CMK-202 / CMT204 Hidrolik - Pnömatik

Prof. Dr. Rıza GÜRBÜZ

Hafta 4

• Pnömatik Sistemler

Çankırı Karatekin Üniversitesi 2

Bu Derste İşlenecek Konular

• Pnömatiğin Tanımı Ve Özellikleri

• Pnömatik İş Elemanlarının Gerçekleştirdiği Hareketler

• Kompresörler

• Kurutucular

• Tank

• Şartlandırıcı

• Valfler ve Kumanda Elemanları

• Semboller

Çankırı Karatekin Üniversitesi 3

Pnömatiğin Tanımı Ve Özellikleri

4

• Pnömatik ; Eski Yunanca'da nefes anlamına gelen “pneuma” kelimesinden

türetilmiştir.

• Bir Pnömatik sistemin çalışma basıncı normalde 4 ile 10 bar arasındadır.

• Çoğunlukla sistem basıncı olarak 6 bar kullanılır.

• Vakum cihazları negatif aşırı basınçla –0,6 ile –0,8 bar arasında çalışır.

Çankırı Karatekin Üniversitesi

5

• Doğrusal hareketler > Silindirler

• Dönme hareketleri > Motorlar

• Salınım hareketleri > Açısal Motorlar

• Tutma hareketleri > Tutucular

• Tutma (Vakumla) > Vantuzlar

• Kas Hareketi > Pnömatik kaslar

Pnömatik İş Elemanlarının Gerçekleştirdiği Hareketler

Çankırı Karatekin Üniversitesi

Pnömatik Silindir Değerleri

6

• ÇAP :3-320 mm

• STROK :1-2000 mm

• KUVVET :5 ton (50.000 N)

• PİSTON HIZI :0.02-1,5 m/s

• SİSTEM BASINCI :6 BAR

Çankırı Karatekin Üniversitesi

Basınçlı Havanın Üretilmesi Ve Hazırlanması

7 Çankırı Karatekin Üniversitesi

Pistonlu Kompresörler

8

Pistonlu kompresörler, çoğunlukla atölye tarzı küçük ölçekli işletmelerde, kısa süreli ve düşük kapasitedeki basınçlı hava gereksinimi için kullanılırlar.

Gürültülü çalışmaları ve diğer kompresörlere göre daha sık bakım gerektirmesi gibi olumsuzluklarına karşı, özellikle 20 bar ve üzeri basınç söz konusu olduğunda, genellikle bu tür kompresörler seçilir

Çankırı Karatekin Üniversitesi

Vidalı Kompresör

9

En yaygın olarak kullanılan tiptir. Yağ püskürtmeli veya yağsız çalışan türleri vardır.

Sesiz çalışmaları, dayanıklılıkları, bakım gereğinin az olması ve verimlilikleri gibi nedenlerle, endüstriyel kullanımda en çok tercih edilen kompresör tipidir.

Çankırı Karatekin Üniversitesi

Kurutucular

10

Soğutarak kurutma

Fiziksel kurutma

• (emme) (absorbsiyon ) )(Adsorbent)

Kimyasal kurutma )

• (Tuz dolgusu)

Çankırı Karatekin Üniversitesi

Tank

11

Tank seçimi Hava deposunun görevi basınçlı havayı depolamaktır. Bununla beraber bazı yan görevleri de üstlenir, bunlar;

1. Soğutma yüzeyi sağlayıp, yoğuşma tankı gibi görev yapar 2. Basıncı stabil tutar 3. Ani hava ihtiyaçlarını karşılar

Hava deposunu seçerken aşağıda ki formülden yararlanabiliriz:

𝑉 = 0,25. 𝑄. 𝑝1.𝑇0

𝑓𝑚𝑎𝑥 . (𝑝𝑢−𝑝𝐿) . 𝑇1

V : tank hacmi (L) Q : kompresör kapasitesi (L/s) 𝑝1 : kompresör giriş basıncı (bar(mutlak)) 𝑇1 : kompresör giriş sıcaklığı (K) 𝑇0 : hava deposu sıcaklığı (K) 𝑝𝑢-𝑝𝐿 : boş-yük basınç ayarı farkı 𝑓𝑚𝑎𝑥 : max.frekans (1 çevrim/30s)

Çankırı Karatekin Üniversitesi

Hava Dağıtım Hatları

Çankırı Karatekin Üniversitesi 12

Şartlandırıcı

Çankırı Karatekin Üniversitesi 13

Devre Elemanlarının Sembolleri

Çankırı Karatekin Üniversitesi 14

Valf Sembolleri

• Valfin konumu kare ile gösterilir.

• Kare sayısı konum sayısına karşılık gelir.

• Çizgiler akış yolunu gösterir. Oklar akışın yönünü işaret eder.

• Kapalı yollar birbirine bağlı olmayan iki kapalı çizgi ile gösterilir.

• Hava ile beslenen ve havanın dışarı atılmasını sağlayan bağlantı yolları karenin dışına doğru çizilir.

Çankırı Karatekin Üniversitesi 15

Valf Sembolleri

• 2/2 - 2 yollu iki konumlu normalde açık Y.K.V

• 3/2 - 3 yollu iki konumlu normalde kapalı Y.K.V

• 3/2 - 3 yollu iki konumlu normalde açık Y.K.V

• 4/2 - 4 yollu iki konumlu, akış 1’͢den 2’ye, 4’͢den 3’e

• 5/2 - 5 yollu iki konumlu, akış 1’͢den 2’ye, 4’͢den 5’e

• 5/3 - 5 yollu üç konumlu, orta konumda kapalı

Çankırı Karatekin Üniversitesi 16

Kumanda Türleri

Çankırı Karatekin Üniversitesi 17

Elle Kumanda

Buton ile Kumanda

Manivela ile Kumanda

Pedal ile Kumanda

Mekanik Kumanda

Switch ile Kumanda

Makara ile Kumanda

Yay geri getirmeli

Kumanda Türleri

Çankırı Karatekin Üniversitesi 18

Hava Uyarılı

Hava uyarılı

Hem hava hem pilot uyarılı

Geri dönüşü pilot uyarılı

Selenoid Kumandalı

Hem selenoid hem pilot uyarılı

Bağlantı Tanımları Harf Ve Rakamlar

Çankırı Karatekin Üniversitesi 19

Girişler (Basınçlı hava besleme)

Çıkışlar (İş hatları)

Çıkışlar (Hava alma/boşaltma) Kontrol bağlantıları (3/2 yön denetim valflerinde)

Kontrol bağlantıları (5/2 yön denetim valflerinde)

P

A, B

R, S

Z, Y

Z, Y

1

4, 2

5, 3

12, 10

14, 12

Harf ISO 5599

Valf Sembolleri

Çankırı Karatekin Üniversitesi 20

Çek valf

Yaylı Çek valf

Veya valfi

Ve valfi

Tek yönlü akış kontrol valfi

Çift yönlü akış kontrol valfi

Basınç Emniyet valfi

Basınç Düşürme valfi

Çabuk egsoz valfi

Silindirlerin Sembolleri

Çankırı Karatekin Üniversitesi 21

Kaynaklar

• Hidrolik Pnömatik Ders Notları, …………..

• Hidrolik Pnömatik Ders Sunumları, Atalay Çiçek

Çankırı Karatekin Üniversitesi 22