computer khan chung in vawlei cung hei pehtlaihnak

83
Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009] Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 1 DAL – 1 1. 1 Gmail hman ning 1.1(A) Ram dang / Ramchung a `hatnak hmun in Gmail taktak hman ning 1. Internet explorer / Mozilla Firefox icon kha double click in hong ding www.gmail.com kha internet explorer address zawn ah na tial lai i na keyboard cung ummi ‘ENTER’ khan na nam lai. Cu tikah a tanglei bantuk in gmail mail box honnak a hong cuang lai. 2.Username zawn ah na email address ( eg. [email protected] ah hin lianhei cung tiang lawng tial ding , @gmail.com ti kha tial a herh ti lo. ) Cun Password zawn ah na password `ial ding ( ********* ti lawng in a lang lai. ), cu hnu ah na mouse in Sign in click ding. ( Na duh lo asi le na keyboard cung ummi ‘ENTER’ kha nam ding a si. ) , tawmpal a ruah ah na Gmail box ( cakuatnak ) a hong lang ko lai. 3. Na mail box a hong cuan hnu ah cakuat na duh a si le Compose kha mouse in left click na tuah lai. To zawn ah cakuat na duhmi a email address ( ID , bianabia ah [email protected] ), subject zawn ah na duhmi kong a tlangpi ( Na dam maw? Tbt ), coppy pek na duh a si le Copy zawn kha mouse in left click tuah law copy pek na duhmi email address kha tial ding, cun Body zawn ah na duhmi ca `ial dih hnu ah, Send kha mouse in left click ding a si ko. 4. Cun attached file in na kuat duhmi kha thiam ding ( select ) a si . CD in na `ialciami le na hmanthlak kuat na duhmi kha “look in zawn ah My disc ( E)” kha naa thim lai. Removable Disk na hman a si le ‘Removable disk’ , My document chung ta na kuat duh si le “My document” kha na thim lai. (Kawl ram ah cun a hngaktu nih mah hmannak commputer dest top cung ah an chiah tawn caah, anmah nih an chiahnak kha an in chimh lai). Cun kuat na duhmi hmanthlak ( a lianh bikah 1MB tiang lawng hi kuat ah a `ha, cu lo ahcun na kua kho lai lo, cu caah fa deuh seh ti na duh ahcun Adobe photoshop in size fat ter ding a si ) le ca ( ca hi Microsot le PDF in tialmi lawng hi kuat ah a`ha cu lo ah cun a rit tuk caah ai kua kho lo, a rak zoh tu zong nih an zoh kho lo) kha select tuah law cu hnu ah atang lei zawn i ‘Open” kha na mouse in na click lai.

Upload: lianheicung

Post on 07-Apr-2015

454 views

Category:

Documents


2 download

DESCRIPTION

Computer Cawnnak

TRANSCRIPT

Page 1: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 1

DAL – 1

1. 1 Gmail hman ning 1.1(A) Ram dang / Ramchung a `hatnak hmun in Gmail taktak hman ning

1. Internet explorer / Mozilla Firefox icon kha double click in hong ding www.gmail.com kha internet explorer address zawn ah na tial lai i na keyboard cung ummi ‘ENTER’ khan na nam lai. Cu tikah a tanglei bantuk in gmail mail box honnak a hong cuang lai.

2.Username zawn ah na email address ( eg. [email protected] ah hin lianhei cung tiang lawng tial ding , @gmail.com ti kha tial a herh ti lo. ) Cun Password zawn ah na password `ial ding ( ********* ti lawng in a lang lai. ), cu hnu ah na mouse in Sign in click ding. ( Na duh lo asi le na keyboard cung ummi ‘ENTER’ kha nam ding a si. ) , tawmpal a ruah ah na Gmail box ( cakuatnak ) a hong lang ko lai. 3. Na mail box a hong cuan hnu ah cakuat na duh a si le Compose kha mouse in left click na tuah lai. To zawn ah cakuat na duhmi a email address ( ID , bianabia ah [email protected] ), subject zawn ah na duhmi kong a tlangpi ( Na dam maw? Tbt ), coppy pek na duh a si le Copy zawn kha mouse in left click tuah law copy pek na duhmi email address kha tial ding, cun Body zawn ah na duhmi ca `ial dih hnu ah, Send kha mouse in left click ding a si ko. 4. Cun attached file in na kuat duhmi kha thiam ding ( select ) a si . CD in na `ialciami le na hmanthlak kuat na duhmi kha “look in zawn ah My disc ( E)” kha naa thim lai. Removable Disk na hman a si le ‘Removable disk’ , My document chung ta na kuat duh si le “My document” kha na thim lai. (Kawl ram ah cun a hngaktu nih mah hmannak commputer dest top cung ah an chiah tawn caah, anmah nih an chiahnak kha an in chimh lai). Cun kuat na duhmi hmanthlak ( a lianh bikah 1MB tiang lawng hi kuat ah a `ha, cu lo ahcun na kua kho lai lo, cu caah fa deuh seh ti na duh ahcun Adobe photoshop in size fat ter ding a si ) le ca ( ca hi Microsot le PDF in tialmi lawng hi kuat ah a`ha cu lo ah cun a rit tuk caah ai kua kho lo, a rak zoh tu zong nih an zoh kho lo) kha select tuah law cu hnu ah atang lei zawn i ‘Open” kha na mouse in na click lai.

Page 2: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 2

Browse na nam hnu ah a langh ning

Attached file na hmeh hnu a langh ning

Open na van click hnu ah na cakuatnak bawm ( compose box ) a hong langh hnu-ah ‘send’ kha nam ding ( mouse in) a si ko.Na kuat duhmi hmanthlak le ca ( data ) kha ai kua cang ko lai. ( Send na tuah hlan ah attached file zawn ah right sign a langh hlan cu ngan ta ah a `ha. )

5.Midang nih hmanthlak le attached files in an kuatmi zoh le chuah na duh ahcun, attached files kan ti i na cakuat a langhnak a kamte ah clip hmanthlak a cuang lai. Cu ca cungah na mouse in click `han. ( Attached file kha a zoh lawng zoh na duh a si le View kha click ding, Save ding in na duh a si le Download zawn kha click i, na duhnak ah save ding. ) File name zawn ah na duhmi min, Save na duhnak zawn kha save in zawn ah naa thim lai. Docoment ah fim na duh le document, desktop ah na duh a si le Desktop kha save-in zawn ah thim ding, file name zawn ah na duhmi min pek i save kha na mouse in click ding a si.

Clip ai telmi attached file a langhning Attached file na hun i a langh hmasa ning

Cu tikah na file cu cabawn a zawng mi in a save kha na hmuh ko lai.( close this dialog box when download completes kam te ah right tick kha na tuah ah a `ha. )A dih tikah a mah te in a lo ko lai.

Page 3: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 3

6. Mi nih hi ca hi hei lanhter ti an in fial ahcun, an kua tu cakuat chung i a cuangmi an address tang ummi ‘forward’ kha mouse in click. Cun na lanh ternak ding mi address kha ‘ to ‘zawnah `ial law ‘send’ kha na mouse in click law a lan ko lai. 7. Na cakuat hloh na duh ahcun ‘ inbox’ cungah mouse in click hmasa law, na hloh duhmi ca pawng i a ummi box kha a chungah na mouse in click law √ hi ti a um tikah archive kha mouse in click law a tlau ko lai. 8. Mi ca lila in reply na tuah tikah cun hmu lo in an um lai lo, cu ti tuah na duh ah cun reply kha mouse in click law a lehnak kha address `ial hau ti lo in a ra ko lai 9. Na email phih na duh ahcun ‘logout’ asi lo le ‘signout’ kha mouse in click law a pit ko lai. 1.1 (B) Gmail na hman pah in Google talk / video chat chawnh ning 1.Na gmail kha Mozilla Firefox / Googlechrone in hon a hau, internet explorer in na hon a si ahcun a ciang kuang set lo. Install a herhmi cu Mozilla Firefox 2.0 in a cunglei, google talk le google video and voice pahthum kha na install dih hnu ah Mozilla Firefox kha double click in hong. Cun address zawn ah www.gmail.com kha `ial law, ENTER key kha nam. Cun na Gmail ID le password `ial law, Signin kha mouse in click. Cun video chatting na duh tikah a tlawm bik Web Cam, Hanset / Airset cu na computer ah na peh a herh.

Page 4: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 4

2. Na Gmail ai hong lai i, video chatting in chawnh khawh a si le si lo cu na mail box a kil te i, Chat tang ah Radio signal ( a pummi ) ai ah video camera signal a hringmi a cuan ahcun video chatting na tuah khawh, radio signal sawh sawh a cuangmi na hoi le cu chatting ( mui cuang lo in ) law tuah khawh an si. 3. Chat box zawn i Video signal a cuangmi na hoi a min kha mouse in sawh law, Video & More kha mouse in click. Cun Start video chatting ti kha mouse in left click.

4. Answering ( a hring in a lang lai ) mouse in left click law na hoi he nan i chawn kho ko lai.

Page 5: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 5

1.1(C) Ramchung ( Kawl ram ) a kideng laitlang lei caah / Glite in Gmail hon ning 1.Computer ah email kuat khawh asi le si lo cu computer a tang lei, bar zawnte ah internet connection a um, um lo zoh ding a si. Computer lung pahnih a cuangmi kha a ceu ko a si ahcun Internet hman khawh asi. 2.Internet Explore icon e cungah double click asi lo asi le left-right-open kha click (hmeh) ding. 3.Internet explorer a hung i ong lai i, Address bar www.coolpm.com go zawn ah. www.manybanana.com, tbk ti pawl kha `ial ding. ( kawlram in Gmail a hmangmi caah asi, ram dang in cun ‘www.gmail.com ’in awn asi. Mozilla an phih caah acung lei hi kan hmannak asi. ) 4. Cun na email address le na password `ialnak a hung chuak cang lai, na `ial hnu ah ‘signin’ kha mouse in na click lai ( rang deuh seh ti na duh ah cun keyboard chung i Enter key kha na nam lai. ), Username ( [email protected] tbk in `ial ding) Password ( tahchunhnak ah’ thinhnem’ ti `ial ding, asi nain a ca in a lang lai lo i atu arfi bantuk in “********” a lang lai.)

Gmail hunnak ding box ( www.manybanana.com hman tikah )a lang laimi

Na Gmail a hong i on hnu ah na mail box a langhning

5. Na email box kha a rak lang cang lai. Cakuat `ial na duh tikah ‘ compose’ zawn kha mouse in na click lai, na cakuat `ialnak ding a chuak lai. A tanglei bantuk in `ial ding a si. Cun (a) To zawnah na kuat duhmi an address ( eg. [email protected] ), (b) Cc zawnah midang sinah copy pek na duh asi le `ial ding asi. ( eg. [email protected] ) (c) Bc zawnah na duh le `ial ve ding asi ko. ( a thli in copy peknak a si. ) (d) Subject zawnah cunpakhat khat na `ial hrim hrim a herh. ( eg.Hakha in ) (e) Body zawn hi cakuat `ialnak asi le na cakuat `ial ding asi, (f) Send kha mouse in na click ( left click) ahcun na ca ai kua lai.

Page 6: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 6

6. Na cakuat a lanh khawh lo ahcun Mail Dilevery tiah a hong lang lai. Na cakuat a kuat khawh asi ko ahcun ‘ Your message has been sent’ tiah a lang lai. Gmail cakuatnak box

7. Attached file ( hmanthlak le cakuat `ial ciami) in ca kan kuat lai ah a langh ning ( Gmail in ) Ca na kuatning tawn in ‘compose’ kha left click na tuah lai, na kuat ding address le subject kha na `ial dih hnuah “browse” zawn kha left click na mouse in na click lai. Cun attached file in na kuat duhmi kha thim ding ( select ) a si . CD in na `ialciami le na hmanthlak kuat na duhmi kha “look in” zawn ah “My disc ( E)” kha naa thim lai. Removable disk na hman a si le ‘Removable disk’ , My document chung ta na kuat duh si le “My document” kha na thim lai. (Kawl ram ah cun a hngaktu nih mah hmannak computer desktop cung ah an chiah tawn caah, anmah nih an chiahnak kha an in chimh lai) Cun ‘Open” kha na mouse in na click lai. Cun sent kha nam ding ( mouse in) a si ko. Browse zawn na nam hlan

Browse na nam hnu a langhning

Attached file kuat ding ah ready asi hnu a langh ning ( Open na click hnu ah )

Page 7: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 7

8. Na cakut rel na duh asi le ‘ inbox ‘ zawn ah mouse in click , cun an in kuat mi cakuat lak ah na rel duhmi zawn i ‘blue colour’ zawn ah khan mouse in click law na cakuat cu rel ding in a hong lang ko lai. 9. Mi nih hmanthlak le attached files in an kuatmi na rak chuah duh ahcun , attached files kan ti i na cakuat a langhnak a kam te ah clip hmanthlak a cuang lai. Cu ca cung ah na mouse in click `han. Attached files alangh ning ( attached file hi clip a cuangmi asi.)

Attached file na hon i, a langh hmasa ning

Na cakuat chung i ‘Dear” timi cung te ah ‘jpg’ timi kha mouse in na click lai. tikah a tanglei bantuk in a lang lai. ( Open Save Cancel ti in pathum a lang lai. A zoh lawng na duh ahcun Open, i chiah na duh ahcun Save ti kha na mouse in click ding asi. ) Attaached file cu kan click tikah a tanglei bantukin an cuang lai i,

Page 8: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 8

Save na duh nak zawn kha save in zawn ah nai thim lai. Docoment ah na duh le document, desktop ah na duh asi le Desktop kha save-in zawn ah thim ding, file name zawnah na duhmi min pek i save kha na mouse in click ding asi. Cu tikah na file cu cabawn a zuangmi in a save kha na hmuh ko lai.( close this dialog box when download completes kam te ah right tick kha na tuah ah a `ha. ) Save a voi hnihnak na click tikah a langhning

10. Mi nih hi ca hi hei lanhter ti an in fial ahcun, an kua tu cakuat chung i a cuangmi an address tang ummi ‘forward’ kha mouse in click. Cun na lanh ternak ding mi address kha ‘ to ‘zawnah `ial law ‘send’ kha na mouse in click law a lan ko lai. 11. Na cakuat hloh na duh ahcun ‘ inbox’ cungah mouse in click hmasa law, na hloh duhmi ca pawng i a ummi box kha a chungah na mouse in click law √ hi ti a um tikah archive kha mouse in click law a tlau ko lai. 12. Mi ca lila in reply na tuah tikah cun hmu lo in an um lai lo, cu ti tuah na duh ah cun reply kha mouse in click law a lehnak kha address `ial hau ti lo in a ra ko lai 13. Na email phih na duh ahcun ‘logout’ asi lo le ‘signout’ kha mouse in click law a pit ko lai.

Page 9: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 9

1.2 Yahoo Mail hman ning 1.2 (A) Ram dang caah 1.Internet explorer kha double click in hong law, address bar zawn ah www.yahoo.com ti `ial law Keyboard cung i ENTER kha nam.

2. Mail zawn kha mouse in left click law Yaho ID caah ID ( Username ) le Password `ialnak a lang lai.

Page 10: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 10

3.Bianabia ah na ID cu [email protected] a si ahcun sangcunguk lawng `ial ding a si lai, cun na password `ial law Signin zawn kha mouse in left click law na Yahoo Mail Box cu a lang ko lai.

4. Inbox na mouse in left click na tuah hnu lawng ah na inbox chung ca an lang lai.

Page 11: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 11

5. Cakuat `ial na duh a si le New Email message kha click ding a si ko.

6. To zawn ah na kuat duhmi email address le subject zawn ah pakhat khat cun Body zawn ah na duhmi ca `ial law send na mouse in na click ahcun ca cu a kuat ko lai. 7. Attached files ( Hnamthlak te, cazin etc ) pawl hi kuat na duh tikah Clip hmantlak zawn ( attached ) kha mouse in click. Choose file to Upload box a cuang lai.

Page 12: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 12

8. My picture chung ta na duh a si le My picture thim ding, Desktop chung ta na duh a si Desktop kha thim law, cu chung i na duhmi files / Photo kha mouse left click ( Select ) law Open kha mouse in click `han ding a si.

9. Attached file kuat ding in Subject tangah a lang ko lai, Cun na duhmi ca `ial chih law, Send kha mouse in click law na hmanthlak le ca cu ai kua ko lai. 1.2 (B) Ramchung caah 1. Internet Explore icon e cungah double click a si loah left-right-open kha click ding. 2.Internet explorer a hung i ong lai i, Address bar www.msn.com go zawn ah ‘www.kyawzinthu.co.nr/’ kha na `ial lai. Cun ‘go’ kha mouse in click ding.( Ramdang caah cun ‘www.yahoo.com’ `ialpiak ding a si ko.)

3. Cun na email address le na password `ialnak a hung chuak cang lai, na `ial hnu ah ‘signin’ kha mouse in na click lai ( rang deuh seh ti na duh ah cun keyboard chung i Enter key kha na nam lai. ),

Page 13: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 13

Note: Yahoo mail a hmangmi caah cun Kyawzinthu hmanthlak a cuang lai i a hmanthlak cungah Yahoo Mail zawn kha left-click na tuah lai. Cu hnu lawngah na Yahoo mail awnnak a lang lai .( ram dang in cun www.yahoo.com kha address zawn ah na `ial lai i , enter kha na nam lai. Cu cu tlawmpal ah yahoo web page a lang lai, my mail / sign in pakhat khat zawn ah na mouse in na click lai, ID zawn ah na yahoo email ( lianheicung tbt… ) account , password zawn ah na password (******* tbt .. ) na `ial lai i sign in na mouse in na click ahcun a chuak ko lai. )

Yahoo mail box honnak

A van i hong cangmi na Yahoomail box 4. Yahoo mail hmanning cu Gmail bantuk a si ko, a kuat na duh le compose, ca rel na duh asi le inbox, an cakuat in leh na duh a si le reply kha mouse in click ding a si ko. Cakuat na `ialmi kuat na duh a si le ‘send ‘kha mouse in click ding a si ko.( Ramdang Yahoo mail na hman ahcun attached file zong hman khawh, chart/ messanger zong in chawnh khawh a si, Kawl ram tu ahcun Your Freedom le Mozilla an hun caan lawng ah kan hman khawh. Cakuat sawhsawh tu cu kyawzinthu Web Page in hman khawh a si, attached file cu hman khawh a si lo.)

Yahoo mail box a langh ning

Yahoo mail rel ding a langhn

( compose na nam ah hi ti hin a lang lai. ) 4. Yahoo mail phih na duh ahcun signout kha nam ding.

Page 14: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 14

1.3 Outlook Express in cakuat ning (1) Start Programs Outlook express in outlook express cu van hong. Cun

Create Mail kha na mouse in click.

Cun To zawnah na kuat duhmi email address ( [email protected] tbt) , Subject zawnah na duhmi kong paoh, a lawnnak ah cakuat na duh ning in `ial law , send kha na mouse in click law a kuat ko lai.

1.4 Mailbigfile hman ning ( 100MB a tanglai file )

[Mini video files / files a lian tukmi attached files in kuat ning] 1. Internet explorer hong hmasa. Cun address zawn ah www.mailbigfile.com ti `ial

law go kha na mouse in click. ( cu ti na duh lo asi le na keyboard cung i ‘ Enter’ kha nam.)

2. Recipient’s e-mail address tang zawnah na kuat duhmi email address kha `ial( eg. [email protected] ), cun Attached a file 100MB tang zawn ah nang mah email addreskha `ial. ( eg. [email protected] )

3. Cun bowse zawn kha na mouse in click. Cu hnu ah na kuat duhmi kha select law open kha na mouse in click `han.

4. Cun na kuat dingmi mailbigfile web box cu a hong `han lai. Message zawn ah na

duh ning in `ial law, 3 ai `ialnak kam te ah a ummi send kha na mouse in click law ai khua ko lai. 100% a tlin tikah ai kua dih lai.

5. Free mail a ccount a hmang mi caah file lian tukmi khuat khawh asi lo caah, file lianmi kuat duh caan ah hman asi, ni thum chung ah rak cohlan ( lehkhan ) a herh, cu lo ahcun a tlau lai.

Page 15: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 15

DAL – 2

2.1 VZO chat ( Mui Cuang In I Chonhning )

1. Computer desktop cung i ‘vzochat’ kha mouse in double click a si lo le left-right-open in on ding.

2. VZO chat a vun i on hnu ah My VZOchat kha click law‘log in’ kha vun click `han. Cu tikah

ID lianheicung ( na vzochat address kha `ial ding ) Password ******** ( na password kha `ial ding bianabia ah ‘ thinlung’) Cun keyboard i ‘Enter’ kha nam ding. ‘Login’ na mouse in na click hnu a langh

ning

3. Cun na chonh duhmi address `ialnak a chuak tikah a tanglei bantuk in `ial ding.

Cu hnu ah ‘call’ zawnte( phone a hringmi ) kha mouse in click ding, an um ahcun an in chonh ve ko lai, phone bantuk in an thlaih tik ah ‘`ik’ tiah a awn ve lai.( A rak in call tikah Answer a hringmi kha mouse in click piak ding.) Connecting to [email protected] ‘ call ()’ ( phone a hringmi )-click ding a si. Mak na duh a si le phone a senmi kha mouse in click law nan i chawnhnak cu a pit ko lai.

4. Phih na duh tik ahcun ‘ My VZOchat’ kha left click tuah, cun ‘logout’ kha mouse in click ding a si ko. A hnu bik ah ‘Yes’ click law a pit ko lai.

Page 16: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 16

2.2 Gtalk hman ning [ Gmail honnak ah a `hami a si ]

1. Desktop cung i Gtalk icon kha double click in hon ding. 2. Username ah na gmail address ( bianabia ah [email protected] kha na gmail

address asi ahcun ‘lianheicung’ lawng kha `ial ding. Cun password zawn ah na password ‘ *********’ kha `ial i, ‘sigin’ kha na mouse in click ding.( gmail account kha Gtalk caah hman khawh a si.)

3. Tlawmpal na ngan ah na Gtalk ai awn asi ahcun na gmail address a lang lai i a kam ah a hringmi radio button sign a lang lai.

4. Set your status message here kam te i triangle (∇ ) kha click law available kha na mouse in click ahcun na rak kuat tawnmi hoikawm address an lang lai. View kam te a ummi (mail box)kha na mouse in na click ahcun na gmail inbox a lang ko lai, cu ka cun email cu kuat khawh hon khawh asi ko. Cu ti i ai hon khawh lo a si le na Gtalk box chung i, address pakhat khat kha na mouse in click `han, cun down triangle sign [send voicemail le call kamte ah a um ] kha mouse in sawh ter `han law (Mail) tinak zawn te kha mouse in left click `han, cu ah cun Gmail box cu ai hong hrim hrim ko lai. ( Gmail Web Page a langh a si le na gmail address , na password kha `ial law sign in tuah than ding asi ko.)

Page 17: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 17

Gmail box a hon khawh colh lo a si le, HTLM zawn kha mouse in left click ding a si ko. Cun na Gmail box pawl cu a lang ko lai.

01. Gtalk in chawnh ( ca in / Chat ) na duh hna asi le a lawng mi na hoi le an address kam i, a hringmi a pum te ( green radio button sign ) kha na mouse in sawh ter cun a kam a ummi triangle sign (∇) sawh ter `han, cun chat timi kha na mouse in click law chat box te a lang lai. Cun ca `ialnak a langh nak te ah ca in hei `ial law ‘ enter ‘ kha na keyboard cungah nam law ca in na hei chawnh cu asi ko. Phone in chawnh na duh asi le phone sign ( Call ) a langmi kha na mouse in click ding a si ko.

Phih na duh tikah na Gtalk ai hongmi kam ummi [ Gtalk address lianheicung tbt ..] triangle (∇ ) kha na mouse in click law, signout kha na mouse in click ding asi ko.

Page 18: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 18

2.3 Skype hmanning ( Telephone chonhnak )

( Hand phone / Cell phone / Phone he i chonhnak asi. Kan nih ram chung phone he tu cun chawnh awk a tha deuh rih lo, ramleng he cun kan i chon peng ko hna.)

(1) Desktop cung a langmi Skype icon kha double click in hong ding. Cun na skype account min le na password kha `ial law signin kha na mouse in click ding. Cu tikah a tang lei bantukin a lang lai.

(2) Cun na kawh duhmi rammin le an phone number kha `ial law phone a hringmi ( Hmanthlak) khan na mouse in click `han. Cu tik ah an rak tleih ahcun phone an thleih tik i a awnh ning tein ( tik ) a awn lai na earphone in chonh ding cu asi ko. Phih na duh tikah signout kha click ding asi.( Cu ti na duh lo asi le file closed kha click ding asi.)

Note:Cun a dang Telephone chawhnnak cu Tel Tel timi zong in chawnh khawh asi.

Page 19: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 19

DAL – 3 3.1 Internet in Ramdang Sianginn kainak / Thilri kawl ning

( Cacawng ca deuh ah ka `ialmi asi.)

(1) Internet explorer kha na mouse in double click in hong.Cun address bar zawnah www.google.com tiah `ial law na keyboard cung i ENTER key kha nam, cu tikah google search engine a lang lai. ( Gmail box hon na duh a si ahcun Gmail zawn kha click ko. )

(2) Cun na `ial duhmi / na kawl duhmi thil kha GOOGLE timi tang a lawnnak ah `ial. Hi ka zawnah hin ‘ AND / OR / ADJ tbt’ hman khawh asi. “ AND” kan hman tikah kan kawl duhmi kha bi deuh te le awl zaang deuh tein a kawl. “ OR” kan hman tik ahcun a kau deuh ngai le hna a hnawk deuh men lai. “ADJ” ti kan hman tikah cun ai neihmi thil kawl kan duh tikah kan hman.

Bia na bia ah “ university and application forms and japan” ti in kan `ial i, google search timi zawn kan mouse in ka click tikah cun Japan ram chung ummi university hna i, an sianginn luhnak form lawngte a langmi kha a van langh ter ko lai.

- (a) Boolen searching ah AND, OR, NOT (or) AND NOT hi hman asi. ( AND hi bi deuh chungin kawl kan duh tikah hman asi. OR hi tam deuh in kawlnak ah kan hmang, NOT (or) AND NOT hi thil kan zaoh duhmi `hennak ah kan hman. Eg. Pen NOT tables/ Pen AND NOT tables kan ti tik ah Pen lawng kan duh, pen le tables ai cawhmi chung in tinak asi. )

Page 20: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 20

-(b) Proximity Operators ah ‘ NEAR/ ADJ( adjacent) / SAME ( same field)/ FBY(followed by ) ’ hi pawl hi hman an si. ( Eg. Bush ADJ president kan ti tikah Bush president ai telmi Web page paoh a lang lai. ) © Nesting , Field searching, Title searching,Domain searching, HOST searching, URL searching, LINK searching pawl zong hi hman an si ve. (d) www.google.com, www.alltheweb.com , www.altVista.com , www.teoma.com, www.yahoo.com, www.msn.com pawl hi a larmi an si.

(3) Na duhmi university application form zawn kha na mouse in click than. Cu tikah phih ding a herhmi na phih lai i, send / contact ti zawn kha na mouse in click law ai kua ko lai, a cheu ah cun OUTLOOL EXPRESS in to zawn ah an siangin address ai `ial lai, subject zawnah na duhning in `ial law body zawnah na duhmi ca kuat pah hna cun send kha click law an rak hmuh ko lai. A rem an ti asi le an sianginn/ an sinah na kai / na kal kho ko.

(4) Scholarship hna kawl na duh ah cun a cung lei bantuk khan kawl ding asi ko. www.scholarship.com hin kawl law scholarship a pemi pawl an address kha an lang ko lai. Cu hna sin ah bawmhnak hal ding asi ko. Hi search engine in thil kawl ning hi cu ca cawngmi le thilri a zuarmi nih cun thiam a herh ngai ko.

(5) Google web page na hon hnu ah Google Search zawn ah na duhmi le kawl na duhmi kha `ial cun Search kha mouse in click law, na kawlmi he ai peh in an hong lang lai. Cu lakah na duhmi kha download ( Free download ) kha click law na computer chungah download an tuah piak lai. Cu cu softwares an si ahcun double click in click law install ai tuah lai. Hi ti hin internet in softwares pawl zong a lak in thun khawh a si ve.

(6) Cun softwares download tam deuh tuah na duh ahcun Google search zawn ah Rapid Library kha `ial, cun Search kha click. Rapid library- Rapidshare Search kha mouse in click. Quick Search zawn ah kawl na duhmi softwares min `ial law Ok mouse in click. Na duhmi softwares ai telnak files address zawn ah mouse chia law right click tuah `han, cu hnu ah Open link in New Tab kha left click tuah `han. Cun Please ENTER CODE to download hmai ah cafang `ial an fialmi `ial law, download kha click `han. Cun File Download kha click `han, Free users zawn kha mouse in left click law na duhmi softwares cu download nak nawl an pek lai. Na save nak ding file kha thim, cun save click `han law amah tein download a tuah lai, a dih in na hman khawh cawlh ko.

Page 21: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 21

DAL – 4

4.1 Gmail Account Tuahning

1. Internet explorer ( e timi desktop cung i a ummi) icon kha double click in ong. Address zawn ah ‘https://gmail.com, https://www.google.com/account, (atu lio i hman bikmi) kha `ial law ‘ENTER’ kha nam.[ Ram dang ah cun gmail hi an phit lo i ‘www.gmail.com,’ ti in `ial a si,]

2 . Singup for GMail / Create an account ti zawn kha na mouse in click ding. 3. First name zawn ah na min hmasa, (Tc.Lianhei tbk), last name zawnah na min hmanung (Cung tbk), Designed login zawnah na email hman ding min ( Tck. Lianheicung ), Choose a password le Re-enter password zawn ah cafang paruk hnak tlawm lo, (na hmatpungtin number tbk na philh khawh lo dingmi, cun password cu mi nih na mail an on khawh lonak ah midang nih an in theihpiak lomi a si a herh) kha `ial ding, Security Question zawn i ‘choose question ‘ zawn ah click i pakhatkhat thim ding (What is your first teacher’s name?...tbk.) Answer zawn ah aa tlakmi pakhatkhat `ial ding. (Tc Mi min pakhatkhat).

Secondary email zawn kha cu nganh tak khawh a si. Asiloah na hawi le pakhatkhat i an email kha `ial ding a si. Location zawnah na umnak ram (Myanmar… tbk), Word verification zawnah a tanglei zawn i an pekmi, fiang lo nawn in a langmi biafang kha `ial ding. 4. I accept Create my account kha na mouse in click ding. Cun hngah ding.

Page 22: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 22

5. Na email tuahmi an cohlan ahcun an cohlannak a ra lai. Cu tikah a tang bik ah a langmi ‘To sign in to your GMail account, go to https:// mail.google.com kha na mouse in na click ahcun na gmail account na hman khawh cang timi a ra lang ko lai. Hi hi Gmail account tuah ning a si ko. A chel ah cun account tuah hi a har ngai tawn caah lung sau tein an halmi kha `ial nolh `han lengmang a hau ko. Na tuah khawh ko lai.

5. Hman khawh a si cangmi Gmail account thar. A hnu bik ah a lang hngami nangmah mail screen. Compose kha mouse in na click ahcun cakuatnak screen a hung chuak ko lai.

Page 23: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 23

4.2 YAHOO! Account ( E-Mail ) Tuahning

1. Internet explorer (desktop cung ummi) kha double click in on ding. 2. Internet explorer Web Page a hung langh tikah

Address zawn ah ‘www.yahoo.com’ kha `ial i ‘ENTER’ Key kha nam ding.

WWW.Yahoo.com Web Page a langhning

3. Yahoo Web Page a hung langh `han tikah, web page orhlei kil i “Free mail

Signup” zawn kha mouse in click ding. 4. Yahoo Mail tuahnak ding, a hung chuak lai.( First name ah na Min hram, Last

name ah na Min hnu lei, Yahoo U.S ti cu amahning in { zip/ post code cu an mah le an ram le an state nih neih cio mi kha asi}, Gender zawn ah select tiin a lang lai. Nu na si le female pa na si le male, Yahoo ID zaawn ah na hman duhmi min, password zawn ah na password ding kha `ial ding a si ko. Cun security question zawnah, a biana ah, What is your favorite pastime? a ti lai i na duhmi kha thim ding, Your answer zawn ah na duhmi `ial ding,( tck ah reading… tbk). Birthday zawnah select month, dd, yyyy ti in a lang lai i na chuah ni, thla le kum `ial ding, Zip/postal code zawnah 01 , Enter the code zawnah a tanglei a pekmi ca `ial ding a si, cu hnu ah I Agree kha mouse in click ding.)

Yahoo ID na `ialmi a `hat le `hat lo check hnu a langh ning( a `ha tinak a si.)A `hat hnu ah `ial chap ding ( continue… ti kha na click lai.)

Page 24: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 24

Note: First name, last name, preferred contact, gender le Yahoo ID na `ial khawh in check availble kha na mouse in click `han, cun tlawmpal na ngan i, continue registraction with this ID a langh ahcun continue …. Kha na mouse in click than ding a si.

Cafang fiang lo nawn / kawi nawn i ai `ialmi kha Enter the code shown hmai a lawnnak ah khan `ial piak ding asi. ( I Agree kha na mouse in na click lai. )

(7) Cu hnu cun a tanglei bantukin a lang lai. ( Zip/ Postal code zawnah kawl ram caah cun 095 a si lai, ramdang ah cun an ram ta cio a si lai, Country zawn ah na umnak ram min `ial ding. ) Cun Submit this from securely zawn kha mouse in click ding.

I Agree na mouse in na click hnu a langhning

(Submit this from securely ti kha nam ding.)

Page 25: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 25

(8) Tlawmpal na hngah ahcun na email hman khawh a si ti kha a vun in thanh ko lai. (Account tuahning hi cu khoika ram paoh in a tu bantukin tuah a si ko.) Note: Ram dang ahcun Yahoo Messenger hi a lar ngaimi asi. Yahoo Mail account tuah ning he ai khat ko. Yahoo Messenger zawn tu kha mouse in click i, Sign up zawn na click ahcun na kong `ial ding tete a ra lai, I accept ti ah cun a chuak ko.

4.3 VZO Chat (Muicuang) Account ( ID ) Tuahning

1. Desktop cung I ‘Internet explorer’ kha double click in on ding.

Internet explorer Web Page a langh tikah Address zawnah ‘www.vzochat.com’ ti `ial. ‘ENTER’ Key kha nam.

2. Cun VZOchat Web Page a hung lang lai, cun Register zawn kha mouse in click ding.

3. VZO chat account tuahnak i a herhmi `ial ding a hung lang lai, na `ial dih hnu ah I agree kham te ah right sign tuah [ na mouse in click piak law, right sign ai tuah ko lai ] law, Finish kha click ding a si ko.

Note: Account zei paoh tuah na duh tikah a Web page kha na hon hnu ah sign up zawn kha na click ( mouse in ) ah cun account tuahnak ding cu a lang ko lai.

Page 26: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 26

4.4 Skype Account Tuahning ( Telephone he i chonhnak asi. )

(1) Skype icon ( desktop / programs chung in ) kha double click in hon ding.Add new contact kha click `han ding. Cu tik ah account thar honnak ding box a cuang lai.

(2) Cun full name zawnah na min tling, Choose skype name zawnah na duhning ( eg.

Lainheicung tbt ), Password zawn le Repeat password zawnah na duhmi password `ial ding, cu hnu ah next kha na mouse in click ding. A tang lei ah `ial `han ding mi a hong lang `han lai.

(3) E-mail zawn ah na email address neih mi, Country/ Region zawnah na Ram min, City zawnah na umnak khua kha `ial law sign in kha na mouse in click ding.

(4) Start timi zawn kha na mouse in click law voi(3) Next na tuah hnu ah a tanglei bantukin a hong laing lai. Cun finish kha na mouse in na click lai.

(5) Na hman khawh cangmi Skype cu a tanglei bantukin na hmuh ko lai.

Page 27: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 27

4.5 Internet cung um na duhmi pawl ( Programs, softwares, hmanthlak tbt .. ) Download/ laakning

(1) Internet Explorer/ Mozilla Firefox kha double click / left-righr-open in hong. (2) Address zawn ah na laak / download duhnak address `ial. ( eg.

www.symantec.com ; www.vzochat.com ; www.freedownload.com; www.eset.com , www.avast.com , www.google.com .. tbt ), cun Keyboard in ENTER nam/ mouse in Go click.

(3) Na duhmi Web page a hong langh tikah downloard zawn kha mouse in click.

(4) Save kha click `han ding a si ko. Cu tikah khawikaa ah dah na save ti an hal lai,

save na duhnak ( eg. Document, desktop , … tbt ) kha i thim law, file type zawn ah na duhning in min pe law save kha click `han. Cu tik ah a mah tein ai download ko lai.Cu download na tuahmi file kha double click in hong law a mah tein program ai thun ko lai.

Page 28: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 28

4.6 Group Mail Ser Ning

Google Group Mail 01. Internet explorer / Mozilla firefox kha hong law, address zawnah

www.google.com `ial law ENTER key nam. Cun Google Web page chung ummi Groups zawn kha mouse in left click .

02. Create a group zawn kha mouse in click `han.

Page 29: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 29

03. Email zawn ah na email ID ( eg. [email protected] na mail ID a si ahcun sangcunguk ti `ial ding ) cun na Password `ial ding, cu hnu ah Signin tuah ding a si ko.

04. Nickname zawn ah na group ser dingmi min kha `ial, cun continue kha mouse in click `han ding a si ko.

Page 30: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 30

05. [1] set up group kha click `han law, Name your group zawn ah na ser dingmi Group Min ( Laiforum, Mekhuabo, Chin University Alumni tbt ... `ial ding ). Create a group email address zawn ah nan hman ding email address ( Eg. Chinuniversityalumni tbt ... ) `ial, cun Write a group description kha zawn ah na duhmi na `ial dih hnu ah atanglei zawn i Create my group kha mouse in click.

Page 31: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 31

06. Cun cafang `ial ding a chuak `han lai i, a tangah na `ial lai, cun Create my group kha mouse in click `han.

07. Cun [2] add member kha na click `han lai, invite member by email na hman a si le

invite tuahnak a ra lai, add members directly na thiam a si le directly in member ah an i khumh cawlh lai. Enter email address zawn ah member thar ah luh na duhmi email `ial, cun Write invitation message zawn ah na duhmi bia `ial law a tang bik ummi add member kha click law member cu na luh ko lai, nan member thar ah.

Page 32: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 32

08. Cun voi dang ah member thar luh na duh `han tikah cun na gmail kha hong law, a cunglei toolbar zawn i more zawn kha click. Cun Group kha mouse in click `han.

09. Members zawn kha mouse in click `han. Cun a tanglei ummi add or invite a new members kha click law add mmber directly kha click. A dang cu a cunglei kan `ial ning khan `ial law add member kha click `han ding a si ko.

Page 33: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 33

10. Member chung in chuah dingmi an um a si le, add or invite a new members tang ummi edit member ....... zawn kha click law a herh ning in tuah ding a si ko.

11. Yahoo group mail ser duh zawn ah Yahoo Web Page kha hong law, Group zawn

kha mouse in click law Google Mail Group serning bantukin ser a si ve `hiam `hiam ko.

Page 34: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 34

4.7.Mah te in Website ser ning( nangmah tein van tuah ve hnik ) 01. Internet explorer hon ding. 02. Internet explorer Web page i address zawn ah http://www.3dup.com `ial law

ENTER key nam. 03. 3dup web page a langh in Free Web kha mouse in click `han. 04. I want to use a free sub-domain zawn kha radio button sign in select ( thim ).

A tang ah na duhmi ning in na Web min cu `ial law sign up kha click `han. 05. Thlak a herhmi First name, E-mail address , Verify E-mail address , Date of

birth, Gender ( m= pa, f = nu ) , country , Zip/ postal code, password , verify password na tial dih hnu ah I have read 3Dup.net kha select `han , Security code ah password phun khat in `ial than next tuah `han.

06. Cu tlawmpal ah My member area zawn ah Build my site kha mouse in click. 07. Build a web site kha click `han. 08. Cun na duhmi i thim `han ding a lang lai, pakhat paoh thim ( eg. Personal site ) 09. Choose your home site page box a cuang lai. 10. Choose a page to work on box ah Edit page click `han na duh ning in tuah le

remh khawh a si. 11. Microsoft Front page le puplisher in tuah ah ai dawh. 12. Note : Web site tuahnak ah HTLM le Dreamweaver hi a `ha bik ah a cang, hi

phun hnih tal hi cu thiam ding in cawn ah a `ha. 13. Na gmail kha hong law, a cunglei toolbar zawn i Sites zawn kha left click.

Cun password `ialnak ah tial law signin click, Create Site kha left click than law, an fial ning in na tuah ahcun Web site cu ai ser ko lai

4.8 Blogger in Free Web Site tuah ning

1. A thar a tuahmi caah cun Internet Explorer kha double click in hong law, address

zawnah www.blogger.com ti tial law, ENTER key nam.

Page 35: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 35

2. Username ( Email ) zawnah na Gmail account ( ID) le na password kha tial law ENTER key nam.

3. Display name zawn ah na duhmi ( Na hman ding min ) web site min kha tial

CONTINUE kha click than. Cun New Post kha click law a tanglei kan tial ning in peh ding a si ko. ( Note number 4 le 5 relh lo ).

4. Web Site a tuah cangmi/ a nei cangmi nih ca thar tial duh tikah Internet Explore kha double click in hong law, address zawn ah www.blogger.com ti tial law ENTER key nam.

Page 36: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 36

5. Email zawn ah na Gmail account ( tabclairam ) , Password zawn ah na password ( lianheicung ) kha `ial law, sign in kha mouse in click.

6. Cun ‘ NEW POST’ zawn kha mouse in click.

Page 37: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 37

7. Cun ca `ialnak a hong lang lai, ca na chuah duhmi kha `ial ding a si, Bia na bia ah THLALANG HNA langhter na duh a si le, an tial cia mi kha copy tuah law , right click tuah paste click `han law ai copy cia ko lai.

8. Hmantlak cuan ter na duh a si le catial na tialnak a cungte i ABC ai `ialnak kam hmantlak zawn te ( Add image ) kha mouse in click ding a si.

Page 38: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 38

9. Add another image kam i BROWSE kha click law, na duhmi hmantlak kha thim, cun UPLOAD IMAGE kha mouse in click law caan tlawmpal a roh ah DONE a lang `han lai, mouse in DONE zawn kha click `han law, na hmantlak cu ai tar ko lai.

10. Cun a donghnak ah na hmantlak , na catialmi a `ha dih ko na ti hnu ah PUBLISH POST kha mouse in click law tlawmpal a rauh ah successful ti in a lang lai, cu cu a ho paoh nih zoh khawhmi Free Web cu a si.

Page 39: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 39

DAL – 5

INTERNET HE I PEHTHLAIHNAK 5.1 Internet a thar in pehnak ( Make a new connection )

(1) Start setting Network connections na mouse in click ding. Cu tikah a tanglei bantukin a lang lai.

Note (1) Dial–up in Internet connection tuah a duhmi caah cun Network connection a thar in tuah a herh. Network Tasks tangte i Create a new connection timi zawn te kha mouse in click ding. Next kha hmeh `han ding.

A. Cun connect to the network at my workplace kha select (radio button in) tuah, cun Next click than. Cun Dial-up connection kha thim `han law, next tuah `han.

Page 40: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 40

B. Company name zawnah na internet na laknak ding min kha `ial, cun next tuah `han.

C. Phone number zawn ah a tanglei phone number hna hi hman ding asi lai. Code number `ial chih a herh lai. ( eg. Hakha caah 070-146 ), Finish kha Na click `han lai. BaganNet( Yangon) 146 / 4441111 BaganNet( Mandalay) 146/ 444111 MPT 144/ 250111 D. Na Network connection hun `hat `han tikah BaganNet connectin icon a

lang `han lai. BaganNet icon kha leftrightProperties in na on lai, Ipstar / ADSL / Broadbands connection na tuah bantukin `ial ding a si ko, asi na in a nih tu ah cun LAN setting zawn si lo in settings ti nak tu kha click ding asi lai. Cun use dialup rules kha thim piak ding asi lai. ( Networking tab na click tikah Internet Protocol te pawl an lang lai. )]

(2) Computer lung(2) a cuangmi cungah left right properties kha mouse in click ding. Hi ti ning hin a lang `han lai.

(3) Show icon / Notify me.. le computer a cuangmi kam te kip ah right ( a hmanmi ) sign ai zah dih lai. Cun internet protocol ( TCP / IP ) zawn kha select na tuah hnu ah properties zawn kha na mouse in na click `han lai.Na `ial dih hnu ah OKclosed closed in phih ding asi.

Page 41: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 41

Note: Internet connetion na tuah tikah Modem install ta hmasa a herh. Modem Khan a system unit ah na peh ta dih hnu ah Modem driver(CD) kha CD-ROM ah rawn hmasa. Install tuah ta lo in na modem kha mei na on piak lai. Cu tiah news hardwares founds ti a lang lai, next na click lai, cu tlawmpal ah a mah nih an fial ning in na `uan piak lai, install cu ai lim ko lai, zenh ding a si hrim lo.

(4) Cun use the following IP address kam i radio button kha na mouse in click ( a

chung na hrin ter lai) lai, cun IP address zawn ah company nih an in pek mi address ( 192.1.1.24), Subnet Mask zawnah cu IP address na `ial le cangka in a mah tein ai `ial lai, default gateway cu IP address an in pek ning bantukin an in pekmi `ial ding asi. Cun Preferred DNS server zawnah an in pekmi ( 203.81.71.69 ), Alternate DNS server zawnah ( 203.81.71.73 ) ti in `ial piak hnu ah OK kha click `han ding asi ko. Kawl ram ah kan hmanmi cu a tanglei bantuk asi. ( Ram dang caah cun mah le ram code ning cio in hman asi. ) BaganNet ( Yangon) Preferred DNS server 203.81.71.69 Alternate DNS server 203.81.71.73 BaganNet (Mandalay) Preferred DNS server 203.81.71.146 Alternate DNS server 203.81.71.147 MPT Preferred DNS server 203.81.64.19 Alternate DNS server 203.81.64.20 ( Ram hoih in IP address, Preferred / Alternate DNS server address cu hman a si. ) IP address zawn ah phun thum in ai `hen. A.Class (1- 126 ) B. Class ( 128- 191 ) C. Class ( 192-223 ) 48.22.12.132 172. 12.1.03 198.1.3.45 Network ID =48 Network ID = 172.12 Network ID = 198.1.3 Host ID = 22.12.132 host ID = 1.03 host ID = 45

Page 42: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 42

5.2 Internet Explorer ah Internet Connection `ial ning ( IP proxy server configuring) (1) Internet explorer kha double click in hawng ( programs chung zong in hon

khawh asi.Cun Tools Internet options kha click ding.

(2) Internet Options , General page a lang lai, Address zawn ah internet explorer

na hon paoh ah lang seh ti in na duhmi Web Page address kha `ial ding asi. ( www.manybanana.com tbt ). Connection tab kha na mouse in na click `han lai.

(3) IP star / ADSL / Broadband internet connection a hmangmi hna caah cun

LAN setting kha na mouse in na click `han lai. Use proxy server for you LAN .. ti mi zawn ah right click pe law address le port `ialnak a hong lang lai. Kan kawlram ahcun a tanglei bantuk in kan `ial hna. ( Ram dang ahcun an mah le an ram ta hman cio asi. )

(4) BaganNet Address 203.81.71.120/80/70.. [ cache-dial.bagan.net.mm (Ygn dial up), 203.81.71.148 ( Mdy); Cache-wll.bagan.net.mm ( bagan broadband ); Cache-ips.bagan.net.mm ( Ipstar) ] Port: 9090( intranet ) 8080 ( internet ) MPT Address 203.81.65.23. Port: 8080 ADSL 203.81.80.84

Page 43: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 43

(5) OK click , cun Apply OK click `han, cun a mah phit an ti ning in phit ko.

5.3 Outlook Express ah Internet connection `ial ning

(1) Programs Outlook express click law outlook express kha hong. ( Na duh asi le desktop cung cuangmi outlook express in hon ding ) . Cun Tools accounts kha click than.

(2) AddMail kha mouse in click `han. Cun Display name zawn ah na min `ial law next kha mouse in click `han.

(3) Cun E-mail address zawn ah na email address( [email protected] tbt ) `ial law next click `han. My incoming mail server is a zawn ah a mah tein POP3 tiah ai `ial lai ( ai `ial lo zong asi le na `ial piak lai.). Incoming mail POP3 zawn le Outgoing mail ( SMTP) zawn ah kawl ram ah cun a tanglei bantukin kan

Page 44: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 44

hman.( Ram dang ah cun an mah le an code cio in hman an si. ). Cun next kha click `han. Bagan Net Incoming mail POP3 receive.bagan.net.mm Outgoing mail SMTP send.bagan.net.mm MPT Incoming mail POP3 mail2.mpt.net.mm/ mail3.mpt.net.mm Outgoing mail SMTP mail2.mpt.net.mm/ mail3.mpt.net.mm Mail4U Incoming mail POP3 ronin.mail4U.com.mm Outgoing mail SMTP ronin.mail4U.com.mm

(9) Cu hnu a hong langmi ah Password zawn ah na duhmi password kha `ial law next kha click `han, Finish ti a lang `han lai i click piak `han law `ial ding cu a dih ko.

(10) File outlook express Tools Account Mail tab kha na mouse in click `han. Cun properties kha click `han. Reply address zawn ah na email address kha `ial `han law, Apply OK click law na ca cu Outlook express in na kuat khawh cang ko lai.

5.4 Na internet connection a `ha le `ha lo zohnak

(1) Na computer alenglei te i , a ummi computer lung(2) a langmi a ceu ah cun a `ha tinak a si. Na IP address hna na philh sual i rianrang in zoh na duh ahcun computer lung hnih a ceu dedepmi zawn kha mouse in left click, Local Area Connection status a lang lai. Cun Support tab kha mouse in click `han.

Page 45: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 45

(2) Cun repair na click ( left ) a si le, na connection a thiang lomi a thiang lai i, rian

`ha tein a `uan lai. (3) Details zawn na click a si le na internet connection settings a dihlak in na hmuh

ko lai.

(4) Cu ti in na duh lo asi le Start Run ( Ctrl + R ) khan Run command kha hon

ding. Cun cmd ti cafang tial `han law, OK na click (.cmd OK) .[ Windows 7 / vistat caah Start All programs Accessories Run in kal a si. ]

(5) Ipconfig/all na `ial lai, cu hnu ah keyboard cung i, ENTER key nam .

Page 46: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 46

(6) Na connection a `ha le `ha lo theih na duh tikah, start Run na click lai. Cun cmd tin aa `ial `han lai i OK na click lai. A `ha asi le Reply to …….. tiin ai `ial lai. A chiat a si le Request time out . ti in ai `ial lai.

(7) cun na laknak internet gateway/ servers ( eg. Bagannet, MPT .. ) pawl theih na duh tikah start Run na ti lai i, Run command ah nslookup na vun `ial lai. Command box a langh tikah a `hat ko asi ahcun default server: le Address ( na laknak server Bagannet asi ahcun default server: ns0.bagan.net.mm ti ai `ial pin ah a tanglei ah Address: 203.81.71.69 ti an address ai `ial lai) ai `ial lai. Cun midang server address hna kawl na duh ah cun command prompt zawn ah C\:>nslookup www. google.com ( google.com na duh ca ah hi ti in na `ial, Yahoo kawl na duh asi le google zawnah Yahoo kha `ial ding. ) `ial law “ENTER” nam `han law an address a lang ko lai.

5.5 Network connections

5.5(a) Main server/ host computer setting (1) Start settings Networks and Internet connections set up or change your

home or office network( Start control panel Network Windows 7 / vista caah)

Page 47: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 47

(2) Welcome to the Network Setup wizar a langh khaw in next click ding a si, Network Setup Wizard a cuang `han lai, next na click `han lai.

(3) Internet na laknak ISP centre min ( eg. BaganNet, MPT tbt .. ) icon kha na select `han lai, next na click `han lai.Main server ah na hman caah This computer connects directly to the Internet … kha nai thim `han lai, cun next na click `han lai.

(4) Computer description zawn ah na duhmi min, Computer name ah cun a mah an pek cia na duh lo a si le na duhmi min pakhat khat pe law next click `han. Workgroup name a mah tein a van i, `ial `han lai, next click `han.

Page 48: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 48

(5) Turn on file and printer sharing kha select `han law, next tuah `han. Setting box a cuang `han lai, next tuah `han ding a si ko.

(6) Cun Please wait ti ai `ial pah in computer lung an hong cuang lai, tlawmpal na van hngah khawh in You’ve almost done ti a lang `han lai. Use my Windows XP CD kha select `han law next click `han.

(7) Windows XP CD kha na CD Drive chung ah rawn law next voi hnih na tuah ahcun main server cu Network ai tuah cang ko lai.

Page 49: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 49

5.5(b) Client computers setting (Main computer he ai peh dingmi computers an si)

(1) CD Drive in Windows XP CD kha thun ding.Welcome to Microsoft Windows XP a hong lanh hnu ah, Perform additional Tasks zawn kha mouse in click ding, cun Setup home or small office network click `han ding.

(2) This computer connects to the internet through… kha select tuah law( mouse in ) next tuah law amah tein ai thun ko lai. Cu tikah computers pawl cu network group pakhat ah an um lai i, Internet cu an zate in na hman khawh ko lai.

Note : Internet na hman tikah Java, Skype,Mozilla , internet explorer, gtalk, Microsoft office pawl hi cu tel lo tha lo softwares an si. Cun Webcam ( web vedio camera ),Earphone, modem, telephone line ( dial up le ADSL caah ), satellite receiver, router, network hub/switch pawl neih an herh hna.

5.6 Wireless in internet pehning

(a) Laptop computer paoh ahcun wireless hman khawh ding in an tuah. Midang

si hna seh nangmah ta siseh internet connection ( modem ) na hon paoh ahcun na laptop ah Wireless icon a cuang lai, a tlanglei bantukin.

Page 50: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 50

(b) Na mouse in Wireless network connections zawn na click lai.

(c) Next kha click `han law password an chiahmi voi hnih `ial an fial lai, na `ial dih hnu ah Next kha click. ( Password hi internet na hmannak centre password a si lai. )

(d) Connect kha click `han law, caan tlawmpal te na hngah hmu ah internet connection hman khawh a si lai. Internet connection ai peh khawh cang a si ahcun computer toolbar tanglei ah computer pakhat te kha a ceu lai, cu cun internet hman khawh a si cang.

Page 51: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 51

5.7 Internet connection tuahnak ah Modem / Router / computer ( NIC = network interface card hmangin ) peh ning

1. Internet connection pehnak ahhin Satellite ( kawl ram kan hmanmi Bagan net

satellite )/ Broad band ( ADSL system, line telephone neih lawng ah hman khawh a si. ) / Wireless system ( phun hnih in a um, USB wires modem le mobile wireless broadband ti in a um. USB wireless hi a tha a der na in USB removable disk bantukin USB port ah sawh i command an pek ning in hman khawh cawlh a si. )

2. Satellite system ahcun Satellite kha degree a herh ning in bunh hnu ah Receiver cable kha Modem ah luhter a si. Cun Modem in Router / Switch ah luh ter `han hnu ah computer system unit box chung i a ummi RJ-45 Ethernet port ah Network cable ( RJ-45) kha luhter ding a si. Computer pakhat lawng hman ding a si ahcun Router le Switch hman a herh lo, direct in modem le na computer kha network cable in peh khawh cawlh a si ko.

3. Cun na router/ switch / modem ca ah na cawknak chungah ai telmi CD kha na computer CD / DVD ROM ah rawn law install tuah ding a si ko.

4. Internet connection caah na cawkmi User name le Password ( company sin ah cawk a si. ) kha `ial ding a si ko. A cunglei kan `ialmi pawl zawnah `ial piak ding a si.

ADSL Modem

Switch

Router

Network cable ( RJ 45 connector)

Page 52: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 52

Network cable in computer, switch /

modem pehmi

USB Modem

Note: Na modem setting le na internet IP address pawl zoh na duh tikah cu internet explorer / Mozilla firefox kha na hon lai. Cun address zawn ah http://192.168.1.1 `ial law Enter key nam. Cu tikah na modem / router atanglei zoh law, password ai `ialmi kha Authentication box a hong lang lai, cu chung i User name le Password zawn ah na modem / router tang na zohmi password kha `ial i OK nam ding a si. Cu tikah na internet kong he ai pehmi thil cu zoh khawh dih a si ko.

Page 53: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 53

DAL – 6 6. Microsoft Windows XP services pack-2 (2006)

& Windows XP services pack -3 Installation

6.1(a) Clean installation

1. Na computer windows install tuah na duh ahcun na computer na awn le cangka tein ‘delete key’ kha na nam lai ( Laptop ca ah cun F2 / F10 kha nam ding asi lai). Cu tikah a tanglei bantuk in a lang lai

2. Cun, advanced BIOS feature ( a cheu CMOS ahcun boot boot polarity ) zawn `han a keyboard cung i ‘Arrow key( Na computer keyboard cung i vorhlei kap ah fei pawl kha arrow key kan ti )’ in na select ( highlight ) lai, cun ‘Enter’ na nam `han lai.

3. First boot zawn kha select na tuah hnu ah, ‘Enter’ na nam lai i ‘CDROM’ timi kha

arrow key in na select lai, cu hnu ah ‘Enter’ kha na nam `han lai.( Cu tin a duh lo asi le keyboard cung i +key kha na nam ah cun ai thleng ko lai. Laptop computer ah hman ngai a si. ) Cu hna cu hi ti hin na thim piak lai.

First boot ah CDROM Second boot ah HHD Third boot ah Floppy kha na chiah hna lai.

Page 54: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 54

4. Cun na keyboard cung i ‘Esc’ key kha na nam lai. Cun install na tuah dingmi Microsoft Windows XP driver ( CD )kha na CDROM chungah na rawn lai i, ‘F10’ key kha na nam lai. Cu tikah SAVE to CMOS and EXIT (Y/N)? a hnu ah “Y” kha `ial law “Enter” kha nam `han ko. ( N ai `ial sual le backspace in that law Y `ial ding a si ko. )

5. Cu tikah na computer cu rian a hung `uan lai i, ‘Press any key to boot from CD’ ti a langh zawn ah ‘Enter’ key kha nam. Cun hngah ding a si ko cang.

6. A cunglei ah “Windows setup” ti a langh pah in a tanglei ah checking a tuahmi na hmuh lai, ngan ding a si.

7. Cu tikah na computer restart ai tuah `han lai. Repair na duh asi le R key kha nam ding asi, na duh lo i a thar in windows install na duh asi le ESC key khan am ding. Windows install na tuah ding a si cang caah ka lung a tling tinak F8 key nam `han ding asi.

8. Clear installation in windows install na duh asi ahcun, drive C: a hmansa ah na keyboard cung ummi Arrow key in na select lai. Cun D key kha na nam lai, cun ENTER key na nam `han lai, a hnu bik ah L key na nam `han lai. Cun drive D: kha drive C: bantukin na tuah `han lai. Na ca vialte , a thiang lo mi vialte a lo dih ti nak a si.

Page 55: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 55

9. A hmasa bantukin na hard disk kha khan(2) `hen na duh tik ah keyboard cung i, C key na nam `han lai. Ai `ialmi migabytes dihlak kha pahnih in phaw; a tangbik zawn ai `ialnak kha backspace kha hlo `han law, na phawtmi a chuakmi kha `ial. Cun ENTER key nam `han.

9. Cun Drive C: ti a hong lang lai, a tang a taang rihmi kha down arrow in select law C key nam `han.Cun ENTER key kha nam `han. Cu tik ah Drive D: a lang `han lai.

10. Cun Drive C: kha select na tuah `han lai ‘ ENTER’ na nam `han lai, a mah te

in disk format chiahnak a hong lang lai. Cun arrow key in Format the partitions using NTFS ( Quick ) kha na select lai, “Enter” na nam `han lai.

Drive C kha format tuah ding in nai thim lio a langh ning

NTFS (Quick) Nai thimnak a hong langhning

Page 56: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 56

11. ‘To format drive, press F’ ti a lang lai , ‘F” key na nam lai. Cu tikah a mah

tein a format ko lai.

Formating na tuah ding asi le F kha nam, na duh than lo asi le ESC kha nam ti in an fial mi asi.

F na nam hnu ah Formatting a tuah lio

12. Formatting a tuah dih tikah, Setup is copying files ti a tuah `han lai, 100% a tuah dih tiang ngan ding a si. Cun amah tein na computer ai restart `han lai.

13. Na computer restart aa tuah lioah zei bantuk key hmanh nam sual lo ding a si, a ngan tein ngan ding a si ko.( A tanglei hmanthlak pathum a langh tiang hi cu a hngah can a rau deuh. )

Na zoh sawh sawh tikah a tu

bantukin a hong lang lai

XP Services pack-3

Page 57: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 57

14. Minute (14) a phak can ah mitdupdap in a um lai thin phan ding a si lo.

Install tuah mi minutes 39 a rau lai ti a lang pah in install ai tuah lio ( XP Services pack -2 )

Minutes 34 zawnah mit dupdup in a langh lio

15. Minutes 39 kha a tlawm chin lengmang lai i, a dih tik ah restart na computer ai tuah lai, hngah sawh sawh ding asi ko.Welcome to Microsoft Windows ti a hong lang `han lai. Next na click `han lai. Help protect your PC atang zawn, Help protect my PC by turning on Auto … kha thim dang asi law.

16. Cun Connect to Internet ti a hong lang `han lai, Skip kha click `han.( Internet connection he na peh bu in install na tuah a si le Checking your connectivity option a lang lai, minutes khat hnih chungah Will this computer connect to the internet directly, or ……… ? option a lang `han lai. Na duhmi paoh kha radio button in select law next click. )

17. Ready to register with Microsoft? Atang zawn i, Not at this time kha nai thim

lai. (mouse in tick piak ding. )Registry tuahnak User kha, Your name [First User ( `ial hrim hrim ding )] in 5th User tiang ai `ial lai. Your name zawnah na min `ial law, next tuah `han. Cun Finish tuahnak a lang `han lai, finish na nam `han lai. Cu tlawmpal ah na computer restart ai tuah lai.

Page 58: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 58

18. Cu tlawmpal ah Finishing BTS drivers pack ti a lang lai, sau nawn te hngah a herh.

19. Windows 2006 ti screen cu a hung lang lai, recycle bin le windows media player icon lawng an lang lai.

20. Start zawn na nam lai i, cu in cun My computer zawn kha right click na tuah lai i show on desktop zawn kha left click na nam ahcun ‘ My computer’ icon cu na desktop screen cung ah a lang ko lai.

XP-services pack -3

Page 59: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 59

21. Windows XP services pack-3 ah cun Microsoft office 2003 le a dang

programs pawl a mah tein ai thun caah a rang deuh ngai.( Modem hon bu in / na computer le internet connection peh cia in install na tuah ahcun internet connection direct in ai thun cawlh lai. )

22. Drive D: format ai tuah rih lo caah cu tuahnak ca ah My computer drive ( D) ti in na van hon lai. Cun The disk in drive D : is not format timi a lang lai , cu tang zawn ummi Yes kha click na tuah lai. Cun Format local disk (D) box a cuang `han lai, Quick format kamte ah right sign na mouse in na tuah piak lai, cu chung `hiam `hiam a ummi File system tang ah NTFS na thim piak lai, Start a donghnak ah na hmeh lai na mouse in. Tlawmpal a rauh ah Format local disk (D) box a cuang lai OK na mouse in na hmeh lai, cu tik ah na local disk (D) cu hman khawh a si cang.

23. Cun restart tuah `han law, a hung kai `han zawn ah ‘Delete” nam `han i CMOS setting kha remh `han ding. Fisrst boot ah Floppy, second boot ah Hard Disk, third boot ah CDROM kha chia `han F10 nam “Enter” nam in na computer kha nunter ding a si. Cu hnu ah a dangdang rawn (install) `han ding a si.

[Note: Non Clear Installation ( backup drive D chung ta rawk lo tein tuah ning )

(1) A cunglei non-clean/ backup installation kan tuah i a voi sarihnak ( 1 to 7 ) tiang tuahning te khan tuah ding.

(2) Cun Drive C: kha select na tuah `han lai ‘ ENTER’ na nam `han lai, a mah te in disk format chiahnak a hong lang lai. Cun arrow key in Format the partitions using NTFS ( Quick ) kha na select lai, “Enter” na nam `han lai.

(3) Cun a cung lei clean installation i number (11) nak in a dongh tiang tuah ning he a

vai khat ko cang.

Page 60: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 60

Windows XP services pack dang caah (1) Windows XP services Pack -1 le a dangdang caah cun minute 33 zawn ah hi ti hin

a lang lai.

(2) Ni le suimilam a caan kha `ialpiak ding a si, cun Time zone zawn ah Yangon(GMT + 6:30) na thim lai. Cun next na nam lai. (3) Typical zawn ah khan radio icon kha na chiah lai ( na select lai tinak a si ko. ) Cun next nam `han.

(4) Name and computer zawn ah na duhning in `ial ko. ( Na min, na duh ning in na computer min pek… tbk a si ko. )

(5) Na computer kha install lo in repair Remh lawng na duh asi ahcun, R key khan am law ai Windows installation tuah lo in a remh in a rem ko lai.

Hi ka zawn hi a cung lei Windows installation na tuahnak zongah a chuak kho ko , install na duh asi le ENTER khan am ding asi ko, Repair lawng na duh asi le R key khan am ding asi ko.

Page 61: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 61

6.1 (b) Audio / Sound ( a aw ) le VGA thun ning Sound driver hi ai thun rih lo caah a aw a chuak lai lo.Cu cu na thun lai. Na motherboard driver (na computer na cawk lio ah an in pek chihmi asi.) kha na CDROM ah na rawn lai , a tang lei bantukin a hong lang lai.

1. GO ti kha na mouse in click na tuah lai. Na ngan ah cun amah tein a aw cu install a tuah ko lai. ( na motherboard driver na thlau sual asi le nangmah na aw he ai lomi kha na hlan lai i direct in na tuah khawh lo asi le CDROM kha my computer icon in na awn lai, cun double click in na awn lai I, Audio setup.exe kha double in na awn ahcun a mah tein aw cu ai thun ko lai.

2. Na sound a phun theih na duh tikah, na mouse in My computer-left click right click properties – left-click tuah ding. Cu tikah hi tiin a lang lai.

Page 62: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 62

3. Hardware kha na mouse in left click `han.

Hardware na click hnu a hong langh dan

Na thilri a tha ko ca ah a ai hre in question mark a um lo

4. Device manager kha mouse in left click `han. 5. Cu tikah cun na computer chung i na neih mi hardware software cu an lang ko lai,

sound theih na duh asi le sound,vedio and game controller kam te + kha nam law na theih ko lai( eg. Na sound cu Realtak asi). Theih na duh nak kam poh kha cu an pawng i + sign kha nam ding asi ko.

6. VGA driver hi thun a herh lai, asi nain Windows XP service pack-2 ( 2006) le Windows XP service pack-3 cu VGA thun hau lo in amah nih a thun cia. ( VGA thun ning zong sound driver thun ning he ai lo ko.)

7. Audio ( sound driver ) na naih lo sual ahcun upgrade install in windows cu thun khawh asi. ( windows 98/ 2000 in windows XP/ Longhorn / Vista ah thun khi asi.)

8. Upgrade na duhmi drive kha thun. 9. Install Windows XP service pack-3 kha nam. 10. Next kha click `han law a mah tein upgrade install ai tuah ko lai. A karlak ah a

cung lai bantukin serial number te, user name tbt … an hal lai , `ial piak i a donghnak ah cun a cunglei install bantuk in ai lim ko lai.

Ruah dingmi P II + 128 / 64 MB RAM ( memory) ca ah Windows 98 / Me, P III + 128 MB RAM (memory )caah Windows 2000/ XP-1, P III le P-4 ( 1.6 GHz ) + 256 MB RAM (memory ) caah Windows XP-2, P -4 (2.66 GHz in a cung lei) + 512 MB RAM (memory ) caah Windows XP-3, P-4 ( 3.2 GHz in a cunglei ) + 512 MB RAM ( memory ) caah Windows Longhon, P-4 ( 3.2 GHz in a cunglei ) + 1 GB RAM ( memory ) caah Windows Vista 2.0 GHz Due Core / 2.0 GHz Quad Core P-4 ( 3.2 GHz in a cunglei ) + 1 GB RAM ( memory ) caah Windows 7 2.0 GHz Due Core / 2.0 GHz Quad Core

Page 63: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 63

Ti in windows install tuah ah cun a `ha. Adobe CS4 software pawl hman na duh a si le 2GM RAM ( memory ) a cung lei hmang chih law a hman awk a nuam. Note: Memory kan ti lengmang lio ah PC ca hmanh ah DDR1, DDR2, DDR3 ti in ai `hen, phun khat lawng hi hman ti khawh a si. Cun DDR1 ti in ai khatmi Memory pahnih hmanh ah FSB speed kan zoh, FSB 667 MHz le FSB 800 MHz hi Memory 1GHz an si veve hmanh ah hman ti khawh an si lo, FSB speed ai khatmi lawng hman `i khawh a si.

Desktop Setting

1. Windows 98/ 2000/ XP caah cun Desktop cung a lawnnak ah left click right click Properties click. Cun resolution ( Desktop cung icon / Ca pawl lianh / Fat ter duh tikah hmanmi ) remh na duh a si le Setting kha click law na mouse in na duhnak resolution ( Eg. 1-24 x 720 tbt .. ) tiang mouse in drag ( Mouse in sawh pah in nam chih i duhnak tiang thawn ) tuah law cun hnu ah Apply OK nam law na duh ning in ai thleng ko lai. Cun Desktop cun cung hmanthlak thlen na duh a si le Background kha click law na duhmi hmantlak thim dih hnu ah Apply OK click ding a si ko.

2. Windows Vista caah cun Desktop cung ah left click Right click Personalize click law cu hnu ah Windows XP tuah ning in thim ding an cuang lai i remh na duhmi paoh kha remh ding a si ko.

3. Windows 7 ca tu ah cun right click kha Desktop a lawnnak cungah click law remhnak ding an cuang lai. Background remh na duh a si le Appearance kha click ding a si. Cun Windows 7 ahcun remhnak ding hi tlamtling ngai in ai `ial dih ko.

6.1 ©Windows 7 / Vista Installation ( 32 bits / 64 bits )

01. Windows XP install ning Step 1 in Step 5 tiang kha cu ai khat ko ca ah kha ti ning in thun ding a si ko. Ai dangmi cu Windows XP caah Windows XP installer CD kha na CD / DVD ROM ah na rawnmi zawn ah Windows 7 / Vista installer DVD kha rawn ding a si.

02. Key board i Key pakhat khat kha nam ding a si lo. Cu tikah a tanglei bantukin DVD cu a mah tein rian a `uan ko lai. Windows is loading files ti ai `ialmi kha hngah ding a si ko.

Page 64: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 64

03. Windows loading a tuah dih in a tanglei bantukin Windows ran a tuah lai.

04. Cun caan tlawmpal na hngah in Windows 7/ Vista intall nak ah a herhmi Lenguage ( English thim ah a `ha bik ), time and current format ( Na umnak ram, Myanmar tbt in thim ding ), keyboard ( US a si lo le UK thim ah a `ha bik ) thimnak a hong lang lai, na `ial piak dih hnu ah NEXT kha mouse in click ding a si lai.

05. Windows 7/Vista Install now zawn kha mouse in left click ding a si.

06. Type Your Product Key for activiation zawn ah na `ial piak hnu ah NEXT kha click piak ding. ( Na `ial lo zong ah hmu deuh ah `ial than khawh a si. ). I accept a licence term timi kham te ah na mouse in na click lai i, right sign a cuan hnu ah NEXT na click `han lai.

Page 65: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 65

07. Which type of installation do you want? Ti a lang lai, Custom ( Advanced ) kha thim ding a si lai ( Custom zawn kha mouse in left click tuah ding. )

08.

09. Install na duhnak Disk partition zawn kha na mouse in left click, cun Drive Option kha mouse in click `han.

10. Na mouse in Format zawn kha left click, cun NEXT click `han. Install Windows ti a hong lang lai i NEXT kha click `han law install a mah tein ai tuah ko lai.

Page 66: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 66

11. Installing features tiang right sign a pek dih hnu ah cikkhatte restart na computer ai tuah lai, cu lio ah Keyboard le mouse tawngh lo ding a si, na tongh sual ahcun a thar in thawk `han a hau lai.

12. Installing updates tiang ai zah hnu in atanglei ah a hringmi a rin kha huam sam tein a khat lai i na computer restart ai tuah `han lai. Choose a user name and picture a hong lang lai, Min na duhmi kha i thim cun na duhmi hmanthlak kha i thim law NEXT tuah `han ding a si.

13. Na tialmi kha a hong lang than lai NEXT na tuah `han tikah Help protect Windows option a lang lai. Use recommended setting kha mouse in click law NEXT tuah `han ding a si.

Page 67: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 67

14. Review time and date setting a hong lang lai, na umnak hmun le ram i setting kha

thim ding a si. ( Eg. Kawl ram caah cun GMT + 6:30 Yangon kha thim piak ding a si. ), NEXT click `han, Select your computer location option a lang `han lai, Home / Work / Public pakhat paoh thim ding a si ko, Next click `han ding a si.

15. Cun na computer restart a tuah `han lai, Thank you ti a hong lang lai, Start kha click `han. Caan zei maw zat na hngak in Getting it done …… ti le Welcome ti a hong lang `han lai. Recycle bin a langh hnu in a tanglei kilte ah Windows hmanthlak a pummi kha click law My computer, My document icon pawl kha Desktop ah cuan ter ding a si ko.

16. A mah belte Windows Vista le Windows 7 hi cu activiates tuah hrim hrim a herh. Internet connection na tuah pah in My computer – left right click Properties click law, a tanglei ah tawh pahnih a cuang lai, cu tangah ni cu zat chungah activiates na tuah a hau ti ai `ial lai, cu zawn cu click law Activiates Key `ialnak alang lai, na cawkmi Licence key kha `ial Next na mouse in na click ahcun na computer cu Genuine ( a tlam a tlingmi ) asi ko lai.

Page 68: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 68

17. Windows 7 hi Windows Vista he install ning ai khat, nangmah tein vun install ve. A hmannak tu ahcun Windows 7 cu a nuam deuh ngai ngai.

6.2 Fonts Thar thun ning

(1) Start Setting Control panel na mouse in click. Control panel box a cuang lai, font kha na hmuh colh lo ah cun control panel box vorhlei kam ah Switch to classic view kha na click `han lai. Cun fonts timi kha double click in nam `han . ( category kha nam asi ahcun Startsettingcontrol panelAppearance and Themes fonts kha na click lai.)

Page 69: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 69

(2) Cun CDROM in na thun duhmi fonts kha na hon lai i select copy na tuah lai, cu cu na rak hon cia mi fonts box chungah right-click paste kha click law na duhmi fonts cu ai thun ko lai.( copy = contr + C , paste = contrl + V )

(3) BBC news hna zoh nan duh a si ahcun Myanmar-1 fonts thun i, internet explorer address zawn ah www.bbc.co.uk/myanmar/ `ial law ENTER key na nam ahcun BBC news kha Kawl ca in na rel khawh ko lai.

(4) Windows 7 le Windows Vista ahcun thun na duhmi fonts kha left click right click install click law fonts cu install ai tuah dih ko lai.

6.3 Account thar le Password tuahning ( Security configuring )

1. Startsetting control panel users account Create new account kha click ding .

Page 70: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 70

2. Type the name for new account tang a lawnnak ah na duhmi ning in min `ial ding( Chan tibantuk .. ), cun next click than ding. Administrator le Limited zawnah pakhat paoh select ding ( Na computer a uk tu in na chiah ahcun Administrator kha thim, midang document an lang dih lai ; Limited na thim a si le nangmah document te lawng a lang lai.), Create account kha click `han ding a si ko.

3. Password in na computer him ter deuh na duh asi ahcun Start setting control panel users account na tuah duhmi account click. Cun Create password zawn kha click. Cu hnu ah na duhmi password ( na philh lo ding le mi nih an theih lo ding mi `ial a herh. ) kha Type a new password zawn le Type a new password again to confirm ti zawn ah `ial ding, atanglei nawn i Create a password click `han ding. Account delete na duh asi le a tu bantukin hong law delete kha click ding.

6.4 A dangdang programs install tuahning

(a) Programs ( Application softwares ) thun na duh tik paoh ah Auto run a si le install kha click ko. Auto run a si lo le my computer CD Drive - setup ( thun duhmi program setup ) kha open tuah ko. Setup kha double click a si lo le left-right open in hong ko.

(b) Cun Product key number kha open tuah law copy tuah, cun setup zawn i product key zawn ah thlak law next/ install tuah law ai thun ko lai. Product key hi Keygen/ serial no. / Crack folder pawl ah an um ko lai.

Page 71: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 71

6.4(a) Microsoft office 2003 install ning

1. Na CDROM ah Microsoft office 2003 kha rawn law amah tein a tanglei bantuk in a kai lai. ( cu ti a kai lo a si ahcun hon law setup. Exe kha double click tuah ding a si lai.)

2. Cun next kha click `han. 3. I accept zawn te kha right pe (na mouse in tuah ding a si ) , cun next nam `han.

4. Typical zawn te kha right pe `han law next nam `han.

5. Install kha na mouse in nam `han. 6. A tanglei bantuk in a hung lang lai finish a phak tiang hngah ding a si. 7. Finish nam ding a si, restart an hal nain restart later ti kha i thim law OK nam law

a dang kha na install `han lai.

Page 72: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 72

6.4(b) Microsoft Office 2007 thun ning 1. Office 2007 CD driver kha CDROM ah thun law van hngak.( auto in a kai lo asi

le double click in office 2007 CD driver kha hong law auto play kha click.)

2. Cun na cawkmi serial number (KGFVY-7733B-8WCK9-KTG64-BC7D8) kha `ial pek. A kap te ah a zah ( right sign ) lai , cun continue ti kha mouse in click than.

3. I accept the term of agreement kam te kha a zah ( right sign ) kha click paik, cun continue kha nam `han law ai thun ko lai.

4. Install click than law a tanglei bantukin a thun lai, a dih tik ah an fial ning in tuah

law ai thun dih ko lai.

Note: Microsoft Word/ Excel / Power point zawn hin email kuat khawh asi. Word/Excel/Power point chung ah ca na `ial dih hnu ah file sent to mail receive ( attachment ) kha na click ah cun outlook express chung ah a lut lai. To zawnah na kuat duhnak address ( [email protected] tibantuk ), subject zawnah na kuatmi kong `ial law send zawn na click ahcun ai kua ko lai. Cu ka na duh lo asi le file send to Mail received zawn kha click law email `ialnak box a cuang lai i, send na click ahcun ai kua ko lai.

Page 73: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 73

6.4© Adobe Pagemaker 7.0 install ning

1. Adobe collection driver ( CD ) kha na CDROM chung ah rawn law a tanglei bantukin a lang lai. Adobe PageMaker 7.0 kha vun nam `han ( na mouse in click ) law, a tanglei bantukin a lang lai. ( A si lo asi le PageMaker 7.0 setup.exe kha double click tuah ding asi ko.)

2. 100% a khah dih in a tanglei bantuk in a lang `han lai. 3. Next kha mouse in click `han.

Page 74: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 74

4. Na duhmi English zawn paoh kha select law next nam `han. Cun next nam `han rih.

5. Accept zawn kha mouse in click `han rih. 6. Typical kha select law next nam rih.

7. Individual a si lo le Business kha select, first name ah na min hmasa, last nam ah na min hmanung bik, cun serial zawn ah serial number file na rak zoh lio i Adobe PageMaker 7.0 serial number ( PageMaker 7.0 serial key cu 1039-1121-2998-7586-7388-7545 ) kha `ial hnu ah next nam `han ding. Serial key hi a cheu ah cun Keygen / Crack ah an chiah tawn, zei bantuk software paoh ah key hi cu thlak asi.

8. Yes kha mouse in nam `han ding a si.

9. Cun a install thluahmah lai i, a donghnak ah finish a lang lai, cun finish zawn khan a mouse in na click lai, OK aa tel asi le na tuah `han dih ko lai.

Page 75: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 75

Note: Cun kawl ca `ialnak ( Myanmar fonts ) kha a dang cu ai `ial kho ko lai nain '?" ai `ial kho rih lai lo. Cu tik ah Adobe PageMaker 7.0 / 6.5 kha kau law a tang lei bantukin tuah.

(1) File Preferences General kha left click na mouse in tuah. ( Contr + K nam `i zawng ah a chuak ve.)

(2) More kha click `han ding. Use typographer’s quotes kam i ai zahmi ( right sign ) na mouse in click law ai zahmi tlau ter, cun OKOK click thluahmah law '^"” cu ai `ial kho ko lai.

(3) PageMaker 7.0 hin email kuat khawh asi. PageMaker 7.0 in ca `ial law na `ial dih tikah ( kuat dingmi ca ai lim tik ah ) File send mail kha na mouse in click . Cun Outlook express in kuat nak ding chung ah a lut cia lai, To zawn ah na kuat duhmi address ( email address ) le Subject zawnah na kuatmi a kong kha `ial law send na click ah cun ai kuat ko lai.

Page 76: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 76

6.4(d) Antivirus thun ning

(1) Na thun ding mi antivirus i setup.exe kha na double click in na hon lai.Cun a mah an fial ning in next na tuah lai.

(2) Avast setup box a hong cung lai, next na click lai.Read me dialog box a cuang

`han lai, next na click `han lai.

(3) License agreement box ah agree kha radio button in na select `han lai , cun next click `han. Destination box a cuang lai, next click `han ding a si ko.

Page 77: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 77

(4) Configuration box ah Typical kha thim law next click `han. Installation information box a cuang `han lai, next click `han ding a si ko.

(5) A mah te in install ai tuah thluahmah lai, a dongh tikah Setup finished box a cuang lai, Restart zawn kha radio button in select a pek cia lai, finish kha click , yes click `han law na computer restart ai tuah lai, Avast antivirus cu ai thun ko lai.

Note: Programm dangdang na herhmi na install dih hnuah a donghnak ah antivirus pakhat khat na rawn lai. Na vun rawn dih tikah control panel kha na awn lai i, security centre kha na own lai ( double click in ) cu hnu ah hi ti hin a lang lai, cun recommendation kha na click `han lai. Internet he nai peh ko a si ahcun na antivirus kha update tuah leng mang ah a `ha bik. Antivirus pawl ah Norton, AVG, NOD 32 tbt .. an um , mah duhmi thun khawh a si. NOD 32 hi download duh tikah www.eset.com , Norton duh tikah www.symantec.com ah download khawh a si.

Page 78: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 78

6.4(e) Security Center Remhning 1. Antivirus pakhat khat na thun dih hnu ah Start Setting Control panel Security cener kha na click lai. Virus protection tang te Recomandation kha click than. I have an antivirus zawn kha right na pek lai, cun OK na click `han lai.

2. Cun security Center kha a cung i X tein na phih lai, control panel zong cu na phih dih hnu ah na computer restart na tuah `han lai.

6.5 Printer Install ning

(1) Na hmanmi printer driver kha na CDROM ah na rawn lai i na phih chung lai

( printer driver kha close na tuah chung lai. ) (2) Cun na printer kha ( na computer system unit he peh cia dihmi ) mei na pek lai i

na hon lai. New hardwares found ti a lang lai. Cun kha a langhnak te kha mouse in left click `han, a herh asi le voi hnih zong click `han.

Page 79: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 79

(3) Next kha mouse in click `han. Cun next tuah `han.

(4) Next tuah `han ding a si ko.Cun thim, windows thim ding a raa lai cu ka ah cun Windows XP/ 2000 kha thim law next click `han. Cu tikah Continue anyway / Stop ti a lang lai. Continue anyway ti kha mouse in click `han ding. Cu tikah install a tuah ko lai, a dih tikah Finish kha mouse in click ding asi ko.

(5) Use ready to use ti alangh cun hman khawh asi cang ko. Printer icon kha add

printer chung ah a lang lai.

6.6 Na Computer Ran ter deuh na duh tikah A.Disk Cleanup

(1) Startprogrammeaccessoriessystem toolsdisk cleanup kha na mouse in

click ding.

(2) OK kha click ding a si ko. ( Enter zong nam khawh a si, ai khat. ), OK click `han

ding. (3) OK na nam lai.

(4) Yes kha click.

(5) Drive (D) tuah na duh asi le a tu bantukin tuah ding a si ko.

Page 80: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 80

B.Disk Defragmentation (1) Startprogrammeaccessoriessystem toolsdisk defragment kha mouse

in click ding.

(2) Cun Defragment kha click `han.

C.System Restore

( Na computer a `hat lio can te ning in a tuah khawh)

(1) Startprogrammeaccessoriessystem toolssystem restore kha mouse in click ding.

(2) Next nam `han ding.

(3) Na tuah duh nak ni thla kha thim law na mouse in select, next nam `han.

(4) Complete restore ti a lang lai, OK na nam `han ah cun na duhning in a lang `han

ko lai. ( Can sau nawn te a rau lai.)

Page 81: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 81

(5) Na programs delete tuahning Na thunmi programs kha delete ( na hloh ) lai. Delete tuah ning (1) cun Startprograms delete na duhmi programs unistall kha mouse in sawh law left click tuah law a tlau kho lai. (2) Uninstall a um lomi asi ahcun Startsettingcontrol panel Add / Remove programs kha click i Add/ Remove programs kha hon ding. Cun delete na duhmi program zawn kha mouse in select law Remove kha click `han law a mah tein program kha aa delete dih ko lai.

(6) Na computer management tuah na duh tikah hi ti hin tuah khawh a si. Start

settings control panel Performance and Maintanance Administrator tools Computer managements in hong law na duh ning paoh in na tuah khawh ko lai. ( Windows 7/ Vista tu ahcun Start all programs Accessories click in tuah a hau )

(7) My computer Local Disk ( C khawh in D ) select right- click Properties - Tools Check now Automatic fix le Scan for ti kam kha right tick tuah hnu ah Start na tuah zong in na computer a remh lai.

6.7 Na computer windows `ha tein a kai lo tikah

A. Safe mode in kai ning

(1) Na computer power na awn le cangka in F8 key nam. A tang lei bantukin a lang lai.

(2) Cun arrow key in safe mode zawn select law, “Enter” key kha nam. Can

tlawnpal na hngah ahcun ‘Administrator” kha na mouse in na click lai. Cu tikah Windows cu a kai `han lai, Yes kha nam `han law , system restore na tuah `han ah cun na rak hmanmi windows cu na hmuh `han ko lai.

Page 82: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 82

B. Na system unit power na awn ko na in mei cu a ra monitor ah a langh lo tikah

(1) Na memory kha phawng law, a thiangmi banchia in hnaw law bunh

`han law na computer van hong `han. (2) CMOS battery kam te i jumper kha phawi law, ai hruk lo in a

lawngmi tung zawn le ai hruk ciami tung pakhat he khan hruk ta law second 40 hrawng mei pe ta. Mei kha that `han law , a hmasa ai bunh ning tein jumper kha bunh `han, cun mei pe `han law a kai `han kho lai na windows cu. (or) CMOS battery kha minutes 30 hrawng phawng ta law vun bunh `han ah cun jumper setting thlen he ai khat ko. Cu tin aa tuah hnu ah voi dang zong ah kai kho lo bantuk, a kai hmanh ah Press F1 , F2 ti hna a langh peng a si ah cun CMOS battery kha a thar in thlen ding a si ko.

(3) Na computer na hon i, cafang hman lomi a rak cuan tikah na VGA `hat lo asi men lai caah VGA card a `hami in thleng chun law, `ha tein a kai ko a si ahcun na VGA a thar in na thlen a herh ko.

Note: Na computer system unit ah mei a rat lo tikah cun thin phan awk a si cang ti theih a herh.(1) A hmasabik ah power supply kha mei a rat le rat lo tester in check ding, cun a chung le he power cable ( a hri ) `ha tein na bunh lai. (2) power switch kha a `ha le `ha lo na zoh lai.(3) Na motherboard chung ai pehmi power line pawl `ha tein na bunh lai. (4) CPU kha na phawngh ta lai, cun na bunh `han lai, cu i a `hat hlei lo ah cun a thiammi sin ah zoh ter a herh ko cang.

C . Na VGA a tha zoh na duh tikah

1. Na computer desktop a lawnnak ah Right click tuah, cun properties kha Left click tuah `han.

2. Display setting box a cuang lai, setting tab kha mouse left click. Cun Plug and play … box a chuak `han lai, Adapter tab kha mouse in left click `han law na VGA a phun, a tha ( eg. 128 MB tbt .. ) a lang ko lai.

D . Na Desktop screen thlen na duh tikah 1. Na computer desktop a lawnnak ah Right click tuah, cun properties kha

Left click tuah `han. 2. Desktop kha mouse in click `han, back ground tangah thim ding zawn ah

na duh nak paoh kha mouse in select, Apply OK ti law na screen cu ai thleng ko lai. ( Back ground chung in na duh lo a si le BROWSE kha click law na duh nak hmanthlak paoh kha select, cun Open click law a cung lei bantuk in Apply OK ti law ai thleng ko lai. )

3. Windows 7/ Vista caah Desktop thlen na duh tikah Desktop cung icon a lawnnak ah right click Personalize kha left click law secreen tuanter na duhmi cu na cuan ter ko lai.

Page 83: Computer Khan Chung in Vawlei Cung Hei Pehtlaihnak

Computer khandal chung in Vawlei cung he pehtlaihnak [July , 2009]

Lian Hei Cung B.Sc ( Hons ); M.Sc ( Physics, Ygn ) Page 83

Theihtlei deuh pawl A.Internet caah shortcut key

(1) Refresh = F5 (2) Print = Ctrl + P (3) Help = F1 (4) Sreen adjustment = F11 (5) Go to your home page = Alt + Home (6) Go to your end page = Alt + End (7) Go to your previous page = Alt + left arrow ( hi hi email kan `ial

connection hna a tlak tikah kan `ial cia mi `ial `han hau lo in tuahnak a si.) (8) Go to the next page = Alt + right arrow (9) Stop downloading a page = ESC (10) Select all items on the current web page = Ctrl + A (11) Copy to select items to the web page = Ctrl + C (12) Insert the contents of clipboard = Ctrl + V (13) Select the text in the address bar = Alt + D (14) Copy the current screen = Alt + Print screen Sys Rq ( screen copy duh

tikaha kan hman, a tu ka ca `ialmi zong hi ti hin ka tuah hnu ah Microsoft word ah Ctrl + V ka nam i a tu bantuk in screen a lang. )