col·labora: e-actualizació 2010 organitza: actualització breu de l'artrosi: de...

67
Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de Actualització breu de l'artrosi: l'artrosi: de l’epidemiologia al de l’epidemiologia al tractament tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia ABS Nova Lloreda - BSA GdT Reumatologia CAMFiC 15 de juny de 2010 15 de juny de 2010

Upload: dulce-alberto

Post on 02-Apr-2015

109 views

Category:

Documents


4 download

TRANSCRIPT

Page 1: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

Col·labora:

e-actualizació 2010 Organitza:

Actualització breu de Actualització breu de l'artrosi: l'artrosi:

de l’epidemiologia al de l’epidemiologia al tractamenttractament

Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia ABS Nova Lloreda - BSAGdT Reumatologia CAMFiC 15 de juny 15 de juny de 2010de 2010

Page 2: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

• Enf. Reumáticas: 3º problema de salud.

• Artrosis: enf. reumática más frecuente.

• Limitación estudios epidemiológicos

• La prevalencia se incrementa con la edad

25-35a: 0.1% 35-65a: 30% >80a: 80-100%

• Afecta más a los hombres < 45 años y a las mujeres > 55 años

• En > 75 años, prácticamente el 100% de la población presenta algún grado de artrosis radiológica en cualquier articulación.

PREVALENCIAPREVALENCIA

Page 3: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

• Es la causa más importante de discapacidad funcional del aparato locomotor en todas las razas y zonas geográficas.

Woolf AD, Pfleger B. Burden of major musculoskeletal conditions. Bull World Health Organ 2003;81:646-56

• En el año 2020 se estima que la artrosis será la 4ª causa de discapacidad.

Tengo Artrosis ¿Qué puedo hacer?. semFYC 2009

PREVALENCIAPREVALENCIA

Page 4: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

Tengo Artrosis ¿Qué puedo hacer?. semFYC 2009

PREVALENCIAPREVALENCIA

Page 5: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

ESTUDIO EPISER, 2000

• Prevalencia Artrosis población española: 24%

• Artrosis de rodilla: 10.2 % (> 20 años), 29 % (> 65 años)

• Artrosis de manos: 5.2 %, > 50 años: 20 % mujeres, 6%

hombres

• Mayor prevalencia de artrosis entre 70-79 años:

33% rodillas, 23.9% manos

Carmona L, Ballina J, Gabriel R, Laffon A; EPISER Study Group. The burden of musculoskeletal diseases in the general population of Spain: results from a national survey. Ann Rheum Dis 2001;60:1040-5.

PREVALENCIAPREVALENCIA

Page 6: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

COSTES SANITARIOSCOSTES SANITARIOS

ESPAÑA:

- 3ª causa de incapacidad laboral transitoria (15% del total)- 1ª causa de invalidez permanente (50% artrosis)- Por cada caso de discapacidad debido a AR hay 7-11 casos atribuibles a artrosis.

- Coste económico total: 2% PIB1º Enf cardiovasculares2º Artrosis3º Cáncer4º Enf respiratorias

- Enfermedad debilitante más cara (> 60 $/m terapia farmacológica)- Coste medio por paciente 2.650 $/año

EEUU:

Page 7: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

COSTES SANITARIOSCOSTES SANITARIOS

Estudio ArtRoCad (SER-SEMERGEN), 2005:

Loza E. Economic Burden of Knee and Hip Osteoarthritis in Spain Arthritis & Rheumatism (Arthritis Care & Research) Vol. 61, No. 2, February 15, 2009, pp 158–165

Page 8: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

COSTES SANITARIOSCOSTES SANITARIOS

Coste estimado nacional 4,738 millones € Representa 0.5% del PIB (2007)

Page 9: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

hueso

Membranasinovial

Líquidosinovial

cartílago

hueso sub-condral

Normal Artrósico

Esclerosis del hueso subcondral

Inflamación de laMembrana sinovial

Formación De osteofitos

Fibrilación delcartilago

Cápsula

Page 10: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

FISIOPATOLOGÍAFISIOPATOLOGÍA Agresión inicial (multifactorial) Liberación de enzimas (condrocito, sinovial)

Degradación matriz circundante Intento reparador (cualitativamente defectuoso)

Proliferación de condrocitos. síntesis de componentes de la matriz Predomino catabólico (MMP, serinoproteasas,...)

mucopolisac. ácidos, proteoglic., agua, desorganización matriz.

Fibrilación, ablandamiento, erosión y ulceración. Destrucción irreversible.

Reaccion inflamatoria sinovial Sinovitis crónica. Fagocitosis de productos de degradación. Liberación mediadores inflamación

Estimulación del hueso subcondral Remodelación ósea (osteofitos marginales, esclerosis, quistes)

Page 11: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

SynovialMembrane

AggrecanCollagen

Cartilage

Other proteases

PAPlasminogen

Pro-metalloproteases

Plasmin

Metalloproteases

ANABOLISM CATABOLISM

Subchondral boneCytokines/growth factors/eicosanoids

ProteasesCytokines

Growth factorsEicosanoids

Page 12: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

OSTEOARTHRITIS Proposed Hypotheses

Initiation of cartilage lossInitiation of cartilage lossand chondrocyte meta-and chondrocyte meta-bolism alterationsbolism alterations

Enhanced bone remodeling andEnhanced bone remodeling andosteoblast phenotype alterationsosteoblast phenotype alterations

Subchondral bone

Matrix degradation and fissures

Fibrillation

Cartilage erosion

Matrixdegradation

Modified from Clinical Symposia

Page 13: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

FACTORES DE RIESGO FACTORES DE RIESGO

Genéticos

Sexo

Edad

Raza

Obesidad

Laxitud articular

Alteraciones metabólicas

GENERALES

Anomalías congénitas

Traumatismos

Sobrecarga

articular:

Actividad

laboral

Actividad física

Defectos de alineación

Dismetrías

Deformidades

articulares

LOCALES

Page 14: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia
Page 15: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia
Page 16: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia
Page 17: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia
Page 18: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia
Page 19: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia
Page 20: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia
Page 21: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia
Page 22: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

CARTÍLAGO • Colágeno tipo II Propéptidos de proCol II Degradación de Colágeno II• Agrecano Epítopos de agrecano Síntesis/Degradación agrecano

Condroitín sulfato• Proteínas no Keratán sulfato Degradación POMC colágenas

MENISCO POMC Degradación POMCPequeños PG Degradación PG

SINOVIAL • Colágeno I y III Propéptidos proCol I y III Síntesis/Degradación Col I y IIIPéptidos Col I y III Síntesis hialuronanoHialuronano

• Proteínas no colágenas Metaloproteinasas de matriz Síntesis y secreción de MMP

e inhibidores de estromelisina Degradación POMCPOMC

HUESO • Colágeno tipo I Propéptidos de proCol I Síntesis/ Degradación Col IPéptidos de Col I Síntesis/Degradación BSP• Cross-links de 3-OH Piridina • Osteocalcina

• Proteínas no colágenas Sialoproteína ósea (BSP)Fosfatasa alcalina

SERUM POMCAc. Hialuronico

ORINA CTX-II

MARCADORES BIOLÓGICOSMARCADORES BIOLÓGICOS

Page 23: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTOTRATAMIENTO

Page 24: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTOTRATAMIENTO

“En la actualidad, no existe ningún tratamiento que cure la

artrosis”

Page 25: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

• Grado de control pobre/insatisfacción frecuente– Mala percepción de calidad de vida

61.7% refieren dolor a pesar del tto farmacológico Estudio SED. Català E. Eur J Pain 2002;6:133-140

• ¿Qué puede explicar la falta de efectividad?– Del paciente:

Desconocimiento del problema

Actitud: negacion, adherencia al tratamiento

– Del profesional:Desconocimiento o desconfianza de las GPC

Actitud: INERCIA CLÍNICA

– De la organizacion:

Tiempo de consulta / sobrecarga asistencial

Falta de trabajo en equipo

Falta de reconocimiento profesional / Feedback

TRATAMIENTOTRATAMIENTO

Page 26: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

• Enfermedades crónicas silentes o asintomáticas cuya evolución natural, mal controladas, llevan a una complicación grave.

• El tratamiento ha demostrado ser efectivo (GPC), previene o demora dichas complicaciones.

• ¿Cómo siendo la artrosis una enfermedad sintomática puede ocasionar inercia clínica?

– No tiene unos efectos mortales inmediatos, ni siquiera a largo plazo.– Condiciona la calidad de vida, más aún a medida que van envejeciendo. – Sin embargo, el dolor y la incapacidad que produce pueden llegar a ser

percibidos como «normales» por el paciente y el médico, «propias de la edad».

Inercia clínica: Inercia clínica:

TRATAMIENTOTRATAMIENTO

Page 27: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

EULAR guidelines – Jordan KM et al. Ann Rheum Dis 2003;62:1145–1155

No farmacológicasNo farmacológicas• Educación• Ejercicio• Plantillas• Aparatos ortopédicos• Pérdida de peso• Láser• Spa• Teléfono• Vitaminas/minerales• EM por ondas pulsadas• Ultrasonidos• ENET• Acupuntura• Nutrición• Remedios herbales

FarmacológicFarmacológicasas

• Paracetamol• AINE• Analgésicos

opiáceos• Hormonas sexuales• SYSADOA• Psicotrópicos• AINE tópicos• Capsaicina tópicaIntraarticularIntraarticulareses

• Corticoesteroides• Ácido hialurónico• Drenaje por

irrigación

QuirúrgicasQuirúrgicas• Artroscopia• Osteotomía• PUR• PTR

EM, estimulación electromagnética; ENET, estimulación nerviosa eléctrica transcutánea; SYSAD, fármacos de acción lenta en el tratamiento de la OA; PUR, prótesis unicompartimental de rodilla; PTR, prótesis tricompartimental de rodilla

TRATAMIENTOTRATAMIENTO

Page 28: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

Educación sobre medidas higiénicas

- Información sobre la enfermedad

- Normas básicas de protección articular

- Reposo funcional y ejercicio

Fisioterapia

Tratamiento farmacológico

Tratamiento quirúrgico

BASES DEL TRATAMIENTOBASES DEL TRATAMIENTO

(1A)(1A)(1A)(1A)

(1B)(1B)

(1B)(1B)

Page 29: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

1) Evitar obesidad

2) Evitar sobrecargas (trabajo más pesado con articulaciones más fuertes)

3) Enseñar al paciente a ser consciente de sus limitaciones

4) Potenciar las medidas de higiene postural

5) Practicar ejercicio (tonificar musculatura, reforzar músculos que actúan sobre articulación afecta)

6) Potenciar ejercicio en descarga (sentado, en el agua)

7) Evitar marchas prolongadas por terreno irregular

8) Evitar deportes que requieran un esfuerzo intenso, choques, etc

9) Evitar subir y bajar escaleras innecesariamente (artic de EEII)

10) Utilizar calzado adecuado si hay afectación de los miembros inferiores, cama alta y potenciar el uso del bastón (permite una mayor movilidad, favorece la descarga y, por tanto, disminuye el dolor y el número de caídas)

NORMAS BÁSICAS DE PROTECCIÓN ARTICULARNORMAS BÁSICAS DE PROTECCIÓN ARTICULAR

EDUCACIÓN SOBRE MEDIDAS HIGIÉNICASEDUCACIÓN SOBRE MEDIDAS HIGIÉNICAS

(1B)(1B)

Page 30: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

EDUCACIÓN EDUCACIÓN SOBRESOBRE MEDIDAS HIGIÉNICAS MEDIDAS HIGIÉNICAS

“Los pacientes pueden mejorar hasta un 20 - 30% más si a las

medidas farmacológicas habituales se les añade un programa de

educación sobre medidas higiénicas”

“Los pacientes pueden mejorar hasta un 20 - 30% más si a las

medidas farmacológicas habituales se les añade un programa de

educación sobre medidas higiénicas”

Alivio sintomático

(A)(A)

Page 31: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TERMOTERAPIA TERMOTERAPIA (calor, frío)

ELECTROTERAPIA ELECTROTERAPIA (TENS, estimulación muscular)

EJERCICIO: CINESITERAPIA EJERCICIO: CINESITERAPIA

HIDROTERAPIA - BALNEOTERAPIAHIDROTERAPIA - BALNEOTERAPIA

LASERLASER

MAGNETOTERAPIAMAGNETOTERAPIA

ULTRASONIDOSULTRASONIDOS

TERAPIA POR TRACCIÓN TERAPIA POR TRACCIÓN (mecánica, manipulaciones)

ORTESISORTESIS

VENDAJE FUNCIONALVENDAJE FUNCIONAL

ACUPUNTURAACUPUNTURA

FISIOTERAPIA ARTROSISFISIOTERAPIA ARTROSIS

(B)(B)

(B)(B)

(B)(B)

(C)(C)

(C)(C)

Page 32: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

FISIOTERAPIA ARTROSISFISIOTERAPIA ARTROSIS

Climent Barberá JM. La evidencia de la terapia no farmacológica en la artrosis. Rev Esp Reumatol. 2005;32(1):8-12

Jordan KM, Arden NK, Doherty M, Bnnwarth B, Bijlsma JWJ, et al. EULAR recommendations 2003: an evidence based approach to the management of knee osteoarthritis report of a Task Force of the Standing Committee for International Clinical STUDIES Including Therapeutic Trials (ESCISIT). Ann Rheum Dis. 2003;62:1145-55

Page 33: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

Educación sobre medidas higiénicas

Fisioterapia

Tratamiento farmacológico

Tratamiento quirúrgico

Educación sobre medidas higiénicas

Fisioterapia

Tratamiento farmacológico

Tratamiento quirúrgico

BASES DEL TRATAMIENTOBASES DEL TRATAMIENTO

Page 34: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FARMACOLÓGICOTRATAMIENTO FARMACOLÓGICO

1)1) ACCIÓN ACCIÓN SINTOMÁTICA RÁPIDASINTOMÁTICA RÁPIDA

2)2) ACCIÓN ACCIÓN SINTOMÁTICA LENTASINTOMÁTICA LENTA

(SYSADOA)(SYSADOA)

3)3) MODIFICADORES DEL CURSOMODIFICADORES DEL CURSO DE LA DE LA

ENFERMEDAD (DMOAD)ENFERMEDAD (DMOAD)

1)1) ACCIÓN ACCIÓN SINTOMÁTICA RÁPIDASINTOMÁTICA RÁPIDA

2)2) ACCIÓN ACCIÓN SINTOMÁTICA LENTASINTOMÁTICA LENTA

(SYSADOA)(SYSADOA)

3)3) MODIFICADORES DEL CURSOMODIFICADORES DEL CURSO DE LA DE LA

ENFERMEDAD (DMOAD)ENFERMEDAD (DMOAD)

Page 35: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FARMACOLÓGICOTRATAMIENTO FARMACOLÓGICO

Paracetamol

AINEs clásicos

AINEs inhibidores selectivos de la COX-2

Metamizol

Analgésicos opioides

Terapia local

1) ACCIÓN SINTOMÁTICA RÁPIDA1) ACCIÓN SINTOMÁTICA RÁPIDA

Page 36: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FARMACOLÓGICOTRATAMIENTO FARMACOLÓGICO

PARACETAMOLPARACETAMOL (1A)(1A)

Fármaco de primera elección (terapia de inicio) para el tto

del dolor artrósico leve-moderado (por eficacia, tolerancia y coste)

Dosis: 1g cada 6-8 horas (hasta 4g/d);

No tiene actividad antiinflamatoria

Posibilidad de combinaciones (AINE, opiáceos)

Mejor perfil de efectos secundarios; son muy poco

frecuentes.

Hepatotoxicidad en sobredosis.

de transaminasas en adultos sanos con 4g/día (relev. clínica

desconocida).

Riesgo GI (ulcera, perforación, sangrado) a dosis > 3 g/d.

Ojo!! contenido en sodio:

http://www.cedimcat.info/html/es/dir2456/doc10990.html

NNT 2-8

Rahme E;AmJGastroe 2008

Page 37: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FARMACOLÓGICOTRATAMIENTO FARMACOLÓGICO

Indicado después del fracaso de paracetamol y terapia no farmacológica

En casos de artrosis moderada-severa comenzar con AINE

Pincus t et al. A randomized, double-blind, crossover clinical trial of diclofenac plus

misoprostol versus acetaminophen in patients with osteoarthritis of the hip or knee. Arthritis Rheum 2001; 44: 1587-98

La vía oral es la vía de elección

Hay muchos AINEs en el mercado. Familiarizarse con unos pocos.

No existen evidencias para recomendar que AINE es más eficaz.

Gran variabilidad interindividual.Sulindac y nabumetona tendrían menos toxicidad renal.Ibuprofeno, diclofenaco, nabumetona, celecoxib, etoricoxib pueden administrarse conjuntamente con anticoagulantes orales.

ANTIINFLAMATORIOS NO ESTEROIDEOS (AINE)ANTIINFLAMATORIOS NO ESTEROIDEOS (AINE)

Watson MC, Brookes ST, Kirwan JR, Faulkner A. Non-aspirin, non-steroidal anti-inflammatory drugs for treating osteoarthritis of the knee (Cochrane Review). The Cochrane Library, Issue 3, 2004. Chichester, UK: John Wiley & Sons, Ltd.

(1A)(1A)

Page 38: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FARMACOLÓGICOTRATAMIENTO FARMACOLÓGICO

AINES Y HEMORRAGIA DIGESTIVA“Drug Safety 2004; 27(6): 411-420”“Butlletí groc vol. 17, nº 3. Junio 2004”

• La HDA es un efecto adverso grave y frecuente de los AINEs.

• Incidencia: 401 casos por millón de personas y año• Más de la mitad mayores de 65 años

• El riesgo de HDA depende sobretodo del fármaco y de la dosis utilizada

• Riesgo alto: ketorolaco, piroxicam, indometacina, ketoprofeno, naproxeno y AAS

• Riesgo intermedio: nimesulida, meloxicam y rofecoxib• Riesgo modesto: aceclofenaco, ibuprofeno y diclofenac (fármacos de referencia en la práctica clínica, a la menor dosis eficaz)

TOXICIDAD GASTROINTESTINAL INDUCIDA POR AINETOXICIDAD GASTROINTESTINAL INDUCIDA POR AINE

Page 39: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FARMACOLÓGICOTRATAMIENTO FARMACOLÓGICO

TOXICIDAD GASTROINTESTINAL INDUCIDA POR AINETOXICIDAD GASTROINTESTINAL INDUCIDA POR AINE La mayor parte de los pacientes que experimentan complicaciones GI estaban asintomáticos previamente

Sin historia de dispepsia antes del episodio agudo

Con historia de dispepsia antes del episodio agudo

Adaptado de Armstrong CP, Blower AL. Gut 1987;28:527-532

El riesgo es máximo al comienzo de la terapia y sigue siendo mayor durante ésta.

Hernández-Díaz y García Rodríguez. Arch Intern Med 2000;160:2093−2099

Page 40: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FARMACOLÓGICOTRATAMIENTO FARMACOLÓGICO

Profilaxis:

- Misoprostol 800 μg/d (efectos adversos G-I:

diarreas)

- Inhibidores bomba protones: Omeprazol

20mg/d

TOXICIDAD GASTROINTESTINAL INDUCIDA POR AINETOXICIDAD GASTROINTESTINAL INDUCIDA POR AINE

(1A)(1A)

> 60 años (sobretodo mayores de 75 años)Antecedentes de enfermedad ulcerosa o sangrado gastrointestinal altoUso concomitante de corticoides, anticoagulantes, antiagregantes plaquetariosDosis AINE > 2(Consumo de alcohol y tabaco)

FACTORES DE RIESGO DE FACTORES DE RIESGO DE HDAHDA

RR

5-64-5

5-15

10

Page 41: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FARMACOLÓGICOTRATAMIENTO FARMACOLÓGICO

INHIBIDORES SELECTIVOS DE LA COX-2 (COXIB)INHIBIDORES SELECTIVOS DE LA COX-2 (COXIB)

Celecoxib (200mg/12h-24 h.)Rofecoxib (12’5-25mg/12h-24 h.) RETIRADO (Set 2004)

PRIMERA GENERACIÓN

SEGUNDA GENERACIÓN

Valdecoxib RETIRADO Parecoxib (vía parenteral) Etoricoxib (60,90,120mg/d)Lumiracoxib NO COMERCIALIZADO EN ESPAÑA

Dirk O. Stichtenoth and Jürgen C. Frölich.The Second Generation of COX-2 Inhibitors What Advantages Do the Newest Offer?. Review article. Institute of Clinical Pharmacology, Medizinische Hochschule Hannover, Hannover, Germany. Drugs 2003; 63 (1): 33-45

Page 42: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FARMACOLÓGICOTRATAMIENTO FARMACOLÓGICO

Meta-análisis (Estudios APPROVE, APC, MEDAL).

Variable de estudio: Riesgo cardiovascular de tipo atero-trombótico de los AINEs tradicionales.

Resultado: posible aumento moderado del riesgo de episodios átero-trombóticos para algunos antiinflamatorios clásicos, especialmente cuando se utilizan a dosis altas y de forma continuada.

www.agemed.es/profesionales/farmacovigilancia

AEMPS (Agencia Española de Medicamentos y Productos Sanitarios)EMEA (Agencia Europea de Evaluación de Medicamentos)

EVALUACIÓN SEGURIDAD AINEs. NOTA INFORMATIVA (Oct. 2006)EVALUACIÓN SEGURIDAD AINEs. NOTA INFORMATIVA (Oct. 2006)

Page 43: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FARMACOLÓGICOTRATAMIENTO FARMACOLÓGICO

AEMPS (Agencia Española de Medicamentos y Productos Sanitarios)EMEA (Agencia Europea de Evaluación de Medicamentos)

EVALUACIÓN SEGURIDAD AINEs. NOTA INFORMATIVA (Oct. 2006)EVALUACIÓN SEGURIDAD AINEs. NOTA INFORMATIVA (Oct. 2006)

Diclofenaco: se ha asociado a un mayor riesgo átero-trombótico, equiparable a dosis de 150 mg/día a etoricoxib (Estudio MEDAL).

Ibuprofeno: Dosis 2.400 mg/día. Mayor riesgo.

Dosis 1.200 mg/día. No incremento del riesgo.

Naproxeno: Dosis 1.000 mg/día. Menor riesgo átero-trombótico respecto a COXIBs. Mayor riesgo gastro-intestinal respecto a diclofenaco e ibuprofeno.

Otros AINEs: Datos limitados o inexistentes por menor utilización.

Page 44: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FARMACOLÓGICOTRATAMIENTO FARMACOLÓGICO

TOXICIDAD GASTROINTESTINAL INDUCIDA POR AINETOXICIDAD GASTROINTESTINAL INDUCIDA POR AINE

• Complicaciones del tracto GI superior:– Bien conocidas– Ampliamente estudiadas

• Complicaciones del tracto GI inferior:– Peor conocidas– No bien entendidas– Poco estudiadas

Laine L et al. Aliment Pharmacol Ther 2006;24:751-767

Page 45: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FARMACOLÓGICOTRATAMIENTO FARMACOLÓGICO

TOXICIDAD GASTROINTESTINAL INDUCIDA POR AINETOXICIDAD GASTROINTESTINAL INDUCIDA POR AINE

Hospitalizaciones debidas a complicaciones GI en España durante la última década

Lanas A et al. Am J Gastroenterol, en prensa

Page 46: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

Estrategia para reducir los episodios adversos de Estrategia para reducir los episodios adversos de AINE/COX-2AINE/COX-2

?AINE?

+ IBPEVITAR AINE

O COX-2

AINE

NaproxenNSAID+IBP

COX-2COX-2 + IBP

AINENSAID+IBP

COX-2COX-2 + IBP

ALTO*

BAJO Riesgo gastrointestinalAdaptado de Lanas y Hunt. Annals of Medicine 2006;38:415-428. *Las Directrices de la Asociación norteamericana del Corazón definen los pacientes con riesgo de episodios CV como con riesgo CV en 10 años ≥10%. Hayden et al. Ann Intern Med 2002;136:161-172**Los pacientes de alto riesgo son los que han padecido ya úlceras hemorrágicas con una tasa estimada de complicaciones del tracto GI inferior de >28,8 casos por 100 años paciente. Laine et al. Gastroenterology 2002;123:1006-1012

Rie

sgo

card

iovasc

ula

r

Page 47: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FAMACOLÓGICOTRATAMIENTO FAMACOLÓGICO

TRAMADOLTRAMADOL

Efectivo para el dolor moderado a severo de la artrosis como tto. crónico o a demanda. Asociado o no a paracetamol o AINE.Cuando fracasan o no pueden administrarse AINE o paracetamol.Dosis: 50-100 mg/6-8h / formulas retardTitulación de dosis (intolerancia)Tiene una incidencia más baja de estreñimiento que otros opioides

ANALGÉSICOS OPIOIDESANALGÉSICOS OPIOIDES

(1A)(1A)

Tramadol for osteoarthritis: a systematic review and metaanalysis.Cepeda MS, Camargo F, Zea C, Valencia L.J Rheumatol. 2007 Mar;34(3):543-55. Review.

Page 48: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FAMACOLÓGICOTRATAMIENTO FAMACOLÓGICO

ANALGÉSICOS TÓPICOSANALGÉSICOS TÓPICOS

AINE TÓPICOSAINE TÓPICOS (1B)(1B)

Jinying Lin,Weiya Zhang, Adrian Jones, Michael Doherty. Efficacy of topical non-steroidal anti-inflammatory drugs in the treatment of osteoarthritis: meta-analysis of randomised controlled trials. BMJ 2004;329;324; doi:10.1136/bmj. 38159.639028.7C. Originally published online 30 Jul 2004.

2º meta-analisis sobre AINE tópicos (1º en 1988)Alternativa eficaz en dolor leve-moderado (rodillas, manos)Eficacia en primeras 3-4 semanasNingún AINE tópico es superior a otroIncidencia anual 2-4% de ulcus y complicaciones G-I (riesgo x 4)

Page 49: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FAMACOLÓGICOTRATAMIENTO FAMACOLÓGICO

Page 50: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FAMACOLÓGICOTRATAMIENTO FAMACOLÓGICO

CAPSAICINACAPSAICINA

Lorna Mason, R Andrew Moore, Shenena Derry, Jayne E Edwards, Henry j McQuay. Systematic review of topical capsaicin for the treatment of chronic pain. BMJ 2004;328;991

(1A)(1A)

6 eecc a doble ciego, controlados con placeboMejora dolor moderado y funcionalidad en gonartrosis1/3 presentaron efectos adversos locales

NNT 5-7

Page 51: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FAMACOLÓGICOTRATAMIENTO FAMACOLÓGICO

Indicación: situaciones de dolor intenso que no han respondido a la terapia convencional, con imp inflamación o derrame articular

• Utilizar preferentemente un esteroide de vida media larga• Hexacetonido de triamcinolona superior a betametasona• No mas de 3-4 infiltraciones en un año.• Duración efecto de 2-4 semanas hasta 3 meses.• Cuidado con los efectos secundarios sistémicos (DM,...)

ESTEROIDES INTRAARTICULARESESTEROIDES INTRAARTICULARES

Bruce Arroll, Felicity Goodyear-Smith. Corticosteroid injections for osteoarthritis of the knee: meta-analysis. BMJ 2004;328;869.doi:10.1136/ bmj. 38039.573970.7C; originally published online 23 Mar 2004;

(1A)(1A)

NNT 1.3-3.5 (rodilla)

Page 52: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FAMACOLÓGICOTRATAMIENTO FAMACOLÓGICO

2) ACCIÓN SINTOMÁTICA LENTA2) ACCIÓN SINTOMÁTICA LENTA

SYSADOA = Symptomatic Slow Acting Drug for Osteoarthritis

- SULFATO DE GLUCOSAMINA - CONDROITIN SULFATO- DIACEREINA- ACIDO HIALURÓNICO (intraarticular)

3) MODIFICADORES CURSO ENFERMEDAD3) MODIFICADORES CURSO ENFERMEDAD

DMOAD = Diseases Modifyng Osteoarthritis Drugs

Page 53: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FAMACOLÓGICOTRATAMIENTO FAMACOLÓGICO

SULFATO DE GLUCOSAMINASULFATO DE GLUCOSAMINA

CONDROITIN SULFATOCONDROITIN SULFATO

Inicio de acción lento Efecto remanente (4 semanas) Eficacia analgésica para artrosis de rodilla leve-moderada Buen perfil de seguridad Asociación de SYSADOA controvertida Evidencia científica insuficiente para considerarlos DMOAD

Estudio GAIT: - No diferencia con placebo de SG, CS, SG+CS a 6 m - Mejoría sintomática en subgrupo de pacientes con gonartrosis moderada-severa

Inicio de acción lento Efecto remanente (4 semanas) Eficacia analgésica para artrosis de rodilla leve-moderada Buen perfil de seguridad Asociación de SYSADOA controvertida Evidencia científica insuficiente para considerarlos DMOAD

Estudio GAIT: - No diferencia con placebo de SG, CS, SG+CS a 6 m - Mejoría sintomática en subgrupo de pacientes con gonartrosis moderada-severa

Clegg,DO, Reda,DJ, Harris,CL, Klein,MA, O'Dell,JR, Hooper,MM, et al. Glucosamine, chondroitin sulfate, and the two in combination for painful knee osteoarthritis. N Engl J Med 2006;354:795-808.

(1A)(1A)

Page 54: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

Inhibidor de la IL-1ßInicio de acción lento. Efecto máximo a la 4º-6ª semana. Efecto remanente (2-3 meses)Dosis: 50 mg dos veces al día.Efectos secundarios frecuentes gastrointestinales (diarrea)

Eficacia sintomática superior a placebo en artrosis de rodilla, hay menos evidencia para coxartrosisFaltan estudios

DIACEREÍNADIACEREÍNA

TRATAMIENTO FAMACOLÓGICOTRATAMIENTO FAMACOLÓGICO

Rintelen,B, Neumann,K, Leeb,BF. A meta-analysis of controlled clinical studies with diacerein in the treatment of osteoarthritis. Arch Intern Med 2006;166:1899-906.

(1A)(1A)

Page 55: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

TRATAMIENTO FAMACOLÓGICOTRATAMIENTO FAMACOLÓGICO

ÁCIDO HIALURÓNICOÁCIDO HIALURÓNICO

Page 56: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

ALGORITMO TERAPEUTICOALGORITMO TERAPEUTICO

1º ESCALON1º ESCALON1º ESCALON1º ESCALON

2º ESCALON2º ESCALON2º ESCALON2º ESCALON

3º ESCALON3º ESCALON3º ESCALON3º ESCALON

4º ESCALON4º ESCALON4º ESCALON4º ESCALON

PARACETAMOL Si derrame articular:AINE TOPICO Artrocentesis + cortic

PARACETAMOL Si derrame articular:AINE TOPICO Artrocentesis + cortic

AINE (COX2)

AINE (COX2)

OPIACEOS: TRAMADOL SYSADOA

OPIACEOS: TRAMADOL SYSADOA

TRATAMIENTO QUIRURGICOTRATAMIENTO QUIRURGICO

Tengo Artrosis ¿Qué puedo hacer?. semFYC 2009

MEDIDAS

NO

FARMACO-LÓGICAS

http://www.oarsi.org/pdfs/part_III_changes_in_evidence2010.pdf

Page 57: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

Muchas gracias por su atención

Page 58: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

EVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONALEVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONAL

Escala analógico visual (EAV)

Índice algofuncional de

Lequesme

Cuestionario WOMAC

Cuestionario HAQ, SF12

Page 59: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

EVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONALEVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONALEscala Analógico-visual (EAV)

Page 60: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

EVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONALEVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONALEscala Analógico-visual (EAV)

Page 61: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

EVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONALEVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONAL

Indice algo funcional de Lequesne: Rodilla

Page 62: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

EVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONALEVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONAL

Indice algo funcional de Lequesne: Cadera

Page 63: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

EVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONALEVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONAL

Indice algo funcional de Lequesne: Mano

Page 64: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

EVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONALEVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONAL

Cuestionario WOMAC(The Western Ontario and McMaster

Universities)

Page 65: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

EVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONALEVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONAL

Calidad de vida (HAQ)

Page 66: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

SF 12EVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONALEVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONAL

SF 12

Page 67: Col·labora: e-actualizació 2010 Organitza: Actualització breu de l'artrosi: de l’epidemiologia al tractament Dr.Jaume Claramunt Mendoza Metge de Familia

EVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONALEVALUACIÓN CLINICO-FUNCIONAL

SF 12