International Environmental Law Research CentreInternational Environment HouseChemin de Balexert 7, 1219 ChâtelaineGeneva, Switzerlandinfo@ielrc.orgwww.ielrc.org

;g “kks/k i= ih-Mh-,Q- QkWesZV es vkbZ-bZ-,y-vkj-lh- osclkbV ls bl irs ij MkmuyksM dj ldrs gSa;g “kks/k i= ih-Mh-,Q- QkWesZV es vkbZ-bZ-,y-vkj-lh- osclkbV ls bl irs ij MkmuyksM dj ldrs gSa;g “kks/k i= ih-Mh-,Q- QkWesZV es vkbZ-bZ-,y-vkj-lh- osclkbV ls bl irs ij MkmuyksM dj ldrs gSa;g “kks/k i= ih-Mh-,Q- QkWesZV es vkbZ-bZ-,y-vkj-lh- osclkbV ls bl irs ij MkmuyksM dj ldrs gSa;g “kks/k i= ih-Mh-,Q- QkWesZV es vkbZ-bZ-,y-vkj-lh- osclkbV ls bl irs ij MkmuyksM dj ldrs gSahttp://www.ielrc.org/content/b0801.pdf

ckSf}d lEink laj{k.kckSf}d lEink laj{k.kckSf}d lEink laj{k.kckSf}d lEink laj{k.kckSf}d lEink laj{k.kvkSj fVdkÅ fodklvkSj fVdkÅ fodklvkSj fVdkÅ fodklvkSj fVdkÅ fodklvkSj fVdkÅ fodkl

fQfyi dySVfQfyi dySVfQfyi dySVfQfyi dySVfQfyi dySV

varjkZ’Vªh; i;kZoj.kvarjkZ’Vªh; i;kZoj.kvarjkZ’Vªh; i;kZoj.kvarjkZ’Vªh; i;kZoj.kvarjkZ’Vªh; i;kZoj.kdkuwu vuqla/kku dsUædkuwu vuqla/kku dsUædkuwu vuqla/kku dsUædkuwu vuqla/kku dsUædkuwu vuqla/kku dsUæ

izdkf”kr }kjkizdkf”kr }kjkizdkf”kr }kjkizdkf”kr }kjkizdkf”kr }kjkok.kh izdk”ku] u;h fnYyhok.kh izdk”ku] u;h fnYyhok.kh izdk”ku] u;h fnYyhok.kh izdk”ku] u;h fnYyhok.kh izdk”ku] u;h fnYyh

1

fo’k;&lwph

†¾Ö¬ÖÖ¸üÖÖŸ´Öú ¯Öéšü³Öæ×´Ö 1

1 ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ ÃÖÓ¸üÖÖ †Öî¸ü ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ úß †¾Ö¬ÖÖ¸üÖÖ 1 †. ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë êú ºþ¯Ö ´Öë ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü 1 ²Ö. ¯Öê™ëü™ü 2 ÃÖ. ´ÖæŸÖÔ †Öî¸ü †´ÖæŸÖÔ ÃÖ´¯Ö×¢ÖμÖÖë ¯Ö¸ü ×−ÖμÖÓ¡ÖÖ 3 ¤ü. ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ †Öî¸ü ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü 4

2 †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ-¸üÖ™üÒüßμÖ ÃŸÖ¸ü ¯Ö¸ü ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ ÃÖÓ¸üÖÖ 7 †. †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ ÃÖÖÓãÖÖ×−Öú †Öî¸ü úÖ−Öæ−Öß œüÖÑ“ÖÖ 7 ²Ö. ¯Öê™ëü™ü 9 ÃÖ. ³ÖÖ¸üŸÖ ´Öë ¯Öê™ëü™ü úÖ−Öæ−Ö 11 ¤ü. †×−Ö¾ÖÖμÖÔ »ÖÖ‡ÃÖëØÃÖÖ : ¤ü×ÖÖ †±ÏúßúÖ úÖ †−Öã³Ö¾Ö †Öî¸ü ›ü²»μÖæ™ü߆Öê •Ö−Ö¸ü»Ö úÖï×ÃÖ»Ö úÖ ±îúÃÖ»ÖÖ 12

3 ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ úÖ−Öæ−Ö †Öî¸ü ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü 13 †. •Öî¾Ö×¾Ö×¾Ö¬ÖŸÖÖ 13 ²Ö. éú×ÂÖ 15

ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ ´Öã§êü 17

4 ×¾Ö³Öê¤üúÖ¸üß ²Ö¸üŸÖÖ¾Ö ÃÖê ‹ú¯ÖÖßμÖ ˆ¯ÖÖμÖÖë úß †Öê¸ü 17 †. ×¾Ö³Öê¤üúÖ¸üß ²Ö¸üŸÖÖ¾Ö †Öî¸ü ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ úÖ ×™üúÖ‰ú ÃÖÓ¸üÖÖ 17 ²Ö. ‹ú¯ÖÖßμÖ ˆ¯ÖÖμÖ †Öî¸ü ׫ü¯ÖÖßμÖ ÃÖÓ׬ÖμÖÖÑ 19 ÃÖ. ÃÖÓ׬ÖμÖÖë êú ²Öß“Ö ×¸ü¿ŸÖê 20

5 ¯ÖÆãüÑü“Ö †Öî¸ü »ÖÖ³Ö ´Öë ÃÖÖ—Öê¤üÖ¸üß úÖ ÃÖ¾ÖÖ»Ö 21 †. •Öê−Öê×™üú ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë †Öî¸ü ¯ÖÖ¸Óü¯Ö׸üú –ÖÖ−Ö ŸÖú ¯ÖÆãüÑü“Ö 21 ²Ö. »ÖÖ³ÖÖë ´Öë ÃÖÖ—Öê¤üÖ¸üß 23 ÃÖ. ¯ÖÆãüÑü“Ö †Öî¸ü »ÖÖ³ÖÖë ´Öë ÃÖÖ—Öê¤üÖ¸üß êú úÖ−Öæ−Ö 24 ¤ü. ¯ÖÆãüÑü“Ö, »ÖÖ³ÖÖë úÖ ²ÖÑ™ü¾ÖÖ¸üÖ †Öî¸ü ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü 26

ÖêŸÖß-²ÖÖ›Íüß 26

6 •Öê−Öê×™üú ‡Ó•Öß×−ÖμÖظüÖ, ÖÖª ÃÖã̧ üÖÖ †Öî¸ü ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü 26 †. ¯»ÖÖÓ™ü ¾Öê¸üÖ‡™üß ´Öî−Öê•Ö´Öë™ü 27 ²Ö. ÖÖª ÃÖã̧ üÖÖ †Öî¸ü ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ ÃÖÓ¸üÖÖ 28 ÃÖ. ×¾ÖúÖÃÖ¿Öᯙ ¤êü¿ÖÖë ´Öë éú×ÂÖ ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ –ÖÖ−Ö : ÃÖÖ—Öê¤üÖ¸üß ÃÖê ×−Ö•Öß Öê¡Ö ´Öë ×¾Ö×−ÖμÖÖêÖ ŸÖú 29

7 •Öß¾Ö−Ö ºþ¯ÖÖë êú ¯Öê™ëü™ü, ¯»ÖÖÓ™ü ²ÖÎß›ü¸üÖë †Öî¸ü ×úÃÖÖ−ÖÖë êú †×¬ÖúÖ¸ü 31 †. •Öß¾Ö−Ö ºþ¯ÖÖë êú ¯Öê™ëü™ü †Öî¸ü éú×ÂÖ úÖ Öê¡Ö 31 ²Ö. ¯»ÖÖÓ™ü ²ÖÎß›ü̧ ü †×¬ÖúÖ ü̧ 32 ÃÖ. ×úÃÖÖ−ÖÖë êú †×¬ÖúÖ¸ü 33

8 ÃÖ㇠•Öê−Ö׸üÃÖ ¾Ö−ÖïÖ×ŸÖ ×úôÖÖë úÖ ÃÖÓ¸üÖÖ 35ü †. ÃÖã‡Ô •Öê−Ö׸üÃÖ ÃÖÓ¸üÖÖ 35 ²Ö. ´ÖÖî•Öæ¤üÖ úÖ−Öæ−Öß œüÖÑ“Öê êú ¯Ö¸êü 36 ÃÖ. ¾Ö−ÖïÖןÖ-×úôÖÖë êú ÃÖÓ̧ üÖÖ êú ×»Ö‹ ¸üÖ™üÒüßμÖ úÖ−Öæ−Öß œüÖÑ“ÖÖ 38 ¤ü. ×úÃÖÖ−ÖÖë êú †×¬ÖúÖ¸ü 39

¯ÖÖ¸Óü¯Ö׸üú –ÖÖ−Ö 40

9 ¯ÖÖ¸Óü¯Ö׸üú –ÖÖ−Ö úÖ ÃÖÓ¸üÖÖ 40 †. ÃÖÓ¤ü³ÖÔ 40 ²Ö. ¯ÖÖ¸Óü¯Ö׸üú –ÖÖ−Ö êú ÃÖÓ̧ üÖÖ êú ×»Ö‹ ´ÖÖî•Öæ¤üÖ †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ ¾μÖ¾ÖãÖÖ‹Ñ †Öî¸ü ¯ÖÏßÖÖ×¾ÖŸÖ ¯ÖÆü»Öú¤ü×´ÖμÖÖÑ 41 ÃÖ. ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ ÃÖÓ¸üÖÖ úÖ ¯ÖÖ¸Óü¯Ö׸üú –ÖÖ−Ö ¯Ö¸ü †ÃÖ¸ü 42 ¤ü. ¯ÖÖ¸Óü¯Ö׸üú –ÖÖ−Ö úÖ ÃÖÓ¸üÖÖ îúÃÖê ú ȩ̈ü 43

10 ¯ÖÖ¸Óü¯Ö׸üú –ÖÖ−Ö êú ÃÖÓ̧ üÖÖ êú ×»Ö‹ ãú”û †Öî¸ü ×¾Öú»¯Ö 44 †. ´ÖÖî•Öæ¤üÖ ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë úÖê ¯ÖÖ¸Óü¯Ö׸üú –ÖÖ−Ö¬ÖÖ¸üúÖë êú †−Öã æú»Ö ²Ö−ÖÖ−Öê úÖ ÃÖ¾ÖÖ»Ö 44 ²Ö. ¯ÖÖ¸Óü¯Ö׸üú –ÖÖ−Ö êú ×»Ö‹ ÃÖ㇠•Öê−Ö׸üÃÖ ÃÖÓ¸üÖÖ úß ÖãÓ•ÖÖ‡¿Öë 47 ÃÖ. ¾μÖÖ¯Öú ¯Ö׸ü¯ÖÏêμÖ ´Öë ¯ÖÖ¸Óü¯Ö׸üú –ÖÖ−Ö ÃÖÓ¸üÖÖ 49

¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ †Öî¸ü ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ׬ÖúÖ¸ 49

11 •Öî¾Ö ÃÖã¸üÖÖ †Öî¸ü •Ö¾ÖÖ²Ö¤êüÆüß 49 †. •Öî¾Ö ¯ÖÏÖîªÖê×Öúß †Öî¸ü •Öî¾Ö ÃÖã¸üÖÖ 49 ²Ö. •Ö¾ÖÖ²Ö¤êüÆüß †Öî¸ü •Öî¾Ö ÃÖã¸üÖÖ 50 ÃÖ. •Ö¾ÖÖ²Ö¤êüÆüß †Öî¸ü ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ ÃÖÓ¸üÖÖ 52 ¤ü. •Öî¾Ö ÃÖã¸üÖÖ, ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü †Öî¸ü ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ 53

12 ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ׬ÖúÖ¸üÖë úÖ ¯ÖÏ¿−Ö 53 †. ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ ÃÖÓ¸üÖÖ †Öî¸ü ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ׬ÖúÖ¸ü 53 ²Ö. ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ׬ÖúÖ¸ü êú ºþ¯Ö ´Öë ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ ÃÖÓ¸üÖÖ 55

×−ÖÂúÂÖÔ 56

1

†¾Ö¬ÖÖ¸üÖÖŸ´Öú ¯Öéšü³Öæ×´Ö

1 ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ ÃÖÓ̧ üÖÖ †Öî¸ü ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ úß †¾Ö¬ÖÖ¸üÖÖ ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ ÃÖÓ¸üÖÖ úÖ ‡×ŸÖÆüÖÃÖ ˆ®ÖßÃÖ¾Öà ÃÖ¤üß ´Öë Æãü‡Ô ú‡Ô †Æü´Ö †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ ÃÖÓ׬ÖμÖÖë ÃÖê ¿Öãºþ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ²ÖßÃÖ¾Öà ÃÖ¤üß ´Öë −Ö²²Öê êú ¤ü¿Öú ŸÖú μÖÆü ¯ÖÏ×ÎúμÖÖ ¬Ö߸êü-¬Ö߸êü “Ö»ÖŸÖß ¸üÆüß, ŒμÖÖë×ú ‡ÃÖ ×ÃÖ»Ö×ÃÖ»Öê ´Öë ×úÃÖß †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ ¯ÖÏÖÖ»Öß ²Ö−ÖÖ−Öê ¯Ö¸ü ÃÖÆü´Ö×ŸÖ −ÖÆüà £Öß… †»ÖÖ-†»ÖÖ ¤êü¿Ö †¯Ö−Öê-†¯Ö−Öê ×ÆüÃÖÖ²Ö ÃÖê −ÖßןÖμÖÖÑ †Öî¸ü úÖ−Öæ−Ö ²Ö−ÖÖŸÖê ¸üÆêü… 1994 ´Öë Æãü‹ ×™üÒü¯ÃÖ ÃÖ´Ö—ÖÖîŸÖê −Öê μÖÆü ×ãÖ×ŸÖ ²Ö¤ü»Öß… ‡ÃÖêú úÖ¸üÖ −Ö êú¾Ö»Ö •μÖÖ¤üÖŸÖ¸ü ×¾ÖúÖÃÖ¿Öᯙ ¤êü¿ÖÖë «üÖ¸üÖ †¯Ö−Öß-†¯Ö−Öß ³Öæ-Öê¡ÖßμÖŸÖÖ úÖê †Ö¬ÖÖ¸ü ²Ö−ÖÖŸÖê Æãü‹ ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ úÖ ÃÖÓ̧ üÖÖ ´Ö•Ö²ÖæŸÖ ×úμÖÖ ÖμÖÖ, ²ÖÛ»ú ×¾Ö¿¾Ö ¾μÖÖ¯ÖÖ¸ü ÃÖÓÖšü−Ö (›ü²»μÖæ™ü߆Öê) êú ÃÖ¤üÃμÖ ¤êü¿ÖÖë êú ×»Ö‹ ³Öß »ÖÖ•Ö´Öß ÆüÖê ÖμÖÖ ×ú ¾Öê ³Öß ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ êú −μÖæ−ÖŸÖ´Ö ÃÖÓ¸üÖÖ úß ÖÖ¸Óü™üß ú¸ëü… ‡ÃÖúÖ ‹ú úÖ¸üÖ μÖÆü ³Öß £ÖÖ ×ú ×¾Öú×ÃÖŸÖ ¤êü¿ÖÖë úß ×−Ö³ÖÔ¸üŸÖÖ –ÖÖ−Ö †Ö¬ÖÖ׸üŸÖ ˆªÖêÖÖë ¯Ö¸ü ²ÖœÍüŸÖß •ÖÖ ¸üÆüß £Öß †Öî¸ü •Öî¾Ö ‡Ó•Öß×−ÖμÖظüÖ ˆªÖêÖ ³Öß ŸÖê•Öß ÃÖê †¯Ö−Öê ú¤ü´Ö ²ÖœüÍÖ ¸üÆüÖ £ÖÖ…

†. ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë êú ºþ¯Ö ´Öë ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü

´ÖÖê™êü ŸÖÖî¸ü ¯Ö¸ü ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü ×−Ö•Öß ŸÖÖî¸ü ¯Ö¸ü ÃÖ´¯Ö¤üÖ ¸üÖ−Öê êú †×¬ÖúÖ¸üÖë êú ÃÖ´ÖÖ−Ö Æüß Æïü… ¾μÖÛŒŸÖμÖÖë †Öî¸ü ÃÖ´ÖæÆüÖë úÖê ×−Ö•Öß ÃÖ´¯Ö×¢Ö ¸üÖ−Öê úÖ †×¬ÖúÖ¸ü ÃÖÓ×¾Ö¬ÖÖ−ÖÃÖ´´ÖŸÖ ºþ¯Ö ÃÖê ×´Ö»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ×−Ö•Öß ÃÖ´¯Ö×¢Ö ¸üÖ−Öê êú †×¬ÖúÖ¸ü †¯Ö−Öê †Ö¯Ö ´Öë †−Öã»ÖÓ‘Ö−ÖßμÖ −ÖÆüà ÆüÖêŸÖê… ¸üÖ•μÖ ˆ−Æëü ¸ü§ü ú¸ü ÃÖúŸÖÖ Æîü, ˆ−Æëü ÃÖß×´ÖŸÖ ú¸ü ÃÖúŸÖÖ Æîü… ¸üÖ•μÖ ´Öã†Ö¾Ö•ÖÖ ¤êü ú¸ü ¾μÖÛŒŸÖ úß ÃÖ´¯Ö×¢Ö †×¬ÖÖÏÆüßŸÖ ú¸ü ÃÖúŸÖÖ Æîü… ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ êú ´ÖÖ´Ö»Öê ´Öë ÃÖ¸üúÖ¸ü †Ö´Ö ŸÖÖî¸ü ¯Ö¸ü »ÖÖ‡ÃÖëÃÖ •ÖÖ¸üß ú¸ü−Öê êú †×¬ÖúÖ¸ü úÖ ¯ÖÏμÖÖêÖ ú¸üêú ˆÃÖ †×¬ÖúÖ¸ü úÖê ÃÖß×´ÖŸÖ ú¸ü ÃÖúŸÖÖ Æîü… •ÖÖ×Æü¸ü Æîü ×ú ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü ³Öß †−Öã»ÖÓ‘Ö−ÖßμÖ −ÖÆüà Æïü… “ÖæÑ×ú ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ ¸üÖ−Öê êú †×¬ÖúÖ¸ü úÖê ¸üÖ™üÒüßμÖ †Öî¸ü †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ ÃŸÖ¸ü ¯Ö¸ü ´ÖÖ−μÖŸÖÖ ¤üß Ö‡Ô Æîü, †Öî¸ü ˆÃÖúÖ ×•ÖÎú ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ׬ÖúÖ¸ü ÃÖÓ׬ÖμÖÖë ´Öë ³Öß Æîü, ‡ÃÖ×»Ö‹ ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ׬ÖúÖ¸üÖë êú ÃÖÖ£Ö ˆÃÖêú ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö úß ¥üÛ™ü ÃÖê ˆÃÖ ¯Ö¸ü ×¾Ö“ÖÖ¸ü •Öºþ¸üß Æîü…

•ÖîÃÖÖ ×ú Æü´Ö •ÖÖ−ÖŸÖê Æïü ×ú ×−Ö•Öß ÃÖ´¯Ö×¢Ö úÖ †×¬ÖúÖ¸ü ¾ÖßÖã†Öë †Öî¸ü ÃÖæ“Ö−ÖÖ†Öë ¯Ö¸ü úÖ−Öæ−Öß Ã¾ÖÖ×´ÖŸ¾Ö êú ºþ¯Ö ´Öë ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ¾μÖÛŒŸÖ μÖÖ úÖ¸ü¯ÖÖê¸êü¿Ö−Ö •Ö²Ö “ÖÖÆêü þÖîד”ûú ºþ¯Ö ÃÖê ‡−ÖúÖ ÃÖÖî¤üÖ ú¸ü ÃÖúŸÖê Æïü… ‡ÃÖ ŸÖ¸üÆü ÃÖÖ±ú ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ Æîü ×ú ×−Ö•Öß ÃÖ´¯Ö×¢Ö úÖ †×¬ÖúÖ¸ü •Öß¾Ö−Ö êú †×¬ÖúÖ¸ü μÖÖ ³ÖÖê•Ö−Ö êú †×¬ÖúÖ¸ü •ÖîÃÖÖ −ÖÆüà Æîü וÖÃÖúÖ ÃÖÖî¤üÖ −ÖÆüà ×úμÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ… ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë úÖê •ÖîÃÖê Æüß ¯Öê™ëü™ü ´Öë ²Ö¤ü»ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü, ¾ÖîÃÖê Æüß ‹ú ×−ÖÛ¿“ÖŸÖ †¾Ö×¬Ö êú ×»Ö‹ ˆÃÖúÖ ÃÖÖî¤üÖ ÆüÖê−Öê ¯Ö¸ü ¸üÖêú »ÖÖ •ÖÖŸÖß Æîü… ¯Öê™ëü™ü úß †¾Ö×¬Ö ÖŸ´Ö ÆüÖêŸÖê Æüß ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ¤üÖμÖ¸êü ´Öë †Ö •ÖÖŸÖÖ Æîü •ÖÆüÖÑ ˆÃÖúÖ ˆ¯Ö³ÖÖêÖ ú¸ü−Öê úß ÃÖ³Öß úÖê ”æû™ü ÆüÖêŸÖß Æîü… μÖÖ−Öß ×±ú¸ü ˆÃÖúÖ ÃÖÖî¤üÖ −ÖÆüà ×úμÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ…

¾ÖÖßÖ×¾Öú ÃÖ´¯Ö×¢Ö †Öî¸ü ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë úÖ ‹ú ±úÔú ŸÖÖê μÖÆü ÆüÖêŸÖÖ Æîü ×ú ‹ú úÖ ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ÃÖß×´ÖŸÖ ´ÖÖ¡ÖÖ ´Öë †Öî¸ü ×−ÖÛ¿“ÖŸÖ •ÖÖÆüÖë ¯Ö¸ü Æüß ÆüÖê ÃÖúŸÖÖ Æîü, ¯Ö¸ü ²ÖÖîרüúŸÖÖ μÖÖ –ÖÖ−Ö úÖ †ÃÖß×´ÖŸÖ ´ÖÖ¡ÖÖ ´Öë †−Ö×Ö−ÖŸÖ •ÖÖÆüÖë ¯Ö¸ü ×úμÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü… ´ÖÃÖ»Ö−Ö, ‹ú ´ÖúÖ−Ö êú ¤üÖê »ÖÖêÖ ´ÖÖ×»Öú −ÖÆüà ÆüÖê ÃÖúŸÖê, ¯Ö¸ü ¤ü¾ÖÖ úÖ ‹ú ±úÖ¸ü´Öæ»ÖÖ ú‡Ô »ÖÖêÖ ‹ú ¤æüÃÖ¸êü úÖê ²ÖÖ×¬ÖŸÖ ×ú‹ ײÖ−ÖÖ ‡ÃŸÖế ÖÖ»Ö ú¸ü ÃÖúŸÖê Æïü… ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü úß ‹ú ²Öã×−ÖμÖÖ¤üß ÖÖÃÖ ²ÖÖŸÖ μÖÆü ÆüÖêŸÖß Æîü ×ú ¾ÖÆü ‹êÃÖß ÃÖ´¯Ö×¢Ö úß ¸üÖÖ ú¸üŸÖÖ Æîü וÖÃÖê Æü›Íü¯Ö−Öê †Öî¸ü ×±ú¸ü ÃÖê ˆŸ¯ÖÖפüŸÖ ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ˆÃÖ ÃÖ´¯Ö×¢Ö êú •Ö−´Ö¤üÖŸÖÖ úÖê ˆÃÖÃÖê ¾ÖÓ×“ÖŸÖ −ÖÆüà ú¸ü−ÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ… ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü êú ¯Öß”êû ‹ú −ÖîןÖú ŸÖÔú μÖÆü Æîü ×ú ‡ÃÖêú •Ö׸ü‹ †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü ú¸ü−Öê ¾ÖÖ»Öê úÖê †¯Ö−Öê ¯ÖÏμÖÖÃÖÖë úÖ ±ú»Ö ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖêú ´ÖÖ¬μÖ´Ö ÃÖê ‹ú ×¾Ö¿ÖêÂÖ ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−Ö úÖ ´Öæ»μÖ ×−Ö¬ÖÖÔ׸üŸÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ êú •Ö׸ü‹ ‹ú †×¬Öú ÃÖÖ´Ö ¯Ö¨ü×ŸÖ ÃÖÖ´Ö−Öê †ÖŸÖß Æîü וÖÃÖÃÖê †Öî¸ü ÃÖ´¯Ö×¢Ö ¯Öî¤üÖ ÆüÖêŸÖß Æîü וÖÃÖúß »ÖÖÖŸÖ †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úß »ÖÖÖŸÖ ÃÖê úÆüà ú´Ö ÆüÖêŸÖß Æîü… ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ úÖ ÆüßÖÖÓŸÖ¸üÖ ˆÃÖê ‹êÃÖê »ÖÖêÖÖë êú ÆüÖ£ÖÖë ´Öë ¯ÖÆãüÑü“ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü •ÖÖê ˆÃÖúÖ ´ÖÆü¢¾Ö •μÖÖ¤üÖ ÃÖ´Ö—Ö ÃÖúŸÖê Æïü… μÖÖ−Öß ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ êú ãú”û ³ÖÖÖÖë úÖê ²ÖÖ•ÖÖ¸ü êú ¤üÖμÖ¸êü ´Öë ¯ÖÆãüÑü“ÖÖ−Öê úÖ ¸üÖßÖÖ ÖÖê»ÖŸÖê Æïü…

²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë úÖê »Öêú¸ü úÖ±úß †Ö»ÖÖê“Ö−ÖÖ ÆüÖêŸÖß ¸üÆüß Æîü… ‡ÃÖ×»Ö‹ ‡−ÖúÖ ´ÖÖî•Öæ¤üÖ Ã¾Öºþ¯Ö ‡−Öêú −μÖÖμÖÃÖÓÖŸÖ ÆüÖê−Öê êú †ÖÖÏÆü †Öî¸ü ‡−Öúß †Ö»ÖÖê“Ö−ÖÖ†Öë êú ²Öß“Ö ÃÖ´Ö—ÖÖîŸÖê ÃÖê ²Ö−ÖÖ Æîü… ÃÖ´Ö—ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ×ú †Ö¸ü ¯Öê™ëü™ü −Ö ÆüÖêŸÖê ŸÖÖê ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë úÖ œüÖÑ“ÖÖ ³Öß −Ö Ö›ÍüÖ ÆüÖê ¯ÖÖŸÖÖ, ŒμÖÖë×ú ¯Öê™ëü™üÖë êú •Ö׸ü‹ Æüß −Ö‹ ˆŸ¯ÖÖ¤ü ²ÖÖ•ÖÖ¸ü ´Öë †ÖŸÖê Æïü, ˆ−ÖúÖ ¾μÖÖ¾ÖÃÖÖμÖßú¸üÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü, †Öî¸ü ˆÃÖÃÖê ÆüÖê−Öê ¾ÖÖ»Öê ´Öã−ÖÖ±êú ÃÖê †Öî¸ü †×¬Öú †−ÖãÃÖÓ¬ÖÖ−Ö úÖê ¯ÖÏÖêŸÃÖÖÆü−Ö ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü… “ÖæÑ×ú †³Öß ŸÖú ×¾Ö–ÖÖ−Ö †Öî¸ü ¯ÖÏÖîªÖê×Öúß úß ¯ÖÏÖ×ŸÖ ¯Ö¸ü ÃÖ³Öß úÖ ´ÖãŒŸÖ †Öî¸ü ÃÖÖ—ÖÖ †×¬ÖúÖ¸ü ¸üÆüÖ Æîü, ‡ÃÖ×»Ö‹ ‡ÃÖ ¯Ö¸Óü¯Ö¸üÖ úÖ ÃÖ´´ÖÖ−Ö ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü ú¸ü−Öê ¾ÖÖ»Öê úÖê †¯Ö−Öê †×¬ÖúÖ¸ü ¯Ö¸ü ‹ú ÃÖß×´ÖŸÖ †¾Ö×¬Ö êú ×»Ö‹ Æüß †×¬ÖúÖ¸ü ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü… †¾Ö×¬Ö ÃÖ´ÖÖ¯ŸÖ ÆüÖê−Öê êú ²ÖÖ¤ü Æü¸ü ×úÃÖß úÖê ˆÃÖêú ˆ¯Ö³ÖÖêÖ úÖ †×¬ÖúÖ¸ü ÆüÖê •ÖÖ‹ÖÖ… ¤æüÃÖ¸êü, ‹ú ŸÖÔú μÖÆü ³Öß Æîü ˆÃÖ †¾Ö×¬Ö ´Öë ³Öß †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úÖ ²μÖÖê¸üÖ Æü¸ü ×úÃÖß úÖê ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ÆüÖê−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹ ŸÖÖ×ú ¯ÖÏÖîªÖê×Öú ¯ÖÏÖ×ŸÖ ´Öë ¯Öæ¸üÖ ÃÖ´ÖÖ•Ö ×²Ö−ÖÖ ×úÃÖß ²ÖÖ¬ÖÖ êú ÃÖÖ—Öê¤üÖ¸üß ú¸ü ÃÖêú… ‡ÃÖ ×»ÖÆüÖ•Ö ÃÖê ¤êüÖÖ •ÖÖ‹ ŸÖÖê úÆüÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü ×ú ¯Öê™ëü™ü ÃÖÓ¸üÖÖ êú †×¬ÖúÖ¸ü –ÖÖ−Ö úÖê ÖÖê̄ Ö−ÖßμÖ ¸üÖ−Öê ÃÖê ¸üÖêúŸÖê Æïü †Öî¸ü †Ö×¾ÖÂúÖ¸üú ˆÃÖ ¯Ö¸ü †¯Ö−ÖÖ ú²•ÖÖ ²Ö−ÖÖ‹ −ÖÆüà ¸üÖ ÃÖúŸÖÖ…

²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë úÖ ¤üÖμÖ¸üÖ ÃÖ´Ö—Ö−Öê êú ×»Ö‹ •Öºþ¸üß Æîü ×ú Æü´Ö ¾Öî–ÖÖ×−Öú ×ÃÖ¨üÖÓŸÖÖë †Öî¸ü ¯ÖÏÖîªÖê×ÖúßμÖ †Ö×¾ÖÂúÖ¸üÖë êú ²Öß“Ö úÖ ±úÔú ÃÖ´Ö—Ö »Öë… ¾Öî–ÖÖ×−Öú ×ÃÖ¨üÖÓŸÖ 1970 êú ¯Öê™ëü™ü ‹Œ™ü êú ŸÖÆüŸÖ −ÖÆüà †ÖŸÖê, ŒμÖÖë×ú ´ÖÖ−ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ×ú −Ö ŸÖÖê ˆ−ÖúÖ ÃÖ߬ÖÖ †ÖîªÖê×Öú ‡ÃŸÖế ÖÖ»Ö ÆüÖê ÃÖúŸÖÖ Æîü, †Öî¸ü −Ö Æüß ˆ−Æëü ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ¤üÖμÖ¸êü ÃÖê ×−ÖúÖ»Ö ú¸ü ×ú−Æüà ¯ÖÖ²ÖÓפüμÖÖë êú ŸÖÆüŸÖ »ÖÖ−ÖÖ ˆ×“ÖŸÖ Æîü ŒμÖÖë×ú ˆ−Öêú ײÖ−ÖÖ ¯ÖÏÖîªÖê×ÖúßμÖ ×¾ÖúÖÃÖ ¯Ö¸ü ²Öã¸üÖ †ÃÖ¸ü ¯Ö›ÍêüÖÖ… ‡ÃÖß ŸÖ¸üÆü ¯ÖÏéú×ŸÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ÖÖê•ÖÖë †Öî¸ü ´ÖÖ−Ö¾ÖßμÖ †Ö×¾ÖÂúÖ¸üÖë êú ²Öß“Ö ±úÔú ÃÖ´Ö—Ö−ÖÖ ³Öß •Öºþ¸üß Æîü… ´ÖÃÖ»Ö−Ö, †Ö¸ü úÖê‡Ô ãú¤ü¸üŸÖ ´Öë ÃÖê ‹êÃÖÖ úÖê‡Ô ¯ÖÖî¬ÖÖ ÖÖê•Ö ×−ÖúÖ»ÖŸÖÖ Æîü וÖÃÖÃÖê •μÖÖ¤üÖ ¯Öî¤üÖ¾ÖÖ¸ü ×´Ö»Ö ÃÖúŸÖß Æîü ŸÖÖê ˆÃÖúÖ ¯Öê™ëü™ü −ÖÆüà ×úμÖÖ •ÖÖŸÖÖ… »Öê×ú−Ö, †Ö¸ü úÖê‡Ô −Ö‡Ô ¸üÖÃÖÖμÖ×−Öú ¤ü¾ÖÖ ÖÖê•Ö »ÖêŸÖÖ Æîü ŸÖÖê ˆÃÖúÖ ¯Öê™ëü™ü ÆüÖê ÃÖúŸÖÖ Æîü… ²ÖßÃÖ¾Öà ÃÖ¤üß êú ´Ö¬μÖ ´Öë ¾Ö−ÖïÖןÖμÖÖë úÖ ¯Öê™ëü™ü ú¸ü−Öê úÖ ¯ÖÏßÖÖ¾Ö ¯ÖÆü»Öß ²ÖÖ¸ü †Ö−Öê ¯Ö¸ü ˆÃÖêú ²ÖÖ¸êü ´Öë •Ö´Ö ú¸ü ²ÖÆüÃÖ Æãü‡Ô £Öß… ¤üÖê −Ö•Ö׸üμÖÖë ÃÖê ‡ÃÖúÖ ×¾Ö¸üÖê¬Ö Æãü†Ö… ¯ÖÆü»ÖÖ, ¾Ö−ÖïÖןÖμÖÖÑ ãú¤ü¸üŸÖ úÖ ×ÆüÃÃÖÖ Æïü †Öî¸ü ˆ−Æëü ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ¤üÖμÖ¸êü ´Öë Æüß ¸üÖÖ •ÖÖ−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… ¤æüÃÖ¸üÖ, †Ö¸ü ‡−ÖúÖ ³Öß ¯Öê™ëü™ü ×úμÖÖ •ÖÖ−Öê »ÖÖÖ ŸÖÖê ´ÖÖî•Öæ¤üÖ ¯Öê™ëü™ü ¯ÖÏÖÖ»Öß úÖ Æüß †¾Ö´Öæ»μÖ−Ö ÆüÖê •ÖÖ‹ÖÖ †Öî¸ü ²ÖÆãüŸÖ ú´Ö ¯ÖÏμÖÖÃÖÖë êú •Ö׸ü‹ ×ú‹ •ÖÖ−Öß ¾ÖÖ»Öß ÖÖê•Öë ³Öß ¯Öê™ëü™ü úß •ÖÖ−Öê »ÖÖëÖß… ²ÖÖ¤ü ´Öë ‡−Ö ¤üÖê−ÖÖë ×ãÖןÖμÖÖë ´Öë ‹ú ÃÖ´Ö—ÖÖîŸÖÖ ×−ÖúÖ»ÖÖ ÖμÖÖ †Öî¸ü ¾Ö−ÖïÖ×ŸÖ ²ÖÎß›ü¸ü †×¬ÖúÖ¸üÖë úÖ ÃÖæ¡Ößú¸üÖ Æãü†Ö וÖ−Öêú ŸÖÆüŸÖ ×´Ö»Ö−Öê ¾ÖÖ»ÖÖ ÃÖÓ¸üÖÖ †¯ÖêÖÖéúŸÖ ú´ÖŸÖ¸ü ÆüÖêŸÖÖ Æîü †Öî¸ü ˆÃÖêú ×¾Ö×³Ö®Ö ÃŸÖ¸ü ÆüÖêŸÖê Æïü…

2

•ÖÖê ³Öß ÆüÖê, 1980 ŸÖú ¯ÖÏéú×ŸÖ úß ¸ü“Ö−ÖÖ†Öë úÖê ¯Öê™ëü™ü −ÖÆüà ×úμÖÖ •ÖÖŸÖÖ £ÖÖ… »Öê×ú−Ö, ‡ÃÖêú ²ÖÖ¤ü “ÖÎú²ÖŸÖá ÃÖê ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ †´Öê׸üúß ÃÖã̄ ÖÏß´Ö úÖê™Ôü êú ±îúÃÖ»Öê −Öê ‡ÃÖ ÆüÖ»ÖÖŸÖ ´Öë −ÖÖ™üúßμÖ ŸÖ²¤üß»Öß ú¸ü ¤üß… ‡ÃÖ´Öë úÆüÖ ÖμÖÖ £ÖÖ ×ú •Öß×¾ÖŸÖ †ÖòÖÔ×−Ö•´Ö úÖê ¯Öê™ëü™ü ú¸ü−Öê êú ŸÖÔú úÖê ¯ÖÆü»Öß −Ö•Ö¸ü ´Öë Æüß ÖÖ׸ü•Ö −ÖÆüà ×úμÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ… ‡ÃÖß êú −ÖŸÖß•Öê êú ºþ¯Ö ´Öë †Ö•Ö ÃÖ²ÖÃÖê ´ÖÆü¢¾Ö¯ÖæÖÔ †Öî¸ü ŸÖê•Ö Ö×ŸÖ ÃÖê ÆüÖê−Öê ¾ÖÖ»ÖÖ ×¾ÖúÖÃÖ μÖÆü Æîü ×ú Æü´Ö •Öß¾Ö−Ö ºþ¯ÖÖë úÖê ¯Öê™ëü™ü ú¸ü−Öê úß ŸÖ¸ü±ú ²ÖœÍü ¸üÆêü Æïü… †²Ö ´ÖÖ‡ÎúÖê-†ÖòÖÖÔ×−Ö•´Ö ÃÖê »Öêú¸ü ãú”û −μÖÖ×μÖú ¤üÖμÖ¸üÖë ´Öë ¾Ö−ÖïÖןÖμÖÖë †Öî¸ü ¯Ö¿Öã •ÖÖŸÖ ´Öë ³Öß ¯Öê™ëü™ü ÆüÖê−Öê »ÖÖê Æïü †Öî¸ü ›ü²»μÖæ™ü߆Öê ¤êü¿ÖÖë ¯Ö¸ü ×™üÒü¯ÃÖ ÃÖ´Ö—ÖÖîŸÖê êú ŸÖÆüŸÖ μÖê ¯ÖÏÖ¾Ö¬ÖÖ−Ö »ÖÖÖæ ÆüÖêŸÖê Æïü…

•Öß¾Ö−Ö ºþ¯ÖÖë úÖê ¯Öê™ëü™ü ú¸ü−Öê ¯Ö¸ü ÆüÖê−Öê ¾ÖÖ»Öß ²ÖÆüÃÖ ¾Ö−ÖïÖ×ŸÖ ºþ¯ÖÖë úÖê ¯Öê™ëü™ü ú¸ü−Öê ¾ÖÖ»Öß ²ÖÆüÃÖ ÃÖê ³Öß ŸÖßÖß Æîü… »Öê×ú−Ö, ¤üÖê−ÖÖë ²ÖÆüÃÖÖë úß ×¤ü¿ÖÖ ŸÖú¸üß²Ö−Ö ‹ú ÃÖß Æüß »ÖÖŸÖß Æîü… •Öî¾Ö ‡Ó•Öß×−ÖμÖظüÖ ˆªÖêÖ êú ²Ö›êüÍ ×Ö»ÖÖ›üÍß “ÖÖÆüŸÖê Æïü ×ú ¯Öê™ëü™üÖë úÖ ¤üÖμÖ¸üÖ †Öî¸ü ²ÖœÍêü… »Öê×ú−Ö, ‡ÃÖúÖ ×¾Ö¸üÖê¬Ö −ÖîןÖú, ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖßμÖ †Öî¸ü ÃÖÖ´ÖÖוÖú ŸÖúÖí êú †Ö¬ÖÖ¸ü ¯Ö¸ü ×úμÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… ÃÖÖ£Ö ´Öë μÖÆü ³Öß úÆüÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü ×ú ‡ÃÖ ŸÖ¸üßêú ÃÖê ŸÖÖê ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë úß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ úÖ ¾ÖÆü ²Öã×−ÖμÖÖ¤üß »ÖμÖ Æüß Ö›Íü²Ö›ÍüÖ •ÖÖ‹ÖÖ ×•ÖÃÖêú ŸÖÆüŸÖ ‡ÃÖêú •Ö׸ü‹ †−ÖãÃÖÓ¬ÖÖ−Ö †Öî¸ü †ÖîªÖê×Öú ×¾ÖúÖÃÖ úÖê ²ÖœÍüÖ¾ÖÖ ¤êü−Öê úß ú»¯Ö−ÖÖ úß Ö‡Ô £Öß… †Ö¸ü ´ÖÖ‡ÎúÖê-†ÖòÖÔ×−Ö•´Ö •ÖîÃÖß “Öß•Öë ¯Öê™ëü™ü ú¸ü »Öß •ÖÖ‹ÑÖß ŸÖÖê ”ûÖê™üß †−ÖãÃÖÓ¬ÖÖ−Ö Óú¯Ö×−ÖμÖÖÑ †¯Ö−Öß ×¸üÃÖ“ÖÔ îúÃÖê ú¸ëüÖß…

ãú»Ö ×´Ö»ÖÖ ú¸ü ×ãÖ×ŸÖ μÖÆü Æîü ×ú ŸÖ´ÖÖ´Ö ²ÖÆüÃÖ êú ²ÖÖ¾Ö•Öæ¤ü ¯Öê™ëü™ü úß •ÖÖ ÃÖú−Öê ¾ÖÖ»Öß “Öß•ÖÖë †Öî¸ü Öê¡ÖÖë úß ÃÖÓμÖÖ ²ÖœÍüŸÖß •ÖÖ ¸üÆüß Æîü… וÖÓÃÖßú¸üÖ úß ¯ÖϾÖé×¢Ö úÖ ×¾Ö¸üÖê¬Ö ³Öß ÆüÖê ¸üÆüÖ Æîü, ¯Ö¸ü ÃÖÖ£Ö ´Öë ²ÖÖ•ÖÖ¸ü úß ¤ãü×−ÖμÖÖ ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ¤üÖμÖ¸êü êú ×»Ö‹ –ÖÖ−Ö, ÖÖê•Ö †Öî̧ ü †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü êú ú´Ö ÃÖê ú´Ö Öê¡Ö ”ûÖê›Íü ¸üÆüß Æîü…

²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë êú ×¾ÖúÖÃÖ úÖê ¤üÖê “Ö¸üÖÖë ´Öë ²ÖÖÑ™ü ú¸ü ¤êüÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü… ¯ÖÆü»ÖÖ “Ö¸üÖ ˆ®ÖßÃÖ¾Öà ÃÖ¤üß êú ´Ö¬μÖ ÃÖê ¿Öãºþ ÆüÖê ú¸üü ×™üÒü¯ÃÖ ÃÖ´Ö—ÖÖîŸÖê ŸÖú •ÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ ¤üÖî¸üÖ−Ö •μÖÖ¤üÖŸÖ¸ü ¤êü¿Ö ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß úÖ−Öæ−ÖÖë úÖê †¯Ö−Öß •Öºþ¸üŸÖÖë êú ´ÖãŸÖÖײÖú ²Ö−ÖÖ−Öê úß úÖê×¿Ö¿Ö ú¸üŸÖê Æïü… ¤æüÃÖ¸üÖ “Ö¸üÖ †Öî¯Ö“ÖÖ׸üú ºþ¯Ö ÃÖê 1995 êú ²ÖÖ¤ü ÃÖê ¿Öãºþ ÆüÖêŸÖÖ Æîü •Ö²Ö †×¬ÖúÖ¸ü ÃÖÓ¸üÖÖ úÖ −μÖæ−ÖŸÖ´Ö ÃŸÖ¸ü †Ö¸üÖê×¯ÖŸÖ ×úμÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ×™üÒü¯ÃÖ êú ²ÖÖ¾Ö•Öæ¤ü ‡ÃÖ ÃÖÓ×¬Ö êú ÃÖ¤üÃμÖ ¤êü¿ÖÖë úÖê μÖÆü †×¬ÖúÖ¸ü ŸÖÖê ¸üÆüŸÖÖ Æîü ×ú ¾Öê þ֟ÖÓ¡Ö ºþ¯Ö ÃÖê †¯Ö−Öê ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü †ÓÖßúÖ¸ü ú¸ëü, ¯Ö¸ü ‹êÃÖÖ ú¸üŸÖê ÃÖ´ÖμÖ ˆ−Æëü −μÖæ−ÖŸÖ´Ö ´ÖÖ−ÖúÖë úß ÃÖß´ÖÖ êú ³Öߟָü Æüß ¸üÆü−ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ×™üÒü¯ÃÖ ÃÖ´Ö—ÖÖîŸÖÖ †Ö•Ö ³Öß ´ÖãμÖ Æîü, ¯Ö¸ü ‹ú ¯Öê™ëü™ü úÖ−Öæ−Ö ÃÖÓ×¬Ö ú¸ü−Öê ¯Ö¸ü ³Öß ×¾Ö“ÖÖ¸ü ÆüÖê ¸üÆÖ Æîü… ¤æüÃÖ¸êü, ‹ú −ÖμÖÖ Îú´Ö-×¾ÖúÖÃÖ μÖÆü Æîü ×ú ׫ü-¯ÖÖßμÖ ÃÖÓ׬ÖμÖÖë êú úÖ¸üÖ ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ ÃÖÓ¸üÖÖ úÖ ˆ““ÖŸÖ¸ü ´ÖÖ−Öú »ÖÖÖæ ÆüÖêêŸÖê •ÖÖ ¸üÆêü Æïü וÖ−Öêú úÖ¸üÖ ‹êÃÖê ¤êü¿ÖÖë †Öî¸ü Öê¡ÖÖë êú ×»Ö‹ −μÖæ−ÖŸÖ´Ö ´ÖÖ−ÖúÖë úÖ úÖê‡Ô ´ÖŸÖ»Ö²Ö −ÖÆüà ¸üÆü ÖμÖÖ Æîü…

²Ö. ¯Öê™ëü™ü

ÆüÖ»ÖÖÑ×ú ¯Öê™ëü™ü ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë úÖ êú¾Ö»Ö ‹ú †ÖμÖÖ´Ö Æïü, ¯Ö¸ü ‡ÃÖ ×úŸÖÖ²Ö êú ×»ÖÆüÖ•Ö ÃÖê ˆ−Öúß †Æü×´ÖμÖŸÖ ²ÖÆãüŸÖ •μÖÖ¤üÖ Æîü… ú‡Ô ÃÖפüμÖÖë ÃÖê ÃÖ¸üúÖ¸ëü ¯Öê™ëü™ü êú »ÖÖ‡ÃÖëÃÖ ¤êüŸÖß ¸üÆüß Æïü… ×úÃÖß •Ö´ÖÖ−Öê ´Öë †−Öã¯Ö»Ö²¬Ö וÖÓÃÖÖë êú †ÖμÖÖŸÖ êú ×»Ö‹ ¿ÖÖÃÖ−Ö ¯Öê™ëü™ü úÖ »ÖÖ‡ÃÖëÃÖ ¤êüŸÖÖ £ÖÖ, ¯Ö¸ü †Ö•Öú»Ö †Ö×¾ÖÂúÖ¸üÖë úÖê ¯ÖÏÖêŸÃÖÖÆü−Ö ¤êü−Öê êú ×»Ö‹ ¯Öê™ëü™üÖë úÖ ‡ÃŸÖế ÖÖ»Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ¯Öê™ëü™üÖë êú ¯ÖÖ ´Öë ‹ú ŸÖÔú ŸÖÖê μÖÆü פüμÖÖ Æüß •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü ×ú ‡−Öêú •Ö׸ü‹ ¯ÖÏÖîªÖê×ÖúßμÖ μÖÖ †ÖÙ£Öú ×¾ÖúÖÃÖ ´Öë μÖÖêÖ¤üÖ−Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü… μÖÆüÖÑ †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úÖê ¯Öã¸üÃéúŸÖ ú¸ü−Öê úß ²ÖÖŸÖ ŸÖÖê šüßú Æîü, ¯Ö¸ü ‡ÃÖÃÖê ¯Öê™ëü™üÖë úß úÖê‡Ô ÃÖ´Ö—Ö −ÖÆüà ²Ö−ÖŸÖß… ´ÖÃÖ»Ö−Ö, ¯Öê™ëü™ü úß •ÖÖÑ“Ö ú¸ü−Öê ¾ÖÖ»ÖÖ ˆÃÖúß †ÖüÙ£Öú ¯ÖÏÖÃÖÓ×ÖúŸÖÖ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë פü»Ö“ÖÃ¯Ö −ÖÆüà פüÖÖŸÖÖ… ¾ÖÆü ŸÖÖê êú¾Ö»Ö ´ÖÖî•Öæ¤Ö úÖ−Öæ−ÖÖë êú ŸÖÆüŸÖ ˆÃÖúß ŸÖú−Ößúß ÖæײÖμÖÖë úÖê ¤êüÖŸÖÖ Æîü… ¤æüÃÖ¸êü, †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úÖê ¯Öã¸üÃéúŸÖ ú¸ü−Öê úÖ ¸ü¾ÖîμÖÖ ¯ÖÏÖîªÖê×Öúß úÖê ˆÃÖúß ÃÖÖ´ÖÖוÖú ˆ¯ÖμÖÖê×ÖŸÖÖ †Öî¸ü ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ ´Öë ˆÃÖêú ÃÖÓ³ÖÖ×¾ÖŸÖ μÖÖêÖ¤üÖ−Ö êú ×»ÖÆüÖ•Ö ÃÖê ÁÖêÖß²Ö¨ü ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ úÖ´Ö úÖ −ÖÆüà Æîü… μÖÆüß úÖ¸üÖ Æîü ×ú þÖÖãμÖ êú Öê¡Ö ´Öë 1970 êú ¯Öê™ëü™ü ‹Œ™ü «üÖ¸üÖ †Ö¸üÖê×¯ÖŸÖ ÃÖß´ÖÖ†Öë ¯Ö¸ü ‡ÃÖ ¸ü¾ÖîμÖê úÖ úÖê‡Ô †ÃÖ¸ü −ÖÆüà ¯Ö›ÍüÖ… ¯Öê™ëü™ü êú •Ö׸ü‹ ‹êÃÖê Öê¡ÖÖë ´Öë †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úß ¯ÖϾÖé×¢ÖμÖÖë úÖê ÆüÖê−Öê ¾ÖÖ»Öê −ÖãúÃÖÖ−ÖÖë úÖê ¸üÖêúÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü •ÖÆüÖÑ ×úÃÖß †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úß −Öú»Ö ú¸ü−Öê ´Öë ²ÖÆãüŸÖ ú´Ö »ÖÖÖŸÖ †ÖŸÖß Æîü… ¤æüÃÖ¸êü, ¯Öê™ëü™ü êú •Ö׸ü‹ †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úß ÃÖæ“Ö−ÖÖ ¤êü−Öê ¾ÖÖ»Öê ˆÃÖ ÃÖæ“Ö−ÖÖ ¯Ö¸ü †¯Ö−Öê †×¬ÖúÖ¸ü ÃÖê ¾ÖÓ×“ÖŸÖ −ÖÆüà ÆüÖê ¯ÖÖŸÖê, ³Ö»Öê Æüß †−Ö×Ö−ÖŸÖ »ÖÖêÖ ˆÃÖ ÃÖæ“Ö−ÖÖ úÖ ‡ÃŸÖế ÖÖ»Ö ú¸üŸÖê ¸üÆëü…

¾μÖ¾ÖÆüÖ¸ü ´Öë ¯Öê™ëü™ü ¯ÖÏÖÖ»Öß ¯ÖæÑ•Öß¾ÖÖ¤üß †£ÖÔ¾μÖ¾ÖãÖÖ†Öêë êú ŸÖÆüŸÖ ¯ÖÏ“Ö×»ÖŸÖ ´ÖãŒŸÖ ²ÖÖ•ÖÖ¸ü úÖ †¯Ö¾ÖÖ¤ü Æîü… ‡ÃÖ×»Ö‹, μÖÆü •Öºþ¸üß ÃÖ´Ö—ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ×ú ãú”û ‹êÃÖß ¯ÖÏןÖ-ÃÖÓŸÖã»Ö−ÖúÖ¸üß −ÖßןÖμÖÖÑ †¯Ö−ÖÖ‡Ô •ÖÖ‹Ñ ×•Ö−ÖÃÖê ÃÖ´ÖÖ•Ö úÖê ¯ÖÏÖîªÖê×ÖúßμÖ ×¾ÖúÖÃÖ úÖ »ÖÖ³Ö ×´Ö»Ö−Öê ´Öë †›Íü“Ö−Ö −Ö †Ö‹… ¯Öê™ëü™ü¬ÖÖ¸üß úÖê †Ö¸ü ÃÖß×´ÖŸÖ †¾Ö×¬Ö êú ×»Ö‹ ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ‹Ñ ¤üß •ÖÖŸÖß Æïü, ŸÖÖê •Ö−ÖŸÖÖ úÖê ³Öß ˆÃÖêú ²ÖÖ¸êü ´Öë •ÖÖ−Ö−Öê úÖ †×¬ÖúÖ¸ü ¸üÆüŸÖÖ Æîü… ¯Öê™ëü™ü ¯ÖÏÖÖ»Öß êú úÖ¸üÖ ™üÒêü›ü ÃÖßÎêú™ü êú −ÖÖ´Ö ¯Ö¸ü −Ö‡Ô ¯ÖÏÖîªÖê×Ö×úμÖÖë úÖê ×”û¯ÖÖ−ÖÖ †²Ö ×−Ö•Öß Óú¯Ö×−ÖμÖÖë êú ×»Ö‹ ´Öã´Ö×ú−Ö −ÖÆüà ¸üÆü ÖμÖÖ Æîü…

•ÖÆüÖÑ ŸÖú ¯Öê™ëü™ü ¤êü−Öê úß ¿ÖŸÖÖí úÖ ÃÖ¾ÖÖ»Ö Æîü, ‡−Ö ¯Ö¸ü ¾μÖÖ¯Öú ÃÖÆü´Ö×ŸÖ Æîü… †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü ´Öë −Ö¾Öß−ÖŸÖÖ ÆüÖê−Öß “ÖÖ×Æü‹, þ֟Ö: ¯ÖÏú™ü −Ö ÆüÖê ú¸ü ˆÃÖêú †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü ´Öë ´ÖêÆü−ÖŸÖ ×¤üÖ−Öß “ÖÖ×Æü‹ †Öî¸ü ˆÃÖúÖ †ÖîªÖê×Öú ‡ÃŸÖế ÖÖ»Ö ÆüÖê ÃÖú−Öê úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ‹Ñ Ã¯Ö™ü ÆüÖê−Öß “ÖÖ×Æü‹… ÖÖê•Ö †Öî¸ü †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü êú ²Öß“Ö úÖ ±úÔú μÖÆüÖÑ ³Öß ²ÖÆãüŸÖ †Æü´Ö Æîü… †´Öê׸üúß úÖÓÖÏêÃÖ −Öê 1930 ´Öë Æüß ‡ÃÖê ïÖ™ü ú¸ü פüμÖÖ £ÖÖ… ‡ÃÖêú †−ÖãÃÖÖ¸ü úÖê‡Ô Ö×−Ö•Ö ¯Öæ¸üß ŸÖ¸üÆü ÃÖê ¯ÖÏéú×ŸÖ úß ¸ü“Ö−ÖÖ ÃÖ´Ö—ÖÖ •ÖÖ‹ÖÖ, וÖÃÖêú ×−Ö´ÖÖÔÖ ´Öë úÖê‡Ô ´ÖÖ−Ö¾ÖßμÖ μÖÖêÖ¤üÖ−Ö −ÖÆüà Æîü… »Öê×ú−Ö, ú»Ö´Ö »ÖÖÖ−Öê μÖÖ éú×ÂÖ úß †−μÖ ŸÖú−ÖßúÖë úß ´Ö¤ü¤ü ÃÖê ×úμÖÖ ÖμÖÖ ×úÃÖß ¾Ö−ÖïÖ×ŸÖ úÖ †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü ¯ÖÏéú×ŸÖ úß ¸ü“Ö−ÖÖ −ÖÆüà Æîü †Öî¸ü ¯ÖÏéú×ŸÖ ˆÃÖúÖ ¯Öã−Ö¹ýŸ¯ÖÖ¤ü−Ö μÖÖ ˆÃÖúß †Ö¾Öé×¢Ö −ÖÆüà ú¸ü ÃÖúŸÖß… ‡ÃÖ×»Ö‹, Ö×−Ö•Ö úÖê ¯Öê™ëü™ü −ÖÆüà ×úμÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ, »Öê×ú−Ö ˆÃÖ ¾Ö−ÖïÖ×ŸÖ úÖê ×úμÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü ŒμÖÖë×ú ˆÃÖ´Öë −Ö¾Öß−ÖŸÖÖ Æîü, ˆÃÖêú ¯Öß”êû ´ÖÖ−Ö¾ÖßμÖ ¯ÖÏμÖÖÃÖ Æîü †Öî¸ü ˆÃÖúÖ ¯Öî¤üÖ¾ÖÖ¸ü ²ÖœÍüÖ−Öê ´Öë ˆ¯ÖμÖÖêÖ ³Öß ×úμÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü…

‡ÃÖß ŸÖ¸üÆü –ÖÖ−Ö êú •ÖÖê ºþ¯Ö ¯ÖÆü»Öê ÃÖê ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ¤üÖμÖ¸êü ´Öë ´ÖÖî•Öæ¤ü Æïü, •ÖîÃÖê ¯ÖÖ¸Óü¯Ö׸üú –ÖÖ−Ö, ˆ−ÖúÖ ¯Öê™ëü™ü ¤êü−Öê úß ´Ö−ÖÖÆüß Æîü… »Öê×ú−Ö, ¯Öê™ëü™üÖë êú ÃÖÖ£Ö •Öã›Íüß Æãü‡Ô μÖÆü ¿ÖŸÖÔ ¯ÖÖ Ó̧ü¯Ö׸üú –ÖÖ−Ö †Öî¸ü ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ¤üÖμÖ¸êü úß ¯Ö׸ü³ÖÖÂÖÖ Ã¯Ö™ü −ÖÆüà ú¸üŸÖß… †Ö×¾ÖÂúÖ¸üÖë ´Öë ¯ÖÆü»Öê ÃÖê ´ÖÖî•Öæ¤ü –ÖÖ−Ö êú ºþ¯ÖÖë úÖ ‡ÃŸÖế ÖÖ»Ö ÆüÖê ÃÖúŸÖÖ Æîü, וÖÃÖÃÖê ˆ−Öúß −Ö¾Öß−ÖŸÖÖ ¯Ö¸ü ÃÖ¾ÖÖ×»ÖμÖÖ ×−Ö¿ÖÖ−Ö »ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ×úÃÖß †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü ÃÖê ¯ÖÆü»Öê ˆÃÖ Öê¡Ö ´Öë ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ –ÖÖ−Ö úß ×»Ö×ÖŸÖ ‘ÖÖêÂÖÖÖ ÃÖê ³Öß μÖÆü ÃÖ´ÖÃμÖÖ Æü»Ö −ÖÆüà ÆüÖêŸÖß, ŒμÖÖë×ú ¯ÖÖ¸Óü¯Ö׸üú ÃÖ´Öã¤üÖμÖÖë ´Öë ²ÖÃÖ−Öê ¾ÖÖ»Öê –ÖÖ−Ö úß ×»Ö×ÖŸÖ •ÖÖ−ÖúÖ¸üß †ŒÃÖ¸ü −ÖÆüà ×´Ö»Ö ¯ÖÖŸÖß… ×±ú¸ü, ×úÃÖß −Ö‡Ô “Öß•Ö úß ¸ü“Ö−ÖÖ êú ÃÖÖ£Ö †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úÖ ÖÖ •Öã›ÍüÖ ÆüÖê−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… μÖÖ−Öß, ˆÃÖ ÖÖ êú ¯Ö׸üÖÖ´Öþֺþ¯Ö †×ß֟¾Ö ´Öë †Ö−Öê ¾ÖÖ»Öß ¸ü“Ö−ÖÖ êú ²ÖÖ¸êü ´Öë ¯ÖÆü»Öê ÃÖê ×úÃÖß úÖê ¯ÖŸÖÖ −ÖÆüà ÆüÖê−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… ¤êüÖÖ •ÖÖ‹ ŸÖÖê †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úÖ μÖÆü ÖÖ ÃÖã×−ÖÛ¿“ÖŸÖ ú¸ü−Öê úÖ úÖê‡Ô ´ÖÖê™üÖ-´ÖÖê™üÖ ×−ÖμÖ´Ö †³Öß ŸÖú −ÖÆüà ²Ö−Ö ¯ÖÖμÖÖ Æîü… †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úß †ÖîªÖê×Öú ˆ¯ÖμÖÖê×ÖŸÖÖ †Öî¸ü ˆÃÖúß ¾μÖÖ¾ÖÆüÖ׸üúŸÖÖ úÖ †ÖÖÏÆü ‹ú ‹êÃÖß úÃÖÖî™üß Æîü •ÖÖê

3

†´ÖæŸÖÔ ×¾Ö“ÖÖ¸üÖë, ×ÃÖ¨üÖÓŸÖÖë †Öî¸ü ÃÖÖï¤üμÖÔ¿ÖÖáÖßμÖ ¸ü“Ö−ÖÖ†Öêë úÖê †»ÖÖ ú¸üêú ¯Öê™ëü™ü-¯ÖÖ¡ÖŸÖÖ êú ¤üÖμÖ¸êü ÃÖê ×−ÖúÖ»Ö ¤êüŸÖß Æîü… ¯ÖÏßÖÖ×¾ÖŸÖ ÃÖ²ÃÖ™ëü×™ü¾Ö ¯Öê™ëü™ü »ÖÖò ™üÒüß™üß ´Öë μÖÆü ¯ÖÏÖ¾Ö¬ÖÖ−Ö ³Öß Æîü ×ú ¯Öê™ëü™ü-¯ÖÖ¡ÖŸÖÖ êú ×»Ö‹ †Ö¾Öê¤üú úÖê †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úÖ ¯Öæ¸üÖ ×»Ö×ÖŸÖ ²μÖÖê¸üÖ ¤üÖ×Ö»Ö ú¸ü−ÖÖ ÆüÖêÖÖ…

ÃÖÖ¸üß ¿ÖŸÖí ¯Öæ̧ üß ÆüÖê−Öê êú ²ÖÖ¾Ö•Öæ¤ü ãú”û ÖÖÃÖ ÆüÖ»ÖÖŸÖ ´Öë ×™üÒü¯ÃÖ êú ŸÖÆüŸÖ ¯Öê™ëü™ü פü‹ •ÖÖ−Öê ÃÖê ‡−ÖúÖ¸ü ×úμÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü… ´ÖÃÖ»Ö−Ö, †Ö¸ü ×úÃÖß †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü êú †ÖîªÖê×Öú ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ÃÖê ´ÖÖ−Ö¾ÖßμÖ, ¯Ö¿Öã †Öî¸ü ¾Ö−ÖïÖ×ŸÖ •ÖÖŸÖ úÖê −ÖãúÃÖÖ−Ö ¯ÖÆãüÑü“Ö ¸üÆüÖ Æîü μÖÖ ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ úÖê Ö×ŸÖ ÆüÖê ¸üÆüß Æîü… ×™üÒü¯ÃÖ ÃÖê ¯ÖÆü»Öê ãú”û •ÖÖÆüÖë ¯Ö¸ü ×úÃÖß ˆŸ¯ÖÖ¤ü êú ×¾Ö×−Ö´ÖÖÔÖ úß ¯ÖÏ×ÎúμÖÖ †Öî¸ü ²Ö−Öê-²Ö−ÖÖ‹ ˆŸ¯ÖÖ¤ü êú ¯Öê™ëü™ü ´Öë ±úÔú ×úμÖÖ •ÖÖŸÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… †ÖîÂÖ×¬Ö ×−Ö´ÖÖÔÖ êú Öê¡Ö ¤ü¾ÖÖ ²Ö−ÖÖ−Öê úß ¯ÖÏ×ÎúμÖÖ ŸÖÖê ¯Öê™ëü™ü úß •ÖÖŸÖß £Öß, ¯Ö¸ü ¤ü¾ÖÖ −ÖÆüà ŸÖÖ×ú þÖÖãμÖ ¸üÖÖ êú ×»Ö‹ ¤ü¾ÖÖ †×¬Öú ÃÖê †×¬Öú »ÖÖêÖÖë úÖê ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ÆüÖê ÃÖêú… †Ö¸ü ‹êÃÖÖ −Ö ÆüÖêŸÖÖ ×¯Ö”û»Öê ŸÖß−Ö ¤ü¿ÖúÖë ´Öë ³ÖÖ¸üŸÖ úÖ Ã¾Ö¤êü¿Öß ¤ü¾ÖÖ ˆªÖêÖ †Ö•Ö úß ŸÖ¸üÆü ×¾Öú×ÃÖŸÖ −Ö ÆüÖê ¯ÖÖŸÖÖ… »Öê×ú−Ö, ×™üÒü¯ÃÖ êú ²ÖÖ¤ü μÖÆü ±úÔú ú¸ü−ÖÖ ´Öã́ Ö×ú−Ö −ÖÆüà ¸üÆü ÖμÖÖ Æîü… †²Ö ¯ÖÏÖîªÖê×Öúß êú ÃÖ³Öß Öê¡ÖÖë ´Öë ×−Ö´ÖÖÔÖ úß ¯ÖÏ×ÎúμÖÖ †Öî¸ü ˆŸ¯ÖÖ¤ü, ¤üÖê−ÖÖë úÖ ¯Öê™ëü™ü ×úμÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü…

¯Öê™ëü™ü¬ÖÖ¸üß úÖ †×¬ÖúÖ¸ü ÆüÖêŸÖÖ Æîü ×ú ˆÃÖúß ‡•ÖÖ•ÖŸÖ êú ײÖ−ÖÖ ˆÃÖêú †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úÖ ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ú¸üêú †ÖîªÖê×Öú ×−Ö´ÖÖÔÖ †Öî¸ü ×¾Ö¯ÖÖ−Ö −ÖÆüà ú¸ü ÃÖúŸÖÖ… †ÖîÂÖ×¬Ö Öê¡Ö †Öî¸ü ™üÒüÖÓÃÖ•Öê×−Öú †ÖòÖÔ×−Ö•´Ö êú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë ¤êüÖë ŸÖÖê ÃÖÖ±ú ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ Æîü ×ú μÖÆü †×¬ÖúÖ¸ü ×−Ö¿ÖŸÖÔ −ÖÆüà Æîü… ¯ÖÆü»Öß ²ÖÖŸÖ ŸÖÖê μÖÆü Æüî ×ú ‡ÃÖ †×¬ÖúÖ¸ü úß ‹ú ÃÖ´ÖμÖ-ÃÖß´ÖÖ, ×™üÒü¯ÃÖ êú ŸÖÆüŸÖ ´ÖÖê™êü ŸÖÖî¸ü ÃÖê ²ÖßÃÖ ÃÖÖ»Ö, ¸üüÆüŸÖß Æîü… •μÖÖ¤üÖŸÖ¸ü ¤êü¿Ö ×¾Ö×³Ö®Ö Öê¡ÖÖë êú ×»Ö‹ ‡ÃÖß ÃÖ´ÖμÖ ÃÖß´ÖÖ úÖê ´ÖÖ−μÖŸÖÖ ¤êüŸÖê Æïü… »Öê×ú−Ö, ÃÖÖ´ÖÖוÖú ¯ÖÏÖÃÖÓ×ÖúŸÖÖ êú ×»ÖÆüÖ•Ö ÃÖê †»ÖÖ-†»ÖÖ ÃÖ´ÖμÖ-ÃÖß´ÖÖ†Öë úÖê ³Öß ´ÖÖ−μÖŸÖÖ Æîü… ´ÖÃÖ»Ö−Ö, 1970 êú ¯Öê™ëü™ü ‹Œ™ü êú ŸÖÆüŸÖ ÖÖª †£Ö¾ÖÖ †ÖîÂÖ×¬Ö êú ×»Ö‹ ÃÖÖŸÖ ÃÖÖ»Ö êú ×»Ö‹ ³Öß ¯Öê™ëü™ü †×¬ÖúÖ¸ü פü‹ Ö‹ Æïü… ¯Öê™ëü™ü¬ÖÖ¸üß úÖê μÖÆü ±îúÃÖ»ÖÖ ú¸ü−Öê úÖ †×¬ÖúÖ¸ü ÆüÖêŸÖÖ Æîü ×ú ¾ÖÆü †¯Ö−Öê †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úÖ †ÖîªÖê×Öú ¤üÖêÆü−Ö Öã¤ü ú¸êüÖÖ μÖÖ ¤æüÃÖ¸êü úÖê μÖÆü ‡•ÖÖ•ÖŸÖ ¤êüÖÖ… »ÖÖ‡ÃÖëÃÖ¬ÖÖ¸üß ŸÖμÖ ú¸ü ÃÖúŸÖÖ Æîü ×ú ¾ÖÆü »ÖÖ‡ÃÖëÃÖ êú ¤üÖμÖ¸êü ´Öë †Ö−Öê ¾ÖÖ»Öê ÃÖ³Öß ¤êü¿ÖÖë ´Öë †ÖîªÖê×Öú ×−Ö´ÖÖÔÖ ú¸êüÖÖ μÖÖ ÃÖÓ¸ü×ÖŸÖ ˆŸ¯ÖÖ¤üÖë úÖ †ÖμÖÖŸÖ ú¸ü¾ÖÖ‹ÖÖ…

ÃÖ´Ö—Ö−Öê úß ²ÖÖŸÖ μÖÆü Æîü ×ú μÖê †×¬ÖúÖ¸ü ×úÃÖß ³Öß ŸÖ¸üÆü ÃÖê ¯Ö¸ü´Ö μÖÖ ×²Ö−ÖÖ ¿ÖŸÖÔ −ÖÆüà ÆüÖêŸÖê… ×úÃÖß ¤êü¿Ö ´Öë ‹êÃÖÖ úÖê‡Ô úÖ−Öæ−Ö ÆüÖê ÃÖúŸÖÖ Æîü •ÖÖê ×úÃÖß ×¾Ö¿ÖêÂÖ †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü úÖ †ÖîªÖê×Öú ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ¯ÖÏןֲÖÓ×¬ÖŸÖ ú¸üŸÖÖ ÆüÖê… ¯Öê™ëü™ü¬ÖÖ¸üß úÖê Æü¸ü ¤êü¿Ö êú úÖ−Öæ−Ö êú ŸÖÆüŸÖ úÖ´Ö ú¸ü−ÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü… ¸üÖ•μÖ êú úÖ−Öæ−Ö ˆÃÖê ´Ö•Ö²Öæ¸ü ú¸ü ÃÖúŸÖê Æïü ×ú ãú”û ÃÖ´ÖμÖ ²ÖÖ¤ü ¾ÖÆü ¤æüÃÖ¸êü ´Öî−μÖæ±êúŒ“Ö¸üÃÖÔ úÖê ˆŸ¯ÖÖ¤ü ²Ö−ÖÖ−Öê úß ‡•ÖÖ•ÖŸÖ ¤êü ŸÖÖ×ú ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ ²ÖÖ•ÖÖ¸ü úß ´ÖÖÑÖ ¯Öæ̧ üß ÆüÖê ÃÖêú… ´Öê×›üú»Ö ¯Öê™ëü™üÖë êú ´ÖÖ´Ö»Öê ´Öë μÖÆü ¿ÖŸÖÔ •Ö−ÖþÖÖãμÖ úß ÃÖÓ¸üÖÖ êú ×»ÖÆüÖ•Ö ÃÖê ²ÖÆãüŸÖ ±úÖμÖ¤êü úß ÃÖÖ×²ÖŸÖ Æãü‡Ô Æîü…

¯Öê™ëü™ü ¯ÖÏÖÖ»Öß êú †ÖÙ£Öú ±úÖμÖ¤êü »ÖÓ²Öê †¸üÃÖê ÃÖê ×¾Ö¾ÖÖ¤üÖï֤ü ¸üÆêü Æïü… ×¾ÖúÖÃÖ¿Öᯙ ¤êü¿ÖÖë ´Öë Æüß −ÖÆüà ¬Ö−Öß ¤êü¿ÖÖë ´Öë ³Öß ˆ−Öúß ˆ¯ÖμÖÖê×ÖŸÖÖ †Öî¸ü ÃÖÖ´ÖÖוÖú ³Öæ×´ÖúÖ ¯Ö¸ü ²ÖÆüÃÖ “Ö»ÖŸÖß ¸üÆüß Æîü… “ÖæÑ×ú ¯Öê™ëü™ü ´ÖãŒŸÖ ²ÖÖ•ÖÖ¸ü ¯ÖÏןÖμÖÖê×ÖŸÖÖ êú †¯Ö¾ÖÖ¤ü êú ºþ¯Ö ´Öë Æüß †Ûß֟¾Ö ´Öë †Ö‹ £Öê, ‡ÃÖ×»Ö‹ μÖÆü ÃÖ¾ÖÖ»Ö ¯Öæ”ûÖ •ÖÖ−ÖÖ »ÖÖ•Ö´Öß Æîü ×ú ˆ−ÖÃÖê ¾μÖÖ¯Öú ÃÖ´ÖÖ•Ö úÖê ŒμÖÖ ±úÖμÖ¤Ö ÆüÖê ¸üÆüÖ Æîü… ×¾Ö¾ÖÖ¤ü úÖ úÖ¸üÖ μÖÆü Æîü ×ú ¯Öê™ëü™üÖë êú úÖ¸üÖ ãú”û »ÖÖêÖÖë úÖê »ÖÖ³Ö ÆüÖêŸÖÖ Æîü, ŸÖÖê ãú”û úÖê ˆ−Öêú úÖ¸üÖ −ÖãúÃÖÖ−Ö ˆšüÖ−ÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü… ²Ö›Íß Óú¯Ö×−ÖμÖÖë êú ×»Ö‹ ¯Öê™ëü™ü ²ÖêÆüŸÖ »ÖÖ³ÖúÖ¸üß ÃÖÖ×²ÖŸÖ Æãü‹ Æïü, ÖÖÃÖ ú¸ü †ÖîÂÖ¬Ö ×−Ö´ÖÖÔÖ êú Öê¡Ö ´Öë… ¯Ö¸ü, μÖÆü ¤üÖ¾ÖÖ ×¾Ö¾ÖÖ¤üÖï֤ü Æîü ×ú ‡ÃÖÃÖê −Ö‹-−Ö‹ †Ö×¾ÖÂúÖ¸üÖë úÖê ¯ÖÏÖêŸÃÖÖÆü−Ö ×´Ö»ÖÖ Æîü… ¯Öê™ëü™ü ¯ÖÏÖÖ»Öß úÖ ¯ÖÏμÖÖêÖ ú¸ü−Öê ¾ÖÖ»Öß ”ûÖê™üß Óú¯Ö×−ÖμÖÖÑ −ÖÆüà ´ÖÖ−ÖŸÖß ×ú ˆÃÖêú úÖ¸üÖ ˆ−Æëü −Ö‹ †Ö×¾ÖÂúÖ¸üÖë êú ×»Ö‹ •ÖÖ−ÖúÖ¸üß ×´Ö»ÖêÖß… †ÖÙ£Öú ºþ¯Ö ÃÖê ú´Ö•ÖÖê¸ü ¤êü¿ÖÖë êú ×»Ö‹ ³Öß ¯Öê™ëü™ü ¯ÖÏÖÖ»Öß ×¾Ö¾ÖÖ¤üÖï֤ü ¸üÆüß Æîü… úÖ¸üÖ μÖÆü Æîü ×ú ú›Íêü ¯Öê™ëü™ü úÖ−Öæ−Ö ‡−Ö ¤êü¿ÖÖë ´Öë ãÖÖ−ÖßμÖ ÃŸÖ¸ü ¯Ö¸ü −Ö‹ †Ö×¾ÖÂúÖ¸üÖë úÖê ¯ÖÏÖêŸÃÖÖÆü−Ö ¤êü−Öê ´Öë −ÖÖúÖ´Ö ¸üÆêü Æïü… ¾ÖÆüÖÑ ¯Öê™ëü™ü ú¸üÖ−Öê êú †Ö¾Öê¤ü−Ö •μÖÖ¤üÖŸÖ¸ü ×¾Ö¤êü׿ÖμÖÖë úß ŸÖ¸ü±ú ÃÖê Æüß †ÖŸÖê Æïü… ãÖÖ−ÖßμÖ »ÖÖêÖÖë úß ŸÖ¸ü±ú ÃÖê †Ö−Öê ¾ÖÖ»Öê †Ö¾Öê¤ü−ÖÖë úß ÃÖÓμÖÖ ú´Ö ÆüÖêŸÖß Æîü… ¤æüÃÖ¸êü, μÖÆü ³Öß ×¾Ö¾ÖÖ¤ü úÖ ×¾ÖÂÖμÖ Æîü ×ú ¯Öê™ëü™üÖë êú úÖ¸üÖ Ö¸üß²Ö ¤êü¿ÖÖë úÖê ˆ−Öúß •Öºþ¸üŸÖ êú ´ÖãŸÖÖײÖú ¯ÖÏÖîªÖê×Öúß ÆüßÖÖŸÖÓ¸üÖ ÆüÖê ¯ÖÖŸÖÖ Æîü μÖÖ −ÖÆüà… ¾μÖÖ¾ÖÆüÖ׸üú ŸÖÖî¸ü ÃÖê μÖÆü ÆüßÖÖÓŸÖ¸üÖ †³Öß ˆ´´Öߤü ÃÖê ú´Ö Æüß Æãü†Ö Æîü… ‹ú ²ÖÖŸÖ μÖÆü ³Öß Æîü ×ú ¯Öë™ëü×™ü›ü ¯ÖÏÖîªÖê×Öúß úß Ö¸üß²Ö ¤êü¿ÖÖë úÖê •Öºþ¸üŸÖ −ÖÆüà ³Öß ÆüÖê ÃÖúŸÖß Æîü… ‹êÃÖê ´Öë ¯Öê™ëü™ü ¯ÖÏÖÖ»Öß úÖê ´Ö•Ö²ÖæŸÖ ú¸ü−Öê úÖ ŸÖÔú ú´Ö•ÖÖê¸ü ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ Æîü…

ÃÖ. ´ÖæŸÖÔ †Öî¸ü †´ÖæŸÖÔ ÃÖ´¯Ö×¢ÖμÖÖë ¯Ö¸ü ×−ÖμÖÓ¡ÖÖ

†´ÖæŸÖÔ ÃÖ´¯Ö×¢ÖμÖÖë ÃÖê ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ †×¬ÖúÖ¸ü úÖ ´ÖúÃÖ¤ü μÖÆü ÃÖ´Ö—ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ×ú ‡ÃÖêú •Ö׸ü‹ −Ö êú¾Ö»Ö ²ÖÆãüŸÖ ÃÖê »ÖÖêÖ ˆ−Ö ÃÖ´¯Ö×¢ÖμÖÖë úÖ ‡ÃŸÖế ÖÖ»Ö ú¸ëüÖê, ²ÖÛ»ú ¾ÖÆü ÃÖ´¯Ö×¢Ö †−μÖ »ÖÖêÖÖë êú ×»Ö‹ ³Öß ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ¸üÆêüÖß… ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú Öê¡Ö ´Öë –ÖÖ−Ö ÃÖ³Öß êú ×»Ö‹ ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ¸üÆüŸÖÖ Æîü, ¯Ö¸ü ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü ÃÖã×−ÖÛ¿“ÖŸÖ ú¸üŸÖê Æïü ×ú †´ÖæŸÖÔ ÃÖ´¯Ö×¢Ö úÖ ¯Öê™ëü™ü¬ÖÖ¸üß úß ´Ö•Öá ÃÖê ¾μÖÖ¯ÖÖ¸ü ÆüÖê ÃÖêú… ¾μÖÖ¾ÖÆüÖ׸üú ºþ¯Ö ÃÖê ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ¤üÖμÖ¸üê úÖ †ÖúÖ¸ü êú¾Ö»Ö ¯Öê™ëü™üÖë «üÖ¸üÖ ÃÖÓ¸ü×ÖŸÖ ¤üÖμÖ¸êü ÃÖê Æüß ŸÖμÖ −ÖÆüà ÆüÖêŸÖÖ… ¯Öê™ëü×™ü›ü –ÖÖ−Ö ³Öß †ÓŸÖŸÖ: ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ¤üÖμÖ¸êü ´Öë †ÖŸÖÖ Æîü, †Öî¸ü ÃÖÖ´Öã¤üÖ×μÖú ÃÖß´ÖÖ†Öë ´Öë ²ÖÓ¤ü ¯ÖÖ¸Óü¯Ö׸üú –ÖÖ−Ö ³Öß †Ö×Ö¸üúÖ¸ü ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ¤üÖμÖ¸êü úÖ Æüß †ÓÖ ²Ö−ÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ ×»ÖÆüÖ•Ö ÃÖê ¯ÖÖ¸Óü¯Ö׸üú –ÖÖ−Ö úÖ ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ÆüÖê−ÖÖ ²ÖÖî×ü¨üú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë «üÖ¸üÖ –ÖÖ−Ö Æü›Íü¯Öê •ÖÖ−Öê êú ×Ö»ÖÖ±ú ¯ÖÏןָüÖÖŸ´Öú ‘Ö™ü−ÖÖ úß ŸÖ¸üÆü ¤êüÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü…

•ÖÆüÖÑ ŸÖú ´ÖæŸÖÔ ÃÖ´¯Ö×¢ÖμÖÖë ¯Ö¸ü ×−ÖμÖÓ¡ÖÖ †Öî̧ ü ÃÖÖ—Öß ×¾Ö¸üÖÃÖŸÖ úÖ ÃÖ¾ÖÖ»Ö Æîü, ´ÖÖ´Ö»ÖÖ ãú”û ¯Öê“ÖߤüÖ Æîü… •ÖîÃÖê, ×úÃÖß ²Öß•Ö úÖ Ã¾ÖÖ×´ÖŸ¾Ö †Öî¸ü ˆÃÖ ²Öß•Ö ´Öë ×−Ö×ÆüŸÖ ×¾Ö׿Ö™ü ¾Ö−ÖïÖ×ŸÖ ÃÖê ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ ¯ÖÖ¸Óü¯Ö׸üú –ÖÖ−Ö êú ²Öß“Ö úÖ ±úÔú…

•ÖÆüÖÑ ŸÖú ³ÖÖîןÖú ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë úÖ ÃÖ¾ÖÖ»Ö Æîü, ˆ−Ö ¯Ö¸ü ×−ÖμÖÓ¡ÖÖ úß ŸÖß−Ö ×úôÖë ´ÖÖ−Öß •ÖÖŸÖß Æïü… ¯ÖÆü»Öß, ÃÖ´ÖÃŸÖ ³ÖÖîןÖú ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü ¸üÖ•μÖ úß ÃÖÓãÖÖ úÖ ×−ÖμÖÓ¡ÖÖ… ¤æüÃÖ¸êü, ‹êÃÖê ³ÖÖîןÖú ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−Ö ×•Ö−Ö ¯Ö¸ü ¸üÖ•μÖ ×−ÖμÖÓ¡ÖÖ −ÖÆüà ú¸ü ¯ÖÖŸÖÖ, †Öî¸ü ˆ−Æëü ´ÖÖ−Ö¾ÖŸÖÖ úß ÃÖÖ—Öß ×¾Ö¸üÖÃÖŸÖ ´ÖÖ−Ö ×»ÖμÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖúÖ ´ÖŸÖ»Ö²Ö μÖÆü ÆüÖêŸÖÖ Æîü ×ú ‡−Ö ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë úÖ ˆ¯ÖμÖÖêÖ ÃÖ³Öß êú «üÖ¸üÖ Æüß ×úμÖÖ •ÖÖ−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… ÃÖ´Öã¦ü úß ŸÖÆü ´Öë ´ÖÖî•Öæ¤ü ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü μÖÆüß ˆÃÖæ»Ö »ÖÖÖæ ×úμÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖêú ×»Ö‹ »ÖÖò †Öò¾Ö ÃÖß ú−¾Öë¿Ö−Ö Æîü… ‡−ÖúÖ ˆ¯ÖμÖÖêÖ †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ ÃŸÖ¸ü ¯Ö¸ü ‹ú ‹£ÖÖò׸ü™üß «üÖ¸üÖ ×−ÖμÖÓ×¡ÖŸÖ †Öî¸ü ×¾Ö×−ÖμÖ×´ÖŸÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ‡−ÖúÖ ‡ÃŸÖế ÖÖ»Ö ú¸ü−Öê úß ‡“”ûÖ ¸üÖ−Öê ¾ÖÖ»Öê úÖê ‡ÃÖêú ×»Ö‹ ‹ú ¿Öã»ú ¤êü−ÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖ ŸÖ¸üÆü êú ±úÖμÖ¤üÖë úÖê ÃÖ³Öß ¸üÖ•μÖÖë êú ²Öß“Ö ²Ö¸üÖ²Ö¸ü-²Ö¸üÖ²Ö¸ü ²ÖÖÑ™üÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü… μÖÆüÖÑ ŸÖú ×ú •ÖÖê ¸üÖ•μÖ ‡ÃÖ ˆ¯ÖμÖÖêÖ ´Öë פü»Ö“ÖïÖß −ÖÆüà ¸üÖŸÖê, ˆ−Æëü ³Öß ‡ÃÖúÖ ±úÖμÖ¤üÖ ×´Ö»ÖŸÖÖ Æîü… ‡ÃÖü ‹£ÖÖò׸ü™üß êú ¯ÖÖÃÖ ‹êÃÖÖ úÖêÂÖ ²Ö−ÖÖ−Öê úÖ †×¬ÖúÖ¸ü ³Öß Æîü •ÖÖê ×úÃÖß ¤üÖêÆü−Ö êú Öê¡Öü ´Öë ÃÖÖ—Öß ×¾Ö¸üÖÃÖŸÖ êú ŸÖÆüŸÖ Ö×−Ö•Ö ÃÖ´¯Ö¤üÖ êú ÖμÖ úß ³Ö¸ü¯ÖÖ‡Ô ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ×úμÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü… “ÖæÑ×ú 1982 êú ú−¾Öë¿Ö−Ö ´Öë ×−Ö×ÆüŸÖ ÃÖ´Öã¦ü ŸÖ»Ö êú ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë êú ¤üÖêÆü−Ö úÖ ˆÃÖæ»Ö ÃÖ³Öß ¸üÖ•μÖÖë úÖê ´ÖÖ−μÖ −ÖÆüà £ÖÖ, ‡ÃÖ×»Ö‹ 1994 ´Öë ‹ú −ÖμÖÖ ú−¾Öë¿Ö−Ö ¯ÖÖ׸üŸÖ ×úμÖÖ ÖμÖÖ… ‡ÃÖ−Öê ¤üÖêÆü−Ö êú úÖ¸üÖ Æãü‹ ¯ÖÏÖéúןÖú ÃÖ´¯Ö¤üÖ êú ÖμÖ úß ³Ö¸ü¯ÖÖ‡Ô ú¸ü−Öê êú úÖ−Öæ−ÖÖë ´Öë ¯Ö׸ü¾ÖŸÖÔ−Ö ×úμÖÖ †Öî¸ü ÃÖÖ—Öß ×¾Ö¸üÖÃÖŸÖ úÖ ¤üÖêÆü−Ö šêüêú¤üÖ¸üÖë êú ×»Ö‹ †×¬Öú †ÖúÂÖÔú ²Ö−ÖÖ ×¤üμÖÖ… ‡ÃÖ ¯Ö׸ü¾ÖŸÖÔ−Ö úÖ †ÃÖ¸ü ¾Ö−ÖïÖ×ŸÖ •Öê−Öê×™üú ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü ³Öß ¯Ö›ÍüÖ… μÖê ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−Ö •μÖÖ¤üÖŸÖ¸ü ¸üÖ•μÖÖë êú ×−ÖμÖÓ¡ÖÖ ´Öë £Öê… ¯Ö׸ü¾ÖŸÖÔ−ÖÖë úÖ −ÖŸÖß•ÖÖ μÖÆü ×−Öú»ÖÖ ×ú ¸üÖ•μÖÖë úÖê †¯Ö−Öê ×−ÖμÖÓ¡ÖÖ ´Öë †Ö−Öê ¾ÖÖ»Öß ‡ÃÖ ×¾Ö¸üÖÃÖŸÖ

4

úÖê †−μÖ ¸üÖ•μÖÖë êú ÃÖÖ£Ö ÃÖÖ—ÖÖ ú¸ü−Öê ¯Ö¸ü ´Ö•Ö²Öæ¸ü ÆüÖê−ÖÖ ¯Ö›ÍüÖ… ‹ú ‡Ó™ü¸ü−Öê¿Ö−Ö»Ö †Ó›ü¸ü™êü×ÓúÖ ×¸ü•Öß´Ö ²Ö−Öß ×•ÖÃÖêú ¤üÖμÖ¸êü ´Öë −Ö êú¾Ö»Ö •ÖÓÖ»ÖÖë êú ¾Ö−ÖïÖ×ŸÖ ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−Ö †Ö Ö‹, ²ÖÛ»ú ú‡Ô •ÖÖÆüÖë ¯Ö¸ü ¯»ÖÖÓ™ü ²ÖÎß›ü¸ü †×¬ÖúÖ¸üÖë †Öî¸ü ¯Öê™ëü™üÖë êú ŸÖÆüŸÖ †Ö−Öê ¾ÖÖ»Öß ¾Ö−ÖïÖןÖμÖÖÑ ³Öß †Ö Ö‡ÔÕ… ‡ÃÖ ×»ÖÆüÖ•Ö ÃÖê úÆüÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü ×ú ׯ֔û»Öê ²ÖßÃÖ ÃÖÖ»ÖÖë ´Öë ÃÖ´Öã¦üß ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë êú ´ÖãúÖ²Ö»Öê ¾Ö−ÖïÖןÖμÖÖë êú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë ÃÖÖ—Öß ×¾Ö¸üÖÃÖŸÖ êú ˆÃÖæ»Ö úÖ ÖÖÃÖÖ †×ŸÖÎú´ÖÖ Æãü†Ö Æîü… ŸÖßÃÖ¸êü, ³ÖÖîןÖú ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü ¾μÖÛŒŸÖμÖÖë μÖÖ ÃÖ´Öã¤üÖμÖÖë †Öî¸ü ÃÖ´ÖæÆüÖë úÖ ¸üÖ•μÖ ¯ÖϤü¢Ö †×¬ÖúÖ¸ü ³Öß ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ‹êÃÖß ÃÖ´¯Ö×¢Ö úÖ ‡ÃŸÖế ÖÖ»Ö ˆÃÖêú úÖ−Öæ−Öß †×¬ÖúÖ¸üß μÖÖ †×¬ÖúÖ׸üμÖÖë êú †»ÖÖ¾ÖÖ úÖê‡Ô †Öî¸ü −ÖÆüà ú¸ü ÃÖúŸÖÖ…

•Ö²Ö ÃÖê μÖæ¸üÖê¯Ö ´Öë ²ÖÖ›ÍüÖ²ÖÓ¤üß †ÖÓ¤üÖê»Ö−Ö Æãü‹ Æïü, ŸÖ³Öß ÃÖê ˆ−Ö †¯ÖμÖÖÔ¯ŸÖŸÖÖ†Öë ¯Ö¸ü ²ÖÆüÃÖ ÆüÖêŸÖß ¸üÆüß Æîü וÖ−Æëü ÃÖÖ—ÖÖ ÃÖ´¯Ö×¢Ö ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë úß ÃÖ´ÖÃμÖÖ ´ÖÖ−ÖÖ •ÖÖŸÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… ÆüÖ»Ö Æüß ´Öë Öî¸êü™ü ÆüÖÙ›ü−Ö −Öê ŸÖÔú פüμÖÖ Æîü ×ú ‹êÃÖê ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−Ö −ÖÖúÖ´Öß êú ×»Ö‹ †×³Ö¿Ö¯ŸÖ Æïü… ÆüÖÙ›ü−Ö ‡ÃÖê ÃÖÖ—ÖÖ ÃÖ´¯Ö×¢Ö úß ¡ÖÖÃÖ¤üß ú¸üÖ¸ ¤êüŸÖê Æïü… †ÃÖ×»ÖμÖŸÖ μÖÆü Æîü ×ú ‡ÃÖ ŸÖÔú ´Öë ÃÖÖ—ÖÖ ÃÖ´¯Ö×¢Ö †×¬ÖúÖ¸üÖë úß ÃÖÓÖךüŸÖ ¤ãü×−ÖμÖÖ †Öî¸ü ÃÖ²Öêú ×»Ö‹ Öã»Öß ¤ãü×−ÖμÖÖ, μÖÖ−Öß •ÖÆüÖÑ úÖê‡Ô ÃÖ´¯Ö×¢Ö †×¬ÖúÖ¸ü Æîü Æüß −ÖÆüà, úÖ ‘ÖÖ»Ö´Öê»Ö ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ Æîü… •ÖîÃÖê Æüß †Ö¯ÖæÙŸÖ ´ÖÖÑÖ êú ´ÖãŸÖÖײÖú −ÖÆüà ¸üÆüŸÖß, ¾ÖîÃÖê Æüß μÖÆü ‹ú ´Öã§üÖ ²Ö−Ö •ÖÖŸÖÖ Æîü… ÃÖÖÖ¸ü ´Öë ´Ö”û»Öß ´ÖÖ¸ü−Öê ¾ÖÖ»Öê •μÖÖ¤üÖŸÖ¸ü ‡»ÖÖêú ‡ÃÖúÖ ¯ÖÏ´ÖÖÖ Æïü… ¾ÖÆüÖÑ Æü¸ü úÖê‡Ô ´Ö”û»Öß úÖ ×¿ÖúÖ¸ü ú¸ü ÃÖúŸÖÖ Æîü… “ÖæÑ×ú μÖÆüÖÑ úÖê‡Ô ×−ÖμÖ´Ö-úÖ−Öæ−Ö »ÖÖÖæ −ÖÆüà Æîü, ‡ÃÖ×»Ö‹ ´Ö”û×»ÖμÖÖë úß ÃÖÓμÖÖ ‘Ö™üŸÖß •ÖÖ ¸üÆüß Æîü, ¯Ö¸ü ‡ÃÖúÖ ´ÖŸÖ»Ö²Ö μÖÆü −ÖÆüà ×−ÖúÖ»ÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ ×ú ×−Ö•Öß μÖÖ ÃÖÖ—ÖÖ ÃÖ´¯Ö×¢Ö †×¬ÖúÖ¸ü »ÖÖÖæ ú¸ü−Öê ÃÖê μÖÆü ÃÖ´ÖÃμÖÖ Æü»Ö ÆüÖê •ÖÖ‹Öß… •ÖÆüÖÑ ÃÖÖ—ÖÖ ÃÖ´¯Ö×¢Ö †×¬ÖúÖ¸ü »ÖÖÖæ Æïü, ¾ÖÆüÖÑ ÆüÖÙ›ü−Ö êú ×¾Ö“ÖÖ¸ü ÃÖÆüß −ÖÆüà šüÆü¸üŸÖê… ‡ÃÖ ×¾ÖÂÖμÖ ´Öë Æãü‹ ²ÖÆãüŸÖ ÃÖê †¬μÖμÖ−Ö ²ÖŸÖÖŸÖê Æïü ×ú ÃÖÖ—ÖÖ ÃÖ´¯Ö×¢Ö †×¬ÖúÖ¸ü ‹ú ¾ÖîúÛ»¯Öú ¯ÖÏÖÖ»Öß ³Ö¸ü Æîü •ÖÖê ÃÖÆüß ¯Ö׸ü×ãÖןÖμÖÖë ´Öë Æüß »ÖÖ³ÖúÖ¸üß ÆüÖê ÃÖúŸÖß Æîü, šüßú ˆÃÖß ŸÖ¸üÆü •ÖîÃÖê ×−Ö•Öß ÃÖ´¯Ö×¢Ö †×¬ÖúÖ¸ü Ö»ÖŸÖ ¯Ö׸ü×ãÖןÖμÖÖë ´Öë ×¾Ö±ú»Ö ÃÖÖ×²ÖŸÖ ÆüÖêŸÖê Æïü…

‡ÃÖß ŸÖ¸üÆü ×−Ö•Öß ÃÖ´¯Ö×¢Ö †×¬ÖúÖ¸üÖë ¯Ö¸ü ²ÖÆãüŸÖ •ÖÖê¸ü úÖ −ÖŸÖß•ÖÖ ˆ−Ö ÃÖ´ÖÃμÖÖ†Öë ´Öë ×−Öú»Ö ÃÖúŸÖÖ Æîü וÖ−Æëü ²ÖÖ›ÍüÖ²ÖÓ¤üß úß ¡ÖÖÃÖ¤üß úß ÃÖÓ–ÖÖ ¤üß Ö‡Ô Æîü… ÆüÖêŸÖÖ μÖÆü Æîü ×ú •ÖîÃÖê ÃÖÖ´Öã¤üÖ×μÖú ×−ÖμÖÓ¡ÖÖ ÃÖê ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−Ö ×−Ö•Öß ×−ÖμÖÓ¡ÖÖ ´Öë •ÖÖŸÖê Æïü, ˆ−Öêú ¤üÖêÆü−Ö ¯Ö¸ü ×úÃÖß ×úÃ´Ö úß ¯ÖÖ²ÖÓ¤üß −ÖÆüà ¸üÆüŸÖß… ¯Ö¸Óü¯Ö¸üÖ ¯ÖϤü¢Ö ÃÖÓμÖ´ÖÖë êú †³ÖÖ¾Ö ´Öë ÃÖÖ—ÖÖ ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë êú ×™üúÖ‰ú ¯ÖÏŸÖßŸÖ ÆüÖê−Öê ¾ÖÖ»Öê ¯ÖϲÖÓ¬Ö−Ö êú ŸÖÆüŸÖ ³Öß −ÖŸÖß•ÖÖ ˆ−Öêú †×ŸÖ-¤üÖêÆü−Ö ´Öë Æüß ×−Öú»ÖŸÖÖ Æîü…

ÃÖ¾ÖÖ»Ö μÖÆü Æîü ×ú ŒμÖÖ ÃÖÖ—ÖÖ ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ ¯Ö¸ü †´ÖæŸÖÔ ÃÖ´¯Ö¤üÖ†Öë úß ²ÖÖ›ÍüÖ²ÖÓ¤üß £ÖÖê¯Öß •ÖÖ−Öß “ÖÖ×Æü‹? ²ÖÆüÃÖ ‡ÃÖ ´Öã§êü ¯Ö¸ü ÆüÖêŸÖß Æîü ×ú ‡ÃÖêú †ÖÙ£Öú ±úÖμÖ¤êü ŒμÖÖ Æïü? ‹ú ŸÖÔú μÖÆü Æîü ×ú ¾μÖÖ¯ÖÖ¸ü ²ÖœÍüŸÖÖ Æîü, †−Öãéú×ŸÖ ú¸ü−Öê úß »ÖÖÖŸÖ ‘Ö™üŸÖß Æîü, ÃÖÓ“ÖÖ¸ü úß »ÖÖÖŸÖ ú´Ö ÆüÖêŸÖß Æîü †Öî̧ ü –ÖÖ−Ö ˆªÖêÖ úÖê †×¬Öú ´Ö•Ö²ÖæŸÖ úÖ−Öæ−Öß ÃÖÓ¸üÖÖ úß •Öºþ¸üŸÖ ´ÖÆüÃÖæÃÖ ÆüÖêŸÖß Æîü ŸÖÖ×ú †×¬ÖúÖ¸ü³ÖÖê×ÖμÖÖë úÖê †Öî¸ü †×¬Öú †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü ú¸ü−Öê úÖ ¯ÖÏÖêŸÃÖÖÆü−Ö ×´Ö»Ö ÃÖêú… †´ÖæŸÖÔ ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ†Öë úÖê ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Öú ¤üÖμÖ¸êü ´Öë ¸üÖ−Öê êú ¯ÖÖ ´Öë ŸÖÔú μÖÆü פüμÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ×ú ²Ö›ÍüÖ †Öî¸ü †×−ÖμÖÓ×¡ÖŸÖ ²ÖÖ•ÖÖ¸ü †×¬ÖúÖ¸ü³ÖÖê×ÖμÖÖë úÖê ”ûÖê™êü †Öî¸ü ×−ÖμÖÓ×¡ÖŸÖ ²ÖÖ•ÖÖ¸ü êú ´ÖãúÖ²Ö»Öê †×¬Öú ¸üÖ•ÖÃ¾Ö úÖ »ÖÖ³Ö ¤êü ÃÖúŸÖÖ Æîü… ÃÖÖ£Ö Æüß μÖÆü ³Öß ÃÖ´Ö—ÖÖ •ÖÖŸÖÖ Æîü ×ú ´ÖãŒŸÖ ²ÖÖ•ÖÖ¸ü ÃÖ´ÖÖ•Ö êú ×»Ö‹ ãú»Ö ×´Ö»ÖÖ ú¸ü †×¬Öú ×ÆüŸÖúÖ¸üß ÃÖÖ×²ÖŸÖ ÆüÖê ÃÖúŸÖÖ Æîü… †´ÖæŸÖÔ ÃÖ´¯Ö¤üÖ†Öë úß ²ÖÖ›ÍüÖ²ÖÓ¤üß ÃÖê •Öã›Íêü ´Öã§üÖë úÖ ŸÖÖ»»Öãú ÃÖÖ´ÖÖוÖú-†ÖÙ£Öú ×¾ÖúÖÃÖ, éú×ÂÖ, ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ †Öî¸ü ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ׬ÖúÖ¸üÖë ¯Ö¸ü ˆÃÖêú ¯ÖϳÖÖ¾Ö ÃÖê Æîü…

‹êÃÖê ú‡Ô ˆ¤üÖÆü¸üÖ Æïü •ÖÖê ²ÖŸÖÖŸÖê Æïü ×ú ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë êú •Ö׸ü‹ ÃÖ³Öß ¯Ö׸ü×ãÖןÖμÖÖë †Öî¸ü ÃÖ³Öß Öê¡ÖÖë ´Öë ¯ÖÏÖ×ŸÖ −ÖÆüà úß •ÖÖ ÃÖúŸÖß… ±Ïúß ÃÖÖò°™ü¾ÖêμÖ¸ü ±úÖˆÓ›êü¿Ö−Ö «üÖ¸üÖ ×¾Öú×ÃÖŸÖ •Ö−Ö¸ü»Ö ¯ÖÛ²»Öú »ÖÖ‡ÃÖëÃÖ (•Ö߯Öß‹»Ö) ‡ÃÖúÖ ÃÖ²ÖæŸÖ Æîü ×ú ײÖ−ÖÖ ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë êú ³Öß ú‡Ô ŸÖ¸üÆü êú −Ö‹ ¸üÖßÖê ×−ÖúÖ»Öê •ÖÖ ÃÖúŸÖê Æïü… •Ö߯Öß‹»Ö êú •Ö׸ü‹ ×¾ÖúÖÃÖ †Öî¸ü †−ÖãÃÖÓ¬ÖÖ−Ö ´Öë »ÖÖê Æãü‹ ÃÖ³Öß »ÖÖêÖ ×¯Ö”û»Öê †−ÖãÃÖÓ¬ÖÖ−ÖÖë ÃÖê »ÖÖ³Ö ˆšüÖ ÃÖúŸÖê Æïü… •Ö߯Öß‹»Ö êú ŸÖÆüŸÖ ¾μÖÖ¯ÖÖ¸ü ÃÖê Æãü‹ ±úÖμÖ¤üÖë úß ÃÖÖ—Öê¤üÖ¸üß ³Öß •Öºþ¸üß −ÖÆüà Æîü… ±Ïúß ÃÖÖò°™ü¾ÖêμÖ¸ü êú ×¾ÖŸÖ¸üÖ ÃÖê ÃÖ³Öß úÖê ±úÖμÖ¤üÖ ÆüÖê ÃÖúŸÖÖ Æîü…

²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë úÖ ×¾ÖßÖÖ¸ü ÆüÖê−Öê ÃÖê ‹ú דÖÓŸÖÖ μÖÆü ³Öß ¯Öî¤üÖ Æãü‡Ô Æîü ×ú ÃÖÓ̧ üÖÖ úÖ ˆ×“ÖŸÖ ¤üÖμÖ¸üÖ ŒμÖÖ ÆüÖê−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹… μÖÆü ³Öß ¤êüÖÖ ÖμÖÖ Æîü ×ú †ŸμÖ׬Öú ÃÖÓ̧ üÖÖ úÖ −ÖŸÖß•ÖÖ −Ö‹ †Ö×¾ÖÂúÖ¸üÖë úÖê ¸üÖêú−Öê ´Öë ×−Öú»ÖŸÖÖ Æîü †Öî¸ü ÃÖé•Ö−ÖÖŸ´ÖúŸÖÖ úß ÆüÖ×−Ö ÆüÖêŸÖß Æîü… μÖÆü ²ÖÖ›ÍüÖ²ÖÓ¤üß úß ¡ÖÖÃÖ¤üß úÖ Æüß ‹ú †−μÖ ºþ¯Ö ²Ö−Ö •ÖÖŸÖÖ Æîü… ×¾Öú×ÃÖŸÖ ¤êü¿ÖÖë ´Öë ÃÖ´ÖÃμÖÖ μÖÆü Æîü ×ú ²Öã×−ÖμÖÖ¤üß †Öî¸ü ¾μÖÖ¾ÖÆüÖ׸üú †−ÖãÃÖÓ¬ÖÖ−Ö ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß úÖ−Öæ−ÖÖë êú ²Öß“Ö úÖ ±úÔú ×´Ö™üŸÖÖ •ÖÖ ¸üÆüÖ Æîü… ÖÖÃÖ ŸÖÖî¸ü ÃÖê †´Öê׸üúÖ ´Öë ŸÖÖê ²Öã×−ÖμÖÖ¤üß †−ÖãÃÖÓ¬ÖÖ−Ö ´Öë ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ×ú‹ •ÖÖ−Öê ¾ÖÖ»Öê ×ÃÖ¨üÖÓŸÖÖë úß ¯Öê™ëü™ü-¯ÖÖ¡ÖŸÖÖ ³Öß Ã¾ÖßúÖ¸ü úß •ÖÖ−Öê »ÖÖß Æîü… ²Ö›üÍß Óú¯Ö×−ÖμÖÖë úÖê »ÖÖŸÖÖ Æîü ×ú †ŸμÖ׬Öú ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë úÖ ±úÖμÖ¤üÖ ˆ−Æëü ŸÖ³Öß ×´Ö»Ö ÃÖúŸÖÖ Æîü •Ö²Ö êú¾Ö»Ö ²Ö−Öê-²Ö−ÖÖ‹ ˆŸ¯ÖÖ¤üÖë úÖê Æüß ÃÖÓ¸ü×ÖŸÖ ×úμÖÖ •ÖÖ‹, †Öî¸ü †−ÖãÃÖÓ¬ÖÖ−Ö êú ×»Ö‹ •Öºþ¸üß ú““ÖÖ ´ÖÖ»Ö †Öî¸ü †Ö×¾ÖÂúÖ¸ü ײÖ−ÖÖ ×úÃÖß ²ÖÓפü¿Ö êú ˆ¯Ö»Ö²¬Ö ¸üÆëü… ¤æüÃÖ¸üß ŸÖ¸ü±ú †ŸμÖ׬Öú ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë êú úÖ¸üÖ ²Ö›Íüß Óú¯Ö×−ÖμÖÖë úÖê ˆ−Ö ”ûÖê™üß Óú¯Ö×−ÖμÖÖë úß úß´ÖŸÖ ¯Ö¸ü úÖ±úß −ÖÖ•ÖÖμÖ•Ö ×úÃ´Ö úÖ ÃÖÓ̧ üÖÖ ×´Ö»Ö •ÖÖŸÖÖ Æîü וÖ−Æëü ‡−Æüà †×¬ÖúÖ¸üÖë êú úÖ¸üÖ †−ÖãÃÖÓ¬ÖÖ−Ö ÆêüŸÖã ´Öæ»Ö³ÖæŸÖ †−ÖãÃÖÓ¬ÖÖ−Ö ÃÖÖ´ÖÖÏß −ÖÃÖß²Ö −ÖÆüà ÆüÖê ¯ÖÖŸÖß…

¤ü. ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ †Öî̧ ü ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü

†³Öß ŸÖú êú¾Ö»Ö ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ ¾Öúᯙ †Öî¸ü †ÖÙ£Öú ×¾ÖúÖÃÖ êú ×»Ö‹ דÖÓ×ŸÖŸÖ †£ÖÔ¿ÖÖáÖß Æüß ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë ´Öë פü»Ö“ÖïÖß »ÖêŸÖê £Öê… ×¯Ö”û»Öê ãú”û ¤ü¿ÖúÖë ÃÖê ‡ÃÖ ×ÃÖ»Ö×ÃÖ»Öê ´Öë ãú”û †×¬Öú ¾μÖÖ¯Öú ¯Ö׸ü¯ÖÏêμÖ †¯Ö−ÖÖ−Öê úß •Öºþ¸üŸÖ ´ÖÆüÃÖæÃÖ úß •ÖÖ−Öê »ÖÖß Æîü… †-†Öî̄ Ö×−Ö¾Öê¿Ößú¸üÖ úß ¯ÖÏ×ÎúμÖÖ êú ²ÖÖ¤ü μÖÆü ¯ÖÆü»Öß ²ÖÖ¸ü ´ÖÆüÃÖæÃÖ ×úμÖÖ ÖμÖÖ ×ú Ö¸üß²Ö ¤êü¿ÖÖë êú ×»Ö‹ ×¾Ö¿ÖêÂÖú¸ü þÖÖãμÖ êú Öê¡Ö ´Öë ãú”û ×¾Ö¿ÖêÂÖ ¯ÖÏÖ¾Ö¬ÖÖ−Ö ÆüÖê−Öê “ÖÖ×Æü‹… ÆüÖ»Ö Æüß ´Öë •Öî¾Ö ‡Ó•Öß×−ÖμÖظüÖ ÃÖê •Öã›Íüß ÃÖ´ÖÃμÖÖ†Öêë ÃÖê ³Öß μÖÆü ²ÖÖŸÖ ×−Öú»Ö ú¸ü †Ö‡Ô Æîü ×ú ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë úÖ †ÃÖ¸ü ²ÖÆãüŸÖ ¤æü¸üÖÖ´Öß ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ‡−ÖúÖ †ÃÖ¸ü ÃÖÖ´ÖÖוÖú-†ÖÙ£Öú ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ׬ÖúÖ¸üÖë, ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ ÃÖÓ̧ üÖÖ †Öî¸ü éú×ÂÖ ¯Ö¸ü ÆüÖêŸÖÖ Æîü… ¤ü¸ü†ÃÖ»Ö ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ úß †¾Ö¬ÖÖ¸üÖÖ êú ¤üÖμÖ¸êü ´Öë μÖê ÃÖ³Öß †ÃÖ¸ü †Ö •ÖÖŸÖê Æïü…

´ÖÖ−Ö¾Ö ×¾ÖúÖÃÖ ÃÖæ“ÖúÖÓú ¤êüÖ−Öê ÃÖê ÃÖÖ±ú ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ Æîü ×ú †ÖÙ£Öú †Öî¸ü ÃÖÖ´ÖÖוÖú ×¾ÖúÖÃÖ êú ´ÖÖ´Ö»Öê ´Öë ¤ãü×−ÖμÖÖ ´Öë ×úŸÖ−Öß †ÃÖÖ´Ö−ÖŸÖÖ Æîü… ³Ö»Öê Æüß ‹ú¤ü´Ö šüßú-šüßú ŸÖþÖ߸ü −Ö ×´Ö»Öê, ¯Ö¸ü Ö¸üß²Ö †Öî¸ü †´Ö߸ü ¤êü¿ÖÖë êú ²Öß“Ö úÖ ±úÔú ‡ÃÖ ÆüúßúŸÖ êú ‹ú ¯ÖÏ´ÖÖÖ êú ºþ¯Ö ´Öë ¤êüÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü… †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ −ÖßןÖÖŸÖ Æü»úÖë ´Öë μÖÆü ˆ´´Öߤü úß •ÖÖŸÖß ¸üÆüß Æîü ×ú ×¾ÖúÖÃÖ¿Öᯙ ¤êü¿ÖÖë êú ×»Ö‹ ×¾Ö¿ÖêÂÖ −ÖßןÖμÖÖÑ †Öî¸ü úÖ−Öæ−Öß œüÖÑ“ÖÖ †×ŸÖμÖÖ¸ü ú¸ü−Öê ÃÖê ¬Ö߸êü-¬Ö߸êü μÖÆü ±úÔú ú´Ö ÆüÖêÖÖ… »Öê×ú−Ö, ¾μÖ¾ÖÆüÖ¸ü ´Öë ¤êüÖÖ ÖμÖÖ Æîü ×ú Ö¸üß²Ö ¤êü¿ÖÖë úß ¯ÖÏÖ×ŸÖ ú´Ö μÖÖ •μÖÖ¤üÖ ¸üÆüß Æîü… ”ûÖê™êü †Öî¸ü ²ÖÆãüŸÖ ú´Ö ×¾Öú×ÃÖŸÖ ¤êü¿ÖÖë úÖ ¯ÖϤü¿ÖÔ−Ö †ŒÃÖ¸ü ²ÖêÆü¤ü Ö¸üÖ²Ö ÃÖÖ×²ÖŸÖ Æãü†Ö Æîü… −Ö²²Öê êú ¤ü¿Öú ´Öë ŸÖÖê ²ÖßÃÖ ¤êü¿ÖÖë êú ´ÖÖ−Ö¾Ö ×¾ÖúÖÃÖ ÃÖæ“ÖúÖÓú ´Öë ×Ö¸üÖ¾Ö™ü †Ö‡Ô, 54 ¤êü¿ÖÖë ´Öë ¯ÖÏ×ŸÖ ¾μÖÛŒŸÖ †Ö´Ö¤ü−Öß ‘Ö™ü Ö‡Ô †Öî¸ü 21 ¤êü¿Ö ³ÖæÖ ÃÖê †Öî¸ü •μÖÖ¤Ö ¯Öß×›ÍüŸÖ −Ö•Ö¸ü †Ö‹…

5

‡−Æüà ÃÖ²Ö úÖ¸üÖÖë ÃÖê †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ ÃÖ´Öã¤üÖμÖ −Öê ÃÖ−ÖË 2000 ´Öë ÃÖÆüÄÖÖ²¤üß ¾ÖîúÖ×ÃÖú »ÖμÖ ×−Ö¬ÖÖÔ׸üŸÖ ×ú‹ ŸÖÖ×ú ×¾ÖúÖÃÖ¿Öᯙ ¤êü¿ÖÖë úß Ö¸üß²Öß ÖŸ´Ö úß •ÖÖ ÃÖêú… ‡−Ö ¾ÖîúÖ×ÃÖú »ÖμÖÖë ÃÖê ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë ¯Ö¸ü úÖ±úß ±úÔú ¯Ö›Íü−Öê ¾ÖÖ»ÖÖ Æîü… ´ÖÃÖ»Ö−Ö, †Ö¸ü ³ÖæÖ ÃÖê ¯Öß×›ÍüŸÖ ´ÖÖ−Ö¾ÖŸÖÖ úß ÃÖÓμÖÖ †Ö¬Öß ú¸ü−Öß Æîü ŸÖÖê ¾Ö−ÖïÖןÖμÖÖë úß −Ö‡Ô ×úôÖë ×¾Öú×ÃÖŸÖ ú¸ü−Öß ÆüÖëÖß… ÖÖªÖ®Ö êú ²ÖêÆüŸÖ¸ü ×¾ÖŸÖ¸üÖ úß ¾μÖ¾ÖãÖÖ ú¸ü−Öß ÆüÖêÖß… ú´Ö ˆ¯Ö•ÖÖ‰ú ×´Ö¼üß ¾ÖÖ»Öê ÃÖß´ÖÖÓŸÖ êú ¯ÖÖ׸ü×ãÖןÖúßμÖ Öê¡ÖÖë ¯Ö¸ü ¬μÖÖ−Ö ¤êü−ÖÖ ÆüÖêÖÖ †Öî¸ü Ö¸üß²ÖÖë êú ×»Ö‹ •Ö´Öß−Ö êú ‡ÃŸÖê´ÖÖ»Ö ú¸ü−Öê êú †×¬ÖúÖ¸ü ÃÖã×−ÖÛ¿“ÖŸÖ ú¸ü−Öê ÆüÖëÖê… †Ö¸ü ²Ö›Íüß-²Ö›Íüß ²Öß´ÖÖ׸üμÖÖë ÃÖê »Ö›Íü−ÖÖ Æîü ŸÖÖê ÃÖ²Öêú ×»Ö‹ †ÖîÂÖ׬ÖμÖÖÑ ´ÖãÆîüμÖÖ ú¸üÖ−Öê úß ÖÖ¸Óü™üß ú¸ü−Öß ÆüÖêÖß †Öî̧ ü ÃÖ³Öß ¤êü¿ÖÖë ´Öë þÖÖãμÖ ¸üÖÖ úÖ ²ÖÓ¤üÖê²ÖÃŸÖ ¤ãü¹ýÃŸÖ ú¸ü−ÖÖ ÆüÖêÖÖ…

¾ÖßÖã×ãÖ×ŸÖ μÖÆü Æîü ×ú ãú”û ÃÖÆüÄÖÖ²¤üß »ÖμÖ ¤ãü×−ÖμÖÖ êú ãú”û Öê¡ÖÖë ´Öë 2005 ŸÖú ¯Öæ¸êü −ÖÆüà ×ú‹ •ÖÖ ÃÖúŸÖê… ãú”û »ÖμÖÖë úß ¯ÖæÙŸÖ ´Öë ú‡Ô ¤ü¿Öú »ÖÖ •ÖÖ‹ÑÖê, †Öî¸ü ãú”û ¤êü¿ÖÖë êú ¹ý—ÖÖ−Ö ‡ŸÖ−Öê ×¾Ö¯Ö¸üßŸÖ Æïü ×ú ¾ÖÆüÖÑ ŸÖÖê »ÖÖŸÖÖ Æîü ×ú μÖê »ÖμÖ ú³Öß ¯Öæ¸êü −ÖÆüà ÆüÖëÖê… ´ÖÃÖ»Ö−Ö, ÃÖ²Ö-ÃÖÆüÖ¸üÖ †±ÏúßúÖ †Öî̧ ü ¤ü×ÖÖ ‹×¿ÖμÖÖ ´Öë ³ÖæÖ ÃÖê ¯Öß×›ÍüŸÖ †Ö²ÖÖ¤üß úß ÃÖÓμÖÖ †Ö¬Öß ú¸ü−Öê ´Öë ú‡Ô ¤ü¿Öú Ö“ÖÔ ÆüÖê •ÖÖ−Öê ¾ÖÖ»Öê Æïü… †±ÏúßúÖ ´Öë ŸÖÖê ‹ú ›üÖ»Ö¸ü ¸üÖê•ÖÖ−ÖÖ ÃÖê ú´Ö ¯Ö¸ü •Öß×¾ÖŸÖ ¸üÆü−Öê ¾ÖÖ»ÖÖë úß ÃÖÓμÖÖ ²ÖœÍ Ö‡Ô Æîü…

×¾ÖúÖÃÖ úß ‡−Ö “Öã−ÖÖîןÖμÖÖë úÖê ×−ÖÖÖÆü ´Öë ¸üÖŸÖê Æãü‹ μÖÆü ÃÖ´Ö—Ö−ÖÖ •Öºþ¸üß Æîü ×ú ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ ÃÖÓ̧ üÖÖ ú¸üŸÖê Æãü‹ †ÖÙ£Öú ×¾ÖúÖÃÖ úß ÖÖ›Íüß úÖê ³Öß †ÖÖê ²ÖœÍüÖ−ÖÖ ¯Ö›ÍêüÖÖ… »ÖÖêÖÖë úß ²Öã×−ÖμÖÖ¤üß ³ÖÖê•Ö−Ö ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß •Öºþ¸üŸÖë ¯Öæ¸üß ú¸ü−Öê úß úß´ÖŸÖ ¯Ö¸ü ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ úß ¸üÖÖ ú¸ü−Öê úß úÖê‡Ô ŸÖãú −ÖÆüà Æîü… ‡ÃÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë ¯ÖÆü»ÖÖ ¤üßÖÖ¾Öê•Ö 1972 úß Ã™üÖúÆüÖê´Ö ˆ¤Ëü‘ÖÖêÂÖÖÖ êú ºþ¯Ö ´Öë ÃÖÖ´Ö−Öê †ÖμÖÖ… ‡ÃÖ−Öê ¯ÖÏéú×ŸÖ ÃÖÓ¸üÖÖ úÖê †ÖÙ£Öú ×¾ÖúÖÃÖ êú ×−ÖμÖÖê•Ö−Ö ÃÖê •ÖÖê›Íü ú¸ü ¤êüÖÖ… ‡ÃÖêú ²ÖÖ¤ü ú‡Ô Öê¡ÖÖë ´Öë ú‡Ô ÃÖÓ׬ÖμÖÖÑ Æãü‡Õ †Öî¸ü †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ úÖ−Öæ−Ö ŸÖê•Öß ÃÖê ×¾Öú×ÃÖŸÖ Æãü†Ö… ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ úß †¾Ö¬ÖÖ¸üÖÖ ´ÖãμÖ ²ÖÆüÃÖ ´Öë †Ö Ö‡Ô… ÃÖÓμÖãŒŸÖ ¸üÖ™üÒü ´ÖÆüÖÃÖ³ÖÖ −Öê ²ÖÎÓ™ü»Öï›ü ¸ü¯Ö™ü †ÓÖßúÖ¸ü úß •ÖÖê ¤ü¸ü†ÃÖ»Ö ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ ×¾ÖúÖÃÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ×¾Ö¿¾Ö †ÖμÖÖêÖ úÖ ¤üßÖÖ¾Öê•Ö £ÖÖ… ‡ÃÖ ¸ü¯Ö™ü −Öê ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ úß ‹ú ‹êÃÖß ¯Ö׸ü³ÖÖÂÖÖ ´ÖãÆîüμÖÖ ú¸üÖ‡Ô ×•ÖÃÖúÖ ¤æü¸üÖÖ´Öß ´ÖÆü¢¾Ö £ÖÖ… ‡ÃÖêú ´ÖãŸÖÖײÖú ³Ö×¾ÖÂμÖ úß ÃÖÓ³ÖÖ¾Ö−ÖÖ†Öêë úÖê Ö×ŸÖ ¯ÖÆãüÑü“ÖÖ‹ ײÖ−ÖÖ ¾ÖŸÖỐ ÖÖ−Ö úß •Öºþ¸üŸÖë ¯Öæ¸üß ú¸ü−ÖÖ Æüß ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ Æîü… ¸ü¯Ö™ü −Öê •ÖÖê¸ü ¤êü ú¸ü úÆüÖ ×ú •Öºþ¸üŸÖÖë ÃÖê ˆÃÖúÖ ´ÖŸÖ»Ö²Ö Ö¸üß²ÖÖë úß †Ö¾Ö¿μÖú †Ö¾Ö¿μÖúŸÖÖ†Öë úÖê ¯ÖÏÖ£Ö×´ÖúŸÖÖ ¤êü−Öê ÃÖê Æîü… ¸ü¯Ö™ü −Öê þÖßúÖ¸ü ×úμÖÖ ×ú ¯ÖÏÖîªÖê×Öúß †Öî̧ ü ÃÖÖ´ÖÖוÖú ÃÖÓÖšü−Ö úß ÃÖß´ÖÖ‹Ñ μÖÆü »ÖÖ•Ö´Öß ú¸ü ¤êüŸÖß Æïü ×ú ¾ÖŸÖÔ´ÖÖ−Ö †Öî¸ü ³Ö×¾ÖÂμÖ úß •Öºþ¸üŸÖë ¯Öæ¸üß ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ Æü´Öë ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ ÃÖê ÃÖß×´ÖŸÖ †¯ÖêÖÖ‹Ñ Æüß ú¸ü−Öß “ÖÖ×Æü‹…

²ÖÎÓ™ü»Öï›ü ¸ü¯Ö™ü −Öê ãú»Ö ×´Ö»ÖÖ ú¸ü Ö¸üß²Öß Æü™üÖ−Öê, ÃÖ´ÖŸÖÖ »ÖÖ−Öê †Öî¸ü †Ö•Ö †Öî¸ü ú»Ö úß ¯ÖßלÍüμÖÖë úß •Öºþ¸üŸÖÖë úÖê ¬μÖÖ−Ö ´Öë ¸üÖ−Öê ¯Ö¸ü •ÖÖê¸ü פüμÖÖ… ‡ÃÖêú ²ÖÖ¤ü ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ úß †¾Ö¬ÖÖ¸üÖÖ ´Öë ¾μÖÖ¯Öú ¹ý×“Ö ¯Öî¤üÖ Æãü‡Ô… ¾ÖÆü †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ −ÖßןÖ-×−Ö´ÖÖÔÖ êú ëú¦ü ´Öë †Ö Ö‡Ô… ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ †Öî̧ ü ×¾ÖúÖÃÖ ¯Ö¸ü Æãü‹ ÃÖÓμÖãŒŸÖ ¸üÖ™üÒü ÃÖ´´Öê»Ö−Ö (μÖæ‹−ÖÃÖ߇ԛüß) êú ²ÖÖ¤ü ŸÖÖê ¾ÖîúÖ×ÃÖú −Ö•Ö׸ü‹ êú ײÖ−ÖÖ ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ ¯ÖϲÖÓ¬Ö−Ö ¯Ö¸ü ²ÖÖŸÖ ú¸ü−ÖÖ −ÖÖ´Öã´Ö×ú−Ö ÆüÖê ÖμÖÖ… 1992 ´Öë μÖæ‹−ÖÃÖ߇ԛüß «üÖ¸üÖ †ÓÖßúÖ¸ü ׸üμÖÖê ˆ¤Ëü‘ÖÖêÂÖÖÖ −Öê 27 ÃÖæ¡Ö ¯Öê¿Ö ×ú‹ וÖ−ÖÃÖê ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ êú −μÖæ−ÖŸÖ´Ö ˆÃÖæ»Ö ÃÖÖ´Ö−Öê †Ö‹… ‡−Ö´Öë ´ÖÖ−Ö¾ÖßμÖ †Ö¾Ö¿μÖúŸÖÖ†Öë úß ëú¦üßμÖ ³Öæ×´ÖúÖ, ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ´Öã§üÖë ´Öë ÃÖ³Öß −ÖÖÖ׸üúÖë úß ³ÖÖÖߤüÖ¸üß, ÃÖ³Öß ¾ÖîúÖ×ÃÖú ÖןÖ×¾Ö׬ÖμÖÖë ´Öë ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ ÃÖã¸üÖÖ úÖ ¬μÖÖ−Ö, ¸üÖ•μÖ êú ÃÖÓ¯ÖϳÖ㠆׬ÖúÖ¸üÖë úÖê ´ÖÖ−μÖŸÖÖ †Öî¸ü ‹ú-¤æüÃÖ¸êü ÃÖê ÃÖÆüμÖÖêÖ ú¸ü−Öê úÖ ¤üÖ×μÖŸ¾Ö, ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ êú ÃÖ´ÖŸÖÖ´Öæ»Öú †ÖμÖÖ´Ö, ´ÖÖî•Öæ¤üÖ †Öî¸ü †Ö−Öê ¾ÖÖ»Öß ¯ÖßלÍüμÖÖë úß †Ö¾Ö¿μÖúŸÖÖ†Öë êú ²Öß“Ö ÃÖÓŸÖã»Ö−Ö, ¯ÖÏÖîªÖê×Öúß úÖ ×¾ÖúÖÃÖ †Öî¸ü ÆüßÖÖÓŸÖ¸üÖ, ¾Öî–ÖÖ×−Öú ºþ¯Ö ÃÖê ¯ÖÏ´ÖÖ×ÖŸÖ −Ö ÆüÖê−Öê ¯Ö¸ü ³Öß êú¾Ö»Ö †Ó¤êü¿Öê êú ײÖ−ÖÖ ¯Ö¸ü ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ ÃÖÓ̧ üÖÖ êú ×»Ö‹ ú¤ü´Ö ˆšüÖ−ÖÖ, ãÖÖ−ÖßμÖ ÃÖ´Öã¤üÖμÖÖë †Öî¸ü ¤êü¿Ö•Ö »ÖÖêÖÖë úß †Æü×´ÖμÖŸÖ ÃÖ´Ö—Ö−ÖÖ †Öî¸ü ¸üÖ•μÖ «üÖ¸üÖ ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ úß ¯ÖÏ×ÎúμÖÖ ´Öë ‡−Ö »ÖÖêÖÖë úß ³ÖÖÖߤüÖ¸üß ÃÖã×−ÖÛ¿“ÖŸÖ ú¸ü−ÖÖ ¿ÖÖ×´Ö»Ö Æîü… ‡ÃÖÃÖê ïÖ™ü Æîü ×ú ׸üμÖÖê ˆ¤Ëü‘ÖÖêÂÖÖÖ ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ ´Öë ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖßμÖ, †ÖÙ£Öú †Öî¸ü ÃÖÖ´ÖÖוÖú †ÖμÖÖ´ÖÖë úÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ú¸üŸÖß Æîü… “ÖÖ¸ü ³ÖÖÖÖë ´Öë ²ÖÑ™üß ‡ÃÖúß úÖμÖÔμÖÖê•Ö−ÖÖ (‹•Öë›üÖ 21) ÃÖê ³Öß μÖÆü ÃÖÖ±ú ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ Æîü…

μÖæ‹−ÖÃÖ߇ԛüß êú ²ÖÖ¤ü Æãü‡Ô ²ÖÆüÃÖ êú ¯Ö׸üÖÖ´Öþֺþ¯Ö ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ ¯Ö¸ü ×¾Ö¿¾Ö ׿ÖÖ¸ü ÃÖ´´Öê»Ö−Ö ×úμÖÖ ÖμÖÖ ×•ÖÃÖê Æü´Ö ›ü²»μÖæ‹ÃÖ‹ÃÖ›üß êú −ÖÖ´Ö ÃÖê •ÖÖ−ÖŸÖê Æïü… »Öê×ú−Ö •ÖÖêÆüÖ−ÖßÃÖ²ÖÖÔ ´Öë †ÓÖßúÖ¸ü úß Ö‡Ô ‡ÃÖúß úÖμÖÔμÖÖê•Ö−ÖÖ ¸üÖ•Ö−ÖßןÖú ‡“”ûÖ¿ÖÛŒŸÖ êú †³ÖÖ¾Ö ´Öë μÖæ‹−ÖÃÖ߇ԛüß ÃÖê ¯Ö¸êü −ÖÆüà •ÖÖ ¯ÖÖ‡Ô… ˆÃÖ−Öê ‡ŸÖ−ÖÖ •Öºþ¸ü ×úμÖÖ ×ú ¸üÖ•μÖÖë ÃÖê ˆ−Öúß ¯ÖÏןֲ֨üŸÖÖ‹Ñ Ã¯Ö™ü ú¸ü¾ÖÖ »Öà ×ú ¾Öê ãÖÖ−ÖßμÖ, ¸üÖ™üÒüßμÖ, Öê¡ÖßμÖ †Öî¸ü ³Öæ´ÖÓ›ü»ÖßμÖ ÃŸÖ¸üÖë ¯Ö¸ü ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ êú ×»Ö‹ ¯Ö¸üïָü ÃÖÆüμÖÖêÖ ú¸ëüÖê…

ÃÖÖ´ÖÖוÖú, †ÖÙ£Öú †Öî¸ü ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖßμÖ †ÖμÖÖ´ÖÖë úÖê ‹ú ÃÖÖ£Ö »ÖÖ−Öê êú úÖ¸üÖ ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ úß †¾Ö¬ÖÖ¸üÖÖ úÖ−Ö−Öæ ×»ÖÆüÖ•Ö ÃÖê ×¾Ö×³Ö®Ö Öê¡ÖÖë úÖ ‹ú †Ö¯ÖÃÖß ÃÖæ¡Ö ²Ö−ÖÖ ¤êüŸÖß Æîü, •ÖÖê †−μÖ£ÖÖ ÃÖÓ³Ö¾Ö −ÖÆüà ÆüÖê ¯ÖÖŸÖÖ £ÖÖ… ‡ÃÖ ¬ÖÖ¸üÖÖ −Öê ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß úÖ−Öæ−Ö úß ¯ÖÏéú×ŸÖ úÖê ¬Ö߸êü-¬Ö߸êü ¯Öæ¸üß ŸÖ¸üÆü ²Ö¤ü»Ö פüμÖÖ Æîü… ŸÖßÃÖ ÃÖÖ»Ö ¯ÖÆü»Öê êú ´ÖãúÖ²Ö»Öê †Ö•Ö †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ úÖ−Öæ−Ö ¾ÖÖ×Ö•μÖ, ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ׬ÖúÖ¸ü †Öî¸ü ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ Öê¡ÖÖë ÃÖê •Öã›ÍüÖ Æãü†Ö Æîü… ‡ÃÖß êú úÖ¸üÖ †Ö•Ö ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë êú ÃÖÖ´ÖÖוÖú-†ÖÙ£Öú ×¾ÖúÖÃÖ, ´ÖÖ−Ö¾ÖÖ׬ÖúÖ¸ü, ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖßμÖ ÃÖÓ̧ üÖÖ †Öî¸ü éú×ÂÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ¯Ö¸ü ×¾Ö“ÖÖ¸ü ú¸ü−ÖÖ ÃÖÓ³Ö¾Ö Æîü…

»Öê×ú−Ö, ‹ú ÃÖ´ÖÃμÖÖ ³Öß Æîü… ²ÖÎÓ™ü»Öï›ü ¸ü¯Ö™ü «üÖ¸üÖ ¤üß Ö‡Ô ¯Ö׸ü³ÖÖÂÖÖ‹Ñ †¯Ö−Öê ¤üÖμÖ¸êü ´Öë ‡ŸÖ−Öß ¾μÖÖ¯Öú Æïü ×ú ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ úß úÖê‡Ô ïÖ™ü úÖ−Öæ−Öß Æîü×ÃÖμÖŸÖ Ã£ÖÖ×¯ÖŸÖ −ÖÆüà ÆüÖêŸÖß… ŸÖ¸üÆü-ŸÖ¸üÆü êú †−Öã¿ÖÖÃÖ−ÖÖë †Öî¸ü ×úôÖ-×úÃ´Ö êú ³ÖÖÖߤüÖ¸üÖë êú úÖ¸üÖ ×™üúÖ‰ú¯Ö−Ö úÖ úÖê‡Ô ‹ú ŸÖÖŸ¯ÖμÖÔ −ÖÆüà ¸üÆüŸÖÖ… ÖÏß−Ö ¯Ö׸ü¯ÖÏêμÖ ‡ÃÖêú •Ö׸ü‹ ãÖÖ×¯ÖŸÖ †ÖÙ£Öú ¯ÖÏןִÖÖ−ÖÖë úÖê “Öã−ÖÖîŸÖß ¤êü−ÖÖ “ÖÖÆüŸÖÖ Æîü, ŸÖÖê †£ÖÔ¿ÖÖáÖß ¯ÖÏÖéúןÖú ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë êú ÃÖÓ¸üÖÖ êú ´ÖÖ¬μÖ´Ö ÃÖê Ö¸üß²ÖÖë úß •Öß¾Ö−Ö-×ãÖןÖμÖÖÑ ²ÖêÆüŸÖ¸ü ú¸ü−Öê ´Öë פü»Ö“ÖïÖß ¸üÖŸÖê Æïü… •ÖÖê ³Öß ÆüÖê, μÖæ‹−ÖÃÖ߇ԛüß ¯ÖϤü¢Ö −μÖæ−ÖŸÖ´Ö ´ÖÖ−Öú Æü´Ö ¯Ö¸ü ú´Ö ÃÖê ú´Ö ãú”û ¤üÖ×μÖŸ¾Ö ŸÖÖê †Ö¸üÖê×¯ÖŸÖ ú¸üŸÖÖ Æüß Æîü… •ÖîÃÖê, ‡ÃÖêú úÖ¸üÖ Æü´Ö ¯Ö¸ü ±ú•ÖÔ ²Ö−ÖŸÖÖ Æîü ×ú Æü´Ö ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë úÖ ‡ÃÖ ŸÖ¸üÆü ‡ÃŸÖế ÖÖ»Ö ú¸ëü ×ú ˆ−ÖúÖ ÖμÖ −Ö ÆüÖê •ÖÖ‹, ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ úß ´ÖÖî•Öæ¤üÖ †Öî¸ü ³Ö×¾ÖÂμÖ úß ¯ÖßלÍüμÖÖë êú ×»Ö‹ ÃÖÓ¸üÖÖ ú¸ëü †Öî¸ü ×¾ÖúÖÃÖ¿Öᯙ ¤êü¿ÖÖë úß ×¾Ö¿ÖêÂÖ ×ãÖןÖμÖÖë úÖ μÖÖ»Ö ¸üÖë… ãú” ‹êÃÖê ×¾Ö¾ÖÖ¤ü ³Öß Æãü‹ Æïü וÖ−Öêú ŸÖÆüŸÖ ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ úß ÃÖÖ´ÖÖ−μÖ †¾Ö¬ÖÖ¸üÖÖ ãú”û ÃÖã×−ÖÛ¿“ÖŸÖ ×ÃÖ¨üÖÓŸÖÖë úß úÃÖÖî™üß ¯Ö¸ü úÃÖ−Öê úß “Öê™üÖ úß Ö‡Ô Æîü… Öî²Öúß¾ÖÖêúÖê-−ÖÖÖß´ÖÖºþ•ÖÌ ´Öãú§ü´Öê ´Öë †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ −μÖÖμÖÖ»ÖμÖ −Öê ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ êú ˆÃÖæ»Ö úÖ Æü¾ÖÖ»ÖÖ ¤êüŸÖê Æãü‹ ×¾Ö¾ÖÖ¤ü êú ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖßμÖ †Öî̧ ü ¾ÖîúÖ×ÃÖú ¯ÖÆü»Öã†Öë úÖê •ÖÖê›Íü−Öê úß •Öºþ¸üŸÖ ¯Ö¸ü ²Ö»Ö פüμÖÖ £ÖÖ… −μÖÖμÖ´ÖæÙŸÖ ¾Ö߸üÖ´ÖÓ¡Öß −Öê †»ÖÖ ÃÖê †¯Ö−Öß ¸üÖμÖ ¤êü ú¸ü úÆüÖ £ÖÖ ×ú ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ úÖê ‹ú ´ÖÖ−ÖúßμÖ ´Öæ»μÖ êú ºþ¯Ö ´Öë †Ö¬Öã×−Öú †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ úÖ−Öæ−Ö úÖ †ÓÖ ²Ö−ÖÖμÖÖ •ÖÖ−ÖÖ “ÖÖ×Æü‹…

×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ úÖ−Öæ−Ö êú ¤üÖμÖ¸êü ´Öë ¾Öê ÃÖ³Öß ÃÖÓ׬ÖμÖÖÑ †Öî¸ü úÖ−Öæ−Ö †ÖŸÖê Æïü וÖ−ÖúÖ †Ö¬ÖÖ¸ü ×¾ÖúÖÃÖ úÖê ×ÃÖ±Ôú †ÖÙ£Öú ×¾ÖúÖÃÖ ´Öë ÃÖß×´ÖŸÖ ú¸ü−Öê êú ²Ö•ÖÖμÖ ˆÃÖê ¾μÖÖ¯Öú −Ö•Ö׸ü‹ ÃÖê ¤êüÖ−ÖÖ Æîü… פüŒúŸÖ μÖÆü Æîü ×ú úÖ−Öæ−Ö êú ‡−Ö ¯ÖÆü»Öã†Öë ´Öë ‹úŸÖÖ †Öî¸ü ˆ×“ÖŸÖ ×¤ü¿ÖÖ úÖ †³ÖÖ¾Ö Æîü… úÖê‡Ô †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ ÃÖÓÖšü−Ö −ÖÆüà Æîü… ×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ úß †¾Ö¬ÖÖ¸üÖÖ ‹êÃÖê úÖ−Öæ−ÖÖë úÖê †Ö¯ÖÃÖ ´Öë •ÖÖê›ÍüŸÖß Æîü •ÖÖê ‡ÃÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü êú ÃÖæ¡Ößú¸üÖ êú ¯ÖÆü»Öê ÃÖê

6

´ÖÖî•Öæ¤ü Æïü… μÖæ‹−ÖÃÖ߇ԛüß êú ¯Ö׸üÖÖ´Öþֺþ¯Ö ú´Öß¿Ö−Ö †Öò−Ö ÃÖÙêü−Öê×²Ö»Ö ×›ü¾Öê»Ö¯Ö´Öë™ü (ÃÖß‹ÃÖ›üß) •Öºþ¸ü ²Ö−Ö ÖμÖÖ Æîü… ‡ÃÖ´Öë ‹•Öë›üÖ 21 êú úÖμÖÖÔ−¾ÖμÖ−Ö ¯Ö¸ü ²ÖÆüÃÖ ŸÖÖê ÆüÖêŸÖß Æîü ¯Ö¸ü ‡ÃÖêú ¯ÖÖÃÖ ÃÖÓμÖãŒŸÖ ¸üÖ™üÒü êú ÃÖ³Öß ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ ÃÖÓãÖÖ−ÖÖë úß ÖןÖ×¾Ö׬ÖμÖÖë êú ²Öß“Ö ÃÖ´Ö−¾ÖμÖ ú¸ü−Öê úÖ úÖê‡Ô †×¬ÖúÖ¸ü −ÖÆüà Æîü… −ÖŸÖß•Öê êú ŸÖÖî¸ü ¯Ö¸ü ÃÖÓãÖÖ‹Ñ †Öî¸ü úÖμÖÔÎú´Ö †»ÖÖ-†»ÖÖ úÖ´Ö ú¸üŸÖê ¸üÆüŸÖê Æïü… ‡ÃÖêú ˆ»Ö™ü ›ü²»μÖæ™ü߆Öê êú ŸÖÆüŸÖ ÃÖ×ÎúμÖ ¾μÖÖ¯ÖÖ¸ü ÃÖÓ²ÖÓ¬Öß ÃÖÓãÖÖ†Öêë êú ²Öß“Ö ²ÖêÆüŸÖ¸ü ŸÖÖ»Ö´Öê»Ö פüÖÖ‡Ô ¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü…

×™üúÖ‰ú ×¾ÖúÖÃÖ êú ÃÖÓ¤ü³ÖÔ ´Öë ‹ú ´ÖÆü¢¾Ö¯ÖæÖÔ ¯ÖÏ¿−Ö ¯ÖÏÖéúןÖú ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë ¯Ö¸ü ¸üÖ•μÖ êú ×−ÖμÖÓ¡ÖÖ úÖ Æîü… ˆ¯Ö×−Ö¾Öê¿Ö¾ÖÖ¤ü êú ¯ÖÓ•Öê ÃÖê †Ö•ÖÖ¤ü ÆüÖê−Öê êú ²ÖÖ¤ü ×¾Ö×³Ö®Ö ¸üÖ•μÖ †¯Ö−Öê-†¯Ö−Öê ³Öæ-Öê¡Ö ´Öë †Ö−Öê ¾ÖÖ»Öê ãú¤ü¸üŸÖß ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖë úÖ †ÖÙ£Öú ×¾ÖúÖÃÖ êú ´ÖúÃÖ¤ü ÃÖê ¤üÖêÆü−Ö ú¸ü−Öê êú ×»Ö‹ þ֟ÖÓ¡Ö Æïü… ‡−Ö −Ö¾Ö-þÖÖ¬Öß−Ö ¸üÖ•μÖÖë êú ¯ÖÖÃÖ ×¾Ö¤êü׿ÖμÖÖë êú ¯ÖϾÖê¿Ö úÖê ×¾Ö×−ÖμÖ×´ÖŸÖ ú¸ü−Öê †Öî¸ü †¯Ö−Öß ´Ö•Öá êú ´ÖãŸÖÖײÖú −ÖßןÖμÖÖÑ ²Ö−ÖÖ−Öê úÖ †×¬ÖúÖ¸ü ³Öß Æîü… ‡ÃÖ ŸÖ¸üÆü ¸üÖ™üÒüßμÖ ÃÖÓ̄ ÖϳÖãŸÖÖ úÖ ˆÃÖæ»Ö ×úÃÖß ³Öß †ÓŸÖ¸üÖÔ™üÒüßμÖ úÖ−Öæ−Ö úÖ ×−Ö¸ü¯Ö¾ÖÖ¤ü †ÓÖ Æîü… »Öê×ú−Ö, ¸üÖ•μÖÖë úÖê μÖÆü ³Öß ¬μÖÖ−Ö ¸üÖ−ÖÖ ¯Ö›ÍüŸÖÖ Æîü ×ú ˆ−Öúß ÖןÖ×¾Ö׬ÖμÖÖÑ ¤æüÃÖ¸êü ¸üÖ•μÖÖë †£Ö¾ÖÖ ˆ−Öêú −μÖÖμÖ-Öê¡Ö êú ²ÖÖÆü¸ü ¯Ö›Íü−Öê ¾ÖÖ»Öê ‡»ÖÖúÖë êú ¯ÖμÖÖÔ¾Ö¸üÖ úß Ö×ŸÖ úÖ úÖ¸üÖ −Ö ²Ö−Öë… ¤æÃÖ¸êü, ¸üÖ•μÖÖë −Öê •Öî¾Ö ×¾Ö×¾Ö¬ÖŸÖÖ ÃÖÓ×¬Ö úÖê †ÓÖßúÖ¸ü ú¸üêú ´ÖÖ−Ö ×»ÖμÖÖ Æîü ×ú •Öî×¾Öú ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−Ö ˆ−Öúß ÃÖÓ¯ÖϳÖãŸÖÖ ÃÖê ¯Ö¸êü •ÖÖ ú¸ü ÃÖÖ¸üß ´ÖÖ−Ö¾ÖŸÖÖ úÖ ÃÖ¸üÖêúÖ¸ü ÆüÖêŸÖê Æïü…

ˆ¯Ö×−Ö¾Öê¿Ö¾ÖÖ¤ü úß ¯Ö¸üÖ•ÖμÖ ÃÖê ¯ÖÆü»Öê †Öî¸ü ãú”û ¤êü¿ÖÖë ´Öë ŸÖÖê ÆüÖ»Ö ŸÖú ´ÖÖ−ÖÖ •ÖÖŸÖÖ £ÖÖ ×ú ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü ÃÖÖ´ÖÖוÖú ºþ¯Ö ÃÖê ŸÖ™üÃ£Ö ÆüÖêŸÖê Æïü †Öî¸ü ˆ−Ö ¯Ö¸ü †−μÖ Öê¡ÖÖë ÃÖê †»ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü ×úμÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü… ×¾ÖúÖÃÖ¿Öᯙ ¤êü¿ÖÖë ´Öë ³Öß †ÖÙ£Öú ×¾ÖúÖÃÖ êú †ÖÖÏÆü úÖê ÃÖ¾ÖÖì¯Ö׸ü ´ÖÖ−ÖŸÖê Æãü‹ ¿Öãºþ ´Öë μÖÆüß ¸ü¾ÖîμÖÖ †¯Ö−ÖÖμÖÖ ÖμÖÖ…

†Ö•Ö ¸üÖ™üÒüßμÖ ÃŸÖ¸ü ¯Ö¸ü ¯ÖÆü»ÖÖ ÃÖ¾ÖÖ»Ö μÖÆü ˆšüŸÖÖ Æîü ×ú ŒμÖÖ ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü ¯ÖϤüÖ−Ö ú¸ü−Öê ÃÖê †ÖÙ£Öú †Öî¸ü ¯ÖÏÖîªÖê×Öú ¯ÖÏÖ×ŸÖ ÆüÖêÖß? ‡ÃÖ ¯ÖÏ¿−Ö úÖ úÖê‡Ô ³Öß ‹ú´ÖŸÖ ˆ¢Ö¸ü ÃÖÓ³Ö¾Ö −ÖÆüà Æîü… ¯Öê™ëü™üÖë úÖ ±úÖμÖ¤êü´ÖÓ¤ü ¯ÖϳÖÖ¾Ö ÃÖÖ×²ÖŸÖ ú¸ü−Öê ¾ÖÖ»Öê †¬μÖμÖ−Ö ²ÖÆãüŸÖ ú´Ö Æïü… ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë ¯Ö¸ü ‹ú †Ö¯Ö×¢Ö ŸÖÖê μÖÆü úß •ÖÖŸÖß Æîü ×ú –ÖÖ−Ö êú Öê¡Ö ´Öë ŸÖÖ•Öê ×¾ÖúÖÃÖ úÖê ¯Öê™ëü™ü ú¸ü ¤êü−Öê ÃÖê –ÖÖ−Ö úÖ ¾ÖÆü ³ÖÓ›üÖ¸ü ¤ü¸ü×ú−ÖÖ¸ü ÆüÖê •ÖÖŸÖÖ Æîü וÖÃÖê †Ö¬ÖÖ¸ü ²Ö−ÖÖ ú¸ü ¾ÖÆü ŸÖÖ•ÖÖ ×¾ÖúÖÃÖ Æãü†Ö Æîü… ‡ÃÖÃÖê »ÖÖ³ÖÖë êú ´ÖÖ´Ö»Öê ´Öë †ÃÖÓŸÖã»Ö−Ö ¯Öî¤üÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü… †ÖÙ£Öú −Ö•Ö׸ü‹ ÃÖê ¯Öê™ëü™ü ¯ÖÏÖÖ»Öß úÖê ±úÖμÖ¤êü´ÖÓ¤ü ÃÖÖ×²ÖŸÖ ú¸ü−Öê ¾ÖÖ»Öê ŸÖ£μÖ ¯ÖμÖÖÔ¯ŸÖ ´ÖÖ¡ÖÖ ´Öë ˆ¯Ö»Ö²¬Ö −ÖÆüà Æïü…

‡ÃÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö ´Öë ¤æüÃÖ¸üÖ ÃÖ¾ÖÖ»Ö ×¾ÖúÖÃÖ¿Öᯙ ¤êü¿ÖÖë úÖê ÆüÖê−Öê ¾ÖÖ»Öê ¯ÖÏÖîªÖê×Öúß ÆüßÖÖÓŸÖ¸üÖ †Öî¸ü ¯ÖÏŸμÖÖ ×¾Ö¤êü¿Öß ×−Ö¾Öê¿Ö ÃÖê •Öã›ÍüÖ Æîü… ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë úß ³Öæ×´ÖúÖ ‡ÃÖ ²ÖÖ¸êü ´Öë ú‡Ô ¤ü¿ÖúÖë ÃÖê ×¾Ö¾ÖÖ¤üÖï֤ü ¸üÆüß Æîü… ‡ÃÖúÖ ‹ú †ÖÓ׿Öú úÖ¸üÖ μÖÆü Æîü ×ú ú‡Ô ¬Ö−Öß ¤êü¿ÖÖë úÖ ×¾ÖúÖÃÖ ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸üÖë úß Öî¸ü´ÖÖî•Öæ¤üÖß ´Öë Æüß Æãü†Ö Æîü… ×þ֙Ëü•Ö»Öï›ü †Öî¸ü ŸÖÖ‡¾ÖÖ−Ö •ÖîÃÖê ‹ú¤ü´Ö ¯Ö¸üïָü ×³Ö®Ö ¤êü¿ÖÖë úÖê ‡ÃÖêú ˆ¤üÖÆü¸üÖ êú ºþ¯Ö ´Öë ×»ÖμÖÖ •ÖÖ ÃÖúŸÖÖ Æîü… Ûþ֙ü•Ö¸ü»Öï›ü −Öê ŸÖÖê ×¾ÖúÖÃÖ úÖ †“”ûÖ ÖÖÃÖÖ ¸üÖßÖÖ ŸÖμÖ ú¸ü−Öê êú ²ÖÖ¤ü úÖ±úß ¤ü²ÖÖ¾Ö êú ²ÖÖ¤ü Æüß ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü ¯ÖÏÖÖ»Öß †¯Ö−ÖÖμÖß… 1976 ´Öë ¯Öê™ëü™ü †¯Ö−ÖÖ−Öê ÃÖê ¯ÖÆü»Öê ¤ãü×−ÖμÖÖ ³Ö¸ü ´Öë ÛþÖÃÖ ¤ü¾ÖÖ ˆªÖêÖ úÖ ¤ü²Ö¤ü²ÖÖ ²Ö−Ö “ÖãúÖ £ÖÖ… ŸÖÖ‡¾ÖÖ−Ö ŸÖÖê †ÃÃÖß êú ¤ü¿Öú ÃÖê ¯ÖÆü»Öê ŸÖú ˆ»Ö™ü ‡Ó•Öß×−ÖμÖظüÖ êú ¤ü´Ö ¯Ö¸ü ×¾Ö¤êü¿Öß ¯ÖÏÖîªÖê×Öúß Ã£ÖÖ−ÖßμÖ ŸÖÖî¸ü ¯Ö¸ü •Ö•ûÌ²Ö ú¸ü−Öê ´Öë »ÖÖÖ Æãü†Ö £ÖÖ…

×¾ÖúÖÃÖ¿Öᯙ ¤êü¿Ö †ŒÃÖ¸ü ¯Öê™ëü™ü ¯ÖÏÖÖ»Öß êú ×Ö»ÖÖ±ú ׿ÖúÖμÖŸÖ ú¸üŸÖê ¸üÆüŸÖê Æïü ×ú μÖÆü ˆ−Öêú †ÖÙ£Öú ×ÆüŸÖÖë êú ×Ö»ÖÖ±ú Æîü… ÃÖÖšü êú ¤ü¿Öú ´Öë ²ÖÎÖ•Öᯙ −Öê ÃÖÓμÖãŒŸÖ ¸üÖ™üÒü ´ÖÆüÖÃÖ³ÖÖ ´Öë ¯ÖÏßÖÖ¾Ö ¸üÖÖ £ÖÖ ×ú ¾ÖÆü ×¾ÖúÖÃÖ¿Öᯙ ¤êü¿ÖÖë ÃÖê †¯Ö−Öß •Öºþ¸üŸÖÖë êú ×ÆüÃÖÖ²Ö ÃÖê ¯Öê™ëü™ü úÖ−Öæ−Ö ´Öë ŸÖ¸ü´Öß´Ö ú¸ü−Öê úß †¯Öᯙ ú¸êü… ´ÖÆüÖÃÖ³ÖÖ −Öê 1961 ´Öë ¯ÖÏßÖÖ¾Ö ¯ÖÖÃÖ ŸÖÖê ×úμÖÖ ¯Ö¸ü ˆÃÖúß ¿Ö²¤üÖ¾Ö»Öß ãú”û ú´Ö•ÖÖê¸ü ×úÃ´Ö úß £Öß…

×™üÒü¯ÃÖ êú ×Ö»ÖÖ±ú ³Öß ‡ÃÖß ŸÖ¸üÆü úß ×¿ÖúÖμÖŸÖ Æîü… ÃÖÓμÖãŒŸÖ ¸üÖ™üÒü ×¾ÖúÖÃÖ úÖμÖÔÎú´Ö −Öê †±úÃÖÖêÃÖ •ÖŸÖÖμÖÖ Æîü ×ú μÖÆü ÃÖÓ×¬Ö ¯Öê™ëü™ü †Öî¸ü úÖ¯Ö߸üÖ‡™ü úÖ−Öæ−ÖÖë úÖê ú›ÍüÖ‡Ô ÃÖê »ÖÖÖæ ú¸üŸÖß Æîü וÖÃÖÃÖê ¯ÖÏÖîªÖê×Öúß ×¾Öú×ÃÖŸÖ ú¸ü−Öê †Öî¸ü ²Öê“Ö−Öê ¾ÖÖ»ÖÖë úÖê ±úÖμÖ¤üÖ ÆüÖêŸÖÖ Æîü −Ö ×ú ÃÖ´ÖÖ•Ö úÖê −Ö‡Ô ¯ÖÏÖîªÖê×Öúß êú ˆ¤üÖ¸üŸÖÖ¯Öæ¾ÖÔú ×¾ÖúÖÃÖ úÖ »ÖÖ³Ö ¯ÖÆãüÑü“ÖŸÖÖ Æîü… ×¾Ö¿¾Ö ²Öïú −Öê ³Öß μÖÆüß ÃÖ¸üÖêúÖ¸ü ¾μÖŒŸÖ ×ú‹ Æïü… ²Öïú úß ´ÖÖ−μÖŸÖÖ Æîü ×ú ‡ÃÖ ÃÖ´Ö—ÖÖîŸÖê ÃÖê ×úÃÖß ¤êü¿Ö úÖê ŸÖ²Ö ŸÖú ±úÖμÖ¤üÖ −ÖÆüà ¯ÖÆãüÑü“Ö ÃÖúŸÖÖ •Ö²Ö ŸÖú ¾ÖÆü ´Ö¬μÖ´Ö †ÖμÖ êú ßָü ¯Ö¸ü −ÖÆüà ¯ÖÆãüÑü“Ö •ÖÖŸÖÖ… ‡ÃÖ ŸÖÔú ÃÖê Æü´Ö ‡ÃÖ −ÖŸÖß•Öê ¯Ö¸ü ¯ÖÆãüÑü“Ö ÃÖúŸÖê Æïü ×ú †ÖÙ£Öú ×¾ÖúÖÃÖ êú ¿Öã¹ý†ÖŸÖß ÃŸÖ¸ü ¯Ö¸ü ²ÖÖîרüú ÃÖ´¯Ö¤üÖ †×¬ÖúÖ¸ü †ÓÖßúÖ¸ü −Ö ú¸ü−ÖÖ »ÖÖ³Ö¯ÖϤü ÆüÖê ÃÖúŸÖÖ Æîü…

¯Öê™ëü™ü ¯ÖÏÖÖ»Öß ×¾Öú×ÃÖŸÖ ¤êü¿ÖÖë êú ²Öß“Ö ¯ÖÏÖîªÖê×Öúß ÆüßÖÖÓŸÖ¸üÖ êú ×»ÖÆüÖ•Ö ÃÖê ŸÖÖê ±úÖμÖ¤êü´ÖÓ¤ü ÃÖÖ×²ÖŸÖ Æãü‡Ô Æîü, ¯Ö¸ü ×¾ÖúÖÃÖ¿Öᯙ ¤êü¿ÖÖë êú ²ÖÖ¸êü ´Öë μÖÆüß ²ÖÖŸÖ −ÖÆüà úÆüß •ÖÖ ÃÖúŸÖß… ¯ÖÆü»Öê ³Öß ‹êÃÖÖ ÆüÖêŸÖÖ ¸üÆüÖ Æîü, †Öî¸ü †Ö•Ö ³Öß μÖÆüß ×ãÖ×ŸÖ Æîü… 1920 ÃÖê 1970 êú ²Öß“Ö ´Öë †´Ö߸ü ¤êü¿ÖÖë êú ¯Öê™ëü™üÖë ´Öë ×ÆüÃÃÖÖ êú¾Ö»Ö −Ö²²Öê ÃÖê ‘Ö™ü ú¸ü †ÃÃÖß ±úßÃÖ¤üß ÆüÖê ¯ÖÖμÖÖ £ÖÖ… 1970 ŸÖú êú¾Ö»Ö ”û: ±úßÃÖ¤üß ¯Öê™ëü™ü Æüß ×¾ÖúÖÃÖ¿Öᯙ ¤êü¿ÖÖë úÖê ×´Ö»Öê £Öê, וÖ−Ö´Öë ÃÖê †ÃÃÖß ±úßÃÖ¤üß úÖ Ã¾ÖÖ×´ÖŸ¾Ö ×¾Ö¤êü׿ÖμÖÖë êú ¯ÖÖÃÖ £ÖÖ… ×¾ÖúÖÃÖ¿Öᯙ ¤êü¿ÖÖë «üÖ¸üÖ ×¤ü‹ Ö‹ ¯Öê™ëü™üÖë ´Öë ÃÖê −Ö²²Öê ±úßÃÖ¤üß úÖ ×¾Ö¤êü׿ÖμÖÖ�