cndt 2 - animal.pdf

38
Công nghệ di truyền 2 Chuyển gen ở động vật

Upload: hoa-quynhanh

Post on 24-Nov-2015

66 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • Cng ngh di truyn 2

    Chuyn gen ng vt

  • ng vt bin i gen (VBG) c s dng trongnghin cu chc nng gen in vivo v lm m hnh

    nghin cu bnh ngi.

    VBG c to ra cc loi ng vt c v, chim, lng c, ng vt khng xng sng.

    Chuyn gen ng vt thng c thc hin trnchut nhm to ra cc m hnh bnh ngi.

    Gii thiu

  • Phn tch iu ha biu hin gen t bo ng vt lmt trong nhng hng nghin cu chnh ca sinh hcphn t hin nay.

    Kh nng tip nhn DNA ngoi lai ca t bo ng vtc v v s biu hin gen hin din trong on DNAchn vo c pht hin vo nm 1962 bi Szybalskav Szybalski.

    - s chuyn DNA thnh cng nh vo s hnhthnh ng kt ta ca DNA vi calciumphosphate; i vo t bo qua c ch thc bo(phagocytosis).

    Gii thiu

  • Ha chuyn nhim (chemical transfection): DNA v

    calcium phosphate ng kt ta trn mng t bo v c tip

    nhn qua c ch ni nhp bo (endocytosis)

    (Primrose and Twyman , 2006)

    Cc phng php chuyn gen ng vt

    Hnh 1. DNA ngoi lai c a vo t bo

    bng phng php ha chuyn nhim

  • ng kt ta calcium phosphate thng c, mt sloi t bo khng hp thu kt ta rn

    cc tc nhn chuyn nhim thay th c phttrin nh cc hp cht polycation (poly L lysine,polyamides, DEAE-dextran)

    Mt s hn hp liplid tch in dng hay trung hato phc hp vi DNA. Phc hp ny tng tc vimng t bo v dn n s tip nhn DNA qua c chni nhp bo.

    C th c s dng trong chuyn gen mt cch bnvng hay tm thi cng nh chuyn nhng onDNA kch thc ln nh YAC.

    Cc phng php chuyn gen ng vt

    Ha chuyn nhim

  • Hnh 2. Cc hp cht polycation

  • Phng php chuyn nhim bng xung in cng c s

    dng rng ri, mt cch hiu qu trn nhiu loi t bo v in

    vivo (da, c hay t bo ung th)

    u im: d s dng v kh nng p dng trn nhiu

    loi t bo.

    Phng php vi tim mang li hiu qu cao nhng i hinhiu cng sc v p dng trn mt s loi t bo nht nh,

    nh l giao t ci, trng, t bo phi sm.

    Phng php bn gen c th c p dng i vi cc tbo c nui cy hay m cng nh cc ng dng in vivo

    (cho t bo da).

    Cc phng php chuyn gen ng vt

    Phng php vt l

  • Hnh 3. Vi nh thhin cu trc mngca t bo hngcu c nglnh cc thiim khc nhau (t),sau khi ctruyn xung in,(a) t= 0,5 ms, (b)2,5 ms, (c) 40ms,(d) 5s, (e) 10s(Chang & Reese,1990).

  • Hnh 4 Thao tc vi tim thc hin trn hp t giaion sm

  • DNA khng ti bn, khng c xc nhp s bphn hy, v ch dn n biu hin tm thi

    (transient expression) .

    mt phn nh ca cc t bo c chuynnhim, DNA c th xc nhp vo b gen t bo

    nhn, ti bn v to cc dng t bo bin i gen

    bn vng (stable expression). Cc t bo ny c

    chn lc bng cc marker.

    S xc nhp DNA

  • Dihydrofolate reductase v kt hp tnh khngmethotrexate.

    Cc dng t bo hoang di nhy cm vi Mtx 0.1g/mL,

    trong khi cc dng khng (Mtx resistant) c chn lc.

    Rodent CAD

    CAD protein l enzyme a chc nng tham gia vo cc

    bc u tin trong qu trnh sinh tng hp uridine. Mt

    trong cc bc ny b c ch bi N-phosphonacetyl- L

    aspartate (PALA). Cc t bo ng vt c v sn xut

    lng ln CAD t cc bn sao ca gen CAD.

    Marker chn lc

  • XGPRT (xanthine guanine phosphoribosyltransferase):mycophenolic acid resistance

    Enzyme t E .coli ny tng t HGPRT ng vt c v.Mi trng chn lc c b sung adenine, mycophenolicacid v xanthine. Hiu qu chn lc tng ln khi b sungthm aminopterin kha con ng ni sinh tng hppurine.

    Neomycin phosphotranferase: khng G418

    M ha bi Transposon Tn5 v Tn601, th hin tnh khngcc khng sinh aminoglucoside (Kanamycin, neomycin vG418) cc cht c ch sinh tng hp protein, hot ng t bo nhn s v nhn tht.

    Marker chn lc

  • H thng biu hin gen (cassette) ca cc plasmidpSV v pRSV iu khin biu hin gen

    chloramphenicol acetyltransferase (CAT) t vi

    khun E. coli (Tn9), m ha tnh khng

    chloramphenicol, phc v phn tch biu hin gen

    tm thi. Protein ny khng hot ng trong t

    bo nhn tht.

    Luciferase l repoter gen c s dng rng ri cc h thng ng vt v thc vt. Xc tc s oxi

    ha luciferin trong phn ng cn kh oxi v ATP

    v ta nh sng vng xanh l.

    Gen ch th (reporter gene)

  • chn ging vt nui cn phi chn lc quanhiu th h, tn nhiu chi ph v cng lao ng.

    S a vo dng thun mt tnh trng mi c thgy hi/gim nng sut ca con vt v cn nhiu

    thi gian ti lp dng thun mi.

    S thnh cng ca vic chuyn gen vo t bong vt c v v ca vic cy chuyn nhn sinh

    dng vo t bo trng mt nhn cho php thc

    hin to dng v tnh ng vt bin i gen.

    S to dng v tnh ng vt c v

  • Gen nhn dng c tim vo hp t

    Hp t (c tim) c cy vocon ci hon thnh qu trnh phttrin phi thai

    Nhng con vt mang gen nhn dngthnh cc dng di truyn mi

    Cc bc to ng vt bin i gen ng vt c v

    Phng php chung

  • Hnh 5. Cc bc tochut chuyn gen.Tin nhn c (malepronucleus) hp t(fertilised egg) c vitim DNA; hp tc bin i cchuyn vo ng dntrng (oviduct) cachut ci mang thaigi (pseudopregnant).Hp t ny s phttrin thnh chutchuyn gen.

  • Hnh 6. Cc bc tochut chuyn gen bngcch s dng t bo gc.T bo gc phi vi genmc tiu c bin ic vi tim vo phinang (blastocyst). Phinang ny c cy vot cung ca chut mmang thai gi. Phi spht trin thnh chutchuyn gen mang cim di truyn t cc tbo trong phi ban uv t t bo gc.

  • Thit lp m hnh ng vt phc v nghin cu ccbnh ngi (Phng php gene knock-out)

    Sn xut cc protein qu.

    V d: s dng tuyn v cho sn xut cc protein dc phm

    c trong sa. Sa c th c ti to lin tc, lng ln, qu

    trnh tinh ch protein cn thit n gin hn.

    Cc ng dng ca ng vt chuyn gen

  • Vector retrovirus c chuyn vo tbo giai on pht trin phi sm

    Vi tim vo nhn nguyn c trngto ca trng th tinh

    a cc t bo gc phi ci bin vophi giai on sm, trc khi chuyn vocon ci nhn.

    To chut chuyn gen s dng Retrovirus

  • Retrovirus

    http://www.ncbi.nlm.nih.gov/retroviruses/

    Hnh 7. Vng i ca Retrovirus

  • http://www.ncbi.nlm.nih.gov/bookshelf/br.fcgi?book=cooper&part=A483

    Hnh 8. Vector retrovirus c v tr

    to dng (cloning site) nm trong

    vng DNA c ngun gc t

    retrovirus. Vector ti t hp c

    to ra (mang on chn - mu )

    v nhn ln trong t bo E. coli.

    DNA ti t hp c a vo t

    bo VCV di hnh thc chuyn

    nhim. Mt s t bo tip nhn

    DNA v to virus ti t hp. Cc

    virus ti t hp ny tip tc xm

    nhim v biu hin gen cc t

    bo mi.

  • u im

    - Rt hiu qu trong vic ci nhp gen chuyn vob gen t bo nhn

    - C th p dng trn nhiu loi t bo v trongnghin cu liu php gen.

    Hn ch

    - Ch chuyn c on DNA kch thc nh(khong 8 kb), do thiu cc trnh t lin quan nqu trnh biu hin gen.

    - Khng an ton cho cc sn phm chuyn gen lthc phm

    To chut chuyn gen s dng retrovirus

  • Kch thch con ci rng trng hnglot (35 trng thay v 5 10 trng iu kin bnh thng)

    Cho giao phi v thu trng th tinh

    Vi tim c tin hnh ngay sau khithu trng. Gen c tim thng dng DNA mch thng.

    To chut chuyn gen bng phng php vi tim

  • ng vt c v, sau khi tinh trng i vo trng,

    nhn tinh trng (nhn nguyn c, male pronucleus)

    v nhn trng l nhng thc th ring bit. Nhn

    nguyn c ln hn nhn nguyn ci, c th phn

    bit di knh hin vi.

    Hnh 9. Vi nh hunh quang ca trng/phi c th tinh in vitro

    (A, B) hay in vivo (C,D) c nhum Hoechst cho thy tin nhn

    pronuclei hay nhn (mi tn khng t), cc th cc (u mi tn),

    v tinh trng (mi tn t m). Thanh ngang = 50 m. A) Non

    vi 2 nhn nguyn v 1 th cc, v tinh trng vng trong sut.

    B)Phi giai on 2 t bo vi 2 nhn, 2 th cc v tinh trng. C)

    Phi giai on 2 t bo , 2 nhn v 2 th cc. D) Phi giai on

    4 t bo vi 4 nhn v 2 th cc.

    To chut chuyn gen bng phng php vi tim

  • Hnh 9. Vi nh hunh quang ca trng/phi c th tinh

    in- vitro (A, B) hay in vivo (C,D) c nhum Hoechst (http://www.biolreprod.org/content/67/1/256/F1.expansion)

  • Sau vi tim, 20 - 30 trng c cy vo chut m nuic cha gi (giao phi vi chut c ct ng dntinh). chut, giao phi l phng php duy nht chun b t cung cho vic cy tip theo. 3 tun sau khicy chut m nui s sinh ra chut con t trng ctim vo.

    Xc nh DNA chuyn chut con. DNA t chp uichut con c phn tch bng Southern Blot hay PCR pht hin gen chuyn. Chn lc c th mang genchuyn trong t bo sinh dc.

    To chut chuyn gen bng phng php vi tim

  • Hn ch

    - on DNA chuyn vo gn ngu nhin

    - Nhiu bn sao ca gen gn cng mt ch gy biuhin gen qu mc, ri lon sinh l.

    Hiu qu

    66% hp t sng st sau khi tim

    25% hp t pht trin thnh chut con

    25% chut con l chut chuyn gen

    Trong 1000 trng th tinh c tim, khong 30 35 chut con chuyn gen.

    To chut chuyn gen bng phng php vi tim

  • Cc t bo giai on ti phi ca phi chut ang

    pht trin c th pht trin trong mi trng nui cy

    v c kh nng bit ha (k c pht trin thnh t bo

    dng sinh dc) c gi l t bo gc phi

    (Embryonic stem, ES)

    Tnh nng ca t bo ES khng thay i khi c

    dng trong thao tc gen. Gen chuyn c th c ci

    vo cc v tr c bit trong b gen ca t bo ES.

    To chut chuyn gen bng phng php Ci bin t bo gc phi

  • Hnh 10 Chuyn gen vo t bo gc phi chuthttp://www.ncbi.nlm.nih.gov/bookshelf/br.fcgi?book=cooper&part=A483

    1. Thit lp dng t bo gcphi (ES) c nui cy

    2. Vector mang gen mc tiuc chuyn vo t bo gcphi c nui cy

    3. T bo gc phi mang trnh t gen chuyn trong nhim sc th c timvo phi nang ca chut.

    4. Phi nang trn c chuyn vo chutm mang thai h. Chut con th khmc sinh ra, giao phi vi chut thngv sinh ra chut con mang tnh trng qui nh bi gen t t bo gc phi.

  • Chn lc dng m tnh

  • H ti t hp Cre loxP xut x t yu t di truynca thc khun th P1.

    S ci nhp ca b gen P1 ty thuc vo sn phmca gen cre (circular recombinase/ Cre

    recombinase), ct c hiu v ti t hp DNA ca

    loxP (locus of crosing over [x] in P1)

    K thut ny c s dng nhiu trong nghin cuhu qu sinh hc ca s bt hot gen c hiu m

    nhm thit lp m hnh v cc bnh ngi

    Bin i gen bng h ti t hp Cre - loxP

  • Qu trnh to t bo ES vi 1 gen b bt hot.

  • Thymidine kinase (tk)

    Marker chn lc m tnh cho php chn lc cc tbo khng th hin hay mang cc gen marker ny.

    M ha bi gen tk virus herpes phosphoryl ha ccdng nucleoside rt hiu qu nh ganciclovir.

    Nucleotide c to ra c th c s dng bi DNA

    polymerase v ng vai tr nh du hiu kt thc

    chui.

    Cc t bo biu hin gen tk c th b loi khi nuitrong mi trng cha ganciclovir

  • Chuyn gen vi cc vector dung lng ln

    BAC NST nhn to vi khun

    PAC - dn xut t thc khun th P1

    YAC NST nhn to nm men

    MAC nhim sc th ca ng vt c v

    Cc NST ny c th mang DNA b gen t 100 tihn 1000 kb.

    Phng php chuyn gen: vi tim.