitadoa dmatial y umbal infio (po má ico) dl conociminto(algo qu pac una claa tapolacin mtafica dl noco-lonialimo)

Page 38: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 38/122

EL MNMO PEGÓGI 3

5) una filoofía dl aquí y ahoa qu popugna valo cluivamnt humano Po tanto nmanentsmo6) pomuv la compain como un facto d oidaidadnt igal. Po tanto l Humanimo ontao a toa nstanasupeo e valoan éta 7) alita n lo concnint a dilma moal y u con-cuncia Po tanto contaio al ealsmo8) tá ntonado con y utado a la cincia actual Cuoamnt la concuncia qu d llo ta Edwod qu lHumanimo chaza la ida d un alma paabl (y d todo

tipo d píitu) O a ía litalmnt antanmsta;9) también ig po y acomoda al pnaminto ocia omá pcíficamnt a la libtad civil lo dcho humano la paacin Iglia Etado la difuin d una dmocacia paticipativa y la panin d una concincia globalPo lo tanto ontao a too elatvsmo ultual

1) y po fin t uvo Humanimo Unival a plosop�o tose n /ove wt l , ignifiqu llo lo qu quia

Si chamo ahoa una miada al camino coido podmocontata qu aqullo qu comnz indo un moviminto p-daggico paa mdia lo mal o cial mdiant una vlta avalo pnn pntado po la nacion láca d laantigüdad pnta actualmnt como la Filoofía po an-tonomaia Su pod una amplíima aociacin n la qu intgan moviminto univalita utilitaio y ético (EtalCultue soetes Untaan Unvesalst ues) , con do impotantManstos (n 1933 y 973 l nayo d Edwod pud conid-a como l tco n 1989) y cuya vidnt y cai obi-

va caga antiligioa (n l ntido tadiconal cliáticodl témino) da v tácitamnt cuál l gan ival d t mozado Humanimo: la Iglia Catlica. D ahí qu ahoa d-bamo volvno a tan vnab intitucin paa v qué tinn

Page 39: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 39/122

CON UMNSMO

qu dci algunas d sus doctinas (y también una d sus vants institucions ducativas al spcto

e a ambiea e Humanismo ristiano

Y bin ¿cmo a accionado la Iglsia? En algunos casos nopac sino qu aya sguido l vijo y astuto adagio: Si nopuds vnc a tu nmigo únt a él" . Y así fnt a la ol

ada d umanismo qu nos invad" po usa los téminos dlas acostumbadas advtncias algunas institucions an lvantado la banda dl umanismo cistiano" una tañacombinacin ya qu no pac qu la ligin cistiana (ncualquia d sus confsions puda acpta l punto básicodl umanismo la autorreereniaia (s dci qu l omb noconozca ota unidad d mdida qu él mismo qu conozca lavdad toda la vdad po sus solos mdios y qu stablzcavalos moals y políticos n nomb d la libtad sin admisin d tascndncia alguna Ota cosa sía dsd lugo a-c nota qu la sculaizacin umanista (n psin fut la dsdivinizacin dl mundo aya sido l sultado ncsaiod la volucin dl cistianismo mismo n cuanto conscun

cia (abita acin y a l vz lant dsinal popicain dla si d volucions qu n lo cintífico industial y político s an vnido sucdindo dsd finals dl siglo XII° .En s caso y siguindo con la cadna d usupacin dl snti-do abitual d los téminos qu mos vnido obsvando n

so. T e d ó de t edegge eDe Zt d Wilde

(=Z; e HKem . 97 7 A. 5 76 "Ee e Eeg de Nee de Egteg. ee Ad met t de e Beegg de Ge degbe Atem. Egtteg de dppeetge gg, d em d etbd vet e de etgd d ede d bedge, d Abegeetz wd, d m dee d m ee et eeeg de te etg mdeet d eegemmt.

Page 40: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 40/122

EL MNSMO PÓCO 4

los distintos avatas dl umanismo sía convnint advti d los pligos y mitificacions qu p aa ambos bandos supon sa sincética iénica combinacin d umanismocistiano".

aa ilusta st vdado puntum oiens, s a scogido alfcto l bv po undioso pogama d una notabl uni-vsidad pivada la Univsidad CEU n claa pansin (tsCntos Univsitaios n Madid Baclona y Valncia y 28cntos asociados d clao inujo clsiástico la cual poclama

d ntada sta inspiada n los pincipios qu jan los va-los dl Humanismo cistiano" sindo su objtivo pimodialno slo instui sino foma íntgamnt a las mujs y a losombs d nusto timpo"

ts d pocd al análisis d sta solmn dclaacin dpincipios apsuémonos a dci qu paa apoya y fomntas moviminto y sos pincipios l CEU cunta con una

Facultad d Humanidads" dividida n dos D patamntos n uno s agupan Histoia itatua y nsaminto y nl oto Bibliotconomía y Documntacin" . D los numo-sos cusos d Doctoado ofcidos paa l píodo 20022003slo ay uno qu tnga qu v con las Humanidads a sabHumanidads y iodismo" (algo qu supongo abía in-

dignado sobmana al bun itamm qu ya ac doscintos años altaba conta la tansfomacin d la filosofía nournawissensa como s codaá . pat d sta ' contibu-cin al Humanismo ncontamos multitud d oftas cuicu-as n dministacin y Gstin d Empsas y gociosublicidad Economía Mdicina Infomática y quitctua.

Tb e te mpe de pd vt de vedd S Pb E"B e em "N ATE BEAS, e vedd eá betd, e pd e lpp ee ve de mm , mezó ddu e de epembe de 993 vedd S PbCE e petede m betv pmd ó t m egmete mee y mbe e e-t temp E htp,/wc u s).

Page 41: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 41/122

Page 42: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 42/122

Page 43: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 43/122

44 CTR MSMO

ao, ada más 'ógio q sa sa Paabra a q fij, aramzar qé sa 'hombr (y d a mara a vid omoaoógia; s hombr srá aq q oy y sig a a

Paabra) , y ás os vaors q o ori .Pro os ¿o habría sdo jor ambiar ord y f-ió d os érmios y habar d Crisiaismo hmaisa" vz d amado maismo risiao" ? Basa o d r-xió ara omrdr á arrisgada habría sido sa ivrsió s arría rimro, q géro Crisiaismo"dría q admiir os oras sis (¿abría habar, oraso d risiaos ísas" , agisas" o, or aú, aimais-as"? ¿O dríamos q rrrir a risiaismos oas y ha-bar os d risiaos vasos saños, frass, ?);ro, sgdo gar o mos ooido s q érmioumanta ya hmos adido as a o aarió aá or sigoX Iaia ara dsigar a qis s oaba ardi y o

émiam (ora legitae y ler) a rovaió d a 54 o 1 . d 1ra aga, grorromaa . o q s o m1smo ara pagana, oiísa y araisa. Co o a, msajrisiao orrría igro d qdar dvaado y sbordiadoa s aigo oren, omo fo dosara s imo ío Lro (ora os xsos imoras" d os Paas) y sigosdsés raifiara r a osagia y a maió ridrih

Nizsh aado aasioadam oro Raimio aúmás odroso y radia a va roa ida, mariz o-íia d Urahombr y d ss aósos os Sñors d aTirra.

D mara q más va o movr so d maismo risiao" , isisido ambio a vz más q a vaoraió

d 'hombr vi dada aqí or Criso ya ba vaosis dir a hombr a ada o d osoros, hombrs

54· Colomer op. cit. , p. 5

Page 44: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 44/122

HUMASMO PDGÓGCO 4 5

ómo hmos d sr y d omoraros ara iros aradorabajosa y moram, o osib (a mos dsd a-do hmao dmasiado hmao) a s sbim jmo

ora bi, s srmo moo e er, s riiio s eejo a svz d aor absouto , d metavalor diríamos q s rsma Vida , Pasió y Mr d Nsro Sñor Jsriso a sabr a abnegan, ors a srviio d os hombrs omo úi-mo savo y dar a fi a vida or os (si qrmos dar a vi-da mora ara abrir a os hombrs a Vida imora,

vrdadra). Por too os , a sar d amosaros d amo -saros oiam d q sóo sría digos d sr a-mados 'hombrs d vras si a s vz sgía s Paabrarjo ro o d siioso so d Padr U rjoq, a s vz di ssaiam sóo so y ada más q so aro, srviio d ada hombr a odos os dmás aenoabtrain d odas as irsaias ariars Porq

aos Criso habéis sido baizados os habéis vsido dCriso No hay ya jdío o grigo o hay sirvo o ibr o hayvaró o hmbra, orq odos sois o Criso Jsús".(Gálata 3 , 2728) . s voario dsojamio d oda ria a a irra a a sir o a sxo , aia dsd goas my hmaisas Dearaone e ereo umano d 178 y 1948,aq o dja d hoar o o sñado o d aUivrsidad q vimos omado yo objivo sríaformar ígram a as mjrs y a os hombrs d srimo" , j ao o o sa o o d aqa aia dPamia y Paago

<Hombr y mjr

mjr y hombr ,ad a a Diviidad> 55.

55· Vd supra, nota 25.

Page 45: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 45/122

CORA UMASMO

Naramene , cabra aegar y con raón e esa especiica-ción (dividir en mjeres y hombres a os hombres en genera) ,exendida ad auseam por odos os escrios y procamas progre-

sisas hasa comar a paciencia de a gramáica, es sóo na con-cesión a nesro iempo", ya e na de as conisas másceebradas de mismo ha sido jsamene a iberación de amjer". Sóo e esa concesión agrava e probema reaivo a aviabiidad de deendido Hmanismo crisiano" Por a disinción valaiva e en e Programa se hace enre insrcción" (de

su: amononar apiar ordenadamene") y ormación" , cabededcir e o primero iene e ver con e aprendiaje 'de e-ra adenro de diversas discipinas cieníicas . sí , os esdian-es recibirían a insrcción (n érmino como ya insinamosanes , de caras resonancias miiares aenimieno a órdenes exernas procedenes de na insancia sperior) a iga e a ca-baero medieva se e revesía de s coraa o a ediicio en

consrcción de s andamiaje (revesimienos no my ejanos,por ciero, de a acepción habia de Gese heideggeriano) . Pore conrario , a verdadera edcación (en e senido eimoógicode eduee) 5 endra gar de denro a era edcida, exraíday hasa provocada por e proesor (recérdese e pe lieas pvaide Ficino). Eso sería a ormación" (na evidene radcción

direca de a noción deaisa de Bldug) . Por o demás, nsroexo no hace sino segir áciamene a vieja sabidría deHerácio pJmahíe u didáskei erdición no enseña ineigencia" (DK B )5 , conra e pno b) recérdese de lapiism (cyos conseos se sigen sin embargo en a prácica,

6.7-

t dnn d n 8 Erziehung Unterrcht tn).Tn dg nt n cgniti datis cogiti rinpii (Kitik d innVuj B 86A 86 . Mtti mtd, s n t oiiom) n i ctiom: , t d d , sn q n pn, s s t 86A 833 . n s gn kt d n t.

Page 46: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 46/122

UMAMO PAÓCO 4

como se ve por as carreras oeradas vaga e soecismo en aUniversidad EU)

Además, segn reza e Programa comenado, esa ormación ha

de ser a a vez íega (rene a 'monón de conocimienos, eransormaran a esdiane igamene en n saco o n con-enedor de discipinas) y dirigida a mjeres y hombres" . a pre-gna cae por s peso: ¿cómo pede haber na ormación'negra para dos conjnos disinos? ¿o habría e habar enese caso de ago así como gieadlgía (por deciro a a griega),y no de humaism? ¿Y cómo pede e riso serir de nidad de

medida para hombres y mjeres, cando ya e Apóso de osGenies exiga coherenemene e e crisiano hiciera absracción de a dierencia sexa?8 Y si bscamos ayda, recrriendode nevo a prodigioso Próogo de San Jan, a prono parece enos vamos a opar con a misma diicad. Pes en é, por n a-do , se nos dice abndando en a idea ivelada y asee de San

Pabo e ienes creen en e nombre de Verbo ( como si dijéramos en a paabra de a Paabra ) de Unigénio de Padre node a sangre ni de a vonad carna ni de a vonad de varónsino de Dios son nacidos" Pero inmediaamene a coninaciónaparece a amosa órma: Y e Verbo se hizo carne" an , I3I) hora bien, carne" no signica aí meramene a ae

a hmana, en oposición a a goria divina, según comenan adh Nácar y onga Hacerse carne" signiica edar iemedialemee maad p la seualidad ser de n sexo, y no de oro En es-e caso ser varón. o ca parece conradecir a docrina deexo ¿O acaso o exigido para e crisiano a saber e no se

58.

5

6.

qn n n st sn' , : qt d d f d s s dd q , é, í s s s s t t g m� df d libitm í t qgn d qg d .S Bbi n . . . . Cng, O .P B.AC. Md 8 3 . ¿O q t: st st

Page 47: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 47/122

Page 48: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 48/122

Page 49: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 49/122

50  CON E IO

(tambén pe en e epeco edcavo) de neto día.Paece dgo poe ta e eamen de epecto fántopco (omá eactamene metafíco ) de hmanmo tendemo eegea a ea heda abeta (a heda e en defnva pone enenedcho a éea de hombe y de Do a a ve e etabecen ncabe degaamento ene e hombe y d.

Peo po ahoa y paa conc con ea pmea nvetgacónobe a ete y tanfomacón de hmanmo como mov-meno pedagógco , bate eñaa e e pego ane advetdode iveai y achatamento de menae cano en nombe de

n hmanmo h e etá convtendo pogevamente en ea-dad dento de o epaco peidísis como e meta en e -gene teto, peamente padoo y edfcane Qé bontaeadad etaa e no oamente no no mpotae paa en-tno de a mma Paa e eo o demá hayan nacdo encae pae de Mndo no tampoco no mpote é e-

gón pofeen poe obe oda a egone etá a Vedad den Hmana, e Gan Amgo de a Hmandad e pdó a oe aó de foma en dea e oamente no néemoobgado a cmp na ey: e eeno o no a o oo .De ahí vendá todo o demá"4

¿Qé hace? ¿Demo como Fanc Fkyama hace año, a

annca e pómo fn de a htoa W w ¡Hemo gana-do ? Peo ¿éne omo nooo no eemo denfca-no con o ceyene en ete apiim coegdo y amentadoy obe todo bao ae ponombe peendemo enconta ahme e geea? Me temo e paa acecano ea pedem auauum a ea pavooa pegnta (a ca de toma ad pedem iteraen contovedo eto de Kan paecea eg nada meno aacenón de a Arpgía a ena de a cenca foófca )

6 o M lgo Eto, có ORna Póco Sot M , 5. 2003 p. 7 ( poco mt o go otogfco)

6 E cco ógc com po Jc Lg   ; A 25 m Kt

Page 50: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 50/122

EL HANSO PDAGÓGO  5I 

�demos qe empende abaosamene na segnda navegaon pegnándonos ahoa no  tanto po e hmansmo  como mvimiet pedgc ,  cano po el posble sendo osófco y an meafsic tantas veces laado del hmansmo  

" cmo   ioof  st sio cosmooi  p ct  l sg cs

O r) Qu ép e d  a b    ? 2 ) ¿Qu  d  b  a ce   ? 3 ¿ u é m   s ápe rm itd o  s h   ra r ? . 4  ·       " Y ) l :U s·        pmr cst1o s rodid p  Metafsic    

   or la 

M   a    c o  Re l  g ó  y l ct po l An t r op olo Po  l foo  g    p t oo o como     � ¡   e po  a coY oo  ps s  pms pgs s    útm Si m  g Kt solo sco (tmb como m  lccos)  An   l   'a  n  _

o   � c  oco d u       cc como IIS  •    o o  ms c  o cotictoo c l éc   o  ¡   rmos cos    p í  u    kmo Es po má sgfctvo q  1 P 

�a, S 

;  �a    a �ó n p u    óo  om s s pims g

  tr p l ga  · My l coo, sos s   ó'' tm co    sp  (ou )    f {  "d   d   d"  ·  

] J   e   lC  a   '   cao me  Iaco a n a lóg   a   etre lo prácico y a  y mo  Y     Y   y t A 805/ 833 y cy cosccó mpic s go  .1 c�o -anh

 a  -  los os pos  l pogm  l A jm g_  XJ  Ds y l mot   Cb spo  p    b "  ta c1e n c ·   d  ]  A    •  s, q o  • s - 10 

,  a  ropo og•a  uca ecra- poco edría q v co e xam d o mo  (! oc l tlo í co , o b como s más  o bb  co  lmo   fe    n     oso s  om,  oo s p y ¿ é 

p 1 msmo o po Istci o  y o  ]       . 1  b      ' o o pot a  a o e u cao cog n osci b e  a  

c   

 t  po ocs lo ó sí   co mm'   ccó  s ots   e s    opoog1 , y  xologcm  ms  s  Etic  

Page 51: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 51/122

Page 52: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 52/122

E HUMSMO METÍSO

Para (vover a empezar , es precso poner de reeve e hecho deqe as dos procamas más antgas de o qe podemos consde

rar como hmansmo metaísco (más antgas, y tambén máspersstentes os dstntos movmentos hmanstas seen andartodavía a veces sn sabero dándoes vetas presentan por exceenca os rasgos esencaes tantas veces repetdos, de a atorreerencadad y de a nstanca speror de vaoracón.

Elhoo mensr el hoo hmans

Una de as sentencas, a más antga debda amosamente aProtágoras , rea E hombre es a medda (mét) de todas ascosas (hema: de as qe son, en canto qe son, y de as qe

66 L dno son en cano qe no son . a ota presente en na o

nosa trasacón a ámbto romano de na comeda de Menandro

6 Delan 80nahan ane peen eta éee H e ua esnta a íta e Pn en e e e e na a ngena peba óga e ate tadt e Peat Phlphe Rutedge & egan a nes 1982 pp. 45

Page 53: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 53/122

4 CORA UMSMO

se debe a Terecio , y se ha hecho a amosa e odo e mdoa cooce (y, por ede, casi adie sae s orige) E a sabrosaradcció reaceista de Pedro Simó Abri, a seecia dice

omo s oi homre, No ego por ageas as cosas de o s hombres (Hmo sum uma l a me aleum puo . proto, a deoació de os dos apotegmas parece my distia e primero seextiede a a eera reaidad vaorada medida segú s cerca-a sericiaidad o provecho para e hombre, mieras e e se-gdo se restrige a o hmao. aro e, aaizados más de

cerca os érmios empeados por esros dos atores, se adviere e segida a cercaa por o decir a paaia idetii-cació etre odas as cosas y odo o hmao (eivaetepositivo a ada de o hmao) E eecto, e e griego deProágoras, cosa se dice ma cosa de a e se sirve o, poeo e plual eecos persoaes, esiios mebes, biees, rie-zas, y soe odo e plual diero, sma de diero Por exesió ,soe todo e sula cosa caiera, obeo, e e l sedo más vagogeea . s e, si se toma e érmio e s setido estrico, arase tiede a coverirse e a atooga o si aceptamos eagicismo e rismo : es evidee e e hombre es a medida, y da a medida, de os iees o úties e e perteece (deo cotrario , o sera syos) , e ico o es egaivamete res

peco a os eemeos hosies e o esá e s mao De hecho, e ssaivo ma procede de vero áoma servirse,hacer so de , empear , e ca deriva a s vez de e mao.Desde Heidegger, podemos eteder bie hoy esa coversió deas cosas e ago cremastico , segú se dispoga o o a amao (por exesió, a domiio) de homre (e Heidegger,

67. 

669

Heatntimoumenos I  I, 25  (c. en' Las ses comedas de Teren. Valenci 1762 ; l 267) . Como 

ocía e e caso del anncio de Adi, el cotexo p u se ta elevada o uede 

ser más vlgar como cuadra o dems  una cod: l viejo. Clum� l usa como just

fcacó geeral de s ieés parclar or as cuis de su  t·cn ago Menedemo c-

yo ho se ha ido de sodado a sia aa crase de un ma d rs

C. Alexandre, Ditonnare Grec-Franfas. Hachete. País 1 878' , P·   1 588. 

D I58 .

Page 54: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 54/122

L UMANSMO MTCO

como es saido, adee caidad de esar a mao) , o s e ascosidere como ago presee, o sea: ate a mao(Voadee) ; e ese útimo caso , pes, cosas a as e se 'dejae paz, bie por esar ya hechas (ser 'prodcos de a actividadhmaa) , bie por costiir maeriaes e ro , co vistas aa prodcció. As distaciadas como ago e reposa e s,acaa por ovidarse s ácica respecividad a a mao, y aVoadee se eiede por térmio medio como a preseciamostreca de as cosas, co idepedecia de e agie ascosidere (o as maipe), o o Por cierto, a segda acep-

ció griega para cosa es samete pma e resado de aP '

(d p "h  )as e asso: acer, operar .Si ahora sorepoemos esa cootació estrica a a exesió

ciera por a segda acepció (geerasima todas as cosas egeera) , teemos a sigiete cadea de idetiicacioes :

) odo cato sire a homre (o, egaivamee, se rehsa ahacero) viee medido, vaorado, por e hombre (diramoshoy seg s vaor de so , de camio o de sats) 2) ada hay e o cmpa positiva o egaivamete esa seri-ciaidad3) ego odas as cosas y odo o hmao so érmios sióimos.

Quod ea demosadum

f. d = SZ Klom. a 9 (og. 9 A 99 També aí da y liam ta z a dada ddaca Pá Q

a: ac gocio [f l ] v lla lo to úblico (D l ba d ago bo d ala cta odaa ilt lo lto a a ao doméca o a d la m: "Hac la azaa . Hidggaa amié a t oigo d la coa mdo ggo: ic ati agm m di ig : m d. i. d, omi m im bo-gd mgag rás) z hat. l ab oologich gad d zic ag-mac a d m im l d btimmt i zcht al blog (Z 9 a oa maga ltio icia a má l og t dltémio am? d- mohé ! doch o h alo lic Algg! .

Page 55: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 55/122

CA L UMASM

aro está e esa 'demostracin es, si no aa, a menosapresrada. Pes ea depende , para empear de a icitd epaso de hombre en genera, en canto ser uman o miembro de

a hmanidad, a cada hombre en concreto (o e estima e in-divido amado Protágoras" por sincero e sea, ¿es aceptabepara otro e se ama Scrates" ? ; desde ego, por e Tetet sa-bemos e de ningna manera esto es así) . Pes si o e a sen-tencia iere decir es e aun sa vérité e cada no pedejgar a reaidad según e convenga (o más poparmente : e

cada no centa a eria como e va en ea) , entonces tomada ens radicaidad a sentencia se contradice a sí misma, ya e noso e jicio de individo Protágoras sería entonces privado si-no hasta e engaje por é empeado e griego de Protágoras,so inteigibe para é.

Aparte de eo, ¿é especie de maestro sería éste, e iría poros pebos de Grecia enseñando a os demás ago váido soamente

para é? Si así era, a primera eccin e habría e sacar de taenseñana privada sería a de no hacere e menor caso . Para ea sentencia no caiga en n relativism privad y más en e soipsis-mo3 es necesario pes, como antes ya insinamos , encontrar na

2 Éa a d a jc (a v, a á cvc) d PatóSóc caPága: S at paa caa (há) vad aq por cpcó

(dt) c p qu at Ptága a, ta d á y c aó va u u p t sm t y - ac a cua cad caa dd de u •·o a?(Te e et 62 T M Baac p Baca gg p J23 Cla,·o a có caa a v ac a a ca d hb" c d ,cvt aí ún íaa b i ágaSócat, Tt, tc ) a cacó d a a · ii y uga,c adá ta cc á íno y b L v : (acó pcpcó), cua pá a Paó • n l aPága y a ac D da a, l t & n acqu, a, pd a ud a c l • •• t ·d d

a Acaa) , Ptága cía qu a a n u t l n1 (IX51)· fct t y y' ú co \. l q c z ac y ' ta q dá d ; e   (co a da a ca, p qu aa d mí �, c q !'ue aa? a dda ó ud úca n � h l l _ da atva aa auta dda

Page 56: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 56/122

L UMANM 'MAIC 5

esencia e permita a insercin (a menos, tendencia y mora) deada hombre en a entera Hmanidad (es decir, con e conjnto de

todos os hombres habidos , existentes y por haber) , o o e es omismo e oreca n criterio de identain de indiidos respec-to a concepto o ncin hombre , y de demarain respecto a otrosindividos no hmano con o e ponemos ya en entredichoesa identiicacin entre todas as cosas y todo o hmano

A menos a sentencia de Terencio va en esa direccin (anedesde ego nestro comedigrao no se preocpa de expicitar-

a ni menos de ndara). omo si dijéramos precisamentepore soy hombre , en genera (y no meramente hremes , niMenedemo), me preocpa o e peda pasare a caierhombre en particar (a Menedemo , por caso ; mas no por ser taindivido concreto, sino por ser n ngénere. Extremando asposiciones , podríamos decir e e de Protágoras es n hma-nismo relativista (pero entonces no se expica por é ta individo

Protágoras pretende convencer a otros individos de na verdad universalmente válida mientras e e de Terencio es n hma-nismo esenciaista (pero entonces no se expica por é hremesno es Menedemo, o viceversa, si ambos son hombres a menose nos escapemos por a tangente de individuum ineaile .

El antiumanism ' aristráti de Herálit

Ambos tipos de humanismo parecen discutibles. En  efecto :  que todo tea que ver con el hombre  -algo en principio aceptable no significa en absoluto que todo tenga que estar (o llegar a estar) en las manos y en el poder del hombre .  Pues bien pudieran las cosas 

tener que ver' con lo humano por haber sido así destinada la rela-ción por ambos lados, o porque los  dos  el hombre y las cosas están coormados o al menos afctados por algo en común Además, no es lo mismo admitir que el hombre dé la media para las cosas,  que 

Page 57: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 57/122

Page 58: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 58/122

Page 59: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 59/122

6o CORA UMISM

na ey común" (denominada por Herácio Lógos en o anropoógico y r en o cosmoógico) a na Medida e mide y jgaa odas as cosas (incidos e hombre y s ama) sin poder ser a

s ve 'medida ni conocida (ni an por ea misma) siendo deesa forma e ssrao e suetu úimo de ser y de pensarego y según as disinas 'apropiaciones docrinaes a eyha sido inerpreada de forma eísa (como acabamos de eer enPaón) paneísa (como en Spnoa o Rossea) o maeriaisa(como en Marx)

Antropoentriso exentriidad

A a visa  de odo o anerior,  uiá  sea conveniene ahora hacer 

un ao en e camino y, generaiando ,  proponer una dobe des-

cripción de ambas posiciones etasicas  para apreciar mejor su 

oposición :) E huaniso es un antropocentriso ;  conviere e ser  en valor 

(pues es é ,  e homre , e que da a Medida) y a verdad en opi-

nión  ya se rae de a opinión privada o de as convenciones y 

radiciones ue guían as inerpreaciones de un grupo  socia

ad /iite , de oda a Humanidad en e rao de hombre con 

a reaidad; su punctu doliens esria en su maniesa  capaci-

dad para expicar a perenencia de individuo  cocreo  (este 

hombre) a género huano sea por e respeco ec e egotis-

mo: Protágoras o coectivo  esencialismo Tee E na p a-

abra:   como  ya  adverimos , e  rasgo  f ea  de 

humanismo ,  o ue é dice ser es  a a ve     ct tye su 

probema,  a saber:   e autorreferencialismo , l  xasp  ració de una 

refexión absoua ue preende poe a  d isp    · i ó  tanto  e mundo  exterior (as  ' cosas mund ')   l eor (osubjetivo  individual :  sentime ,   m 

opiniones) . 

, oes y

Page 60: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 60/122

Page 61: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 61/122

ONR UMNM

A o smo pede es en a vedad si se abe a ea ennciandoa opiniones (ane se ate de a 'opinin púbica) y ocencias De iga modo pede asase a a vida y a bien si ,

coaboando peecciona mediane s abao y accin cosas ysitaciones paa e éstas sean de vedad o e deben se.Tas a somea descipcin de estas dos posiciones basta n be

ve epaso a a hisoia de a osoía paa constata e e hmanismo sensu sio (no en vano inodcido po n sos ypopaizado po n comedigao) no ha echado aíces en eaTodos os gandes pensadoes con a excepcin izá de peíodo'hmanista de Sate han segido na a nihunis (no necesaiamente apoyada po a egn cistiana, ane es de sticia econoce s ino tanto po a decisiva heencia jdaica decistianismo como po s adicaiacin poesante). De hecho,so po mo de agmeno he iizado e témino negativo anihmanismo (n tema no expíciamene tatado en iosoa

hasa Heidegge y n éino e ni siiea apaece en os aoes eevanes hasta Adono) paa cbi posiciones my vaiadas, no de cyos denominadoes comnes es pecisamente anegaiva a considea a hombe como eno útimo de a eadad ydonado de s sendo Debemos pes abandona sin ás a invesigacin? Peo si hbiésemos aceptado sin más a aodad de ese

denominado ngativ, ni siiea nos habamos oado eniniciaa: pes n agmento de uoidd es n ac gento.

camo ca av d o ormó d a rra ara vies e o ls lam•·í, ombr d todo o vvt dra (2, 20) E he ho d tra • a cao ama r ombr e a ombr de prc mliar ombr brí d r  jt d , dcdo a cda a o•· su CHI'Ot ro o a mocó arbrra como déramo b e o doma

tr oro) . o cotraro a ror cofó d ngu t o tdr do Cf traoraro ao d atr Bja Üb w�¡ d r p h Me. comacó p h u hi. R , S t t ¡ p 0-49

Rcérd a famoa to atca f r l[\c ' I '/ I I I: ombr a aó , o da d r r qu: "p I H f Nan aodod om a ombr xs e m s m S L ' lh1 i 26 Sobr ma, m rmo rmtr l l o d GH r n m o co Madrd 202

Page 62: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 62/122

MNMO MAO

Como decía nada menos e Kant (e ca debiea se consideado uodd po eeeni) no hay ningn ato cásico en osoía" ,dado e e único citeio váido especo a é sea o iosicamente coeco es a azn hmana común eeinshhe) 8•

Sin embago, si nos vemos gidos a pegnanos po e hmanismo eo se debe ante todo a e como señaamos a co mienzo en os totados inicios de sigo X se vieneinsisiendo desde posiciones aún más dispaes e as de os divesos sistemas iosicos en a necesidad de pone en e pimepano de a acaidad ese moimiento (o, más vapoosamente ese

ne) sea emozado o de neva pana Es posibe e se tae,en deinitiva, de n so ou de témino, de ago así como nmecanismo de deensa pes ene a undenso eigioso (emás seveo y adica de os nihunisos) y a dobe iní de á-quiny de edo es gente estabece se dice e sentido dehombe, hay e devovee s dignidad So e, como ya va

mos viendo, es discibe e ese sentido y esa dignidad pedanse deendidos con éxio po e hmanismo po más e en agno de ss ves se pesente con bscada ambigüedad, comohmanismo cistiano" , po ejempo Y a ionía de asno esibaía en e mientas e en e aba giega sgi a iosoía (omás pecisamente a meaísica) en bena medida paa spea e

hmanismo ftic ahoa se ama de nevo a a iosoía (o máshmidemene a hisoiado de a iosoía) paa e intente detene o disove n nihuniso sgido en bena medida de aevocin expansin y tansomacin de a iosoía misma Demanea e paa sai con eativo ben pie de empeño habáde citicase a sí misma, pocando a a vez anaiza y distingios sentidos e en agnos casos, como vedadeas vesimentas

82 ebe e c k

[Ra brrd 79] A 2 1 9 , advacó d ro ma mora m i gca m omtaro oc com

gra · h crrm do do artoca d ombr r vvo t dm v odd, apóli plt ó

Page 63: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 63/122

CO RA EL MAIMO

de camufaje- se están dando del humanismo, para ver si es posiblealgún acercamiento entre las partes, o si en definitiva se deben

desechar todas esas proclamas 'humanistas por ideológicameneengañosas.

El Titán flantrópico

Es difícilmente discutible el hecho de que en el mejor sentido

de la palabra, los humanismos han constituido de siempre unareación una vigorosa oposición a doctrinas religiosas o metafísi-cas que, en su afán de peraltación del dios o del ser, amenazabancon ahogar el sentido de lo humano sí el primer y más decisi-vo 'humanismo, el protagórico, es contemporáneo del PrometheusDesmótes de Esquilo. Todavía envuelto en la prudente capa delmito , aparece aquí la figura rebelde del Titán, que sufre castigoeterno por parte del Dios supremo , como pena por el excesivoamor a los mortales" (d tn lían philóteta brotn ; v. 123) . Tal es loque le reprocha (no sin tácita compasión) el más deforme de losOlímpicos Hefesto Esto has sacado de tu sentir humanitario"(toiat' epeúrou to philanthrópou trópou) Y la razón que ofrece es de-cisiva para entender cómo en estos momentos (a principios del

sglo V a C ) la relgón omena a ser roda en sus fundamen-tos por la philanthropía la estrecha amstad y solidaridad de loshombres entre sí por el mero hecho de serlo (recuérdese aTerencio). Así continúa hablando Hefesto Pues al no temertú que eres un dios la ira de los dioses, honraste á los mortalesviolando la justiia éra díkes . 2930 ) " . En qué consista esa'transgresión se nos dice señaladamente en el segundo estásimode la Antona de Sófocles El Coro alaba y a la vez teme al hom-bre como lo más prodigioso" (deinótern) de todo lo existente .

83.  También sgnfca lo más monstros"  Es l mism rz que ncotrams n el tmino "di-

nou :  el lagt motu. 

Page 64: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 64/122

HUMANSMO METAFIS '

Rico en ardides y en hazañas sólo hay dos cosas a las que debe so-meterse a la muerte por erza (Sólo para el Hades no ha inven-tado evasión" 361-362) libremente, en cambio, a las leyes de

la profunda tierra abajo , y a la justicia de los Celestiales arriba :

<Si armoniza las leyes de la tierra (chthons)y la justicia jurada de los diosessea exaltado en la ciudad (�psolis) sin patria (ápolis) seaquien llevado de la insolencia vive en la injusticia> .(v 368-371) .

Tales son los límites del hombre, para el griego Tal, tambiénsu tarea y su afán : vivir en la superficie , sobre la haz de la tierra,entre lo chtonio y lo celestial pero armonizando ambos, sirvien-do de correa de transmisión entre ambas leyes, dando la medida una medida que recibe en custodia a todo lo existente. Pues

bien el humanismo supone un orgulloso non serviam respecto aesa misión mediadora Llevado de su �bris (mutatis mutandis de esasobrepujante voluntad de poder que Nietzsche celebrará más

�arde) , el hombre o más exactamente , el 'héroe titánico quetenta rebasar sus límites mortales se lanzará a la conquista delcelo y a la explot_

ción de la tierra pugnando por liberarse deldoble yugo de los Inferos y de los Celestiales . Un grandioso tes

timonio de esta rebelión se halla en el poema goetheanoPrometheus una hermosa blasfemia ue indignará a Jacobi y seráen cambio jovialmente aceptada por el neo spinozista LessingAquí el Titán tiene ya los rasgos del hombre ; obviamnte , delhombre superior �psolis: el gran Conductor que librará a sus seme-jantes de la miseria producida por el cobarde acatamiento a las

leyes divinas; del hombre también, sufriente que por ello seapiada de sus hermanos sabiendo igualmente alegrarse conellos una ardiente confirmación en fin del terenciano hoo su mque, en pleno Sturm und Dra, suena así en sus úlimas estrofas

Page 65: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 65/122

66 CONTRA EL HU

MANISMO 

P  - ?< ¿Honrarte yo? ¿  or que · 

¿Las penas aiviase alguna vez 

del agobiado? 

¿Acaso has enjugado las lágrimas del riste? 

84 

¿No me han forjado como hombre 

el tiempo omnipotente 

y el eerno destino : 

mis dueños , y los tuyos? 

¿Te figuraste acaso 

que la vida iba a odiar 

y al desiero escaparme 

porque de mi adolescene aurora no todos 

los sueños oridos madurasen? 

Aquí mi puesto está ,  aquí hombres formo 

según mi propia imagen;  

un linaje que igual sea a m1, 

que padezcan, y lloren, 

que gocen y se alegren, 

sin respeo sentir por el tuyo 

85 ¡ como yo ! > 

    habría  ue vete:  " fojado hasa haceme h_o�Oig  zum Mannegeshmwdet. Leamente    d   d  ue en luga de Dos tadCI-    e  paa eVa  a 1  ea  e  b  A be" . La maización e_s mpor an  '    os readoes de Pomete o en uanto  ho  e na- ahoa sean e empo  e dest(o  

.  d  retado po Zus) habían sido a fa-d  b   dos  en e  castgo  c    h conaio esos po  ees  m ;n Titán se ha hecho todo un hombre (a ue poayuda a  s  ogua o e yunque en cua vu  e  d  una autoreaizacón, no de un  poduco  D e   o bs fu asigado S aa pus ? p dás abié Zus sá suo a

  d h  m o sea ese   o  o  ' 

d conao ¿qué espece  e mas 

f , 

 mo  acabaá po se destona  o po 

d .  •  )  y en e ecto, segn e    ) iempo  a  estno  a mtra   

d  f  de hombe'  tas omeeo  . uo d sus hos hroe Has (sg � op/oHpo du die Schmen gende 1 ]e des 

l h d h ehren  v  ur   as  hP rometheus,  estr. 5-7 '  <    Ic    ·  1 ]e des Gengseen  1 Ha cht mc  zum 

Beladenen  1 Has du die Ten geite/ Und das ewige Schcksa 1 Meine Hen nd Manne geschmede 1 De amahge  d  b   h  n  1 n Wüsen ehen / Wel cht deine? // Whnest du ea 1 ch soe 

, .� oe nchen 1 Nach menem Bde 1 Ein ae 1 Bütenrume eifen? 11 He s�z 

1  ' .  1 Zu genessen und u freuen si h 1 

Geschech das mi geich sei 1 Zu eden zu wenen,   

Page 66: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 66/122

HMNIMO 'MTO

Según cabe apreciar a existencia hana se hace aí utóo bsca s senido en a tierra Her s h i peso esá" Es signiicaivo por deás observar e a edd e Paráetro obre e vaora da sentido a todas as cosas según a

Hooesurs de Proágoras se eve a expíciaene utorrefere Proeeo for a s iagen a ienes h de herseigaes a é (pero de todas aneras grs é) Y e poea erina con n ativo : eh ¡ cooo

e a n eevado ejepo d e 'haniso heroico a ee Titán se ha do a hobre os hobres noraes habrán

de zrse por s parte hasta adecarse a concepto 'hobre eProeeo es propone a oraros a saber: drse sí sos ¡ no honrar sino a a anidad en cada persona. A respeco preciso es señaar ago e segraente es pra coincidencia pero e an así resta escarecedor: en e penúioverso Goehe tiiza e verbo hte rendir honores respetr ;

a isa expresión e sstanivada constitirá según Kan en 1 788 catorce años despés e exacto puto de uó tradci-do en n respecto práto enre e sentiieno (propio de atierra de hthóos) a oraidad (e ssitto de a jsticia jrada de os dioses" a saber e respeo a a e ora" Ahtugfur s orshe Gese.

d d ih z u a, 1 Wi ih! > Gedhe n Aswah Hg. bud.Ha Hg B 1, p 63s6 Goh uiia l vbo (u oogso) Jomeen da foa odla d a a do (f

supa, oa 0. Poo p así o (auos a us ha lgido lb oosus hao a sa ai po a u fu foado paa has po ipo Dsio. spo s posib oja au ua blasfa supai' d a Pasi dCiso Tab Poo fu su og u dos (u iá Po ua apoeoss al -vs (ia, ua "aai huaa : Menhed) su lib apai d as-go (a po a Dsio n arepentimeno a{no ha aabadopo oao hasa llga a has hob ( spa oa 4 Y oo a uga d

asd asfiguado a os Cios pa a a, paa auda a os hobs au lg a ada menos que odo un hombe paa u adu su sia a a hmanias a lohumanm oo enega así d su diviidad apa la su d os oals

7 Kik depaien rnn h. ; Buc Haups. kadish xausgab. V 73 so is hug füs oalsh Gs i G hs duh i iuGud gik wid ud diss Gfühl is das ig lhs i vig a pio k,ud ds Nohdigi ish .

Page 67: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 67/122

68 COTR EL NISMO

E ktmo o es hmmo

Y sn embargo ,  harto precptao sera clascar sn más a Kant 

como 'hmansta .Veamos en eecto s doctrna algo más de cer

ca  Según es notoro ,  Kant planteó  en el Cao de s Crítica de la 

razó pura tres pregntas, reerentes a s ver a los  ntereses spre

mos de la raón:  

" ¿Qépedo ber

¿ Qé debo hcern. '  . ·a  ¡  ,88 3 ¿ :é me esta permt  o  s rar  

A respecto , llama ese lego la atencón e el lósoo en

te a táctamente la razó con s propio )o", además de am

plar a  la  praxs  (moral)  y  a  la esperanza  (relgosa)  el campo 

tradconalmente ascrto a la razón, a saber : la pra teoa. Pero 

más llamatvo  es aún e en las leccones de Lógica (edtadas bajo s spevsón por Jsche, en 8) reptera esas tres estnes ,

conserano a ss objetos como los terrtoros e la losoa en 

sentdo  cosmopolta" pero añadendo como coronacón esta 

carta pregnta: 

"· ¿ Q e e hombe

Esta egnta ha e se contestada o a Atrpolo ce Kant.Y concye En e ono se oda one too esto a cago e antoooga, oe as tes meas egntas se eee a aútma8 . Según esto , no ebea cabe nngna da, n esecto a a centaa e obeto semo e a osoa:

e hom-

be n esecto a a eemnenca de a antoooga comoena e as cencas " , n tamoco , en n, en o tocante a a

88 Kk d Mne Hug 1956 B 83/ 80 5 8 Lg Vk Am Txu e Guy. Bn 68; Q5

Page 68: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 68/122

NISO 'EFISICO 6g

comenetacón s es e no entad ente a azón nvesa, e yo y e hombe en genea. Peo a sge en sega a-go extaño , a sabe: cano en ese msmo asaje tene Kant eesaoa e sentdo e esas cestones , se 'o va e a cata(haba en eecto de a osbad de detemna ) as entese sabe hmano 2 e ámbto e so osbe y ovechoso detoo sabe y namente 3) os mtes de a aón ") Y no sóoeso : aece como s tambén se hbea 'o vao en genea eescb na Atropolo losóc o e mat eccones sobe

ea e ea base y ndamento e atenenos a a eta easae nada menos e e a metsc a morl y a reló scnas aa as e s escbó ago y teno . Desde ego , nohzo naa de esto o únco e a este esecto tenemos son naseccones sobe toooga agmátca" : na dscna edese ego no ega a ango e cenca, sno e se contentacon escb a ganes asgos y en genea (ep t poJ, haba

cho stótees) ese tema e haba debdo constt e n etoda osoa.

Qé ha asado a? ómo es osbe tamaña neggencao ate e Kant? Ben ceo e no se tata de neggenca.Intentemos escaece e obema meante na comaacón.stótees, en s Metsc y en e bo sobe as teors, habaseñaado e as dstntas categoas se reere a ago e, a s vez,no es na categoa, sno n sbjectm, n nto exstente y a a vezn oo e eeenca e, en canto ta, ya no oa se saocomo excacón de ota cosa go es, e e tan nssttbe en canto eeenca útma e toa edcacón comoncomensbe e syo . stótees o amó tóde t esto conceto" , o prte os sstanca mea " , aa evta s consón

con e edos o sstanca segna (a 'esenca de ago conceto,e n nvdo : es o e é en vedad es) De manea anáoga ,tambén Kant remte too objeto a n esto conceto e 'yo een eecto es neabe, naa más e n sjeto tascenenta e

Page 69: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 69/122

Page 70: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 70/122

Page 71: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 71/122

72 C ONTR EL MNSMO

ni sustancia No es un sujeto , sino que está sujeto a las determina-ciones de lo que es, a las prescripciones de lo que debe ser y a losmandatos de Quien vincula lo que es (la naturaleza) con lo que

debe ser (la moral) Casi diríamos es un resultado y a la vez unapresuposición. Pero lo que nunca puede ser , en absoluto es undamentum inconcussum, como era la res cogtans en Descartes

Y sin embargo, el sujeto kantiano y por extensión el 'hombre de la modernidad ha sido tomado desatentamente en manuales e instituciones de enseñanza por el sancta sanctorum de toda

realidad y todo sentido, y , en épocas ya felizmente pasadas , incluso por el precursor de todo ateísmo (¿no habría situado alHombre acaso en el lugar de Dios?) . De rasgos difusamente kantianos picoteando en sus textos aquí y allá, es la idea de que elhombre es el metavalor (pues que todo valor vale en efecto paraél, desde él y por él) por ser teóricamente una entidad autorreferencial y existencialmente el centro de la realidad si no el ente su

premo De lo primero habría que decir que los val�res en Kant(caso de que se pueda hablar de ellos) no son proyeccwnes o des-pliegues del yo . Muy al contrario so normas formuladas en unmperativo- a las que él se sujeta voluntaria y

libemente,

sí pero

precisamente porque esa libertad es su consttutvo ese�c1al, y nodesde luego un atributo o un instrumen

_to que estuvera en su

mano emplear0

no N o ace falta en efect espea a Sate pa-ra constatar que el hombre no puede dejar de ser libre ni puedequerer ser libre o no serlo. Recuérdese que Kant no se preguntapor lo que se pueda hacer, sino por lo queyo deba hacer·

. En segundo lugar, autorreferencialdad no es autorreexzvdad, n1menos ' identidad . Pues como se no ha dicho , el sujeto al quese ace referencia (mi yo) es distinto a la determinación o pre

dicado que hace la referencia (el "yo pienso) aunque se den enel mismo sujeto En tercer lugar en fin , el hombre como colectivo en cuanto especie animal realmente existente, no sólo no escentro de nada sino que cabría pensar muy bien dice

Page 72: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 72/122

EL HUMANSMO 'METAFSICO3

explíciamente Kant que el hombre no hubiera existido jamás93 Además, tomado individualmente , como un miembro cualquie

ra de la especie y por ende , de cualquier grupo o comunidad elhombre, dice Kant con abierta franqueza: "es un anmal que [ . ]tiene necesidad de u n amo (Hern"94 .

Significativamente y como corroboración de lo anterior, esconveniente notar que los atributos máspreciados del hombre sonderivados por Kant a partir de sus carencias, no de su prepotencia En efecto , el hombre kantiano :

) Es visto sin duda como autosuciente, si tomado en cuantouniversalidad colectiva, como un género o Gattung la especiehumana en su pensada totalidad abarcando todos los tiempos ; pero lo es justamente porque, en la istoria, cada genera-ción ha de sacrcarse velis nolis, lo sepa o no a favor de lasiguiente, hasta llegar a la plenitud de los tiempos, al fin de la

historia (cuando el género se reconozca con la última generación y ésta con cada uno de sus miembros : tal es la 'profecíaque tomará suo modo el comunismo)95 . La autosuciencia de laespecie supone pues, hasta el impensable 'punto final , al mismo tiempo, el sacrificio y la abnegación del individuo .2) Considerado en sí mismo y en su conducta, lo primero queen el hombre se pone de relieve es su dignidad: un valor incon

dicional más allá de todo 'precio . Por eso en cuanto persona(como sujeto del deber) , su valor es literalmente inapreciable; pero en cuanto este hombre empírico, sensible y sentimental(como sujeto al deber, al igual que el 'súbdito Subjekt, también lo está a su soberano) , su valor es literalmente despreciable(es un sujeto patológico, lo cual no deja de ser una redundanciapues subjectum significa literalmente soporte, base de algo que él

93   Cf m i ,  Kant su/ fdmeno cera de'empio e el osensbe. IL  PENSIERO X II (Roa r993) ,  l-3!. 94·  Ie z eie agemeen Ghe .  . (Tess s•).  A VII 23 95 ·  Cf. el ecoio a la Tsis 3• d Idee . A. VII, 20.

Page 73: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 73/122

Page 74: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 74/122

Page 75: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 75/122

COR E HNIMO

hacia la ley moral es pues el único y a la vez indudable motormoral, de manera que si este sentimiento se ordena a un objetolo hace absolutamente en virtud de este fundamento"99 . Todo

cuanto pueda ser deseado, todo cuanto deba ser eitado, deberáser pues hecho u omitido en el Nombre de la Ley De este modo ,el hiperpauino Kant exige de todos nosotros , estos pobres seresempíricos y a la vez racionales, suj etos a las leyes naturales ( elcielo estrellado sobre mí") y habitados por una sublimeFormalidad abstracta (la ley moral dentro de mí") , exige digo

que subordinemos todo otro sentimiento (los sentimientos naturales, materiales, paricuarizadores y, por ende , distintivos) a dicho respeto " En una palabra, parece exigir con mayor radicalidad quelo hiciera San Pablo que reneguemos de la carne en favor delespíritu í pues, la ley moral humilla irreediablemente a todo hombre , al comparar la propensión de su naturaleza con lal ,¡ooey 

Ciertamente, Kant, como el Prometeo goetheano, también senegará a rendir honores a un Dos despótico , trascendente , yolímpicamente situado más allá de las cuias y de las alegrías delos hombres. Mas su respeto no se dirigirá tampoco hacia éstos,hacia sus mezquindades y delirios (a las veces , de grandeza) Puesel hombre es un animal que, cuando ive entre otros de su especie, tiene neeidad de un amo 0 • Es como si, en 1784 Kant hubierabarruntado el pelgro del Gran Conductor que alienta en elpoema del joven Goethe, diez años anterior Pues, segn Kant,el problema está en que esa autoridad suprema debe ser justa depor síy ser sin embargo un hombre . go bien difícil, si es cierto engeneral que : de una madera tan torcida como está hecho e lhombre, nada recto puede sacarse eimmer werden) " (ibd ) De ahí

ec que ese neutr autón es . ¡l propia Ley, que se sene y reconoe í mma en adahmbre!

99· Kriiderpraktshen Vunf; o . V, 78r !bi. V, 74.

IOI. Ieez eie alemeien Gsice (6 Sai. A. VIII, 23

Page 76: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 76/122

EL HUMANISMO METAFISCO'7

la necesidad de recortar toda pretensión humana demasiado humana y de suetar al hombre a una instancia impersona la Naturaleza(trasunto de la Providencia) en la Historia la Autordad egítma(el Príncipe) en lo político , la Ley moral en el interior humano Una triple sujeción contra ese existente deinóteron: lo más monstruoso de entre las cosas existentes sí habla, au grand se, y eníntimo acuerdo con la gran tragedia griega, la filosofía De ahíque yo considerase anteriormente las doctrinas de los grandespensadores como cabalmente antihumanistas

Goethe o o iortante es quién manda

En cambio desde una perspectiva humanista, el problema estriba desde luego en cómo dar legitmidad a la dominación de unhombre sobre otros hombres, de un hombre pues que se arrogue

el rango de 'autoridad suprema estando además convencidos deello sus iguales, en el caso de que no sean admitidos valores superiores a los puramente humanos . Aquí no cabe hablar de unlegido (por un Dios , por la Raza o por el Pueblo) para el humanista no puede haber un Ungido , un Mesías (de ahí, como veremos, la dificultad de sostener un verdadero humanismocristiano") . Adviértase , po lo demás y éste es un punto impotante , que la salida democrática que yo acepto sin más , no solucona eo pso el problema teórico, dejando a un lado incluso lasospecha más o menos razonable de que los partidos en pugna, con fuerte apoyo medátco, propongan de hecho candidatos en función de sus propios intereses nternos, o de los gruposde presión que oculta o abiertamente los financian Más inquie

tante y menos erradicable con medidas profilácticas es unpunto que con azón denunciara Heidegger en Sery tiempo (ciertamente , bo una oscura y esotérica terminología, y con indepen-dencia de los pardos cerros de Todtnauberg por los que luego

Page 77: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 77/122

Page 78: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 78/122

Page 79: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 79/122

8o ORA ANO

su propia  existencia una obra de arte , brilante  como  una gema en 

1  d   d107u mp a a Este humanismo heroico ,  de  cara  raigambre  estoica (a saber: 

que sólo quien sabe controarse a sí mismo es digno de ser ama-do  ' hombre , y  de ser  eevado  -/psíolis- sobre  sus conciudada

ns) ,  se haa ejemplarmente regd en e pema Los msteros, 

donde se muestran as dos fuerzas enfrentadas (a Naturaeza in

terna   e Mund  extern)  que  mpusan  fatídamente  a  s 

hombres,  casi como marionetas  excepto en el caso d el Individuo 

señaado , capaz  de resistir impertérrito  convirtiéndose é mis

m  en entr de mbate- s glpes de a frtuna  (reuérdese 

e adagio estoico : si actus illabatur orbis impavidum ferient ruinae) : 

<Cuand natualza a a un hmb,qu muha a g n xta ;d Cad a fuza n é aab ,

qu ha azad a tant hn un déb ba

Ma uand , d a puba tda d a da, un hmbla má uda pta, a mm fzand,ab ntn n gz a dmá mta,dnd a é, u pp ! .Pu a xpand mpua tda fuza,a a ba, n un u t lad n amb p dqu angta fna

0 Es con todo Herder uien ha poplarizado' (también en e senido liteal levado a puel 

y depoitado en e pebl) ee ea de Hmnit Cf. e getvo tto de cap. I (L. X, 3a 

parte) de la Ideen zr Phlophe der Geschhte der Mnshhe Hmanitt it der Zweck der 

Menchennatr, und Go ha unerm Gechech mit dieem Zweck ein eigenes Schicka 

in die Hnde gegeben". Fourier. Wiesbaden 1985, p. 397Adérae a suti soución e 

Herder (a fin un clérigo orece del probema de hmanimo o  a relación entre una s-

tancia perior (aí, e Do criiano y a atorreerenciaidad: e verdad �ue el deino 

(e d. a mant de a especie hmana procede en defintia de ios pero l lo ha pueto 

en la manos de o hombre para que sean elos mismo uiene o cmpan Sobre e te-

ma, cenrado empero en a osofía de a htoria herderana remo a mi ya ciado ena

yo Est d la hra. ka. Madrd 995, pp. 5057·

Page 80: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 80/122

AO AO

a nt d mund , abatndn .n a ntna tmnta n nt xtn , ptu uha una dua paaba

a na, d td adna,Sl hmb upad d mm lba>108

8

hh , qu th n la gunda tfa pd a ab :qu mut al publ a hbd dl Van d d u-dtan d vr teerrms t , n un xutant Ee ho! ag qu d hh az n u ppa pna ,uand, n an d la ga d Pnp n fut(), a pnta Napn a th a u équt , xlam :Voá homme! hmb , nada mn ! ¿Qué má pud pd humanta qu nntad ' humanm n un hmb ? Y n mbag la tosper d tm da a a laa m t ntnt d upan por eev d

09.

.

<We ei Mee ie Natr erobe 1 t e kei Wer we e gegt 1Ma u • e Mac e Scpfer obe er scwace To ocer rebrigt // oc we ei Ma o ae Lebesprobe 1 ie sauerse bestet sic ebbig /a ka a i i Freue aer eige 1 U sage "as ist er as stse e1ge // e ae Ka rigt orrs i ie Weite 1 ebe u u wirke ieru ort 1 agege egt u et o jeer Seie 1 er Stro er Wet u reit uit sc ort. iee ier Str u sser Sreite 1 Vert er Geit ei c-wer erstae Wort Vo er Gewat e ae Wese biet 1 efrei er Mesc sicer sic bee> (D Ghm. E Fmnt Gch; i. p. 3. justa correspoecia cuao Napoeó fue coao e Saa ea o tuo Goetepor u ueo roeteo coo si e peraor ecarara os rasgos e tá e u poe-a eetu

Wau bs er Wa t er e jeer roeteu e Mece ge

bac c L1ct ee orasce Akarug . Y especca bie espués cóo ecocreó e�a tració ora a) escbrieo a icapaca e os eás gobera-tes; b) ac1eo e caa iiiuo reeioe obre sí iso a s io se atega osea ue e aga u hmbr - e) coirtiose e couctor e puebo ostrao a éteus propias poeciaae (seg ege e rago feta e gra obre ra ie Ugickei er übrge Regete augeeckt r a eejee auerksaau c geac r at e Voke geeig wa as Vok ka e er a ic ja a ieSpie esebe geet . (Coersació co Reer e . 2 e . ci 2 46 ). s

curioa esa etáfora aatóica quie se cooca coo cabea e cerpo pee saber -irao acia abajo aeo e o e ee cuerpo e capa (ago ipoibe para cerpoescabeao) couícarseo uego e aera que u óree o sea as coo aiposició epóica io ieraete coo epíoe e o que e pie e cuepo' .co sea eeao a Lei que juicaba oao n n so pí coo paso ecesarioacia e coio

Page 81: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 81/122

C NR EL MANSM

roblma dl humaismo a sabr: la rlaió tr ua isaia ormava y or d , surior y la aooma dl hombr, qudbira dars la y a sí mismo , y rrirs sólo a sí , odu au hperhmasmo o sa a rbasar lo humao o

r dl s-

perhombre. No vao , ara Nitsh , Goth sra , to oNaoló, l modlo osumado d hombr surior" y, ortato , l digo rursor dl Ubermesh

Nehe más aá de o hmao

Ésta s la aradoja dl 'humaismo hroio si la istaia ormativa, la hmaas o ha d sr xtra al hombr , i tamoou do imlatado omo la lmao ristiaa

habrá d

sgir

tos or speraó daéa d las uras msmas atttasruérds De Gehemsse qu ti su odr a la espee or-

jado a la otra u ero d libr disió qu s sirva astutamt d sas mismas uras para el domo dl rsto . Ntshsaará las osuias xtrmas d a osiió gothaa, ua vigorosa vea de era d la rotagria Hom� mesra

Pro, ara obtr ua rstiva más ama, rtrodamsor u momto uos uatos siglos al Raimit ort-o . llí, Pio dla Miradola había usto o ladad sumalas bass dl humaismo modro, o si srvirs d ua solaadamt astuta rasao mper. irtmt _

di , Dis ha-bría rado al hombr, ro si ogura drmada,omo u xtraño ama o ado ua ida d la qu tambié saa-rá artido Nitsh, a i d qu, or su oa u

;a d vlu-

tad imlíitamt , ta iiita omo la dva , sa atura

.2

C la oa 6 l o qu ca a alio Dca aá xlícia co u oao la a

a

_Pco

a lu

a

humaa a iia como a via o q gaca g1a 11a mu limiaa. D ah a oiia l ma

Page 82: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 82/122

MNISM MTFSC

udira rorrr ad lbm toda la area saa em Y así, Dios ladvrt a Adá Podrás dgrar haia los srs iriors losbrutos , o rgrart asdido haia los suriors, los srs

divios , a tu juiio

" r 3 •Sólo qu osotros , tras la vigorosa blasmia dl Promeeo d

Goth, sabmos ahora qu sa a volad plása humaavolutad d odr , d sr simr más s lasmará uadotria, sg la ual l hombr o ará ua dgraióaimal i s lvará a los ilos mdiat ua rgraió divia, sio qu tdrá alg idividuo sñro tdrá a sobrepa-sarse a sí msmo u dobl movimito d libraió . . y ddomiio , a sabr d libr , qurido dsso dl Ultrahombritshao haia lo erresre y d lvada tsió dl mismohasta arars al modlo d u semdós tambié orado é mis-mo ro movimito ivrso al d Promto l go surmo idtiiado al límit o dolor hasta diviiars

hasta ovrtirs l Dios daarí, l qu suha l stidod la tirra Dioisos s hrmao, o lo olidmos, d Hrals salvador auiado or Promto . D sta mara , Esquiloy Protágoras, Pio y Hrdr y Goth : todos los grads rrstats dl humaismo hroio ar habr olaborado i sas le savor u rahmasmo ta asiat omo ligroso ,

omo s dsrtas d uvo la mostruosa ura htoia d laTirra. Más allá dl humaismo, Nitsh os llama to avolvr a aturaliar la ultura, o l i d rorrr omo lAdá d Pio toda la sala d la ralidad ua ralidad o ris-tiaa, sio griga auqu o lásia Baj ado dsd aqulla

agmo omo ic aÍ ''c cam m c oiam acim c muuulum cia ii imu, o am quam qam facim qa mua u oa, a, o oo o ua ia aa oia. . . Mim mu i oui cicmic i commou qucqui i muo. c cam qu mqu moam q immoam cimu u ui iiu qa aiaiu oaqua ico qam mai omam ga Poi i ifoa qa ua ga oi i uioa qua u iva x ui aimi ia gai".

ho m n nat La 'o m o lcoi ilá 994, 8.

Page 83: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 83/122

Page 84: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 84/122

Page 85: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 85/122

86 O E MSMO

a dmocacia n a poíica y a cnoogía n a cinciaat meu Los ásagos poucidos n sa coyunda (cuya úimagaación na daa po apaamino sociaismo

mocáico y d a inusia química sán os ncsaios evdoe os os a Tia . . y sus asgos son os nusosbo y nusos pothumao maetamete meoabe

D as fábicas cnopoíicas n qu s han cono as so-ciads inusias sá saino sosin Nisch un fascinan pouco e mae homb obj io Co n a naja

aaiamos nosoos qu n s caso pouco y poduco y consumio so n uo e mmo ¿Cab mayo iunfo a autoeeecadad humanisa? ¿Tnmos qu coa a'ga snncia d a fábica auomóis ui? gún nus-o fiósofo an gan haaa s suao d insino ciní-co" cua ha mpao po foja a hombe de epeo pus n

s un homb xio cinífico nía como ida consiuis n fi jo cuano xis sin spcia ca na-a Na i sab paa qué pua vae ago agún ía así qu hay quamacna: ona gisa achia; n suma hay qu mi-o oo mpacamete ¿caso no s homb a medda oasas cosas? caso no s an a ua como un guan ' subji-ismo poagóico y 'objiismo cinífico ? ab ¿no smdi? E caso s qu suao s conagioso y acaba infcando a mnos ioógicamn a buna pa a pobación.E homb n gna s ansfoma s moo a sí mismo ounaia y hasa goosamn n a pna aiación técca aHomomeuat Nisch o nomina: un insumno unpcioso insumno mición (Mku y un aiugio

spcua (peeKutwek muy icao y fáci nubia qus b cuda y hona (ehe po qu no s ninguna maninguna saia (Aua ni ninguna ascnsión (Aua " • i óo

17 Gtud B (=]/ 20 7 Shehta I (II) 66

Page 86: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 86/122

HMSMO 'MSO

qu s icao mcaniso d oj ía qu s homb modno poucio po a acción conjuna a cincia a indus d u8 d nga y a mocaca y qu no spa ca na a no s

ampoco una naía Paa mpa s caác mcánico sanga 'obia apasionaamn impsona a abajo si podoso anipsio cona sufimino y caác absuo a xisncia u aibuo capia s a actvdad maqual(de machae tket y sus noas concomians : a guaidaabsoua a obdincia punua y sin pnsa unapoo-das [a uina F . d moo ida apochamino impo una cia auoiación y más: una ciana ucaia(Zcht naa a a impsonaida a oio dsí a a incuia sui" qé a fono con qué finua ha sabio apo-chas oo so sacdo ascéico n a ucha cona do-o"

sí qu a fina d sgui a Nisch auomaismo mcá

nico y humanismo ascéico coincin . Bajo a máscaa d aauaquía (autáchea mandas a sí mismo aía a auosufiincia equd m soico: naa d oo po po ndampoco naa pac qu aga a pea: n fono ya no sncsaio auocono poqu paa so sán as máquinas (amnos qu s aya hacindo d popio cupo y d a popia

mn una máquina : dominio écnico d muno inoyc-ado n popio homb óo qu ósofo a n xmoopimisa: nuso homb mono n anc conisn pothumao, dmocáico y cnocinífico no in ningúnuphomb qu o guí o más cuamn qu s sia d épaa os fins 'supios d a Vouna d Po Como s

n8 Neshe ntde en e s G días edgge a ga a" a ea" e e da e paaens s ereses tes CGzdüu. Was de Detshe abgeh 4 Shehta II (II 85

JGB § 20. Sehta I (I 66' "fe é rsq i " sag e eb Netsheen be : Leb sge send e pató a de s hbes bjes aesde a e s bea stbes

�O Glg drMr (3. bh 8 Sheha (II 875·

Page 87: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 87/122

88 CON HIO

uy natua u da hm l oblgan a antn n aorrereld : l Gobnan hab d nton uno do. o no uno ualqua, no qun jo nan ér-mo medo la danía onfada. E vdad qu tzhabía tabén qu taba llgando la hoa d a nvlaón pl-na, d tunfo uo dl huano aéto (óo quía haba d bado o l Utahob o o, al -én pntatvo d huano o llaó l lt-o hob" , dfndo oo l hob dabl, qu

ya no pud dpa a í o" . Coo déao tandabl qu ya n qua ud tn n no a í -o, o a qu no nunta dfna alguna nt o valoqu, gn é, onfguan a hm y lo qu él onalntalza (o po l ado dl uto d pdaón no hala df-na nt é l oo ee hob y e l Hob a ondnaónntnía d una Huandad onuada. o o ha nvn-tado la 'fldad (pu la fldad ont n la pfta y o-ee aduaón d un ujto a u dado nal . Sólo qu,aa l lto hob, y oo oond a la xapaóndl odo too , auno y kantano (al no , gn la n-ttaón vuga dl Kant éto , a fldad ev b-r fada oo t d hho n olvdo d todo lo gand

y, po nd dfí y dolooo d alanza aa hob nl abandono d oyto y ta, n la lnaón d nfdad y donfanza n la adaón d toda dfnant o y ob, ere qe md qe obedee Y qu todollo a daado oto" (z behwerlh) n dfntva "Uno

¡ s Rey A! e s qss s se e e e s

es a e g el ú hbe Ke eie eeJee wl s lehe ee s geh we es geh ewlg s Iehs" sach í rathustra Vee" 4· Sheh II, 28 4 s s sgees ese esg

S hese es ess lses sbe e e ese 'sl -l E ee e 'úl hbe sbe Zs qe Se eshleh s slgb we e Eh e lee Mesh eb lgse

Page 88: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 88/122

NIMO TICO 8g

tn u quño la (ühe) aa l día y u quño aaa a noh o nd ulto a a alud3 E ét l ho _

bqu �unta n l hozont d huano tnoógo ,gun la buna nuva d la fba d autoóv? Ahor qebemo qe el hombre e lo má mpore pr el hombre . "

M s�: üshe e g se Lüshe ü e Nh be eh e

eshe /c. CJt. Seh II 8

Page 89: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 89/122

Page 90: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 90/122

E FONDO DE O HUNO

Kt del mro or de lo lme

Hac poco rodj paréss a calosa advrcasobr la rpracó vlgar q s hac d Ka, como coador y radcalador dl procso d deecrcó d prccó,s qrmos, d odo lo aral y corpóro prs los modlos soco y palo dl hoo hm. Y fco ya s dsc-bl q Ka haya propso s más s éca a cra d

adlgazamo , rayaa la acó, d lo aral y caral l hombr, a f d q és pda rcoocrs solo a s msmo a ravés d la ly moral a vz dschado l otáclo ptolócoq mpdía s rcro r l m perol y l eo homcos s dabl psar, cambo q sólo s s obsáclo s asqvabl como, úlma saca, vcbl rsla ocs lgbl la ocó kaaa d moraldad mpsa also (mpsa, s mbargo como mpertvo cteórco como mpertvo cteórco q orda codcoalm lo q cadahombr s qr sgr a la razó dee ery dee hcer, y q porcosg , jamás podrá llgar a er dl odo ss accos a

Page 91: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 91/122

92 CONTRA EL HMAISMO

oralidad vive del hiato entre el fáctico ser del hombre concreo yel deber que éste tiene de pugnar por adecuarse asinóicaente ala humanitas Si por iposible se diera alguna vez esa extremacoincidencia entre este hombre y e hombre, no sólo desaparece-ría la moralidad, sino el hombre miso (cuya paradójica integridad consiste en esa escisión) y, con él (al menos para nosotros ,los hobres) la realidad toda Enonces sí que endríaos elUnum johánico (al enos valga un nuevo caveat- según la inter-preación de unidad indiferenciada" que de ese neutrum el líi

te del pensar, del amor y de la vida venios ofreciendo) . Esehiato es naturalmente (utilizando aquí el adverbio con toda preci-sión), el cuerpo Él es el que establece ese ancho y torurado um-bral, esa disancia entre instancias que hace de todo hombre unhobre, y en la que todo hombre se debae.

Pero hay más esa paológica naturalidad irreductible se presentade anera más inquietante cuando aquello ane lo que se pliegao resise i cuerpo, según los casos, no es la razón práctica comoinstancia superior de valoración, sino . oros cuerpos y, en definiiva,ese onstruoso y sinuoso Cuerpo total que denoinaosNauraleza , cuando suscia en nuesro espíritu un sentiienode terror (ante la posibilidad ciera del sufriiento y aun la uer-e en virtud de algo sobrecogedor, de algo que lieralmene se nos

vene encima') y a la ve de facinaión (al consaa que, po nues-tro cuerpo, foraos parte coo si de un continuum se tratase-de aquello que puede aniquilarnos, as así, tabién, aniquilarsea sí iso en parte) . Y puesto que ese senimiento denominadonotoriaente : seniieno de lo sublie" se manifiesa en lapercepción sensible de nuesro cuerpo, mas no como si estuviéra-os examinando científicaente un objeo externo y aeno , si-

no cuando lo sentios como un cuerpo doliente y, en cuanto tal,dobeente desgarrado y separado (de los otros cuerpos y del alma que de ello se duele), parece natural que Kan lo haya ubicado en la estética No sin abiedad, por cierto pues la noción

Page 92: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 92/122

E FONDO E LO HUMAO 93

coún, subyacente tanto al respecto trascendena de ese térino(esablecer las condiciones a priori de lo sensibe en el conocimieno) como al sentido habiual que el propio Kant le da (la e-

oría de lo bello) , es la de una adecuación y coaboración enre nuesrasensibilidad y laforma de los cuerpos a que aquélla (se) abre, deun lado y de conformación por otro lado de esa isa sensibilidadal enendimiento (ya se encuentre en activo, ya funcione in vacuo coo mera legalidad en general). En ambos casos, pues, el cuer-po del hobre (mi cuerpo) es considerado coo una buena áquina ( Goehe decía de Kant que cuando lo leía enía laipresión de enrar en un telar mecánico) de traducción doble delundo al espíritu y viceversa Una maquinaria depaz Y si el cuerpofunciona, digamos ya que heos utilizado a veces emas auto-ovilísicos coo una banda de monte, las insrucciones de fun-cionaiento (si se quiere, el soware) vienen servidas por laimaginacón Todo ello , para senirse uno a guso , en paz con el

mundoMas es obvio que esa paz no existe, salvo en estados tan priile-giados coo efímeros (ya la expresión senirse arrobado" antea belleza de algo implica la idea de que ni siquiera en esos o enos se da una saisfacoria colaboración plena enre la natu-raleza y el hombr) Por el contrario, el esado habitual delhobre es el de sentse nquieo , como desplaado lteralmen-

e desterrado de aquello de lo que él, sin ebargo, proviene24 • Sinebargo, no todo seniiento de insaisfacción o de dolor nos

d 1 " bl "5 . 1con uce a o su 1e , sno só o aquél en el que el hombre

1�4-

1�5-

Pueden raese auí a colac:n los punos � y 3 del ya cado (en la larga noa g) Credo de unhmata, de ch Fromm: 2 . - Ceo ue el hombre es consecuenca de la evoción naual : que ha nacdo de conco de esa preso y separado de a naturaeza y de a eesdadde hala undad y armona con ella. 3.- Ceo ue a nauaeza de hombe es una ncohe-

renca, debda a las condicones de la exisenca humana, ue exige buscarle soluciones ascuales a su vez crean nueas incoheencias y a necesdad de nuevas soucones E

orignal lai�o (adj ' sublis) se deiva de ebo sublev' "elevar ago de abao ariba (de

ah amb1en la su�levaon ) o analoga semnica paece esa accón ue habra debdoexpresse n alan con el fa

_oso émno ujeben; se, sn embargo, no puede suprmr

la aluson negava a na upresw pues una cosa ue ha sdo elevada ya no esá en su uga, y

Page 93: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 93/122

4 OR L HMIMO

si su erdd aaada ya sa por la aoriza prsciad algo dscoual o por ua furza isólia y dsdida abos casos por ua vole qu pri rvr u cojuo d cosas ua driada siuació la ompreeall d a Naurala igual su erdd. Exraña cosa yxraño siio so ésos los qu la absolua desmesr ospri asoaros a u Todo sigular gro.

Dsd lugo saos ljos aqu d la scia proagórica. os s caso l hobr o s absoluo medd d odaslas cosas Es ás sa fala d dida parc dsaparcr los

dos lados d la rlació No s i dspojos d ua par u cur-po erme, coo si l áio hubira a huido d él y lo co-plara de erpo presee dl oro rsos d curpos aradados dsrozados por la furza qu los habia y cosu . Por las dos'pars rsiduos iadcuados y liral mperees al sr yal psar iral sobrs oss de má. S raa sua d u

siio virud dl cual l rabajo d la iagiació lacouicabilidad uivrsal discursiva y las prsucios d doiació cogiiva éica o écica) por par dl Yo sobr lOro y sobr lo Oro aifisa u irrcuprabl fracaso . osubli s da sipr la xpricia paradój ica d sir laprscia d u obo qu por srlo dra qu sr adcuado

a su cocpo dádos as ua represeó), pro qu roppor abajo l arco spacioporal d la omprehesoy l ppreheso, si cuyas fucios o hay me, por arriba la dliiació propia d u cocpo cuya fució s jusa uificariágs bajo ua ly). D odo qu sa dobl rupura qu

tt e e s c el tu e u ublev e 'ev u uebl iv e s b r ll j sr n ct úd P m uim e ul cbi u m e gu p c e que et eev e cciete ds rbn, que vie e ic n: eevse g ge ive que e cee cm (l cu mlc que b cc qu . u e ctb e l u, i qu e el c crier . 'ube ee uib ión sec e u t ier iecu

Page 94: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 94/122

ODO D LO HMAO 5

ipid rde la ssis d l a iagiació) lde a algo absolu bl 2a rrprsa .

Pro irrprsabl és s l puo dcisivo qu lazaco o dicho as dl obsáculo paológico la éica e el seo

msmo de los resdos. Coo si d u capo d baalla s raas losubli s al para Ka porqu arraca viola al ho-br al os la iagiació y por u oo dl bo lugar qu iadcuada ocupa coo si él fura u erpo roros : u vásago d la auralza) para elevro a la coplació d u lugar qu d uvo deber orrespoderle cuao

mo omeo, pro qu rsula sipr posrgado dsplazado y ala vz xigido coo posulado la ioralidad dl ala) l lugar a añorado l Fedro d Plaó d la coplació udad las des Por ciro Ka o parc sospchar siquira la i-quia cusió d qu si hay rsiduos ala cabra ha-blar dl Todo d la igridad. os aisba qu si sosrsiduos so liral lo qu res d la arior colaboració l juicio dria y l séico) r las faculadshuaas la fora la dida d las cosas ocs lo Oro dls rsiduos lo supusa Íero, o pud sr a ua daalgo xpuso al ojo d la qu xig por lo os claridad disició) sio sipl Um, lo uro so quo s cosa cocpo sr psar.

E i opiió sólo por pasar por alo sa xrañsia coxió r los rsos dl vivir dl psar lo qu sá d ás) ylo Oro dl vivir y dl psar lo qu sipr s cha d os)pud afirar Ka qu lo subli s o a psar sio prcisa porqu derro a los sidos y avisa d la fragilidad d lacar Sblme dfi Ka s aqullo qu gusa por su rsis

cia cora l irés d los sidos . Ahora bi ¿ qué

126. Cf. I.  Kant, Kr tk d e  Ut he / k  af = KU). ;e tes Buc  h An aJi k d es E r haben en (// 23-29, icluda laAlgem ein eAn m erkufa!) .A V, 244-78) .  27 K l. V 27

Page 95: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 95/122

OTR UMMO

etán inteeado lo enido? Obiamente en mantene m1 

cuerpo en vida (pues sin vida  también ellos estarían de más) . Aí

qe e ólo  en detimento  (anqe  ea ólo  imbólica aloati

vamente) de mi cuerpo y de los cuerpos como me está permitido vislumbrar por confusamente que  sea esa más alta compenetración 

del Yo  y la Idea de mi razón y de la Razón  (una fusión total que

sería al parecer lo único de veras íntego , una vez desechados  los 

residuos) . Muy significativamente sin embargo ,  Kant pasa como 

sin darse cuenta del sentiiento de lo sublime (que en cuanto

tal  aun dándose en la naturaleza sire para escapar de ella por ele-

vación) al 'objeto sublime. En efecto dice : "Se puede describirasí lo sublime es un objeto  (de la naturaleza28 ca representación 

determ  ámo per pr í e crácter ccebe U errechbrket de  

trez como expocó Drte de Jde" 129 • Tadzcamo má a 

las claras : lo sublime es un objeto natural suelto en particular, pero

de índole tal qe cando no hacemo na repreetcó ya  (na 

imen con sentido) , ella le lleva necesariaente a uno a pensar para 

su coleto  (como  si dij éramos : a  refexionar,  a volver en sí) que la 

Nataleza e eer no ie como bae paa  conti  en ella y 

con  ella na  Idea  Clao qe po día eplicae má a la llana aún qe paa ee

iaje no hacen falta alfoja y meno blime Pe na Idea e "

[  bl "d ] d . 130 bn concepto eta e o a pat e noone qe o epa

a la poibilidad de la expeiencia . (bd.), aí qe e my trqe la dea no ean epeentable (dado qe toda imagen hade tene bae en la expeiencia) . Po cieto qien hiciea ee

30

Recuéese que, con mayo extensón aún qe en españo, e émino coresponiene ale-

mán: Ggenstan,  sigifica tambén tema", asunto" , o  sea: too cuanto se hale en  la con-

enca, sea o no una coa, exsta o no . De ahí la resticcón de lo sbme a n objeo de la 

natualeza (pe ambién a  azón es un  'objeo e la Crica- ,  y Dio ea 'objeto de la Toogía 

auaK, A n 268N s a s z n nt n ant q tn s gn sant n nn-nt n n a agn a a nsba" KrV 320 37 ant n habaaí n atga" s tabén s aas abs" nts nt aga a fza q ant ana tata san nine

Page 96: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 96/122

EL FOO O MO 7

epoche deotaía no habe entendido nada (lo cal no eíaao dada la motrodd de lo blime el popio lóofo agaáen bena medida la coa al popgna na epeentación indi

ecta po ía analógica la de la llamada idea etética o máa la llana la alegoía) . o qe Kant dice e qe nooto bemode ea efactaiedad de ea inconmenabilidad de la dea (alcabo n concepto anqe ea de la aón) epecto de laatalea no cando pemo en el ignificado de la Idea (eoepito eía na mer ttooí) ino cando n obeto de eamima atalea131 no fea a haceno de él na repreet

ó . . . impoible la epeentación de lo aboltamente iepeentable A taé y in qe el obeto ea eponable de ellocomo e tr no emo obligado a pena qe hay algo qejamá podeo conoce peo in lo cal no podíamo hace nilo no ni lo oto . Sólo qe eo e piena j en n etmeto Pei el obeto no fea demeado ni mi cepo e iea (al meno en la imaginación inito) amenaado con deja de ei también él de be de otró de mi 'yo (en canto entidointeno) en na palaba : i no e diea lo blime podíamopna en do ámbito (la atalea y la dea) inconmenable ente í in tene nada qe e el no con el oto .

Peo lo qe lo blime me dice e qe í exite na elación lade n domo tan exceio qe cando qiee ecogee y oa

en lo po él doinado no pede ino ompelo (peo ólo egúnno lo repreetmo en iagen) . Somo nooto lo qe pedimo

D ahí a nsón s bn a nsón bt sb n na alría n sím-bolo Ss nsts s q s n nnnant elis n bt a ban-a aa reriar s sgna nata n ta s n tta a aa) En ab s 'b snt sb q ns bga absa gna aa ar r n aa é s) : n an s na -són na ns a aa can asas s agn a t gg Tón y stans anq a ón aga sa ag ab ntant na s-gntS as s nata" s s Ps haba a a sataa a tsta s hab n nt q a a a ata y hab na basa n nts tans kóts a ha gas aa ba afa n st sataa q ha a a Cna st q ha a va

Page 97: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 97/122

Page 98: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 98/122

Page 99: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 99/122

00 CONTRA EL HMAISMO

0 bien en un conjunto unitario y bien trabado de imenes en movimiento, cuyo mejor ejemplo sería el cinematógrafo (no conocido porKant, aunque ya por entonces se empezaba a popularizar la linter

na mca) Sujeta así la furia desatada de la naturaleza a los lími-tes de la represenación bien podemos luego descubrir en nosotros una capacidad (Vrmgen) de resistencia . . que nos infunde cora-je para poder medirnos con la aparente omnipotencia (Allgewalt) de lanaturaleza" (ibid ; subr. mío).

¿De nuevo, pues, Protágoras? En absoluto. Éste afirmaba di-gámoslo una vez más que el hombre era la medida de todas lascosas (entes 0 no entes). Para Kant, en cambio, somos la meddade las imágenes con las que conjuramos (en el doble sentido dialéc-tico del término evocamos y exorcizamos) las fuerzas naturalesque podrían destruirnos , convirtiéndolas en espectáculo ¿Quées lo que aterra y a la vez fascina aquí? ¿Acaso el poder de lasIdeas? Pero el propio Kant reconoce que, tanto en el ámbito te-

órico como en el práctico , l as Ideas no tienen poder son nociones decierre el pensamiento del borde exterior de todo conocimiento y todaacción. El poder procede más bien de la astuta inoculación controlada y dirigida del propio terror en las imenes de aquello quesuscitaba esa insoportable emoción. Es el trasvase artístico del sentimiento de la fragilidad y, al límite, de la mortalidad de nuestrocuerpo a imágenes lo que suscita en nosotros la satisfacci

�n de

sentirnos superiores . a esas imágenes. A fin, en el tratamentoaristotélico y luego , también, en el hegeliano de la tragediagriega, lo importante es la recepción el efecto en el espe�tador, asaber la kátharsis una purificación" del espectador a la Vsta de larepresentación teatral de una reconciliación entre poten

·cias éticas

_(de

acuerdo , en este último punto , con la interpretacwn hegeana

de la tragedia) Su télos es pues, de acuerdo a la expresión mismab " l . ' d 1 ' 37lo sublime" , lo que se eleva desde a ajo a e evacn e amo ·

13 7 D icho sa d paso : taé a sblmació" freudiana se explica n maco d napresen-calidd pna visa.

Page 100: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 100/122

EL FODO DE LO HUMO 01

Sin embargo , y con toda su fantasmagoría, la analítica kantianade lo sublime no dej a de exhalar un punzante aroma nostálgico.

Pues en ella se muestra pudorosamente, como de soslayo, la pér-dida de toda autorrerencialidad, de toda captación de sí Con ello , ycomo ya hemos visto anterormente, Kant no hace sino mostrarla rigurosa coherencia de su discurso sobre la nitud. El Yo puro" esuna mera x" , un subjectum de representaciones, una puraformali-dad que jamás coincide con el sentimiento interno del yo empí-rico" . El hombre práctico" realiza acciones en coormidad con la

pura forma de la ly por deber y en nombre de su Persona del sujetomoral que inmora en él aunque jamás sabrá si aquéllas han sidorealmente ejecutadas sólo por deber N o es él quien mira en su interior, sino sólo Dios: el que escruta los corazones Y en fin , elhombre estético" (más allá de lo que a Kant le gustaría recono cer el hombre del espectáculo) enmascara habilidosamente el dolor dela consciencia de la fragilidad de los cuerpos humanos (desde elsufrimiento propio a la inusticia y crueldad ejercida sobre losdemás), haciendo literalmente de necesidad virtud y reconociendo susvalores en las imágenes que él mismo ha urdido Una tendencia que se refuerza aún más recordemos la 'segu-

ridad cuando lo que se celebra no son ya los objetos de la na-turaleza , sino las propias creaciones humanas , los portentosos

edios en los que se guarda la muerte y se espera o celebra la resu-rrección: ¿será mero azar que Kant ponga como ejemplo de losublime matemático" precisamente las Pirámides de Egipto y laBasílica de San Pedro en Roma ?38 Esos objetos artciales no sonmeramente 'colosales (tal sería una exposición del concepto,cuando la ntuición correspondiente es casi demasiado grandepara toda exposición") N o Son más bien monstruos ( Ungeheuer

literalmente lo descomunal) . Pues Un obeto e s monstruosocuando, por su magnitud, aniquila el fin que constituye su

1 KU1 6 ; A V, 252.

Page 101: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 101/122

Page 102: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 102/122

Page 103: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 103/122

CORA E UIO

inrpraión q Kov da d proión v yoar a laobra a noalia d oal puez óp, omo i la abraiónf n úlimo rro para rprar la oalidad pria

Por l onrario l nmino pomorno lo blimrhaa aanmn oo anhlo noálo d rnifiaión4 •Aí n n rabao minoo d invrión l kanimoyoar plia la parálii kaniana d la falad onoiiva(dada la impoibilida ponr l obo nio omo ndé dllmon omo l pamóio dar na d na

inliminabl Minra q Kan v a fala" omo na aplaión a o obrnaral y lbra n onnia l inmdiaorinfo la raón moral obr la rina d la mainaión naral yoar v n aql primao la ai volna y diaorial q ondrá a la oaión noinífia dl mndo(rér q Kan advría q l nimino lo blim ólo obin i l pador á en un uo) Por llo

minra q Kan v n lo blim l alo" bro d la narala a la moral yoard afirma raialiando la poiionnhumn Aorno q la narala no p aalmnofrrno ya mplo d lo blim dao ado poraión y la impoibilad d nrar n onao inmdiao on lladnro d la aal bubuj bené.

Y q Aorno había ñalado ya adamnt a aria la imainría ai omo úlimo rro a la humn: q l oo pona al rviio l pír amn ando la viión, on obo q obr l orrao uepo mno , proa la roniliaión n ptbu ndelum, n l rrioro mimod la nibilidad y la orporalad nr l ánmo y la Rzón. lpír habla al pír . . . a ravé d imán d poo

4 Sb sbl yad as s nsay ttdbi n; J C t a li B Pas 19 p 491 y a vsa n Chs Ps; DasUnda st /lba - d das gsn C Ps as VC Wnh 99 p 19 47 Cf abn M I Pña ad Athti ds abn Passagn Va 994

Page 104: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 104/122

E ODO DE LO HUAO 5

Pro ando n l rinfo la odad dmnd, l oéno dbr a í mimo omo formano par a narala mol a la q él prnía oar ey mbólmene non oda a maaraa obra l ar ha d volvr nonon propio orin onra la éna y onra propia faón l hmanmo. Q olamn pd rir al hombr dir al inivio arn y ho rrpibl n laépoa la oedd ol ando l propo Taro dl rlio ene d í y d modlo l rndan hmo humnu (o omo

in lo rdiho anropóloo l hmo pen pen) . Tal l hmano nhumnmo Aorno a ia q Kan vo l arra la d rior dl hombr pro l ar ha hmano dl momno n q rnia rvio S arár hmano(he Humn) nompaibl on alqir doloía d rviio a lo hombr. S fidlia a lo hombr onra úniamn indo inhmano on llo (duh nhumneen e) 4 .

Para dorno para yoar ólo l ar l ar nouvo4 , lar q rnia la imán aría dd lo n dipoiión d ofrr al mplo a favor dl hombr y n onra d

odo hmanmo. hora bin l ar d vanaria no prmiya onra Kan na onmplaón eé ( dir a a laforma paio mporal y iriida a la aifaión dinrada dl o q v aí fnionar orramn n vaío falad onoiiva Por l onrario l ar aal apla a naneé (n érmino mplado oánamn por OdoMarqar dir na r onraéia o neé4n la q l ar da pribir alo ene deom indpndin

14 s hs Gsa hn Sh anfM 9 9s. yad ha adad sa s haan nhaa inhano Cha las s l ti po

19 Manana ns As 9914 E a s d ay psón gnstndih Knt at n ba n d-b snd ya xpad d : s ga y a a dad

4 aad d s a n nsay ansséa d s ds gd Lsaa d a t  a Caa Pala d Mala

Page 105: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 105/122

o CO E HMMO

po ano el ao espaoepoal, aunque se é en él, opénolo po as e ese eno. La naualeza y on ella laaula e pesenaón la agnaón, no es sólo alaaa

en la ea éna, sno que a so vioada y saada sn epa-ón posble Sólo que se va sgna jusaene no poeeosa que se a suo una njusa De a la unónpolítia el ae oo ausao . Ausao, paa epeza , e oapáa emanipatoia Pues eanpaón" sgna paa Lyoal o • l o " ( / /' t )44 oa negava a aoge o o aue u e , en uano o .

Peo s se uno so sgnaba jusaene espojase imnativamente (es e aene, y eane la nvenón e ágenes) e oa alea, la eanpaón énopagáallevaá al exeo esapanoia e lo enao Su esulao, segúnLyoa, no a so ano la uee e lo naual (el uepo, e laaea y el sgno eeenal), sno abén y sobe oo el sujeo mismo en nobe el ual se ejea al páa lo úno que

esan son oos eeólos e susos a la deiva y egenesasales nonensuables ene s, equvalenes a los esuos opoales y opóeos , soeaos oo os bajo el noble seneno anano e lo suble. oa ben, Lyoa no papaen absoluo e nosalga alna (n squea e la baalleana po elsalvaje se nal, e náo). Su anuanso no se ejee en

nobe e nngún on sauvage (ya apeno on eze quebajo oa apa buóla se esone el uanso e la naualezabuena). En la ea e la enologa absolua a la que oespone,jugano a la ona, la ondiin postmodea n la naualeza n el sujeo pueen se evvos" , n ello s posble ee sea deseale.

En una eosón que euea al Hleln e Pato4 y al

eegge e las Euteungen zu H/deins Dihtung, Lyoa ae al

4 Amtatio t pétti i Jm. En A Jacb dr L'Ui Piopi.péi Pooiu Uvr Pas 997 7

5. Recuéns s fams ess 3 dl o W ab e s t 1 da ws Rd af

Page 106: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 106/122

FONO O MO

espeo e la neesa vu. Po ulza ónaene unaagen suime, popa e un uanso eoo : la au eSansón e aa a sus enegos ( Muea Sansón , on oos loslseos ") , ben poa sev e lusaón el eo e que paa Lyoa el Suj eo (el eanpao e oa auoa, as-a el exeo e eanpase de s mismo) a ueo e unopósuo juno on los lseos (el paganso poloo" naualsa e Rousseau y euoaxsas oo Wlel Re o elMause e Beeley).

¿Qué nos e enones ese ae antihumanista? Sólo eso, e

l aneas y on l oulaones snas es posble ol-va, e posble peona. Olva que ago aaee en la paaó-ja exposón" (Dastellung) e lo lealene impesentale algoque se eslza aa la UnEmpndsamkeit oo e Lyoa en suenevsa on Csna Pes no la peepbla" o la nsgnana, sno una suee e ontasensain suvesiva . Es po -

sble olva que no ay puene ene el eseo y su sasaón, yque oa onlaón se ae sobe los espojos e aquello quepesaene se eseaba anene a oa osa. De a, segúnyoa la egena, an aouta oo inalanzae e jusa ea a ada uno lo suyo. (Inalanzable: eoeos la aveena eKan: el obe, en uano espee, es un anal que neesaun ao eo a s vez, ese ao aba e se un obe.Absolua : aa obe ebea esozase en abse a unfondoque, en aa aso, evebea e oo sno, epeble). Y ea abén la posbla e obee peón ane la njusa El ae e vanguaa ope así , según Lyoa, la oslaónene la meanola y el dueo (aue) popa e la eséa oána(e nnegable esonana, a pesa e oo , en la anestétia lyoa-

ana). El aepeseva e dolo, no lo ga. En él se a la maa ela esena epesenable, el Fono que ompaee. Sn epe-són Sn anesa. Sólo a su avés, en la époa e la globala-ón e las ounaones, se eja sen que aya algo que

Page 107: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 107/122

Page 108: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 108/122

Page 109: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 109/122

no CONTRA E HMISO

a supusta dmocratización d las masas no conlva sino la rui-na dl gusto y la sumisión al ralismo d dinro150 • Ahora,vulva a lrs l anuncio d udi y l Manesto d la American

Humanist ssociation.

Cuando elfondo sale a la supecie liquidación de restos

Dspués d tantas vltas y rvultas, ¿sabmos por fin qué s lhombr No , no o sabmo s . Prgunta sin rspusta prgunta

qu objtiva y, por llo, ilusoriamnt tranquiliza Prgnta, por lodmás, qu tampoco pud sr satisfcha como s prtndía nl primr trcio dl pasado siglo cambándola mramnt por:¿Quién s l hombr? Como si la subjtivización vitalista d laprgunta no llvara a un antropocentrismo aún más xtrmado . . . irracional Las cincias dl hombr (ni aqu nos hmos pusto d

acurdo Geisteswissenschaen sciences humaines social sciences) , sas hijasdl filantropinismo , crcidas y bin prtrchadas d técnicas fiabls , han dscuartizado con tanto ahinco lo humano , qu unotind más bin a sospchar si , dtrás de tanta xactitud y rigor,no s intntaba ocultar lo único qu d vras samos nosotros,los hombrs : qu somos los únicos vivos qu saben d la murt

No d su propia muerte, como n un tardorromanticismo ya algoajado dfndían aún Rilk y Hidggr. Sabmos d la murtdfinitiva dl Otro, y d la continua dcomposición y rcomposición d lo Otro Sabmos qu nustro timpo s scapa infa-tigabl, y qu stamos simpr demasiado atrás (rcogindofatigosamnt las tradicions qu nos hacn prcariamnt con-sistnts) o demasiado por delante (proyctando xpctativas, nnustra indigncia d existentes) d so qu llamamos Yo' Y m-pzamos a sospchar qu para cubrir s insalvabl intrvalo , cu

150. Aícuo-t digo a Th.E Carol, n Laposmderidad (explcada a losnñs). Gedsa.

Bclona p. 17s.

Page 110: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 110/122

E FONO D LO UMANO III

ya marca s nustro curpo, hmos urdido las ficcions d laIdentidad autorreferencia: dl hombr, o dl ios qu aquí ya da lomismo.

spligu d sa ficción d la autorrfrncialidad ha sido l

ed-back d una sublimación técnicoartstica (convrsión d la pr-sncia d lo inconcbibl n imágns espectaculares) qu a su vzha srvido d pródromo para la espiritualización, la cual, d vulta,gnra constantmnt nuevas imágenes H aquí un circuito qu ,todavía n Kant, no podía por mnos d sr rudimntario Enfcto, s trataba d un procso analógco n qu los rstos irr-

ciclabls s amontonaban por l camino , n l qu l trampantojosaltaba a la vista d todo aqul qu no quisira hacerse ilusiones. Pussas imágns djaban atrás rtazos d curposdocumntos,junto con parclas mdidas , rgistradas y archivadas d los curpos huanos. Suprficis n las qu s inscribía el orden de lo humano(qu también la escritura-tatuaje s da n un bucl d rtroalimntación) Suprficis resistentes n l dobl y antitético ( ¡no dialécti-co) sntido d la palabra. Pus sólo su rsistncia su lisacompacidad podía srir d fondo a la Paabra qu s dic a sí mis-ma: "Yo soy yo. Mas también ra su rsistncia, su rfractari-dad a lnguaj y prscripción lo qu impdía a radice todo suñod idntdad d scapureza. El curpo suda y hul palpa y olfa-ta Ni siquira l cadávr s stá quito . Sólo n imagn stá d

cuerpo presente .¿Qué hacr ntoncs, para salvar el to sino obturar para sim-

pr , n una imagn podrosa, ujo de la carne? ¿Qué mor s-tandart dl spíritu y su triunfo qu la xhibición dl cuerpo mismocomo despoo? ¿Hay algo más sublim qu l cuerpo del Señor, n su d nuvo dobl y antitética prsntación como por un lado

un cadávr dsollado y dsgarrado, colgado d una Cruz, sinfurzas ni para tnrs n pi mintras por otro lado s mustratransurado n la forma más prfcta: l círculo plano , sin sp-sor todo él suprici , todo él comestible?

Page 111: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 111/122

Page 112: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 112/122

Page 113: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 113/122

4 ONTR L UNO

muerte del hombre Jesús y con él ,  de todo hombre? ¿Es que no 

se echa de ver en este 'cristanismo trágico  más allá del humanismo y 

del antihumanismo la  inmortalidad de y en la mortalidad mis

ma? De lo contrario   resultaría inexplicable que los Salmos repi-

tan exactamente una pregunta asombrosa:  ¿por qué se preocupa 

Dios por  el hombre?  para dar  dos  contestaciones diametral-

mente opuestas .D ice el Salmo 44 , 3 :   ¡ Oh Yavé !  ¿Qé es el hombre para que 

de él te cuides? ¿Qué el hijo  del hombre para que pienses en 

é?Y el Salmo 8  5  repit e :   ¿Qué es  el hombre para que  de  él  te  

acuerdes  o el  hijo del hombre para que tú cuides de él? 

En el primero  (144, 4) se responde "Es el hombre semejante a 

un soplo sus días son como sombra qe pasa15 .  Palabras de ex-

tremo pesimismo éstas   que se avienen muy bien con la idea hu-

millante del "hombre-esclavo .  

En e l  segundo en cambio  (8 6) , tras comparar e l  Salmista los cielos   la luna y  las estrellas  con el hombre   apostrofa aquél a 

Dios de esta suerte   Y le  has  hecho poco menor que  Dios  (= 

Elohim  F.D  )  ;  has coonado d goia y hono" .  

Pu in a hazaa inc d San Pao conit n fndia do puta antitética a do xpincia ímit d o

humano uto a a tia azado a o cio n a pona dJucito Can y Paaa a mimo timp o . Po Can quha d marada, taaada doooamnt hata hac d aitamnt n Crsto q óo aí aotamnt magada pud cogida po a Paaa avada n y po Nom . hoain a Gndopaton d fuión d o do almos y d a do xpincia mit óo pud oga atando asi mprptlmnt

f. Sabidurí [Salomón] 7 , 2 y 6 "Yo soy hombre mora semejae a odos _a�

do del que prmero fue ormado de a erra, y e el seo de m madre se ormo m1are j Cosodándose por unos dez meses l smlla de n ombre y el cer delsueño . Ua es a entrada de odos e la vda e gual a saida

Page 114: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 114/122

ONO LO UNO 5

d J como Hom Hio d Hom a Cito comoHio d Dio fundido oamnt n momnto d a Mut-ydaPaaa. a Mut d Cupo fiada como Imagn atanfigación d a Imagn n a Paaa. Po a fión

nstal Po n ado y con cito pudo San Pao ha a hom- mdiant una paaa q pota una imagn poco mnoqu o ng fnt a poco mno qu Dio dSamita Po po oto ado paa qu a idntificación a m u-tua fncia tándra) cumpa no tin m mdio quatiui o mimo aJ. Con o a xatación d hom

n Flpnss conidado n camio como cavo ha d com-pna con aaaminto d J vito como mno a ong.

Véa n fin t contovtido txto < Qu no fu a o n-g a quin omtió mndo vnido d q haamo. Ya o ttificó n cito uga a dci ¿Qué hom paa

qu t acud d é o hio d hom paa q t viit? Hict poco mno qu a o ng almo dic mnoqu Dio .D . coont d goia y d hono todo o pui-t dao d u pi . A pnt no vmo an qu todo té omtido ontind aJ aunqu fnt xpcito aquí hom .D . po í vmo a qu Dio hizopoco mno q a o ng aJ na innga idntifica-ción d J n concto con hom n gna coonadod goia y hono po ha padcido a mut paa qu pogacia d Dio gta a mut po todo> (Hros 5-)

¿Cómo poi ava a pamaia contadicción ntguin d quin dic mno qu o ng indo inmago q qu n paado upon n o tno

d Pad fu coonado d goia y hono y a qu o todo Dio pso todo ao ss ps? Pac qu a nica oución ya apntada n txto citado d Flnss) ía : uto poqu hom un soplo uto po morta y concint d o indo

Page 115: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 115/122

n6 ONR EL NIO

po u auraeza meno que os ángees podá ega a se a másata de las ceatuas hasta ega incluso a hacese de nuevo posu vouara orcacó o que por /agraa de Padre ya ea : la únicae a Él semejante. na imagen con todo aaógca: e hombeha sido fomado del bao de a tiea y guada indeebe en sucuepo esa ar. Sólo reegado de ella de la cane y de la sangemediante a Palaba mas guadando tansfiguada po eEspitu a imagen de esos estos motales po dá acecase denuevo a Dios

Peo , ¿quin es el que se aceca a la Divinidad? ¿Quin es eSeño: e Hijo de Dios a Segunda Pesona d la Tinidad o eHombe? ¿O bien todos nosotos gacias a E? ¿ quin pusoDios desde e inicio todo bajo sus pies? sa oscilación es a únicaque dota de intes fiosófico a ese hao crao que antesexaminamos Pues atenindose al texto cabe segui dos diec-ciones bien distintas (en efecto tomadas en a Edad Modena) la orcacó (la luteana heooga cruc) o a exaacó (a heoogagorae de os jesuitas) . La una pofundia sombamente en os ajo fodo de a Divinidad hasta ega a esedu u ru ese reoieductible que es a N atuaeza en Dios (de Naur GoY5 • La ota en cambio ua la imagen del Cucificado hastahacea billa en la Palaba A cabo de la calle modena la pi-

mea posición enlazándose con la fiosofa inuida po e juda-smo puede desemboca en e ahuao La segunda po econtaio atenta a os movimientos de a ciencia y a poltica de acuedo a taante udao de a Compaña de Jesús puedeaenta un emozado huao crao Sóo que tambin puede unise satando as badas de coa cistiano a as aa

FWJ. Scheing Untesuhue übr ds Wse r mechl Feh, "Deser Grund seiner Exisenz en Got n sich ha, st ncht Gt absout betrachtet .h sofen eester; denn er is j a nr de Grn d seine Eisen Er i s de Natr in Gott ·

(En SmtieWrke. Ed Cota. Stgat-Augsbrgo 856-86 V 358 Es nteresante señaa qe nediataene después eplea Seling una magen aógipaa lstrar ese fono inesabe "Anosh kann deses Vernis rh das eShweraf nd des Lichtes n de Natr erlert eden. (sub ío).

Page 116: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 116/122

Page 117: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 117/122

u CON E HUMISO

apaiia humao , fnd aima. Sóo u a aaa ita d a Ca paa otida diudia. La tatgia do hom ato haá d oiti pu ubma a a

mdiat imene djado u l to e eche a pede . o -mat ita a tia lama at l ilo. ta mtamooi aalógia uda e d aiaió , d hoo (oo l Cito d Moatio d Duña , aia , a u l uña allo otiaió d a ba).

amio a nueva ecngía (otada pomovida po amima Uividad u uia ajo a ada d humai-mo tiao) pud podui imág ahoa, a, imuacditamt povit d a aaa hha Nmo : d agoitmo iomátio . A pto , a toogía digita pud a in e i modimito ul. a imág opotada ditamt po odado e abajan lugo oopoduto d oumo, o ota v vada a pua uma

ió vao d amio l mado. mág d imuaouim, o u Nmo va a Nmo a tav d amag. í, a Ca oa. Ma ami a aaa peotoa d cicui de a auefeenciaidad, ahoa dhado.Dhado odo dhada a mag. Sóo uda upíitu u gia o í mimo l vaío ltóio . Po i

Hom tá a puto d uda oo . odo lgaá a a uimag mjaza o a puo movimito de nada a nada. Cooaputa tamt Dita Kap u jugo d paaaitadui hom tá oo (aein), todo uo (aein, hallgado a ha uo todo . É mim l ta uado hn apn . Ya o ha ata pa a i d o timpo paa u mne in eiuiu in Unum. a Rdió a tá lgado la muj- o hom d uto timpo, uido a i aneuaidad imáica .

I53· Dietmar Kamper, "Korper. E K Barck e a Asthetsche Gundbgfe. MezlerStutgat 0 0 1 ; 3 4·

Page 118: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 118/122

E ODO DE O MO II9

Vdad u mita tato, o upo aja, o agado dpdaado , pud tamt a odad d vivida d timpo o viitada o amotoado oa iom, o omadado a pa po oitiada máuia highech. Rto dl itma. ¿ ui ita o?

oa u ao u hom o má impotat paal hom . . Pmaa atto a a Patala.

Page 119: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 119/122

Page 120: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 120/122

ÍNDICE 

CUNDO TOD O EL MUNDOSE CONFIESA HUMANISTA.   g

II E HUMNISMO PEDAGÓGIC0 13

ÚJhuantasy los clásicos   . 7

La cultura de la imen  22

Delflantropinismo,y de su larga progenie 24

De la bree restauración del Huanisus en Baviera . .

30Delpositiismo a la rcan Huanist socation 35

De la ambüedad del "Humanismo cristiano   40

E HUMSMO 'METFÍSICO .   . 53

El hoo ensuray e l hoo huanus . 53El 'antihumanismo aristocrático de Heráclito   57

Antropocentismoy excentricidad     . . . . 6O

El Ttán lantrópico 64

Page 121: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 121/122

122

El kansmo no es n hmansmo . . . . . .   .   . . 68

Goehe, o lo importane es qién manda . . . .   . 77Niezche más allá de lo humano . . . . . . . 82

Homo echnologicus . . . . . . . 8 5

I. EL FOND O DE LO HUMNO . . .   . . 9

Kan: del amargo sabo de lo sblime . . . . 91

El anhmansmo de oard . . .   . . 03

Cuando elfondo sale a la specie: liuidación de esos   . no

,1

Page 122: Contra El Humanismo - Duque, Felix

8/12/2019 Contra El Humanismo - Duque, Felix

http://slidepdf.com/reader/full/contra-el-humanismo-duque-felix 122/122