cndt 2 - animal.pdf
TRANSCRIPT
-
Cng ngh di truyn 2
Chuyn gen ng vt
-
ng vt bin i gen (VBG) c s dng trongnghin cu chc nng gen in vivo v lm m hnh
nghin cu bnh ngi.
VBG c to ra cc loi ng vt c v, chim, lng c, ng vt khng xng sng.
Chuyn gen ng vt thng c thc hin trnchut nhm to ra cc m hnh bnh ngi.
Gii thiu
-
Phn tch iu ha biu hin gen t bo ng vt lmt trong nhng hng nghin cu chnh ca sinh hcphn t hin nay.
Kh nng tip nhn DNA ngoi lai ca t bo ng vtc v v s biu hin gen hin din trong on DNAchn vo c pht hin vo nm 1962 bi Szybalskav Szybalski.
- s chuyn DNA thnh cng nh vo s hnhthnh ng kt ta ca DNA vi calciumphosphate; i vo t bo qua c ch thc bo(phagocytosis).
Gii thiu
-
Ha chuyn nhim (chemical transfection): DNA v
calcium phosphate ng kt ta trn mng t bo v c tip
nhn qua c ch ni nhp bo (endocytosis)
(Primrose and Twyman , 2006)
Cc phng php chuyn gen ng vt
Hnh 1. DNA ngoi lai c a vo t bo
bng phng php ha chuyn nhim
-
ng kt ta calcium phosphate thng c, mt sloi t bo khng hp thu kt ta rn
cc tc nhn chuyn nhim thay th c phttrin nh cc hp cht polycation (poly L lysine,polyamides, DEAE-dextran)
Mt s hn hp liplid tch in dng hay trung hato phc hp vi DNA. Phc hp ny tng tc vimng t bo v dn n s tip nhn DNA qua c chni nhp bo.
C th c s dng trong chuyn gen mt cch bnvng hay tm thi cng nh chuyn nhng onDNA kch thc ln nh YAC.
Cc phng php chuyn gen ng vt
Ha chuyn nhim
-
Hnh 2. Cc hp cht polycation
-
Phng php chuyn nhim bng xung in cng c s
dng rng ri, mt cch hiu qu trn nhiu loi t bo v in
vivo (da, c hay t bo ung th)
u im: d s dng v kh nng p dng trn nhiu
loi t bo.
Phng php vi tim mang li hiu qu cao nhng i hinhiu cng sc v p dng trn mt s loi t bo nht nh,
nh l giao t ci, trng, t bo phi sm.
Phng php bn gen c th c p dng i vi cc tbo c nui cy hay m cng nh cc ng dng in vivo
(cho t bo da).
Cc phng php chuyn gen ng vt
Phng php vt l
-
Hnh 3. Vi nh thhin cu trc mngca t bo hngcu c nglnh cc thiim khc nhau (t),sau khi ctruyn xung in,(a) t= 0,5 ms, (b)2,5 ms, (c) 40ms,(d) 5s, (e) 10s(Chang & Reese,1990).
-
Hnh 4 Thao tc vi tim thc hin trn hp t giaion sm
-
DNA khng ti bn, khng c xc nhp s bphn hy, v ch dn n biu hin tm thi
(transient expression) .
mt phn nh ca cc t bo c chuynnhim, DNA c th xc nhp vo b gen t bo
nhn, ti bn v to cc dng t bo bin i gen
bn vng (stable expression). Cc t bo ny c
chn lc bng cc marker.
S xc nhp DNA
-
Dihydrofolate reductase v kt hp tnh khngmethotrexate.
Cc dng t bo hoang di nhy cm vi Mtx 0.1g/mL,
trong khi cc dng khng (Mtx resistant) c chn lc.
Rodent CAD
CAD protein l enzyme a chc nng tham gia vo cc
bc u tin trong qu trnh sinh tng hp uridine. Mt
trong cc bc ny b c ch bi N-phosphonacetyl- L
aspartate (PALA). Cc t bo ng vt c v sn xut
lng ln CAD t cc bn sao ca gen CAD.
Marker chn lc
-
XGPRT (xanthine guanine phosphoribosyltransferase):mycophenolic acid resistance
Enzyme t E .coli ny tng t HGPRT ng vt c v.Mi trng chn lc c b sung adenine, mycophenolicacid v xanthine. Hiu qu chn lc tng ln khi b sungthm aminopterin kha con ng ni sinh tng hppurine.
Neomycin phosphotranferase: khng G418
M ha bi Transposon Tn5 v Tn601, th hin tnh khngcc khng sinh aminoglucoside (Kanamycin, neomycin vG418) cc cht c ch sinh tng hp protein, hot ng t bo nhn s v nhn tht.
Marker chn lc
-
H thng biu hin gen (cassette) ca cc plasmidpSV v pRSV iu khin biu hin gen
chloramphenicol acetyltransferase (CAT) t vi
khun E. coli (Tn9), m ha tnh khng
chloramphenicol, phc v phn tch biu hin gen
tm thi. Protein ny khng hot ng trong t
bo nhn tht.
Luciferase l repoter gen c s dng rng ri cc h thng ng vt v thc vt. Xc tc s oxi
ha luciferin trong phn ng cn kh oxi v ATP
v ta nh sng vng xanh l.
Gen ch th (reporter gene)
-
chn ging vt nui cn phi chn lc quanhiu th h, tn nhiu chi ph v cng lao ng.
S a vo dng thun mt tnh trng mi c thgy hi/gim nng sut ca con vt v cn nhiu
thi gian ti lp dng thun mi.
S thnh cng ca vic chuyn gen vo t bong vt c v v ca vic cy chuyn nhn sinh
dng vo t bo trng mt nhn cho php thc
hin to dng v tnh ng vt bin i gen.
S to dng v tnh ng vt c v
-
Gen nhn dng c tim vo hp t
Hp t (c tim) c cy vocon ci hon thnh qu trnh phttrin phi thai
Nhng con vt mang gen nhn dngthnh cc dng di truyn mi
Cc bc to ng vt bin i gen ng vt c v
Phng php chung
-
Hnh 5. Cc bc tochut chuyn gen.Tin nhn c (malepronucleus) hp t(fertilised egg) c vitim DNA; hp tc bin i cchuyn vo ng dntrng (oviduct) cachut ci mang thaigi (pseudopregnant).Hp t ny s phttrin thnh chutchuyn gen.
-
Hnh 6. Cc bc tochut chuyn gen bngcch s dng t bo gc.T bo gc phi vi genmc tiu c bin ic vi tim vo phinang (blastocyst). Phinang ny c cy vot cung ca chut mmang thai gi. Phi spht trin thnh chutchuyn gen mang cim di truyn t cc tbo trong phi ban uv t t bo gc.
-
Thit lp m hnh ng vt phc v nghin cu ccbnh ngi (Phng php gene knock-out)
Sn xut cc protein qu.
V d: s dng tuyn v cho sn xut cc protein dc phm
c trong sa. Sa c th c ti to lin tc, lng ln, qu
trnh tinh ch protein cn thit n gin hn.
Cc ng dng ca ng vt chuyn gen
-
Vector retrovirus c chuyn vo tbo giai on pht trin phi sm
Vi tim vo nhn nguyn c trngto ca trng th tinh
a cc t bo gc phi ci bin vophi giai on sm, trc khi chuyn vocon ci nhn.
To chut chuyn gen s dng Retrovirus
-
Retrovirus
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/retroviruses/
Hnh 7. Vng i ca Retrovirus
-
http://www.ncbi.nlm.nih.gov/bookshelf/br.fcgi?book=cooper&part=A483
Hnh 8. Vector retrovirus c v tr
to dng (cloning site) nm trong
vng DNA c ngun gc t
retrovirus. Vector ti t hp c
to ra (mang on chn - mu )
v nhn ln trong t bo E. coli.
DNA ti t hp c a vo t
bo VCV di hnh thc chuyn
nhim. Mt s t bo tip nhn
DNA v to virus ti t hp. Cc
virus ti t hp ny tip tc xm
nhim v biu hin gen cc t
bo mi.
-
u im
- Rt hiu qu trong vic ci nhp gen chuyn vob gen t bo nhn
- C th p dng trn nhiu loi t bo v trongnghin cu liu php gen.
Hn ch
- Ch chuyn c on DNA kch thc nh(khong 8 kb), do thiu cc trnh t lin quan nqu trnh biu hin gen.
- Khng an ton cho cc sn phm chuyn gen lthc phm
To chut chuyn gen s dng retrovirus
-
Kch thch con ci rng trng hnglot (35 trng thay v 5 10 trng iu kin bnh thng)
Cho giao phi v thu trng th tinh
Vi tim c tin hnh ngay sau khithu trng. Gen c tim thng dng DNA mch thng.
To chut chuyn gen bng phng php vi tim
-
ng vt c v, sau khi tinh trng i vo trng,
nhn tinh trng (nhn nguyn c, male pronucleus)
v nhn trng l nhng thc th ring bit. Nhn
nguyn c ln hn nhn nguyn ci, c th phn
bit di knh hin vi.
Hnh 9. Vi nh hunh quang ca trng/phi c th tinh in vitro
(A, B) hay in vivo (C,D) c nhum Hoechst cho thy tin nhn
pronuclei hay nhn (mi tn khng t), cc th cc (u mi tn),
v tinh trng (mi tn t m). Thanh ngang = 50 m. A) Non
vi 2 nhn nguyn v 1 th cc, v tinh trng vng trong sut.
B)Phi giai on 2 t bo vi 2 nhn, 2 th cc v tinh trng. C)
Phi giai on 2 t bo , 2 nhn v 2 th cc. D) Phi giai on
4 t bo vi 4 nhn v 2 th cc.
To chut chuyn gen bng phng php vi tim
-
Hnh 9. Vi nh hunh quang ca trng/phi c th tinh
in- vitro (A, B) hay in vivo (C,D) c nhum Hoechst (http://www.biolreprod.org/content/67/1/256/F1.expansion)
-
Sau vi tim, 20 - 30 trng c cy vo chut m nuic cha gi (giao phi vi chut c ct ng dntinh). chut, giao phi l phng php duy nht chun b t cung cho vic cy tip theo. 3 tun sau khicy chut m nui s sinh ra chut con t trng ctim vo.
Xc nh DNA chuyn chut con. DNA t chp uichut con c phn tch bng Southern Blot hay PCR pht hin gen chuyn. Chn lc c th mang genchuyn trong t bo sinh dc.
To chut chuyn gen bng phng php vi tim
-
Hn ch
- on DNA chuyn vo gn ngu nhin
- Nhiu bn sao ca gen gn cng mt ch gy biuhin gen qu mc, ri lon sinh l.
Hiu qu
66% hp t sng st sau khi tim
25% hp t pht trin thnh chut con
25% chut con l chut chuyn gen
Trong 1000 trng th tinh c tim, khong 30 35 chut con chuyn gen.
To chut chuyn gen bng phng php vi tim
-
Cc t bo giai on ti phi ca phi chut ang
pht trin c th pht trin trong mi trng nui cy
v c kh nng bit ha (k c pht trin thnh t bo
dng sinh dc) c gi l t bo gc phi
(Embryonic stem, ES)
Tnh nng ca t bo ES khng thay i khi c
dng trong thao tc gen. Gen chuyn c th c ci
vo cc v tr c bit trong b gen ca t bo ES.
To chut chuyn gen bng phng php Ci bin t bo gc phi
-
Hnh 10 Chuyn gen vo t bo gc phi chuthttp://www.ncbi.nlm.nih.gov/bookshelf/br.fcgi?book=cooper&part=A483
1. Thit lp dng t bo gcphi (ES) c nui cy
2. Vector mang gen mc tiuc chuyn vo t bo gcphi c nui cy
3. T bo gc phi mang trnh t gen chuyn trong nhim sc th c timvo phi nang ca chut.
4. Phi nang trn c chuyn vo chutm mang thai h. Chut con th khmc sinh ra, giao phi vi chut thngv sinh ra chut con mang tnh trng qui nh bi gen t t bo gc phi.
-
Chn lc dng m tnh
-
H ti t hp Cre loxP xut x t yu t di truynca thc khun th P1.
S ci nhp ca b gen P1 ty thuc vo sn phmca gen cre (circular recombinase/ Cre
recombinase), ct c hiu v ti t hp DNA ca
loxP (locus of crosing over [x] in P1)
K thut ny c s dng nhiu trong nghin cuhu qu sinh hc ca s bt hot gen c hiu m
nhm thit lp m hnh v cc bnh ngi
Bin i gen bng h ti t hp Cre - loxP
-
Qu trnh to t bo ES vi 1 gen b bt hot.
-
Thymidine kinase (tk)
Marker chn lc m tnh cho php chn lc cc tbo khng th hin hay mang cc gen marker ny.
M ha bi gen tk virus herpes phosphoryl ha ccdng nucleoside rt hiu qu nh ganciclovir.
Nucleotide c to ra c th c s dng bi DNA
polymerase v ng vai tr nh du hiu kt thc
chui.
Cc t bo biu hin gen tk c th b loi khi nuitrong mi trng cha ganciclovir
-
Chuyn gen vi cc vector dung lng ln
BAC NST nhn to vi khun
PAC - dn xut t thc khun th P1
YAC NST nhn to nm men
MAC nhim sc th ca ng vt c v
Cc NST ny c th mang DNA b gen t 100 tihn 1000 kb.
Phng php chuyn gen: vi tim.