Çocukta gelİŞİm dÖnemİ ve Özellİklerİ

ÇOCUKTA GELİŞİM DÖNEMİ VE ÖZELLİKLERİ

5-6 YAŞ

MEHMET AKPINAR ANAOKULU REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETLERİ

SERVİSİSemra PEKDAĞ

Psikolojik Danışman

Her çocuk için birebir aynı olmasa da, sağlıklı çocuklar kendilerinden beklenen fiziksel ve motor gelişmeyi göstererek büyürler. Ancak bu arada sürekli değişen psikolojilerine de dikkat etmek gerekir.

Gerek okulda gerekse evde uygun biçimde çocuk eğitimi ve çocuk yetiştirme, çocuğun yaş gelişim özelliklerini dikkate almayı gerekli kılar.

MEHMET AKPINAR ANAOKULU REHBERLİK SERVİSİ

5-6 Yaş Gruplarında Gözlenen Davranışlar

(60-72 Ay)


Okul öncesi evrenin başlıca gelişimsel görevi çocukların kendi yeterliliklerini sergilemekte ısrar ederek kendi inisiyatiflerini elde etme çabalarıdır.

Bu yaş dönemi çocuğu, artık anne babanın beklentileri doğrultusunda davranmak yerine evin patronu olup istediklerini anne babaya kabul ettirmek çabasındadır.


5 yaş çocuğu, kendi kendine yeter, sosyaldir, kendinden emindir, şekilci ve uyumludur.

Uyumsuzluk ve huysuzluk dönemini geride bırakmıştır. O, kas hakimiyetinin gelişmesiyle, daha çabuk karar verebilmesiyle, düzenli cümleleriyle, insanlarla olan sosyal ilişkilerinin artmasıyla farklı bir görünüm sergiler.


•Anne, 5 yaş çocuğu için dünyanın merkezidir. Annesini memnun etmek, onun yanında olmak, ona yardımcı olmak ister.

•Hep konuşmak ister, yetişkinler gibi uzun cümleler kurmaya çalışır. Bilgisini arttırmak için sorular sorar, her şeyin neden ve niçini ile ilgilenir.

• Rahat ve ciddidir, dikkatli ve kararlıdır. Nazik bir dosttur. Olumlu geribildirime daha iyi tepki verir.


• 5.5 yaşına geldiğinde ise zaman zaman öfke nöbetleri ve somurtma tepkileri görülür. Çok yorulduğunda saldırgan davranır, ağlamaklı olur, kolayca ağlayabilir. Baş ağrısı, soğuk algınlığı ve karın ağrısından sıkça şikayet eder olmuştur. Ağrı gerçekte olmayabilir, varsa da abartılı ifadeler ile anlatabilir.

• "Beni seviyor musunuz?" sorusunu sıkça sorar ve yanıt bekler. Anne baba çocuğu başka çocukların önünde utandırmamaya, başkalarının yanında terbiye etmemeye özen göstermelidir.

•5-6 yaşlarında çocuk, kendi duygu ve düşüncelerini ortaya koyacak girişimlerde bulunur.


•En sevdiği şey, insan figürü çizmektir. 5 yaşlarında insanlar,evler,ağaçlar tanınmaya başlar. Çocuk 6 yaşına geldiğinde biçimler ve şekiller konulu olmaya başlar.

•6 yaş çocuğunun kendine bakım ve günlük temizlik alışkanlığı ile göz-el koordinasyonunu kazanmış olması önemlidir. Burada ailenin yaklaşımı ve çocuğa verilmiş olan fırsatlar önemlidir. Çocuğun edindiği becerileri yaygın olarak her ortamda kullanabilmesi için ailenin okulla paralel yaklaşımı benimsemesi önem taşımaktadır.


•Daha önceleri çabalarında, uğraşlarında herhangi bir sorun, huzursuzluk yaratmadan destek görmeyi kabullenmiş olan çocuklar, bu yaşa geldiklerinde her ne yapıyorlarsa kendi başlarına yapmakta ve kendi yeterliliklerini sergilemekte ısrar ederler.

•Ben merkezci düşünce hakimdir. Her şeyin kendine yönelik, kendisi için tatmin edici olmasını bekler; önce kendi ihtiyaçlarının ve beklentilerinin karşılanması önemlidir.

•İstediğine, istediği yerde ve anda sahip olmak ister. Ertelenmesine katlanamaz. Engellenmeye dayanma gücü yetersizdir.MEHMET AKPINAR ANAOKULU REHBERLİK SERVİSİ

• Arkadaş ilişkileri ve sosyal beceriler giderek artan bir düzeyde önem kazanmıştır. Arkadaşlarının giydikleri ve onların yaptıkları şeylerle yakından ilgilenmeye başlar, onlar tarafından beğenilmeye önem verir, fakat hala dikkat merkezi anne ve babasıdır.

•Çok sayıda arkadaşla ilişki kurduğu görülür.

•Sürekli arkadaşlarını şikayet etme durumu söz konusudur.

•Bireysel oyunun yerini grup oyunu almıştır.

•Oyunda kuralları o koyar.


•6 yaş çocuğu, tembel ve kararsız davranır. Fakat bir kere karar verdikten sonra onu fikrinden caydırmak her zaman kolay olmaz. 5 yaşındaki uyumlu ve dingin görünüm, 6 yaşında yerini uyumsuzluğa, 2.5 ve 4 yaşlarında görülen olumsuzluk belirtilerine bırakır.

•Bedenen hayli hareketlidir. Zaman zaman dengesini kaybeder, bir yerlere takılıp düşer.


•Birçok hayali rollere girer, grup oyunlarından çok hoşlanır.

•Yarışma ortamlarında başarısızlığa tahammülü yoktur. Oyun saatleri fırtınalı geçer. Birinci olmaya ihtiyacı vardır.

•Arkadaş ilişkilerinde zaman zaman emreden, tartışan, korkutan veya vuran bir kişi olarak dikkati çeker.

•Bencil ve kavgacı olabilir. Fırtınalı ve duygusal bir yaştır.


•Bu yaş çocuğu her şeyin hepsini ister ve paylaşmaktan kaçınır.

• İstekleri hiç bitmez ve anında yapılmasını ister. Her şey istediği şekilde olmalıdır.

•Sürekli bir şekilde dikkate alınma arzusunu yaşar.

•Eleştiriler karşısında çok duyarlıdır. Duyguları kolayca örselenir. Kolayca ağlar.

•Bazı sorumluluklar yüklenir, söylenenleri dikkatle dinler, dikkat süresi uzar.


Bağımsızlığın ortaya çıkması zaman zaman çocuk için bir kaygı nedeni oluşturur. O da, bu kaygıyla başa çıkabilmek için her şeyi kontrolü altında tutmaya çalışır. En iyi olmak, birinci olmak, her şeye sahip olmak, sevilmek ve övülmek ister.

Suçlanmak ve eleştirilmek istemez. Kendisine verilen cezalara tepki gösterir. Bu yaşlardaki çocukların başarısızlıkları üzerinde durulmamalı, başarıları ise belirtilmelidir. Başarıları belirtilirken neden başarılı olduğu da açıklanmalıdır.


İstenen davranışları gösterdiğinde desteklenen çocuk, onaylanan davranışlarının hangileri olduğunu öğrenir. Bu ortam özgüvenli çocuk yetiştirmenin temelidir. Günümüz şartları dikkate alındığında, kendi kendini yönetebilen, atılgan, güvenli, kendi başına karar verip sorumluluğunu üstlenebilen çocuk ve yarının gençlerini topluma kazandırmak çok önemlidir.


İLGİ VE YETENEKLER

Çocuklar, doğduklarında genlerinde bulunan yeteneklerle dünyaya gelirler. Sahip oldukları bu yetenekler işlenmeyi bekleyen cevherler gibidir ve yeteneklerin bir çoğu dört yaşına gelmeden kaybolup gider. Çocuklarımızda bulunan bu cevherleri çoğu zaman gözden kaçırır, fark etmeden kaybolup gitmesine seyirci kalabiliriz.

İLGİ VE YETENEKLER

Bu dönemdeki gözlemin önemini anlatmak için var olan yaratıcılık yeteneğinin hiçbir zeka testi ile ölçülmesinin mümkün olmadığını da bilmek ve yaratıcılığı destekleyerek geliştirmek adına aşağıdaki konulara önem vermek gerekmektedir:

*Merak uyandırmak*Esnek olmak*Kendini anlamasına yardımcı olmak*Sorulara karşı duyarlı olmak*Yaratıcılığı ödüllendirmek*Aşırı korumacı davranışlardan kaçınmak*Cinsiyet ayrımcılığı yapmamak

5-6 YAŞ ÇOCUĞUNDA CİNSEL GELİŞİM


Çocuk üç yaşına geldiğinde kız-erkek ayrımlarını fark etmeye ve cinsellik ile ilgili sorular sormaya başlar. Çocuklar bu yaşta vücutlarını tanımaktadırlar. Bu doğal bir gelişimdir. Anne paniğe kapılmamalı çocuğun sorduğu sorulara doğru cevaplar vermelidir. Cevaplar ayrıntılı, uzun, çocuğun kavrayamayacağı kadar karmaşık olmamalıdır. Sadece çocuğun sorduğu kadarı anlatılmalıdır. Çünkü çocuk her yaşta farklı sorular sorarak meraklarını giderecektir.


Çocuk üç yaşına geldiğinde kız-erkek ayrımlarını fark etmeye ve cinsellik ile ilgili sorular sormaya başlar. Çocuklar bu yaşta vücutlarını tanımaktadırlar. Bu doğal bir gelişimdir. Anne paniğe kapılmamalı çocuğun sorduğu sorulara doğru cevaplar vermelidir. Cevaplar ayrıntılı, uzun, çocuğun kavrayamayacağı kadar karmaşık olmamalıdır. Sadece çocuğun sorduğu kadarı anlatılmalıdır. Çünkü çocuk her yaşta farklı sorular sorarak meraklarını giderecektir.

Bu dönemde kız çocukların fiziksel gelişimi erkek çocuklara oranla daha hızlıdır.

Çocuklarda yaklaşık olarak 3-4 yaşlarında başlayan cinsel kimlik gelişimi ve cinsel farklılıklara dönük merak duyguları 5-6 yaşlara gelindiğinde ciddi sorularla doruk noktasına ulaşır.

Bu yaşlarda son derece meraklı ve seçici sorularla her iki cinsiyet arasındaki farkı anlamaya çalışmakta ve sürekli sorularla olur olmaz yerlerde anne babayı bunaltmaktadır.


Erkek çocuklar annelerine müthiş bir aşkla bağlıdırlar ve annelerinin babalarıyla olan yakınlıklarını kıskanırlar. Aynı şey kız çocuklar için tersi olarak gelişir.Onlar da bu yaşlarda babalarına müthiş bir aşkla bağlanırlar ve annelerini rakip olarak görerek babalarını annelerinden kıskanırlar. Bu durum gelişim süreçleri açısından son derece normaldir. Bütün bu süreçler yaklaşık olarak 9-11 yaşlarda sonlanır ve çocuk cinsel kimlik karmaşalarını çözerek ergenliğe geçiş yapabilir.


5 yaşındaki bir çocuk,cinsel gelişimini hayretle izlemekte ve hem kendisinin hem de başkalarının farklılıklarını algılamaya çalışmaktadır.Sürekli olarak sorgulamakta,nereden geldiğini,nasıl doğduğunu öğrenmeye çalışmaktadır. Sıklıkla anne ya da babasını gözetlemeye başlar.


Çevresiyle,arkadaşlarıyla uyumlu ve dengeli ilişkiler kurmaya başlayan çocuk,cinsel kimlik gelişiminin verdiği bir ilgiyle,karşı cinsten arkadaşlarına farklı duygular besleyebilir ve aşık olduğunu söyleyebilir.Elbette biz yetişkinlerin bildiği ve anladığı bir aşk değildir bu.Son derece masumane bir duygusal yoğunluktur.Siz onu dinleyerek duygu ve düşüncelerine saygı gösterirseniz o da sizi dinler ve size saygı duyar.Çocuğun aşık olduğu arkadaşıyla ilgili olarak abartılı tepkiler vermekten kaçının ve asla olumsuz bir yorumda bulunmayın.


Çocuklar bu yaşlarda birbirlerinin vücutlarını merak ederler. Açıp bakmak isterler. Anneler böyle bir sahne ile karşılaştıklarında kızıp çocuğu azarlamamalı "merak ettiğin şeyleri bana sorabilirsin" demelidirler.

Özellikle çocukların anne babanın odasında yatması sakıncalıdır.

Okul öncesi çağda yoğun olan cinselliğe ilgi ilkokulun başlamasıyla azalır.


ÇOCUKLARDA MASTÜRBASYON

Çocuk önce tesadüfen cinsel organını fark eder ve oynar. Bunu gören anne veya baba çocuğa kızar, ayıplar ve bunu yasaklar. Bu durumda çok yoğun baskı yoksa çocuk sürekli olmasa da arada sırada oynamaya devam eder. Ancak annenin ve babanın baskısı çok sert ve katı ise çocuk bu defa gizlice ve daha fazla yapmaya başlar.

Çocuklarda bu yaşlarda görülen bu durum ebeveynlerin sandığı kadar korkulacak bir durum değildir.


Özellikle tek başına bırakılan , alt temizliğini öğrenmesi için uzun süre çamaşır giydirilmeyen çocuklarda daha sık görülür. Kendisiyle konuşulmayan, ilgilenilmeyen, aile içinde yalnız büyüyen çocuk bu boşluğu kendi kendini uyararak doldurmaya çalışır.

Emziği bırakmaya zorlanan, yeni kardeşi olan çocuklarda bu durum görülebilir.

Çocuğu korkutup yıldırmakla bunun önüne geçilemez.

Bu durumun üzerine fazla gidilmezse, anne baba çocukla ilgilenmeye ona zaman ayırmaya başladıklarında bu olay kendiliğinden kaybolacaktır.MEHMET AKPINAR ANAOKULU REHBERLİK SERVİSİ

KORKULAR Bu yaş korkuların sıkça görüldüğü bir

yaştır. Bu korkularını tanımlamakta güçlükler yaşar.

Çocuğun güçsüzlüğü ve bilmediklerinin çokluğu korkuları arttırabilir.

5 yaşından itibaren aileden ayrılma ve karanlık korkusuna ek olarak dış dünyada tanımadığı, kendisine zarar verebileceğini düşündüğü insanlardan korkma ve vücutlarına zarar gelmesinden korkma başlar.

6 yaşında bu korkulara ek olarak doğa üstü varlıklardan korkmalar ( hayalet, canavar, cadı, hortlak vs. ) başlar.


KORKULAR Bu yaş döneminde çocukların hayal

güçleri de oldukça güçlü olduğu için yaşadıkları korkularla ilgili çeşitli sorular sorabilirler. Sizden aldıkları cevaplardan ya da çevrede duydukları ya da gördükleri olaylardan etkilenerek kaygı uyandırabilecek düşünceler içine girebilirler. Sağlık, ölüm ya da canlarının acıması ile ilgili yeni korkular üretebilirler.

Bu durumda çocuğu dinlemek, korkusunun nedenini anlamaya çalışmak ve sakinleştirmek gerekmektedir.

Çocuk çevresini tanıdıkça, beden gücü ve zihin yetenekleri geliştikçe, korkularını yenmeye başlar.

KEKEMELİKKüçük yaşlardaki kekemeliğin nedeni çocuklardaki

düşünme ve konuşma hızını ayarlayamamalarından kaynaklanır.Ancak

kekemeliğin bir sorun olarak ortaya çıkmasındaki en önemli etken yetersiz sevgi,ilgi ve

ayrımcılıktır.Bununla beraber bazı travmatik durumlar,kazalar,aşırı korkular da kekemeliğe yol

açabilmektedir.Bazen çocuk kekeme olan bir bireyi taklit edebilir.Özellikle yeni konuşmaya

başlayan çocuklarda görülebilir.Kendi dil gelişimini henüz yeni yeni oluşturmaya başlayan

çocuk doğru konuşmanın nasıl olabileceği konusunda bocalayabilir ve eğer yakın

çevresinde kekeme birisi varsa onu model alabilir.


KEKEMELİK

5 - 6 yaşlarında ortaya çıkan kekemelik erkek çocuklarda kızlara oranla daha sık görülüyor. Kekemeliğin şiddeti ise çocuk sosyalleştikçe, çevresindeki insanların sayısı çoğaldıkça artıyor. “Çocuk heyecanlandığında, duygusal faktörler devreye girdiğinde, kekemelik belirginleşir.”


ALT ISLATMA Normalde çocukların çoğu hem tuvalet eğitiminin

etkisi hem de mesane kapasitesinin gelişmesi sonucu 2-4 yaş arasında idrarlarını hem gece hem de gündüz tutmayı becerirler.

Gece altını ıslatma çoğu zaman mesane gelişimindeki gecikmenin bir sonucudur, bu nedenle de yaşla sıklığı azalır.

Üç yaşındaki çocukların %40’ı altını ıslattığı halde bu oran 5 yaşında %20’ye, 6 yaşında %10’a düşmektedir.

Aileler 5-6 yaş civarında bu sorunla ilgilenmeye ve genellikle de 7-8 yaşında hekimlerden yardım istemeye başlarlar.


ÇALMAMülkiyet yani sahiplik duygusu çocuğun

doğuştan getirdiği bir nitelik olmadığından zamanla kazanılan bir davranış kalıbıdır. 5-6 yaşlara kadar bu soyut kavramları bilmeyen çocuklarda çalma olayını bildiğimiz çalma eylemi olarak değerlendiremeyiz.

Çocuk başkasının ve kendisinin olanı net olarak ayırt edemeyebilir. Kendi odası,eşyaları,kendine ait bir dolabı olması çocukta kendisinin ve başkasının kavramlarını öğrenmesinde çok etkilidir.


YALAN5 – 6 yaşlara kadar çocukların bilinçli

yalanlarından söz edilemez. Gerçeklik olgusu büyüdükçe kazanılan bir farkındalıktır. Bu kadar küçük yaş gruplarında çocuklar hayalciliklerinin verdiği bir yapıyla bir takım şeyler uydurabilirler.


Bütün uyum ve davranış bozukluklarında en önemli faktör çocuğun ailesiyle ya da çevresiyle yaşadığı çatışmalardır. Çok ilgili aileler, ya da ilgisiz aileler de benzer sorunları yaşayabilmektedir. İlgisiz kalmak kadar aşırı bir ilgi ve sevgi göstermek de bir çok problemi beraberinde getirebilmektedir. Aslında temel sorun her şeyin doğru kararını bulabilmektir.


Bir gün susmayı öğrendim. Öyle bir sustum ki belki sonsuza kadar susacaktım. Çünkü susmak benim küçücük dünyamda babamla kurduğum iletişim tarzıydı. Babam akşamları eve yorgun dönerdi. Ben bütün gün evde sıkılır, onun gelişini iple çekerdim. Daha o kapıdan girer girmez boynuna atılır onunla oynamak isterdim. Babam sarılır, öper sonra da, hadi odana git, derdi. Yemek hazırlanınca annem çağırır bu defa masada bir araya gelirdik babamla. Onlar annemle konuşurken ben araya girer, sesimi duyuramayınca da bağırırdım. Babam sinirlenir, 'Bütün gün insanlara kafa patlatmaktan bunaldım, birde sen kafamı ütüleme!' derdi. Annem de 'Bütün gün zaten seninle uğraştım, bir çift laf da mı konuşturtmayacaksın babanla?' diye çıkışır, beni odama gönderirdi. Çaresiz bir şekilde boynumu büker odama yani hapishaneme doğru yol alırdım. Babam arkamdan, 'Bizim bir odamız bile yoktu, her şeye sahip, hâlâ ne istiyor anlamadım.' diye bağırmaya devam ederdi. 'Keşke benim de bir odam olmasaydı, keşke bizim de evimiz bir odalı olsaydı da hep birlikte otursaydık' derdim içimden; ama yüksek sesle söylemeye cesaret edemezdim. Yemekten sonra babam kanepeye uzanır, eline kumandayı alır, televizyon seyrederdi. Beni yanına çağırır biraz severdi. Onun izleyeceği önemli birşey varsa beni adeta yerimden bile kıpırdatmazdı. Azıcık hareket edip koşup oynamaya çalışsam oda hapsim yeniden başlardı. Bir gün anladım ki susunca babamla daha iyi anlaşıyoruz. Bu defa susarak yapabileceğim oyunlar geliştirmeye başladım.

Önce resim yaparak başladım işe. Babam çizdiğim resimleri çok beğeniyor; 'Bak, böyle uslu uslu oyna işte.' diyordu. Babam bazen göz ucuyla bakıyor, resimle ilgili bir şey sorsam afallıyordu. Ama bana kızarak beni artık odama göndermiyordu. 'Son günlerde ne de akıllandı benim oğlum.' diye komşulara anlatıyordu annem halimi.

Resimlerim arttıkça ortalık dağılmaya başladı. Annem 'Odanı topla!'diye odama kapattığında işe nereden başlayacağımı bilemiyordum. Ben bunlarla uğraşırken zaman geçiyor; ama odamı toparlamayı beceremiyordum . Annem odama gelip 'Bak sana resim yapmayı yasaklayacağım. ' dedi bir gün. Susuyor olmamı usluluk olarak değerlendiren ailem resim yapmayı da elimden alırsa ben ne yapacaktım? Bu düşüncelerle bir aile tablosu yaptım. Babam eve gelince uygun zamanı kolladım. Her zamanki gibi yemekler yendi, odaya geçildi. Babam oturur oturmaz çizdiğim resmi getirdim. Babam baktı. Hım, dedi 'Çok güzel olmuş. Bu adam benim herhalde.' dedi. Ben 'Hayır o adam değil, bu çocuk sensin.'dedim. O 'Hayır, bu adam benim, bu çocuk sensin, bu küçük kız da arkadaşın.'dedi. Ben yine 'Hayır, o büyük adam benim, bu küçük adam sensin, bu küçük kız da annem.' dedim. Babam benimle uğraşmaktan vazgeçip: 'Peki neden bizi küçük çizdin?' dedi. Heyecanla başladım anlatmaya. Ben büyüyüp adam olacağım. İş bulup çalışacağım. Siz yaşlanıp küçüleceksiniz. Beliniz bükülecek, komşumuz Ahmet amca ile Ayşe teyze gibi küçücük kalacaksınız. Ben işten geldiğimde yorgun olacağım.

Siz benimle konuşmaya çalıştığınızda işyerinde kafam şişmiş olacağından sizi duymayacağım bile. Siz benimle bir şeyler paylaşmak istediğinizde 'Hadi odanıza çekilin de kafa dinleyeyim.' diyeceğim. Ve bir de bağıracağım 'Her şeylerini alıyorum. Sıcacık odaları da var, daha ne istiyorlar' diye.

Annemle babamın gözleri fal taşı gibi açılmıştı. Duyduklarına inanamıyorlardı .. Bana sarılıp beni öyle içten bir okşayışları vardı ki sonsuza kadar konuşsam hiç bıkmadan dinleyecekler gibiydi.

Farkında' Olmalı İnsan...

Kendisinin, Hayatın Olayların, Gidişatın Farkında Olmalı.

Ömür Dediğin Üç Gündür, Dün Geldi Geçti Yarın Meçhuldür, O Halde Ömür Dediğin Bir Gündür, O Da Bugündür.

TEŞEKKÜRLER

Çocukta gelİŞİm dÖnemİ ve Özellİklerİ

Documents