ÇÇOOCCUUKK AACCİİLL TTIIPPKKaappssaammllıı vvee KKoollaayy YYaakkllaaşşıımm

CCiilltt 11

EDİTÖRLER

Prof. Dr. Metin KaraböcüoğluBezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil ve Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı

İstanbul

Prof. Dr. H. Levent YılmazÇukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil Bilim Dalı

Adana

Prof. Dr. Murat DumanDokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,

Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil Bilim Dalı

İzmir

İSTANBUL TIP KİTABEVİ

Yanlarında her zaman huzur bulduğum ve beni hep destekleyensevgili eşim Hatice, kızım İrem ve oğlum Sinan’a...

Metin Karaböcüoğlu

Beni her an destekleyen, huzurlu ve mutlu bir yaşam hediye eden anne vebabama, yaşam kaynaklarım sevgili eşim Esra'ya, kızım Mübahat Umay'a

ve gelişini heyecanla beklediğim kızım Sıdıka Ilgaz'a...

H. Levent Yılmaz

Kitabın “Yenidoğan Acilleri” bölümünün hazırlanmasında editör olarak da büyükemekleri olan sevgili eşim Nuray ve dünyadaki en önemli yaşam ve mutluluk

kaynağımız olan çocuklarımız Mehmet Mert ve Burak Yiğit’e…

Murat Duman

Mehmet Akif AcarDoç. Dr. Ankara Egitim ve Arastırma Hastanesi,2. Göz Klinigi - Ankara

İbrahim AdaletliDoç. Dr. İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi,Radyoloji Anabilim Dalı - İstanbul

Canan Aldırmaz Ağartan Doç. Dr. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - Çanakkale

Hasan AğınUzm. Dr.Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları veCerrahisi Egitim ve Arastırma Hastanesi,Çocuk Yogun Bakım Ünitesi - İzmir

Münire Erman AkarProf. Dr. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi,Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı - Antalya

Mustafa AkçamProf. Dr. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji,Beslenme Bilim Dalı - Isparta

Dr. Nurver AkıncıŞişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği,Çocuk Nefrolojisi Bölümü - İstanbul

Mustafa AkçakuşProf. Dr. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Antalya

Varol Lütfü AksungurProf. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı - Adana

Can Aktaş Yrd. Doç. Dr.Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi,Acil Tıp Anabilin Dalı - İstanbul

Başak Nur AkyıldızYrd. Doç. Dr.Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi - Kayseri

Leyla Benkurt AlkaşUzm. Dr.Memorial Şişli Hastanesi,Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları - İstanbul

Harika AlpayProf. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı - İstanbul

M. Nur AltınörsProf. Dr. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi,Nöroşirürji Anabilim Dalı - Ankara

YAZARLAR

v

Ayşe Berna AnılDoç. Dr.SB İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Çocuk sağlığı ve Hastalıkları Klinikleri,Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi - İzmir

Murat AnılDoç. Dr. Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Klinikleri,Çocuk Acil Servisi - İzmir

Meltem Koyuncu Arslan Uzm. Dr.Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Nur ArslanProf. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Gastroenteroloji, Beslenme Bilim Dalı,Metabolizma Ünitesi - İzmir

Ali Ertuğ ArslanköylüYrd. Doç. Dr.Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi - Mersin

Reha ArtanProf. Dr. Akdeniz Üniversitesi, Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Gastroenteroloji Hepatoloji veBeslenme Bilim Dalı - Antalya

Begüm AtasayProf. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara

Berna AtabayUzm. Dr.Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Hematoloji Bilim Dalı - İzmir

Oğuz AteşDoç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İzmir

Nur AydınlıProf. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Canan AygünProf. Dr. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Samsun

Necati BalamtekinUzm. Dr.Gülhane Askeri Tıp Akademisi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Gastroenteroloji Hepatoloji veBeslenme Bilim Dalı - Ankara

Serap BalcıYrd. Doç. Dr.İstanbul Üniversitesi Florence NightingaleHemşirelik Yüksekokulu - İstanbul

Meral BayatDoç. Dr. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri FakültesiHemşirelik Bölümü - Kayseri

Benan BayrakçıDoç. Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp FakültesiÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim DalıÇocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - Ankara

Gülser Esen BesliUzm. Dr.Göztepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil Ünitesi - İstanbul

Dilek BeytutArş. Gör.Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları HemşireliğiAnabilim Dalı - İzmir

Suat BiçerYrd. Doç. Dr.Yeditepe Üniversitesi, Yıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil Bilim Dalı - İstanbul

Gökmen BilgiliYard. Doç. Dr. Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Manisa

Yazarlarvi

Cem BonevalYard. Doç. Dr.Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - Antalya

Mehmet BoşnakProf. Dr. Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi - Gaziantep

Ayşegül BursalıDoç. Dr. Metin Sabancı Baltalimanı Kemik HastalıklarıEğitim ve Araştırma Hastanesi - İstanbul

Nejla CanbulatAraş. Görev. Uzm. Hem.İstanbul Üniversitesi Florence NightingaleHemşirelik Yüksekokulu - İstanbul

Hakan CanerProf. Dr. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi,Nöroşirürji Anabilim Dalı - Ankara

Tufan CanseverUzm. Dr.Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi,Nöroşirurji Anabilim Dalı - Ankara

Kıvılcım Karadeniz CeritUzm. Dr.Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İstanbul

Seda ÇağlarAraş. Görev. Uzm. Hem.İstanbul Üniversitesi Florence NightingaleHemşirelik Yüksekokulu - İstanbul

Erkan ÇakırDoç. Dr. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Göğüs Hastalıkları Bilim Dalı - İstanbul

Handan ÇakmakçıProf. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Radyoloji Anabilim Dalı - İzmir

Mine ÇalışkanProf. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Salim ÇalışkanProf. Dr. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Emre Çeçen Yrd. Doç. Dr.Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Onkoloij Bilim Dalı - Aydın

H. Tolga ÇelikUzm. Dr.Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara

Elif ÇelikelAraş. Gör. Dr.Ankara Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları HematolojiOnkoloji EAH - Ankara

Gürsel Çetin Prof. Dr. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi,Adli Tıp Anabilim Dalı - İstanbul

Agop ÇıtakProf. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı- İstanbul

Ergin ÇiftçiProf. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - Ankara

Mahmut ÇokerProf. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastanesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Metabolizması Bilim Dalı - İzmir

Sinan ÇomuUzm. Dr.Memorial Şişli Hastanesi,Çocuk Nörolojisi Uzmanı - İstanbul

Mehmet DavutoğluDoç. Dr. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Pediatri Yoğun Bakım Ünitesi - Kahramanmaraş

Yazarlar vii

Necati DedeoğluProf. Dr. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi,Halk Sağlığı Anabilim Dalı - Antalya

Cenk DemirdöverYrd. Doç. Dr.Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Plastik Rekonstrüktif ve Estetik CerrahiAnabilim Dalı - İzmir

Demet DemirkolDoç. Dr. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - İstanbul

Murat DerbentDoç. Dr. Başkent Üniversitesi Tıp FakültesiÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil Bilim Dalı - Ankara

Okşan DerinözYrd. Doç. Dr.Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil Birimi - Ankara

İlker DevrimDoç. Dr. Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve CerrahisiEğitim ve Araştırma Hastanesi,Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları - İzmir

Bünyamin DikiciProf. Dr. Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil Bilim Dalı - Düzce

Cengiz DilberProf. Dr. Kahraman Maraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı - Kahraman Maraş

Aygün DindarProf. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Kardiyolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Mustafa Dilek Uzm. Dr.Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Gönül DinlerDoç. Dr. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve BeslenmeBilim Dalı - Çanakkale

Ener Çağrı DinleyiciDoç. Dr. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve HastalıklarıAnabilim Dalı - Eskişehir

Hakan DönerayDoç. Dr. Atatürk Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Endokrinoloji ve MetabolizmaBilim Dalı - Erzurum

Murat DumanProf. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil Bilim Dalı - İzmir

Nuray Duman Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Oğuz DursunDoç. Dr.Akdeniz Üniveristesi Tıp Fakültesi,Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - Antalya

Murat DurusuUzm. Dr.Gülhane Askeri Tıp Akademisi,Acil Tıp Anabilim Dalı - Ankara

Mustafa Cenk EcevitDoç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Kulak Burun ve Boğaz HastalıklarıAnabilim Dalı - İzmir

Melike EmiroğluYrd. Doç. Dr.Konya Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk İnfeksiyon Bilim Dalı - Konya

Burhan EnginDoç. Dr.İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi,Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı - İstanbul

Yazarlarviii

Tansu ErakgünDoç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi,Göz Hastalıkları Anabilim Dalı - İzmir

Bayram ErginAraş. Görev. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı - İzmir

Nilgün ErkekDr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağlığı veHastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi - Ankara

Taner Kemal ErdağProf. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Kulak Burun ve Boğaz Hastalıkları Anabilim Dalı - İzmir

Ata ErdenerProf. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İzmir

Yakup ErgülUzm. Dr.İstanbul Mehmet Akif Ersoy Göğüs Kalp Damar,Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Çocuk Kardiyoloji Bölümü - İstanbul

Orkan ErgünDoç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İzmir

Tahsin ErmanDoç. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,Nöroşirurji Anabilim Dalı - Adana

Bahri ErmişProf. Dr. Sakarya Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıklar Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Sakarya

Refika Hamutcu ErsuProf. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Gögüs Hastalıkları Bilim Dalı - İstanbul

Mehmet EryılmazDoç. Dr. Gülhane Askeri Tıp Akademisi,Genel Cerrahi Uzmanı,Acil Tıp Anabilim Dalı - Ankara

Nilay EtilerDoç. Dr.Kocaeli Üniversitesi Tıp fakültesi,Halk Sağlığı Anabilim Dalı - Kocaeli

İbrahim GökçeUzm. Dr.Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Selim GökçeUzm. Dr.Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağlığı veHastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji veBeslenme Uzmanı - Ankara

Yasemin GökdemirUzm. Dr.Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Gögüs Hastalıkları Bilim Dalı - İstanbul

Reşit GörenYrd. Doç. Dr.Başkent Üniversitesi Adana Uygulama ve Araştırma Merkezi Üroloji Bölümü - Adana

Duygu GözenYrd. Doç. Dr.İstanbul Üniversitesi Florence NightingaleHemşirelik Yüksekokulu - İstanbul

Hande GülcanDoç. Dr. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Adana

Figen GülenDoç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastanesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Solunum Alerji Bilim Dalı - İzmir

Ekrem GülerDoç. Dr. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil Birimi - Kahramanmaraş

Yazarlar ix

Nermin GülerProf. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Allerji Bilim Dalı - İstanbul

Salih Gülşen Yrd. Doç. Dr.Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi,Nöroşirürji Anabilim Dalı - Ankara

Suhan GünaştıYrd. Doç. Dr.Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı - Adana

Mehmet GündüzUzm. Dr.Ankara Çocuk Hastalıkları Hematoloji ve Onkoloji Eğitim Araştırma Hastanesi,Çocuk Beslenme ve Metabolizma Bölümü - Ankara

Enis Alpin GüneriProf. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Kulak Burun ve Boğaz Hastalıkları Anabilim Dalı -İzmir

Tamer GüneşProf. Dr. Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Kayseri

Ayla Günlemez Doç. Dr. Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Kocaeli

Harun GürsoyProf. Dr.Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - Aydın

Tuğba GürsoyDoç. Dr. Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk Hastalıkları,Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Yenidoğan Yoğun Bakım Ünitesi-1 - İstanbul

Şükrü Sarper GürsuOp. Dr.Metin Sabancı Baltalimanı Kemik HastalıklarıEğitim ve Araştırma Hastanesi - İstanbul

Sezgin GüvelDoç. Dr. Başkent Üniversitesi Adana Uygulama ve Araştırma Merkezi Üroloji Bölümü - Adana

Ahmet GüzelDoç. Dr. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AnaBilim Dalı,Çocuk Acil Bilim Dalı - Samsun

Gülce HakgüderProf. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İzmir

Dr. Nevin HatipoğluS.B. İstanbul Bakırköy Kadın Doğum veÇocuk Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Klinikİmmünoloji Kliniği - İstanbul

Şamil HızlıYrd. Doç. Dr.Gaziantep Üniversitesi,Çocuk Gastroenterolojisi Bilim Dalı - Gaziantep

Özden Özgür HorozUzm. Dr.Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - Adana

Faruk İldanProf. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,Nöroşirurji Anabilim Dalı - Adana

Hüseyin İlhanProf. Dr. Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - Eskişehir

Dilek İnceDoç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Dokuz Eylül Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü,Çocuk Onkoloji Bilim Dalı - İzmir

Erdal İnceProf. Dr. Ankara Üniversitesi Ankara Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk İnfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - Ankara

Yazarlarx

Gülersu İrkenProf. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Hematoloji Bilim Dalı - İzmir

Serdar İskitDoç. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - Adana

Serdar KabataşYrd. Doç. Dr.Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi,Nöroşirürji Anabilim Dalı - Ankara

Gökhan KalkanYrd. Doç. Dr.Gazi Üniversitesi Tıp FakültesiÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim DalıÇocuk Yoğun Bakım Ünitesi - Ankara

Ateş KaraProf. Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - Ankara

Bülent KaraDoç. Dr. Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı - Kocaeli

Soner Sertan KaraAraş. Gör. Dr.Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Enfeksiyon Bilim Dalı - Ankara

Ali Osman KarababaProf. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi,Halk Sağlığı Anabilim Dalı - İzmir

Metin KaraböcüoğluProf. Dr. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil ve Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - İstanbul

Murat KaraçorluProf. Dr.Göz Hastalıkları,İstanbul Retina Enstitüsü - İstanbul

Bülent KaradağDoç. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Göğüs Hastalıkları Bilim Dalı - İstanbul

Güngör KaragüzelProf. Dr.Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - Antalya

Fazilet KarakoçProf. Dr.Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Göğüs Hastalıkları Bilim Dalı - İstanbul

Süleyman Korhan KaramanUzm. Dr.Ulucanlar Göz Eğitim ve AraştırmaHastanesi - Ankara

Bülent KarapınarDoç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Hastanesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - İzmir

Pınar Karataban DDS PhD,Pediatrik Diş Hekimi - İstanbul

Özgür KasapçopurProf. Dr. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Romatolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Erhun KasırgaProf. Dr. Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Gastroenterolojisi ve HepatolojisiBilim Dalı - Manisa

Tanıl KendirliDoç. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - Ankara

Mehmet KeskinDoç. Dr. Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Endokrinoloji ve MetabolizmaBilim Dalı - Gaziantep

Yazarlar xi

Ferhat KılınçDoç. Dr. Başkent Üniversitesi Adana Uygulama ve Araştırma Merkezi Üroloji Bölümü - Adana

Gürsu KıyanProf. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İstanbul

Murat KocaoğluDoç. Dr. Gülhane Askeri Tıp Akademisi,Radyoloji Anablim Dalı - Ankara

Nilüfer Koçak, FEBODoç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Göz Hastalıkları Anabilim Dalı - İzmir

M. Can KoşayProf. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı - İzmir

Ayşe KorkmazDoç. Dr.Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara

Özge Altun KöroğluUzm. Dr.Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Tolga KöroğluDoç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - İzmir

Aslıhan KöseAraş. Gör. Dr.Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AraştırmaGörevlisi - Ankara

Abdullah KumralProf. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Ayşe Sonay KurtAraş. Görev. Uzm. Hem.İstanbul Üniversitesi Florence NightingaleHemşirelik Yüksekokulu - İstanbul

Tufan KutluProf. Dr. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Gastroenteroloji Hepatoloji ve BeslenmeBilim Dalı - İstanbul

Ayça Esra Kuybulu Uzm. Dr.Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı - Isparta

Necdet KuyucuProf. Dr. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - Mersin

Aslı Çınar MemişoğluUzm. Dr.Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - İstanbul

Ayşe Didem MenteşUzm. Dr.Memorial Şişli Hastanesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları - İstanbul

Birsen MutluMSc.İstanbul Üniversitesi Florence NightingaleHemşirelik Yüksekokulu Öğretim Elemanı - İstanbul

Ahmet NayırProf. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Kemal NişliProf. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Kardiyoloji Bilim Dalı - İstanbul

Filiz ObenHemşire Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Hastanesi ÇocukYoğun Bakım Ünitesi Hemşiresi - Kayseri

Yazarlarxii

Halit OğuzProf. Dr. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi,Göz Hastalıkları Anabilim Dalı - Şanlıurfa

Nur OlgunProf. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Dokuz Eylül Üniversitesi Onkoloji Enstitüsü,Çocuk Onkoloji Bilim Dalı - İzmir

Mustafa OlgunerProf. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İzmir

Faruk ÖktemProf. Dr. Bezmialem Vakıf Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Esra ÖnalProf. Dr. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara

Zerrin ÖnalUzm. Dr.İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Gastroenteroloji Bilim Dalı - İstanbul

Eda Karadağ ÖncelUzm. Dr.Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - Ankara

Ayşe ÖnerProf. Dr.İstanbul Maltepe Üniversitesi Tıp Fakültesi,Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Naci ÖnerDoç. Dr. Koşuyolu Yüksek İhtisas Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Çocuk Kardiyolojisi Bölümü - İstanbul

Hale Ören Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Hematoloji Bilim Dalı - İzmir

Şebnem ÖrgüçDoç. Dr.Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi,Radyoloji Anabilim Dalı - Manisa

İbrahim ÖtgünYard. Doç. Dr.Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabili Dalı - Ankara

Nurhan Özata Uzm. Hemşireİstanbul Üniversitesi, İstanbul Tıp FakültesiÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı - İstanbul

Ülfet Vatansever ÖzbekDoç. Dr. Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı - Edirne

Coşkun ÖzcanProf. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - İzmir

Ebru Melek ÖzçelikUzm. Dr.Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi - İzmir

Gül ÖzçelikUzm. Dr.Şişli Etfal Eğitim Araştırma Hastanesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği,Çocuk Nefrolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Metehan ÖzenDoç. Dr. Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - Isparta

Esra Arun ÖzerDoç. Dr. İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Yenidoğan Kliniği - İzmir

Hasan Özkan Prof. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Mine ÖzkolDoç. Dr. Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi,Radyoloji Anabilim Dalı - Manisa

Yazarlar xiii

Meral ÖzmenProf. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı - İstanbul

Mazhar Kerem ÖzsoyUzm. Dr.Erzurum Eğitim Bölge Hastanesi,Nöroşirurji Anabilim Dalı - Erzurum

Murat ÖztekinciUzm. Dr.Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi,Kadın Hastalıkları ve DoğumAnabilim Dalı - Antalya

Candan ÖztürkYrd. Doç. Dr.Dokuz Eylül Üniversitesi,Hemşirelik Yüksekokulu - İzmir

M. Şükrü PaksuYrd. Doç. Dr.Ondokuzmayıs Üniversitesi, Yıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - Samsun

Aslınur Özkaya ParlakayHacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - Ankara

İbrahim Etem PişkinYrd. Doç. Dr.Karaelmas Üniversitesi, Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil Bilim Dalı - Zonguldak

Hatice Yıldırım SarıYrd. Doç. Dr.Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği,Anabilim Dalı - İzmir

S. Ümit Sarıcı Prof. Dr. Gülhane Askeri Tıp Akademisi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara

Sevim SavaşerProf. Dr. İstanbul Üniversitesi Florence NightingaleHemşirelik Yüksekokulu - İstanbul

Z. Aysu SayDoç. Dr. Zeynep Kamil Kadın ve Çocuk HastalıklarıEğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Klinik Şefi - İstanbul

Eylem Ulaş SazDoç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Hastanesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil Ünitesi - İzmir

Server SerdaroğluProf. Dr. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi,Deri ve Zührevi Hastalıkları Anabilim Dalı - İstanbul

Ali Haydar Sever Uzm. Dr.Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Hüseyin SinanOp. Dr. Ankara Mevki Asker Hastanesi,Genel Cerrahi Servisi - Ankara

Ercan SivaslıDoç. Dr. Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Gaziantep

Ayper SomerProf. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Pediatrik Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı - İstanbul

Özlem Bekem SoyluDoç. Dr.İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve CerrahisiEğitim ve Araştırma Hastanesi Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji ve Beslenme Uzmanı - İzmir

Ahmet SoysalDoç. Dr.Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk İnfeksiyon Bilim Dalı - İstanbul

Süreyya SoyupakProf. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,Radyoloji Anabilim Dalı - Adana

Yazarlarxiv

Betül SözeriDoç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Hastanesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Romatoloji - İzmir

Ayşe SüleymanUzm. Dr.İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Allerji Bilim Dalı - İstanbul

Sümer SütçüoğluUzm. Dr.İzmir Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Yenidoğan Kliniği - İzmir

Figen ŞahinProf. Dr. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Sosyal Pediatri Bilim Dalı - Ankara

Günnaz ŞahinHemşireÇukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,Balcalı Hastanesi, Acil ServislerSorumlu Hemşiresi - Adana

Özlem Atan ŞahinUzm. Dr.Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastanesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Solunum Alerji Bilim Dalı - İzmir

Tolga Altuğ ŞenYrd. Doç. Dr.Afyon Kocatepe Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Endokrinoloji ve Metabolizma Bilim Dalı - Afyon

Yaşar ŞenDoç. Dr. Selçuklu Tıp Fakültesi Selçuk Üniversitesi,Çocuk Endokrinoloji Bilim Dalı - Konya

Esra ŞevketoğluUzm. Dr.Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Kliniği,Çocuk Yoğun Bakım Ünitesi - İstanbul

Zeynep ŞıklarDoç. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Pediatrik Endokrinoloji Bilim Dalı - Ankara

İlknur TanboğaProf. Dr. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Pedodonti Anabilim Dalı - İstanbul

Burak TatlıDoç. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı - İstanbul

M. Mansur TatlıProf. Dr. Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara

Aylin TarcanProf. Dr. Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara

Ayhan TaştekinProf. Dr. Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Konya

Deniz TekinDoç. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil Birimi - Ankara

Gülsevin Tekinalp Prof. Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara

Özlem TekşamDoç. Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil Bilim Dalı - Ankara

Harun TepeliUzm. Dr.Süleyman Demirel Universitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı - Isparta

Hasan TezerDoç. Dr. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Enfeksiyon Bilim Dalı - Ankara

Yazarlar xv

Filiz Bakar TikerDoç. Dr.Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - İstanbul

Esra Ayşın TonguçDoç. Dr. Zekai Tahir Burak Kadın Hastalıkları,Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Kadın Hastalıkları ve Doğum Kliniği - Ankara

Oğuz Tuncer Doç. Dr. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Van

Tahsin TurunçDoç. Dr. Başkent Üniversitesi Adana Uygulama ve Araştırma Merkezi Üroloji Bölümü - Adana

Gökhan TümgörDoç. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji,Beslenme Bilim Dalı - Adana

Özden TürelUzm. Dr.İstanbul Bakırköy Kadın Doğum ve ÇocukHastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik İmmünolojiKliniği - İstanbul

Gülcan Türker Doç. Dr. Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Kocaeli

Münevver Kaynak TürkmenProf. Dr. Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Aydın

Canan TürkyılmazProf. Dr. Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara

Funda Tüzün Uzm. Dr.Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp FakültesiÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Sema Kalkan Uçar Doç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastanesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Metabolizma Bilim Dalı - İzmir

Suat Hayri UğurbaşProf. Dr. Karaelmas Ünivesitesi Tıp Fakültesi,Göz Hastalıkları Anabilim Dalı - Zonguldak

Betül UlukolProf. Dr.Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Sosyal Pediatri Bilim Dalı - Ankara

Runa UsluProf. Dr. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı - Ankara

Metin UysalolUzm. Dr.İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anablim Dalı,Çocuk Acil Bilim Dalı - İstanbul

Fatih ÜnalUzm. Dr.Bursa Dörtçelik Çocuk Hastalıkları Hastanesi,Çocuk Gastroenterolojisi ve Beslenme Uzmanı - Bursa

Mustafa ÜnalDoç. Dr. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi,Göz Hastalıkları Anabilim Dalı - Antalya

Emin ÜnüvarProf. Dr. İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı - İstanbul

Haluk VayvadaDoç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Plastik Rekonstrüktif ve Estetik CerrahiAnabilim Dalı - İzmir

Yazarlarxvi

Aydın YağmurluProf. Dr.Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Cerrahisi Anabilim Dalı - Ankara

Mehmet YalazDoç. Dr. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Bülent YazıcıDoç. Dr. Uludag Üniversitesi Tıp Fakültesi,Göz Hastalıkları Anabilim Dalı - Bursa

Nazik Aşılıoğlu YenerYrd. Doç. Dr.Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Yoğun Bakım Bilim Dalı - Samsun

Didem YeşilırmakUzm. Dr.Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - İzmir

Timur YıldırımOp. Dr.Metin Sabancı Baltalimanı Kemik HastalıklarıEğitim ve Araştırma Hastanesi - İstanbul

Cemil YıldızDoç. Dr. Gülhane Askeri Tıp Akademisi,Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı - Ankara

Dinçer YıldızdaşProf. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Yogun Bakım Bilim Dalı - Adana

Hacer Yapıcıoğlu YıldızdaşDoç. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Adana

Aygen YılmazDoç. Dr. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Gastroenteroloji, Hepatoloji veBeslenme Bilim Dalı - Antalya

Cem YılmazYrd. Doç. Dr.Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi,Nöroşirurji Anabilim Dalı - Ankara

Derviş Mansuri YılmazYrd. Doç. Dr.Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,Nöroşirurji Anabilim Dalı - Adana

Esra S. Saygılı YılmazDoç. Dr. Acıbadem Üniversitesi Tıp Fakültesi,Adana Hastanesi Kadın Hastalıkları veDoğum Anabilim Dalı - Adana

Hayri Levent YılmazProf. Dr. Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Acil Bilim Dalı - Adana

Şebnem YılmazDoç. Dr. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Çocuk Hematoloji Bilim Dalı - İzmir

Şule YiğitProf. Dr. Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi,Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı,Yenidoğan Bilim Dalı - Ankara

Hasan Ali YüksekkayaDoç. Dr.Konya Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi, Çocuk Gastroenteroloji Bilim Dalı - Konya

Ayşegül Zenciroğlu Doç. Dr. Dr. Sami Ulus Kadın Doğum, Çocuk Sağlığı veHastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi,Yenidoğan Kliniği - Ankara

Şule ZiylanDoç. Dr. Yeditepe Üniversitesi,Göz Hastalıkları Anabilim Dalı

Yazarlar xvii

Çocukluk yaş grubunda ölümlerin yarısından çoğuacil hastalıklar sırasında meydana geldiği için, ya-şamsal bulguları güven altında olmayan bir çocukhasta ile karşılaşan her hekim yeterli bilgi ve donanı-ma sahip olmak zorundadır. Ölümlerin ve sakatlıkla-rın azaltılabilmesi, çocuğun içinde bulunduğu acildurumun hızla doğru olarak tanınmasına ve tedaviedilmesine bağlıdır. Çocukluk çağı acil hastalıklarıçok geniş bir yelpazede dağıldıkları için, ayırıcı tanıile birlikte etkin ve hızlı bir tedavi yapılması, bilgi, be-ceri ve deneyim gerektiren bir durumdur.

Tüm dünyada yıllardır devam eden Çocuk AcilTıp konusundaki bilgi birikimleri 1970'li yıllardansonra kurumsal nitelik kazanmaya başlamış ve1990’lı yıllarda bağımsız bir yan dal olmuştur. Ülke-mizde de 2009 yılında Çocuk Acil, Çocuk Sağlığı veHastalıkları Anabilim Dalı’nın bir yan dalı olarak ka-bul edilmiş ve ilk yan dal uzmanlık eğitimleri veril-meye başlanmıştır.

Dünya’daki uygulamalara koşut olarak, ülkemiz-de de Çocuk Acil servisler, hem dahili hem de cerrahiacil durumların tanı ve tedavilerinin yapıldığı birim-ler olarak hizmet ve eğitim vermek üzere yapılan-maktadır. Bu gerçekler ve gelişmelere paralel olarak,çocukluk çağının tüm acil hastalık ve durumlarınıiçeren, sadece dâhili bakış açısıyla değil, aynı zaman-da cerrahi yaklaşımı da içine alan geniş kapsamlı birkitap hazırlanması gereksinimi ve düşüncesi ortayaçıkmıştır. Bu kitapta hem dahili hem de cerrahi ço-cukluk çağı acil hastalıkları ayrıntıları ile anlatılırken,aynı zamanda acil durumlarda bir bakışta kolay anla-

şılabilecek yaklaşım ve tedavi akış çizelgeleri sunul-maya çalışılmıştır.

2004 yılında çıkardığımız Çocuk Acil Tıp kitabı-mızın gördüğü ilgiden cesaret alarak, çok farklı disip-linleri ilgilendiren Çocuk Acil Bilim Dalı’nın konula-rını olabildiğince tüm yönleri ile bir arada toplamayaçalıştık. Kitapta bazı bölümlerin birden fazla bilimdalının yazarları tarafından, kendi bakış açılarıyla ya-zılmış olduğunu görecekseniz. Çocuk acilde çalışanhekimlerin, danışman hekim olarak çağırdıkları diğerbilim dalı hekimlerinin de bakış açılarını öğrenmelerive benzer dilleri konuşabilmeleri açısından bu du-rum müdahale edilmeden bırakılmıştır.

Paylaşmanın ve ortak ürünler üretmenin gittikçeolanaksızlaştığı günümüzde, bu kadar geniş ve kar-maşık bir konuda bu eserin ortaya çıkması için emek-lerini, bilgilerini ve deneyimlerini bizden esirgeme-yen yurdumuzun dört bir yanındaki meslektaşlarımı-za, bize her türlü desteği veren İstanbul Tıp Kitabevive değerli çalışanları Mesut Arslan ve Tuğçe Yıldı-rım’a, yetişmemizde emekleri olan ebeveynlerimize,tüm hocalarımıza, meslektaşlarımıza ve tabii ki çalış-malarımız süresince büyük bir sabırla bizlere katla-nan ailelerimize teşekkürü bir borç biliriz.

Acil çocuk hastaların tedavisine ve çocuk sağlığı-na gönül vermiş tüm meslektaşlarımıza bir nebze deolsa katkı sunabilmek dileğiyle,

Metin Karaböcüoğlu,H. Levent Yılmaz,

Murat Duman

ÖNSÖZ

BÖLÜM 1. GENEL BAKIŞ ................................................................................................. 1Hayri Levent Yılmaz, Metin Karaböcüoğlu

1.1. DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE ÇOCUK ACİL BİLİM DALININ GELİŞİMİ................................. 3Hayri Levent Yılmaz

1.2. ÇOCUK ACİL MİMARİSİ......................................................................................................................... 7Hayri Levent Yılmaz

1.3. ÇOCUK ACİL HEKİMLİĞİNDE HASTA AYIKLAMA (TRİYAJ) .................................................... 15Suat Biçer, Metin Karaböcüoğlu

1.4. ACİL ÇOCUK HASTAYA YAKLAŞIM ................................................................................................... 25Metin Karaböcüoğlu, Murat Duman

1.5. ÇOCUK ACİLDE ADLİ TIP SORUNLARI............................................................................................ 37Gürsel Çetin

1.6. ACİL SERVİSTE ENFEKSİYON KONTROL YÖNTEMLERİ............................................................ 45Soner Sertan Kara, Hasan Tezer

1.7. ÇOCUK HASTA TRANSPORTU............................................................................................................ 51Murat Duman, Suat Biçer

1.8. GİRİŞİMSEL SEDASYON ANALJEZİ .................................................................................................. 65Murat Duman

1.9. ÇOCUK ACİL SERVİSTE TANISAL TESTLERİN AKILCI KULLANIMI .................................... 75Oğuz Dursun

BÖLÜM 2. YAŞAMI TEHDİT EDEN ACİLLER ........................................................................ 81Hayri Levent Yılmaz, Murat Duman

2.1. ÇOCUKLARDA TEMEL YAŞAM DESTEĞİ......................................................................................... 83Hayri Levent Yılmaz, Metin Karaböcüoğlu

2.2. ÇOCUKLARDA İLERİ YAŞAM DESTEĞİ............................................................................................ 93Hayri Levent Yılmaz, Metin Karaböcüoğlu

2.3. ÇOCUKLARDA YAŞAM DESTEĞİ 2010 YILINDA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER ...................... 105Hayri Levent Yılmaz

2.4. YENİDOĞAN CANLANDIRILMASI..................................................................................................... 109Gökmen Bilgili, Funda Tüzün, Hasan Özkan

2.5. HAVAYOLU YÖNETİMİ............................................................................................................................ 115Eylem Ulaş Saz

2.6. HIZLI ARDIŞIK ENTÜBASYON ............................................................................................................ 131Eylem Ulaş Saz

İÇİNDEKİLER

2.7. SOLUNUM YETERSİZLİĞİ...................................................................................................................... 141Ayşe Berna Anıl, Demet Demirkol

2.8. ÇOCUK ACİLDE NONİNVAZİF VENTİLASYON UYGULAMALARI ......................................... 149Ahmet Güzel

2.9. ŞOK ................................................................................................................................................................ 155Agop Çıtak

2.10.SEPTİK GÖRÜNÜMLÜ ÇOCUK ............................................................................................................ 169Nilgün Erkek

2.11. MENİNGOKOKSEMİ................................................................................................................................ 175Erdal İnce, Tanıl Kendirli

2.12.ÇOCUKLARDA SEPSİS VE SEPTİK ŞOK............................................................................................ 187Tolga F. Köroğlu

2.13.AKUT BİLİNÇ DEĞİŞİKLİĞİ/KOMA ................................................................................................... 197Demet Demirkol, Bülent Karapınar

2.14.AKUT KONVÜLSİYONLU ÇOCUĞA YAKLAŞIM............................................................................ 205Ali Ertuğ Arslanköylü, Dinçer Yıldızdaş

2.15.STATUS EPİLEPTİKUS.............................................................................................................................. 213Murat Duman

2.16.ANİ BEBEK ÖLÜMÜ SENDROMU........................................................................................................ 223Betül Ulukol

2.17.AÇIKÇA YAŞAMI TEHDİT EDEN OLAY............................................................................................. 235Betül Ulukol

BÖLÜM 3. ÖZEL BAKIM GEREKSİNİMİ OLAN ÇOCUK (TEKNOLOJİ BAĞIMLI ÇOCUK) ............. 245Eylem Ulaş Saz, Bülent Karapınar

3.1. TRAKEOSTOMİLİ ÇOCUK .................................................................................................................... 2473.2. VENTRİKÜLOPERİTONEYAL ŞANTLI ÇOCUK (VPŞ) .................................................................. 249

BÖLÜM 4. SOLUNUMSAL ACİLLER ................................................................................... 255Demet Demirkol, Metin Karaböcüoğlu

4.1. BELİRTİ VE BULGULAR

4.1.1. STRİDOR ........................................................................................................................................... 257Metin Uysalol

4.1.2. HIŞILTI .............................................................................................................................................. 269Metin Uysalol

4.1.3. SOLUNUM SIKINTISI ................................................................................................................... 287Hasan Ağın

4.1.4. APNE ................................................................................................................................................... 299Hasan Ağın

4.1.5. SÜREĞEN ÖKSÜRÜK .................................................................................................................... 303Erkan Çakır

4.1.6. HEMOPTİZİ ..................................................................................................................................... 309Erkan Çakır

4.1.7. PLEVRAL EFFÜZYON..................................................................................................................... 313Metin Uysalol

4.2. HASTALIKLAR

4.2.1. ÜST SOLUNUM YOLU ACİLLERİ

4.2.1.1. ÇOCUKLARDA ÜST HAVA YOLUNDA TIKANIKLIK OLUŞTURANAKUT ENFEKSİYONLARI ............................................................................................... 321Murat Duman, Taner Kemal Erdağ

İçindekilerxxii

4.2.2. ALT SOLUNUM YOLU ACİLLERİ

4.2.2.1. ALT SOLUNUM YOLU TIKANIKLIKLARI ................................................................ 327Yasemin Gökdemir, Fazilet Karakoç

4.2.2.2. AKUT ASTIM ATAĞI ...................................................................................................... 333Yasemin Gökdemir, Fazilet Karakoç

4.2.2.3. İNTERSTİSYEL PNÖMONİLER..................................................................................... 339Yasemin Gökdemir, Refika Hamutçu Ersu

4.2.2.4. ÇOCUKLARDA YABANCI CİSİM ASPİRASYONLARI.......................................... 347Emin Ünüvar

4.2.2.5. ASPİRASYON SENDROMLARI VE ASPİRASYON PNÖMONİSİ....................... 351Başak Nur Akyıldız

4.2.2.6. AKCİĞER ÖDEMİ ............................................................................................................. 355Şükrü Paksu

4.2.2.7. ÇOCUKLARDA AKCİĞER EMBOLİSİ ........................................................................ 365Nazik Aşılıoğlu

4.2.2.8. AKUT SOLUNUM SIKINTISI SENDROMU (ARDS) .............................................. 369Esra Şevketoğlu

4.2.2.9. BRONKOPULMONER DİSPLAZİ................................................................................. 375Yasemin Gökdemir, Fazilet Karakoç

4.2.2.10. KİSTİK FİBROZİS ........................................................................................................... 383Bülent Karadağ

4.2.2.11. BRONŞEKTAZİ................................................................................................................. 389Bülent Karadağ

4.2.2.12. HORLAYAN ÇOCUK (UYKU APNE SENDROMU) ................................................ 393Refika Hamutcu Ersu

BÖLÜM 5. ALERJİK ACİLLER............................................................................................ 397Murat Duman, Hayri Levent Yılmaz

5.1. AKUT ÜRTİKER VE ANJİOÖDEM........................................................................................................ 399Figen Gülen, Özlem Atan Şahin

5.2. ANAFİLAKSİ ............................................................................................................................................... 405Hayri Levent Yılmaz

5.3. SERUM HASTALIĞI .................................................................................................................................. 413Suat Biçer

5.4. İLAÇ REAKSİYONLARI ........................................................................................................................... 417Figen Gülen, Özlem Atan Şahin

5.5. GIDA ALERJİLERİ...................................................................................................................................... 427Ayşe Süleyman, Nermin Güler

5.6. ALERJİK RİNİT ........................................................................................................................................... 433Figen Gülen, Özlem Atan Şahin

5.7. ALERJİK GÖZ HASTALIKLARI ............................................................................................................. 441Ayşe Süleyman, Nermin Güler

BÖLÜM 6. KARDİYOLOJİK ACİLLER ................................................................................. 445Aygün Dindar, Demet Demirkol

6.1. BELİRTİ VE BULGULAR

6.1.1. ÇOCUKLARDA ELEKTROKARDİYOGRAFİ BULGULARININ KOLAYDEĞERLENDİRİLMESİ.................................................................................................................. 447Naci Öner

6.1.2. ÇARPINTI .......................................................................................................................................... 457Yakup Ergül, Aygün Dindar

6.1.3. GÖĞÜS AĞRISI ............................................................................................................................... 463Yakup Ergül, Aygün Dindar

İçindekiler xxiii

6.1.4. ÜFÜRÜMÜ OLAN ÇOCUĞA YAKLAŞIM................................................................................. 467Yakup Ergül, Aygün Dindar

6.1.5. SİYANOZU OLAN ÇOCUĞA YAKLAŞIM ................................................................................ 473Yakup Ergül, Aygün Dindar

6.2. HASTALIKLAR

6.2.1. DOĞUŞTAN KALP HASTALIKLARI ......................................................................................... 481Aygün Dindar

6.2.2. HİPOKSİK HECME (SPELL) ......................................................................................................... 493Yakup Ergül, Aygün Dindar

6.2.3. KONJESTİF KALP YETERSİZLİĞİ.............................................................................................. 497Kemal Nişli

6.2.4. AKUT ROMATİZMAL ATEŞ......................................................................................................... 503Kemal Nişli

6.2.5. ENFEKTİF ENDOKARDİT ............................................................................................................ 507Kemal Nişli

6.2.6. MİYOKARDİT .................................................................................................................................. 511Kemal Nişli

6.2.7. AKUT PERİKARDİT ....................................................................................................................... 515Kemal Nişli

6.2.8. KAWASAKİ HASTALIĞI ............................................................................................................... 519Kemal Nişli

6.2.9. ARİTMİLER....................................................................................................................................... 523Aygün Dindar, Yakup Ergül

6.2.10. ÇOCUKLARDA VE GENÇLERDE KALP KAYNAKLI ANİ ÖLÜMLER............................ 535Aygün Dindar

6.2.11. ÇOCUKLARDA MİYOKARD ENFARKTÜSÜ......................................................................... 541Naci Öner

6.2.12. ÇOCUKLARDA DERİN VEN TROMBOZU............................................................................. 547Naci Öner

BÖLÜM 7. SIVI ELEKTROLİT BOZUKLUKLARI .................................................................... 551Hayri Levent Yılmaz, Suat Biçer

7.1. ÇOCUKLARDA SIVI-ELEKTROLİT TEDAVİSİ ................................................................................. 553Suat Biçer, Demet Demirkol, Metin Karaböcüoğlu

7.2. ASİD-BAZ BOZUKLUKLARI .................................................................................................................. 571Demet Demirkol

BÖLÜM 8. NEFROLOJİK ACİLLER ..................................................................................... 579Ahmet Nayır, Metin Karaböcüoğlu

8.1. BELİRTİ VE BULGULAR

8.1.1. DİZÜRİ ............................................................................................................................................... 581Ahmet Nayır

8.1.2. ÖDEM .................................................................................................................................................. 585Ahmet Nayır

8.1.3. HEMATÜRİLİ HASTAYA YAKLAŞIM......................................................................................... 595Salim Çalışkan

8.2. HASTALIKLAR

8.2.1. ÜRİNER SİSTEM ENFEKSİYONLARI........................................................................................ 599Ahmet Nayır

8.2.2. AKUT POSTENFEKSİYÖZ GLOMERÜLONEFRİT................................................................. 611Gül Özçelik

İçindekilerxxiv

8.2.3. NEFROTİK SENDROM .................................................................................................................. 617Nurver Akıncı

8.2.4. HEMOLİTİK ÜREMİK SENDROM............................................................................................. 629Faruk Öktem

8.2.5. AKUT BÖBREK YETERSİZLİĞİ................................................................................................... 641Ahmet Nayır

8.2.6. RABDOMİYOLİZ VE AKUT BÖBREK HASARI ..................................................................... 649İbrahim Gökçe, Harika Alpay

8.2.7. ÇOCUKLARDA HİPERTANSİYON VE TEDAVİSİ ................................................................. 661Ahmet Nayır

8.2.8. SÜREĞEN BÖBREK YETMEZLİĞİNDE ACİL SORUNLAR................................................. 673Salim Çalışkan

8.2.9. ÜRİNER SİSTEM TAŞ HASTALIĞI ............................................................................................ 677Ayşe Öner

BÖLÜM 9. METABOLİK HASTALIKLAR .............................................................................. 683Nur Arslan, Gülser Esen Besli

9.1. DOĞUŞTAN METABOLİK HASTALIKLAR....................................................................................... 685Nur Arslan

9.2. METABOLİK HASTALIKLARIN PATOGENEZE GÖRE SINIFLANDIRILMASI...................... 687Nur Arslan

9.3. METABOLİK HASTALIKLARDA ACİL KLİNİK TABLOLAR, LABORATUVARİNCELEMELERİ VE AYIRICI TANI ...................................................................................................... 689Sema Kalkan Uçar, Mahmut Çoker

9.4. METABOLİK HASTALIKLARDA ACİL TEDAVİ YAKLAŞIMI ..................................................... 697Nur Arslan, Gülser Esen Besli

9.5. OLGU ÖRNEKLERİ İLE BAZI SEÇİLMİŞ METABOLİK HASTALIKLAR.................................. 703Nur Arslan, Mehmet Gündüz

BÖLÜM 10. NÖROLOJİK ACİLLER .................................................................................... 707Mine Çalışkan, Agop Çıtak

10.1. BELİRTİ VE BULGULAR10.1.1. BAŞ AĞRISI.................................................................................................................................... 709

Okşan Derinöz10.1.2. BAŞ DÖNMESİ .............................................................................................................................. 717

Okşan Derinöz10.1.3. KATILMA ........................................................................................................................................ 723

Sinan Çomu10.1.4. TORTİKOLİS .................................................................................................................................. 727

Sinan Çomu

10.2. HASTALIKLAR

10.2.1. FEBRİL KONVÜLSİYON ............................................................................................................. 731 Meral Özmen

10.2.2. AKUT İMMUN POLİNÖROPATİLER ...................................................................................... 737Mine Çalışkan

10.2.3. ÇOCUKLUK ÇAĞINDA İNME.................................................................................................. 741Nur Aydınlı

10.2.4. ÇOCUKLUK ÇAĞI HAREKET BOZUKLUKLARI ................................................................ 743Burak Tatlı

10.2.5. AKUT NÖROMÜSKÜLER GÜÇSÜZLÜĞE YAKLAŞIM ..................................................... 751Bülent Kara, Cengiz Dilber

İçindekiler xxv

BÖLÜM 11. HEMATOLOJİK-ONKOLOJİK ACİLLER ............................................................. 765Gülersu İrken, Nur Olgun, Murat Duman

11.1. BELİRTİ VE BULGULAR11.1.1. ANEMİSİ OLAN HASTAYA YAKLAŞIM.................................................................................. 767

Gülersu İrken, Şebnem Yılmaz11.1.2. KANAMA DİYATEZLİ HASTAYA YAKLAŞIM....................................................................... 775

Hale Ören11.1.3. ÇOCUKLUK ÇAĞI LENFADENOMEGALİLERİ VE YAKLAŞIM ...................................... 783

Nur Olgun11.1.4. BATINDA KİTLESİ OLAN HASTAYA YAKLAŞIM................................................................ 793

Emre Çeçen11.1.5. MEDİYASTİNAL KİTLESİ OLAN HASTAYA YAKLAŞIM................................................... 805

Emre Çeçen11.1.6. MALİGN PLEVRAL VE PERİKARDİYAL EFÜZYON............................................................ 811

Emre Çeçen11.1.7. YUMUŞAK DOKU KİTLESİ OLAN HASTAYA YAKLAŞIM ............................................... 815

Emre Çeçen

11.2. HASTALIKLAR11.2.1. HEMATOLOJİK ONKOLOJİK METABOLİK ACİLLER........................................................ 821

Hale Ören, Murat Duman11.2.2. HEMOFİLİ ........................................................................................................................................ 827

Hale Ören11.2.3. YAYGIN DAMAR İÇİ PIHTILAŞMA BOZUKLUĞU............................................................. 833

Hale Ören11.2.4. PRİMER İMMUN TROMBOSİTOPENİ .................................................................................... 841

Hale Ören11.2.5. METHEMOGLOBİNEMİ .............................................................................................................. 849

Şebnem Yılmaz11.2.6. NÖTROPENİK ATEŞ ..................................................................................................................... 853

Şebnem Yılmaz11.2.7. ORAK HÜCRELİ ANEMİDE AKUT KRİZLERİN TEDAVİSİ.............................................. 859

Murat Duman, Berna Atabay11.2.8. TÜMÖR BASISINA BAĞLI ACİLLER....................................................................................... 863

Dilek İnce11.2.9. KAN VE KAN ÜRÜNLERİNİN KULLANIMINDA TEMEL İLKELER .............................. 871

Hale Ören

BÖLÜM 12. GASTROENTEROLOJİK ACİLLER ..................................................................... 879Aygen Yılmaz, Hayri Levent Yılmaz

12.1. BELİRTİ VE BULGULAR

12.1.1. BULANTI VE KUSMA.................................................................................................................. 881Murat Anıl

12.1.2. HEMATEMEZ, HEMATOKEZYA VE MELENA...................................................................... 889Selim Gökçe

12.1.3. KARIN GERGİNLİĞİ ................................................................................................................... 895İbrahim Etem Pişkin

12.1.4. YUTMA GÜÇLÜĞÜ ...................................................................................................................... 899İbrahim Etem Pişkin

12.1.5. ÇOCUKLARDA AKUT KARIN AĞRISI.................................................................................. 905Suat Biçer

12.1.6. ÇOCUKLARDA SÜREĞEN KABIZLIK.................................................................................... 917Tufan Kutlu

İçindekilerxxvi

12.2. HASTALIKLAR

12.2.1. ÜST GASTROİNTESTİNAL SİSTEM KANAMALARINA YAKLAŞIM .......................... 923Reha Artan

12.2.2. ALT GASTROİNTESTİNAL SİSTEM KANAMALARINA YAKLAŞIM........................... 927Reha Artan

12.2.3. ÇOCUKLARDA PEPTİK ÜLSER HASTALIĞI ....................................................................... 931Erhun Kasırga

12.2.4. VİRAL HEPATİTLER..................................................................................................................... 943Aygen Yılmaz

12.2.5. AKUT KARACİĞER YETMEZLİĞİ........................................................................................... 951Hasan Yüksekkaya, Aygen Yılmaz

12.2.6. AKUT PANKREATİT .................................................................................................................... 959Gönül Dinler

12.2.7. HIRSCHSPRUNG HASTALIĞI.................................................................................................. 967Özlem Bekem Soylu

12.2.8. ÇÖLYAK HASTALIĞI (GLUTENE DUYARLI ENTEROPATİ) ............................................ 973Fatih Ünal, Aygen Yılmaz

12.2.9. YANGISAL BARSAK HASTALIKLARI ................................................................................... 983Zerrin Önal, Aygen Yılmaz

12.2.10. REYE SENDROMU VE REYE BENZERİ HASTALIKLAR ................................................. 992Necati Balamtekin

12.2.11. SAFRA YOLU SORUNLARI...................................................................................................... 997Gökhan Tümgör

12.2.12. MALNUTRİSYON ....................................................................................................................... 1005Şamil Hızlı

12.2.13. YABANCI CİSİM YUTULMASI ............................................................................................... 1013Mustafa Akçam

BÖLÜM 13. ENDOKRİNOLOJİK ACİLLER ........................................................................... 1015Mehmet Boşnak, Ahmet Güzel

13.1. BELİRTİ VE BULGULAR13.1.1. POLİDİPSİ....................................................................................................................................... 1017

Ekrem Güler13.2.2. HİPOGLİSEMİ................................................................................................................................ 1021

Şükrü Paksu, Ahmet Güzel

13.2. HASTALIKLAR13.2.1. DİYABETİK KETOASİDOZ ........................................................................................................ 1025

Mehmet Boşnak13.2.2. ADRENAL YETMEZLİK .............................................................................................................. 1033

Zeynep Şıklar13.2.3. DOĞUŞTAN ADRENAL HİPERPLAZİ .................................................................................... 1041

Mehmet Keskin13.2.4. DİYABETES İNSİPİDUS .............................................................................................................. 1047

Yaşar Şen13.2.5. UYGUNSUZ ANTİDİÜRETİK HORMON SALINIMI SENDROMU................................ 1059

Hakan Döneray13.2.6. TİROİD FIRTINASI VE MİKSODEM KOMASI.................................................................... 1065

Gökhan Kalkan13.2.7. ÇOCUK ACİLDE PARATİROİD HASTALIKLARI ................................................................ 1069

Mehmet Davutoğlu13.2.8. FEOKROMASİTOMA................................................................................................................... 1075

Tolga Altuğ Şen13.2.9. RAŞİTİZMLİ ÇOCUK HASTAYA YAKLAŞIM ....................................................................... 1083

Bünyamin Dikici

İçindekiler xxvii

BÖLÜM 14. ENFEKSİYÖZ ACİLLERİ .................................................................................. 1087Ateş Kara

14.1. BELİRTİ VE BULGULAR14.1.1. ATEŞ ÖLÇÜM YÖNTEMLERİ ..................................................................................................... 1089

Ateş Kara14.1.2. ATEŞİ OLAN ÇOCUĞA YAKLAŞIM ......................................................................................... 1099

Ateş Kara

14.2. HASTALIKLAR14.2.1. TONSİLİT ......................................................................................................................................... 1105

Ateş Kara14.2.2. SİNÜZİT............................................................................................................................................ 1119

Aslınur Özkaya Parlakay, Ateş Kara14.2.3. AKUT OTİTİS MEDİA .................................................................................................................. 1123

Ateş Kara14.2.4. KRUP, BAKTERİYEL TRAKEİT, BRONŞİYOLİT .................................................................... 1131

Ener Çağrı Dinleyici14.2.5. ÇOCUKLARDA TOPLUMDAN KAZANILMIŞ PNÖMONİ ............................................... 1139

İlker Devrim14.2.6. VİRAL GASTROENTERİTLER.................................................................................................... 1147

Nevin Hatipoğlu14.2.7. AMEBİYAZİS ................................................................................................................................... 1153

Ateş Kara14.2.8. ŞİGELLA GASTROENTERİTİ ..................................................................................................... 1161

Aslıhan Köse, Ateş Kara14.2.9. SALMONELLA ENFEKSİYONLARI .......................................................................................... 1165

Melike Emiroğlu14.2.10. MENENJİT VE TEDAVİ YAKLAŞIMLARI ............................................................................. 1173

Ateş Kara14.2.11. SANTRAL SİNİR SİSTEMİ TÜBERKÜLOZU........................................................................ 1187

Necdet Kuyucu14.2.12. MENİNGOKOK HASTALIĞININ KLİNİK BULGULARI.................................................. 1193

Ayça Esra Kuybulu, Metehan Özen14.2.13. MENİNGOKOK ENFEKSİYONUNDA KEMOPROFİLAKSİ ............................................ 1199

Eda Karadağ Öncel, Ateş Kara14.2.14. KIZAMIK HASTALIĞI................................................................................................................ 1203

Ateş Kara14.2.15. KIZAMIKÇIK (RUBELLA-ALMAN KIZAMIĞI) .................................................................. 1209

Aslınur Özkaya Parlakay, Ateş Kara14.2.16. VARİSELLA .................................................................................................................................... 1215

İlker Devrim14.2.17. PARVOVİRÜS (ERİTEMA ENFEKSİYOZUM, 5. HASTALIK)........................................... 1221

Özden Türel14.2.18. EL, AYAK, AĞIZ HASTALIĞI.................................................................................................... 1225

Melike Emiroğlu14.2.19. HUMAN HERPES VİRÜS ENFEKSİYONLARINDA CİLT BULGULARI ....................... 1229

Ener Çağrı Dinleyici14.2.20. DERİNİN SIK RASTLANILAN BAKTERİYEL ENFEKSİYONLARI................................ 1235

Harun Tepeli, Metehan Özen14.2.21. KEMİK VE EKLEM ENFEKSİYONLARI................................................................................. 1243

Ayper Somer14.2.22. SEPTİK ARTRİT............................................................................................................................ 1247

Ayper Somer14.2.23. ERİZİPEL......................................................................................................................................... 1249

Ahmet Soysal

İçindekilerxxviii

14.2.24. TETANOZ ....................................................................................................................................... 1253Ergin Çiftçi

14.2.25. KENELER İLE BULAŞAN HASTALIKLAR ............................................................................ 1261Elif Çelikel, Hasan Tezer

BÖLÜM 15. ROMATOLOJİK ACİLLER................................................................................ 1273Özgür Kasapçopur, Deniz Tekin

15.1. BELİRTİ VE BULGULAR ......................................................................................................................... 127515.2. TANI.............................................................................................................................................................. 127515.3. AYIRICI TANI ............................................................................................................................................ 127815.4. AKSAYAN ÇOCUKTA TANILANDIRICI YAKLAŞIM..................................................................... 128115.5. ÇOCUKLUK ÇAĞINDA GÖRÜLEBİLEN ROMATİZMAL HASTALIKLAR.............................. 1284

15.5.1. JÜVENİL İDİYOPATİK (ROMATOİD) ARTRİT..................................................................... 128415.5.2. AKUT ROMATİZMAL ATEŞ ...................................................................................................... 128915.5.3. SİSTEMİK LUPUS ERİTEMATOZUS ....................................................................................... 129115.5.4. JÜVENİL DERMATOMİYOZİT.................................................................................................. 129315.5.5. JÜVENİL SKLERODERMA ........................................................................................................ 129515.5.6. JÜVENİL SİSTEMİK SKLEROZ................................................................................................. 129615.5.7. YEREL SKLERODERMALAR ..................................................................................................... 129715.5.8. YALANCI SKLERODERMALAR ............................................................................................... 129815.5.9. AİLESEL AKDENİZ ATEŞ VE DİĞER OTOENFLAMATUVAR HASTALIKLAR.......... 129815.5.10. PFAPA (PERİYODİK ATEŞ, AFTÖZ STOMATİT, FARENJİT VE ADENOPATİ)

SENDROMU ................................................................................................................................. 130315.5.11. ÇOCUKLUK ÇAĞI VASKÜLİTLERİ....................................................................................... 1304

15.5.11.1 Henoch-Schonlein Purpurası..................................................................................... 130415.5.11.2 Kawasaki Hastalığı ...................................................................................................... 1307

BÖLÜM 16. DERMATOLOJİK ACİLLER ..............................................................................1311Varol Lütfü Aksungur, Server Serdaroğlu

16.1. BELİRTİ VE BULGULAR

16.1.1. EKZEMATÖZ DÖKÜNTÜ........................................................................................................... 1317Varol Lütfü Aksungur

16.1.2. MAKÜLOPAPÜLER DÖKÜNTÜ ............................................................................................... 1325Varol Lütfü Aksungur

16.1.3. VEZİKÜLOBÜLLÖZ DÖKÜNTÜ .............................................................................................. 1331Suhan Günaştı

16.1.4. PURPURA........................................................................................................................................ 1337Varol Lütfü Aksungur

16.1.5. ALOPESİ .......................................................................................................................................... 1347Varol Lütfü Aksungur

16.1.6. HİPOPİGMENTASYON ............................................................................................................... 1341Varol Lütfü Aksungur

16.1.7. HİPERPİGMENTASYON............................................................................................................. 1345Varol Lütfü Aksungur

16.2. HASTALIKLAR

16.2.1. DERİ VE YUMUŞAK DOKU ENFEKSİYONLARI ................................................................ 1351Ayper Somer

16.2.2. ATOPİK DERMATİT..................................................................................................................... 1359Server Serdaroğlu, Burhan Engin

16.2.3. ALERJİK KONTAKT DERMATİT ............................................................................................. 1363Server Serdaroğlu, Burhan Engin

16.2.4. ÇOCUK BEZİ DERMATİTİ ......................................................................................................... 1365Server Serdaroğlu, Burhan Engin

İçindekiler xxix

16.2.5. SEBOREİK DERMATİT................................................................................................................ 1367Server Serdaroğlu, Burhan Engin

16.2.6. ERİTEMA MULTİFORME (Eritem Polimorf) .......................................................................... 1369Server Serdaroğlu, Burhan Engin

16.2.7. ERİTEMA NODOZUM................................................................................................................. 1371Server Serdaroğlu, Burhan Engin

16.2.8. HAŞLANMIŞ DERİ SENDROMU ............................................................................................. 1373Server Serdaroğlu, Burhan Engin

16.2.9. MANTAR ENFEKSİYONLARI ................................................................................................... 1375Varol Lütfü Aksungur

16.2.10. SKABİES (UYUZ)......................................................................................................................... 1379Suhan Günaştı

16.2.11. SİĞİLLER....................................................................................................................................... 1383Suhan Günaştı

16.2.12. MOLLUSKUM KONTAGİOZUM............................................................................................ 1387Suhan Günaştı

16.2.13. GÜNEŞ YANIĞI VE FOTOSENSİTİVİTE ............................................................................. 1389Suhan Günaştı

BÖLÜM 17. YENİDOGAN ACİLLERİ .................................................................................. 1395Nuray Duman, Özlem Tekşam

17.1 BELİRTİ VE BULGULAR

17.1.1. GİRİŞ VE ÖYKÜ ............................................................................................................................ 1397Özlem Tekşam

17.1.2. ACİL SERVİSTE YENİDOĞANIN FİZİK İNCELEMESİ ...................................................... 1399Mustafa Dilek, Nuray Duman

17.1.3. SÜREKLİ AĞLAYAN YENİDOĞAN BEBEK........................................................................... 1407Sümer Sütçüoğlu, Esra Arun Özer

17.1.4. SİYANOTİK YENİDOĞANA ACİL YAKLAŞIM.................................................................... 1413Esra Önal, Canan Türkyılmaz

17.1.5. YENİDOĞAN BEBEKTE SOLUKLUK...................................................................................... 1423Ayla Günlemez, Gülcan Türker

17.1.6. KANAMALI YENİDOĞANA YAKLAŞIM .............................................................................. 1429H. Tolga Çelik, Şule Yiğit

17.1.7. SOLUNUM SIKINTILI TERM YENİDOĞANA YAKLAŞIM .............................................. 1443H. Tolga Çelik, Şule Yiğit

17.1.8. SEPTİK GÖRÜNÜMLÜ YENİDOĞANA YAKLAŞIM.......................................................... 1453Didem Yeşilırmak, Nuray Duman

17.1.9. YENİDOĞAN BEBEKTE ATEŞ................................................................................................... 1461Aslı Çınar Memişoğlu, Özlem Tekşam

17.1.10. İRRİTABL BEBEK ........................................................................................................................ 1465Canan Aygün

17.1.11. YENİDOĞAN BEBEKTE KUSMA ........................................................................................... 1469Aylin Tarcan, Hande Gülcan

17.1.12. YENİDOĞANDA OLİGURİ-ANURİ ...................................................................................... 1475Oğuz Tuncer

17.1.13. YENİDOĞANDA ACİL GİRİŞİMLER.................................................................................... 1481Filiz Bakar Tiker

17.1.14. ACİL SERVİSTE PREMATÜRE BEBEK .................................................................................. 1489Begüm Atasay

17.1.15. ACİL SERVİSTEKİ YENİDOĞANDA ANALJEZİ VE SEDASYON ................................ 1497Özge Köroğlu

17.1.16. YENİDOĞAN TRANSPORTU.................................................................................................. 1501Mehmet Yalaz

İçindekilerxxx

17.2. HASTALIKLAR

17.2.1. YENİDOĞAN BEBEKTE KALP YETERSİZLİĞİ .................................................................... 1509Meltem Koyuncu Arslan, Ali Haydar Sever, Nuray Duman

17.2.2. YENİDOĞAN DÖNEMİNDE RİTİM BOZUKLUKLARI ..................................................... 1513Tamer Güneş, Mustafa Akçakuş

17.2.3. AÇIKÇA HAYATI TEHDİT EDEN OLAY (ALTE) VE APNE................................................ 1517Funda Tüzün, Abdullah Kumral

17.2.4. YENİDOĞANIN GEÇİCİ TAKİPNESİ...................................................................................... 1521Ayşe Korkmaz

17.2.5. RESPİRATUVAR DİSTRES SENDROMU ............................................................................... 1525Ayşe Korkmaz

17.2.6. YENİDOĞAN KONVÜLSİYONLARI....................................................................................... 1531Funda Tüzün, Abdullah Kumral

17.2.7. YENİDOĞANDA İLAÇ ÇEKİLME SENDROMLARI ........................................................... 1535Ayşegül Zenciroğlu

17.2.8. YENİDOĞAN SARILIĞI.............................................................................................................. 1543Ümit Sarıcı

17.2.9. DİREKT HİPERBİLİRUBİNEMİSİ (KOLESTATİK SARILIK) OLAN YENİDOĞANAYAKLAŞIM...................................................................................................................................... 1555H. Tolga Çelik, Gülsevin Tekinalp

17.2.10. YENİDOĞANLARDA AKUT BÖBREK YETMEZLİĞİ....................................................... 1563Münevver Kaynak Türkmen

17.2.11. YENİDOĞANDA DEHİDRATASYON VE TEDAVİSİ........................................................ 1569Hacer Yapıcıoğlu Yıldızdaş

17.2.12. YENİDOĞANDA SEPTİK ŞOK ............................................................................................... 1575Funda Tüzün, Didem Yeşilırmak, Nuray Duman

17.2.13. YENİDOĞANLARDA İDRAR YOLU ENFEKSİYONU ...................................................... 1583Mansur Tatlı

17.2.14. GÖZ VE GÖBEKTE AKINTI .................................................................................................... 1587Özlem Tekşam

17.2.15. YENİDOĞANIN ENFEKSİYÖZ DERMATOLOJİK ACİLLERİ ........................................ 1589Tugba Gürsoy

17.2.16. YENİDOĞANIN ENFEKSİYÖZ OLMAYAN DERMATOLOJİK ACİLLERİ.................. 1599Aysu Say

17.2.17. DOĞUM TRAVMALARI ........................................................................................................... 1603Ercan Sivaslı

17.2.18. YENİDOĞANDA DOĞUMSAL METABOLİK HASTALIKLARA YAKLAŞIM............ 1609Bahri Ermiş

17.2.19. KUŞKULU GENİTAL YAPISI OLAN YENİDOĞAN .......................................................... 1613Ayhan Taştekin

BÖLÜM 18. TOKSİKOLOJİK ACİLLER................................................................................ 1623Hayri Levent Yılmaz, Agop Çıtak, Ahmet Güzel

18.1 ZEHİRLENME OLGULARINA GENEL YAKLAŞIM ........................................................................ 1625Hayri Levent YILMAZ

18.2. NONTOKSİK MADDE ALIMI............................................................................................................... 1647Nazik Aşılıoğlu Yener

18.3. DÜŞÜK DOZLARDA ÖLÜMCÜL SEYİRLİ İLAÇ ZEHİRLENMELERİ ....................................... 1651Ahmet Güzel

18.4. TRİSİKLİK ANTİDEPRESAN ZEHİRLENMESİ................................................................................ 1659Hayri Levent Yılmaz

18.5 PARASETAMOL (ASETAMİNOFEN) ZEHİRLENMESİ................................................................... 1665Dinçer Yıldızdaş

İçindekiler xxxi

18.6. SALİSİLAT ZEHİRLENMESİ .................................................................................................................. 1671Bülent Karapınar

18.7. ORGANOFOSFOR VE KARBAMAT ZEHİRLENMESİ.................................................................... 1679Murat Duman

18.8. HİDROKARBON ZEHİRLENMELERİ ................................................................................................. 1685Murat Anıl

18.9. ALKOL ZEHİRLENMELERİ.................................................................................................................... 1689Ahmet Güzel

18.10. BETA BLOKER İLAÇLARLA OLAN ZEHİRLENMELER ............................................................... 1693Mehmet Davutoğlu

18.11. KALSİYUM KANAL BLOKERİ İLAÇLARLA OLAN ZEHİRLENMELER.................................. 1699Mehmet Davutoğlu

18.12. DEMİR ZEHİRLENMESİ........................................................................................................................ 1705Ekrem Güler

18.13. AĞIR METAL ZEHİRLENMELERİ ...................................................................................................... 1709Esra Şevketoğlu

18.14. ÇOCUKLARDA KOLŞİSİN ZEHİRLENMESİ .................................................................................. 1713Suat Biçer

18.15. ENDOKRİN İLAÇLARI (HORMON) İLE OLAN ZEHİRLENMELER......................................... 1717Nilgün Erkek

18.16. ANTİHİSTAMİNİKLERLE ZEHİRLENME ........................................................................................ 1725Nilgün Erkek

18.17. ANTİEPİLEPTİK İLAÇ ZEHİRLENMELERİ...................................................................................... 1731Oğuz Dursun

18.18 . UYUŞTURUCU VE UÇUCU MADDE KULLANIMI....................................................................... 1739Başak Nur Akyıldız

18.19 . MANTAR ZEHİRLENMESİ................................................................................................................... 1747Gökhan Kalkan

18.20 . BİTKİSEL ZEHİRLENMELER............................................................................................................... 1751Tanıl Kendirli

18.21. KARBONMONOKSİT ZEHİRLENMESİ............................................................................................ 1755M. Şükrü Paksu

BÖLÜM 19. HAYVAN ISIRIK VE SOKMALARI ..................................................................... 1759Hayri Levent Yılmaz, Mehmet Boşnak

19.1. HAYVAN VE İNSAN ISIRIKLARI......................................................................................................... 1761Ülfet Vatansever

19.2. ÖRÜMCEK ISIRMALARI........................................................................................................................ 1771Gökhan Kalkan

19.3. ARI SOKMASI ........................................................................................................................................... 1775Mehmet Boşnak

19.4. AKREP SOKMASI..................................................................................................................................... 1777Hayri Levent Yılmaz

19.5. YILAN ISIRMALARI ................................................................................................................................ 1787Hayri Levent Yılmaz

BÖLÜM 20. ÇEVRESEL ACİLLER....................................................................................... 1795Özlem Tekşam, Benan Bayrakçı

20.1. DUMAN İNHALASYONU ...................................................................................................................... 1797Gökhan Kalkan

20.2. ELEKTRİK ÇARPMASI............................................................................................................................ 1801Deniz Tekin

İçindekilerxxxii

20.3. ISI İLİŞKİLİ HASTALIKLAR.................................................................................................................. 1805Okşan Derinöz

20.4. SOĞUK TRAVMASI: HİPOTERMİ VE DONMA .............................................................................. 1811Nilgün Erkek

20.5. SUDA BOĞULMA ..................................................................................................................................... 1817Murat Derbent

BÖLÜM 21. PSİKOSOSYAL ACİLLER ................................................................................ 1823Figen Şahin, Betül Ulukol

21.1. ÇOCUK İSTİSMARI VE İHMALİ.......................................................................................................... 1825Figen Şahin

21.1. PSİKİYATRİK VE SOSYAL ACİLLER................................................................................................... 1841Runa Uslu

21.2. UYKU VE UYKU BOZUKLUKLARI...................................................................................................... 1849Leyla Benkurt Alkaş, Ayşe Didem Menteş

BÖLÜM 22. GASTROİNTESTİNAL SİSTEMİN CERRAHİ ACİLLERİ .......................................... 1857Serdar İskit, Dinçer Yıldızdaş

22.1. ÇOCUKLARDA AKUT KARIN.............................................................................................................. 1859İbrahim Ölgün

22.2. BAĞIRSAK TIKANIKLIKLARI ............................................................................................................. 1869Güngör Karagüzel

22.3. MALROTASYON ....................................................................................................................................... 1875Serdar İskit

22.4. İNFANTİL HİPERTROFİK PİLOR STENOZU.................................................................................... 1883Cem Boneval

22.5. HİRSCHSPRUNG HASTALIĞI.............................................................................................................. 1887Harun Gürsoy

22.6. KARIN DUVARI DEFEKTLERİ.............................................................................................................. 1891Cem Boneval

22.7. İNTRAABDOMİNAL HİPERTANSİYON VE ABDOMİNAL BÖLME SENDROMU................ 1897Özden Özgür Horoz, Dinçer Yıldızdaş

22.8. ÇOCUKLARDA KOSTİK ÖZEFAGUS YANIKLARI ........................................................................ 1905Coşkun Özcan

22.9. YENİDOĞANDA GASTROİNTESTİNAL SİSTEM PERFORASYONLARI ................................ 1911Orkan Ergün

22.10. MİDE-BAĞIRSAK SİSTEMİNDE YABANCI CİSİMLER............................................................... 1923Aydın Yağmurlu

22.11. MEKONYUM İLEUS................................................................................................................................ 1931Serdar İskit

22.12. DOĞUMSAL MİDE ÇIKIŞI VE DUODENUM TIKANIKLIKLARI ............................................ 1941Serdar İskit

BÖLÜM 23. GÖĞÜS CERRAHİSİ........................................................................................ 1949Gürsu Kıyan, Tolga Köroğlu

23.1. ÇOCUKLARDA ACİL TRAKEOTOMİ ................................................................................................ 1951Gürsu Kıyan

23.2. ÇOCUKLARDA ACİL PLEVRAL HASTALIKLAR ........................................................................... 1955Hüseyin İlhan

23.3. ÇOCUKLARDA YABANCI CİSİM ASPİRASYONU......................................................................... 1965Gürsu Kıyan, Kıvılcım Karadeniz Cerit

23.4. DOĞUŞTAN DİYAFRAGMA HERNİSİ ............................................................................................... 1971Ata Erdener

İçindekiler xxxiii

BÖLÜM 24. GÖZ ACİLLERİ .............................................................................................. 1979Murat Karaçorlu

24.1. KIRMIZI GÖZ ............................................................................................................................................ 1981Mustafa Ünal

24.2. ŞAŞILIK ....................................................................................................................................................... 1991Şule Ziylan

24.3. ÇOCUKLARDA PROPTOZİS ................................................................................................................. 1997Suat Hayri Uğurbaş

24.4. GÖZYAŞI BOŞALTIM KANALI HASTALIKLARI............................................................................ 2005Bülent Yazıcı

24.5. GÖZİÇİ YABANCI CİSİMLER ............................................................................................................... 2015Tansu Erakgün

24.6. GÖZÜN KİMYASAL YANIKLARI ........................................................................................................ 2021Halit Oğuz, Süleyman Korhan Karaman

24.7. GÖZ TRAVMALARI ................................................................................................................................. 2031Mehmet Akif Acar

BÖLÜM 25. KULAK BURUN BOĞAZ ACİLLERİ .................................................................... 2047Taner Kemal Erdağ, Murat Duman

25.1. KULAK BURUN BOĞAZ MUAYENESİ ............................................................................................... 2049Taner Kemal Erdağ

25.2. KULAK ACİLLERİ..................................................................................................................................... 2053Taner Kemal Erdağ

25.3. DERİN BOYUN ENFEKSİYONU ........................................................................................................... 2063Taner Kemal Erdağ

25.4. PERİFERİK FASİYAL PARALİZİ............................................................................................................ 2077Enis Alpin Güneri

25.5. BURUN VE PARANAZAL SİNÜS ACİLLERİ..................................................................................... 2083Taner Kemal Erdağ, Mustafa Cenk Ecevit

BÖLÜM 26. ÜROLOJİK ACİLLER....................................................................................... 2095Sezgin Güvel, Hayri Levent Yılmaz

26.1. PREPİSYUM HASTALIKLARI................................................................................................................ 2097Sezgin Güvel

26.2. PRİAPİZM ................................................................................................................................................... 2099Reşit Gören, Sezgin Güvel

26.3. TRAVMA İLE İLİŞKİLİ ÜROLOJİK ACİLLER ................................................................................... 2103Ferhat Kılınç

26.4. ÇOCUKLARDA AKUT SKROTUM ...................................................................................................... 2109Tahsin Turunç24.1.1. TESTİS TORSİYONU ................................................................................................................... 210924.1.2. EPİDİDİMİT/EPİDİDİMOORŞİT .............................................................................................. 211124.1.3. HİDROSEL/HERNİ........................................................................................................................ 211124.1.4. İNTRASKROTAL TÜMÖRLER .................................................................................................. 211224.1.5. TRAVMA.......................................................................................................................................... 2112

BÖLÜM 27. BEYİN CERRAHİSİ ACİLLERİ........................................................................... 2115Murat Derbent, Hayri Levent Yılmaz

27.1. ÇOCUKLUK ÇAĞI KAFA TRAVMALARI .......................................................................................... 2117M. Nur Altınörs, Serdar Kabataş

İçindekilerxxxiv

27.2. ÇOCUKLUK ÇAĞI SPİNAL TRAVMALARI ...................................................................................... 2131Hakan Caner, Serdar Kabataş

27.3. TRAVMATİK OLMAYAN SPİNAL KORD BASILARI ..................................................................... 2137Salih Gülşen

27.4. ÇOCUKLARDA HİDROSEFALİ VE ŞANT İŞLEV BOZUKLUKLARI ......................................... 2141Cem Yılmaz, Tufan Cansever

BÖLÜM 28. ORTOPEDİK ACİLLER .................................................................................... 2153Ayşegül Bursalı, Eylem Ulaş Saz

28.1. ALGODİSTROFİLER ................................................................................................................................ 2155Betül Sözeri

28.2. KALÇANIN TOKSİK SİNOVİTİ ........................................................................................................... 2159Eylem Ulaş Saz

28.3. KOMPARTMAN SENDROMU............................................................................................................... 2163Betül Sözeri

28.4. ÇOCUKLUK ÇAĞINA ÖZGÜ ORTOPEDİK SORUNLAR.............................................................. 2167Ayşegül Bursalı, Timur Yıldırım, Şükrü Sarper Gürsu

BÖLÜM 29. JİNEKOLOJİK ACİLLER .................................................................................. 2177Esra S. Saygılı Yılmaz, Hayri Levent Yılmaz

29.1. KIZ ÇOCUKLARDA KARIN AĞRISI .................................................................................................. 2179Esra S. Saygılı Yılmaz, Hayri Levent Yılmaz

29.2. ERGENLİK DÖNEMİNDE PELVİK YANGISAL HASTALIK ......................................................... 2189Münire Erman Akar, Murat Özekinci

29.3. VULVOVAJİNİT......................................................................................................................................... 2195Esra S. Saygılı Yılmaz

29.4. VAJİNAL KANAMALAR VE İŞLEVSEL OLMAYAN UTERİN KANAMALAR ......................... 2201Esra S. Saygılı Yılmaz

29.5. DİSMENORE .............................................................................................................................................. 2207Esra S. Saygılı Yılmaz

29.6. ERGENLERDE OBSTETRİK ACİLLER ................................................................................................ 2211Esra Ayşin Tonguç

BÖLÜM 30. TRAVMALAR ................................................................................................ 2219Murat Duman, Hayri Levent Yılmaz

30.1. KAFA TRAVMASI ..................................................................................................................................... 2221Tahsin Erman

30.2. ÇOCUKLUK ÇAĞI BOYUN TRAVMALARI ...................................................................................... 2229Derviş Mansuri Yılmaz, Faruk İldan, Mazhar Kerem Özsoy

30.3. OMURGA TRAVMALARI....................................................................................................................... 2239Tahsin Erman

30.4. TORAKS TRAVMALARI ......................................................................................................................... 2247Oğuz Ateş

30.5. ÇOCUKLARDA KARIN TRAVMASI ................................................................................................... 2269Gülce Hakgüder

30.6. GENİTOÜRİNER SİSTEM TRAVMALARI ......................................................................................... 2275Mustafa Olgüner, Canan Aldırmaz Ağartan

30.7. ÇOCUKLARDA GÖZ TRAVMALARI .................................................................................................. 2279Nilüfer Koçak

30.8. PEDİYATRİK FASİYAL TRAVMA ......................................................................................................... 2287Cenk Demirdöver, Haluk Vayvada

30.9. ÇOĞUL TRAVMALI HASTAYA YAKLAŞIM...................................................................................... 2295Mustafa Olgüner, Murat Duman

İçindekiler xxxv

30.10. ÇOCUKLUK ÇAĞI KEMİK KIRIKLARINA YAKLAŞIM .............................................................. 2301Can Koşay, Bayram Ergin

30.11. YANIKLAR................................................................................................................................................. 2311Haluk Vayvada, Cenk Demirdöver

30.12. YARA KAPAMA YÖNTEMLERİ VE YARA BAKIMI ...................................................................... 2323Cenk Demirdöver

BÖLÜM 31. EV KAZALARI/YARALANMALARI ................................................................... 2333Betül Ulukol

BÖLÜM 32. AFET TIBBI ................................................................................................... 2343Mehmet Eryılmaz, Serdar H. İskit

32.1. ÇOCUK AFET TIBBİ BÖLÜMÜ ............................................................................................................. 2345Mehmet Eryılmaz

32.2. AFETLERDE ÇOCUK YARALILARIN TRİYAJ VE TRANSPORTU.............................................. 2349Hüseyin Sinan

32.3. OLAĞANÜSTÜ DURUMLARDA ÇOCUKLAR İÇİN HASTANE HAZIRLIĞI.......................... 2359Murat Durusu

32.4. SAHADA TIBBİ VE CERRAHİ MÜDAHALENİN İLKELERİ ........................................................ 2367Can Aktaş

32.5. AFETLERDE SIK KARŞILAŞILAN SORUNLAR............................................................................... 2379Nilay Etiler

32.6. ÇOCUKLARDA EZİLME (CRUSH) SENDROMU ............................................................................. 2395Serdar H. İskit

32.7. AFETLERDE SAĞLIK HİZMETLERİNİN YÖNETİMİ VE ORGANİZASYONU ....................... 2401Necati Dedeoğlu

32.8. OLAĞANÜSTÜ DURUMLARDA VE TRAVMA SONRASI ÇOCUK RUH SAĞLIĞI.............. 2415Işık Karakaya

32.9. OLAĞANDIŞI DURUMLARDA TEMEL GEREKSİNİMLER ........................................................ 2423Ail Osman Karababa

BÖLÜM 33. ÇOCUKTA AĞIZ-DİŞ BÖLGESİNDE OLUŞABİLECEKACİL DURUMLAR VE YAKLAŞIM.............................................................................. 2435Pınar Karataban, İlknur Tanboğa

33.1. AĞIZ DIŞI MUAYENE (EKSTRA-ORAL MUAYENE) ...................................................................... 243733.2. AĞIZ İÇİ MUAYENE................................................................................................................................. 243733.3. ÇOCUKTA AĞIZ-DİŞ BÖLGESİNDE OLUŞABİLECEK ACİL DURUMLAR

VE YAKLAŞIM ........................................................................................................................................... 243933.4. TRAVMATİK DİŞ YARALANMALARI................................................................................................ 243933.5. DENTAL TRAVMALARDA ERKEN ACİL YAKLAŞIM ................................................................... 244033.6. TRAVMATİK DENTAL YARALANMALARDA TEŞHİS VE ACİL TEDAVİ............................... 244033.7. DENTAL TRAVMALARDA ERKEN ACİL YAKLAŞIM .................................................................. 244333.8. DENTAL ABSELER VE KLİNİK YAKLAŞIM ..................................................................................... 2444

BÖLÜM 34. RADYOLOJİ.................................................................................................. 2447Handan Çakmakçı, Murat Duman

34.1. ÇOCUKLUK DÖNEMİ KRANİYAL VE SPİNAL TRAVMA RADYOLOJİSİ .............................. 2449Handan Çakmakçı

34.2. ÇOCUKLUK DÖNEMİ TRAVMA DIŞI ABDOMİNAL ACİLLERDE RADYOLOJİ.................. 2461İbrahim Adaletli

34.3. ÇOCUKLUK DÖNEMİ ABDOMİNAL TRAVMADA RADYOLOJİ.............................................. 2467Süreyya Soyupak

İçindekilerxxxvi

34.4. ÇOCUKLUK DÖNEMİ TRAVMA DIŞI SOLUNUMSAL ACİLLERDE RADYOLOJİ............... 2471Şebnem Örgüç

34.5. ÇOCUKLUK DÖNEMİ GÖĞÜS TRAVMALARINDA RADYOLOJİ............................................ 2479Mine Özkol

34.6. ÇOCUKLUK DÖNEMİNE ÖZGÜ KEMİK KIRIKLARINDA RADYOLOJİ ................................ 2483Murat Kocaoğlu, Cemil Yıldız

BÖLÜM 35. ÇOCUK ACİL HEMŞİRELİĞİ............................................................................. 2487Sevim Savaşer

35.1. ÇOCUK ACİL BAKIM HEMŞİRELİĞİ: TARİHSEL SÜREÇ............................................................ 2489Sevim Savaşer, Seda Çağlar

35.2. ÇOCUK ACİL SERVİSLERİNDE ENFEKSİYONU ÖNLENMEsi VEKONTROL ALTINA ALINMASI ........................................................................................................... 2493Sevim Savaşer, Nejla Canbulat

35.3. ACİL SERVİSTE ÇOCUK HASTAYA HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI................................................. 2501Candan Öztürk

35.4. ÇOCUK ACİL ÜNİTELERİNDE İLETİŞİM.......................................................................................... 2507Sevim Savaşer, Ayşe Sonay Kurt

35.5. ÇOCUK ACİL ARABASI ORGANİZASYONU VE KONTROLLERİ............................................. 2513Ebru Melek Özçelik

35.6. TEMEL VE İLERİ YAŞAM DESTEĞİNDE HEMŞİRENİN ROLÜ.................................................. 2521Nurhan Özata

35.7. ÇOCUK ACİL HEMŞİRELİĞİ VE TRİYAJ ........................................................................................... 2525Meral Bayat, Filiz Oben

35.8. İDRAR TOPLAMA VE ÖNEMİ.............................................................................................................. 2533Günnaz Şahin

35.9. OKSİJEN UYGULAMALARI VE HEMŞİRENİN SORUMLULUĞU ............................................. 2541Serap Balcı

35.10. ÇOCUKLARDA SOLUNUM YOLU İLE İLGİLİ ACİL DURUMLAR .......................................... 2545Birsen Mutlu, Sevim Savaşer

35.11. ÇOCUKLARDA SIVI ELEKTROLİT DENGESİZLİKLERİ VE ACİL HEMŞİRELİK BAKIMI 2553Hatice Yıldırım Sarı

35.12. ACİL BİRİME GETİRİLEN İSTİSMARA MARUZ KALMIŞ ÇOCUĞAHEMŞİRELİK YAKLAŞIMI.................................................................................................................... 2559Duygu Gözen

35.13. KONVÜLSİYON GEÇİREN ÇOCUĞUN BAKIMI........................................................................... 2565Duygu Gözen

35.14. ÇOCUKLUK ÇAĞI ZEHİRLENMELERİNE HEMŞİRELİK YAKLAŞIMI................................... 2571Dilek Beytut

BÖLÜM 36. ÇOCUK ACİL ÜNİTELERİNDE GİRİŞİMSEL İŞLEMLER ......................................... 2579Ahmet Güzel

BÖLÜM 37. ÇOCUK ACİLDE KULLANILAN BAŞLICA İLAÇLAR .............................................. 2599Suat Biçer

37.1. ÇOCUK ACİLDE KULLANILAN BAŞLICA İLAÇLAR.................................................................... 2601Suat Biçer

37.2. ÇOCUKLARDA İLAÇ TEDAVİ İLKELERİ .......................................................................................... 2637Suat Biçer

37.3. ANTİBAKTERİYEL İLAÇLAR................................................................................................................ 2639Suat Biçer

BÖLÜM 38. LABORATUVAR NORMAL DEĞERLERİ ............................................................. 2649Suat Biçer

İçindekiler xxxvii

GGeenneell BBaakkıışş

BBÖÖLLÜÜMMII

Acil Servisler çok çeşitli yakınmaların, hastalıklarınve sosyal sorunların buluştuğu bir öğütülme veya eri-tilme alanıdır. Acil bir durumda yaşam kurtarıcı sağ-lık hizmetinin sağlanması, ülkelerin sağlık sistemleri-nin önemli bir parçasıdır. Hastane öncesi sistemdenbaşlayıp acil serviste odaklanan hizmetlerde görevalan sağlık çalışanları ölümleri ve sakatlıkları azalt-mak için can-alıcı, önemli kararları vermek ve giri-şimleri uygulamak için uygun eğitimi almış olmalı-dırlar. Erişkinlerden çok önemli farklılıklara sahipolan çocukların yaşamları tehdit altında olduğunda“çocuk-odaklı tıp eğitimi” almış, “çocuk acil hastalıkla-rı ve durumları” konusunda donatılmış, deneyimlihekimler tarafından tedavilerinin yapılması en doğalhaklarıdır. Bu hak “olmazsa olmaz” bir haktır. Ço-cukların gereksinimlerini karşılamak konusunda top-lum, dolayısıyla yöneticiler özel bir sorumluluğa sa-hiptir. Bu gereksinimler içinde “çocuklar için özel ha-zırlanmış aciller” önemli bir ağırlığa sahiptir. Elbetteki çocuk acillerde çalışan hekimlerin özel eğitim al-ması ve çocuk hastalıkları konusunda uzman olmala-rı da çok önemlidir. Eğer çocuklara bu hak verilmez-se toplum ve yöneticiler kamusal ve evrensel sorumlu-luklarını yerine getirmemiş olacaklardır.

Ülkemizde acil polikliniklerine yılda yaklaşık ola-rak Türkiye nüfusu kadar başvuru olduğu olmakta-dır. Yapılan istatistiklerde acillere yapılan başvurula-rın yaklaşık %30’unun çocukluk yaş grubunda oldu-ğu gösterilmiştir.[1] Bu bilgiye dayanarak Türkiye’deacil servislerde çocukluk yaş grubunda olan yaklaşık20.000.000 hastaya hizmet verildiği tahmin edilmek-tedir. Acillere başvuruların yaklaşık %20’si erken veuygun müdahale edilmediğinde önemli hasarlara ve-ya ölüme neden olabilecek olan “çok acil” hastalar-dan oluştuğu göz önüne alındığında, yılda yaklaşık4.000.000 çocuk nitelikli sağlık hizmeti alma konu-sunda çok ciddi tehlike altındadır. Bu çocukların endoğal hakları arasında yer alan “yaşam hakkı”nın ve

“konusunda uzman, nitelikli, çocuk hastalar içinözel eğitim almış hekimler tarafından verilen sağlıkhizmeti hakkı”nın sağlanması, ülkemizde %23 olan5 yaş altı çocuk ölümlülüğü oranının azaltılmasındane derece yararlı olacağını apaçık göstermektedir.

1. DÜNYA’DA ÇOCUK ACİL TIP

Erişkin ağırlıklı tıp eğitiminin çocuk sağlığı üzerineyaptığı olumsuz etkiler günümüzde de devam et-mektedir. Tıp fakültelerinden yeni mezun olan he-kimlerimiz kendilerini erişkin hastalar konusundagöreceli olarak yeterli görmekte ve erişkin hasta yö-netirken kendilerini güvende hissetmektedir. Bunakarşın aynı hekimler çocuk hastayla karşılaştıkların-da hem çocuk hastalar hem de kendi güvenlikleri ko-nusunda kaygıya düşmektedir. Yeterli bilgi ve dene-yime sahip olmamaları hem çocuğun sağlığını tehli-keye sokmakta hem de hata yapma korkusuyla he-kim kendini güvende hissedememektedir.

Erişkinlerin yönettiği bir dünyada “çocukluk döne-mi gelip geçici bir dönem” olarak algılanmakta, her ço-cuk (eğer yaşarsa) ilerde erişkin olacağı varsayılarakyasalar, yönetmelikler, genelgeler “erişkin insan ge-reksinimleri” temel alınarak hazırlanmaktadır.

Tüm bunlara rağmen çocuklar her defasında unu-tulmamaktadır, bazen çocukları önemseyen, onlarıunutmamış olan, halen çocukluğunu anımsayan yö-neticiler bulunur ve çocuklar bazı haklar ve güvence-ler kazanırlar. “Çocuklar için özel hazırlanmış acil”le-rin yapılması buna bir örnektir. Elbette ki çocuk acil-lerde çalışan hekimlerin özel eğitim almış olmaları veçocuk hastalıkları konusunda uzman olmaları da çokönemlidir. Eğer çocuklara bu hak verilmezse kamusalve evrensel sorumluluklar yerine getirilmemiş ola-caktır. Bu sorumlulukların yerine getirilmesi konu-sunda ilk adım A.B.D.’de atılmış ve ilk Çocuk Hasta-nesi olan “Philadelphia Çocuk Hastanesi” 1855 yılın-

DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE ÇOCUK ACİL BİLİM DALININ GELİŞİMİ

Hayri Levent Yılmaz

Konu 1.1

3

Çocuk Acil Tıp4

Şekil 1. Çocuk acilin ABD’deki tarihsel gelişimi.Şekil 2. Çocuk acilin Türkiye’deki tarihsel gelişimi.

Federal Sivil SavunmaMüdürü Dr. N.C KioferAAP’ye çocuk acil ile ilgilibir kitabı hazırlanmasıteklifi yaptı.

Dr. McDonalds raporuhazırladı ve AAP’ye

sundu

“Afet Hekimliği ve Sivil Sa-vunma Komutası” 3 yıl bo-yunc toplanmaması üzerinebu komite edildi

1957-1967 arası dönem“Duraklama Dönemi”

“Philadelphia ÇocukHastanesi” bir ilke imza atarak1970’li yıllarda “Çocuk Acil”bölümüne bir sorumlu atadı.Ne yazıkki bu kişi kısa süreiçinde bu görevden istifa etti.

Missouri-Kansas’da ise Dr.Jane Knapp resmi olmayan birçocuk acil tıp fellowshiplikprogramını yürütmeye başla-mıştı

Öneriden tam 19 yıl sonra kü-çük boyutlu, özet şeklinde birel kitabı hazırlanabilmiş. Adı“Disaster and Emergency Me-dical Services for Infants andChildren” imiş.

Komitenin adı “Acil Tıp AltKomitesi” olarak değiştirildi

1983’den 1988 yılına kadar“Çocuk Acil” adı altında ikiayrı geçici komite kurulmuşve her ikisine de Dr. MarthaBushore başkanlık etmiş

1992 yılında ise Çocuk Aciliçin ilk “Yeterlilik (BoardCertification) Sınavı”yapılmış.

Günümüzde AmerikaBirleşik Devletleri’nde 75’inüzerinde Çocuk AcilFellowship Programımevcuttur. Her geçen yılyeni programlar açılmayadevam etmektedir.

1988 yılında Dr. StephenLudwig başkanlığında“Çocuk Acil Tıp Komitesi”tam işlevsel bir komiteolarak görev yapmayabaşlamış.

Üniversite hastanelerinde

çocuk acil hastalar genel acilservislerden ayrı bölüm

lerdeçocuk sağlığı ve hastalıklarıA

D sorum

luluğunda yöne-tilm

eye başlanması Çocuk

Acil BD

’nın gelişiminde ilk

basamaktır.

Üniversite hastanelerinde

“Çocuklara özel hazırlan-m

ış acil”ler dönemi

1980 yılında İstanbul Üniver-

sitesi İstanbul TıpFakültesinin Çocuk Sağlığıve H

astalıkları AD

ÇocukA

cil’den sorunlu bir öğretimüyesi belirledi.

1990 yılında Çocuk Acilde ikinci

bir uzman daha göreve başladı.

Aynı dönemlerde H

acettepeÜ

niversitesi Tıp Fakültesi ÇocukH

astanesi’nde ve İstanbulÜ

niversitesi Cerrahpaşa TıpFakültesi’nde iki pediatrist hemgenel çocuk polikliniği hem

deçocuk acillerden sorum

luuzm

anlar olarakçalışm

aktaydılar

“Sadece çocuk acildensorum

lu” ikinci çocuksağlığı ve hastalıkları

uzmanının bulunduğu

fakülte Çukurova Üni-

versitesi oldu. Bu üniteöncekilerden farklı ola-rak acil çocuk hastalık-

larının tümüne (travm

a,yanık, cerrahi hastalık-

lar vs) hizmet veriyordu

2000 yılında “BirinciÇocuk A

cil ve YoğunBakım

Hekim

liğiÇalışm

a ToplantısıU

zlaşı Raporu”yayınlandı

2002 yılında Adana’ra

Çukurova Üniversitesi

ve Başkent Üniversitesi

ortaklaşa 3. ve 2003yılında da İzm

ir’deD

okuz Eylül ve EgeÜ

niversiteleri 4. toplantıyapıldı.

2006 yılı cocuk acilaçısından çok önem

liaşam

a kaydetti.İzm

ir ’de Dokuz Eylül

Tıp Fakültesi ÇocukSağlığı ve H

astalıklarıA

D içinde “Çocuk A

cilBakıım

” Bilim D

alıYÖ

K’ün onayıyla kurul-du

2009 yılında iseÇukurova Ü

niversitesiTıp Fakültesi Çocuk

Sağlığı ve Hastalıkları

AD

içinde “ Çocuk Acil

Bilim D

alı” YÖK’ün

onayıyla kuruldu.

T emm

uz 201 1’de TıptaYan D

al Uzm

anlıkSınavı (YD

US)’ında ilk

kez yan dal eğitimi

verilmek üzer e

kontenjan ilan edildi.

“Acil Pediatri D

erneği”kuruldu ve dernek 2003

yılından itibaren“Çocuk A

cil Tıp veYoğun Bakım

Derneği”adını aldı.

2001 yılında İstanbul Üniver-

sitesi İstanbl TıpFakültesi’nde ikinci çocukacil tıp toplantısı yapıldı.

2002 yılında İzmirde D

okuz EylülÜ

niversitesi Tıp Fakültesi’nde 2 ço-cuk sağlığı ve hastalıkları uzm

anısadece çocuk acilden sorum

lu uz-m

anlar olarak göreve başladılar.

Edirne’de T rakya Üniversite-

si Tıp Fakültesi evsahipliğinde ilk çocuk acil

kongresi yapılmış oldu.

Temm

uz 2009’da TıptaU

zmanlık Eğitim

i yö-netm

eliği çıkartılarakÇocuk A

cil, r esmi ola-

rak bilim dalı olduM

art 2010’da bu alan-da ilk Çocuk A

ciluzm

anlık belgeleriverilm

eye başlandı.

“Çocuk Acil ve Çocuk

Y oğun Bakım D

er gisi”adıyla dernegim

izin vebilim

dallarımızın ilk bil-

imsel dergisi yayın

hayatına başlıyor.

1981’den sonra ise bir çokçocuk hastanesinde resmiolmayan fellowshiplikprogramları açılmayabaşladı.

Ambulatuvar ve Acil BakımAlt Komitesi kuruldu.

1970’lerin sonralarında iseDr. Stephan Ludwing bubölümün başına getirildi. İştebu kadar Çocuk Acil Tıp içintam bir dönüm noktası idi.Kısa süre içinde yanına Dr.David Jaffe’yi alır.

Ancak bu komite sadeceönerilerde bulundu.Gerçekleşmesi konusundaherhangi bir adım atmadı.Dr. R.F. Kunstadter başkanlığında“Afet ve Acil Tıbbi BakımKomitesi” kuruldu.

İptal edilen komite yerine Dr. R.A.Aldrich başkanlığında radyoaktifatıkların çocuklara etkisiniaraştıran bir komite kuruldu.

Rapor sonucunda “Afet Hekimliğive Sivil Savunma Komitesi”kuruldu.

Bu teklifin rapor halinde hazırlan-ması görevi Dr. F. Mc Donalds’averildi.19

5319

5419

57

20112010

20092006

20042002-2003

20012000

19981990

1980

1967

1970

1972

1978

1981

1983

1988

1992

2010

da kurulmuş ve yine Dünyada ilk kez 1970’lerde sa-dece Çocuk Acil’den sorumlu bir hekim görevlendir-mişlerdir. Birkaç yıl içinde bir başasistan alınarak ay-nı hastanede ilk “resmi olmayan” Çocuk Acil Tıp Eği-timine de başlanmış oldu. Bu yıllarda Missouri-Kan-sas’ta, hemen ardından diğer şehirlerde de resmi ol-mayan çocuk acil tıp eğitimine başlandı. 1981 yılında“Pennsylvania Çocuk Hastanesi”nde resmi olarak ço-cuk acil tıp fellowshiplik programı başlatıldı. 1992 yı-lında ise A.B.D.’de ilk “Yeterlilik Sınavı” yapılarakÇocuk Acil Tıp resmi bir yan dal olarak kabul edildi.Günümüzde A.B.D.’de 76 adet Çocuk Acil Tıp Fel-lowshiplik programı vardır. Yapılan anketlerde ve sı-nav başvurularında Pediatri ana dalı içinde en çok tercihedilen üçüncü yan dal olma özelliğine sahiptir, hatta2007 yılında 1300 çocuk acil tıp uzmanı ile A.B.D.’depediatri ana dalının en büyük dördüncü yan dalıdır.ABD’de çocuk acilin tarihsel gelişimi Şekil 1’de özet-lenmiştir. Şu anda dünyada A.B.D., Kanada, Avus-tralya, Avrupa’da İngiltere, İsrail, Suudi Arabis-tan’da resmi olarak çocuk acil tıp yan dal eğitimi ve-rilmektedir. Türkiye’de ise 2009 yılında çocuk acil,çocuk sağlığı ve hastalıkları anabilim dalı içinde res-mi bir bilim dalı olarak Kabul edilmiş ve 2011 yılındayan dal eğitimi verilmeye başlanılmıştır

Avrupa’da da Çocuk Acil Tıp örgütlenmeye başla-mış ve hızla ilerlemektedir. İlk kez 2004 yılında “Pedi-atric Emergency Medicine Task Force of European Co-untries” Türkiye, İsrail ve İspanya’nın katılımıyla ku-rulmuş, ardından Fransa, İsviçre, Belçika, İngiltere, İtal-ya, Kuzey İrlanda, Macaristan ve Suudi Arabistan’ındahil olmasıyla genişletilmiştir. Bugün ise İngiltere veİsrail’in eş başkanlığı ile European Society of Emer-gency Medicine içinde Pediatric Emergency Medicinealt komitesi Türkiye’den Çocuk Acil Tıp ve Yoğun Ba-kım Derneği’nin de katılımıyla kurulmuş durumdadır.Şu anda bu alt komite önderliğinde “Research in Euro-pean Pediatric Emergency Medicine Departments (RE-PEDS)” adıyla çocuk acil tıp konusunda ortak çalışma-lar yapmak üzere bir çalışma başlatılmış olup, ülkemizde Çocuk Acil ile ilgili bu çalışmalarda yer almaktadır(12). 2005 yılındaUEMS’ye “European Board of Paedi-atrics” içinde yan dal olması için “The European Trai-ning Syllabus in Pediatric Emergency Medicine” tasla-ğı hazırlanmıştır. Şu anda bu eğitim müfredat taslağı-nın son hali onaylanmak üzere UEMS’ye verilmiştir.

2. TÜRKİYE’DE ÇOCUK ACİL

Çocuk Acil yan dalının TC Sağlık Bakanlığı tarafın-dan resmen kabul edilmeden önce birçok üniversiteve Sağlık Bakanlığı Eğitim-Araştırma hastanesindesadece çocuk acillerle ilgilenen, çok sayıda ÇocukSağlığı ve Hastalıkları uzmanının (15 merkezde 20uzman) bulunması, günlük pratik uygulama esnasındaçok sayıda hastanede “Çocuk Acil” polikliniklerinin kurul-

mak zorunda kalınmış olması, dolayısıyla “sadece çocukacillerle ilgilenen hekimlerin” ortaya çıkmış olması bu özel-likli alanın öneminin güzel bir göstergesidir.

Çocuk Acil’in Türkiye’deki bilimsel gelişimi şöy-ledir; uzun yıllardan beri birçok hastanemizde “Ço-cuk Acil” poliklinikleri mevcuttur. Bu birimlerde yıl-larca öğretim üyeleri, çocuk hekimleri, öğretim üyele-ri görevlendirilmiş ve çocuk acil hastalarına çokönemli hizmetler vermişlerdir. Ancak görevlendirme-ler ya rotasyonla yapılmakta ya da geçici olarak ya-pılmaktaydı. Bu durum çocuk acilin yerleşmesindeyararlı olmasına karşın bilimsel olarak gelişmesine is-tenen ölçüde katkı sağlamamıştı. 1980 yılında ise İs-tanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesinin ÇocukSağlığı ve Hastalıkları AD bünyesinde ayrı bir acilservis kuruldu. İç içe geçmiş 3 odada kurulan bu kü-çük serviste Türkiye’de ilk olarak “sadece çocuk acil-lerden sorumlu” bir uzman ve bir asistan çalışmayabaşladı. 1990 yılında çocuk acilde ikinci bir uzmandaha göreve başladı. Aynı dönemlerdeHacettepe Üni-versitesi Tıp Fakültesi Çocuk Hastanesi’nde ve İstan-bul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde 2 pedi-atrist hem genel çocuk polikliniği hem de çocuk acil-lerden sorumlu uzmanlar olarak çalışmaktaydılar.

Çocuk acil alanındaki bu hareketlenmeler sürer-ken 1998 yılında “Acil Pediatri Derneği” kurulmuş vedernek 2003 yılından itibaren “Çocuk Acil Tıp ve Yo-ğun Bakım Derneği” adını almıştır. Daha sonraları budernek çok önemli bilimsel ve sosyal çalışmalara im-za atacaktır.

Yıl 1998, 28 Aralık gününü gösterdiğinde “sadeceçocuk acilden sorumlu” ikinci çocuk sağlığı ve hasta-lıkları uzmanının bulunduğu fakülte Çukurova Üni-versitesi Tıp Fakültesi oldu. Bu ünite öncekilerdenfarklı olarak acil çocuk hastalıklarının tümüne (trav-ma, yanık, cerrahi hastalıklar vs) hizmet veriyordu.

2000 yılında “Birinci Çocuk Acil ve Yoğun BakımHekimliği Çalışma Toplantısı Uzlaşı Raporu” yayın-landı. Hemen ardından Ankara’da ikinci toplantıplanlandı, ancak çeşitli nedenlerle gerçekleştirileme-di. 2001 yılında İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fa-kültesi’nde ikinci çocuk acil tıp toplantısı yapıldı, ar-dından 2002 yılında Adana’da Çukurova Üniversite-si ve Başkent Üniversitesi ortaklaşa, 2003 yılında daİzmir’de 4. Toplantı yapıldı. Bu tarihten sonra ilkiEdirne’de Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi ev sahip-liğinde ilk çocuk acil kongresi yapılmış oldu.

2002 yılında İzmir’de 9 Eylül Üniversitesi Tıp Fa-kültesi’nde 2 çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı Çu-kurova Üniversitesi Tıp Fakültesi’ndeki gibi her türlüçocuk acil hastasını kabul eden ve sadece çocuk acilleilgilenen uzmanlar olarak göreve başladılar. Bu tarih-ten sonra yapılan toplantı ve kongrelerin de katkısıy-la çocuk acillerde toplam 20 uzman görevlendirildi.

2006 yılı çocuk acil açısından çok önemli bir aşa-ma kaydetti. İzmir’de 9 Eylül Tıp Fakültesi ve 2009

Konu 1.1 - Dünya’da ve Türkiye’de Çocuk Acil Bilim Dalının Gelişimi 5

yılında ise Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Ço-cuk Sağlığı ve Hastalıkları AD içinde “Çocuk Acil”Bilim Dalı YÖK’ün onayı ile kuruldu.

Temmuz 2009’da Tıpta Uzmanlık Eğitimi Yönet-meliği çıkartırılarak Çocuk Acil, resmi olarak bilimdalı oldu.

Mart 2010’da bu alanda ilk Çocuk Acil uzmanlıkbelgeleri verilmeye başlandı. Temmuz 2011’de TıptaYan dal Uzmanlık Sınavı (YDUS)’nda ilk kez yan daleğitimi verilmek üzere kontenjan ilan edildi.

KAYNAKLAR

1. “Committee on the future of emergency care in the USA”,Emergency Care for Children: Growing Pains. First ed. 2006,Washington D.C.: The National Academies Press.

2. Committee on Pediatric Emergency Medicine-History. 2007(cited 2007 2007); Available from: http://www.aap.org/visit/copemhistory.htm.

3. Yilmaz, H.L., Dünya’da Çocuk Acil Tıbbın Gelişimi. Kita-bın içinde: Çocuk Acil Tıp Kitabı, M. Karabocuoglu, Uzel,N., Yılmaz H.L, (Editörler). Çapa Tıp Kitabevi: İstanbul1. baskı 2004:1-5.

4. Çocuk Acil Tıp ve Yoğun Bakım Derneği. Türkiye’de veDünya’da Çocuk Acil Tıp Hizmetleri: Mevcut Durum veÖneriler. 2008.

5. Murray, M.L., D.P. Woolridge, and J.E. Colletti, PediatricEmergency Medicine Fellowships: Faculty and Resident Trai-ning Profiles. J Emerg Med, 2008.

6. Babl, F.E., et al., Advanced training in pediatric emergencymedicine in the United States, Canada, United Kingdom, andAustralia: an international comparison and resources guide.

Ann Emerg Med, 2005; 45: 269-75.7. Felter R, J.D., Emergency medicine fellowship programs. Pe-

diatr Emerg Care, 1986; 2: 54.8. Izsak E, J.D., Felter R., Pediatric Emergency Medicine Fel-

lowship Programs. Pediatr Emerg Care, 1988; 4: 60.9. Li, M., M.D. Baker, and L.J. Ropp, Pediatric emergency me-

dicine: a developing subspecialty. Pediatrics, 1989; 84: 336-42.

10. Scott, S.M., Pediatric Emergency Medicine Fellowship Prog-rams. Pediatr Emerg Care, 2008; 24: 271-277.

11. Althouse, L.A. and J.A. Stockman, 3rd, Pediatric workfor-ce: a look at pediatric emergency medicine data from the Ame-rican Board of Pediatrics. J Pediatr, 2006; 149: 600-602.

12. Walker, D.M., V.R. Tolentino, and S.J. Teach, Trends andchallenges in international pediatric emergency medicine.Curr Opin Pediatr, 2007;19:247-52.

13. EuSEM - Paediatric EM General Information 2008 [ci-ted 2008 04.22.2008]; Available from: http://www.eu-sem.org/Pages/Sections/Paediatric/PEM_general_in-formation.html.

14. Report of the Intercollegiate Committee for Services for Chil-dren in Emergency Medicine, April 2007. First ed. 2007: Ro-yal College of Paediatrics and Child Health.

15. Öztürk, A., Karaböcüoğlu, M. Kitabın içinde: Çocuk AcilTıp Kitabı, M. Karabocuoglu, Uzel, N., Yılmaz, H.L.,(Editörler). Çapa Tıp Kitabevi: İstanbul. 2004:7-29.

16. AAP, “The American Academy of Pediatrics”, What is a Pe-diatric Emergency Physician? 2003.

17. Emergency department planning and resource guidelines.Ann Emerg Med, 2008. 51:687-95.

18. Yamamoto, L.G., Committee on Pediatric Emergency Medi-cine, Access to optimal emergency care for children. Pediat-rics, 2007;119:161-4.

Çocuk Acil Tıp6