lgisini en çok çeken fleyise zehirler üzerine çal›fl-

makt›. Herhangi bir zehrinhangi yolla al›nd›¤›na ve etkisinin ençabuk hangi yolla gösterdi¤ine dikkatediyordu.

Bunu romanlar›nda kullanmakiçin yap›yordu. Ad› da zaten MaryWestmacott de¤ildi. Bu ismi, savafltan16 y›l sonra yeniden, Agatha Christie’den b›kt›¤›nda kitaplar›ndaki yenikahraman› Mrs. Marple’› tan›t›rkenkullanacakt›.

Dünyan›n en tan›nm›fl polisiyeroman yazarlar›n›n kuflkusuz en bafl›n-da gelenlerden biri olan Agatha Chris-tie, 2 milyar› aflan romanlar›n›n sat›-118

fl›yla kendi alan›nda bir rekorun sahibide olacakt›. Hercule Poirot ve Mrs.Marple tiplemeleriyle birbirine z›t ikikarakterden iki mant›k dehas› yarat-

Tarihten DamlalarMümtaz ‹dil

Polisiye Romanlar›nKraliçesiChristie

Birinci Dünya savafl›n›n en kanl› günleri… Bayan MaryWestmacott Londra’daki K›z›lhaç hastanelerinden birindehemflirelik görevini yap›yor, bir yandan da notlar al›yordu.

119

BD EK‹M 2013

may› becermiflti. HerculePoirot ile Mrs. Marple ara-s›ndaki en önemli fark, biri-nin tamamen mant›k ile olay-lar› çözmesinin yan›nda, Mrs.Marple’›n olaylar› çözmedeiçgüdüsünü de kullanma-s›yd›.

‹yi bir polisiye, iyi birromand›r. Bunun en önemlinedeni, kusursuza yak›n birkurguya sahip olma flart›d›r.Roman sanat› içinde yer al-mamakla birlikte, kurgu aç›-s›ndan polisiye romanlar herzaman için roman sanat›n›ndev yazarlar›n›n da ilgisiniçekmifl, hatta Charles Dic-kens, Dostoyevski gibi yazar-lara ilham kayna¤› olmufltur.

ary Westmacottolmadan birkaç y›lönce Agatha on

gün kadar ortadan kaybolur.Herkes bu ç›lg›n ve sürpriz-lerle dolu kad›n› aramayakoyulur, ama bir türlü bula-maz. Sonunda bir kireç kuyu-sunun yan›nda, bir taraf› kireçkuyusuna gömülmüfl, di¤ertaraf› bir a¤aca bindirmiflarabas› bulunur. Bütün eflya-lar› çevreye yay›lm›fl halde-dir. Akla ilk gelen, AgathaChristie’nin, bu dünyan›n enünlü yazarlar›ndan biri olmaküzere epeyce yol kat etmiflkad›n›n kireç kuyusuna düfl-tü¤üdür.

Bu dönemi, on günlük

120

BD EK‹M 2013

nim de¤erimi daha iyi anlardiye umuyorum,” demifltir.Agatha Christie’nin mant›k

dehas›n›n birer ürünü olanpolisiye romanlar› ikinci ko-cas› Sir Max Mallowan ilebirlikte dünyay› dolaflt›kça,renklenmeye de bafllar. NilNehri, Suriye, Mezopotamya,Irak, M›s›r ve daha birçokyerdeki bilgilerini romanlar›-na serpifltirmifl ve zaten ilginçolan roman kurgusunu tarih-sel bilgilerle de donatm›flt›r. “On Küçük Zenci” roman›polisiye roman›n klasikleri

aras›na girmifl en önemli romanlar›aras›nda say›l›r. Defalarca tiyatrodasahnelenen, filmi çekilen bu ünlü ro-man, lirik anlat›m›yla da bir polisiyeroman oldu¤u kadar bir edebiyat eseriolarak da kabul edilir.

Agatha Christie’nin birçok oyunutiyatroya uyarlanm›flt›r, ama onun

“Bir arkeologlaevlendim,

en az›ndan benyaflland›kça benimde¤erimi daha iyi

anlar diyeumuyorum,”

aç›klama yapmaz. Ans›z›n ve beklen-medik biçimde bir otel odas›nda or-taya ç›kar ve hayat›n›n on günlük bö-lümünü kimseye anlatmam›flt›r. Otelekayd›n› da, ‹lk kocas› Archibald Chris-tie’nin kendisini aldatt›¤› genç kad›nad›na yapt›rm›flt›r. Archibald’in kendi-sinden çok genç bir kad›nla iliflkisiniö¤renmesi ve ard›ndan annesini dekaybetmesi tam da bu zamana rastlar.Kimilerine göre Agatha, kocas› Archi-bald’› nas›l öldürece¤ini planlamaküzere ortadan kaybolmufltur, kiminegöre ise geçici bir haf›za kayb› yafla-m›flt›r. Agatha Christie o günler içinyaln›zca, “hat›rlam›yorum,” demekleyetinmifltir.

rchibald Christie’den bo-fland›ktan sonra 1930 y›l›nda

ülkenin en ünlü arkeologla-r›ndan biri say›lan Sir Max Mallowanile evlenir. Mallowan kendisinden 15yafl küçüktür. “Bir arkeologla evlen-dim, en az›ndan ben yaflland›kça be-

Agatha Christie ve ikinci kocas›arkeolog Sir Max Mallowan

121

BD EK‹M 2013

yaln›zca tiyatro eseri olarak yazd›¤›eserleri de vard›r. Bunlar daha çokküçük öykülerden birer zincir olufltur-mufltur. Dünyan›n en uzun solukluoyunu unvan›na lay›k görülen “FareKapan›” bunlardan yaln›zca biridir.

‹ngiltere, dünyan›n her taraf›ndasu gibi okunan bu yazar›na sonunda‹ngiltere’nin en önemli onur niflan›olan fiövalyelik Niflan› vermifltir. 1976y›l›n›n Ocak ay›nda öldü¤ünde, heriki roman kahraman›n› da HerculePoirot ile Mrs. Marple’› da kendindenönce öldürmeyi uygun bulmufltu. Bu-nu Hercule Poirot’da baflarm›flt›r, amaMrs. Marple kendisinden sonra ölmüfl-tür. Hercule Poirot’nun ölümü “VePerde ‹ndi” roman›yla gerçekleflir.Öyle ki, New York Times’ ›n ilk say-

fas›nda bu kahraman›nölüm ilan› yer al›r. Bu,tüm roman tarihinde ölümilan› büyük günlük birgazetenin ilk sayfas›ndayay›nlanan tek kahrama-n›n öyküsüdür.

abas›n› daha çocuk-ken kaybetmiflti .

Annesi ile bafllad›¤›yaflama önce müzik ö¤re-nimi ile kat›lmak istedi,ama baflar›l› olamad›. Os›ralarda k›sa öyküler yaz-maya bafllam›flt›. ‹lk ro-man› Styles’daki Esra-rengiz Olay uzun süre

elefltirmenlerin ve yay›nevlerinin elin-de doland›, ama kimse basmaya ya-naflmad›. Neden sonra yay›mlanmayade¤er nitelikte bulununca, ilk kahra-man› Hercule Poirot da bir daha ölme-mek üzere polisiye dünyas›na kazan-d›r›lm›fl oldu.

Ölümünden sonra; Elvis Presley,Michael Jackson gibi ölmedi¤i üzerinebir çok spekülasyon yap›lm›flt›r. Amabu inand›r›c› olmam›flt›r. Agatha Ch-ristie, geride b›rakt›¤› yirmiden fazlaoyun, yetmifl dokuz roman ve hikayes›¤d›rd›¤› hayat›na bir çok da arkeo-lojik not eklemifltir.

Dünyan›n her taraf›nda, t›pk› Tür-kiye’de Mike Hammer romanlar›ndaoldu¤u gibi sahte Poirot ve Mrs. Mar-ple romanlar› ç›ksa da, hiçbiri as›lkahramanlar›n ve ondaki müthifl zekâ-n›n örne¤i olamam›fl, sahte olaraktarihe gömülmüfltür. •

mumtazidil@butundunya.com.tr

Roman kahraman› Hercule Poirot’nun ölüm ilan› The New York Times’›n ilk sayfas›nda yer al›r.