Çoklu ortam uygulamalarinin kuramsal temellerİ

ÇOKLU ORTAMUYGULAMALARININ

KURAMSAL TEMELLERİ

Nurdan SARIKAYAİbrahim SAPMAZ Eray ÇİLTuğrul YILMAZ

Çoklu ortam kavramı1

Çoklu ortamla öğrenmenin bilişsel kuramı2

Çoklu ortamla öğrenmede tasarım ilkeleri3

Çoklu ortamla öğrenmede kullanılan yaygın formatlar

4

Çoklu ortam uygulamalarının kuramsal temelleri

5

Ünitenin Amaçları

Çoklu Ortam Uygulamalarının Kuramsal Temelleri

1

1

Çoklu ortam kavramının

açıklayabilecek

2Çoklu ortamla

öğrenmenin bilişsel kuramını

tartışabilecek

3

Çoklu ortamla tasarım ilkelerini sıralayabilecek

4Eğitsel yazılım

türlerini sıralayıp yapısını

açıklayabilecek

5

Eğitsel yazılımın kullanım alanlarını

açıklayabilecek

6Eğitsel yazılımın

türlerini ve sınırlılıkların

belirleyebilecek

Çoklu Ortam Kavramı


1

Brooks (1997)’a göre; film, slayt, müzik ve ışıklandırma gibi birkaç ortamın özellikle eğitim veya eğlence amacıyla kullanımı olarak tanımlanmıştır.

Schwartz ve Beichner (1999) ‘a göre; farklı ortam formlarının birlikte kullanılması olarak açıklamaktadır.

Alessi ve Trollip (2001); çoklu ortamın, metin, sözel anlatım, çizim, fotoğraf, müzik, animasyon ve sesli/sessiz video içerdiğini söylemektedir.



1

Jonassen, Howland, Moore ve Marra (2003)’ e göre; iletişim sürecinde birden fazla ortamın bütünleştirilerek sunulmasıdır.

Mayer (2009)’a göre; sözcüklerin ve görsellerin sunum materyalinde kullanılması anlamına gelmektedir.

Horton (2000)’e göre; metin, resim, ses ve hareketli resimlerin tek bir sayfada bir araya getirilmesidir.



1

Bilgi, sözel semboller ve resimlerle birlikte sunulduğunda, sadece özel sembollerle sunulduğundan daha etkili bir öğrenme sağlanır.

Bir çoklu ortamda bireyin anlamlı öğrenmesi, onun fiziksel etkinliklerinden çok bilişsel etkinliklerine bağlıdır.

Örneğin: herhangi bir konuşma ya da hikâye anlatma etkinliği, bilgisayar ekranındaki yazı ya da ses efekti, kitaptaki yazılı metin gibi öğelerin hepsi birer özel semboldür. Resimlerden kasıt ise çizimler, grafikler, haritalar, hareketli resimler, animasyonlar, videolar gibi tüm görsel öğelerdir.



1

Mayer (2009)’ ın yapmış olduğu bu tanım, bütün çoklu ortam uygulamalarını kapsayacak genişliktedir ve materyallerin hem görsel hem de sözle biçimde sunulduğu teknolojiyi ifade etmektedir.

Bu tanımlardan yola çıkarak; Çoklu ortam, düz metin yanında, sesin, durağan ve hareketli resimlerin, animasyonların, grafik, tablo vb. formların birden fazlasının, etkili, verimli ve çekici bir bilgi sunumu için bilgisayar ortamında birlikte işe koşulması olarak tanımlanabilir.


2

Çoklu Ortamla Öğrenmenin Bilişsel Kuramı2

Çoklu ortamla öğrenmenin bilişsel kuramı, insanların bilgiyi nasıl işledikleri ve nasıl öğrendikleri ile ilgilidir.

Bir çoklu ortam mesajı oluşturacak kişi, insan zihninin nasıl çalıştığı konusunda bilgi sahibi olmalıdır.

Çoklu ortamla öğrenmenin bilişsel kuramına göre, tek kanal üzerinden sınırsız enformasyonun aktarıldığı ve öğrenenin pasif olduğu durumlar insanın öğrenme yapısına uygun değildir.



Sözcük

Resim

Kulaklar

Gözler

Sesler Sözel

imgeler GörselÖnbilgiler

Çoklu ortam sunumu

Duygusal kayıt

Seçilen Sözcükler

Seçilen Sözcükler

Düzenlenen Sözcükler

Düzenlenen İmgeler

Çalışan bellek

Bütünleştirme

Uzun süreli bellek

Şekil 1.1. Çoklu ortamla öğrenmenin bilişsel modeli


2


Duyusal Bellek1

Resimler ve sözcükler, dış dünyadan gözler ve kulaklar ile algılanarak duyusal belleğe aktarılır. Duyusal bellek, resimler ve yazılı metinlerin görsel imgelerini alarak kısa bir süre için işitsel-duyusal bellekte tutulmasına olanak verir.

Resimlerden gözlere doğru çizilen ok, gözler aracılığıyla algılanan resimleri; Sözcüklerden kulaklara doğru olan ok, kulaklar aracılığı ile algılanan sesli metinleri, gözlere doğru olan ok da yine gözler aracılığıyla algılanan yazılı metinleri temsil etmektedir.


2


Çalışan Bellek2

Çalışan bellek, çoklu ortamla öğrenmenin en önemli bileşenidir. Çalışan bellek, bilgilerin geçici olarak tutulduğu ve bilinçli olarak manipüle edildiği bölümdür.

Çalışan belleğe sol taraftan, resimlerin görsel imgeleri ve sözcüklerin işitsel imgelerinden oluşan ham bilgiler girmektedir. Bu, görsel ve işitsel yöntem olarak tanımlanan iki farklı duyusal yöntemi açıklamaktadır.


2


Çalışan Bellek2

Çalışan belleğin sağ tarafı ise, çalışan bellekte oluşturulan bilgiyi temsil etmektedir. Bu, görsel ve sözel olarak tanımlanan iki farklı gösterim yöntemini belirlemektedir.

Seslerden görsel imgelere doğru olan ok, bir sesin görsel bir imgeye zihinsel dönüşümünü göstermektedir. Görsel imgelerden seslere doğru olan ok ise, bir görselin işitsel bir imgeye dönüşümünü belirtmektedir.


2


Uzun Süreli Bellek3

Uzun süreli bellek ise, kişini bilgi deposunu belirtmektedir.Çalışan belleğin aksine uzun süreli bellek, daha uzun süreli ve büyük bilgi yığınlarını depolayabilir.

Uzun süreli belekten çalışan belleğe doğru olan ok, uzun süreli bir bellekteki bir materyal hakkında düşünmek için öncelikle bu bilginin çalışan belleğe getirilmesi gerektiğini göstermektedir.


2


1

İki Kanal

2

Sınırlı Kapasite

3

Aktif İşleme

Çoklu ortamla öğrenmenin bilişsel kuramı;

varsayımlarına dayanmaktadır.


2


Çoklu ortamla öğrenmenin bilişsel kuramı varsayımları;

Varsayım Tanım Makale

İki kanalİnsanlar görsel ve işitsel enformasyonu işlemek için ayrı kanallara sahiptir.

Paivio,1986Baddakey, 1992

Sınırlı kapasite

Her kanalın birim zamanda işleyebileceği enformasyon miktarı sınırlıdır.

Baddaley,1992 Chandler ve Sweller

Aktif İşleme

İnsanlar, ilgili enformasyona ulaşarak seçilen enformasyonu ilgili zihinsel yapılar ile organize eder ve önceki zihinsel yapılar ile bütünleştirerek aktif öğrenirler.

Mayer2008 Wittrock,1989



İki Kanal VarsayımıA

İki kanal varsayımına göre, görsel ve işitsel materyaller ile sunulan bilgileri işlemek için insan zihni iki ayrı kanalı kullanmaktadır.

Sözcük

Resim

Kulaklar

Gözler

Sesler Sözel

imgeler Görsel

Önbilgiler

Şekil 1.2. İki kanal varsayımı (işitsel/sözel kanal)


2


İki Kanal VarsayımıA

Sözcük

Resim

Kulaklar

Gözler

Sesler Sözel

imgeler Görsel

Önbilgiler

Şekil 1.3. İki kanal varsayımı (görsel/resimsel kanal)

Enformasyon gözler tarafından alındığında , (gösterim, benzeşim, video veya ekran metni gibi) bilgi görsel kanalda, kulaklar tarafından alındığında ise (seslendirme gibi) bilgi işitsel kanalda işlenmeye başlar.


2


İki kanal arasındaki farklılıkların kavramsallaştırılabilmesi için iki yol vardır. Birincisi duyusal biçim, ikincisi de gösterim biçimi yaklaşımıdır.

Duyusal biçim yaklaşımı, sunulan materyalin gözler ile mi (resimler, video, animasyon veya basılı metinler) yoksa kulaklar ile mi (seslendirilen sözcükler veya arka plan sesleri) alınarak işlenmeye başladığı ile ilgilidir.

Duyusal biçim yaklaşımına göre, bir kanal görsel olarak sunulan materyali, diğer kanal ise işitsel olarak sunulan materyali işlemektedir.


2


Gösterim biçimi yöntemi, materyal içinde sunulan uyarıcının, sözlü mü (seslendirilen veya basılı sözcükler gibi) yoksa sözsüz mü (resimler, video, animasyon, arka plan sesi gibi)olduğu ile ilgilidir.

Gösterim biçimi yaklaşımına göre, bir kanal sözel materyali işlerken diğer kanal resimli materyali ve sözsüz sesleri işlemektedir.


2


Sınırlı Kapasite VarsayımıB

Çoklu öğrenmenin bilişsel teorisinde ikinci varsayım, her kanalın birim zamanda işleyebileceği enformasyon miktarının sınırlı olmasıdır.

Bilişsel kapasiteyi ölçmek amacıyla yapılan hafıza genişlik testlerinde, her ne kadar bireysel farklılıklar olsa da, bireyin ortalama hafıza genişliğinin yaklaşık olarak 5 ile 7 birim arasında olduğunu söylemektedir.


2



Örneğin, basamak genişlik testinde farklı basamakta sayılar saniyede bir sayı olacak şekilde okunur (8-7-5-3-9-6-4) ve bu sayıların aynı sırada geri söylenmesi istenir. Yanlış yapılmadan söylenen en uzun basamaklı sayının basamağı, bireyin basamak için hafıza genişliği olarak kabul edilir.

Aynı şekilde, bireye saniye başına bir çizim gösterilerek (ay, kalem, tarak, elma, sandalye, kitap vb.) bu çizimlerin sırası ile geri sayması istendiğinde, bireyin yanlış yapmadan saydığı en uzun liste, bireyin resim için hafıza genişliği olarak kabul edilir.




Kısa süreli belleğin zaman ve depolayabildiği veri açısından sınırlı bir kapasiteye sahip olması (Zhang ve Wang, 1998), çoklu ortam materyalinin öğrenende bilişsel yük miktarını artırmayacak şekilde tasarlanmasını zorunlu kılmaktadır.

Bilişsel yük, kısa süreli bellekte bir kere de gerçekleşen zihinsel etkinlikler bütünüdür. (Akkoyunlu ve Yılmaz, 2005).


2



Bilişsel yükü etkileyen en önemli faktör ise dikkat gerektiren nesnelerin/birimlerin sayısıdır (Cooper,1998).

Her ne kadar kısa süreli belleğin saklayacağı bilginin miktarı sınırlı olsa da, kısa süreli belleğini birim olarak artırmak olanaklıdır.

Gruplama, işlemsel bilgilerin otomasyonunu sağlama ve sürekli tekrar yapma (Wilson, 1995) bunun için kullanılabilecek farklı stratejiler arasında sayılabilir.


2



Sweller (1999) ve Chandler (1994)öğrenme esnasında bilişsel yükün içsen ve dışsal nedenlerden kaynaklandığını açıklamıştır.

İçsel bilişsel yük, materyalin sahip olduğu eleman sayısı ve bu elemanlarını birbirlerini etkileme biçimleri gibi materyalin doğasından kaynaklanan zorluklardır.

Materyal içinde kullanılan bir öğe sayısı arttıkça ve öğelerin birbirleri ile olan ilişkisi karmaşıklaştıkça içsel bilişsel yük artar.


2



Dışsal bilişsel yük, materyalde kullanılan öğelerin düzenlenme biçimine ve materyalin tasarımına bağlıdır.

Materyal ile verilecek olan öğretimsel mesaj, üzerinde çok düşünülmeden tasarlandığında öğrenenler ilgisiz veya verimsiz bilişsel işlemler üzerinde duracaktır.

Mesajın iyi tasarlanması ise, dışsal bilişsel yükün düşmesini sağlayabilecektir.


2


Aktif İşleme VarsayımıC

Aktif işleme varsayımı, insanların deneyimlerinin tutarlı bir zihinsel gösterimini oluşturabilmeleri için bilişsel sürece aktif olarak katılmasını belirtir.

Mayer (2001)’e göre bu aktif bilişsel işlemler dikkat çekme, gelen bilgilerin organize edilmesi ve yeni bilgilerin var olanlar bütünleştirilmesidir. Bu bilişsel süreçleri yaşayan insanlar da aktif işlemciler olarak tanımlanmaktadır.


2



Aktif işlemci, kendi biliş yapısının ve öğrenme özelliklerinin farkında olarak yürütücü biliş ve yürütücü kontrol sistemini kullanan bilgi edinimde sorumluluk sahibi ve etkin bir bireydir (Senemoğlu, 1997).

Aktif öğrenme, öğrenenin yeni bilgiyi bilişsel süreçlerden geçirmesiyle gerçekleşir. Aktif bilişsel işlemlerin çıktısı, birbirleri ile bağlantılı zihinsel yapıların oluşturulmasıdır. Bu nedenle aktif öğrenme bir model oluşturma süreci olarak da görülebilir (Mayer, 2001).


2


Aktif İşleme VarsayımıCZihinsel Yapıları oluşturmada kullanılan yaklaşımlar

Adı Tanım Gösterimi ÖrnekSüreç Neden- sonuç ilişkilerini

açıklamaAkış diyagramları

Kulağın nasıl çalıştığının açıklanması

Karşılaştırma İki veya daha çok öğenin farklı boyutlarda karşılaştırılması

Matrix Yaklaşımları öğrenen ve öğretici açısından karşılaştırılması

Genelleme Olayların listelenmesi Dallanan ağaç Bir hastalığın kanıtlarla sunulması

Listeleme Olayların listelenmesi Liste Çoklu ortam tasarım ilkelerinin listelenmesi

Sınıflama Bir alana ait küme ve alt kümelerin çözümlenmesi

Hiyerarşi Canlıların sınıflandırılması


2



Öğrenenler, bu yaklaşımları kullanarak bilgileri yapılandırabilir ve öğrenme sürecine aktif olarak katılabilirler.

Ancak öğrenenlerin gelen bilgileri süreçlerden geçirebilmesi için yeni bilginin sunulduğu çoklu ortam tasarımı ürünün şu özellikleri içermesi gerekir;

• Sunulan materyal tutarlı yapıya sahip olmalıdır. • Sunulan mesaj, öğrenenlere yapıyı nasıl oluşturacaklarına ilişkin rehberlik yapmalıdır.


2



Öğrenenler, çoklu öğrenme ortamlarında bilgiyi yapılandırarak ve aktif örenme sağlamak için başlıca üç işlem gerçekleştirirler;

1. İlgili materyalin seçilmesi 2. Seçilen materyalin düzenlenmesi 3. Seçilen materyaller ile var olan bilgilerin

bütünleştirilmesi



Aktif İşleme VarsayımıCAktif öğrenmenin bilişsel işlemleri

İsim Tanım ÖrnekSeçme Öğrenenin; çoklu ortam mesajı içinde ilgili

sözcük ve resimlerle sözcük ve imge tabanı oluşturmak için dikkat göstermesi.

Öğrenmenin, seslendirilen bir animasyonda her adımdaki sözcük ve resimlere dikkat etmesi

Düzenleme Öğrenmenin; seçilen sözcükler arasındaki resimler arasındaki tutarlı görsel modeller oluşturmak için iç bağlantılar kurması.

Öğrenenin; sözcükler ve resimler için neden-sonuç ilişkilerini düzenlemesi.

BütünleştirmeÖğrenenin; sözel resimli modeller ve ön bilgileri dışsal bağlantılar oluşturması.

Öğrenen; sözel ve resimli bağlar içinde gerekli adımları atarak bağlantı kurar ve elektrik hakkında temel bilgileri doğrular.


2



Öğrenen, çoklu ortamla öğrenmede 5 bilişsel adımı uygular:

Sözel çalışan bellekte işlenecek sözcüklerin seçimi, Görsel çalışan bellekte işlenecek sözcüklerin seçimi, Seçilen sözcüklerin sözlü zihinsel yapılar ile düzenlenmesi, Seçilen imgelerin görsel zihinsel yapılar ile düzenlenmesi, Sözlü ve görsel edinimlerin var olan bilgiler ile bütünleştirilmesi.


2



Sözel çalışan bellekte işlenecek sözcüklerin seçimi;

Öğrenen gördüğü veya duyduğu enformasyonun sadece belli bir miktarını kısa süreli belleğine alabilecektir.

Bu nedenle öğrenen, öncelikle hangi sözcüklerin önemli olduğunu belirlemek zorundadır.

1


2



Görsel çalışan bellekte işlenecek sözcüklerin seçimi;2 Bilişsel sistemin sınırlı kapasitesinden dolayı öğrenen; sunulan resmin, gösterimin ya da animasyonun sadece belli bir bölümünü kısa süreli belleğe aktarabilecektir.

Bu nedenle öğrenen öncelikle hangi görsellerin önemli olduğunu belirlemek zorundadır.


2



Seçilen sözcüklerin sözlü zihinsel yapılar ile düzenlenmesi;3 Öğrenen, seçtiği sözcükleri kısa süreli belleği kullanarak anlamlı bir bütün haline getirip sözel bir model elde etmektedir.

Bu adımda öğrenenler, oluşturdukları tutarlı bilgiler arasında birtakım bağlantılar kurarak anlamlandırmayı gerçekleştirirler.


2



Seçilen imgelerin görsel zihinsel yapılar ile düzenlenmesi;4

Bu adımda öğrenenler; görsel yollarla ulaştıkları resimleri ya da görselleri imgelere dönüştürürler.

Sonra bu imgeler arasından seçtiklerini kısa süreli belleklerinde neden-sonuç ilişkisi gibi birtakım bağlantılar kurarak resimse model olarak adlandırılan tutarlı bilgi yapılarına dönüştürürler.


2



Sözlü ve görsel edinimlerin var olan bilgiler ile bütünleştirilmesi;

5 Bu adımda iki kanalda seçilen ve organize edilen sözel ve görsel bilgiler, önceki bilgiler ile aralarında neden sonuç ilişkileri kurularak bütünleştirilir. Bu durumun doğal sonucu olarak da bilginin transferi ve kalıcılığı artar.

Başarılı bir çoklu ortamla öğrenme için öğrenenlerin bu beş işlemi takip etmesi ve düzenlemesi gerekmektedir.




Sonuç olarak çoklu ortamla öğrenme, öğrenenin bilişsel bilgi işleme sisteminde gerçekleşmektedir.

Bilgi işleme sisteminde görsel ve sözel işlemler için iki ayrı kanal bulunmaktadır. Bu kanalların kapasiteleri sınırlıdır.

Aktif öğrenmelerin gerçekleştirilebilmesi için kanallarda meydana getirilen bilişsel işlemlerin birlikte düzenlenmesi gerekmektedir.

Seçilen ilgili sözcük ve resimler, sözlü ve resimli gösterimlerin düzenlenmesi ve bunların var olan bilgilerle bütünleştirilmesi ile çoklu ortamla öğrenmenin bilişsel işlemleri tamamlanmış olacaktır.


Çoklu ortamla öğrenmede tasarım ilkeleri

3

3

Mayer (2009), etkili bir çoklu öğrenme tasarımında yol gösterici 12 ilkedensöz etmektedir.

Tasarım İlkeleri

Temel SüreçleriYönetme İlkeleri

Üretici SüreçleriGeliştirme İlkeleri

Konu Dışı işlemleriAzaltma İlkeleri

Tutarlılık

Dikkat çekme

Gereksizlik

Konumsal Yakınlık

Zamansal Yakınlık

Parçalara Bölme

Ön-Alıştırma

Biçim

Çoklu ortam

Kişiselleştirme

Ses

Resim

Çoklu ortamla öğrenmede tasarım ilkeleri 3

Konu Dışı İşlemleri Azaltma İlkeleriA

Tutarlılık İlkesi

Konu dışı materyalleri öğretim tasarımı dışında tutulduğunda öğrenmedaha iyi olur.


1

Konu ile alakası olmayan, birbirinden farklı materyallerin kullanılması öğrenenler üzerinde farklı anlamalara, kavram kargaşasına, konu dışınasapmalara neden olabilir.



Dikkat Çekme İlkesi2

Önemli sözcük ve resimler vurgulandığında öğrenme daha iyi olur.


Öğrenenin dikkatini dersteki anahtar ögelere, kavramlara çeker ve buögeler arasında bağlantılar kurmasını sağlayarak konu dışı işlemleriazaltırız.

Dikkat çekme aslında yeni bir şeyler öğretmiyor, sadece anlatılmakistenen konunun daha iyi algılanmasını sağlıyor.



Gereksizlik İlkesi3

Öğrenme açısından resimlerin ve sözlü anlatımın birlikte kullanıldığı durumlar; resim, sözlü anlatım ve metnin birlikte kullanıldığı durumlara göre daha iyi sonuçlar vermektedir.


Aynı anda yazı, resim ve sesli anlatım olursa bilişsel kanala fazla yükleme olacaktır. Örneğin ; öğrenenler, ekrandaki resim ve yazı arasında bağ kurmaya çalışacağı için bilişsel yüklenme fazla olur.



Konumsal Yakınlık İlkesi4

Birbiri ile ilişkili metinlerin ve resimlerin sayfada yada ekran üzerindebirbirlerine yakın olması durumunda öğrenme daha iyi olur.


Anlatılan konu ile ilgili resim ve metinlerin birbirine yakın konumda aktarılmasıgerekir. Aksi taktirde konuyu anlama oranı düşecektir.



Zamansal Yakınlık İlkesi5

Birbirleriyle ilişkili metinlerin ve resimlerin aynı anda(eşzamanlı) sunulduğuortamlarda öğrenme, ilgili metin ve resimlerin birbiri ardı sıra(ardışık) sunulduğu ortamlara göre daha iyi olur.


Birbirleriyle ilişkili metinlerin ve resimlerin aynı anda(eşzamanlı) sunulduğundaçalışan bellekte aynı zamanda tutabilecekleri ve birbiri arasında zihinsel bağlantılar kurabileceklerdir.


Temel Süreçleri Yönetme İlkeleriB

Parçalara Bölme İlkesi1

Konunun uygun biçimde bölümlere ayrıldığı durumlarda öğrenme, konununbölümlere ayrılmadan verilmesine göre daha iyi olur.


Örneğin; 2 saatlik bir dersi iki saat işlemek yerine 1+1 parçalara bölüp de öğrenenlere aktarmak, öğrenme açısından çok faydalı olacaktır. Aksi takdirde bütün olarak aktarılırsa öğrenenlerin konu ile alakası bir süre sonra kesilecek ve ders amacına ulaşamayacaktır.



Ön-Alıştırma İlkesi2

Öğrenilecek anahtar kavramlar ve bu kavramların özellikleri öncedenbilindiğinde öğrenme daha iyi olur.


Öğrenenlere konuyu aktarmadan önce konunun akışını aktaranbir modelleme yapılabilir.



Biçim İlkesi3

Resim ve anlatımın birlikte sunulduğu ortamlarda öğrenme; resim ve yazınınbirlikte sunulduğu ortamlara göre daha iyi olur.


Yazının ve animasyonun birlikte sunulması, öğrenenin bilişsel sistemine gözleriaracılığı ile girerler ve bu da görsel sistemde aşırı yüklemeye neden olur.


Üretici Süreçleri Geliştirme İlkeleriC

Çoklu Ortam İlkesi1

Resim ve yazının birlikte sunulduğu ortamlarda öğrenme, sadece yazıdanoluşan öğrenme ortamlara göre daha iyi olur.


Dikdörtgen Kare Üçgen Çember



Kişileştirme İlkesi2

Günlük dil kullanılan ortamlarda öğrenme akademik dil kullanılan ortamlaragöre daha iyi olur.


Kısaca : «Nabza göre şerbet vermek»



Ses İlkesi3

Sözlü anlatımın insan sesi ile verilmesi durumunda öğrenme, makine sesi ileverilmesine göre daha iyi olur.




Resim İlkesi4

Konuşan kişinin resminin görülmesi, öğrenmenin daha iyi olmasını sağlamaz.




Özel Öğretici Yazılımlar

4

A

Bireyselleştirilmiş öğretimi sağlamak amacıyla kullanılan yazılımlardır.Özel öğretici yazılımlar;

1

Herhangi bir başka materyale ihtiyaç

duymaksızın öğrenenlere içeriği

sunar.

2

Tekrar, alıştırma ve geribildirime olanak

sağlar.

3

Öğrenen performanslarını

değerlendirebilirler.




4

A

Özel öğretici yazılımlar, sunulan konunun sonunda;

Öğrencinin dikkatini çekme, Önbilgileri sunma, Yeni bilgileri sunma, Motivasyonu sağlama, Kılavuzluk yapma, Davranışı ortaya çıkarma, Dönüt verme, Değerlendirme ve kalıcılığı sağlama

Gibi başlıca işlevleri gerçekleştirirler.




4

A

Özel öğretici yazılımlarının işleyiş yapısı;

Giriş

Yanıtın DeğerlendirilmesiDönütÇıkış

Bilgi Sunumu Soru ve Yanıt




4

A

Özel öğretici yazılımlar yapılarına göre ikiye ayrılırlar;

1

Doğrusal Yapıdaki Özel Öğretici

Yazılımlar

2

Dallanmalı Yapıdaki Özel Öğretici

Yazılımlar




4

A

Doğrusal Yapıdaki Özel Öğretici Yazılımlar1

Bu yazılımlar öğrenenlerin bireysel farklılıklarını dikkate almaksızın, her öğrenene aynı öğretimsel süreci, alıştırmaları ve geri bildirimleri sunarlar.

Dallanmalı Yapıdaki Özel Öğretici Yazılımlar2

Dallanmalı yazılımlar öğrenenlerin bireysel öğrenme hızlarını ve farklılıklarını göz önünde bulundurarak öğrenen performanslarına göre sürekli değişen alternatif seçenekler sunarlar.




4

A

Dallanmalı Yapıdaki Özel Öğretici Yazılımlar2

Öğrenenler bildikleri konuyu atlayabilirler.

Zorluk derecelerine göre konuları seçebilirler.

Öğrenenler ya yazılım tarafından ya da eğitici tarafındankendi performanslarına uygun derecelere yerleştirilebilirler.

Bu tür yazılımlar okuma – yazma becerisini kazanmış bireysel öğrenmeye hazır bireyler için tasarlanırlar.




4

A

Özel öğretici yazılımların yararları;

Öğrenin konu içeriğiyle birebir etkileşimi, Konunun istenildiğinde tekrar edilebilmesi, Eğiticilerin zamandan kazanç sağlaması, Öğrenim hızını öğrenenin belirlemesi, Alıştırma – uygulama yapılabilmesi, Dönüt alabilme, Kalıcılığı ve transferi sağlama,




4

A

Özel öğretici yazılımların sınırlıkları;

1

Kaliteli özel öğretici yazılımların

tasarlanamaması

2

Tek bir öğretim yaklaşımını yansıtması

3

Oluşturmacı öğrenmeyi

destekleyen eğitimcilerin

eleştirileri



Alıştırma ve Tekrar Yazılımları

4

B

Bu yazılımlar, önceden öğrenilmiş konular hakkında öğrenenin alıştırma ve uygulama yapmasını sağlayarak bu konuları pekiştirmesini ve varsa öğrenilen konularla ilgili yanlış öğrenmelerin ortaya çıkarılıp düzeltilmesi için tasarlanmış yazılımlardır.

Bu yazılımlarda öğrenilenlerin pekiştirilmesi, bilginin kalıcılığının ve transferinin sağlanması, değerlendirme ve dönüt vermenin diğer yazılımlara göre daha kolay olması sebebiyle daha fazla tercih edilirler.




4

B

Alıştırma ve tekrar yazılımlarının işleyiş yapısı;

Giriş

Yanıtın DeğerlendirilmesiDönütÇıkış

Soru ve YanıtSoru Maddesinin seçimi




4

B


Yazılımın İşleyişi

Soru maddelerinin sunulması ve soruların güçlük düzeyi üç yolla gerçekleştirilir:

1

Yazılım tarafından belirlenebilir.

2

Yazılımda bulunan güçlük seviyesi

seçilebilir.

3Yazılımın başında

yapılan ön test sonucuna göre

seçilebilir.




4

B


Yazılımın İşleyişi

Soru maddesinin sunumunun ardından öğrenci soruya yanıt verir ve verilenyanıt kapsamlı olarak değerlendirildikten sonra öğrenciye dönüt verilir.

Öğrencinin bir sonraki aşamaya geçmesi için etkinliği başarıyla tamamlaması gereklidir.

Öğrenci bir etkinliği tamamlamak için birden fazla denemede bulunabilir.

Öğrenci yazılımdan çıkmadan öğrencinin yaptığı etkinlikler kayıt altına alınır ve yazılımdan öğrencinin çıkışına izin verilir.



Alıştırma ve Tekrar YazılımlarıB

Alıştırma yazılımları hazırlanırken dikkat edilecek hususlar

1 Yazılımdaki yönergeler açık, net ve anlaşılır olmalıdır. Öğrenci ihtiyaç duyduğu her an bu yönergelere ulaşıp yardım almalıdır.

2 Sorulan soruların yanıtlarının kısa olmasına dikkat edilmelidir.

Soru maddeleri ekran tasarımına uygun bir şeklide yerleştirilmelidir.3

4




Alıştırma yazılımları hazırlanırken dikkat edilecek hususlar

4 Sorulan sorular anlamlı öğrenmeyi gerçekleştirmek için görsel öğeler,animasyonlar, canlandırmalar ve videolar gibi çoklu ortam öğeleriyle desteklenmelidir.

5 Öğrenciye verilen geribildirimler anında, kısa, düzeltici ve olumlu olmalıdır.

4




Alıştırma yazılımlarında kullanılan etkinlikler

4

1 Şimşek Kart EtkinlikleriHer soru sırayla öğrenciye sorulur ve yanıta göre öğrenciye cevap verilir.

1 Dallanma EtkinlikleriCevaplanan testleri yazılım saklar en sonunda geri bildirim verilir.

2

Kapsamlı Dönüt EtkinlikleriVerilen her yanıtın doğru ya da yanlış olduğu bildirilir. Yanlış yanıt verilince doğru cevabı bulmak için yeterli düzeyde geri bildirimler verilir.

3




4

Alıştırma ve tekrar yazılımlarının yararları;

Öğrenilen bilgilerin kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe aktarılmasını sağlarlar,

Bilgilerin transferini kolaylaştırırlar,

Üst düzey becerilerin öğrencilere kazandırılmasına fayda sağlarlar, Dönütler sayesinde anlamlı öğrenmeler gerçekleştirilir.




4

Alıştırma ve tekrar yazılımlarının sınırlılıkları;

Bu yazılımların eğiticiler tarafından öğretici yazılım olarak kullanılması öğrenmeleri olumsuz yönde etkilemektedir.

Oluşturmacılık yaklaşımına göre kullanımının uygun olmadığının belirtilmesi.



Benzeşim YazılımlarıC

4

Benzeşim Yazılımları, öğretilmesi gereken olgu, olay, varlık ya da sistemlerin gerçek yaşamda karşılaşılabilecek tehlikelerini ya da olumsuzluklarını sınıf ortamına taşımadan, benzeşimleri ile öğrencilere öğretilmesini sağlayan yazılımlardır.

Bu yazılım ile öğrenciler konuları istedikleri kadar tekrarlayabilirler.

Benzeşim yazılımlarında hedef; öğrencilerin bilgileri yaşayarak ve gerçeğe yakın şekilde öğrenilmesi sağlanmaktadır.


Çoklu ortamla öğrenmede kullanılan yaygın formatlar4

C

Benzeşim yazılımlarının işleyiş yapısı;

Giriş (Tanıtım)

Öğrencinin Davranışı

Düzeltme ve EklemelerÇıkış

İstenen DavranışSenaryonun Sunulması

Benzeşim Yazılımları



C

Benzeşim yazılımları kendi içerisinde ikiye ayrılır;

1

Fiziksel Benzeşimler

2

Tekrarlamalı Benzeşimler




C

Fiziksel Benzeşimler

Bu tür benzeşimlerde fiziksel bir nesne ya da süreç ekranda gösterilir. Öğrencinin bu nesne ya da sürece ilişkin bilgileri kazanabilmesi içinyazılım içinde var olan bilgileri ve değerleri değiştirerek uygun öğrenme üniteleri oluşturmasına olanak tanınır.

4

1


Kimya / fizik deneyleri için kullanılır.



C

Tekrarlamalı Benzeşimler

Bu benzeşim yazılımları, öğrencilerin öğrenmeleri gereken süreçleri gözleyebilmelerine olanak tanımak amacıyla olayın zamanını hızlandıran ya da gerçekleşme sürecini yavaşlatan yazılımlardır.

4

2


Öğrenciler bu yazılımları tekrar tekrar çalıştırabilir ve her durumdaki sonuçlarını gözleyebilir.

Genetik Bilimleri ve bir bebeğin anne karnındaki gelişimi,



C

Bir olayın nasıl yapılabileceğini anlatan benzeşimler ise ikiye ayrılır;

1

SüreçselBenzeşimler

2

Durumsal Benzeşimler




C

Süreçsel Benzeşimler

Bu yazılımlar belli bir işi gerçekleştirebilmek için yapılması gereken işlem basamaklarını öğretir.

4

1


Öğrencilerin tıbbi ya da mekanik problemlerin kaynaklarını tanımayı öğrendikleri tanı programlarını ve içerisinde bir uçağı ya da diğer araçları kullanmanın benzeşimini uyguladıkları uçak simülatörünü vb. araçları içerir.

Uçak Simülatörleri vb. araçlar,



C

Durumsal Benzeşimler

Bu yazılımlarda, öğrencilere varsayıma dayalı problem durumları verilir ve onlardan bu problemi çözmeleri istenir.

4

2


Borsada oynamayı ve işyerini yönetme vb. uygulamalar,



C

Benzeşim yazılımlarının yararları;

Deneyleri güvenilir kılma,Olanaksızı olanaklı kılma,Zamanı azaltma,Süreci yavaşlatma,Kazanç sağlama,Farklı durumlarda yinelenebilme,Karmaşık süreçlerin gözlemlenebilmesi,


Öğrenciyi ortama katma,



C

Benzeşim yazılımlarının sınırlılıkları;


Benzeşimlerin gerçek deneyimleri izlemesi gerekir,

Model seçiminin, öğrenci grubunun bireysel özelliklerine uygun bir şekilde yapılmalıdır.Benzeşim yazılımları için belirten bir başka sınırlılıkta, yazılımın yanlış kullanımıdır.Deneme-Yanılma yöntemi kullanılması,



Eğitsel Oyun YazılımlarıD

4

Eğitsel oyun yazılımları, öğrenme-öğretme sürecine oyun kuralları ile eğlendirme ve güdüleme faktörleri eklenerek, öğrencilerin oyun içerisine gizlenen öğretimsel mesajı farkında olmadan almalarını ve içselleştirmelerini sağlayan yazılımlardır.

Önceden öğrenilen bilgileri pekiştirme ve oyun içerisinde daha esnek ve rahat ortamda tekrar etmelerinin olanak sağlayan etkinliklerdir.



D

Eğitimsel oyun yazılımlarının işleyiş yapısı;

Giriş (Tanıtım)

Öğrencinin Davranışı

Düzeltme ve EklemelerÇıkış

İstenen DavranışSenaryonun Sunulması

Eğitsel Oyun Yazılımları



D

Eğitsel oyun yazılımlarının özellikleri;

Giriş bölümünün yer alması gerekmektedir.Oyun senaryosu yer almalıdır.İpuçları ve yönlendirmeler yer almalı,Çözüme yönelik kararlar alınır ve harekete geçilirAlınan karalar ile senaryo değiştirilir.




D

Eğitsel oyun yazılımlarında dikkat edilecek hususlar;


Eğitsel oyun sonrasında hangi becerilerin kazanılacağıile ilgili bilgiler açık ve net bir şekilde ifade edilmelidir.

Bireysel farlılıklar göz önünde bulundurulmalıdır.Hedefler belirlenmelidir.Dikkat çekici özellikler içermelidir.Yardım ve kılavuz menüsü bulunmalıdır.Yazılım, şiddet ve argo içermemelidir.Davranışlara göre hangi ödüllendirmelerin yapılacağıaçık ve net bir şekilde ifade edilmelidir.



D

Eğitsel oyun yazılımlarının yararları;


Öğrencilere iletilmek istenen öğretimsel mesajın eğitsel oyun içerisinde gizlenerek sunulması; öğrencininde bu eğitimsel süreci sıkılmadan, keyif alarak içselleştirilmesi amacıyla hazırlanan yazılımlardır.Oyunların çekiciliği sayesinde öğrenilecek konuya karşı ilgilerin doğal olarak arttırmaktadır.

Eğitsel oyun yazılımları ile öğretmenler, sınıf ortamını eğlendirme ve yarışma özelliği katarak öğrencilerin motivasyonlarını canlı tutabilirler.Okul öncesi öğrencilerine el göz koordinasyonlarını geliştirme ve zihinsel becerilerini arttırma gibi konular da yararlı olmaktadır.Öğrencilerde teknoloji kültürünün gelişmesine yararlı olmaktadır.



D

Eğitsel oyun yazılımlarının sınırlılıkları;

Öğrenmeye karşı eğlenme,

Oyun kuralları ile gerçek yaşam kurallarının karşılaştırılması,Yetersiz öğrenme,




Problem Çözme YazılımlarıE

4

Problem çözme, bir problem durumunu; bilimsel yaklaşımla, yaparak ve yaşayarak çözme biçiminde gerçekleşen analiz, sentez, değerlendirme, tümevarım ve tümdengelim gibi üst düzey zihinsel etkinliklerin kazanılması amacıyla işe koşulan, yaratıcı düşünmeyi geliştiren bir öğretim yöntemidir.



E

Problem çözme yazılımları ile kazandırılmak istenen beceriler;

Kuralların belirlenmesi,Öge ve olgular arasındaki ilişkiler,Sonuç çıkarma,Uzaysal ilişkiler,Çözüm yöntemleri,Hipotez oluşturma,Veri derleme ve düzenleme,Önemli ipuçlarının belirlenmesi,Düşünce ve yöntemlerin karşılaştırılması,

Problem Çözme Yazılımları



E

Problem çözme yazılımlarının yararları;

İlgi çekici ve güdüleyici konulardan oluşma,Öğrencilerin bu süreçte hem daha etkin hem daha başarılı olmalarını sağlayacaktır.Günlük yaşam becerileri ile önceden öğrendikleri konu içeriğini birleştirerek problemin çözümüne yönelik kavramları kendi kendilerine bulma olanağı kazanırlar.Bireysel öğrenmelerine katkı sağlar,

Öğrencilerin sosyal gelişimlerine yardımcı olur,




E

Problem çözme yazılımlarının sınırlılıkları;

Yazılımı hazırlayan kişilerin; öğretmenin öğrencilere bu problem çözme yazılımını hangi aşamada kullanılabileceğini ve öğrencide hangi becerileri geliştirmek için hazırlandıklarını açıkça belirtmeleri gerekmektedir.

Hedef kitlenin bireysel ve gelişim özelliklerine uygun bir tasarım yapılmalıdır.

Öğrencilerim bu yazılımları eğlendirici bir unsur olarak görüp problem çözme becerilerini geliştirme amacını göz ardı etmelidirler.

Bilgileri gerçek yaşamdaki benzer durumlara aktarmada sıkıntı yaşadıkları da belirtilmiştir.


Bizi Dinlediğiniz İçin ÇokTeşekkür Ederiz.

Nurdan SARIKAYA - Eray ÇİL – İbrahim SAPMAZ – Tuğrul YILMAZ

Çoklu ortam uygulamalarinin kuramsal temellerİ

Documents