SDTT

2

cjòkû Kòhû^þ igqòKeY _eòù~ûR^û

cjòkû Kòhû þ igqòKeY _eòù~ûR^û

_âKûgK : eòRòI^ûfþ ùi<eþ `eþ ùWùbf_þùc<þ ùKû@_ùei þ

_âKûgKûk : cûyð 2014

ùfLû I @ êaû\ : iaýiûPú e[, ùjc« aûM, iêùeg P¦â aòùhûdú

@le : bûMýe[ô iûjê

@kueY : eûcKé¾ cjûeYû

ijûdZû : GcþùKGiþ_ò Gaõ GiþWòUòUò

cê\âY : RM Üû[ _òâ<ið, bêaù^gße

SDTT

cjòkû Kòhû^þ igqòKeY _eòù~ûR^û

3

iµû\Kúd

eòRòI^ûfþ ùi<eþ `eþ ùWùbf_þùc<þ ùKû@_ùei þ (@ûeþiòWòiò) GK ùaieKûeú iõMV^ö 1993 ciòjû VûeêGjû ùMûÂúbò©òK _âûKéZòK i´k _eòPûk^û, Rúa^ RúaòKû Z[û Gjûe MùahYû Gaõ ZZþiõfMÜ aòbò Ü C Üd^cìkKKû~ðýKâc Keò@ûiê@Qòö 2003 ciòjû Vûeê @û\òaûiú @¤êhòZ eûdMWÿû Ròfäûe cê òMêWÿû, aòhcKUK, MêYê_êe GaõP¦â_êe @*kùe KéhòRûZ \âaý, @YKû a^RûZ \âaý Gaõ ùR÷a i´k _eòPûk^û C_ùe Kû~ðý Keò@ûiê@Qòö iµéq@*kùe Êdõ ijûdK ùMûÂú Gaõ icaûd MV^ KeûA ùicû^ue igqòKeY KeûAaû ijòZ @YKû a^RûZ \âaýGaõ KéhòRûZ \âaýe iêfb, Pòe«^ @ck, aMòðKeY, cìfýù~ûM @û\ò aûa\ùe ùa÷hdòK Zûfòc Z[û Zûjûe aýaiûdùeùa÷hdòK ijûdZû _â\û^ Keò ùicû^ue Rúa^ RúaòKûe C ÜZò fûMò Kû~ðý Keò@ûiò[ôfûö GjûKê \éÁòùe eLô iµéq@û\òaûiú iµâ\ûdcû^ue Rúa^ RúaòKûùe @]ôK C ÜZò @ûYòaû fûMò òùcÜûq _âKÌ jûZKê ù^AQòö

Gjò _eòù_âlúùe @ûeþiòWòiò, bêaù^gße \ßûeû eûdMWÿû Ròfäûe MêYê_êe I cê òMêWÿû aäKùe bûeZ ieKûeu ‘RûZúdMâûcúY RúaòKû còg^ (cjòkû Kòhû þ igqòKeY _eòù~ûR^û)’ I ‘iûeþ ù\ûeûaRú UûUû UâÁ (GiþWòUòUò)’e còkòZijûdZûùe cjòkû Kòhû þcû^u Rúa^ RúaòKûe iêelû I C ÜZò _ûAñ Kû~ðýKâc Keû~ûC@Qòö

Gjò _âKÌ Rê þ 2013 Vûeê cA 2016 _~ðý« Kû~ðýKûeú ùjaö Gjò _âKÌKê MêYê_êe aäKe gMWÿû, _êUûiòõ, Uk^û,RkZûe _*ûdZ Gaõ cê òMêWÿû aäKe \êAUò Mâûc _*ûdZ ùUùfwû_\e, KêcêWÿûaûjûfùe Kû~ðýKûeú Keû~ûC@QòöGjò _âKÌ \ßûeû ùcûU 2200 cjòkû Kòhû þuê ù^A Êdõ ijûdK ùMûÂú MV^ Keû~òaö Gjò ùMûÂúcû^u c¤eêiõ_éq @*kùe Pûfê ejò[ôaû ùMûÂúcû^uê igqòKeY Keû~òa Gaõ @ûagýK iÚùk ìZ^ ùMûÂú MV^ Keû~òaöùicû^u \ßûeû ùR÷aòK _¡Zòùe _ ò_eòaû, Wûfò RûZúd if, K¦û RûZúd if, lê\â giý \û^û (cûŠò@û, R^û,iê@ûñ, MêeêRò AZýû\ò), ‘gâú’ _¡Zòùe ]û^ I cûŠò@û Pûh Keû~òaû ijòZ C_ôû\K ùMûÂú MV^ Keû~òaû fûMò _âÉûaeLû~ûAQòö cjòkû Kòhû þcûù^ Kò_eò iûcêjòK bûùa C_ôû\K ùMûÂú MV^ Keò òR KéhòRûZ iûcMâúe aòKòâaUû Keò@û[ôðK C ÜZò Keò_ûeòùa I ùicû^u Rúa^ ]ûeYe cû^\Šùe MêYûZàK _eòa©ð @Yû~ûA_ûeòa, ùi \òMùe MêeêZß\ò@û~òaö G[ôijòZ bìcòjú^ _eòaûecû^uê ùQkò _ûk^ _ûAñ _âÉûa eLû~ûAQò, ~ûjû\ßûeû ùicûù^ icûRecêLýùiâûZùe iûcòf ùjûA_ûeòùaö _âKÌùe iÚû^úd @*ke ~êaK ~êaZúcû^uê ù^A ùMûÂú i´k Kcðú (CommunityResource Person) ùgâYú MV^ Keû~òa I aòbò Ü Zûfòc Reò@ûùe ùicû^u \lZû aé¡ò Keû~ûA cjòkû Kòhû þcû^ueiûcûRòK I @[ðù ÷ZòK @bòaé¡òùe iûjû~ý Keû~òaö Gjû\ßûeû cû^a i´ke aòKûg ùjaû ijòZ MâûcÉeùe Kû~ðýKâcei`k eì_ûd^ I _âKÌe iÚûdòZß i¸a ùjûA_ûeòaö

_âKÌe icÉ Kû~ðýKâc cjòkû ùMûÂú I cjòkû Kòhû þcû^ue ijbûMòZûùe _eòPûkòZ ùjaö GjûQWÿû cjòkû Kòhû þcû^uêiùPZ^ Keû~ûA ieKûeue aòbò Ü ù~ûR^û, ~[û: RûZúd MâûcúY ò½òZ Kcð ò~êqò ù~ûR^û, Kéhò C\ýû^ còg^AZýû\ò Kû~ðýKâcùe iõù~ûMúKeY Keû~òaû _ûAñ _âùPÁû Keû~òaö icÉ Kû~ðýKâce iìPûeê _eòPûk^û, _âKÌ @*keMâûcaûiú Z[û cjòkû ùMûÂúcû^u ijbûMòZû I ÊzZûKê iê ò½òZ KeûAaû _ûAñ _âKÌe Kû~ðýKâc I @û[ôðK @UKkKêiaðiû]ûeYu @aMZò _ûAñ C_iÚû_^ KeêQêö

]^ýaû\ ij

(ùK÷kûi P¦â \ûi)Kû~ðý òaðûjú òùŸðgK, @ûeþiòWòiò

4

cjòkû Kòhû^þ igqòKeY _eòù~ûR^û

_âKÌ aòaeYú

@ êÂû^e ûc : eòRòI^ûfþ ùi<eþ `eþ ùWùbf_þùc<þ ùKû@_ùei þ (@ûeþiòWòiò)

ù~ûMûù~ûM VòKYû : GPþ@ûARò-26, ùK-6 jûCiòwþ Äòcþ, ù`Rþ-2

Kkòw aòjûe, bêaù^gße - 751 019 (IWÿògû)

ù`û þ õ. (0674) 2475410, 2475652

Email : rcdcbbsr@gmail.com, rcdcbbsr@bsnl.in

Website : www.rcdcindia.org, www.banajata.org

_âKÌe Kû~ðýùlZâ : eûdMWÿû Ròfäûe MêY_êe aäK @«MðZ gMWÿû, _êUûiòõ, Uk^û I RkZûe Mâûc_*ûdZGaõ cê òMêWÿû aäKe ùUùfwû_\e I KêcêWÿûaûjûf Mâûc_*ûdZö

_âKÌe ûc : \lòY IWÿògûùe cjòkû Kòhû þcû^ue Rúa^ RúaòKûe iêelûKê iê ò½òZ Keòaû

_âKÌe icdiúcû : Rê þ 2013 ciòjûVûeê ùc 2016 ciòjû _~ðý«

_âKÌe flý

i¹û^ ijòZ Rúa^ òaðûj Keòaû fûMò òŸòðÁ bò©òbìcò bò©òK Rúa^RúaòKûe aòKûg iû]^ Gaõ ùMûÂúbò©òKiwV^MêWÿòKe eûRý Z[û aRûe aýaiÚûùe còkòZ bûùa \e KhûKhò gqòe @bòaé¡ò cû¤cùe igqòKeYKeû~òaö

_âKÌe CùŸgý

\lòY IWÿògû @«MðZ eûdMWÿû Ròfäûe MêYê_êe I cê òMêWÿû aäKe cjòkû Kòhû þ I ùicû^u _eòaûeaMðuRúa^]ûeY cû^\Šùe MêYûZàK _eòa©ð ö

_âKÌe jòZû]ôKûeú iõLýû : 2200 cjòkû Kòhû þ

ùcûU @UKk : 2,85,37,695.00 Uuû

bûeZ ieKûeu RûZúd MâûcúY RúaòKû còg^ : 2,14,03,271.25 Uuû(cjòkû Kòhû þ igqòKeY Kû~ðýKâc)

iûeþ ù\ûeûaþRú UûUû UâÁ : 71,34,423.75 Uuû

cjòkû Kòhû^þ igqòKeY _eòù~ûR^û

5

_âKÌe _éÂbìcò

\lòY IWÿògû bûeZe GK _Qê@û Gaõ Meòa @*k @ùUö eûdMWÿû Ròfäûe cjòkûcûù^ Kéhò ùlZâùe gZKWÿû50 bûMeê @]ôK Kû~ðý Keò[û«òö Pûeû fMûAaû Vûeê @ûe¸ Keò aòj^ iõelY _~ðý« ùicûù^ MêeêZß_ì‰ð\ûdòZß ZêfûA[û«ò; Kò«ê Rcò C_ùe cûfòKû^ûÊ©ß ^[ôaû KûeYeê ieKûeú ù~ûR^ûùe _â\û^ Keû~ûC[ôaûZûfòcþ, ijûdZû Z[û Kéhò EYeê ùicûù^ a*ôZ ùjûA[û«òö C_ôû\òZ iûcMâúe aòKâòaUû Keòaû I ùeûRMûeC_ùe ùicû^ue òdªY ^[ûGö

Gjò _eòù_âlúùe bûeZ ieKûeu ‘RûZúd MâûcúY RúaòKû còg^’ue ‘cjòkû Kòhû þ igqòKeY _eòù~ûR^û’eûdMWÿû Ròfäûe cjòkû Kòhû þcû^u iÚòZò Z[û Rúa^ RúaòKûe cû^\Šùe C ÜZò @ûYòaû \òMùe GK iêù~ûMiéÁò KeòQòö Gjò _âKÌ Ròfäûe MêYê_êe I cê òMêWÿû aäKùe Kû~ðýKûeú Keû~òaö Gjû\ßûeû _âKÌ @*kùe2200 cjòkû Kòhû þ iò]ûikL bûùa C_KéZ ùjaû ijòZ @*ke @^ýû^ý cjòkû Kòhû þcûù^ _ùeûlbûùa iùPZ^ I _âbûaòZ ùjùaö Kû~ðýKâce _eòPûk^û I i`k eì_ûd^ _ûAñ _*ûdZ _âZò ò]ô I ieKûeúaòbûM ij ic ßd elû Keû~òaö

Gjò Kû~ðýKâcùe ‘cû¤c `ûCùŠi þ’ @ êÂû^ Reò@ûùe Q@ ùMûUò ijù~ûMú iõiÚû _âKÌe Kû~ðýKeòaûfûMò @û[ôðK @ ê\û^ _ûAùaö cû¤c ûCùŠi þ @ûA^Zü _âKÌe cêLý Kû~ðýKûeú iõiÚû bûùa Kû~ðý KeòaöGjû aýZúZ jhð UâÁþ, @ûeþiòWòiò, I_òWòGiþiò, _âMZò I ùPZ^û @Mðû òKþ @ êÂû^ \lòY IWÿògûe eûdMWÿû,^aew_êe, cûfKû^ûMòeò I ùKûeû_êU Ròfäûùe _âKÌKê Kû~ðýKûeú Keòùaö

Gjò _âKÌKê \lòY IWÿògûe ùcûU 4ùMûUò Ròfäûùe òRe ÊÌ Rcò i´k [ôaû lê\â I ^ûccûZâ Pûhúu Rúa^RúaòKûùe C ÜZò fûMò Kû~ðýKûeú Keû~òaö cêLýZü Gjòcûù^ @ êiìPòZ R^RûZò I @ êiìPòòZ RûZòe ùjûA[ôùaö

_âKÌe aòaeYú

\lòY IWÿògûùe Kû~ðýKûeú Keû~ûC[ôaû Gjò _âKÌ ùiVûKûe @ êêiìPòZ R^RûZò Z[û @ êiìPòZ RûZòaMðuRúa^]ûeYe MêYa©û aé¡ò Z[û ùicû^ue iûcêjòK \lZû aé¡ò \òMùe cêLýZü Kû~ðý Keòaö ùZùa GjûijòZ òcÜfòLôZ Kû~ðý ùKøgkMêWÿòKê c¤ Kû~ðýKûeú Keòaö

_âKÌ \ßûeû ò¡ðûeòZ Meòa ùfûKcû^ue Rúa^ ]ûeY MêYa©ûùe CùfäL^úd aé¡ò KeûAaûö

_âùZýK aýqòaòùghu _ûLùe ÊZª MêY [ûGö ùZùa Gjû òR bòZùe fêKÑûdòZ ùjûA ejò~ûGöGjò _âKÌ @û\òaûiú Z[û @^êiìPòZ R^RûZòue Rúa^ RúaòKûe C^ÜZòùe Gjò ÊZª MêY aû@bòmZûMêWÿòKê aýajûe Keòaö Gjû\ßûeû ùMûUòG ùMûÂú I @^ýùMûÂú bòZùe _ûeÆeòK mû^ùKøgkeaò òcd ùjûA_ûeòaö

6

cjòkû Kòhû^þ igqòKeY _eòù~ûR^û

i´ke @ûa<^ Keû~òaû Gjò _âKÌe @^ý GK _âcêL flý @ùUö

@ù^K @*ke ùKùZK aýqò aòùgh aû ùMûÂú @Q«ò, ~ûjûue i`k Kû~ðýùg÷kú òKUiÚ @*kVûeêiµì‰ð bûùa @fMû ]eYe @ùUö Gjò _âKÌ ijûdZûùe i`k Kû~ðýùg÷kúMêWÿòKê aòÉûe Keû~òaû,Gjûe MêYa©û aé¡ò Keû~òaû Gaõ G[ôeê gòLô @^ýKê gòLûAaû bkò Kû~ðý Keû~òaö

_âKÌe Kû~ðýùg÷kúùe iû]êZû, ÊzZû Z[û C©e\ûdòZßZû _âZò iaðû]ôK MêeêZß _â\û^ Keû~òaö

_\ùl_

_âKÌe _âcêL Kû~ðýKkû_MêWÿòK ^òcÜùe CùfäLKeûMfû

cjòkû Kòhû^þcû^ue aýqòMZ iaòùghaòaeYú CùfäL Gaõ _eòaûe iùaðlYKeû~òaö

‘gâú’ _¡Zòùe ]û^ Pûh, lê\â giý \û^û(cûŠò@û, R^û, iê@ûñ, MêeêRò AZýû\ò), WûfòRûZúd `if, NeaûWÿòùe _éÁòKe Lû\ý~êq `ife Pûh, K¦û RûZúd `if, ùR÷aòK _¡Zòùe_ ò_eòaû Pûh Gaõ ùQkò _ûk^Kê Lêaþ MêeêZß _â\û^ Keû~òaö

Mâûc aû _*ûdZ Éeùe C_ôû\K ùMûÂú Gaõ C_ôû\K icaûd MV^ Keû~ûA Zûjûe igqòKeY Keû~òaö

iÚû^úd ùMûÂúùe [ôaû iùPZ^ ~êaK ~êaZúuê PòjÜU Keû~ûA Zûuê C_~êq Zûfòc _â\û^ Keû~òaöCq ~êaK ~êaZúuê ‘ùMûÂú iû]^ Kcðú’ (Community Resource Person) ùaûfò Kêjû~òaö

cjòkû Kòhû^þ igqòKeY _eòù~ûR^û

7

@*k Gaõ Gjûe ùMûÂú

Gjò @*ke _âûd icÉ Rcò Xûfê aû MWÿûYò@û @ùUö ùZYê ùijò RcòMêWÿòKùe Rk i*d Keòaû Z[ûRkùiP^ Lêa KÁKe Kò û @ûù\ø i¸a ùjûA_ûeò [ûGö

@]ôKûõg ùlZâùe RcòMêWÿòK @ êaðe @ùUö

KéhòRûZ \âaý Gaõ @YKûÂ a^RûZ \âaýe iað òcÜ ijù~ûM eûgò c¤ còkò_ûeê ûjóö

@Y Kéhò ùlZâùe Gjò @*ke ù~ûM\û^ òeûgR^K @ùUö

cjòkûcû^ue gòlûMZ ù~ûMýZû iað òcÜ Gaõ Pò«ûR^K @ùU, ù~Cñ KûeY fûMò ùicûù^ òRe@]ôKûe Gaõ i`kZû fûMò iùPZ^ ùjûA_ûeê ûjû«òö

iµéq @*k @Zý]ôK bûùa cýûùfeò@û_âaY @ùUö

@]ôKûõg @*kKê _j*ôaû fûMò Mc^ûMc^ eûÉû KÁKe @ùUö ùZYê aýaiûd iêPûeê eìù_ i¸aùjûA_ûeê ûjóö

iµéq @*kKê ieKûeú ijù~ûM, @ ê\û^ ~ûC[ôùf ùjñ, Zûjû ùijò @*k fûMò C_~êq ùjC^[ôaûeêùiVûe @]ôaûiúue Kû~ðýùe fûMò_ûeê ûjóö

Cbd ieKûeú Z[û ùaieKûeú @ êÂû^cû^u \ßûeû Gjò @*kùe aéjZ Rúa^ RúaòKû bò©òK _âKÌiÚû_òZ aû Kû~ðýKûeú ùjûA_ûeò ûjòñö

Gjû iÚòe Keû~ûA@Qò ù~, Gjò ‘cjòkû Kòhû þ igqòKeY _eòù~ûR^û’ _âKÌKê IWÿògûe eûdMWÿû Ròfäû@«MðZ MêY_êe Gaõ cê òMêWÿû aäKe @ êiìPòZ R^RûZò Gaõ @ êiìPòZ RûZò aMð, ù~Cñcû^ue ÊÌ Rcò[ôaGaõ ù~Cñcûù^ lê\â Gaõ ^ûccûZâ Pûhú [ôùa ùijòcû^u fûMò Gjò _âKÌ Kû~ðýKûeú ùjaö

@*ke iciýû

_âKÌ @*kùe Kéhò aòùghKeò cjòkû Kòhû þcû^ueRúa^RúaòKûùe òcÜfòLôZ iciýû iaê ejòQòö

iõ_éq @*kùe cjòkû Kòhû þcûù^ Kéhò Kû~ðýKeê[ôùf ùjñ, ùicûù^ a©ðcû^ iê]û GKZâòZKò û iwVòZ ùjûA_ûeò ûjû«òö Gjûe KûeY_eÆe bòZùe @ûagýK iõù~ûMùjûA_ûeò ûjóö

8

cjòkû Kòhû^þ igqòKeY _eòù~ûR^û

@]ôKûõg cjòkû Z[û _eòaûee Lêaþ ÊÌ Pûh C_ù~ûMú Rcò ejòQòö ÊÌ PûhRcòeê Kòbkò @]ôK giýC_ôû\^ Keòùja, Zûjû aûa\ùe cjòkû Kòhû þcû^ue mû^ùKøgk I \lZûe @bûa ejòQòö ùZYêKéhò ùlZâùe ùicû^ue @MâMZò ùjûA_ûeê ûjóö

ieKûeu \ßûeû Kéhò ùlZâùe C ÜZò fûMò _â\û^ Keû~ûC[ôaû iêaò]û iêù~ûM, KéhòEY @û\ò aûa\ùeùicûù^ @aMZ ùjûA_ûeê ûjû«ò Gaõ Gjûe iê k _ûA_ûeê ûjû«òö ùZYê ùicûù^ @ûagýKiêaò]ûiêù~ûM Z[û EY _ûAaûeê a*ôZ ùjCQ«òö

_âKÌe @]ôKûõg @*k @Y RkùiPòZ Z[û ceêWÿò _âaY @*k @ùUö ùZYê ùiVûùe C_ôû\òZùjC[ôaû `if cêLýZü ahðûRk C_ùe òbðegúkö Gjò KûeYeê ahðûEZê aû\þ @^ý EZêùe `ifC_ôû\^ _âûdZü i¸a ùjûA_ûeò [ûGö

aRûe aýaiÚû, \âaýe a©ðcû^ cìfý aûa\ùe Z[ý ^eLôaû, i¹òkòZ bûùa \âaýe cìfý KhûKhò^Keòaû KûeYeê òRe KÁf² giýKê ÊÌ cìfýùe aòKâò Keòaû, c¤iÚò Z[û LêPêeû ùa_ûeúu ùgûhYegòKûe ùjaû @û\ò NUêQòö Gjû\ßûeû Pûhú òR _eògâce _âKéZ cìfý _ûA_ûeê ûjóö

Kéhò ùlZâùe aò k ùjaû, `if ^Á ùjaû Gaõ òR Mâûcùe ùeûRMûe ^_ûAaû KûeYeê aûjûeeûRýKê \û\^ LUòaûKê ~ûCQ«òö

iêù~ûM

_âKÌ \ßûeû @û]ûeòZ ùMûÂú Z[û cjòkû Kòhû þcû^ue Rúa^ RúaòKûùe C ÜZò fûMò ieKûeu aòbò ÜC ÜZòcìkK ù~ûR^û ~[û Gcþ.Rò.G þ.@ûeþ.A.Rò.G, RkQûdû còg þ, RûZúd jUòKfþPe còg þ, IeþcûiþGaõ IWÿògû ieKûeu aòbò Ü ù~ûR^û ijòZ Gjò _âKÌe ù~ûR^ûe ic ßd aû GKZâúKeY Keû~òaö

_âKÌe Kû~ðýKûeòZû _âYûkú

_âKÌe i`k Kû~ðýKûeòZû fûMò òcÜfòLôZ C_ûd @af´^ Keû~òaö

iÚû^úd @*kùe Rcòe MêYûZàK cû^ aé¡ò, RkùiP^ Z[û Kéhò C_KeY, iûcMâúe aò òù~ûM Iaýajûe cû¤cùe i´k I gâce iêaò òù~ûM I C_ôû\^ aé¡ò ij cjòkû Kòhû þcû^uê @ûagýKZû@ ê~ûdú Zûfòcþ Kû~ðýKâc \ßûeû \lZû aé¡ò Keòaûö

cjòkû iõMV^/@ êÂû^ MV^, _âKÌe i`k ù~ûR^û, _eòPûk^û I Kû~ðýKûeú Keòaû ij iÚû^údRúa^ RúaòKûe iêelû Keòaûö

iÚû^úd ~êaùMûÂúe \lZû aé¡ò Reò@ûùe ùMûÂú iû]^ Kcðú iéÁò Keòaûö

cjòkû Kòhû þ I ùMûÂúcû^uê iõMVòZ Keò ùicû^u @û[ôðK iÚòZòùe C ÜZò Z[û Kéhò iûcMâúe @bûaúaòKâò jâûi Keòaûö

cjòkû Kòhû^þ igqòKeY _eòù~ûR^û

9

cjòkû Kòhû þ igqòKeY _eòù~ûR^û(Rê^þ 2013eê ùc 2016)

_âKÌe cêLý `kû`k

2200 cjòkû Kòhû þu aýqòMZ aòaeYú _âÉêZ Keû~òaö

_âKÌe iµì‰ð aòaeYúKê _âKÌùe iõ_éq @ êÂû^e Kcðúu \ßûeû _âÉêZ Keû~òaö

ùR÷a _¡Zòùe _ ò_eòaû Pûh i´§úd 1083 iõLýK _êÉòKû cê\âY Keû~òaö

ùMûÂú i´k Kcðúcû^u _ûAñ ‘gâú’ _âYûkú Pûh, _ ò_eòaû, giý RûZúd I Wûfò RûZúd `ifaòhdùe 58 iõLýK aýajûeòK _êÉòKû cê\âY Keû~òaö

22 iõLýK _âgòlY _êÉòKû _âÉêZ Keû~ûA cê\âY Keû~òaö

_âgòlY fûMò \égýgâûaý (audio-visual) aýaiÚû [ôaû 9ùMûUò Zûfòc cùWfe C^ÜZòKeY,^[ôKeY Keû~òaö

‘gâú’ _âYûkú Pûh iµKðúZ 250 ùMûUò _âPûe _Zâ IWÿò@ûùe cê\âY Keû~òaö

_âKÌe 1Uò ùa÷hdòK cìkùfL _âÉêZ Keû~òaö

183 C_ôû\K ùMûÂúe aòKûg iû]û^ Keû~ûA iê\éXÿúKeY Keû~òaö

2 ùMûUò C_ôû\K icaûd _¬òKeY Keû~òaö

1000 cjòkû Kòhû þ C_ôû\K icaûde @õg]^ _â\û^Kûeú ibýû ùjùaö

1200 cjòkû Kòhû þ ‘gâú’ _âYûkú cû¤cùe ]û^ Pûh Keòùaö

1000 cjòkû Kòhû þ ùR÷aòK _¡Zòùe _ ò_eòaû Pûh Keòùaö

1000 _eòaûee `if ù~ûR^û _âÉêZò Keû~òaö

200 bìcòjú^ cjòkû Kòhû þu NeaûWÿòùe ùQkò_ûk^ fûMò 2Uò cûB I ùMûUòG @Šòeû ùQkò _â\û^Keû~òaö

44 ùMûÂú i´k Kcðúcû^u (Community Resource Person) fûMò C_ôû\K ùMûÂú MV^I _âbûaú _eòPûk^û _ûAñ 2ùMûUò Zûfòcþ _â\û^ Keû~òaö

370 iõLýK C_ôû\K ùMûÂúe ù^Zâúcû^uê \ke _eòPûk^û I ^[ôKeY _ûAñ 13 ùMûUò Zûfòcþ_â\û^ Keû~òaö

10

cjòkû Kòhû^þ igqòKeY _eòù~ûR^û

1100 iõLýûK C_ôû\K ùMûÂú ù^Zâú (i\iýû)uê C_ôû\K icaûde MV^ I iê\éXÿúKeY _ûAñZûfòcþ \ò@û~òaö

60 RY C_ôû\K ùMûÂú ù^Zâúuê icaûde _eòPûk^û I icaûde aò_Y^ (Marketing) i´§ùeZûfòcþ _â\û^ Keû~òaö

44 RY ùMûÂú iû]^ Kcðú (CRP)uê ‘gâú’ _âYûkúùe ]û^ Pûh I Pòe«^ Kéhò i´§ùe Zûfòcþ_â\û^ Keû~òaö

44 RY ùMûÂú iû]^ Kcðú (CRP)uê ]û^ I _ ò_eòaûe Pûeû iêelû Gaõ @û«üPûh i´§ùeZûfòcþ _â\û^ Keû~òaö

44 RY ùMûÂú iû]^ Kcðú (CRP)uê cé©òKû _eúlû I cé©òKû ÊûiÚý _eòPûk^û i´§ùe Zûfòcþ_â\û^ Keû~òaö

44 RY ùMûÂú iû]^ Kcðú (CRP)uê giý ù~ûR^û I ùR÷aòK _¡Zòùe _ ò_eòaû Pûh i´§ùeZûfòcþ _â\û^ Keû~òaö

44 RY ùMûÂú iû]^ Kcðú (CRP)uê c¬ò _eòPûk^û mû^ùKøgk (c¬ò Pd^, C_Pûe I iûAZòeLôaû), aûQòaû, ùQûU aWÿ @fMû Keòaû, bf I Leû_Kê @fMû Keòaû Gaõ _ ò_eòaû iêelû bŠûei´§ùe Zûfòcþ _â\û^ Keû~òaö

44 RY ùMûÂú iû]^ Kcðú (CRP)uê ic ßòZ ùQkò _ûk^ i´§ùe Zûfòcþ _â\û^ Keû~òaö

44 RY ùMûÂú iû]^ Kcðú (CRP)uê ic ßòZ lê\â \û^û giý Pûh (cûŠò@û, iê@ûñ, MêeêRò, R^ûAZýû\ò) i´§ùe Zûfòcþ _â\û^ Keû~òaö

44 RY ùMûÂú iû]^ Kcðú (CRP)uê ic ßòZ Wûfò RûZúd `if (Kû¦êf, aòeò, cêM AZýû\ò)ei`k @býûi i´§ùe Zûfòcþ _â\û^ Keû~òaö

1270 RY cjòkû Kòhû þuê cé©òKû _eúlû I cé©òKû ÊûiÚý _eòPûk^û i´§ùe Zûfòcþ _â\û^ Keû~òaö

1270 RY cjòkû Kòhû þuê giý ù~ûR^û Gaõ ùR÷aòK _¡Zòùe _ ò_eòaû Pûh i´§ùe Zûfòcþ_â\û^ Keû~òaö

1270 RY cjòkû Kòhû þuê aòj^ ùKøgk mû^ (aòj^ Pd^, C_Pûe I iûAZò eLôaû, aûQòaû, ùQûUaWÿ @fMû Keòaû, bf I Leû_Kê @fMû Keòaû ) Gaõ _ ò_eòaû iêelû ijòZ gúZk bŠûe i´§ùeZûfòcþ _â\û^ Keû~òaö

2650 RY cjòkû Kòhû þuê ‘gâú’ _âYûkúùe ]û^ Pûh I Pòe«^ Kéhò i´§ùe Zûfòcþ _â\û^ Keû~òaö

2650 RY cjòkû Kòhû þuê ùcøkòK Kéhò (]û^ I _ ò_eòaûe Pûeû iêelû Gaõ @«ü ùKûWûùLûiû)i´§ùe Zûfòcþ _â\û^ Keû~òaö

cjòkû Kòhû^þ igqòKeY _eòù~ûR^û

11

1270 RY cjòkû Kòhû þuê ic ßòZ lê\â \û^û giý Pûh (cûŠò@û, iê@ûñ, MêeêRò AZýû\ò) i´§ùeZûfòcþ _â\û^ Keû~òaö

1270 RY cjòkû Kòhû þuê ic ßòZ Wûfò RûZúd if (Kû¦êf, aòeò, cêM AZýû\ò)e i`k @býûii´§ùe Zûfòcþ _â\û^ Keû~òaö

200 bìcòjú^ cjòkû Kòhû þuê ic ßòZ ùQkò _ûk^ i´§ùe Zûfòcþ _â\û^ Keû~òa Gaõ i`k ùQkòPûh Keò[ôaû 50RY ibýûuê ùMûUòG [e Zûfòcþ \ò@û~òaö

3 ahð c¤ùe 2Uò RòfäûÉeúd Kcðgûkû (Interface) @ûùdûR^ Keû~òaö

3 ahð c¤ùe 300 cjòkû Kòhû þ RòfäûÉeúd Kcðgûkû (Interface)ùe @õgMâjY Keòùaö

3 ahð c¤ùe _*ûdZòeûR @ êÂû^e ibýuê Zûfòcþ _â\û^ Keû~òaö

3 ahð c¤ùe 120RY _*ûdZòeûR @ êÂû^ ibýuê _âKÌe Kû~ðýKâc i´§ùe Zûfòcþ \ò@û~òaö

3 ahð c¤ùe eûRýÉeúd Kcðgûkû Gaõ _â\gð ú @ûùdûR^ Keû~òaö

3 ahð c¤ùe gj gj cjòkû Kòhû þ Gaõ @^ýû^ý @õg MâjYKûeú aûhòðK i òk^úùe ù~ûM\û^Keòùaö

44 RY ùMûÂú iû]^ Kcðúuê _â\gð ú ùlZâKê _eò\gð _ûAñ ò@û~òaö

433 RY cjòkû Kòhû þuê _â\gð ú ùlZâKê _eò\gð _ûAñ ò@û~òaö

2Uò cjòkû icaûdKê 2ahð òcù« @ òiþ _eòPûk^û fûMò NebWÿû ijûdZû _â\û^ Keû~òaö

2Uò cjòkû icaûdKê 2ùiUþ (_âùZýKuê ùMûUòG ùfLûGñ) KµêýUe iûjû~ý \ò@û~òaö

2Uò C_ôû\^Kûeú ùMûÂúKê 2Uò cé©òKû _eúlû ~ª_ûZò aûKè ijù~ûM \ò@û~òaö

2200 cjòkû Kòhû þuê L´@ûkê I gòcòkò K¦ûe c¬ò ijù~ûM Keû~òaö

2000 cjòkû Kòhû þuê gâc fûNa C_KeY ~[û 2000Uò LêiêYò ijù~ûM \ò@û~òaö

2000 RY cjòkû Kòhû þuê gâc fûNa C_KeY ~[û 200Uò C ÜZ cû^e \û’ ijù~ûM \ò@û~òaö

2000 cjòkû Pûhúuê ùR÷aòK iûe I ùR÷aòK KúU^ûgK Zò@ûeò Keòaû C_eKY ijù~ûM \ò@û~òaö

2000 cjòkû Kòhû þuê gâc fûNa C_KeY ~[û 2000 NûiaQû ~ª ijù~ûM \ò@û~òaö

2200 cjòkû Kòhû þuê gâc fûNa C_KeY ~[û Æâòufe (Rk iò*^ ~ª) ijù~ûM \ò@û~òaö

200 bìcòjú^ cjòkû Kòhû þuê 2Uò cûBùQkò I 1Uò @Šòeû ùQkò KòYòaû _ûAñ Gaõ ùQkò Mêjûk Ne_âÉêZò òcù« 13,200 Uuû EY C_ôû\K ùMûÂú cû¤cùe ijù~ûM \ò@û~òaö

12

cjòkû Kòhû^þ igqòKeY _eòù~ûR^û

1000 cjòkû Kòhû þuê (aò û gqòùe _eòPûkòZ gúZk bŠûe) Zò@ûeò Keòaû òcù« ijù~ûM\ò@û~òaö

167 Êdõ ijûdK ùMûÂú/C_ôû\^Kûeú ùMûÂúuê gâc fûNa C_KeY jòiûaùe 334 cûŠê@ûNûiaQû ~ª ijù~ûM \ò@û~òaö

84Uò C_ôû\K ùMûÂúuê IR^ cû_K ~ª Gaõ _äûÁòK _ûZâ ùiUþ KòYòaû òcù« ijù~ûM \ò@û~òaö

2Uò icaûdKê 4Uò Keò iaðùcûU 8Uò cé©òKû _eúlû C_KeY ijù~ûM \ò@û~òaö

_âùZýK C_ôû\K ùMûÂúuê 15,000 Uuûe Kû~ðýKûeú _ê¬ò \ò@û~òaö

2Uò _ ò_eòaû Pûhú cjòkû icaûdKê 30,000 Uuû ùfLûGñ _âùZýKKê Kû~ðýKûeú cìk]^ ijù~ûM\ò@û~òaö

2Uò giý _ûŒò MV^ Keòaû òcù« ijù~ûM Keû~òaö

2Uò i`k @býûi PòjÜU, _êÉKòKeY, _âKûg^ I _âiûeY Keû~òaö

2200 cjòkû Kòhû þue bò©òùeLû Z[ý Gaõ _eòaûe iùaðlY Keû~òaö

1100 cjòkû Kòhû þue ùghùeLû Z[ý iùaðlY Keû~òaö

20Uò ùfûKiìP^û ùaûWÿð (Kû Úùe PòZâ, Kû Ú Zò@ûeò iìP^û ùaûWÿð _âÉêZò Gaõ ùfLôaû) fMû~òaö

1Uò c¤a©ðúKûkú^ icúlû Keû~òaö

3 ahð c¤ùe 3Uò iûcûRòK icúlû Keû~òaö

bûeZ ieKûeue Gjò _âKÌùe Q@Uò @ êÂû^ ‘cû¤c ûCùŠi þ’u @¤lZûùe _âKÌKê Kû~ðýKûeú KeòùaöGjò _âKÌ _ûAñ ‘RûZúd MâûcúY RúaòKû còg^’ I ‘iûeþ ù\ûeûaþRú UûUû UâÁ’, cê ûAu \ßûeû @û[ôðK ijûdZûù~ûMûA \ò@û~ûCQòö _âKÌe @ êùcû\^ @ ê~ûdú _âùZýK ijù~ûMú @ êÂû^ _âKÌe Kû~ðýKûeòZû _ûAñùicû^ue \ûdòZß, K©ðaý, @UKke iêaò òù~ûM I _âKÌe iµû\^ _ûAñ GK Pêqòùe Êûle KeòQ«òö cû¤c`ûCùŠi þùe _âKÌe iõù~ûR^û _ûAñ GK iPòaûkd MV^ Keû~ûAQò I _âùZýK ijbûMú @ êÂû^ Éeùe_âKÌ Kcðúuê òùdûRòZ Keû~ûAQòö GjûQWÿû Gjò _âKÌe @û[ôðK _eòPûk^û _ûAñ cû¤c `ûCùŠi þ Z[ûijbûMú @ êÂû^cûù^ òR òRe ÊZª aýûu LûZû ùLûfòQ«òö _âùZýK ijbûMú @ êÂû^ òRe cûiòK IZâdcûiòK Kû~ðýe aòaeYú cû¤c ûCùŠi þKê _â\û^ Keòùa I cû¤c ûCùŠi þ Gjò aòaeYúKê GKZòâKeYKeò RûZúd MâûcúY RúaòKû còg^ I iûeþ ù\ûeûaRú UûUû UâÁKê Zâd cûiòK, @¡ð aûhòðK aòaeYú _â\û^Keòùaö

_âKÌe Kû~ðýKûeòZû fûMò @ûeþiòWòiò \ßûeû MêY_êe I cê òMêWÿû Vûùe cjòkû Kòhû þ igqòKeY _eòù~ûR^ûKû~ðýûkd òdcòZ bûaùe Kû~ðý KeêQòö

cjòkû Kòhû^þ igqòKeY _eòù~ûR^û

13

cjòk

û K

òhû^

cû^

ue

Rúa

^R

úaòK

ûe i

êel

û _

eòù~

ûR^

û @

û[ôðK

PòV

û_

âKÌe

ic

di

úcû

3a

hð (

Rê^

þ 20

13

-ùc

20

16

) (@

UK

k c

ìfý)

Kû~

ðýKâc

cjòkû

Kòhû

þcû^u

e _âû

[còK

Z[ý i

õMâj

I ^[

ôKeY

C_ôû\

K ùM

ûÂú

I @^

êÂû^

MV

^ (C

_ôû\

K ùM

ûÂú

MV

^,iê\

éXÿúKe

Y, ù

eKWÿð

_Zâ _

âÉêZò, C

_ôû\K

ica

ûd M

V^ (

icaû

dù^

Zâúcû

^ue

Zûfòc

þ I i

caûd

_eòP

ûk^û

)

Zûfòc

þ C_K

eY (

_òùKû

ù_âû

ùRKÖe

, Pòe

«^ K

éhò, g

âú I Z

ûfòcþ

C_Ke

Y)

ùMûÂ

ú iû]

^ Kc

ðúu Z

ûfòcþ

(‘gâú

’ Pûh

_âYû

kú, ù

KûWû

ùLûi

û, cé©

òKû_e

úlû,

giý ù

~ûR^

û, cé©

òKû Ê

ûiÚý _

eòPûk

^û, ù

R÷aòK

_¡Zòù

e_

ò_eòaû

, lê\â

giý \

û^û,

Wûfò

RûZú

d gi

ý, a

òj^ P

d^, C

_Pûe

,iû

AZò e

Lôaû,

MêY @

ê~ûdú

@fM

û Keòa

û I ù

Qkò _

ûk^)

cjòkû

Kòhû

þuê Zû

fòcþ (‘

gâú’ P

ûh _

âYûkú

, ùKû

WûùL

ûiû,

cé©òKû

_eú

lû,

giý ù

~ûR^

û, cé©

òKû Ê

ûiÚý _

eòPûk

^û, ù

R÷aòK

_¡Zòù

e _

ò_eòaû

,lê\

â giý

\û^

û, Wû

fò Rû

Zúd

giý,

aòj^

Pd^

, C_

Pûe,

iûA

ZòeL

ôaû, M

êY @

ê~ûdú

@fM

û Keòa

û I ù

Qkò _

ûk^)

ùcûU

_âK

Ìc

ìfý

4400

0.00

5326

70.0

0

7699

75.0

0

4400

00.0

0

3051

000.

00

Gþ@

ûeþG

fþG

cþ

(ij

ù~ûM

eûg

ò)

3300

0.00

3995

02.5

0

5774

81.2

5

3300

00.0

0

2288

250.

00

Gi

þWòU

òUò

(ij

ù~ûM

eûg

ò)

1100

.00

1331

67.5

0

1924

93.7

5

1100

00.0

0

7627

50.0

0

Kâ.i

õ.

1. 2. 3. 4. 5.

14

cjòkû Kòhû^þ igqòKeY _eòù~ûR^û

Kû~

ðýKâc

Kâ.i

õùc

ûU _

âKÌ

cìf

ýG

þ@ûe

þGf

þGc

þ(i

jù~

ûMe

ûgò)

Gi

þWòU

òUò

(ij

ù~ûM

eûg

ò)6. 7. 8. 9. 10

.

11.

12.

13.

Zûfòc

þ, aûj

ý _eò\

gð, R

òfäûÉe

úd K

cðgûk

û, ùM

ûÂú i

û]^

Kcðú

( CR

P)

I _û

eû _

âù`i^

ûf (

Par

a P

rofe

ssio

nal)

cû^u

eùi

aû c

ìfý

ùMûÂ

ú bò©òb

ìcò (c

jòkû C

_ôû\K

ica

ûdKê

ijù~

ûM)

cjòkû

Kòhû

þuê i

jûdZ

û (L´

@ûkê

I gòc

òkò K

¦û a

òj^,

ùR÷aòK

iûe,

KúU

^ûgK

I K

éhò C_

KeY

(LêiêY

ò, CÜZc

û^e

\û@û

, Nûi

aQû ~

ª, i

ò*^ ~

ª, a

òû g

qòùe

_eòPû

kòZ i

ò*^ ~

ª)

cjòkû

C_ôû

\K ù

MûÂú

Kê ij

ûdZû

(Nû

i aQ

û ~ª,

cé©òK

û _eòl

ûC_

KeY,

IR^

cû_

K ~ª

, _ûZ

â, _äûÁ

òK _û

Zâ, ùQ

kò I

Kû~ðý

Kûeú

_ê¬

ò)

C_ôû\

K ic

aûde

_eòP

ûk^û

_ûŒ

ò (aòj

^ _û

Θ, K

û~ðýK

ûeú _

ê¬ò)

mû^

_eòPû

k^û (

i`k

@býûi

e Pòj

ÜUòKeY

, _âÉêZ

òKeY

Gaõ _

âPûe)

Z\ûe

L I

icúl

û (bò©

òùeLû

I ù

gh ù

eLûe

Z[ý

iùa

ðlY,

R^iìP

^û ù

aûWÿð,

iûc

ûRòK

icúl

û I i

ìP^û _

eòPûk

^û)

_âgûi

òK Ly

ð

ùcûU

6847

050.

00

2250

00.0

0

7040

000.

00

6599

000.

00

3000

00.0

0

2400

00.0

0

1531

000.

00

9180

00.0

0

2853

7695

.00

5135

287.

00

1687

50.0

0

5280

000.

00

4949

250.

00

2250

00.0

0

1800

00.0

0

1148

250.

00

6885

00.0

0

2140

3271

.25

1711

762.

00

5625

0.00

1760

000.

00

1649

750.

00

7500

0.00

6000

0.00

3827

50.0

0

2295

00.0

0

7134

423.

75

cjòkû Kòhû^þ igqòKeY _eòù~ûR^û

15

eòR òI^ûfþ ùi<eþ `eþ ùWùbf_þùc<þ ùKû@_ùei^þ(@ûeþiòWòiò) GK ùÊzûùiaú iõMV^ I Gjû ùiûiûAUò _¬òKeY@ûA^ 1860 I bûeZ ieKûeue aòù\g @^ê\û^ (^òdªY)@ûA^ 1976 \ßûeû _¬òKéZ @ùUö 1993 ciòjûeê R^àfûbKeò @ûeþiòWòiò _âûKéZòK i´ke PòeiÚûdú _eòPûk^û KeòùfûKcû^uê gqòKeY Keòaû iùw iùw C^Üd^ ùlZâùe GK^òŸòðÁ Êûle aj^ Keòaû flý ù^A @Mâie ùjûAQòö ^òRe iéÁòùjaûVûeê @ûeþiòWòiò IWÿògûùe _âûKéZòK i´k _eòPûk^û GaõRkaûdê _eòa©ð^ ùlZâùe GK @MâYú @^êÂû^ bûùa ^òRe_eòPd iéÁò KeòQòö Rúa^]ûeYe cû^Kê C^ÜZ Keòaû, \ûeò\âýe@aiû^ NUûAaû _ûAñ ^òR @*kùe [ôaû _âûKéZòK i´ke iVòKþI C©c _eòPûk^û MâûcùMûÂúcûù^ Keò_ûeòùaö @ûeþiòWòiòaògßûi Kùe ù~, MâûcùMûÂúu òKUùe _ûeµeòK mû^ ùKøgk,aê¡ò I \lZû ejòQòö ùicûù^ GjûKê C_ù~ûM Keò _âûKéZòKi´ke iê_eòPûk^û _ìaðK @ûiê[ôaû aòKûg R^òZ iciýûecêKûaòfû Keò_ûeòùaö a©ðcû^ @ûeþiòWòiò Rúa^ RúaòKûe @bòaé¡òGaõ ùMûÂú @û]ûeòZ _âûKéZòK i´k _eòPûk^û iµKðòZ ùlZâúd_â\gð^ú, Kû~ðýKâc ijòZ _l ic[ð^, _ûeÆeòK iµKð aé¡ò I^úZò i´kòZ @^êi§û^ Gaõ @¤d^ ùlZâùe Kû~ðý KeêQòö

@ûce Ê_Ü@]ôKûeMêWÿòKê cû^ýZû, i´k ùlZâùe cûfòKû^û I \ûeò\âýe@aiû^

@ûce @bòkûhi´k, iêaò]û iêù~ûM, @^êÂû^ Gaõ Kû~ðý]ûeû ùlZâùe MeòaI Cù_lòZ aýqò aòùghue @]ôKûe _ûAñ fùXÿA ùlZâùeijûdK bìcòKû MâjY Keòaûö

flý jûif _âYûkú@ûagýKZû bò©òK I iÚû^ @^ê~ûdú Kû~ðýKâcùfûKùK÷¦òâK Kû~ðýKâcPòeiÚûdú aòKûg _âZò ¤û^Meòa I cjòkû ùfûKcû^ue @]ôKeê @]ôK @õgMâjY

aòKûg _¡ZòijbûMú aòKûgùe @ûeþiòWòiò aògßûi Kùeö Cbd _âû[còK Ic¤còK @õgMâjYKûeúu còkòZ ijù~ûMùe icÉ ù~ûR^û _âÉêZKeû~ûA[ûGö iûcûRòK I @û[ôðK \éÁòeê icûRe Zk Éeùe

[ôaû MâûcùMûÂú Gaõ ùbøùMûkòK \éÁòùKûYeê aòKûg]ûeûùeiûcòf ùjûA^[ôaû MâûcùMûÂúcû^u Rúa^ RúaòKûe iêelû,iûcûRòK _âZòÂû, iû´ò]û^òK @]ôKûe _ûAñ @ûeþiòWòiò KûcKeò@ûiêQòö aòbò^Ü ieKûeú aòbûM I iõiÚû, ùÊzûùiaú iõMV^,MYcû¤c, MâûcùMûÂú Z[û aýqòaòùghu ij ic^ßd Iù~ûMiìZâ iÚû_^ _ìaðK còkòZ aòKûg ù~ûR^ûö

^úZòMZ _eòa©ð^ _ûAñ _l ic[ð^ Kû~ðýKâc ùlZâùeaòbò^Ü i´k iõiÚû I @bòm aýqòu ijòZ cògò Kû~ðý Keòaûöaòbò^Ü @ûA^, ^úZò ^òdc I Kû~ðýKâc _âYd^ùe ^òdcòZiìP^û I Z[ý _â\û^ ^òcù« ^úZò ^ò¡ðûeK iõiÚûu ijòZ\úNðcò@û\ò iµKð iéÁòöZ[ý I iìP^ûe @û\û^_â\û^, iùPZ^Zû iéÁò, MeòaùfûKu Êû[ð elû _ûAñ ^úZòKê _âbûaòZ Keòaû _ûAñ _lic[ð ö Kû~ðýKâc ùlZâùe Cbd iÚû^úd Gaõ @û«RðûZúdiõMV^cû^u ijòZ Kû~ðý Keòaûöaòb ò^ Ü a òKûgcìkK iciýû, a òb ò^ Ü _eòùagùe@õgú\ûecû^u ij cògò Kûc Keòaû I iûcêjòK eìù_iciýûcû^ue i¹êLú^ ùjaûöMâûc, _*ûdZ, Ròfäû I eûRý Éeùe iõMV^MêWÿòKê iê\éXÿKeòaû, ùicû^u \ßûeû aòbò^Ü ù~ûR^ûa¡ Kû~ðýKâc_âYd^ I ^úZò ^ò¡ðûeY ùlZâùe \éÁò eLôaûöicÉ aòKûgcìkK _âKòâdûùe cjòkûu @õgMâjYKê MêeêZßù\aûö

@ûeþiòWòiòe Kû~ðýùlZâ@ûeþiòWòiòe cêLý Kû~ðýùlZâ IWÿògû @ùUö Gjû aýZúZ @¤d^,@^êi§û^, _l ic[ð^ I ù^UIßûKð ùlZâùe @ûeþiòWòiò ùK¦âbûeZúd eûRýcû^u ij cògò Kû~ðý Keò[ûGö IWÿògûe 15UòRòfäûe 1035 Mâûcùe @ûeþiòWòiòe Kû~ðýKâc Pûfê ejòQòö

ùKCñcû^u _ûAñ Kû~ðýKâc CŸòðÁRwf iêelûKûeú MâûcùMûÂúMeòa I iûcûRòK Z[û @û[ôðK \éÁòeê @aùjkòZRwf ^òaûiú I Rwf ^òbðegúk MâûcùMûÂúlê\â I ^ûccûZâ Pûhú, bûMPûhúcjòkû I gògê, Êdõ ijûdK ùMûÂúiÚû^úd ÊûdZ gûi^ iõiÚûaòbò Ü ieKûeú iõiÚû ù~Cñcûù _âûKéZòK i´k ùlZâùe Kû~ðýeZ

@ûeþiòWòiò iµKðùe

eòRòI^ûfþ ùi<eþ `eþ ùWùbf_þùc<þ ùKû@_ùei þGPþ@ûARò-26, ùK-6, ù`Rþ-2, Kkòw aòjûe, bêaù^gße-751 019, IWÿògûùUfò`ûKè: +91 674 2475410, 2475652A-ùcfþ: rcdcbbsr@bsnl.in, rcdcbbsr@gmail.comùIßaþiûAUþ : www.rcdcindia.org, www.banajata.org