Sưu tập chuyên đề:

Trưởng Ban Biên tập

TRẦN MINH THẾ

Phó Trưởng ban Biên tập

NGUYỄN QUANG PHI

Biên tập - Trình bày

VŨ HÀ

KIM YẾN

LỜI NÓI ĐẦU

Trong đời sống tinh thần của mỗi chúng ta, sách

đóng vai trò rất quan trọng: là chiếc chìa khóa vạn

năng mở cửa lâu đài trí tuệ và tâm hồn con người; là

người thầy siêu việt thắp sáng trong ta nguồn tri thức vô

biên, dạy chúng ta biết sống và biết hy sinh - Sách chính

là người bạn tâm giao chia sẻ mọi niềm vui, nỗi buồn

sâu kín của mỗi con người; Sách là phương tiện truyền

đạt kiến thức vượt không gian và thời gian.

Thế nhưng, một khoảng thời gian khá dài sách lại

trở nên khá xa lạ với số đông người Việt. Thậm chí đa

số học sinh, sinh viên, thành phần cần đọc sách nhất và

có nhiều thời gian để đọc nhất lại chỉ biết đến mỗi bộ

sách giáo khoa. Cục Xuất bản, in ấn và phát hành, Bộ

Thông tin và Truyền thông công bố những con số ấn

tượng: Năm 2015 đã xuất bản hơn 24.000 cuốn sách với

hơn 270 triệu bản; 375 loại văn hóa phẩm với 22 triệu

bản, tổng doanh thu đạt hơn 2.000 tỷ đồng. Nhìn vào

con số này, nhiều người vội mừng vì cho rằng 2.000 tỷ

đồng là số tiền lớn, đặc biệt có ý nghĩa khi chi cho việc

đọc sách và lĩnh hội tri thức. Song khi đặt cạnh những

con số khác thì không khỏi giật mình: có tới 26% dân số

Việt Nam hoàn toàn không đọc sách; 44% thỉnh thoảng

cầm một cuốn sách lên đọc và 30% đọc sách thường

xuyên. Ở các nước Âu, Mỹ trung bình mỗi người đọc 12

cuốn sách một năm. Ở Nhật Bản, một người một tháng

đọc hết một cuốn sách. Trong khi đó, người Việt dành

khoảng 2,5 tiếng mỗi ngày trên Facebook, gấp đôi thời

gian để xem tivi và gấp nhiều thời gian dành đọc sách.

Đây là những con số đáng để mỗi người chúng ta phải

suy nghĩ và hành động.

Với mục đích đề cao tầm quan trọng của sách -

báo, tri thức trong đời sống và thúc đẩy văn hóa đọc, sự

kiện ngày đọc sách thế giới ở Việt Nam đang trở thành

một nét sinh hoạt văn hoá, văn minh của những người

yêu mến sách, báo cần được duy trì; quảng bá rộng hơn

trong xã hội và rất cần sự hỗ trợ, quan tâm hơn nữa của

các cơ quan chức năng để Văn hóa đọc luôn là nhu cầu

không thể thiếu của những công dân văn minh trong

thời đại ngày nay.

Nhân dịp kỷ niệm Ngày Sách Việt Nam - Ngày Sách

và Bản quền Thế giới, Thư viện tỉnh sưu tầm, biên soạn và

phát hành sưu tập chuyên đề “Thắp lửa” cho Văn hóa

đọc. Với 50 bài viết được chọn lọc từ các tờ báo trung

ương đến địa phương giới thiệu những hoạt động sôi nổi

hưởng ứng ngày kỷ niệm này. Đồng thời thông qua bộ sưu

tập, giúp bạn đọc nâng cao nhận thức về những giá trị

nhân văn của sách - báo và thực trạng Văn hóa đọc hiện

nay từ đó có những giải pháp thiết thực và hữu ích…

Xin trân trọng giới thiệu cùng quý bạn đọc!

Thư viện tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu

“Thắp lửa” cho Văn hóa đọc

Thư viện tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu Số 4 - Phạm Văn Đồng - Phường Phước Trung

Tp. Bà Rịa - tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu

Điện thoại: (064) 3742104 - 3742101

Email: thuvienbrvt.vn@gmail.com

Website: http://thuvienbrvt.com.vn

Thư viện số: thuvienso.thuvienbrvt.com.vn

MỤC LỤC

PHẦN 1. GIÁ TRỊ CỦA SÁCH VÀ NGÀY HỘI ĐỌC SÁCH

1. Văn hoá đọc và Ngày hội Sách thế giới 23/4 .................................................. 03

2. Vai trò của sách đối với nhân loại ................................................................... 07

3. Ngày Sách Việt Nam 21/4: Ngày tôn vinh sách và văn hóa đọc .................... 10

4. Ngày Sách Việt Nam: Một tương lai mới cho văn hóa đọc ............................ 13

5. Văn hoá đọc và phát triển văn hoá đọc ở Việt Nam ........................................ 15

6. Sách và văn hoá đọc trong thời đại bùng nổ thông tin .................................... 25

7. Đọc và Văn hóa đọc trước ngưỡng cửa thông tin............................................ 29

8. Phương pháp đọc sách hiệu quả ...................................................................... 32

9. 10 lợi ích không ngờ của việc đọc sách ........................................................... 37

PHẦN 2. THỰC TRẠNG VĂN HÓA ĐỌC Ở VIỆT NAM HIỆN NAY

10. Luận bàn về văn hóa đọc ................................................................................ 43

11. Nhân “Ngày đọc sách” - bàn về văn hóa đọc ................................................. 46

12. Văn hóa đọc ở Việt Nam chỉ rộn ràng bề nổi .................................................. 49

13. Văn hóa đọc có thật sự “xuống cấp”? ............................................................ 52

14. Người đời ngày nay đã thờ ơ với văn hóa đọc?.............................................. 54

15. Người Việt Nam chưa có văn hóa đọc! .......................................................... 56

16. Văn hóa đọc không chỉ bị nhiễu loạn… ......................................................... 59

17. Giới trẻ và quan niệm về văn hóa đọc “kiểu mới” ......................................... 65

18. Mênh mang văn hóa đọc giới trẻ .................................................................... 67

19. Văn hoá đọc của giới trẻ có đáng lo? ............................................................. 69

20. Văn hóa đọc sách của giới trẻ - những điều trông thấy và suy ngẫm............. 71

21. Sinh viên lười đọc sách................................................................................... 83

22. Học sinh chưa có thói quen đọc sách ............................................................. 89

23. Vì sao học sinh bây giờ ít đọc sách? .............................................................. 90

24. Văn hóa đọc mai một làm gia tăng bạo lực học đường và sự vô cảm ............ 92

25. Giới trẻ “hờ hững” với văn hóa đọc vì điện thoại và internet ........................ 94

26. Văn hóa đọc trên mạng: Vàng thau lẫn lộn .................................................... 97

27. Hoài niệm sách ............................................................................................... 99

PHẦN 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO VĂN HÓA ĐỌC

28. Kinh nghiệm xây dựng văn hóa đọc ............................................................. 103

29. Văn hóa đọc và nhận thức của xã hội ........................................................... 105

30. Giải pháp nào để chấn hưng văn hóa đọc? ................................................... 111

31. Vài giải pháp nhằm nâng cao văn hóa đọc - tham luận cho hội thảo "Người Việt

có mê đọc sách?" ........................................................................................... 113

32. Đầu tư cho văn hóa đọc ................................................................................ 122

33. "Khởi tạo lại" văn hóa đọc............................................................................ 124

34. Nỗ lực thúc đẩy văn hóa đọc trong cộng đồng ............................................ 127

35. Xây dựng thói quen đọc sách cho trẻ mầm non ........................................... 129

36. “Thắp lửa” văn hóa đọc cho học sinh ........................................................... 132

37. Kiến nghị có giờ đọc sách trong nhà trường ................................................ 134

38. Nhen lên tình yêu văn hóa đọc ..................................................................... 137

PHẦN 4. CÁC HOẠT ĐỘNG NHÂN NGÀY SÁCH VIỆT NAM,

NGÀY SÁCH VÀ BẢN QUYỀN THẾ GIỚI

39. Ngày Sách Việt Nam lần thứ 3: Đổi mới vì một không gian văn hóa đọc

lành mạnh ..................................................................................................... 141

40. Hội sách Tp. HCM lần 9 chật ních người tối khai mạc ................................ 143

41. Xã hội hóa hiệu quả trong hoạt động văn hóa: Cần nhiều hơn một đường sách.145

42. Đường sách Tp. HCM: "Thắp lửa" văn hóa đọc .......................................... 145

43. Lan tỏa văn hóa đọc đến học sinh ngoại thành ............................................. 147

44. Đường sách - Sôi động thị trường sách ........................................................ 149

45. Sách mới vào mùa hội .................................................................................. 152

46. Mùa xuân đọc sách ....................................................................................... 153

47. Dấu son văn hóa ........................................................................................... 154

48. Xốc dậy văn hóa đọc .................................................................................... 155

49. Nhiều tác giả sẽ đến chuyện trò với độc giả trong Ngày sách ở Đà Nẵng ... 157

50. Nhiều chương trình hấp dẫn trong ngày sách Việt Nam lần thứ 3 ............... 158

1

PHẦN 1.

GIÁ TRỊ CỦA SÁCH VÀ

NGÀY HỘI ĐỌC SÁCH

* Mỗi cuốn sách đều là một bậc thang nhỏ mà khi bước lên, tôi tách khỏi con thú và đến tới gần con

người, tới gần quan niệm về cuộc sống tốt đẹp nhất và về sự thèm khác cuộc sống". M.Gorki

2

3

Văn hoá đọc và Ngày hội Sách thế giới 23/4

Trong đời sống tinh thần của mỗi chúng ta, sách đóng vai trò rất quan trọng:

là chiếc chìa khóa vạn năng mở cửa lâu đài trí tuệ và tâm hồn con người; là người

thầy siêu việt thắp sáng trong ta nguồn tri thức vô biên, dạy chúng ta biết sống và

biết hy sinh. Có thể nói sách chính là người bạn tâm giao chia sẻ mọi nỗi vui,

buồn sâu kín của mỗi con người, và đọc sách từ lâu đã trở thành một nhu cầu cần

thiết của xã hội loài người trên thế giới.

Đánh giá cao tầm quan trọng của

văn hóa đọc, trong kỳ họp lần thứ 28

của Đại Hội đồng Liên hợp quốc tại

Paris (25/10 - 16/11/1995), UNESCO

(Tổ chức văn hoá, giáo dục, khoa học

Liên hợp quốc) đã quyết định chọn ngày

23/4 hàng năm làm “Ngày sách và bản

quyền thế giới” (World Book and

Copyright Day), trong đó nêu rất rõ mục

tiêu và các thành phần tham gia ngày

tôn vinh những giá trị của sách và sự

đóng góp của các tác giả cho sự ra đời

của các tác phẩm bất hủ. Ngày này được

tổ chức hàng năm tại mỗi quốc gia nhằm

bảo đảm cho mọi người khám phá và

thỏa mãn sở thích đọc của mình, đồng

thời là dịp để tôn vinh những tác giả đã

có nhiều đóng góp cho sự tiến bộ văn

hóa, văn minh xã hội của nhân loại. Đây

cũng là dịp thể hiện sự hợp tác, hợp lực

giữa các tác giả, các nhà xuất bản,

trường học, các thư viện, các cơ quan

Nhà nước, công ty tư nhân, các tổ chức

phi chính phủ và các cơ quan thông tin

đại chúng trong việc tổ chức lễ kỷ niệm

về sách và các tác giả.

Ý tưởng về Ngày Sách và Bản

quyền Thế giới bắt nguồn từ một phong

tục truyền thống rất đẹp ở Catalonia

(Tây Ban Nha): Vào ngày 23/4 hàng

năm (là ngày lễ Thánh Goerge), có rất

nhiều hội chợ sách và các lễ hội đường

phố được tổ chức, mỗi khách hàng sẽ

được tặng một bông hồng kèm theo khi

mua một cuốn sách trong ngày hôm đó.

Ngày 23/4 còn là ngày mà cả ba đại văn

hào của thế giới Cervantes, Shakespeare

và Inca Garcilaso de la Vega đều qua

đời sau khi để lại cho nhân loại những

kiệt tác của mọi thời đại. Ngày này cũng

4

là ngày sinh hoặc ngày giỗ của các tác

giả nổi tiếng khác Maurice Druon, K.

Laxness, Vladimir Nabokov, Josep Pla

and Manuel Mejía Vallejo. Chính vì

vậy, UNESCO mong muốn Ngày Sách

và Bản quyền Thế giới sẽ là dịp để cả

thế giới tôn vinh sách và những người

sáng tạo ra chúng - những người đã có

những đóng góp không gì thay thế được

đối với sự phát triển văn hóa nhân loại;

dịp để khuyến khích tất cả mọi người,

nhất là giới trẻ, khám phá niềm yêu

thích đọc sách, tôn vinh văn hoá đọc.

Hưởng ứng chủ trương của

UNESCO, đồng thời để khẳng định

những giá trị to lớn của sách báo, hơn

10 năm qua, trên thế giới đã có trên 150

quốc gia tổ chức kỷ niệm “Ngày sách và

bản quyền thế giới” với nhiều hoạt động

thiết thực dưới nhiều hình thức và chủ

đề phong phú khác nhau, thu hút được

nhiều người tham gia, nhất là xây dựng

được mối liên hệ mật thiết giữa các thư

viện - nhà xuất bản - cơ quan phát hành

- và bạn đọc. Có thể nói khắp nơi đã

chào đón Ngày đọc sách thế giới rất

nhiệt tình và sôi nổi: Ví dụ “Tặng một

cuốn sách - tặng một đoá hồng” là một

chiến dịch đặc biệt diễn ra ở nhiều nước

trên thế giới nhằm tôn vinh ngày đọc

sách thế giới (23-4). Ngoài ra còn có vô

số các hoạt động thú vị liên quan đến

sách được tổ chức dưới sự khởi xướng

và khuyến khích của UNESCO. Đây

thực sự là ngày hội của những người

yêu quý sách trên khắp hành tinh.

Dưới sự tổ chức của các nhà xuất

bản và các thư viện là lễ kỷ niệm “Sách

đường phố” dành cơ hội mua sách giá rẻ

có kèm thêm chữ ký của tác giả cho

những người say mê đọc sách; là dịp để

phân phối những sản phẩm quảng bá

ngày đọc sách thế giới do UNESCO

thiết kế (poster, cờ, bút đánh dấu, áo T-

shirt, bưu thiếp v.vv…), hay tặng những

cuốn sách còn trong kho cho các khu

dân cư nghèo, các thư viện eo hẹp về tài

chính: bệnh viện, nhà tù và cả các trại tị

nạn, nhà xã hội...

Tại Châu Phi, nhiều bạn trẻ tham gia

ngày hội sách tình nguyện đem sách tới

nơi người bệnh, người cao tuổi, những

người mù loà và cả những người không

biết chữ, đọc thành tiếng cho họ nghe.

Các phương tiện thông tin đại chúng

cũng góp công không nhỏ, đó là việc

đăng tải các bài báo giới thiệu sách, về

văn hoá đọc, về bản quyền và vi phạm

bản quyền,... trên báo và tạp chí. Những

chương trình phát thanh, truyền hình đặc

biệt thuộc thể loại phỏng vấn, tranh

luận, trò chơi v.vv… cũng ưu tiên cho

các đề tài nêu trên.Tính sáng tạo của các

nhà báo, nhà văn trẻ, nhà soạn nhạc, nhà

làm phim cũng sẽ được công chúng ghi

nhận và tán dương trong ngày hội đọc

sách thông qua báo chí.

Hoạt động về quyền tác giả: Ngày

này cũng là ngày dành riêng cho việc

tuyên truyền nâng cao ý thức của công

chúng trong vấn đề bản quyền, là dịp để

các luật sư, các tác giả và nhà sáng tạo

5

thảo luận các chủ đề khác nhau về bản

quyền, là cơ hội đến tìm hiểu các tổ

chức quản lý tập thể và thực tập về luật

bản quyền cho sinh viên ngành xuất

bản,bản quyền.

Ngoài ra, trong ngày này, bạn có thể

thấy Logo của ngày hội đọc sách được

dán trên các phương tiện vận chuyển

hành khách công cộng như xe buýt, tàu

điện ngầm, xe lửa, máy bay…và thậm

chí có thể gửi đi những lá thư có dán

những con tem mang biểu trưng của

ngày đọc sách.... Từ hơn 10 năm qua,

những hoạt động bổ ích kể trên diễn ra

đều đặn ở các nước châu Âu, Bắc Mỹ và

châu Phi. Tại Trung Quốc gần đây đã

quyết định thực hiện chương trình thúc

đẩy văn hóa đọc, trong đó hoạt động

tiêu biểu là “Ngày đọc sách cùng con

trẻ” dành cho các bậc phụ huynh khắp

cả nước vào ngày 23/4 tới. Đồng thời đã

tiến hành một chiến dịch với hàng loạt

hoạt động thúc đẩy văn hóa đọc, đặc

biệt trong giới trẻ, phụ nữ và nông dân.

Chương trình này bao gồm việc giảm

giá bán sách, tổ chức các cuộc thi viết

về sách, khai trương các thư viện mới ở

thành phố và nông thôn, quyên tặng

sách cho các vùng sâu, vùng xa hoặc

khu vực bị thiên tai…

Tại Việt Nam, Ngày đọc sách thế

giới được tổ chức hàng năm do Hội

đồng Anh (British Council) khởi xướng

từ năm 1996 ,Trung tâm văn hoá Pháp

tại Hà Nội – L’espace cũng có nhiều

hoạt động có ý nghĩa thiết thực để tuyên

truyền cho văn hoá đọc. Những năm gần

đây Bộ Văn Hoá Thông tin - Thể thao

và Du lịch đã quyết định chọn ngày 23/4

hàng năm làm ngày hội đọc sách của

Việt Nam, do Thư viện Quốc gia làm

chủ trì nhằm khuyến khích, đưa phong

trào đọc sách, báo trở thành thành nét

đẹp văn hóa của con người Việt Nam

trong thời kỳ đất nước giao lưu, hội

nhập quốc tế. Mong muốn “Ngày hội

đọc sách” sẽ lan toả khắp cả 64 tỉnh

thành nhằm thúc đẩy và tôn vinh những

ngành nghề liên quan đến sách báo và tri

thức như: Thư viện, Xuất bản, phát

hành... để sách báo trở thành những

người bạn thân thiết của mỗi người hơn.

Hoạt động này đã được sự ủng hộ và

tham gia nhiệt tình của nhiều nhà xuất

bản, cơ quan phát hành, thư viện và các

trường học từ phổ thông đến đại học,

với nhiều nội dung phong phú như:

Quyên góp sách tặng trẻ em thiệt thòi và

xây dựng thư viện tại các vùng sâu,

vùng xa, thư viện tại các vùng biên giới.

Thi thiếu nhi vẽ tranh theo sách, giao

lưu với các nhà văn, nhà thơ nổi tiếng,

Kể chuyện sách bằng Tiếng Việt và

Tiếng Anh, tiếng Pháp, trưng bày và bán

sách với giá ưu đãi của các nhà xuất

bản, trao đổi kinh nghiệm đọc sách, đố

vui, bốc thăm trúng thưởng, nói chuyện

về cảm thụ văn học, về kỹ năng sống,

các hiểu biết xó hội khác...

Hơn thế nữa, trong những Ngày hội

sách cũng khuyến khích khả năng sáng

tạo và tạo một sân chơi văn hóa thực thụ

6

cho các bạn nhỏ như có nơi dành hẳn 1

khu chơi đồ chơi Lego và vẽ tranh tô

màu miễn phí cho các em. Còn các bạn

sinh viên ngoài việc dạo xem sách cũng

có dịp tham gia các hội thảo chuyên đề

và giao lưu về kỹ năng đọc tiếng Anh do

giáo viên Hội đồng Anh phụ trách, được

cung cấp những kiến thức về cuộc sống

như ‘Trước ngưỡng cửa đi làm’ và

‘Bước đến thành công’của NXB Trẻ.

Các bậc phụ huynh cũng sẽ có nhiều

thông tin thú vị và mới mẻ về về vấn đề

‘Làm thế nào để khuyến khích con trẻ

đọc sách’ do các chuyên gia tâm lý giáo

dục trình bày và “Đọc sách thúc đẩy trí

tưởng tượng và óc sáng tạo của trẻ em”

và giao lưu về các bộ sách văn học nổi

tiếng trong và ngoài nước... chương

trình “Cùng đọc cùng chia sẻ” là hoạt

động mang đậm tính nhân văn và nét

văn hóa của người Việt được các thư

viện phát động đã nhận được sự hưởng

ứng của nhiều người: Khi các bạn đến

với Ngày hội đọc sách xin mang theo 1

quyển sách cũ để dành tặng cho những

người khuyết tật của Chương trình

Khuyết tật và Phát triển. Cho dù sách là

thể loại gì, cho bất cứ đối tượng tuổi

nào, sự đóng góp nhỏ bé của các bạn sẽ

là một nguồn cổ vũ tinh thần và sự chia

sẻ lớn lao với cộng đồng người khuyết

tật, phần nào xóa đi những mặc cảm về

hoàn cảnh, thể hiện sự chia sẻ của cộng

đồng trong cuộc sống chung của mỗi

người. Những hoạt động đó của tuần lễ

đọc sách ở Việt Nam thời gian qua do

Thư viện Quốc gia Việt Nam phối hợp

với các đơn vị như Thư viện Quân Đội,

Thư viện Hà Nội, Hội đồng Anh, Trung

văn hoá Pháp, Cục xuất bản, các trường

Đại học trên địa bàn Hà Nội, với một số

các nhà sách, nhà Xuất bản cùng tổ chức

đó để lại những dư âm tốt đẹp về một xã

hội văn minh, hiện đại. Tuy nhiên nếu

được đầu tư và tổ chức chuyên nghiệp

hơn, thường xuyên hơn sẽ là những hoạt

động văn hoá có ý nghĩa thực sự và kết

quả mỹ mãn hơn nữa. Ngày hội là dịp

để bạn đọc tìm hiểu, tiếp cận với sách

báo và khám phá thêm những điều kỳ

diệu còn chứa đựng trong kho tàng văn

hoá tri thức của đất nước.

Với tinh thần đề cao tầm quan trọng

của sách báo và tri thức trong đời sống,

sự kiện ngày đọc sách thế giới ở Việt

Nam đang trở thành một nét sinh hoạt

văn hoá, văn minh của những người

yêu mến sách báo cần được duy trì và

quảng bá rộng hơn trong xã hội và rất

cần sự hỗ trợ, quan tâm hơn nữa của

các cơ quan chức năng để Văn hóa đọc

luôn là nhu cầu không thể thiếu của

những công dân văn minh trong thời

đại ngày nay.

Ngọc Bích

http://www.nlv.gov.vn

Thư viện Quốc gia Việt Nam

7

Vai trò của sách đối với nhân loại

Chúng ta khi mới lớn lên, học đọc, học viết, học tính toán... là nhờ Thầy, Cô

giáo hướng dẫn là chính. Nhưng khi học các kiến thức cao hơn, rộng hơn, chuyên

ngành hơn, lúc ấy ta phải tự đọc sách, nên sách là thầy, là người hướng dẫn ta

đến tri thức của nhân loại.

Khi ta đọc truyện cười ta

thấy vui, đọc những câu chuyện

"Hạt giống tâm hồn" ta thấy xúc

động, đọc đến các mảnh đời bất

hạnh ta thấy xót xa... Khi ấy sách

là bạn cùng ta chia sẻ các cảm

xúc của cuộc sống.

Ta đọc một cuốn sách hay và

muốn đem chia sẻ với mọi người.

Khi ta mua được cuốn sách quý

và muốn lưu lại cho con cháu, lúc

ấy sách là tài sản.

Sách là nơi ghi lại, lưu trữ

những điều hiểu biết của con

người và ở đó cũng chính là nơi

chia sẻ những thông tin, những

suy nghĩ giữa con người với con

người. Ngoài việc học ở ngoài

đời, thực tế, từ mọi người xung

quanh, sách là người bạn không

thể thiếu của con người. Nó là

nguồn tri thức vô giá mà mỗi

chúng ta có thể tự tìm tòi trong

suốt cuộc đời của mình và cũng

là nguồn kiến thức vô tận của

nhân loại. Khi đọc sách bạn sẽ

có cảm giác như mình đang được

dẫn vào thế giới thực, từ đó bạn

thấy, hiểu và bắt gặp nhiều điều

bổ ích. Cũng như M.Gorki đối

với ông: "Mỗi cuốn sách đều là một bậc thang

nhỏ mà khi bước lên, tôi tách khỏi con thú và

đến tới gần con người, tới gần quan niệm về

cuộc sống tốt đẹp nhất và về sự thèm khác

cuộc sống".

M.Gorki, ông không học qua trường lớp

nhiều nhưng lại có cái nhìn phong phú và tinh

tế về cuộc sống, ông để lại cho đời nhiều tác

phẩm nổi tiếng và gây được sự chú ý với bạn

đọc thế giới, những tác phẩm của ông được đưa

vào trường học. Những điều ông có được là từ

cái nhìn về thực tế và qua việc tự học cho nên

bản thân ông đã là nhân chứng hùng hồn cho

câu nói "Hãy yêu quý sách vì đó là nguồn gốc

của mọi tri thức - M.Gorki".

Không những thế ngoài ông ra còn có

nhiều nhà khoa học, bác học lớn trên thế giới

cũng thành công qua việc tự học, tự mài mò

qua sách như Êđixơn,....

Nếu có một quyển sách hay và thêm một

người thầy giỏi nữa thì tuyệt vời hơn! Vì thế

nên chọn một quyển sách hay có giá trị, nội

dung tốt, bổ ích chứ không phải sách nào cũng

là hay là quý cả. Mọi thứ đều phải có sự chắt lọc

mới có kết quả như ý: Sách có thể ít đi một

chút nhưng phải tốt đẹp hơn, không nên đặt một

cuốn sách tầm thường lên giá sách, đừng ăn cắp

thời gian của người lao động (N.Ô-xtơ-rốp-xki).

Chúng ta có thể tham khảo một số danh

ngôn sau, để thấy rõ hơn vai trò của sách và tác

dụng của việc đọc sách:

8

* Đọc sách là cách học tốt

nhất ---- (A.Puskin).

* Sách là cây đèn thần soi sáng

cho con người trên những nẻo

đường xa xôi nhất và tăm tối nhất

của cuộc đời (A.U-Pít).

* Không có cách giải trí nào

rẻ hơn đọc sách, cũng không có

sự thú vị nào bền lâu hơn đọc

sách (M.Mông-tê-guy).

*Một cuốn sách tốt mở ra thì

gợi niềm hy vọng, khép lại thì

đem lại điều hữu ích (M.An-cốt)

* Đọc sách không những để

nâng cao trí thức mà còn nâng

cao nhân cách (Dr.Gúerin).

* Mỗi ngày đọc vài trang

sách, khi về già bạn đã có trong

mình một thư viện khổng lồ --

V.Na Xốp.

* Đọc sách là nuôi dưỡng trí

tuệ . ----- M.Xê-Clê-Ca.

* Để cho con một hòm vàng

không bằng dạy cho con một quyển

sách hay. --- (Vi Hiền Truyện).

* Chỉ nên coi việc đọc sách là

sự gợi ý, sự nhắc nhở nhận từ

những người thông thái từng trải,

tựa hồ trái táo của Adam Eva

kích thích sự sống phát triển. ---

(Son. H).

* Kết hợp những điều hiểu

biết với những kinh nghiệm và

kiến thức sẵn có - đó là nguyên

tắc cần thiết khi lựa chọn sách. --

- (Krupxkaia).

* Nếu tôi có quyền thế, tôi sẽ đem sách mà

gieo rắc khắp mặt địa cầu như người ta gieo lúa

trong luống cày vậy. --- Mann Horace).

* Lựa sách mà đọc cũng như lựa bạn mà chơi.

Hãy coi chừng bạn giả. --- (Damiron).

* Gặp được một quyển sách hay, nên mua liền

dù đọc được hay không đọc được, vì sớm muộn gì

cũng cần đến nó --- (Churchill Sir Winston)

* Sau một giờ đọc sách thì nỗi đau khổ nào

của tôi cũng biến mất. --- (Môngtexkiơ)

* Thích đọc sách tức là biết đánh đổi

những giờ phút buồn tẻ không thể tránh được

trong cuộc đời lấy những giờ phút lý thú. ---

(Môngtexkiơ).

* Bạn hãy đọc sách đi! Và mong sao trong đời

bạn sẽ không có ngày nào mà bạn không đọc dù

chỉ một trang sách mới. --- (C.Pautốpxki).

* Đọc một cuốn sách xấu thì thà không đọc

còn đỡ tệ hại hơn. --- (Biêlinxki).

* "Hiện nay chúng ta đang ba hoa về sự cô

đơn toàn cầu của nhân loại. Làm thế nào để vượt

qua điều đó? Chỉ có đọc sách! Chỉ cuốn sách

mới "trò chuyện" với con người không mang

tính chất hình thức, mà là một cách tâm tình,

khuyên bảo và cung cấp những định hướng cần

thiết. Trong sách có những bí mật của đạo đức -

quy tắc của lương tâm..." --- GS.TSKH (Mikhain

Phiôđôrôvích Nhenasep).

* Cần phải yêu mến và tin vào sách. Cần

rèn luyện cho mình thói quen thực hành và kỹ

năng dùng sách để làm việc. --- (N. Rubakin).

* Một cuốn sách hay cho ta một điều tốt,

một người bạn tốt cho ta một điều hay. ----

(Gustavơ Lebon).

9

* Nghệ thuật đọc sách là nghệ

thuật tư duy với ít nhiều sự giúp

đỡ của người khác… --- (Phaghe).

* Sách chỉ có thể ít đi một

chút, nhưng phải tốt đẹp hơn.

Không nên đặt một cuốn sách

tầm thường lên giá sách. Đừng ăn

cắp thời gian của người lao động

trung thực. --- (N.Ôxtơrốpxki).

* Thế giới vô cùng vĩ đại.

Cặp mắt của bạn chỉ thấy được

một phần nhỏ bé không đáng kể.

Bởi vậy bạn hãy tìm lấy các sự

kiện ở trong sách. Hãy tích lũy

đều đặn hàng ngày các sự kiện ấy.

(V.Ôbrưsép)

* Vương Thù nói: Sách Kinh

thì nuôi căn bản con người, sách

Sử thì mở mang tài trí cho con

người. --- (Lê Quý Đôn).

* Sách vở đầy bốn vách

Có mấy cũng không vừa --

(Nguyễn Du).

* Xa chốn ngựa xe xuân

mộng đến.

Vui bên sách vở tuổi già

ngâm ---- (Nguyễn Bỉnh Khiêm).

* Thư viện không nên chỉ là

nơi giữ sách, cũng không nên chỉ

là nơi đọc sách giải trí nhẹ nhàng.

Nó phải là một trung tâm nghiên

cứu – sự nghiên cứu mà bất kỳ

một con người có lý trí nào cũng

cần phải có. --- (Phêđôrôp).

* Tôi bước chân vào thư viện

và khép cửa lại. Như thế là tôi đã

tách khỏi tính tham lam, lòng tự ái, tệ say rượu

và sự lười biếng củng tất cả những thói hư tật

xấu do cái dốt nát, sự vô công rỗi nghề và cảnh

sầu tư sinh ra. Tôi đắm mình vào cái vĩnh hằng

giữa những tác giả tuyệt diệu với một niềm tự

hào, với một cảm giác thỏa mãn đến mức cảm

thấy thương hại tất cả các ông quan lớn sang

trọng và giàu có nhưng không được hưởng

niềm hạnh phúc này. --- (D. Henziut).

* Thư viện là kho tàng chứa tất cả của cải

tinh thần của loài người. ---- (G.V.Leibniz).

* Đọc sách không nhiều thì gan dạ không

vững mà can đảm không lớn, lý nghĩa sâu sắc

không tinh thì tâm địa không tế nhị. --- (Sách

Nhị vị).

* Những người đọc sách tuy chưa thành

danh nhưng cũng đã có một tư cách cao

thượng, những người làm điều thiện, tuy không

mong báo đáp nhưng tự trong lòng khoan

khoái. (Ngạn ngữ Trung Quốc).

* Nghe cho nhiều rồi chọn điều phải mà cố

làm kỳ được, xem cho rộng rồi ghi nhớ lấy để

biết cho tường. --- (Luận ngữ).

* Ai đọc sách mà không biết được nhiều

hơn những điều viết trong sách, người đó mới

sử dụng sách có một nửa. Sách làm trí tuệ con

người sâu sắc hơn và sáng sủa hơn.---

(G.Létxinh).

* Đối với một thanh niên, chúng ta không

thể tạo ân huệ nào lớn hơn là cho phép anh ta

được đọc sách không mất tiền ở một thư viện

công cộng tốt. --- (Braitơn).

* Người xưa đã đem tâm trí đúc chuốt

thành lời hay ý đẹp để chắp lông chắp cánh cho

văn chương, ta mà lại coi thường được sao ---

(Cao Bá Quát).

* Để viết được một tác phẩm chân thực thì

bạn cần nếm trải mọi sự khổ đau. Và không

10

phải chỉ là đau khổ của riêng mình

thôi đâu. ---- (Gióocgiơ Xăng).

* Nhiệm vụ quan trọng nhất

của nền văn minh là dạy cho con

người biết tư duy. --- (T. Edison).

* Không có gì có thể thay thế

văn hóa đọc. --- (Gunte Grass).

* Đọc sách là một phần đối

với bổn phận của người phong

nhã. --- (Christine de Pisan).

* Sách là bạn thân của cô tịch.

Nó nuôi dưỡng sự cởi mở cá nhân

chủ nghĩa. Trong việc đọc sách

của mình, người ta tự xét mình để

có vài cơ hội để gặp được chính

mình. --- G.Duhamel (Defence des Lettres).

* Chúng ta ngạc nhiên khi đọc danh tác cũ

để nhận thấy rằng những tình cảm tinh vi, tế

nhị, thơ mộng mà chúng ta tưởng là quá hiếm ở

ngày nay, đã có ở những người hằng bao thế kỷ

qua. --- (Maurice Barres).

* Những quyển sách làm say mê ta đến tận

tủy, chúng nói chuyện với ta, cho ta những lời

khuyên và liên kết với ta bởi một tình thân thật

sống động và nhịp nhàng. --- F.Petrarque

(H.Godefroy).

* Sách của một kẻ hành khất còn giá trị hơn

là dòng máu của kẻ quý tộc. --- (Shakespeare).

http://www.hdu.edu.vn

Trường Đại học Hồng Đức

Ngày Sách Việt Nam 21/4: Ngày tôn vinh sách và văn hóa đọc

Trong dòng chảy của lịch sử văn minh

nhân loại từ bao thế kỷ nay, ở nhiều nước

đã xuất hiện thư viện và việc tổ chức đọc

sách báo cho các tầng lớp nhân dân. Lịch

sử của “Ngày hội đọc sách” được ra đời từ

hơn 80 năm trước ở Tây Ban Nha, vào

ngày lễ Thánh Giooc-giơ 23/4, người ta

yêu mến tặng nhau những cuốn sách kèm

theo những đóa hoa hồng và bất cứ ai mua

sách sẽ được tặng kèm theo một bông hồng

đẹp. Từ đó hằng năm, truyền thống tốt đẹp

này được người Tây Ban Nha phát triển

thành “Ngày hội đọc sách” trên các đường

phố. Sau đó hoạt động văn hóa có ý nghĩa

này lan rộng ra nhiều nước ở Châu Âu,

Châu Mỹ, Châu Á, Châu Phi dưới nhiều

hình thức như: Tuần lễ đọc sách, Ngày

Sách, Tuần lễ thư viện. Từ năm 1995,

tổ chức UNESCO đã chính thức chọn

ngày 23 tháng 4 hằng năm là Ngày

Sách và Bản quyền thế giới (có một

sự trùng lặp đáng nhớ, bởi đó cũng là

ngày mất của hai đại văn hào nổi

tiếng tiếng giới: W. Shakespeare và

M. Cervantes).

Nhìn trên bình diện quốc tế,

những Lễ hội sách/Ngày hội đọc sách

đã và đang mang lại những giá trị

đích thực và hiệu quả hết sức to lớn.

Hằng năm, hoạt động này đã thu hút

sự chú ý, quan tâm của hàng vạn,

hàng triệu người đọc, nhà văn, nhà

nghiên cứu, nhà quản lý ở mỗi nước;

bất kể già, trẻ, gái, trai; bất kể mọi

11

thành phần giàu, nghèo trong xã hội. Đặc

biệt là trong bối cảnh bùng nổ thông tin

hiện nay thì việc tổ chức các Ngày sách và

Văn hóa đọc càng góp phần khẳng định:

Sách & văn hoá đọc mãi mãi trường tồn.

Ở Việt Nam, gần 10 năm nay, hưởng

ứng Ngày sách và bản quyền thế giới (23/4),

Vụ Thư viện, Bộ VHTTDL đã phối hợp với

Hội Thư viện VN, Thư viện Quốc gia VN tổ

chức, phát động Ngày Sách & Văn hóa đọc

có quy mô quốc tế này. Từ đó đến nay,

Ngày hội sách & văn hóa đọc ở nước ta đã

dần trở thành nề nếp, đi vào chiều sâu, có

sức lan toả rộng rãi từ TW tới các địa

phương, 63 tỉnh, thành trong cả nước.

Với mục đích cao cả: không chỉ tôn

vinh sách, giá trị của tri thức và văn hoá

đọc, khẳng định vị thế xã hội và tầm quan

trọng của Sách & việc đọc sách - một nét

đẹp trong đời sống văn hoá tinh thần,

truyền thống văn hiến của dân tộc Việt

Nam - Ngày hội sách & văn hóa đọc ở Việt

Nam còn mang một ý nghĩa nhân văn, đó

là: Bên cạnh việc tổ chức các hoạt động:

Triển lãm, trưng bày sách báo, triển lãm

thư pháp, giao lưu giữa nhà văn với bạn

đọc, toạ đàm, nói chuyện chuyên văn học,

tuyên truyền giới thiệu sách, vẽ tranh theo

sách....., Ngày hội sách & văn hóa đọc đã

huy động được sự đóng góp, hỗ trợ, tài trợ

cả vật chất và tinh thần cho các thư viện -

nơi nuôi dưỡng văn hoá đọc. Công tác

XHH thư viện có ý nghĩa này đã, đang thu

được nhiều kết quả to lớn. Chỉ tính riêng ở

Thư viện Quốc gia VN từ năm 2005 đến

nay, Ngày hội đọc sách đã nhận được sự

tài trợ của các tổ chức, cá nhân trong,

ngoài nước với hàng chục nghìn cuốn sách,

trang thiết bị (có trị giá vài tỷ VNĐ).

Riêng 3 năm 2011, 2012 và 2013,

Ngày Ngày hội sách & văn hóa đọc

do Bộ VHTTDL tổ chức tại Hà Nội,

đã nhận được hàng ngàn cuốn sách từ

các NXB ở TW, các tổ chức xã hội

(với tổng trị giá hơn 1,5 tỷ đồng), để

giúp đỡ cho các thư viện, tủ sách ở

các địa phương còn nhiều khó khăn

như: Hoà Bình, Sơn La, Thái

Nguyên, Lạng Sơn, Lai Châu, Hà

Giang, Tuyên Quang, Yên Bái, Lào

Cai, Nghệ An, Quảng Trị, Thừa

Thiên Huế, Thanh Hóa, Hà Tĩnh,

Quảng Bình... Ở Thư viện KHTH

Tp. Hồ Chí Minh, hưởng ứng Ngày

hội đọc sách, nhiều năm qua, cũng đã

thu hút được sự quan tâm chú ý của

hàng ngàn, hàng vạn độc độc giả.

Những ngày này, Thư viện KHTH

thành phố đã cấp được hàng ngàn thẻ

đọc mới. Đồng thời, BTC đã nhận

được sự hỗ trợ quý báu của NXB.

Kim Đồng, NXB. Trẻ, nhà sách

Thăng Long... cho hàng chục thư

viện, tủ sách còn nhiều khó khăn trên

địa bàn Tp. Hồ Chí Minh (trị giá trên

1 tỷ đồng). Đặc biệt 5 năm trở lại

đây, hàng năm cứ vào dịp Tết Dương

lịch, để tổ chức đón mừng Xuân mới,

UBND Tp. Hồ Chí Minh đã có sáng

kiến tổ chức “Đường hoa - Đường

sách” trên đường Nguyễn Huệ dài

gần 1km, có hàng trăm đơn vị, tổ

chức tham gia trưng bày, giới thiệu

sản phẩm, trong đó có quảng bá, giới

thiệu & kinh doanh sách, đọc sách

báo với nhiều chủ đề khác nhau, rất

12

đẹp, nhân văn và lung linh màu sắc tri

thức. Mỗi năm có hàng chục vạn, hàng

triệu người dân tới tham quan và chứng

kiến Lễ hội độc đáo và có ý nghĩa văn hóa

này. Sách báo, quyên góp được thông qua

những Ngày hội đọc sách ở các tỉnh, thành

& các thư viện trong cả nước đã được đưa

tới các điểm đọc, tủ sách, thư viện ở vùng

sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu

số, nơi đang thiếu sách báo, khát khao tri

thức. Đây có thể coi là một kết quả thiết

thực, có ý nghĩa xã hội & nhân văn sâu sắc

của ngành thư viện với những nỗ lực to lớn

để góp phần nâng cao dân trí, nâng cao văn

hóa đọc cho nhân dân. Điều hết sức vui

mừng là mong mỏi và nỗ lực đề nghị của

các cơ quan, ban ngành về việc lấy một

ngày trong năm là ngày sách và văn hóa

đọc đã được đáp ứng: Ngày 24/2/2014,

Thủ tướng Chính phủ đó ký ban hành

Quyết định số 284/QĐ-TTg lấy ngày 21

tháng 4 hàng năm là Ngày Sách Việt Nam.

Ngày Sách Việt Nam được tổ chức hàng

năm nhằm khuyến khích, phát triển phong

trào đọc sách trong cộng đồng, nâng cao

nhận thức của nhân dân về ý nghĩa to lớn

và tầm quan trọng của việc đọc sách đối

với việc nâng cao kiến thức và kỹ năng,

phát triển tư duy, giáo dục và rèn luyện

nhân cách con người. Đồng thời, tôn vinh

giá trị của sách, khẳng định vai trò, vị trí,

tầm quan trọng của sách trong đời sống xã

hội; tôn vinh người đọc và những người

tham gia sưu tầm, sáng tác, xuất bản, in,

phát hành, lưu giữ, quảng bá sách. Bên

cạnh đó, nâng cao trách nhiệm của các cấp,

các ngành, các cơ quan chức năng và các

tổ chức xã hội đối với việc xây dựng

và phát triển văn hoá đọc Việt Nam.

Thủ tướng Chính phủ đã giao cho

Bộ TT&TT chủ trì, phối hợp với Bộ

VHTTDL, các Bộ, ngành liên quan

và Uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành

phố trực thuộc Trung ương xây dựng

kế hoạch triển khai cụ thể; hướng

dẫn, chỉ đạo, tổ chức thực hiện Ngày

Sách Việt Nam hàng năm, bảo đảm

thiết thực, hiệu quả, tiết kiệm. Rõ

ràng là: Ngành xuất bản và ngành

Thư viện ở nước ta lâu nay ước ao có

được ngày để tôn vinh cho hoạt động

của mình, thì nay đã có. Vẫn đề còn

lại là: từ nay trở đi, chúng ta cần phải

làm gì? làm thế nào? để Ngày sách

Việt Nam thực sự trở nên có ý nghĩa

hơn, nhân văn hơn, thiết thực hơn đối

với toàn thể nhân dân, để hoạt động

này thu hút được đông đảo bạn đọc cả

nước và những người làm nghề sách

(xuất bản, in, phát hành) và thư viện,

để Ngày Sách Việt Nam trở thành

một hoạt động xã hội mang biểu

trưng văn hoá, giống như Ngày thơ

Việt Nam (Rằm tháng Giêng) diễn ra

hằng năm. Và để hoạt động có ý

nghĩa này thực sự lan toả, đi vào cuộc

sống; để góp phần nuôi dưỡng, duy

trì, phát triển, khẳng định & tôn vinh

Sách & Văn hoá đọc ở Việt Nam -

một nước có nền văn hiến lâu đời -

trước bối cảnh văn hoá nghe nhìn đã

và đang lấn át mạnh mẽ văn hóa đọc.

Ths. Nguyễn Hữu Giới http://cinet.vn

Bộ Văn hóa TT&DL

13

Ngày Sách Việt Nam: Một tương lai mới cho văn hóa đọc

Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết

định số 284/QĐ-TTG lấy ngày 21 tháng

4 hàng năm là Ngày sách Việt Nam.

Đây là tin vui đối với những người yêu

sách đồng thời là cơ hội để khuyến

khích, gây dựng phong trào đọc sách tại

Việt Nam. Không chỉ riêng ở Việt Nam,

việc con người ngày càng ít đọc sách đã

và đang trở thành vấn đề nóng tại nhiều

quốc gia trên thế giới. Khi mà khoa học

phát triển, internet được sinh ra, các ứng

dụng công nghệ kỹ thuật số không

ngừng đổi mới thì việc con người xao

lãng đọc sách là một điều dễ hiểu. Ở

những quốc gia phát triển, mặt bằng

phát triển chung của toàn xã hội khá

cao, mức sống và hưởng thụ của người

dân được đảm bảo sự ổn định thì các

ứng dụng công nghệ dường như đã trở

nên bão hòa. Người dân không còn quá

mặn mà với những thiết bị điện tử mà

lại có xu hướng tìm về với những thú

vui bổ ích như đọc sách. Nhưng ở các

quốc gia đang phát triển, ví dụ như ở

Việt Nam thì các ứng dụng công nghệ

vẫn còn là mơ ước của nhiều người và là

thú vui, tiêu khiển của hầu hết mọi đối

tượng do đó văn hóa đọc ngày càng bị

đe dọa.

Để khuyến khích và gây dựng lại

phong trào đọc sách với toàn dân, Thủ

tướng Chính phủ đã Quyết định lấy

ngày 21 tháng 4 hàng năm là Ngày Sách

Việt Nam. Ngày Sách Việt Nam sẽ là

ngày để toàn dân hướng đến việc đọc

sách, nâng cao nhận thức của người dân

về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc

đọc sách trong việc nâng cao kiến thức -

kỹ năng phát triển tư duy, cũng như rèn

luyện nhân cách của con người. Bên

cạnh đó Ngày Sách Việt Nam cũng là

dịp để tôn vinh giá trị của sách, khẳng

định vai trò, vị trí, tầm quan trọng của

sách đối với đời sống xã hội; tôn vinh

người đọc và những người tham gia sưu

tầm, sáng tác, xuất bản, in, phát hành,

lưu giữ, quảng bá sách.

Thực trạng việc đọc sách tại Việt

Nam những năm gần đây

Thực tế vài năm trở lại đây, việc đọc

sách tại Việt Nam đã và đang có những

thay đổi theo hướng tích cực. Số lượng

người tìm đọc sách hoặc tham gia vào

các diễn đàn sách trên internet ngày một

gia tăng. Theo thống kế sơ bộ: Năm

2011, ngành xuất bản đã xuất bản hơn

27.000 đầu sách với gần 294 triệu bản

14

sách tăng lần lượt so với năm 2010 là

7%. Năm 2012, công tác đăng ký kế

hoạch xuất bản với Cục xuất bản (Bộ

Thông tin và Truyền thông) là 41.635

đầu sách. Xác nhận kế hoạch xuất bản là

40.627 đầu sách, phát hành hơn 812

triệu bản. Số lượng xuất bản phẩm nộp

lưu chiểu là 16.413 đầu sách với hơn

181 triệu bản. Trong đó, xuất bản phẩm

của 64 nhà xuất bản là 16.413 sách với

181,770 triệu bản; xuất bản phẩm không

kinh doanh là 114 sách với 295 nghìn

bản. Tính đến năm 2013, mức hưởng

thụ bình quân của người dân Việt Nam

mới ở mức 3,2 bản sách/người (bao gồm

cả sách giáo khoa). Hiện nay ở Việt

Nam có khoảng vài chục diễn đàn và

website chia sẻ ebook không bản quyền

với đủ mọi ngôn ngữ và thể thoại từ

sách chuyên ngành đến truyện nước

ngoài, truyện trong nước và truyện

tranh…với số lượng thành viên không

lồ. Chỉ nói riêng thành viên tham gia e-

thuvien.com đã có tới 750.000 người.

Bên cạnh đó còn hàng chục trang web

đọc sách lớn khác như: vuthuquan.net;

sachhayonline,.. cũng đều thu hút một

lượng thành viên lớn.

Mặc dù những con số nêu trên là

đáng khích lệ song nếu so sánh với số

lượng dân số ở Việt Nam thì vẫn còn

quá khiêm tốn. Theo công bố được Bộ

VHTTDL đưa ra trong dịp ngày hội đọc

sách hồi tháng 4 năm 2013, trung bình

mỗi người Việt Nam đọc 0,8 cuốn sách (

chưa bằng 1 cuốn) mỗi năm ( không

tính sách giáo khoa, các ấn phẩm báo

chí). Con số này đã khiến không ít

người giật mình và không khỏi lo ngại

cho văn hóa đọc của nước nhà. Đây

cũng chẳng phải điều gì mới mẻ, thực tế

thì vấn đề này đã được bàn đến liên tục

trong nhiều năm qua trên các phương

tiện thông tin đại chúng cũng như những

hội thảo, hội nghị chuyên ngành của

những người làm văn hóa. Tuy nhiên để

có thể thay đổi thực trạng này một cách

toàn diện thì cần có thời gian cũng như

nỗ lực của nhiều ngành và sự tham gia

hưởng ứng của toàn xã hội. Chính vì lẽ

đó mà Ngày Sách Việt Nam đã ra đời.

Cũng đã có nhiều sự hoài nghi về việc

liệu Ngày Sách Việt Nam có thể giúp

thay đổi thực trạng đọc tại Việt Nam?

hoặc rằng liệu đây có phải là một việc

làm vô ích sẽ không mang lại hiệu quả

gì?... Tuy nhiên, mọi sự luôn phải có sự

khởi đầu, có thể Ngày Sách Việt Nam

lần thứ nhất chưa thể thay đổi ngay lập

tức cục diện về văn hóa đọc tại Việt

Nam nhưng về lâu về dài thì đây là một

chương trình, một ngày đáng để hưởng

ứng và chắc chắn sẽ đem lại những hiệu

quả và giá trị văn hóa cao.

Ngày Sách Việt Nam lần thứ nhất

năm 2014

Ngày 24 tháng 02 năm 2014, Thủ

tướng Chính phủ đã ký Quyết định số

284/QĐ-TTg lấy ngày 21 tháng 4 hàng

năm là Ngày Sách Việt Nam và năm

2014 là năm đầu tiên Việt Nam tổ chức

Ngày Sách. Sở dĩ lựa chọn ngày 21

15

tháng 04 bởi đây là thời điểm phát hành

cuốn sách “Đường Kách mệnh” của Chủ

tịch Hồ Chí Minh - Tác phẩm đầu tiên

bằng tiếng Việt được in bởi những

người thợ in Việt Nam. Chủ tịch Hồ Chí

Minh là người có tác động và có sức lan

tỏa trong xã hội ở mọi thời đại. Chủ tịch

Hồ Chí Minh còn là một tác giả lớn, các

tác phẩm của Người có giá trị không chỉ

với người dân Việt Nam mà còn được

bạn bè quốc tế đón nhận. Việc chọn

Ngày Sách Việt Nam gắn với một tác

phẩm nổi tiếng của Người sẽ có ý nghĩa

to lớn và sâu sắc. Bên cạnh đó tháng 4

còn là thời gian diễn ra Ngày Sách và

Bản quyền Thế giới (23/4), vì vậy, tổ

chức vào một ngày gần sát với Ngày

Sách và Bản quyền Thế giới sẽ thể hiện

được sự hội nhập của Việt Nam với thế

giới trong thời đại mới. Ngay sau khi có

Quyết định của Thủ tướng, nhiều cơ

quan ban ngành từ Trung ương đến địa

phương đã tích cực chuẩn bị và lên các

kế hoạch, chương trình hưởng ứng ngày

Sách Việt Nam.

Ngày 26 tháng 3 năm 2014, Bộ

Thông tin và Truyền thông đã ban hành

Kế hoạch số 892/KH-BTTTT Tổ chức

Ngày Sách Việt Nam trên toàn quốc,

trong đó đề nghị các bộ, ngành Trung

ương căn cứ chức năng, nhiệm vụ của

mình để tổ chức các hoạt động hưởng

ứng Ngày Sách Việt Nam phù hợp với

yêu cầu thực tế. Các Thư viện chuyên

ngành có trách nhiệm xây dựng kế

hoạch phát động phong trào hưởng ứng

Ngày Sách Việt Nam; thực hiện lồng

ghép vào hoạt động của đoàn, hội để

huy động giới trẻ hưởng ứng Ngày Sách

Việt Nam với những hoạt động phục vụ

lợi ích cộng đồng như: Đem sách tới

phục vụ người bệnh, người cao tuổi,

người khuyết tật; trao tặng sách cho các

đơn vị làm nhiệm vụ tại địa bàn biên

giới hải đảo, các khu dân cư nghèo, các

trại giam…

Hy vọng Ngày Sách Việt Nam sẽ

thực sự trở thành một ngày hội lớn của

toàn dân và sẽ góp phần tích cực trong

việc khuyến khích, gây dựng, phát triển

văn hóa đọc, mở ra một tương lai mới

cho văn hóa đọc tại Việt Nam.

Nguyễn Hương

http://cinet.gov.vn

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch

Văn hoá đọc và phát triển văn hoá đọc ở Việt Nam

Văn hoá đọc là một khái niệm có hai

nghĩa, một nghĩa rộng và một nghĩa hẹp.

Ở nghĩa rộng, đó là ứng xử đọc, giá trị

đọc và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân,

của cộng đồng xã hội và của các nhà

quản lý và cơ quan quản lý nhà nước.

Như vậy, văn hoá đọc ở nghĩa rộng là sự

hợp thành của ba yếu tố, hay chính xác

hơn là ba lớp như ba vòng tròn không

đồng tâm, ba vòng tròn giao nhau. Còn

16

ở nghĩa hẹp, đó là ứng xử, giá trị và

chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân. Ứng

xử, giá trị và chuẩn mực này cũng gồm

ba thành phần: thói quen đọc, sở thích

đọc và kỹ năng đọc. Ba thành phần này

cũng là ba lớp, ba vòng tròn không đồng

tâm, ba vòng tròn giao nhau.

Muốn phát triển nền văn hoá đọc

phải phát triển ứng xử, giá trị và chuẩn

mục đọc lành mạnh của các nhà quản lý

và cơ quan quản lý nhà nước, của cộng

đồng xã hội và của mỗi cá nhân trong xã

hội. Nhưng trọng tâm và là mục đích

cuối cùng của phát triển văn hoá đọc

chính là phát triển ứng xử, giá trị và

chuẩn mực đọc lành mạnh của mỗi

thành viên trong xã hội. Ứng xử, giá trị

và chuẩn mực đọc lành mạnh của mỗi cá

nhân trong xã hội là thói quen đọc, sở

thích đọc và kỹ năng đọc lành mạnh của

họ. Đó chính là nền tảng của một xã hội

học tập, của việc học suốt đời, một yêu

cầu cũng là một thách thức của xã hội

hiện đại.

Để hiểu sâu hơn về văn hoá đọc,

chúng ta sẽ đi sâu vào từng nghĩa rộng

và hẹp của khái niệm. Văn hoá đọc ở

nghĩa rộng là ứng xử, giá trị và chuẩn

mục đọc của các nhà quản lý và cơ quan

quản lý nhà nước, ứng xử đọc của cộng

đồng xã hội và ứng xử đọc của mỗi cá

nhân trong xã hội.

Ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc

của các nhà quản lý và cơ quan quản lý

nhà nước là chính sách, đường lối và

ứng xử hàng ngày nhằm phát triển nền

văn hoá đọc. Các hoạt động này đều

nhằm tạo ra hành lang pháp lý phát triển

tài liệu đọc có giá trị và lành mạnh cho

mọi người đọc khác nhau và sự thuận

tiện của tài liệu đọc đến với người đọc

(thông qua các loại cửa hàng sách và các

loại hình thư viện, phòng đọc sách).

Nghĩa là người đọc, không phân biệt

giàu nghèo, không phân biệt tuổi tác,

không phân biệt nơi cư trú đều dễ dàng

tiếp cận đến những tài liệu đọc giá trị họ

mong muốn, để họ có cơ hội cải thiện

chính cuộc sống của họ.

Đó là chính sách, đường lối phát

triển nền công nghiệp sách (từ người

viết, người làm sách tới quá trình hình

thành sách đến tay người đọc) có chất

lượng cao, giá cả hợp lý, hợp với túi tiền

của mọi người dân và phân phối rộng

khắp trên toàn quốc, với các hình thức,

biện pháp tuyên truyền, hướng dẫn đọc

phong phú, đa dạng và hiện đại

Ứng xử, giá trị và chuẩn mục đọc

của cộng đồng xã hội là sự phát triển của

các hội nghề nghiệp liên quan tới đọc

như: Hội tác gia, Hội nhà báo, Hội xuất

bản, Hội thư viện... Tất nhiên các hội này

phải hoạt động với mục đích chính là

phát triển nghề nghiệp. Ứng xử đọc của

cộng đồng xã hội còn phải kể tới truyền

thống văn hoá của xã hội hay nói chính

xác hơn là truyền thống văn hoá tôn vinh

người viết sách, người đọc sách và người

truyền thụ kiến thức (kể cả giáo dục kỹ

năng đọc và hướng dẫn đọc). Ở đây

không thể không kể tới những hoạt động

17

đa dạng và phong phú của các tổ chức

văn hoá xã hội khác nhằm phát triển văn

hoá đọc như: hoạt động của Hội phụ nữ,

Hội thanh niên... tổ chức thi đọc sách, thi

tìm hiểu một vấn đề nào đó thông qua

tìm hiểu sách báo.

Ứng xử, giá trị và chuẩn mục đọc

của mỗi cá nhân trong xã hội là thói

quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc

của mỗi người. Trước hết cần tạo ra và

phát triển thói quen đọc suốt cuộc đời

cho mỗi người. Xây dựng thói quen đọc

phải được bắt đầu từ tuổi ấu thơ, ở

nhiều nước người ta bắt đầu thực hiện

từ tuổi trước khi đến trường, do các bậc

cha mẹ thực hiện. Còn trong suốt cuộc

đời đi học và sau khi ra đời là quá trình

học tập và rèn luyện các kỹ năng đọc.

Trong suốt quá trình học tập, mỗi cá

nhân phát hiện ra sở thích đọc của

chính họ để phát huy sở trường và hạn

chế những sở đoản.

Thói quen và kỹ năng đọc mang tính

chất đồng loạt, còn sở thích đọc lại phụ

thuộc hoàn toàn vào từng cá nhân cụ thể

(trình độ giáo dục và thiên tư cá nhân),

ví dụ: có người thích đọc thơ, có người

thích đọc tiểu thuyết, có người thích đọc

sách nghiên cứu, có người thích đọc

sách phổ biên khoa học kỹ thuật, văn

hoá nghệ thuật... Yếu tố này tạo ra sự đa

dạng, phong phú, giàu mầu sắc cho nền

văn hoá đọc trong xã hội.

Nếu xét văn hoá đọc của từng cá

nhân phải đảm bảo có đủ cả ba yếu tố

trên. Nếu một người có thói quen đọc,

nhưng thiếu kỹ năng đọc, hiệu quả đọc

không cao, thậm chí không có hiệu quả,

chỉ mất thời gian vô ích. Nếu nắm vững

kỹ năng đọc, nhưng không tạo được thói

quen đọc, cũng chẳng thu lượm được

kiến thức là bao, thiếu những kiến thức

cần thiết cho cuộc sống của chính họ.

Nhưng đôi khi người ta nói văn hoá

đọc của mỗi cá nhân đồng nghĩa là kỹ

năng đọc của họ. Điều đó nói lên tầm

quan trọng của kỹ năng đọc của mỗi cá

nhân. Và chính khái niệm này cũng là

một khái niệm đang phát triển và có nội

dung hết sức phong phú.

Kỹ năng đọc là sự thể hiện tổ hợp

những thao tác tư duy được xác lập

thành thói quen ứng xử đọc. Các thao

tác tư duy đó là:

Lựa chọn có ý thức đề tài hoặc

những vấn đề cần đọc cho bản thân, biết

vận dụng thành thạo các cách đọc khác

nhau đối với từng loại tài liệu đọc (tài

liệu nghiên cứu, tài liệu phổ thông, tài

liệu giải trí...).

Biết định hướng nguồn tài liệu cần

thiết cho bản thân, trước hết trong các

thư mục và mục lục thư viện, các nguồn

tra cứu như: bách khoa thư, từ điển giải

nghĩa, các loại sổ tay, cẩm nang... và

biết định hướng nguồn tài liệu cần thiết

cho bản thân trong môi trường số (trong

các cơ sở dữ liệu, trên Internet).

Thể hiện được tính hệ thống, tính

liên tục trong quá trình lựa chọn tài liệu

đọc (đọc từ trình độ thấp lên trình độ

cao, từ các vấn đề đơn giản tới phức tạp).

18

Biết cách tiếp nhận tối đa và sâu sắc

nội dung tài liệu đọc, kể cả vệ sinh khi

đọc tài liệu như cách ngồi, khoảng cách

giữa mắt và tài liệu đọc,...

Biết vận dụng các biện pháp kỹ

thuật để củng cố và đào sâu những nội

dung đã đọc như ghi chép, lập hộp phiếu

thư mục, soạn tóm tắt, viết chú giải, trao

đổi với bạn bè, đồng nghiệp...

Biết vận dụng vào thực tiễn những

nội dung đã đọc.

Mục đích cuối cùng của kỹ năng

đọc là đọc có hiệu quả cao nhất, nắm

chắc nội dung cốt lõi và biết vận dung

những điều đã đọc được vào cuộc sống

của chính người đọc. Ngày nay người ta

đặc biệt lưu tâm tới yếu tố thứ 6: biết

vận dụng những nội dung đã đọc vào

cuộc sống của mỗi người đọc để có thể

cải thiện được chính cuộc sống của họ.

Không phải vô cớ mà hàng năm

UNESCO trao giải thưởng xoá mù chữ

cho những cá nhân, tập thể không chỉ

biết đọc biết viết đơn thuần, mà phải

biết vận dụng những điều đọc được vào

cuộc sống của chính họ, cải thiện được

cuộc sống nghèo khổ của người mù chữ.

Ngày nay người ta phân biệt tất cả

các tri thức nhân loại tích luỹ được

thành hai loại tri thức là tri thức nội

dung (content knowledge) và tri thức

chức năng (function knowledge), đôi khi

người ta còn gọi là siêu tri thức

(metaknowledge). Tri thức nội dung

được hiểu như khái niệm A là gì hoặc

vấn đề B là gì. Còn tri thức chức năng là

cách thức đi tìm khái niệm A, vấn đề B

từ dễ đến khó ở đâu? trong loại sách

nào? hoặc ở nhà khoa học nào?

Đứng trước sự phát triển mạnh mẽ

của khoa học kỹ thuật, của tri thức nhân

loại, không ai có thể nắm được hết các

loại khái niệm, các loại vấn đề, cho nên

người ta rất coi trọng loại tri thức chức

năng, loại tri thức tìm các khái niệm,

vấn đề ở đâu, trong loại sách nào, ở nhà

khoa học nào là quan trọng, quan trọng

hơn tri thức nội dung. Nắm được tri thức

chức năng là một phẩm chất của kỹ

năng đọc. Xác định hướng tìm tài liệu

cần đọc cho bản thân là một nội dung

của kỹ năng đọc. Giáo dục tri thức chức

năng là cực kỳ quan trọng. Ai cũng nắm

được tri thức chức năng là họ có khả

năng đi tới biết mọi tri thức nội dung khi

cần thiết. Chính vì vậy có người đã gọi

đó là siêu tri thức.

Như vậy, ở nghĩa rộng văn hoá đọc,

hay nói nền văn hoá đọc của mỗi quốc

gia phải bao gồm đầy đủ ba thành phần:

ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của

các quan chức và cơ quan nhà nước;

ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của

cộng đồng xã hội và ứng xử, giá trị và

chuẩn mực đọc của mỗi thành viên

trong xã hội. Ở các quốc gia phát triển

có nền văn hoá đọc cao họ đều phát

triển khá đồng đều và hài hoà ba thành

phần này.

Nếu ứng xử, giá trị và chuẩn mực

đọc của các quan chức và cơ quan nhà

nước là lành mạnh, có nghĩa là tạo điều

19

kiện thuận lợi, môi trường thân thiện

cho mọi người dân dễ dàng tiếp cận với

sách báo (tài liệu đọc) có chất lượng

cao, nhưng thiếu ứng xử, giá trị và

chuẩn mực đọc lành mạnh của cộng

đồng xã hội, của mọi người dân, cũng

không thể tạo ra được một nền văn hoá

đọc phát triển. Ngược lại ứng xử, giá trị

và chuẩn mực đọc của cộng đồng xã hội

và ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc của

mọi thành viên trong xã hội là lành

mạnh, nhưng ứng xử, giá trị và chuẩn

mực đọc của các quan chức và cơ quan

nhà nước không lành mạnh, cũng không

thể có một nền văn hoá đọc phát triển.

Thậm chí còn có nguy cơ làm suy thoái

ứng xử, giá trị và chuẩn mực đọc lành

mạnh của các thành viên trong xã hội và

cộng đồng xã hội.

Mục đích cuối cùng của phát triển

văn hoá đọc là phát triển thói quen đọc,

sở thích đọc và kỹ năng đọc cho mọi

thành viên trong xã hội, nhưng yếu tố

quan trong và quyết định đi được đến

đích cuối cùng đó chính là ứng xử, giá

trị và chuẩn mực đọc lành mạnh của các

quan chức và cơ quan quản lý nhà nước.

Yếu tố tạo ra môi truờng thuận lợi cho

mọi người dân tiếp cận tài liệu đọc chất

lượng cao, môi trường tôn vinh người

viết sách, người đọc sách và người

truyền thụ kiến thức (kể cả hướng dẫn

và giáo dục mọi người dân có ứng xử

đọc lành mạnh), tôn vinh các bậc cha

mẹ đọc cho con cái nghe, chủ động giáo

dục kỹ năng đọc cho mọi người dân là

yếu tố quyết định thành bại của quá

trình phát triển nền văn hoá đọc của mỗi

quốc gia.

Những mặt tích cực của việc phát

triển văn hóa đọc ở Việt Nam

Ở nước ta trong mấy chục năm qua,

văn hoá đọc đã có những bước phát

triển vượt bậc. Điều đó thể hiện ở

những con số sau đây: trước năm 1975,

cả hai miền Bắc và Nam xuất bản hàng

năm được khoảng chưa đầy 4.000 tên

sách, ngày nay hàng năm xuất bản

khoảng xấp xỉ 25.000 tên sách, tăng

gấp 6 lần, gần đây tốc độ gia tăng hàng

năm khoảng 10%. Cả nước hiện nay

đang xuất bản khoảng gần 400 tên báo,

tạp chí, nhiều báo có số lượng xuất bản

mỗi số lên tới 500.000 bản.

Hoặc trước năm 1975, hệ thống thư

viện công cộng mới chỉ được phát triển

rộng khắp trên các tỉnh miền Bắc và

vươn tới gần hết các huyện. Còn ở miền

Nam, hệ thống thư viện công cộng hầu

như chưa được phát triển, thư viện công

cộng mới chỉ có ở một số thành phố lớn

như Sài Gòn, Cần Thơ, Đà Nẵng, Huế,

Đà Lạt...

Ngày nay hệ thống thư viện công

cộng đã phát triển từ tỉnh tới huyện và

đang vươn tới nhiều xã trên toàn quốc,

khắp từ Bắc tới Nam, bao gồm 64 thư

viện tỉnh, 587 thư viện huyện và khoảng

10.000 thư viện và tủ sách cơ sở ở xã.

Trong loại thư viện phục vụ công chúng

rộng rãi còn phải kể tới 10.000 tủ sách

pháp luật xã và cũng khoảng trên 10.000

20

điểm bưu điện văn hoá xã. Tại các vùng

nông thôn Việt Nam đã có khoảng 3 vạn

điểm đọc sách báo cho người dân. Quy

mô của các thư viện tỉnh và huyện ngày

càng được mở rộng về số lượng bản

sách, nhân viên phục vụ, trụ sở thư viện

và kinh phí hoạt động... Các thư viện tỉnh

đang trong giai đoạn tự động hoá,

chuyển đổi từ thư viện truyền thống sang

thư viện điện tử/thư viện số. Các bước

phát triển cả về số lượng lẫn chất lượng

đã tạo cho hệ thống thư viện công cộng

có sự gần gũi, thân thiện với mọi người

dân trên khắp mọi miền đất nước...

Ở đây chúng tôi chưa kể tới các hệ

thống thư viện khác như: thư viện

trường phổ thông, thư viện trường đại

học, thư viện khoa học kỹ thuật, thư

viện quân đội... có mặt tại hầu khắp các

cơ quan chủ quản.

Trong nhiều năm gần đây, trên các

phương tiện thông tin đại chúng cũng đã

cho thấy sự xuất hiện hay đúng hơn là

sự phát triển của các thư viện tư nhân,

thư viện gia đình với những bộ sưu tập

rất có giá trị và phong phú, không chỉ có

ở các thành phố mà còn được phát triển

ở các vùng nông thôn.

Trong hơn mười năm qua đã xuất

hiện trong đời sống xã hội chúng ta

những điểm bưu điện văn hoá xã, những

điểm đọc báo tạp chí mới trên nhiều

vùng nông thôn rộng lớn. Tuy nhiên tài

liệu đọc còn nghèo nàn, phục vụ đọc

chưa chuyên nghiệp.

Và không thể không kể tới sự xuất

hiện của Internet trong đời sống xã hội

chúng ta trong mười năm qua, đã tạo ra

một phương thức đọc hiện đại, với một

lượng thông tin, tri thức khổng lồ. Tốc

độ phát triển thuê bao trường truyền

Internet và tỷ lệ dân chúng sử dụng

Internet của chúng ta đạt một tỷ lệ cao

so với khu vực châu Á.

Trên đây chúng tôi chưa kể tới các

loại của hàng sách đã phát triển rất

nhanh trong mấy năm qua, đặc biệt ở

các thành phố lớn. Nhiều nhà sách với

chuỗi cửa hàng bán sách ra đời, các cửa

hàng bán sách theo chuyên đề cũng mọc

lên rất nhiều, các siêu thị sách... Cho

đến nay chúng ta đã có 12.000 cửa hàng

sách và nhà sách tư nhân.

Trong nhiều năm trở lại đây xuất

hiện một loạt tạp chí với mục đích giới

thiệu, hướng dẫn đọc như: Tạp chí Xuất

bản Việt Nam, Người đọc sách, Sách và

Đời sống của cơ quan quản lý nhà nước,

của hội nghề nghiệp và của nhà xuất bản

lớn cho công chúng rộng rãi. Đồng thời

trên các phương tiện truyền thông đại

chúng như vô tuyến truyền hình, đài

truyền thanh, các báo hàng ngày, báo

tuần, tạp chí cũng có giới thiệu, hướng

dẫn đọc thường xuyên hơn trước đây.

Các Hội chợ sách trong nước và quốc tế,

phố sách cũng đã được tổ chức ở các

thành phố lớn như: Hà Nội, thành phố

Hồ Chí Minh... đã tạo cho công chúng

được tiếp cận thường xuyên và dễ dàng

hơn với sách mới xuất bản.

21

Hệ thống thư viện công cộng, nhất là

các thư viện tỉnh đã tổ chức thường xuyên

các cuộc thi kể chuyện sách thiếu nhi

trong các dịp hè nhằm xây dựng và phát

triển thói quen đọc sách và phần nào giáo

dục kỹ năng đọc sách cho thiếu nhi...

Hạn chế của việc phát triển văn

hóa đọc ở Việt Nam

Bên cạnh những mặt tích cực, chúng

ta cũng phải thừa nhận nền văn hoá đọc

của Việt Nam còn có những mặt hạn chế

nhất định như chưa: hình thành được

một chiến lược phát triển văn hoá đọc

và các kế hoạch phát triển văn hoá đọc

trên bình diện quốc gia, nhằm liên kết,

phối hợp các thành phần, các lực lượng

của văn hoá đọc, mặc dù mục tiêu đã

được Đảng, Chính phủ vạch ra rất rõ

ràng là xây dựng một xã hội học tập,

một xã hội ham đọc.

Sự phân bố tài liệu đọc giữa thành

thị và nông thôn mất cân đối: hệ thống

thư viện công cộng mới phủ kín tỉnh và

huyện, còn vùng nông thôn rộng lớn là

xã, thôn mới chỉ phát triển rất ít và

nghèo nàn về nội dung; sách và báo -

tạp chí xuất bản được tiêu thụ chủ yếu

mới chỉ ở các thành phố lớn, tỉnh lỵ và

huyện lỵ. Công tác xuất bản có xu

hướng cho ra đời các bộ sách dày trên

nhiều lĩnh vực, thực chất chỉ nhằm vào

những người đọc có thu nhập cao trong

xã hội... Tuy số lượng sách hàng năm đã

đạt khoảng 26.000 tên, nhưng có tới

80% là sách giáo khoa giáo trình.

Chúng ta cũng chưa có một tổ chức

nào, một hoạt động xã hội nào xây dựng

thói quen đọc có hệ thống, hầu như chưa

tiến hành giáo dục kỹ năng đọc có hệ

thống từ bậc tiểu học lên đến bậc đại

học. Hoặc số lượng tên sách được xuất

bản hàng năm đã có bước phát triển vượt

bậc, nhưng chất lượng sách không được

phát triển phù hợp, có hiện tượng chạy

theo lợi nhuận, thiếu định hướng rõ rệt

trên hai bình diện nâng cao và phổ cập

kiến thức, cho nên hiệu quả chưa cao và

giá sách còn cao so với thu nhập trung

bình của người dân. Chúng ta chưa hình

thành được các chương trình khuyến đọc

trên phạm vi quốc gia như tổ chức tháng

đọc quốc gia, tổ chức định kỳ các hội

chợ sách trên qui mô quốc gia cũng như

trên phạm vi khu vực hoặc tỉnh...

Công tác tuyên truyền hướng dẫn

đọc chưa được thực hiện thường xuyên

liên tục và có định hướng. Ngay ở

những cơ quan có chức năng hướng dẫn

dân chúng đọc như hệ thống thư viện

công cộng, cơ quan phát hành sách,

phương tiện truyền thông đại chúng...

cũng được thực hiện chưa thường

xuyên, chưa hấp dẫn và đa dạng... Các

tạp chí giới thiệu, hướng dẫn đọc tuy

xuất bản nhiều nhưng chưa đến được

công chúng rộng rãi. Các hội chợ sách

chưa được tổ chức định kỳ thường

xuyên và cũng mới chỉ được tổ chức ở

các thành phố lớn là Hà Nội và thành

phố Hồ Chí Minh...

22

Trong khi đó nền kinh tế của chúng

ta đang phát triển với tốc độ khá cao làm

cho thời gian nhàn rỗi của người dân

dành cho đọc đang có nguy cơ bị các

phương tiện nghe nhìn, du lịch... lấn

lướt co hẹp lại, làm suy thoái thói quen

đọc của công chúng. Chúng ta chưa có

những cuộc điều tra xã hội học cơ bản

trên quy mô lớn để xác định tình trạng

này ở mức độ nào, có đúng như vậy

không và tìm biện pháp khắc phục, xây

dựng một xã hội ham đọc. Đó phải là

những giải pháp liên ngành, hợp lực của

các ngành các giới trong xã hội... Ở các

nước trong khu vực như Malaixia họ đã

tiến hành nghiên cứu đọc trên quy mô

quốc gia thường xuyên trên 20 năm nay.

Giải pháp khắc phục

Từ những nhận định khái quát và sơ

lược như trên và để thực hiện chủ

trương xây dựng một xã hội học tập (xã

hội đọc), chúng tôi xin có một số ý kiến

như sau nhằm phát triển nền văn hoá

đọc Việt Nam:

1. Thành lập một Uỷ ban Quốc gia

phát triển văn hoá đọc Việt Nam. Uỷ

ban bao gồm đại diện các cơ quan quản

lý nhà nước liên quan tới đọc, các

chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực

liên quan tới đọc, đại diện các tổ chức

xã hội: như Đoàn Thanh niên Cộng sản

Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp phụ nữ,

Hội Cựu Chiến binh, Hội khoa học kỹ

thuật, Hội nông dân Việt Nam...)... Uỷ

ban trực thuộc Chính phủ, do một Phó

Thủ tướng phụ trách.

Uỷ ban có nhiệm vụ soạn thảo

chiến lược phát triển toàn diện và cơ bản

nền văn hoá đọc Việt Nam, xây dựng

các kế hoạch dài hạn phát triển văn hoá

đọc và tổ chức, đôn đốc, giám sát hoạt

động của các cơ quan nhà nước, hội...

liên quan tới đọc theo chiến lược và kế

hoạch đã được nhà nước thông qua...

Uỷ ban cũng có nhiệm vụ tư vấn,

tham mưu cho các cơ quan nhà nước

cao nhất khi đưa ra các văn bản pháp

luật liên quan tới phát triển văn hoá đọc.

2. Tổ chức tháng đọc quốc gia vào

tháng 8 hàng năm (thời gian này học

sinh, sinh viên đang được nghỉ hè). Mục

đích nhằm xây dựng thói quen đọc sách

trong dân chúng, nhất là trong tầng lớp

thanh thiếu niên - tương lai của đất nước

và tôn vinh những người viết sách,

những người đọc sách và cha mẹ đọc

cho con cái nghe.

Đi kèm theo tháng đọc sách là tổ

chức các Hội chợ sách không chỉ ở Hà

Nội, thành phố Hồ Chí Minh mà tổ chức

trên 64 tỉnh trong cả nước, nhằm tạo

điều kiện thuận lợi cho người dân được

tiếp cận với sách mới.

Tổ chức tuyên truyền giới thiệu,

hướng dẫn đọc trên các phương tiện

truyền thông đại chúng như vô tuyến

truyền hình, truyền thanh, báo chí (kể cả

các tạp chí chuyên giới thiệu, hướng dẫn

đọc) được thường xuyên, định kỳ, có hệ

thống và nhằm vào từng người đọc xác

định, áp dụng các hình thức đa dạng,

23

phong phú, hấp dẫn, các phương tiện

nghe nhìn hiện đại.

Tổ chức các cuộc thi đọc sách trên

qui mô quốc gia gắn liền với hoạt động

của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí

Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam,

Hội Cựu Chiến binh Việt Nam, Hội

Nông dân...

Có chính sách ưu đãi để phổ cập

Internet (với tư cách một kho tri thức

khổng lồ của thế giới) trong dân chúng.

3. Xây dựng một chương trình giáo

dục kỹ năng đọc trong môi trường

truyền thống và môi trường điện tử để

giảng dạy không chỉ ở các trường đại

học mà còn tổ chức giảng dạy cho trẻ

em ngay khi cắp sách tới trường cho tới

bậc đại học. Tinh thần chủ đạo là đọc có

phê phán và sáng tạo.

4. Xây dựng một đội ngũ những nhà

viết sách có chất lượng cao trên hai loại

sách: sách nghiên cứu và sách phổ cập

thuộc mọi lãnh vực khoa học kỹ thuật,

văn hoá xã hội, kinh tế, tôn giáo...,

nhưng trước hết ưu tiên phát triển các

lãnh vực kinh tế, văn hoá, xã hội đặc thù

Việt Nam nhằm phát triển tri thức Việt

Nam và nâng cao dân trí ngang tầm các

nước tiên tiến trong khu vực và quốc tế.

Đồng thời có chế độ ưu đãi đối với họ

nhằm có được những cuốn sách có chất

lượng cao và được xuất bản với giá cả

hợp với túi tiền của công chúng.

Chọn lọc có hệ thống các tác phẩm

tiêu biểu về các lĩnh vực khoa học kỹ

thuật, văn hoá xã hội, kinh tế, y học của

thế giới để dịch sang Việt ngữ.

5. Xây dựng một đội ngũ các nhà

viết sách cho thanh thiếu niên có chất

lượng cao. Đồng thời có chế độ ưu đãi

đối với họ để có được những những

cuốn sách thanh thiêu niên được xuất

bản đẹp và giá rẻ.

Nhà nước cần có chính sách trợ giá

cho các loại sách viết cho thanh thiếu

niên, đặc biệt là những thiếu niên nghèo,

thiếu niên sống ở vùng sâu vùng xa.

Khuyến khích (có hình thức khen

thưởng, tôn vinh) cha mẹ đọc cho con

cái nghe (đặc biệt là các truyện cổ tích

hay nhất của Việt Nam và thế giới)

thường xuyên tại gia đình, đặc biệt là

các trẻ em ở độ tuổi trước khi đến

trường và mới tới trường. Vì đọc là nền

tảng của phát triển, phát triển cá nhân và

phát triển cộng đồng. Đọc cũng là sự

sống còn của nền văn minh. Nhưng tiếc

rằng cho đến nay chưa có nhà nghiên

cứu khoa học nào chứng minh được tính

ham đọc có thể di truyền được. Thế hệ

trước đọc cho thế hệ sau nghe trong giai

đoạn tuổi ấu thơ nhằm duy trì thói quen

đọc từ đời này sang đời khác.

6. Hàng năm trao các giải thưởng

sách cho các tác giả viết sách, hoạ sĩ

trình bày, nhà in có sách được xuất bản

trong năm đạt trình độ cao về nội dung

và hình thức thuộc mọi lãnh vực tri thức

ở hai trình độ nghiên cứu và phổ cập, kể

cả sách dịch đạt chất lượng cao.

24

7. Nhà nước đầu tư hơn nữa cho các

hệ thống thư viện, đặc biệt là hệ thống

thư viện phổ thông (cơ quan giáo dục

ngoài nhà trường, nơi học tập suốt đời

cho mọi công dân), thư viện trường học

có đủ kinh phí hoạt động và phát triển

ngang tầm các hệ thống thư viện tương

ứng trong khối ASEAN, nhằm thu hút

dân chúng sử dụng hệ thống thư viện

công cộng đạt một tỷ lệ nhất định ngang

tầm các nước tiên tiến, đảm bảo cho các

em học sinh được sử dụng thư viện

trường học như một công cụ học tập có

hiệu quả và quan trọng hơn là xây dựng

thói quen đọc và giáo dục kỹ năng đọc,

kỹ năng khai thác tri thức trong thư viện

cho thanh thiếu niên, kể cả khai thác tri

thức trong môi trường điện tử.

Nhiều quốc gia đã coi đầu tư xây

dựng hệ thống thư viện trường học hiện

đại và nuôi dưỡng nó hoạt động thường

xuyên có hiệu quả là đầu tư cho tương

lai của quốc gia, cho sự phát triển bền

vững của xã hội.

8. Tổ chức tiến hành nghiên cứu

định kỳ 5 năm một lần về thực trạng đọc

trong xã hội làm cơ sở xây dựng các kế

hoạch dài hạn phát triển toàn diện và

đồng bộ văn hoá đọc.

Kết quả của các cuộc điều tra xã hội

học trên quy mô quốc gia nhằm xác định

thực trạng dân chúng đang đọc như thế

nào. Bao nhiêu phần trăm dân chúng có

thư viện cá nhân. Họ có mua sách

không? và mua bao nhiêu cuốn sách

trong một năm ở những gia đình có thu

nhập thấp, ở những gia đình có thu nhập

trung bình và ở những gia đình có thu

nhập cao. Họ sử dụng thư viện công

cộng và các hệ thống thư viện khác như

thế nào (bao nhiêu phần trăm trong dân

chúng). Ai là người giới thiệu sách cho

họ đọc (nhân viên thư viện, người bán

sách, bạn bè, cha mẹ, thầy cô giáo...).

Trong mỗi gia đình có đọc to nghe

chung không, cha mẹ có đọc cho con cái

nghe không?…

Tổ chức, đưa vào hoạt động và nuôi

dưỡng một Trung tâm nghiên cứu về đọc

ở Thư viện Quốc gia Việt Nam, để tiếp

thu các thành tựu nghiên cứu đọc thế giới

(hiện nay rất phát triển và đạt nhiều

thành tựu quan trọng) và phát triển

nghiên cứu đọc ở Việt Nam (các thành

tựu nghiên cứu và truyền thống đọc của

cha ông xưa và đọc ở Việt Nam hiện

nay), gia nhập và tham gia vào các hoạt

động Hội Đọc Quốc tế (The International

Reading Association - IRA).

9. Khuyến khích và phát triển các

hội nghề nghiệp liên quan tới đọc như

Hội Tác gia, Hội Xuất bản, Hội Thư

viện, Hội Thông tin tư liệu...

10. Khuyến khích các nhà kinh

doanh thành đạt tài trợ cho các hoạt

động phát triển văn hoá đọc như in sách

phổ cập, trao giải thưởng sách hàng

năm, thi đọc sách, cung cấp sách cho

các trẻ em nghèo, trẻ em ở vùng sâu

vùng xa, tổ chức Ngày đọc sách thế giới

(23/4 hàng năm), tôn vinh các bậc cha

25

mẹ đọc cho con nghe, tôn vinh những

người tự học thành đạt..

Tóm lại

Chúng ta chỉ có thể phát triển nền

văn hoá đọc Việt Nam hiện đại, xây

dựng một xã hội ham đọc, để đáp ứng

với xã hội thông tin, nền kinh tế tri thức

và một xã hội phát triển bền vững, có

thể xứng ngang tầm với các nước phát

triển trong khu vực và trên thế giới, khi

phát triển đồng loạt nhiều lãnh vực khác

nhau liên quan tới đọc.

--------------------------------

Tài liệu tham khảo chính

Langan, John.- Ten steps to building

college reading skills: Form A: Course.-

2nd. ed. .- Martol: Townsend press, 1994.

McWhorter, Kathleen T.- Efficient

and Flexible Reading: Fìth Edition.-

New York: Logman, 1998.

Thư viện Việt Nam số 2/2006.

Từ điển thuật ngữ xuất bản, in, phát

hành sách, thư viện và bản quyền.- H:

Nhà xuất bản Từ điển Bách khoa, 2002.

Nguyễn Hữu Viêm

http:// nlv.gov.vn

Thư viện Quốc gia Việt Nam

Sách và văn hoá đọc trong thời đại bùng nổ thông tin

Ngày nay, với sự phát triển như vũ bão của khoa học và công nghệ - nhất là sự

bùng nổ thông tin - với sự xuất hiện của vô tuyến truyền hình, video và các phương

tiện nghe nhìn khác, đã khiến người ta tập trung vào số phận của sách: Liệu có phải

sách đang mất dần vị trí độc tôn của nó trong nền văn hoá hay không?

Trong xã hội loài người từ xưa

đến nay, nền văn hoá nào cũng có

những công cụ và phương tiện vật

chất đặc trưng cho thời đại của mình

để xã hội, cộng đồng sinh tồn và

phát triển. Trong số các công cụ và

phương tiện vật chất ấy, sách là một sản

phẩm diệu kỳ. Sách là phương tiện hữu hiệu

để truyền đạt tư tưởng, tình cảm, cả ý nghĩ

và kinh nghiệm từ thế hệ này cho thế hệ

khác. Nó không những có thể hợp nhất

không gian mà còn hợp nhất được cả thời

gian: có thể mở một cuốn sách ra để biết

được điều người khác đã nói, đã làm cách ta

hàng vạn dặm, hay biết được cuộc sống và

sinh hoạt của những người đã sống cách ta

nhiều thế kỷ trước đây. Thậm chí, bằng sự

diệu kỳ của chữ viết có quy định phát âm,

chúng ta có thể bắt chước chính xác những

âm tiết con người phát ra như họ nói ngày

xưa. Nói gọn lại, trong tiến trình văn minh

26

của nhân loại, sách luôn luôn đóng

vai trò là nguồn kiến thức, là

phương tiện và là một công cụ để

sáng tạo và nhận thức thế giới.

Ngược dòng thời gian của lịch

sử, từ khi chữ viết ra đời thì sách

cũng dần dần xuất hiện. Tuy nhiên

ban đầu, những cuốn sách cổ xưa

của loài người được làm từ đất

nung, vỏ cây, da muông thú, thẻ

ngà, thẻ tre… Mãi đến khi loài

người phát minh ra giấy thì sách dần

mới được viết rồi in trên giấy. Và từ

đó nó đã trải qua hàng ngàn năm

phát triển để có được những cuốn

sách đẹp đẽ như ngày nay.

Trong nửa sau của thế kỷ XX,

cùng với sự phát triển như vũ bão

của khoa học và công nghệ - nhất là

sự bùng nổ thông tin - với sự xuất

hiện của vô tuyến truyền hình, video

và các phương tiện nghe nhìn khác,

đã khiến người ta tập trung vào số

phận của sách: Liệu có phải sách

đang mất dần vị trí độc tôn của nó

trong nền văn hoá hay không?

Mặc dù vài chục năm trở lại

đây, nhờ sự tiến bộ vượt bậc của

khoa học và kỹ thuật - nhất là kỹ

thuật in ấn - đã cho phép người đọc

rộng rãi có được những cuốn sách

hay, sách đẹp, có chất lượng tốt.

Nhưng ngày nay, người ta cũng

đang nói tới một cuộc cách mạng về

sách dưới dạng sách báo điện tử. Có

thể sẽ là một triển vọng tốt và biết

đâu nó cũng hết sức thuận lợi cho người đọc

trong tương lai? Chẳng hạn ở nhiều nước

trên thế giới, người đọc có thể ngồi tại nhà

hay tại công sở, chỉ cần vào mạng Internet

là có thể tìm đọc những cuốn sách mình

muốn, không cần phải tới thư viện. Song

chính điều đó cũng hàm chứa và tiềm ẩn

một nguy cơ làm thay đổi hẳn diện mạo của

cuốn sách truyền thống.

Vấn đề chính có lẽ là ở chỗ: những hạn

chế trong khuôn khổ vật chất tạo nên bản

thân cuốn sách truyền thống. Hiểu một cách

thuần tuý, sách chỉ là những tờ giấy, trên đó

bằng cách này hay cách khác, thông qua

ngôn ngữ được coi là những hệ thống tín

hiệu, những ý nghĩ, thông tin được truyền

đạt cho một đối tượng và đối tượng ấy sẽ

nhận thức được vấn đề. Còn khi truyền một

tin tức hay một thông báo bằng hình ảnh,

âm thanh thì phương tiện truyền tin sẽ có ít

nhiều ảnh hưởng đến bản thân nội dung

thông báo đó, tuỳ thuộc vào các phẩm chất

ưu việt của phương tiện nghe nhìn ấy. Trong

trường hợp này thì cuốn sách dẫu hay và

đẹp đến mấy cũng không thể sánh nổi với

màn hình tivi màu hay băng video, VCD về

sự hấp dẫn. Thêm vào đó, các phương tịên

nghe nhìn (tivi, video, đài phát thanh…) ít

làm tốn sức óc, thời gian hơn cho mọi người

so với việc đọc sách, báo. Và nói chung đọc

sách thường phải tập trung tư tưởng, trí óc,

còn thưởng thức nghệ thuật nghe nhìn, con

người vẫn có thể kết hợp với những việc

khác theo một hình thức và mức độ nào đó.

Ví dụ: Làm việc hay ăn uống, hai việc chính

của con người, vẫn có thể phần nào kết hợp

27

xem tivi hoặc nghe nhạc, nghe đài.

Rõ ràng là so với việc đọc sách -

báo, phương tiện nghe nhìn có

những lợi thế hơn và phù hợp, thuận

tiện hơn với nhịp sống hiện đại, khi

mà con người hiện nay, quỹ thời

gian cho việc nghỉ ngơi, giải trí sau

những giờ lao động, làm việc căng

thẳng còn quá ít ỏi.

Nói như vậy không có nghĩa là

sách đang đánh mất dần vị trí của nó

trong đời sống xã hội. Nói một cách

công bằng, sách vẫn có những ưu

thế tuyệt vời của nó. Bởi ngoài đặc

tính vật chất, giá trị văn hoá, sách

còn có những đặc tính tinh thần to

lớn. Nếu những hoạ tiết, trang trí ở

ngoài bìa mỗi cuốn sách thu hút tâm

trí và sự tò mò của người đời bao

nhiêu, thì cái cốt lõi nội dung tư

tưởng và những kiến thức mà cuốn

sách đang chứa đựng bên trong mới

đích thực là nguồn nam châm mạnh

mẽ thu hút tâm trí của người đọc

bấy nhiêu.

Chúng ta thừa nhận rằng trong

thời đại bùng nổ thông tin, sách và

ấn phẩm báo chí thì nhiều, nhưng

quyền hưởng thụ văn hóa của nhân

dân thì vẫn còn khoảng cách khá xa

giữa nông thôn và thành thị, đặc biệt

là với vùng sâu, vùng xa, biên giới,

hải đảo. Trước tình hình đó, nhiều tờ

báo đã tìm cách hạ giá bán để báo có

thể đến tay bà con nghèo. Nhưng đối

với sách thì còn khó khăn hơn vì giá

giấy, công in tăng mà sách lại in ít bản nên

giá sách không thể hạ. Từ đó dẫn đến hệ quả

dễ thấy là thị trường sách bị thu hẹp chưa

từng có. Cách đây năm, mười năm, thông

thường một cuốn tiểu thuyết, truyện ngắn

còn được in với số lượng trên, dưới 2000

cuốn, nay thì trừ những cuốn sách có dư

luận, sách thuộc dạng “best sale”, còn hầu

hết đều được in với số lượng trên dưới 1000

cuốn. Với các tập thơ thì số lượng in càng ở

mức khiêm tốn hơn: chỉ chừng 600 đến 800

cuốn. Chỉ số xuất bản đó không thể xem là

bình thường với một đất nước có gần 90

triệu dân, có truyền thống ham học và ham

đọc sách như nước ta. Vậy thì có phải văn

hoá đọc trong thời đại bùng nổ thông tin

đang đi xuống?

Tôi có mấy suy nghĩ về những nguyên

nhân trước mắt làm suy giảm sự đọc hiện

nay ở nước ta như sau:

- Một là, mặc dù lượng sách báo xuất

bản ngày một nhiều nhưng vẫn chưa thực sự

đáp ứng được nhu cầu và thị hiếu của bà

con. Vắng sách trên giá các thư viện và cửa

hàng sách - nhất là ở các vùng nông thôn,

miền núi, vùng sâu, vùng xa - không hoàn

toàn do thiếu người cần. Nhiều sách báo

thiếu số lượng phát hành (như đã nêu ở

trên), thậm chí có khi hết ngay ở thành phố,

thị xã. Mặt khác, sự không đáp ứng được

một phần quan trọng là do giá cả quá cao so

với túi tiền eo hẹp của số đông độc giả. Là

giáo viên, bác sĩ, kỹ sư... (tức là đội ngũ trí

thức) ở nhiều vùng nông thôn và khu vực

miền núi xa xôi mà nhiều người vẫn nằm

mơ sách báo!

28

- Hai là, từ ngày văn hóa nghe

nhìn phát triển mạnh, nhiều người từ

già đến trẻ ngại đọc sách báo (kể cả

các tầng lớp sinh viên, học sinh).

Ban ngày bận biết bao công chuyện,

tối đến về nhà, sau khi cơm nước

xong là cả nhà lại dán mắt vào xem

các chương trình tivi... rồi đi

ngủ. Vậy còn thời giờ đâu cho việc

đọc sách báo cơ chứ. Chẳng cứ gì ở

vùng sâu, vùng xa, mà ngay ở một

số vùng nông thôn quê tôi (chỉ cách

Hà Nội hai, ba chục cây số), khi

được hỏi về văn hóa đọc, vẫn còn có

những người quan niệm thế này:

“Xưa kia thời bao cấp chỉ có cái loa,

cái đài bé tí tẹo để nghe thời sự,

nghe ca nhạc. Giờ đây có cả ti vi

màu để nhòm tận mắt toàn thế giới

rồi, vẫn còn chưa đủ sao?”. Xin thưa

lại rằng: Bản thân các phương tiện

nghe nhìn hiện đại ấy không giành

cái việc đọc cho con người, nhưng

nó lại làm cho con người ta lười cái

việc đọc.

Trong xã hội thông tin hiện đại,

đã bắt đầu tình trạng tràn ngập thế

giới âm thanh và hình ảnh qua các

phương tiện nghe nhìn, trong đó một

số chức năng của việc đọc đã được

các màn hình và thùng loa đảm

nhận. Thời gian đọc sách và độc giả

hình như đang bị co hẹp lại, dù chỉ

là tương đối. Tuy nhiên, điều quan

trọng là sách vẫn có những tính

năng không thể thay thế được bằng

các phương tiện nghe nhìn và chúng ta cần

tạo ra một nhận thức rộng rãi trong xã hội

về sách và thư viện như một bộ phận hữu cơ

của hệ thống thông tin và giao lưu xã hội.

Hiển nhiên là hàng ngày, trên tivi, nhất

là trên các băng video, VCD, DVD… chữ

vẫn xuất hiện khá nhiều, do đó việc đọc vẫn

diễn ra như con người vẫn thở mà không

quan tâm đến việc thở. Nhưng chất lượng

của việc đọc ấy mang tính ngẫu nhiên, bị

động. Còn việc đọc sách là một hành động

có động cơ rõ ràng, có ham muốn đọc và là

một quá trình tự thông tin. Người đọc là

người tiếp nhận thông tin một cách chủ

động trong một quá trình tự phân tích, chọn

lọc, ghi nhận, một quá trình “đối thọai

ngầm” ngay cả với chính tác giả của cuốn

sách. Trước thềm thiên niên kỷ mới, nhà

văn hóa Hữu Ngọc có nêu một câu hỏi: “Thế

kỷ 21 liệu có cần đến thơ nữa không? đến

văn hóa đọc nữa không?” và rồi ông tự trả

lời rằng “Có! dù cho ca nhạc trữ tình có làm

được ít phần việc của thơ ca thì thơ ca vẫn

sẽ mãi mãi được người đời ưa chuộng”. Còn

đối với văn hóa đọc thì ông cũng khẳng

Những cuốn sách hay như thế này sẽ không bao giờ

mất đi giá trị văn hóa truyền thống lâu đời vốn có

của nó

29

định: “Bản thân hình ảnh thì thoảng

qua, từ ngữ mới đọng lại, đọng lại

lâu bền...”.

Sinh thời Thủ tướng Phạm Văn

Đồng cũng đã nói: “Không có gì

thay thế được văn hóa đọc”. Thủ

tướng còn nhiều lần nhắc nhở các

cán bộ có trách nhiệm củng cố hệ

thống thư viện và công tác phát

hành để sách, báo có thể đến tay

những người đọc ít tiền. Rất mừng

là mười năm trở lại đây, được sự

quan tâm và đầu tư của Đảng và

Chính phủ, hàng vạn tủ sách pháp

luật, tủ sách Điểm Bưu điện - văn

hóa xã, tủ sách đồn biên phòng cùng

với hàng nghìn thư viện, tủ sách lớn

nhỏ ở các cơ sở xã, phường, làng,

thôn, ấp văn hoá… đã và đang từng

bước phát huy tác dụng của mình -

nhất là ở các vùng sâu, vùng xa,

biên giới và hải đảo - làm cho ở mỗi

người, ở mỗi nhà, ở mỗi địa bàn dân

cư, văn hóa đọc dường như đã và

đang tích cực thi đua với văn hóa

nghe nhìn trong việc thực hiện chức

năng xã hội của mình.

Cho dù mai sau, khi xã hội sẽ

phát triển cao hơn, con người có thể

đọc sách trong thư viện điện tử hay

qua mạng Internet, thì vẫn chắc chắn

một điều là: sách vẫn không hề mất đi giá trị

văn hoá truyền thống lâu đời vốn có của nó.

Cái cảm giác khi ta được lật từng trang sách,

tờ báo, tạp chí vẫn còn tươi nguyên mùi

mực in và thơm tho mùi giấy với những

trang trí, hoạ tiết đẹp đẽ - chứ không phải

căng mắt ra để đọc chúng trên các trang

màn hình máy tính - có lẽ mãi mãi vẫn là

một điều thú vị vô cùng.

Đơn giản bởi sách đã gắn bó với con

người qua hàng ngàn năm lịch sử và cho

đến tận hôm nay nó vẫn là nguồn sống quý

giá nhất mà không có món ăn tinh thần nào

có thể so sánh được. Còn nếu quả thật, tivi,

video và các phương tiện nghe nhìn khác đã

và đang vươn lên để đáp ứng tối ưu mọi nhu

cầu hưởng thụ tinh thần, tình cảm, thẩm mỹ

của con người, của thời đại, thì đó cũng là

niềm vui không chỉ của riêng ai mà của

chung tất cả chúng ta. Nói hết sức thanh

thản như thế để thấy: Sách và văn hoá đọc

lo mà không lo trước sự bùng nổ và lấn át

mạnh mẽ của phương tiện nghe nhìn hôm

nay, mà chỉ là vấn đề tương hợp và tương

tác giữa đặc trưng các loại hình với những

nhu cầu thực tế luôn luôn biến động và phát

triển trong xã hội.

Th.S. Nguyễn Hữu Giới

http://cinet.gov.vn

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch

Đọc và Văn hóa đọc trước ngưỡng cửa thông tin

Chưa bao giờ người ta bàn nhiều về

văn hóa đọc như hôm nay. Đọc đang

đứng trước một cơ hội và một nguy cơ.

Cơ hội bởi mỗi người đều được tiếp cận

với một khối lượng tri thức khổng lồ,

được quyền lựa chọn. Nhưng nó lại tiềm

ẩn một nguy cơ làm mai một thói quen

đọc vốn có bởi sự lấn át của các phương

30

tiện nghe nhìn quá nhiều, quá hấp dẫn.

Vậy sẽ có tương lai nào cho văn hóa đọc

trong thời đại thông tin?

Thế giới nằm trên mười ngón

tay bạn

Đấy là câu nói cửa miệng của nhà tỉ

phú người Mỹ Bill Gates - Chủ tịch tập

đoàn Microsoft nổi tiếng - vừa có

chuyến đi thăm Việt Nam (22-4-2006)

vừa rồi. Bill Gates là biểu tượng rực rỡ

nhất của cuộc cách mạng thông tin “làm

đảo lộn thế giới” trong 20 năm qua. Quả

thật, chính bản thân Bill Gates cũng

không thể ngờ rằng, vai trò của công

nghệ thông tin lại lan tỏa và có sức

mạnh kỳ lạ như vậy. Đến Thượng đế bây

giờ cũng phải đứng sau Internet. Chỉ

riêng hệ điều hành Windows, hiện tại đã

có hơn 1 tỉ máy vi tính với hơn 2 tỉ

người sử dụng trên hành tinh này. Qua

mạng, người ta có thể gửi thư, đọc báo,

nhận tài liệu, xem phim, nghe nhạc, mua

bán mọi hàng hóa, giao dịch thương

mại, giao lưu trực tuyến… Internet đã

làm cho thế giới này bé nhỏ đi nhiều.

Một vụ nổ bom ở Iraq, một trận đấu

tranh Cup C1, một ca phẫu thuật thay

mặt ở tít phương trời xa có thể hiển

hiện, đan xen ngay “trong bữa cơm

chiều nhân loại”.

Vậy là các thú vui đọc (tìm hiểu tri

thức ghi trên giấy qua kênh thị giác)

đang bị các thú vui khác lấn lướt và làm

cho mất dần vai trò độc tôn của nó. Nếu

ngày xưa trẻ em chỉ biết Lục Vân Tiên,

Tây Du Ký hay Chiến tranh và hòa

bình… qua sách vở thì bây giờ, phim

truyện, phim hoạt hình, tranh ảnh đã làm

thay việc đó. Trẻ em, mà chẳng cứ trẻ

em, thanh thiếu niên mọi lứa tuổi cũng

chúi đầu, chúi mũi vào xem truyện

tranh, vào mạng lấy thông tin và nhất là

ngồi lì trên máy chơi games. Các

“Games thủ” mê mải với các trò chơi

trực tuyến vô cùng hấp dẫn. Tật ghiền

chơi games giờ đây như một bệnh dịch.

Và hiếm thấy ai đó chong đèn đọc sách

thâu đêm, chúi đầu vào việc “dùi mài

kinh sử” với hết chồng sách này đến tập

sách khác. Nếu có, những người như

vậy dễ bị thiên hạ cho là “lạc hậu”, là

“lập dị”, là “lũ mọt sách hâm đơ giữa

thời hiện đại”.

Đọc: Một nghệ thuật, một khoa học

“Đọc cũng là một nghệ thuật”. Đó là

câu nói của vị lãnh tụ nổi tiếng của giai

cấp vô sản: V. I. Lênin. Điều khá lý thú

là ngày sinh của một trong những nhà

sáng lập chủ nghĩa Mác này lại trùng

đúng ngày Bill Gates tới Việt Nam (22 -

4). Hai con người, hai thời đại, hai tuyên

ngôn, nhưng ý tưởng và quan niệm của

họ về sự tiếp cận tri thức và lĩnh hội các

31

giá trị mà tri thức đem lại là hoàn toàn

giống nhau.

Chữ “nghệ thuật” của Lênin dùng

trong châm ngôn trên có ý nghĩa gì?

Nghệ thuật đọc ở đây chính là biết đọc

sao cho hợp lý, khoa học và tích cực

nhất (về thời gian, dung lượng và nội

dung). Chả có ai trên thế gian này lại có

đủ hơi đủ sức mà đọc cho hết tất cả, dù

chỉ một số lượng sách trong một lĩnh

vực hẹp. Theo thống kê từ Cục Xuất bản

- Bộ Văn hóa - Thông tin, trong năm

2005, các nhà xuất bản ở nước ta đã

công bố hơn 20 ngàn đầu sách với

khoảng 250 triệu bản in. Con số đó chưa

nhiều, nhưng là một kỉ lục so với 10

năm trước đây. Và trước một núi sách,

một biển tri thức như vậy, ta sẽ đọc thế

nào đây? Mỗi ngày một cuốn sách. 360

ngày, vị chi 360 cuốn. Ngay số lượng

này thôi chắc gì chúng ta đã đọc nổi?

Đó cũng chỉ là con số quá “khiêm tốn”

so với 20 ngàn đầu sách một năm.

Muốn biết đọc trước hết phải ham

đọc. Bởi đọc là một sở thích nhưng cũng

là công việc đầy nặng nhọc. Nhiều

người đọc để giải trí, một thú vui. Song,

đọc không phải là một trò chơi nếu ta

muốn phấn đấu thành tài. Chỉ khi chúng

ta coi việc đọc như một say mê tự thân,

ta mới dám vượt khó, mới ham đọc và

mới hiểu hết những tri thức nằm trong

sách vở. Có nhiều tri thức phải qua bao

nhiêu “cửa” ta mới có cơ hội hiểu hết,

“thẩm thấu” và biến thành tri thức của

riêng mình. Đọc, xét cho cùng là một

công việc gian nan, đầy lao lực, phải có

kinh nghiệm và phải được trang bị một

tri thức nền cần có. Vào các thư viện lớn

ở Hà Nội hay các thành phố khác ở

nước ta bây giờ (Thư viện Quốc gia VN,

Thư viện Thông tin KHKT, Thông tin

KHXH, Thư viện Hà Nội, Thư viện TP.

Hồ Chí Minh… ) chúng ta cũng thấy có

một số lượng người đọc không nhỏ.

Nhưng thử làm một cuộc điều tra xã hội

học nhỏ, ta cũng thấy số người đọc vì

ham thích hoặc vì say mê khoa học

không nhiều. Nhìn đi nhìn lại cũng chỉ

một số gương mặt. Trong khi đó, số độc

giả “đọc gạo” (đọc để thi, đọc để hoàn

tất một chứng chỉ, đọc để làm xong một

việc nhất thời nào đó rồi bỏ…) lại chiếm

số đông. Không tạo cho mình một thói

quen máu thịt với việc đọc thì chẳng

chóng thì chầy, ta cũng sẽ mải mê với

những ham thích khác mà bỏ qua việc

đọc. Có chăng, chỉ là một sự “đọc xổi”

mà thôi.

Trong buổi giao lưu với sinh viên

Đại học Bách Khoa Hà Nội 23-4 vừa

rồi, Bill Gates đã khuyên các bạn sinh

viên là “phải biết đầu tư thực sự cho học

vấn của mình. Phải biết học để bắt kịp

thời đại”. Chính ông nói rằng hồi còn

nhỏ, bố mẹ ông đã không tiếc tiền mua

sách và ông đã say sưa đọc quên ăn,

quên ngủ (điều mà ngay cả học trò Mỹ

cùng lứa Bill cũng ngạc nhiên). Bí quyết

mà ông tiết lộ là phải có óc tò mò, ham

tìm tòi, học hỏi. Chính nhà bác học A.

Einstein cũng từng khuyên lớp trẻ là “...

32

phải biết ngạc nhiên từ những điều mà

tưởng chừng không đáng ngạc nhiên”.

Muốn vậy, ta phải bình tĩnh tìm trong

sách vở. Chỉ có sách vở và những câu

chữ nằm trên giấy mới giúp chúng ta thu

nhận kiến thức hệ thống nhất, sâu sắc

nhất để từ đó, chúng ta nâng cao trí

tưởng tượng của mình. Chính óc tưởng

tượng sẽ chắp cánh cho chúng ta có cơ

hội bay cao, bay xa.

Văn hóa đọc đã xuống cấp tới mức

báo động chưa? Có thể chưa đến “đèn

đỏ” đâu, nhưng “đèn vàng” đã cảnh báo

một nguy cơ có thể đến. Đó là việc

chểnh mảng và thiếu nhiệt huyết trong

việc đọc. Thanh niên ta bắt đầu lười đọc

và đọc thiếu nghiêm túc. Ngày 23-4 vừa

rồi cũng là ngày mà UNESCO chọn

là Ngày đọc sách thế giới. Hãy tự tìm và

trau dồi cho mình thói quen đọc đi bạn.

Vào mạng đọc “ảo” và ngồi bàn đọc

sách đều tốt cả. Thời đại thông tin dạy

chúng ta phải biết tận dụng cơ hội và

nắm bắt thời cơ. Vậy công nghệ hiện đại

giúp chúng ta nối dài cánh tay mình.

Chúng sẽ hỗ trợ cho nhau nếu chúng ta

biết kết hợp hài hòa nhu cầu đọc đang

có trong cuộc sống. Cái gì cũng cần có

chừng mực bạn ơi. Thái quá như bất

cập mà!

--------------------------------------------

TS. Phạm Văn Tình

http://nlv.gov.vn

Tạp chí Thư viện

Phương pháp đọc sách hiệu quả

Để hình thành phương pháp đọc sách, bước đầu các bạn nên áp dụng quy

trình sau đây. Dần dần, trên cơ sở đó, các bạn có thể tìm được một phương pháp

phù hợp.

Bước 1: Xác định mục đích

đọc sách

Đây là vấn đề rất quan trọng.

X.I. Povarlin đã nói: "Phương

pháp đọc tuỳ thuộc vào mục đích

và hoàn toàn do mục đích quy

định". Mục đích đọc sách sẽ chi

phối toàn bộ quá trình đọc sách.

Xác định được mục đích đọc sách

sẽ giúp các bạn tránh được đọc

tràn lan, tốn công sức và thời

gian. Mục đích đọc còn giúp các

bạn có cách đọc hợp lý, phù hợp với nhiệm vụ

và thời gian có thể dành cho đọc sách.

Xác định mục đích đọc sách là trả lời câu

hỏi: "Đọc để làm gì?". Từ đó mới trả lời được

câu hỏi: "Đọc sách gì, chỗ nào và đọc như thế

nào?". Mục đích đọc sách còn quyết định cả

phương hướng khai thác vấn đề trong cùng

một cuốn sách. Ví dụ, khi đọc Truyện Kiều

của Nguyễn Du, có bạn yêu thơ thì tìm những

cách diễn đạt các sự vật, hiện tượng bằng thơ

và những câu thơ lục bát hay; có bạn tìm hiểu

cuộc đời nàng Kiều và cốt truyện; có bạn lại

33

qua đó mà hiểu biết đời sống văn

hoá, phong tục, tập quán, lễ nghi

phong kiến; có bạn lại đi tìm sự

phê phán những định kiến và luật

lệ đã áp bức người phụ nữ... Vì

vậy, xác định rõ mục đích đọc

sách là việc làm quan trọng trước

tiên đối với mỗi người chúng ta.

Bước 2: Tìm hiểu địa chỉ

cuốn sách

Bạn đọc hai trang đầu và

trang cuối của cuốn sách để biết:

- Tên cuốn sách.

- Tên tác giả.

- Tên nhà xuất bản.

- Năm xuất bản.

- Lần xuất bản.

Bạn không nên xem thường

thao tác này. Những thông tin trên

đây sẽ giúp bạn rất nhiều.

Bạn vừa đọc xong một quyển

sách hay, bạn gặp một người bạn

thân và trò chuyện huyên thuyên

với người bạn này về quyển sách

đó. Nhưng khi người bạn hỏi tên

quyển sách và tên tác giả để bạn

đó tìm đọc, thì bạn lại không nhớ,

không trả lời được. Bạn có rơi

vào tình trạng này bao giờ chưa?

Nếu có thì chắc chắn là bạn đã bỏ

qua thao tác tưởng chừng vô ích ở

trên rồi đó.

Không chỉ vậy, những thông

tin này còn rất tiện lợi khi bạn đi

mua sách và tìm sách trong thư

viện. Bạn sẽ cung cấp những

thông tin về quyển sách bạn cần tìm cho nhân

viên nhà sách hoặc người thủ thư, và họ sẽ

giúp bạn tìm quyển sách đó một cách dễ dàng.

Đứng trước những kệ sách với không biết cơ

man nào là sách, mà không có được những

thông tin trên, thì làm sao bạn có thể nào tìm

được quyển sách bạn cần. Phải không bạn?

Bước 3: Xem mục lục

Mục lục cuốn sách phản ánh dàn ý chung

và đơn giản của nội dung, đôi khi còn phản

ánh cả dàn ý logic của nó. Bước này giúp bạn

giải đáp được câu hỏi: "Cuốn sách có những

nội dung gì, theo trật tự nào?".

Bước 4: Xem lời giới thiệu, lời tựa, lời

nói đầu

Bạn đọc lời giới thiệu hay lời tựa để biết

cuốn sách đề cập đến vấn đề gì, đối tượng nào

sử dụng cuốn sách có ích hơn cả và phương

pháp đọc có hiệu quả.

Lời nói đầu do tác giả cuốn sách viết. Qua

lời nói đầu, bạn dễ dàng hiểu được ý đồ của

tác giả, hình dung được một cách khái quát

vấn đề cơ bản được đề cập và tác dụng; mục

đích của cuốn sách mà tác giả mong muốn;

biết vấn đề quan trọng nhất cuốn sách sẽ trình

bày. Đôi khi, qua lời mở đầu, bạn còn thu

lượm được cả lời khuyên của tác giả nên tìm

hiểu và nghiên cứu cuốn sách như thế nào.

Bước 5: Xem lời kết luận và tóm tắt ở

cuối sách

Mục đích của việc xem lời kết luận và tóm

tắt của cuốn sách là để thấy rõ nội dung cô

đọng nhất, những kết luận chính và sự khẳng

định của tác giả đối với những vấn đề đã trình

bày. Đồng thời, qua lời kết luận và tóm tắt,

bạn còn thấy vấn đề chưa được giải quyết đầy

34

đủ, phương hướng phát triển tiếp

tục của chúng.

Theo nguyên tắc, tác giả phải

viết lời kết luận và tóm tắt ở cuối

sách. Nhưng hiện nay không hiểu

sao một số tác giả lại bỏ qua công

việc này.

Bước 6: Đọc một vài đoạn

Sau khi đã có được thông tin

về nội dung và mục đích cuốn

sách, bạn sẽ trực tiếp tìm hiểu vào

nội dung bằng cách đọc qua một

số đoạn, phát hiện những đoạn lý

thú, có giá trị. Nhờ đọc qua một

vài đoạn như vậy, những nhận

định về nội dung cuốn sách sẽ dần

được chính xác hoá, tạo điều kiện

cho bước đọc sau.

Bước 7: Đọc thực sự (hay

đọc đi sâu)

Để lĩnh hội được những tri

thức cần thiết, đạt được mục đích

đọc sách, bạn cần phải đi sâu

nghiên cứu cuốn sách. Công việc

này đòi hỏi bạn phải có kĩ thuật

đọc. Kỹ thuật đọc là năng lực

chiếm lĩnh tri thức và trình độ kỹ

năng đọc của bạn. Kỹ thuật đọc

phụ thuộc vào mục đích đọc, thể

hiện ra bằng cách đọc. Sau đây là

một số cách đọc, bạn có thể tham

khảo và lựa chọn theo mục đích

đọc của bản thân.

Đọc lướt qua: Nhằm khái

quát những khái niệm ban đầu và

nội dung của nó trong cuốn sách.

Với những bạn có năng khiếu, chỉ bằng cách

đọc lướt đã nắm được điều cốt yếu nhất như ý

chính, sự việc chính... Khi đọc lướt, có thể bỏ

qua một số trang, đoạn nào đó, hoặc dừng lại ở

một số trang, đoạn nào đó. Cách đọc này sử

dụng khi đọc để tìm hiểu một vấn đề nào đó đã

được chuẩn bị, cần làm rõ thêm, khẳng định

thêm; hoặc tìm những cách diễn đạt khác nhau

cho một vấn đề nhất định.

Đọc có trọng điểm (hay đọc từng phần):

Là cách đọc từng đoạn, từng phần đã được lựa

chọn từ trước nhằm tập trung sức lực và thời

gian cho những nội dung cần thiết, cho một

công việc đã được chuẩn bị.

Đọc toàn bộ nhưng không nghiền ngẫm

kỹ: Cách đọc này nhằm khái quát toàn bộ

cuốn sách chứ không đi sâu vào những nội

dung cụ thể. Khi đọc không bỏ qua trang nào

cũng không dừng lại suy ngẫm ở nội dung nào

mà chỉ nắm xem, điều đó đã được bàn tới, và

bàn ở mức độ nào. Với các cuốn sách ta chưa

biết xu hướng, tư tưởng, giá trị... cũng có thể

đọc theo cách này.

Đọc nghiền ngẫm nội dung cuốn sách:

Đây là cách đọc quan trọng nhất, cần thiết nhất

trong tự học để lĩnh hội đầy đủ nội dung cuốn

sách. Từng nội dung, từng vấn đề được xem xét

tìm hiểu cặn kẽ, có đối chiếu với kiến thức,

kinh nghiệm và những cuốn sách khác về

những vấn đề đã được đề cập trong dó. Những

nội dung tư tưởng của cuốn sách được người

đọc đánh giá, phê phán và hiểu đầy đủ, sâu sắc.

Đọc thụ động: Cũng với cách đọc toàn bộ

hay đọc lướt, nhưng người đọc hoàn toàn theo

sự dẫn dắt của tác giả, chấp nhận hoàn toàn,

35

lấy đó làm những tín điều; nhìn

nhận và xem xét vấn đề bằng con

mắt của tác giả.

Đọc chủ động: Là cách đọc

mà khi xem xét những tư tưởng

cuốn sách đề cập, người đọc luôn

đối chiếu, đánh giá nó. Mọi sự

chấp nhận hay phản đối đều được

người đọc dựa trên cơ sở sự đánh

giá, đối chiếu với kiến thức, kinh

nghiệm; được nhận thức theo thế

giới quan, tình cảm của mình. Từ

những nhận thức đó mà rút ra

những kết luận cần thiết cho bản

thân người đọc.

Đọc nông: Chỉ khai thác nội

dung, tư tưởng cuốn sách ở trình

độ chấp nhận hoặc có phê phán

chung chung mà chưa thể hiện

được sự nghiền ngẫm cuốn sách

một cách thấu đáo. Khi đọc những

cuốn sách giải trí thì cách đọc này

là phù hợp, đỡ tốn công sức.

Đọc sâu: Là cách đọc đòi hỏi

phải nghiền ngẫm sâu sắc nội

dung cuốn sách để hiểu cặn kẽ,

lĩnh hội có phê phán những tư

tưởng mà cuốn sách đề cập. Đây

cũng là cách đọc quan trọng được

sử dụng trong tự học.

Mỗi cách đọc sách trên đây

có thể đáp ứng cho những mục

đích đọc và loại sách khác nhau.

Với các loại sách khoa học và kỹ

thuật, đọc với mục đích học tập,

nghiên cứu phải đọc một cách chủ

động, nghiền ngẫm sâu sắc, đi sâu vào nội

dung từng vấn đề trong sách. Như vậy, càng

thấy rõ, bạn cần có mục đích đọc sách rõ ràng

trước khi bắt tay vào đọc.

Đọc sách khoa học nhằm mục đích học

tập, nghiên cứu, bạn không chỉ đọc một lần,

mà có khi phải đọc nhiều lần mới đạt được

mục đích đã đề ra. Vì vậy, người ta còn chia

việc đọc ra thành đọc lần đầu và đọc đi sâu.

Đọc lần đầu chỉ giúp bạn có những cơ sở

định hướng cho các lần đọc đi sâu đạt kết quả.

Chính từ kết quả đọc lần đầu, bạn có thể thấy

được nội dung quan trọng và cần thiết với

mình, lần đọc sau bạn chỉ cần chú tâm vào đó.

Mỗi lần như vậy lại khám phá sâu thêm nội

dung cuốn sách, xác định điều cần tìm hiểu

cho lần đọc đi sâu sau, thu hẹp dần phạm vi

đọc. Cứ như vậy cho tới khi bạn thấu hiểu

cuốn sách, hoàn thành mục đích đọc thì việc

đọc đó mới dừng lại. V.I. Lênin đã khuyên

chúng ta: "Sau lần đọc đầu tiên phải ghi lại

những chỗ chưa hiểu hoặc chưa rõ ràng để trở

lại đọc lần thứ hai, lần thứ ba, thứ tư...".

Ngoài ra, bạn cần phải:

Tích cực tư duy khi đọc:

Đọc sách mà không tư duy tích cực thì chỉ

làm phí tổn thời gian vô ích. Tích cực tư duy

khi đọc là luôn hình dung những ý tưởng trong

sách thành những biểu tượng, hình ảnh trong

đầu; đối chiếu, so sánh chúng với nhau và với

những hiểu biết đã có. Từ đó mà phát hiện được

cái chủ yếu, cái không chủ yếu; cái bản chất và

không bản chất, rút ra được kết luận cho bản

thân mình. Trên cơ sở đó, bạn sẽ có cái nhìn

mới, cái nhìn toàn thể dưới góc độ mới và chất

lượng mới.

36

Đọc có tư duy tích cực là qua

đó phải rút ra được điều gì từ nội

dung cuốn sách, bổ sung hiểu biết

gì, kinh nghiệm gì cho bản thân.

Cần tránh lối đọc một chiều, lười

suy nghĩ, lười ghi chép; đọc thụ

động, chấp nhận tất cả, học thuộc

máy móc.

Nếu bạn luôn tích cực tư duy

khi đọc, bạn sẽ cảm thấy bạn thực

sự "lớn lên" qua mỗi trang sách.

Tập trung chú ý cao độ khi

đọc sách:

Tập trung chú ý là nỗ lực, cố

gắng định hướng toàn bộ tâm trí một

cách liên tục vào việc đọc nhằm suy

nghĩ thấu đáo, tư duy tích cực và ghi

nhớ nhanh những điều rút ra khi

đọc. Đây là việc khó, đòi hỏi ở bạn

một sự say mê, có nghị lực và mục

đích thật rõ ràng.

Bạn đừng suy nghĩ tản mạn ra

khỏi nội dung cuốn sách; đừng để

ý tới những chi tiết vụn vặt như

lối in ấn, câu chữ... Cố gắng

không để những công việc khác,

những tác động bên ngoài làm

xao nhãng quá trình tư duy trong

khi đọc. Khi gặp vấn đề khó hiểu

thì đừng nản. Hãy cố gắng suy

nghĩ hoặc ghi lại để tìm hiểu sau.

Làm được như vậy thì việc

đọc mới có hiệu quả.

Rèn luyện để có kĩ thuật đọc

hợp lý:

Kỹ thuật đọc sách bao gồm từ khâu tổ

chức, xác định phương pháp đọc và các thao

tác đọc. Khâu tổ chức đọc sách trước hết là sự

bố trí, sắp xếp và bảo đảm các điều kiện thuận

lợi cho việc đọc có kết quả.

- Bạn nên cố gắng chọn nơi đọc sách thích

hợp để có thể tập trung tư tưởng cao và liên tục.

- Tránh những nơi ồn ào, ánh sáng luôn

thay đổi hoặc quá tối tăm.

- Nơi đọc sách cũng cần thoáng mát, sạch

sẽ và gọn gàng.

- Không nên đọc sách trong tư thế nằm, dễ

ảnh hưởng đến trí nhớ. Tốt nhất là đọc tại bàn

viết, ngồi thoải mái, để sách vừa tầm mắt.

- Bút, vở ghi chép và các dụng cụ cần thiết

khác để bên cạnh, sao cho khi cần có thể lấy

được ngay.

Khi đọc, bạn cần lưu ý một số điểm sau:

- Đọc bằng mắt và óc chứ không đọc

bằng miệng.

- Tránh đọc nhảy trở lại quá nhiều.

- Chuyển động mắt theo chiều thẳng

đứng khi đọc.

- Đọc với tốc độ biến đổi: Đoạn nào quan

trọng thì đọc chậm, đọc kĩ; đoạn nào không

quan trọng thì đọc nhanh, đọc lướt.

- Cố gắng hiểu ý nghĩa của cả đoạn văn,

đừng để ý đến từ, đến câu.

- Tập đọc nhanh, nắm và thâu tóm nhanh

cái chủ yếu, cái cơ bản của vấn đề trình bày

trong sách.

Bạn nên rèn luyện thường xuyên, nâng dần

tới tốc độ đọc hợp lý. V.I. Lenin đọc sách như

giở sách mà vẫn nắm đầy đủ và sâu sắc nội

dung cuốn sách. Bạn cần cố gắng từng bước để

37

có thể đưa mắt trên trang sách và

chụp ngay được cái hồn của cả

một đoạn.

Cần tập phán đoán khi đọc.

Nếu có mục đích đọc để giải

quyết hay khẳng định điều gì đó

thì chỉ cần lướt mắt tìm tới chỗ

viết về cái đó.

Tuy nhiên, cần hiểu là, đọc

nhanh không phải là đọc vội

vàng, ngốn ngấu sách. Đọc như

vậy chỉ có hại. Đọc nhanh là tóm

lấy thật nhanh, thật đúng và đủ

nội dung, chứ không phải đưa mắt

nhanh trên những câu chữ.

Để rèn luyện tốc độ đọc, bạn

lấy một cuốn sách, chọn một

trang, hay một phần trọn vẹn rồi

đọc thật nhanh một lượt. Vừa đọc,

vừa cố tóm lấy nội dung của nó.

Sau đó, suy nghĩ xem, nội dung

của nó như thế nào. Làm lại lần

nữa nhằm xác định xem nội dung

vừa tóm được ở lần đọc trước đã

đầy đủ chưa, chính xác chưa. Lần

sau, hãy cố gắng nâng cao tốc độ

đọc hơn lần trước. Đọc vài ba

lượt như vậy cho tới khi khẳng định nắm được

đầy đủ và đúng nội dung của phần đã đọc.

Bằng cách đó, bạn vừa nâng dần được tốc

độ đọc, vừa kiểm soát được chất lượng đọc

tương ứng với tốc độ đó. Khi đã có tốc độ đọc

vừa ý, bạn cần thường xuyên rèn luyện,

thường xuyên đọc sách để kĩ năng đã rèn luyện

được không bị mai một đi.

Ghi chép một cách khoa học những điều

đã đọc:

Đọc sách có hiệu quả thể hiện ở kết quả

ghi chép. Đọc sách không thể thiếu ghi chép.

Ghi chép trong khi đọc sách sẽ động viên

được sự chú ý, giảm mệt mỏi.

Ghi chép còn giúp các bạn kiểm tra mức

độ lĩnh hội tài liệu, tạo cơ sở để ghi nhớ những

kiến thức đã tiếp thu.

V.I. Lênin có trí nhớ tuyệt vời, nhưng

người luôn ghi chép đầy đủ những điều đã đọc,

đã nghĩ.

D.I. Mendeleev nói: "Ý nghĩ không được

ghi chép lại chỉ là một kho báu bị giấu biệt".

http://www.kynangcanban.blogspot.com

Trang điện tử Kỹ năng căn bản

10 lợi ích không ngờ của việc đọc sách

Lần cuối cùng bạn đọc một cuốn sách hoặc tạp chí là khi nào? Có phải thói

quen đọc hằng ngày của bạn đều xoay quanh những thông tin cập nhật từ

Facebook, hay thậm chí chỉ là bảng hướng dẫn sử dụng trên các gói mì tôm? Nếu

như bạn là một trong vô số người không có thói quen đọc sách hằng ngày, có

nghĩa là bạn đã bỏ qua rất nhiều lợi ích của việc đọc sách. Dưới đây chỉ là 10 lợi

ích trong số đó.

38

1. Kích thích tinh thần

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, đọc

sách giúp kích thích tinh thần. Sự kích

thích tinh thần giúp làm chậm lại tiến độ

(hoặc thậm chí có thể ngăn chặn) căn

bệnh Alzheimer và mất trí nhớ, giữ cho

bộ não của bạn hoạt động và tham gia

ngăn không cho bị mất năng lượng.

Giống như bất kỳ các cơ quan khác

trong cơ thể, não đòi hỏi phải được tập

thể dục để luôn mạnh khoẻ.

2. Giảm căng thẳng

Bất kể bạn gặp bao nhiêu căng

thẳng trong công việc, các mối quan hệ

cá nhân, hay vô vàn các vấn đề khác

phải đối mặt trong cuộc sống hàng ngày,

tất cả sẽ biến mất khi bạn tập trung vào

một câu chuyện thú vị. Một cuốn sách

hay có thể đưa bạn tới một thế giới

khác, một bài báo hấp dẫn sẽ giúp ổn

định bạn trong thời điểm hiện tại, khiến

tình trạng căng thẳng dần dần tan biến

và cho phép bạn thư giãn.

3. Kiến thức

Tất cả những gì bạn đọc sẽ lấp đầy

tâm trí bạn với những thông tin mới mẻ,

thú vị. Bạn không thể biết được lúc nào

đó bạn sẽ cần đến những mảng kiến

thức này. Càng hiểu biết, bạn càng được

trang bị tốt để vượt qua bất cứ thử thách

nào trong cuộc sống.

Đã bao giờ bạn rơi vào hoàn cảnh bi

đát, cùng cực chưa? Hãy nhớ rằng bạn

có thể mất tất cả - công việc, tài sản, tiền

bạc, thậm chí cả sức khỏe - nhưng tri

thức thì không bao giờ bạn đánh mất.

4. Mở rộng vốn từ

Lợi ích này đi cùng lợi ích thứ 3:

Bạn càng đọc nhiều, bạn càng có được

thêm nhiều từ vựng, chúng sẽ trở thành

vốn từ hàng ngày của bạn. Nói lưu loát

và thu hút là lợi thế trong bất cứ ngành

nghề nào. Việc đọc hỗ trợ nhiều cho sự

nghiệp của bạn. Những người có khả

năng đọc tốt, nói tốt và hiểu biết rộng có

xu hướng thăng chức nhanh hơn (và

thường xuyên hơn) những người có vốn

từ hạn hẹp và ít hiểu biết về văn học,

khoa học hay các sự kiện trên thế giới.

Đọc sách cũng giúp ích nhiều cho

việc học ngôn ngữ mới. Khi một người

nói ngôn ngữ không phải là tiếng mẹ đẻ

được tiếp xúc với những từ được dùng

trong từng ngữ cảnh, khả năng nói cũng

như viết của người đó sẽ thông thạo hơn.

5. Cải thiện trí nhớ

Khi bạn đọc sách, bạn phải ghi nhớ

các nhân vật, thông tin về họ, hoài bão,

lịch sử, sắc tháy hay các tình tiết hình

thành nên lối sống qua mỗi câu chuyện.

Có thể là hơi nhiều nhưng não là một

Sách giúp bạn tập trung tối đa

39

thứ tuyệt vời, chúng có thể nhớ tất cả

những điều này dễ dàng. Rất kỳ diệu,

mỗi ký ức mới sẽ khiến não tạo ra nếp

nhăn não mới và củng cố nếp nhăn cũ,

hỗ trợ việc nhớ lại và cân bằng cảm xúc.

Thật thú vị phải không?

6. Khả năng phân tích của tư duy

mạnh mẽ hơn

Bạn đã từng đọc một tiểu thuyết kỳ

bí và tự giải quyết được bí ẩn trước khi

đọc xong chưa? Nếu có, bạn đã có thể áp

dụng tư duy phê bình và phân tích vào

công việc bằng cách ghi lại tất cả những

chi tiết được cung cấp và xâu chuỗi

chúng giống như “truyện trinh thám”.

Khả năng phân tích các chi tiết cũng

sẽ có ích khi nhận xét về tình tiết truyện,

đánh giá xem phần đó được viết tốt hay

chưa, tiến triển của nhân vật có hợp lý

không, cốt truyện có mạch lạc không.

Nếu bạn thảo luận về một cuốn sách

với người khác, bạn cũng có thể nêu rõ

ràng ý kiến của mình, vì bạn đã dành

thời gian thực sự để xem xét tất cả các

khía cạnh liên quan.

7. Tăng khả năng tập trung, chú ý

Trong thời đại phát cuồng vì

internet, sự tập trung của chúng ta bị

phân tán ra nhiều hướng cùng lúc khi

chúng ta xử lí nhiều việc hàng ngày.

Chỉ trong 5 phút, một người trung

bình sẽ chia thời gian của họ giữa làm

việc, kiểm tra e-mail, chat, để mắt đến

facebook, theo dõi điện thoại và trò

chuyện với đồng nghiệp. Những hành vi

này làm tăng mức độ stress và giảm

năng suất làm việc.

Khi bạn đọc sách, tất cả sự chú ý

được tập trung vào câu chuyện, phần

còn lại của thế giới cứ thế trôi đi, và bạn

có thể hòa mình vào từng chi tiết bạn

đang cảm thụ.

Cố gắng đọc 15 đến 20 phút trước

khi làm việc (ví dụ như buổi sáng trên

phương tiện công cộng khi đi làm), và

bạn sẽ bất ngờ về khả năng tập trung khi

bắt tay vào công việc.

8. Kỹ năng viết tốt hơn

Lợi ích này đi cùng với lợi ích mở

rộng vốn từ vựng: việc quan sát nhịp

điệu, trạng thái, cách viết của tác giả sẽ

ảnh hưởng tới lối viết của bạn. Cũng

giống như cách các nhạc sĩ ảnh hưởng

lần nhau, các họa sĩ dùng những kỹ

thuật do chính các bậc thầy đi trước tạo

ra, các nhà văn cũng học cách viết khi

đọc tác phẩm của người khác.

9. Sự thanh tịnh trong tâm hồn

Ngoài việc thư giãn với một cuốn sách

hay, đề tài mà bạn đọc có thể mang lại sự

bình yên, thanh tịnh trong tâm hồn bạn.

Đọc một tác phẩm về mặt tâm linh

có thể làm giảm bớt huyết áp và mang

lại cảm giác êm đềm, trong khi đọc cuốn

sách về kỹ năng rèn luyện bản thân sẽ

giúp ích cho những người bị rối loạn

cảm xúc và bệnh tâm thần nhẹ.

10. Giải trí miễn phí

Rất nhiều người thích mua sách để

được chú thích và đánh dấu mép trang,

tham khảo sau này. Tuy nhiên những

40

cuốn sách hay thường khá đắt. Để giải

trí với ngân sách thấp, bạn có thể đến

các thư viện địa phương.

Bạn cũng có thể tìm hiểu về các thư

viện sách điện tử uy tín

Mỗi người trên thế giới đều có riêng

một thể loại sách yêu thích. Dù bạn

thích văn học cổ điển, thơ ca, tạp chí

thời trang, tiểu sử, tôn giáo, sách dành

cho thanh niên, cẩm nang tự rèn luyện,

văn học đường phố hay tiểu thuyết tình

cảm, luôn có thứ gì đó kích thích được

sự tò mò và trí tưởng tượng của bạn.

Hãy chọn một quyển sách và bổ

sung năng lượng cho tâm hồn bạn nhé !

http:www.waka.vn

Theo Waka

*Một cuốn sách tốt mở ra thì gợi niềm hy vọng, khép lại thì đem lại điều hữu ích (M.An-cốt)

* Đọc sách không những để nâng cao trí thức mà còn nâng cao nhân cách (Dr.Gúerin)

41

PHẦN 2.

THỰC TRẠNG VĂN HÓA ĐỌC Ở VIỆT NAM

HIỆN NAY

* Không có cách giải trí nào rẻ hơn đọc sách, cũng không có sự thú vị nào bền lâu hơn đọc sách (M.Mông-tê-guy).

42

43

Luận bàn về văn hóa đọc

Những hoạt động tôn vinh văn hóa đọc, những ngày hội sách được tổ chức

mới đây là dấu hiệu tích cực, thiết thực nhằm góp phần khắc phục tình trạng

người Việt Nam ít đọc sách. Tuy nhiên, một điều cần lưu ý là thống kê khả quan

từ lượng sách đã mua chỉ phản ánh số lượng, chưa phản ánh chất lượng, hiệu

quả của việc đọc sách như thế nào.

Thống kê số đầu sách đã xuất bản,

số lượng sách được phát hành, tình trạng

tồn tại của sách trong xã hội,... cho thấy

người Việt Nam ít mua sách mới, ít đến

thư viện, ít có thói quen đọc sách nơi

công cộng,... là điều khó có thể bác bỏ.

Có nhiều nguyên nhân lý giải vấn đề

này, như: giá sách quá cao; ngành xuất

bản chưa thích nghi với sự thay đổi từ

bao cấp sang hạch toán kinh doanh; sự

phát triển của hệ thống thư viện một

thời lại làm nhiều người quan niệm sách

là sở hữu tập thể ít nghĩ đến việc sở hữu

tủ sách, xây dựng thư viện cá nhân (có

lẽ vì thế, sự có mặt của các cửa hiệu cho

thuê, mua bán sách cũ trở thành một nét

đặc trưng trong sự tồn tại của sách ở

Việt Nam); rồi công nghệ kỹ thuật phát

triển khiến nhiều người suy giảm thói

quen mua sách, đọc sách...

Với sự phát triển của internet,

truyền hình kỹ thuật số, sách điện tử,

con người có nhiều lựa chọn trong việc

tiếp nhận tri thức, khác với quá khứ -

sách là nguồn cung cấp tri thức chủ yếu.

Có thể coi đó là đặc điểm chung của thế

giới hiện đại, mà hệ lụy từng làm một

nhà văn hóa lớn như U.Ê-cô ở I-ta-li-a

phải lên tiếng. Tại Nhật Bản, doanh số

sách in vẫn tăng trong nhiều năm qua

nhưng ngành xuất bản của nước này

cũng khẳng định sẽ khó có thể duy trì

trong tương lai. Bên cạnh đó, internet

còn tạo điều kiện cho nạn ăn cắp bản

quyền hoành hành, một số người sao

chép từ tài liệu, sách giấy đăng tải trái

phép lên các diễn đàn, trang thông tin

điện tử (dường như họ không coi việc

đó gây hại cho tác giả, đơn vị xuất bản,

thậm chí có người ngây thơ tin rằng

hành động của họ là đóng góp cho việc

truyền bá trí thức của nhân loại!). Sau

cùng là tình trạng sách lậu, sách giả bày

bán tràn lan,... trong khi việc xử lý lại

thiếu tính răn đe. Ở Việt Nam, gần đây

nhất là trường hợp Công ty Trí Việt

(First News) thua kiện cơ sở gia công

sau in Huy Thi. Lý do: Trí Việt không bị

thiệt hại vì số sách lậu đó chưa kịp lưu

hành! Trường hợp của Trí Việt là còn

may mắn, nếu 10 nghìn bản sách đó

tuồn ra thị trường trót lọt thì thiệt hại

của Trí Việt còn lớn hơn nhiều. Ðiều

tương tự cũng xảy ra với các nhà xuất

bản, công ty khác. Ðáng lưu ý là ngay

sách giáo trình, chuyên ngành kén người

44

đọc cũng bị làm giả với giá bán đôi khi

lại cao hơn giá bìa...

Văn hóa đọc không tỷ lệ thuận với

sự phát triển của ngành xuất bản và chất

lượng sự đọc cũng không cùng chung tỷ

lệ. Bằng chứng là các tập đoàn xuất bản

ở các nước phương Tây vẫn kiếm lời

ngay cả khi văn hóa đọc nước họ có

hiện tượng đi xuống. Trong danh sách

100 cuốn sách bán chạy nhất mọi thời

đại do nhiều tờ báo thống kê, các sách ra

đời cuối thế kỷ 20, đầu thế kỷ 21 chiếm

phần lớn, dù chất lượng một số cuốn

được xem là "có vấn đề". Có cuốn bị coi

là dâm thư và dung tục, như 50 sắc thái

lại liên tục đứng đầu bảng xếp hạng sách

bán chạy tại các thị trường Mỹ, Anh, Ô-

xtrây-li-a. Một số nhà phê bình ở các

nước này lập ra một danh sách tiểu

thuyết không nên đọc, trong đó phần lớn

là kiệt tác của nhân loại, vì theo họ: đọc

các tác phẩm này quá tốn thời gian,

công sức! Sách khoa học, nghiên cứu

chuyên sâu cũng chung số phận, một số

nhà nghiên cứu ở phương Tây ngạc

nhiên khi thấy nhiều người dân nước họ

còn thiếu kiến thức sơ đẳng về lịch sử,

văn hóa, khoa học kỹ thuật, nhưng lại

rất quan tâm tới người ngoài hành tinh,

nền văn minh Atlantic, phi thuyền, đĩa

bay (theo: C. Sa-gan trong cuốn Thế

giới bị quỷ ám: Khoa học như ngọn nến

trong đêm, Nxb. Thế giới, H. 2014). Tại

một số nước ở châu Á, không ít cuốn

được tiêu thụ là sách ngôn tình, đam mỹ

(truyện tình yêu đồng giới nam). Ở

Trung Quốc, một dạo nổi lên khuynh

hướng sáng tác được gọi là "văn học lưu

manh", với nhân vật chính là kẻ phản

trắc, vô đạo đức thường nhờ có may

mắn mà trở thành bá chủ võ lâm (!)...

Liệu có thể coi người bỏ tiền mua các

cuốn sách có nội dung như vậy là có văn

hóa đọc, khi chính các cuốn sách đó có

thể có hại cho họ? Hiện nay nhiều công

ty, nhà xuất bản, báo chí than phiền rằng

người Việt Nam ít mua sách, nhưng

nhìn vào nhan đề các cuốn sách đã phát

hành, như: Buồn làm sao buông, Người

yêu cũ có người yêu mới,... có nên trách

cứ người đọc không mua? Ðáng tiếc

trong thực tế, vẫn có một bộ phận người

đọc dễ dãi, tạo điều kiện cho những

cuốn sách như vậy có cơ hội xuất hiện

tại một số trang bán sách trực tuyến với

lời quảng bá sách bán chạy nhất. Do đó,

thay vì đánh giá từ số lượng sách đã bán

được, một số nhà nghiên cứu, nhà báo

đề xuất nên đánh giá từ số lượng tiêu

thụ những sách kén người đọc, vì điều

này mới phản ánh văn hóa đọc thật sự

của người Việt Nam. Chẳng hạn, danh

sách đầu sách bán chạy của Công ty Nhã

Nam xuất hiện hai cái tên Hoàng tử bé,

Cuộc đời của Pi cho thấy chất lượng độc

giả của Việt Nam cũng ít sự khác biệt so

với độc giả tại nhiều quốc gia trên thế

giới. Alpha Book cũng có số lượng sách

tiêu thụ ở mức trung bình khá với sách

khoa học, tri thức phổ cập. Tuy không

thể so sánh với sách bán chạy khác

nhưng có thể coi đó là một tiêu chí đánh

45

giá chất lượng một bộ phận người đọc.

Dẫu vậy, văn hóa đọc hoàn toàn có thể

thay đổi nếu người đọc sách không rút

ra được những bài học thiết thực từ sách

vở. Nếu người đọc chỉ tìm đến các cuốn

sách dạy làm giàu, hoặc đọc sách giải trí

nhảm nhí điều gì sẽ làm giàu trí tuệ,

nuôi dưỡng tâm hồn con người?

Có lẽ bộ phận gắn bó với việc đọc

sách, biết lợi ích của sách chính là cán

bộ nghiên cứu giảng dạy, sinh viên ở

các trường đại học. Nhưng, nếu cứ nhìn

vào thực trạng thì cần suy nghĩ lại về

luận điểm trên. Thống kê của Bộ Giáo

dục và Ðào tạo cho thấy, nước ta hiện

có khoảng 1,5 triệu sinh viên đại học,

724 nghìn sinh viên cao đẳng; 87 nghìn

giảng viên cao đẳng, đại học (trong đó

có khoảng bốn mươi nghìn thạc sĩ, gần

mười nghìn tiến sĩ; chưa kể những

người có học vị cao đang công tác trong

các cơ quan, viện nghiên cứu, tổ chức

trong và ngoài nước, học viên, sinh

viên, cán bộ giảng dạy ở các trường an

ninh, quốc phòng). Về nguyên tắc có thể

xem đây là "lớp người đọc tinh hoa".

Theo tiến trình đào tạo, mỗi sinh viên

phải trải qua khoảng 40 môn học, vì thế

ít nhất mỗi người cần đọc 40 cuốn sách

(trung bình mỗi sinh viên cần đọc mười

cuốn sách một năm); trong các ngành

khoa học xã hội và nhân văn, con số này

có thể gấp nhiều lần; chưa kể, nếu sinh

viên tham gia các hoạt động nghiên cứu

khoa học tại trường, số sách cần đọc còn

cao nữa. Tuy nhiên, con số này xem ra

khá ít ỏi nếu so với hàng trăm "tài liệu

tham khảo" liệt kê ở nhiều luận văn,

luận án. Ðáng nể hơn, có khi một phần

ba trong số "tài liệu tham khảo" là đầu

sách bằng tiếng nước ngoài chưa được

dịch tại Việt Nam. Thí dụ, Thư viện

Quốc gia Hà Nội hiện còn lưu luận án

Tiến sĩ Văn học mà danh mục tài liệu

tham khảo là 302 đầu sách báo, tạp chí,

bài viết, trong đó có 90 tài liệu tiếng

Anh được nghiên cứu sinh tham khảo

trực tiếp. Mọi so sánh đều có thể khập

khiễng, nhưng con số này quả là rất lớn

ngay cả với luận án tiến sĩ ngành khoa

học xã hội nổi tiếng của nước ngoài;

như cuốn Nước Việt Nam đối diện với

Pháp và Trung Hoa vốn là luận án tiến

sĩ của Y-ô-si-ha-ru Su-bôi (Yoshiharu

Tsuboi) chỉ có khoảng 150 tài liệu tham

khảo. Không rõ nghiên cứu sinh sử dụng

302 tài liệu tham khảo như thế nào trong

200 trang luận án, vì rất nhiều trong số

đó chỉ có tên trong danh mục nhưng

không được trích dẫn, nếu những gì

tham khảo đã "ngấu" vào tác giả thì chí

ít tinh thần của chúng cũng thể hiện

trong công trình, nhưng đọc kỹ vẫn

không thấy dấu vết? Một số luận văn,

luận án khác còn cho thấy học viên,

nghiên cứu sinh có khả năng đọc tài liệu

bằng ba, bốn thứ tiếng nước ngoài (!).

Ðáng quan tâm hơn là một số nghiên

cứu có tính chất cá nhân của một số tác

giả Việt Nam, dù chỉ là tiểu luận hoặc

bài báo cũng ghi chú, danh mục tài liệu

tham khảo dày đặc. Có người coi đó là

46

biểu hiện của thao tác nghiên cứu cẩn

trọng, nhưng so sánh nội dung của bài

viết với mục tài liệu tham khảo, lại thấy

có tài liệu không liên quan cũng được

liệt kê, phải chăng tác giả có ý định

quảng bá về sự đa dạng, phong phú của

nguồn tri thức? Một nghịch lý khác là

phần đông các nhà khoa bảng ở Việt

Nam không công bố công trình trên tạp

chí nước ngoài; trong số ít ỏi công trình

được in, lại có công trình khốn đốn vì...

đạo văn, đạo ý tưởng. Phải chăng, việc

đọc nhiều tài liệu tham khảo lại không

có tác dụng?

Nâng cao văn hóa đọc thông qua

hoạt động tôn vinh văn hóa đọc hay tổ

chức những ngày hội sách là công việc

đáng khích lệ. Song quan trọng hơn là

cần khích lệ người đọc tìm ra ý nghĩa

của việc đọc sách, tìm ra tác dụng của

sách đối với cuộc sống của mỗi người.

Ðó không phải là nhận xét đại khái

chung chung như đọc sách giúp chúng

ta sống tốt hơn, suy nghĩ đẹp hơn, tăng

sự hiểu biết, vốn sống, vì đó là điều mà

nhiều lĩnh vực khác trong xã hội cũng

giúp làm được. Cũng không phải những

ai đọc nhiều, đọc rộng sẽ là người hiểu

biết, suy nghĩ chín chắn. Ðọc, suy ngẫm

tìm ý nghĩa tích cực, lành mạnh từ mỗi

cuốn sách đã đọc sẽ có ý nghĩa hơn

nhiều. Văn hóa đọc thường được biểu

hiện từ những việc làm giản dị, mà

trước hết là qua việc lựa chọn một cuốn

sách để đọc, là phản ứng với các cuốn

sách có sai sót nội dung hay phản cảm,

có thể tác động tới nhận thức chung, làm

tha hóa con người. Bởi vậy, điều quan

trọng là cần tìm thấy lợi ích thật sự của

mỗi cuốn sách, từ đó sẽ có văn hóa đọc;

và văn hóa đọc chỉ thật sự phát triển khi

người đọc tìm thấy lợi ích của sách vở

cho đời sống của họ nói riêng, cho xã

hội nói chung.

Việt Quang

http://www.nhandan.com.vn

Báo Nhân dân

Nhân “Ngày đọc sách” - bàn về Văn hóa đọc

Khi đọc cuốn “Tự học: Một nhu cầu của thời đại”, càng nhận thấy những

điều mà học giả Nguyễn Hiến Lê viết từ năm 1954 đến nay không hề cũ chút nào.

Nhưng trong tình trạng văn hóa đọc đang kêu cứu như ở ta hiện nay thì phát

động phong trào đọc sách một cách căn cơ, bài bản là cấp bách hơn bao giờ hết.

Văn hóa nghe nhìn lấn át văn

hóa đọc?

Cuối năm 2012, nhiều người mừng

vì trong Hội chợ sách Quốc tế tổ chức

tại Hà Nội có 30 triệu ấn phẩm. Đó là

điểm mừng cho ngành xuất bản nước

nhà, nhưng sách nhiều mà văn hóa đọc

lại không cao như mong đợi. Sau đó, hội

thảo về “Văn hóa đọc và Ngày đọc

sách” tiếp tục hâm nóng câu chuyện

47

xuống cấp của văn hóa đọc. Tại hội

thảo, PGS.TS Phan Trọng Thưởng, Phó

chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn

học - nghệ thuật Trung ương cho rằng:

“Không phải tất cả công chúng đều có

thái độ thờ ơ, quay lưng lại với sách,

xem nhẹ việc đọc. Nhưng hiện tượng ít

đọc, ngại đọc, thậm chí không đọc thì

rất dễ nhận thấy. Hiện tượng đó có

người gọi là sự xuống cấp của văn hóa

đọc, có người gọi là sự lép vế của văn

hóa đọc so với văn hóa nghe - nhìn”.

Chưa kể thị trường xuất bản hiện

nay có khá nhiều tác phẩm, nội dung

kém chất lượng, xào xáo, cóp nhặt từ

nhiều cuốn sách khác nhau. Nhiều độc

giả cho rằng, muốn tìm một cuốn sách

hay để đọc trong rừng sách mênh mông

như hiện nay là điều không dễ. Chưa kể

nạn ăn cắp bản quyền, in lậu, những sai

phạm trong các đơn vị liên kết xuất

bản… cũng là một căn nguyên góp phần

làm cho văn hóa đọc xuống cấp chăng?

Nói về sự lép vế của văn hóa đọc so

với văn hóa nghe - nhìn thì thực tế

chúng ta thấy rằng, các phương tiện như

tivi, phim ảnh, máy tính, Iphone, Ipad…

dường như góp phần làm cho nhiều

người lười đọc sách. Có người một ngày

có thể ngồi trên mạng xã hội hay chơi

game 4 đến 5 giờ đồng hồ nhưng không

hề đọc một trang sách. Tôi từng gặp

nhiều em sinh viên có thể ngồi mạng xã

hội 5 đến 6 giờ một ngày nhưng nói đến

chuyện đọc sách thì lảng sang chuyện

khác. Đó là điều rất đáng buồn, nhưng

cũng khó trách vì từ nhỏ các em có được

dạy mê sách đâu mà ham đọc. Để “chấn

hưng” văn hóa đọc, nguyên Cục trưởng

Cục Xuất bản Nguyễn Kiểm có ý kiến là

nên chọn ngày 21-4 hằng năm là “Ngày

đọc sách” Việt Nam. Nhưng câu chuyện

một ngày, một tuần, thậm chí là một

tháng đọc sách cũng chưa thể khẳng

định rồi mọi người sẽ hào hứng với

sách, quay lại với văn hóa đọc.

Cách đây hơn 60 năm, học giả

Nguyễn Hiến Lê từng dẫn lại một câu

rất hay của một nhà xuất bản Mỹ: “Sách

phải đi kiếm độc giả, chứ đừng mong

độc giả đi kiếm sách”. Nghĩa là chính

phủ phải đem sách đi gí vào tay quốc

dân thì quốc dân may ra mới chịu đọc.

Ở Mỹ mà còn vậy, ở nước ta chính phủ

chẳng những phải phát không sách cho

dân chúng mà còn phải năn nỉ hay bắt

buộc dân chúng đọc cho nữa”.

Đây là những dòng mà học giả

Nguyễn Hiến Lê viết dưới chế độ cũ từ

thập niên 50 của thế kỷ trước nhưng

đến nay vẫn còn rất giá trị. Thiết nghĩ

rằng, dù dưới một chính thể nào thì nhu

cầu học, tự học và đọc sách là nhu cầu

cần thiết nhất đối với mỗi người. Quan

48

trọng hơn là định hướng cho trẻ biết

đọc sách, thích đọc sách ngay từ nhỏ,

để khi lớn lên không đọc sách thì thấy

thiếu như không được ăn cơm, ăn nước

mắm hằng ngày.

Chấn hưng văn hóa đọc!

Cách đây gần 5 năm, một giáo sư văn

học ở nước ta than rằng, một cuốn sách

nghiên cứu ở Việt Nam, in mỗi lần chỉ

500 cuốn mà bán gần 5 năm chưa hết.

Còn TS. Nguyễn Thị Từ Huy thì ca thán

rằng: “Hiện nay ở nước ta quá thiếu các

tác phẩm dịch có giá trị dành cho giới

nghiên cứu. Nhiều lý thuyết khoa học xã

hội ra đời trên thế giới đã mấy chục năm

thì nay ở nước ta mới bắt đầu dịch và xuất

bản”. Qua đó, cho thấy chúng ta tụt hậu

đến mức nào. Đó cũng là nỗi trăn trở của

TS triết học Bùi Văn Sơn Nam khi ông

cho biết, có nhiều học thuyết, tác phẩm,

hay trào lưu tư tưởng đương đại trên thế

giới đã tranh luận nát ra rồi thì ở Việt

Nam nhiều sinh viên, giảng viên, nhà

nghiên cứu thấy mới toanh.

Giới trí thức còn thế thì chuyện văn

hóa đọc đại chúng còn tụt hậu đến mức

nào. Vùng quê tôi, cả xã không có lấy

một tủ sách, dù rằng người biết đọc, biết

viết cũng chiếm trên 90%. Và tôi cũng

đoán chắc rằng, còn rất nhiều vùng quê

khác ở Việt Nam đang trong tình trạng

như vậy.

Người dân nông thôn lâu nay chủ

yếu xem truyền hình, nghe đài là chính,

giờ thì có thêm cái điện thoại di động.

Vì thế mà sáng kiến của ông Nguyễn

Hiến Lê cách đây 50 năm đâu có cũ khi

ông nói nên lập một tủ sách cho mỗi

nhà, mỗi tỉnh, mỗi quận, rồi lần lượt cho

mỗi làng, tại các sở, phân phối sách cho

mỗi nhân viên đọc; tại mỗi làng, có một

cán bộ thanh niên đưa sách cho từng gia

đình đọc, tùy trình độ mỗi người; có tạo

nên được một “chiến lược đọc sách”

như vậy thì quốc dân mới mau tiến bộ.

Chuyện đọc sách không nên làm

theo phong trào mà phải có chiến lược

hẳn hoi. Giờ đây chúng ta hãy phát động

phong trào, mỗi nhà có một tủ sách; mỗi

trường có một thư viện từ cấp tiểu học

và hoạt động có hiệu quả chứ không chỉ

là hình thức. Trong nhà, người lớn đọc

sách thì trẻ con sẽ bắt chước đọc. Lên

trường, thầy cô giáo đọc sách thì học

sinh sẽ bắt chước đọc. Ngành giáo dục

phải có những chiến lược thiết thực để

dạy cho trẻ biết yêu sách từ nhỏ, ham

đọc sách từ nhỏ. Nói đến đây, tôi lại nhớ

đến câu chuyện cậu bé Đỗ Nhật Nam

đang bị cộng đồng mạng “ném đá” trong

những ngày vừa qua. Em là một trong

những tấm gương về niềm đam mê đọc

sách, yêu sách mà nhiều bậc phụ huynh

nên lấy đó mà cổ súy cho con em mình

học hỏi.

Bên cạnh những thực trạng không

vui thì trên thực tế cũng có những tín

hiệu đáng mừng là trong mấy năm qua,

ở các thành phố lớn như Hà Nội và Tp.

HCM có những ngày hội sách thu hút

hàng trăm nghìn lượt người tham gia.

Mà sau mỗi hội sách, ban tổ chức đều

49

thống kê có bao nhiêu cuốn sách được

bán ra với con số không hề nhỏ.

Năm nay, hưởng ứng “Ngày đọc

sách 21-4” thì tại Tp. HCM sẽ có 12 đơn

vị gồm các nhà xuất bản, công ty sách,

nhà sách cũng tham gia. Đây cũng là dịp

phát động chương trình “Góp sách hay,

gieo mơ ước” quyên góp sách để chuyển

tặng cho người dân ở vùng nông thôn

khó khăn, xa xôi, vùng biển đảo. Hy

vọng, những việc làm có ý nghĩa như

thế này sẽ được phát huy trong cả năm,

để ngày càng nhiều người dân ở nông

thôn, vùng sâu, vùng xa, hải đảo được

đọc sách; ngày càng nhiều người yêu

sách. Đây cũng là một cách chấn hưng

văn hóa đọc, chính là góp phần chấn

hưng nền văn hóa dân tộc.

Thiên Thanh http://petrotimes.vn

Năng lượng mới

Văn hóa đọc ở Việt Nam chỉ rộn ràng bề nổi

Một bạn trẻ chen chân mua sách của GS. Bảo Châu sau đó đành bỏ vì 'đọc

không vô'. Bạn khác háo hức rinh bằng được 'Lolita' về để rồi ngậm ngùi: 'Không

hiểu'. Hai cuốn sách này thuộc loại best-seller, nhưng thực chất số người tiếp

nhận được chúng không nhiều.

Hội thảo "Sách và chấn hưng giáo dục"

do dự án Sách Hay và nhiều đơn vị phối

hợp thực hiện, diễn ra ngày 6/5 tại Tp.

HCM thu hút hàng trăm người tham dự,

gồm những bậc tri thức, các nhà văn, nhà

khoa học, nhà giáo... và nhiều người trẻ.

Tại buổi gặp gỡ, nhiều bậc đàn anh, cha

chú thay vì lên tiếng, đã nhường lời cho

người trẻ nêu ý kiến.

Những lời phát biểu từ các sinh viên

đại học còn ngượng ngùng, lúng túng và

dông dài, nhưng tựu trung là lời nói thật về

việc đọc sách của họ hiện nay.

Trinh, một sinh viên khoa du lịch, Đại

học Văn Hiến Tp. HCM, khiến không ít

người bất ngờ khi cho biết: "Từ hồi tiểu

học đến hết phổ thông, em chưa bao giờ có

quan niệm nên đọc thêm sách nào

ngoài sách giáo khoa. Em đọc và

học sách giáo khoa chỉ để lấy điểm

tại nhà trường. Từ nhỏ em đã không

thích đọc sách rồi, chỉ đọc truyện

tranh. May mắn là khi vào giảng

đường đại học em mới nhận ra được

một thực tế là: sách hay lắm. Nhưng

giờ nhận ra được thì lại không có

Nhiều bạn trẻ tham dự hội thảo "Sách và

chấn hưng giáo dục" thẳng thắn bày tỏ ý

kiến về việc đọc sách. Các bậc trí giả đầu

tóc bạc phơ chăm chú lắng nghe

50

thói quen đọc, nên đọc sách rất lâu, thấy

rất khó để đọc. Em cũng không biết bây

giờ có bao nhiêu bạn sinh viên thấy sách là

hay nữa?".

Phi Vũ, sinh viên Đại học Y dược Tp.

HCM, lại trăn trở về chuyện đọc sách để

làm gì. "Tôi thấy hiện nay có rất nhiều sách

hay nhưng đọc sách để làm gì? Đọc cho

vui, đọc để... chém gió với bạn bè hay đọc

để tiếp nhận tri thức, để thay đổi?", anh nói.

Một sinh viên Đại học Kinh tế Tp.

HCM nói, nhìn lại 12 năm phổ thông, bạn

thấy các sách về Toán, Lý, Hóa, Sinh, Sử,

Địa, hay các sách chuyên ngành kỹ thuật

trong nhà trường chỉ đủ cung cấp kiến thức

mà "học để thi thôi, xong rồi quên ngay".

Bạn trẻ này băn khoăn làm thế nào để

những kiến thức trong thời gian ngồi ở ghế

nhà trường ứng dụng được thật sự vào cuộc

sống, vào nghề nghiệp của mỗi người.

Ngoài chuyện phàn nàn giá sách cao,

sách các thể loại chưa hấp dẫn, phát biểu

của nhiều người trẻ tại hội thảo cho thấy

một điều chung: Họ chưa có tình yêu đọc

sách. Họ hoang mang với việc đọc sách gì,

như thế nào. Thậm chí, có người còn không

biết, đọc sách mang lại "lợi lộc gì?".

Từ những ý kiến này, nhìn lại những

hoạt động cổ vũ sôi nổi cho nền văn hóa

đọc trong nước hiện nay, sẽ thấy tồn tại

nghịch lý.

Hội sách Tp. HCM vừa qua đón

tiếp hàng chục nghìn người, Ngày hội Sách

và Văn hóa đọc 2012 mở rộng quy mô,

tưng bừng ở Hà Nội. Vẫn có những

cuốn sách best-seller được độc

giả rộn ràng đi mua như: Ai và Ky ở

xứ sở của những con số tàng

hình, Lolita, hay các sách của Nguyễn

Nhật Ánh...

Không chỉ vậy, những cuộc bình

chọn sách hay, sách yêu thích luôn

được chú trọng tổ chức. Gần

đây, Fahasa công bố giải "Sách được

bạn đọc yêu thích bình chọn lần một"

và hứa hẹn những lần tổ chức tiếp

theo ở các năm sau. Thành đoàn Tp.

HCM cũng có giải thưởng "Sách

Việt tôi yêu"... Đó chỉ là một vài

trong số rất nhiều hoạt động diễn ra

hiện nay trên cả nước để khuyến

khích, cổ vũ, kêu gọi xây dựng một

nền văn hóa đọc.

Nhìn vào các hoạt động này, khó

để nói rằng người VN đang quay

lưng với việc đọc sách. Nhưng việc

hàng dài người xếp hàng chờ mua

một quyển sách của giáo sư Ngô Bảo

Châu nói lên được điều gì về sự đọc?

Một bạn trẻ thú nhận, sau khi chen

chân mướt mồ hôi để mua được cuốn

sách mà mọi người đang kháo nhau

"hay lắm!", hí hửng về nhà thưởng

thức ngay rốt cuộc đành bỏ nửa chừng

vì "toàn con số, khó xơi quá!".

Một nhóm khác háo hức đi tìm

mua cho bằng được cuốn Lolita vừa

xuất bản vì nghe nói "cuốn này dữ

51

dội lắm!". "Về nhà tôi lật được mươi trang

đã tuyên bố xin đầu hàng vì không thể nào

hiểu nổi. Anh bạn tôi cố gắng đọc được hơn

100 trang cũng buông sách vì rối rắm quá",

bạn Thanh Huyền, một nhân viên văn

phòng 27 tuổi, cho biết.

Nhìn vào bảng danh sách công bố giải

"Sách được bạn đọc yêu thích bình chọn

lần một" của Fahasa, một người trong giới

xuất bản lắc đầu chán nản, bởi quanh đi

quẩn lại độc giả chỉ bình bầu cho vài tác

giả, vài cuốn sách quen.

Giải thưởng "Sách Việt tôi yêu" của

Thành đoàn cũng không ngoại lệ. Top 10

cuốn sách do các bạn trẻ bình chọn vẫn chỉ

là tác phẩm của Nam Cao, Tô Hoài,

Nguyễn Nhật Ánh, Nguyễn Quang Sáng...

"Đó là những tác phẩm giá trị. Nhưng bao

nhiêu năm trôi qua mà giới trẻ Việt vẫn chỉ

đọc như thế thì là vấn đề đáng nói. Nếu

xem đọc sách là để "chấn hưng giáo dục"

thì sự đọc ấy phải được nâng tầm, phải

chuyển động, vận động theo dòng chảy về

phía trước của tri thức", một đại diện NXB

chia sẻ.

Tại hội thảo "Sách và chấn hưng giáo

dục", GS-TS Chu Hảo nhắc đến 3 yếu tố

cấu thành cái gọi là "văn hóa đọc sách":

thói quen đọc, phương pháp chọn sách, kỹ

năng đọc. Ông cho rằng, cả 3 điều này chỉ

có thể hình thành khi một con người được

huấn luyện từ khi còn nhỏ.

Ở các nước tiên tiến, từ cấp một, các

em đã được hướng dẫn để lựa chọn sách

hoặc đọc những cuốn sách do thầy

cô hướng dẫn, thảo luận. Từ đó hình

thành nên những thói quen như

phương pháp học tập nhóm, làm

việc theo nhóm từ tiểu học, trung

học phổ thông đến đại học.

"Tiếc rằng nền giáo dục của

chúng ta từ mấy chục năm nay rồi

cũng không bao giờ coi trọng điều

này. Chúng tôi nghĩ có một cái hại

lớn là ngay cả thế hệ ông bà, cha mẹ

của các em bây giờ cũng không được

dạy điều đó nên không có khả năng

hỗ trợ cho nhà trường để giúp các em

ngay từ nhỏ", giáo sư Chu Hảo nói.

Nếu xem những hoạt động

phong trào cổ vũ tinh thần đọc sách

hiện nay là những "phép thử" đo

lường văn hóa đọc Việt Nam, thì có

lẽ, những phép thử ấy mới đo được

bề nổi.

"Mua nhiều, đọc nhiều sách dễ

tạo ra sự ngộ nhận, bởi văn hóa đọc

không chỉ là như thế. Đọc quá nhiều

cũng tệ như đọc quá ít. Sẽ rất dở khi

độc giả đến với sách không mục đích,

không có khả năng tự định hướng,

phân tích... và họ sẽ dễ bị chùn chân",

anh Minh Đức, người từng công tác ở

Phương Nam Book, nói.

Thoại Hà http://vnexpress.net

Tin nhanh Việt Nam

52

Văn hóa đọc có thật sự “xuống cấp”?

Văn hóa đọc của Việt Nam không hề suy đồi? Vấn đề là giới trẻ của chúng ta

đang quan tâm gì và đọc gì?

Với lượng bán “khủng” khiến cho

sách ngôn tình trở thành nguồn lợi chính

cho một số nhóm lợi ích, thật khó để có

thể nói là văn hóa đọc đang suy đồi.

Người đọc vẫn đọc đấy, nhưng điều

quan trọng là họ tiêu tiền vào những ấn

phẩm như thế nào?

Có vấn đề là trả hàng ngay

“Mặc dù biết là xã hội đã lên án rất

nhiều những cuốn sách không tốt này

nhưng với tư cách một đơn vị phát hành

thì nhân viên khai thác sách không thể

có thời gian và cũng không đủ trình độ

để thẩm định từng cuốn sách được - Bà

Phạm Thị Hóa, trưởng phòng Kinh

doanh công ty Phát hành sách Fahasa

cho biết - Nhất là khi những câu chữ,

trường đoạn “nhạy cảm” lại chỉ được

“gài” vào một vài trang giữa sách nên

cũng rất khó cho nhân viên kinh doanh

có thể tự thẩm định. Hơn nữa, trách

nhiệm đã thuộc về NXB là nơi cấp phép

ấn phẩm mà, khi ký hợp đồng phát

hành, bao giờ cũng có điều khoản đơn vị

cung cấp phải hoàn toàn chịu trách

nhiệm về chất lượng ấn phẩm”.

Đơn vị phát hành không thể kiểm

soát được nội dung ấn phẩm, tuy nhiên,

bà Hóa cho biết: “Khi có thông tin về

những cuốn sách không tốt thì chưa cần

NXB thu hồi, chúng tôi cũng sẽ tự thu

lại và trả hàng lại ngay cho đơn vị cung

cấp. Như những cuốn của NXB Kim

Đồng thời gian vừa rồi, Cục Xuất Bản

chưa đánh giá đó là lỗi đáng thu hồi

nhưng chúng tôi vẫn trả lại. Các thông

tin từ đọc giả cũng rất đáng quý, đọc giả

phát hiện ra và phản hồi vào hộp thư về

các yếu tố không lành mạnh thì cho dù

cơ quan quản lý không cấm thu hồi

chúng tôi cũng thẩm định lại rồi trả hàng

ngay chứ nhất định không tạo điều kiện

cho sai phạm “lọt lưới”.

Cấm cửa và mở cửa

Nhiều chuyên gia cũng khẳng định

cho dù có lệnh thu hồi từ cơ quan chức

năng, vẫn rất nhiều cuốn sách vi phạm

được bày bán, bởi vì lệnh cấm đó chỉ

là… trên giấy. Nhưng đơn vị xuất bản

nào cũng e ngại phản ứng của thị

trường, việc nhà phát hành và công

chúng phản hồi mạnh mẽ bao giờ cũng

là cách “cấm cửa” hiệu quả nhất đối với

các ấn phẩm tồi.

Và để “mở cửa” cho những ấn phẩm

tốt đến được với số đông công chúng

53

đọc, các nhà phát hành lớn như Phương

Nam, Fahasa… ngoài việc hình thành

hàng rào tự “đóng cửa” đối với ấn phẩm

xấu thì đều thường xuyên sẵn lòng “mở

cửa” đón các tác giả có tác phẩm tốt,

gây được dư luận, các chương trình giao

lưu, tọa đàm, hoạt động tôn vinh văn

hóa đọc.

“Như chương trình giao lưu với

nghệ sĩ Thành Lộc và cuốn hồi ký “Tâm

thành và lộc đời” tại nhà sách Phương

Nam, đọc giả kéo tới đông nghẹt không

còn chỗ mà chen chân nữa - Bà Thanh

Thủy, Phòng Kinh doanh công ty PHS

Phương Nam cho biết - Chúng tôi cũng

mong muốn có được những tác giả và

tác phẩm tốt để thu hút công chúng”.

“Fahasa cũng thường xuyên tổ chức

giao lưu với nhiều tác giả tại hệ thống

nhà sách, như giao lưu với tác giả

Nguyễn Phong Việt, nữ tác giả cuốn hồi

ký “192 giờ giành giật sự sống” -

Annette Herfkens, người duy nhất sống

sót trong thảm nạn máy bay ở thung lũng

Ô Kha cách đây 22 năm… - Bà Phạm

Thị Hóa, trưởng phòng Kinh doanh

Fahasa cho biết - Cuối tuần tới, ngày 25-

4 sẽ có buổi giao lưu với TS Huỳnh Văn

Sơn và giới thiệu các đầu sách về kỹ

năng sống tại nhà sách Tân Định (đường

Hai Bà Trưng), quận 3, Tp. HCM”.

Ông Vũ Hoàng Giang - Phó giám

đốc công ty văn hoá truyền thông Nhã

Nam, đơn vị xuất bản sách văn học hàng

đầu Việt Nam cho biết lý do vì sao họ

lại chọn “đi ngược dòng” như vậy:

“Tiêu chí mà Nhã Nam luôn theo đuổi,

đó là “Bởi vì sách là thế giới”. Mỗi cuốn

sách là một thế giới hoặc góp phần kiến

tạo nên thế giới, nên nếu những người

làm sách mà quá ham chạy theo lợi

nhuận thì sẽ tạo ra một thế giới tồi tệ.

Chúng tôi cố gắng bằng sức mình góp

phần đưa những điều tốt đẹp lên ngôi”.

Ông Trịnh Minh Tuấn - Giám đốc

công ty CP sách Quảng Văn cũng khẳng

định, những đơn vị hàng đầu như Nhã

Nam có làm sách ngôn tình nhưng là

sách hay.

Bao giờ hết bão?

“Đừng vội trách các bạn đọc giả trẻ

- Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên nói

- Hãy nhìn thấy cái lỗi của người lớn

trước đã. Nhìn tổng thể, cả tâm thế xã

hội, môi trường xã hội nhiều ngành

nghề đang bị thả nổi nên nếu nói cơ

quan quản lý cứ cấm hay phạt hành

chính thì cũng ko giải quyết được vấn

đề. Ngay cả người lớn chúng ta, trước

đây có thể có nhưng hiện tại cực kỳ

thiếu vắng tầng lớp biết thưởng thức

những tác phẩm nghệ thuật thượng lưu.

Tác phẩm hay cũng quá ít trong khi tác

phẩm nhảm nhí thì tràn lan cho nên giới

trẻ không biết phải lựa chọn thế nào”.

“Cũng đừng sợ truyện ngôn tình -

nhà nghiên cứu Lại Nguyên Ân khẳng

định - Vào thời buổi văn hóa nghe nhìn

nó quá quyến rũ con người như hiện nay

thì các chuyên gia lại cho rằng những

tác phẩm như Hồi ức cô gái điếm buồn

của tôi của G. Marquez có nhiều trường

54

đoạn mô tả quan hệ nam nữ kỹ lưỡng lại

là một trong những phương tiện kéo con

người trở lại với văn hóa đọc. Vấn đề

này thực sự mang tính nhân loại. Và

quan trọng là nghệ thuật kể chuyện thế

nào thôi”.

Vả lại, đối với dòng sách ngôn tình

thì các chuyên gia đều nhắc nhở là

không nên nhìn ở khía cạnh giá trị của

sách văn học mà chỉ nên xét nó ở khía

cạnh giải trí. Nhà nghiên cứu Lại

Nguyên Ân khẳng định: “Rất khó trông

chờ vào một chiến lược mang tầm quốc

gia nào để xử lý hiện trạng văn hóa đọc

hiện nay. Chỉ hy vọng nó cũng như cơn

bão đến rồi sẽ đi. Chỉ thấy ý kiến từ các

chuyên gia là có giá trị và các bậc cha

mẹ nếu quan tâm đến sâu sát đến con cái

mình thì tự bảo vệ gia đình mình thôi”.

Thực tế, mỗi năm, lượng người đến

và mua sách ở các hội sách rất đáng để

hy vọng sự phát triển của văn hóa đọc,

trong đó chắc chắn có nhiều đọc giả trẻ.

Như hiện tại là đường sách Tp. HCM

(trước Bưu điện Thành phố, khu vực vỉa

hè Công xã Paris, từ ngày 18 đến hết

ngày 21/4) và Hội sách Hà Nội (Công

viên Thống Nhất, từ ngày 17 đến hết

ngày 21/4). Vấn đề đặt ra là cơ quan

quản lý đã làm hay chưa trách nhiệm

quản lý, định hướng ấn phẩm để ảnh

hưởng tới công chúng đọc? Và kêu gọi

lương tâm nghề nghiệp của những người

làm trong ngành xuất bản, cả công

chúng và người làm nghề cần tẩy chay

những nhà làm sách thiếu lương tâm,

sẵn sàng đầu độc xã hội chỉ vì những

món hời nho nhỏ.

Minh Tuệ http://dantri.com.vn

Báo Dân trí

Người đời ngày nay đã thờ ơ với văn hóa đọc?

Số lượng sách phát hành nói chung và sách văn học, sách kinh điển nói riêng

ở Việt Nam thấp hơn trước nhiều là một trong những lý do lý giải hiện tượng số

người đọc sách ở Việt Nam đang ngày càng ít đi.

Qua theo dõi ở hầu hết các nhà xuất bản

cho thấy, các sách văn học, sách kinh điển

bây giờ không còn được in nhiều như ở thời

“bao cấp” trước đây, thường chỉ quanh quẩn

một vài nghìn bản, nhất là sách của các tác

giả trong nước.

Vậy tại sao số lượng sách phát hành

ngày nay lại giảm như vậy? Đối tượng độc

giả cũng hạn hẹp như vậy? Liệu có

phải người Việt Nam ngày nay thờ

ơ vơi việc đọc sách? Hay tại bây

giờ có quá nhiều các phương tiện

thông tin đại chúng khác, hấp dẫn

hơn, nên đọc giả Việt Nam ít quan

tâm đến sách và thói quen đọc sách

đang bị mai một dần? Những câu

55

hỏi như vậy được đặt ra không chỉ đối với

các nhà xuất bản, những người làm sách, mà

còn với chính người đọc Việt Nam.

Theo nhà văn, nhà nghiên cứu Nguyên

Ngọc, trong việc đọc, điều quan trọng nhất

khi đọc là phải đọc sâu, từ đó có những suy

nghĩ, tìm tòi để phát triển trí tuệ cũng như

tâm hồn. Thế nhưng, người đọc Việt Nam

bây giờ lại thường chỉ đọc sách khi có mục

đích cụ thể. Cũng đồng quan điểm trên, tại

một diễn đàn văn học - nghệ thuật luận bàn

về văn hoá đọc, một giảng viên của Phân

viện Báo chí và Tuyên truyền cho rằng, cách

học tốt nhất đối với sinh viên là tự học, trong

đó có việc tự đọc sách.

Nhưng điều đáng lo nhất hiện nay là,

phần lớn những sinh viên đang học đại học

đều chưa biết cách đọc sách công cụ, cũng

như chưa có văn hoá đọc sách công cụ để

phục vụ cho việc học của mình. Điều này sẽ

ảnh hưởng trực tiếp đến chính nghề nghiệp

sau này của những sinh viên đó.

Theo nhà phê bình văn học Vương Trí

Nhàn, thói quen đọc sách bây giờ đã giảm đi

rất nhiều. Trong tư duy của người

Việt Nam hiện nay nặng về phần cụ thể, mà

thiếu phần trừu tượng. Điều này là một trong

những nguyên nhân khiến văn hoá đọc

không phát triển được. Vấn đề đọc sách ngày

nay có thể có nhiều thay đổi so với trước

đây, yêu cầu đọc sách với đa số bạn đọc

khác, nhưng với riêng đội ngũ trí thức cũng

lại khác. Họ là những người sống bằng sách,

là bộ phận ưu tú của xã hội có khả năng kéo

theo ảnh hưởng tới cả một cộng đồng mà

không quan tâm tới sách, tới tri

thức của nhân loại mới là điều đáng

lo ngại. Về phía người đọc Việt

Nam, đa số ý kiến cho rằng, lý do

chính khiến người đọc không mặn

mà với việc đọc sách là do ngày

nay có quá ít sách hay, sách có chất

lượng; còn trên thực tế, những đầu

sách hay vẫn được bán khá chạy.

Vấn đề khơi dậy sự hứng thú

đối với văn hoá đọc của người

Việt Nam đã và đang được nhiều ý

kiến nêu lên khá rầm rộ trong thời

gian gần đây. Điều lo ngại lớn nhất

mà những người quan tâm đến văn

hoá đọc, những người hoạt động

trong lĩnh vực văn học - nghệ thuật

trăn trở là, văn hoá đọc bị mai một

đi sẽ ảnh hưởng tới thói quen đọc

cũng như tri thức của cả một thế hệ

người dân Việt Nam.

LTS Dân trí - Tri của nhân

loại phần lớn được bảo tồn, lưu

truyền và phổ biến từ thệ hệ này

đến thế khác qua các bộ sách (trước

kia là sách in và nay có thêm sách

điện tử). Ai muốn tiếp thu và kế

thừa được một phần - chứ khó mà

tiếp thu hết - khối lượng tri thức đồ

sộ ấy của nhân loại đều phải ra sức

đọc từ khi còn ngồi trên ghế nhà

trường cho đến cả cuộc đời sau này.

Nếp ham mê đọc sách ấy đã

trở thành thói quen đối với người

trí thức thời trước; họ không chỉ

56

đọc sách trong lĩnh vực chuyên môn hẹp của

mình mà còn đọc rộng ra các lĩnh vực khác.

Cho nên một người đã được xếp vào hàng

ngũ trí thức thường đó là những người có

nền tảng văn hóa rộng và vững chắc.

Đối chiếu những điều nói trên với

người trí thức ngày nay hay những gia đình

trí thức ngày nay hình như chúng ta thấy

thiếu hụt điều đó. Và nếu nhìn

rộng ra xã hội, hình như có sự

“xuống cấp” của Văn hóa đọc.

Hồng Anh http://dantri.com.vn

Báo Dân trí

Người Việt Nam

chưa có văn hóa đọc!

Xin ông cho biết quan

điểm về văn hóa đọc và sự cần

thiết của nó trong qúa trình

phát triển đất nước?

GS Chu Hảo: - Trước hết

ta phải thống nhất với nhau về

việc thế nào là văn hóa đọc và

văn hóa đọc có vai trò như thề

nào đối với xã hội. Trả lời

thấu đáo vấn đề này là một

công việc rất nặng nề, không

thể nói hết trong khuôn khổ

một bài phỏng vấn. Cần phải

nói ngay rằng vấn nạn chủ yếu

của chúng ta hiện nay không

chỉ là sự thiên lệch quá đáng về phía vật chất mà

coi nhẹ tinh thần. Dĩ nhiên, sau một thời kỳ khó

khăn kéo dài, thì tâm lý chuộng vật chất là điều

bình thường. Tuy nhiên, có một vấn đề mà không

phải ai trong chúng ta - kể cả các nhà quản lý -

cũng nhận thức được, đó là: vấn nạn lớn nhất của

nước ta hiện nay không phải là kinh tế; vấn đề

mang tính lâu bền và gốc rễ hơn nhiều là văn hóa.

Văn hóa mới là cốt lõi của mọi vấn đề.

Vấn đề kinh tế dễ giải quyết hơn. Một khi

nước ta đã hội nhập vào quốc tế thì dù sớm dù

muộn chúng ta cũng phải chấp nhận các luật chơi

chung, phải thay đổi để thích ứng với các điều

kiện của sân chơi quốc tế. Tôi xin nhắc lại, phát

triển kinh tế là khó, nhưng không phải không thể

làm được. Cái khó hơn nhiều là xây dựng một nền

văn hóa dân tộc có căn cơ, có chiều sâu. Nền văn

hóa của một đất nước chắc chắn phải dựa trên nền

tảng giáo dục. Nền giáo dục của chúng ta hiện

nay, như tất cả chúng ta đều thấy, đang gây bức

xúc lớn trong xã hội. Chính nền giáo dục đó đã

không xây dựng được một nền văn hóa đọc.

57

Suốt mấy chục năm nay,

trong tất cả các cấp học, từ

phổ thông cho đến đại học,

người ta chưa bao giờ nghĩ

đến việc tập cho học sinh có

được một thói quen đọc sách,

hướng dẫn cho các em lựa

chọn sách, cách đọc sách. Ba

yếu tố đó - thói quen đọc, khả

năng lựa chọn, và cách đọc -

hợp thành cốt lõi của cái mà

chúng ta gọi là văn hóa đọc.

Trong khi đó, ở các nước tiên

tiến, người ta dạy trẻ em các

điều này ngay từ khi các em

còn nhỏ, cứ thế liên tục cho

đến khi vào đại học.

Bên cạnh đó, thế hệ trẻ

hiện nay bị văn hóa nghe nhìn

lôi cuốn mạnh hơn là văn hóa

đọc. Ai cũng biết văn hóa

nghe nhìn nặng về tính thông

tin và giải trí nhưng nhẹ về

tính giáo dục và tri thức. Văn

hóa đọc thì ngược lại. Văn

hóa nghe nhìn và văn hóa đọc

bổ sung cho nhau, không loại

trừ nhau. Ở các nước có một

nền giáo dục lành mạnh, văn

hóa đọc sẽ giành lại được vị

trí của mình.

Đối với một con người, sự

học không chỉ dừng lại ở

trường phổ thông, mà phần rất

quan trọng là tự học, mà trong việc tự học thì đọc

sách là quan trọng nhất. Thế nhưng ở nước ta, như

tôi đã nói, từ hàng mấy chục năm qua, người ta

không có thói quen đọc sách. Nhà trường đã

không dạy cho trẻ em thói quen đọc sách, mà ở

gia đình, ông bà, bố mẹ các em cũng không có

thói quen đọc sách để truyền lại cho các em.

Đối tượng chính của Tủ sách Tinh hoa có lẽ

trước hết là giới sinh viên, trí thức, viên chức trẻ,

xin được hỏi: Sự hợp tác của các trường Đại học

và Viện chuyên ngành với NXB Tri thức có gặp

khó khăn gì không?

- Chúng tôi rất hoan nghênh sự hợp tác với

các cơ quan và tổ chức khác trong việc tuyên

truyền sâu rộng trong xã hội, tạo nên một thói

quen đọc, nền văn hóa đọc cho cộng đồng. Không

chỉ thói quen đọc, mà cả khả năng lựa chọn sách

để đọc. Người ta không nên chỉ biết đọc những

sách chuyên ngành mà nên đọc cả những cuốn

sách có khả năng giúp họ trang bị một phông văn

hóa sâu rộng, ngõ hầu hiểu biết sâu sắc hơn về

chính mình và thế giới.

Chúng tôi tin rằng công việc chúng tôi làm

đang có hiệu quả thực sự đối với xã hội. Một mặt,

NXB Tri thức không chỉ cho ra những cuốn sách

tinh hoa, mà cả những cuốn sách phổ thông dành

cho đối tượng rộng rãi hơn. Mặt khác, những cuốn

sách trong Tủ sách Tinh hoa không hẳn là quá

“cao siêu” so với bạn đọc như nhiểu người vẫn

nghĩ. Tôi đã gặp một học sinh mới tốt nghiệp phổ

thông đọc cuốn Tâm lý đám đông của Gustave Le

Bon và em đã đặt ra những câu hỏi cho thấy hiểu

khá sâu những gì đã đọc.

58

Vừa qua, chúng tôi đã

phối hợp với Đại học Khoa

học Xã hội Nhân văn và Đại

học Sư phạm trong việc quảng

bá sách của NXB Tri thức đến

sinh viên. Đây là những thử

nghiệm bước đầu để tìm một

hướng phù hợp trong việc đưa

sách đến người đọc. Sắp tới,

chúng tôi sẽ tổ chức tiếp một

buổi giới thiệu bộ sách của

nhà giáo dục người Pháp

Edgar Morin, có mời Hiệu

trưởng các trường phổ thông

tham dự, ngõ hầu giúp cho các

anh/ chị hiểu thêm về việc trên

thế giới hiện nay người ta

đang quan tâm đến những vấn

đề gì và có những quan niệm

như thế nào về giáo dục.

Chúng tôi cũng mong sách

tinh hoa được các giảng viên

đại học quan tâm nhiều hơn

nữa trong việc dùng làm tài

liệu tham khảo. Chúng tôi

luôn trông chờ phản hồi của

họ về chương trình Tủ sách

Tinh hoa, bởi trên hết họ là

những người có thể đưa ra

những đánh giá về chất lượng

của các bản dịch và đưa ra

những đề xuất về việc nên

dịch những cuốn sách nào.

Theo tôi biết, đến nay NXB Tri thức nói

chung, Tủ sách Tinh hoa nói riêng vẫn chưa nhận

được bất cứ sự tài trợ nào từ phía Nhà nước. Đến

bao giờ sẽ có sự tài trợ đó?

- Nếu ngay từ năm 2004-2005 chúng tôi đã

làm thủ tục xin tài trợ của Nhà nước và chỉ ngồi

chờ thì sẽ phải mất vài năm may ra dự án mới

được duyệt. Cho nên, chúng tôi đã quyết định tự

xin nguồn tài trợ và triển khai ngay dự án, làm

trước một số sách, để minh chứng cho giá trị thiết

thực của dự án này và khả năng thực hiện nó.

Chúng tôi tin rằng khi đó, việc xin tài trợ của Nhà

nước sẽ dễ dàng hơn.

Xin tài trợ của Nhà nước khó khăn như vậy

chủ yếu là do nhận thức của một số nhà quản lý

hay là do sức ì của hệ thống?

- Do cả hai. Một số nhà quản lý của chúng ta

có nhận thức tốt và nhiệt tình hợp tác, một số khác

thì không được như vậy. Mặt khác, cơ chế của

chúng ta còn cứng nhắc, chẳng hạn như thang

nhuận bút theo quy định của nhà nước dành cho

dịch giả trên thực tế là quá thấp, khiến cho nếu

dựa vào đó thì dịch giả của chúng tôi sẽ không thể

yên tâm dành trọn tâm trí và thời gian (có khi

hàng năm trời) cho những cuốn sách hầu hết là rất

khó này. Với cơ chế như hiện nay, chúng tôi có

thể chủ động hơn trong việc quyết định mức thù

lao hợp lý và xứng đáng cho các cộng tác viên.

--------------------------------------------

Thụ Nhân

http://vietnamnet.vn

Tin nhanh Việt Nam

59

Văn hóa đọc không chỉ

bị nhiễu loạn…

Nói đến Nguyễn Thị Minh Thái, người ta

nghĩ ngay đến người phụ nữ nhanh nhẹn,

hoạt bát “miệng nói, mắt nói, tay làm”, người

phụ nữ hiếm hoi nổi danh trên văn đàn, trên

truyền thông về khả năng gọi sự vật đúng tên

của nó, khả năng nêu bản chất vấn đề chỉ

bằng một vài câu nói thẳng, đầy hóm hỉnh.

Cũng vì thế mà không ít người ngại tiếp xúc

với chị. Nhưng khi chị nhận lời, cuộc chuyện

trò giữa chúng tôi kéo tới hơn ba giờ đồng hồ…

thì đó là một Nguyễn Thị Minh Thái khác - một

người đàn bà sắc sảo nhưng vẫn rất hồn nhiên,

trong trẻo, nếu không muốn nói là đôi khi có vẻ

ngơ ngác giữa đời thường.

Chị hồn nhiên yêu, hồn nhiên ghét, hồn

nhiên tha thứ, hồn nhiên bày tỏ chân lý, hồn

nhiên truyền đạt tận tình kho kiến thức của

mình cho sinh viên với một phương pháp chẳng

giống ai - nhưng lại được sinh viên đón nhận

nhiệt tình, hăm hở, sung sướng…

Có lẽ chính vì sự hồn nhiên ấy mà đã ngoại

lục tuần, ở chị vẫn thấp thoáng bóng dáng của

“người đàn bà đẹp” thuở nào - người đàn mà

không ít đấng mày râu cùng thời từng mến yêu.

Hai công việc cả đời Nguyễn Thị Minh Thái

theo đuổi là dạy và viết. Chị nói:

Trong nhận thức về phát triển bản thân, tôi

thấy việc tự học chiếm tỷ lệ áp đảo, chứ không

phải là được nhồi nhét về kiến thức. Tôi là

người cố gắng và chắc chắn tự giải phóng năng

lượng của mình để trở thành một

người độc lập về tư duy cũng

như trong cách ứng xử, nhất là

với bản thân.

Tôi tin mình đã thiết kế được

cho bản thân một background

(phông, nền) khá là tử tế. Vì thế,

khi tôi ngã (trong đời ai chẳng có

lần vấp ngã!), nói như Phùng

Quán thi sĩ: “Khi tôi ngã, tôi vịn

vào câu thơ mà đứng dậy” - còn

tôi, tôi vịn vào chữ/vào chính

mình mà đứng dậy.

* Hẳn là những con chữ -

theo cách nhìn của chị, có một

“năng lực” đặc biệt?

- Trong các loại hình văn

nghệ thì nghệ thuật văn chương

đứng riêng ra một lối, ở tính đặc

thù của ngôn ngữ loại hình. Đó

là tính phi vật thể của ngôn ngữ

văn học, bởi văn học hiện diện

PGS-TS Văn học Nguyễn Thị Minh Thái

60

với tư cách là nghệ thuật ngôn từ.

Nói trắng ra theo diễn nôm, văn học là nghệ

thuật viết chữ của từng nhà văn; trong cái viết

riêng tư đặc trưng, dẫn tới tác phẩm văn học là

sự tổ chức đặc thù của con chữ, nên bản thảo

của nhà văn phải được in ấn, xuất bản thành

sách văn họ c và đương nhiên, phải dẫn đến cái

đọc của đọc giả.

* Nhưng “cái đọc của đọc giả” hiện nay đã

từng được chị cho là “bi kịch” khi không ít

người đọc không vỡ chữ văn chương… Vấn đề

có thực sự là ở người đọc hay là của cả nhà

văn, thưa chị?

- Quan hệ lớn nhất và duy nhất của tác

phẩm văn học là quan hệ giữa cái viết và cái

đọc, giữa nhà văn và người đọc - đã chỉ thông

qua… chữ và chữ. Vì thế, mối bận tâm lớn nhất,

đặc trưng nhất của cả hai bên, nhà văn và bạn

đọc, chính là việc viết chữ văn chương thế nào

và đọc chữ văn chương ra sao.

Ấy là chưa kể đến nghệ thuật chữ của từng

nhà văn, nhà thơ, nhất là kiểu nhà thơ như Lê

Đạt. Ông thấy chữ thơ có thể tỏa bóng rợp mát

cả một vùng tâm linh người đọc, ông thấy chữ

có thể lay động và in bóng trên mặt sóng dưới

chân cầu, nên cả nghĩ mà đặt tên tập thơ mình là

“Bóng chữ”.

Trên tinh thần triết học về lao động con chữ,

chưa ai như Lê Đạt, tự gọi cái nghề thơ của

mình là nghề làm “phu chữ”.

Trải nghiệm cho tôi biết, có những sách văn

học đọc đi đọc lại suốt quãng đời dài của đời

sống hữu hạn mà vẫn chưa thể đi đến đáy cùng

của con chữ. Chính điều ấy khiến tác phẩm văn

chương thứ thiệt luôn xuyên qua thời gian,

không gian, để còn mãi và luôn

thách thức cái đọc trong sự hữu

hạn của đời sống con người.

* Thế thì “bi kịch” ở đây, có

vẻ như chị “ám chỉ” người đọc -

nhà phê bình?

- Có thể nói, nhà phê bình

văn học đứng giữa đọc giả và

nhà văn. Nhưng đó là một đọc

giả đặc biệt vì đó là người phải

biết cách đọc hay nhất, chính

xác nhất và cũng đặc biệt nhất

tác phẩm văn chương. Nhưng

muốn đọc đến trình độ cao như

thế, thì nhà phê bình buộc phải

vượt qua được bi kịch “đọc

không vỡ chữ”.

Những nhà phê bình mà

không đọc vỡ chữ văn chương

thì không thể bình luận văn

chương một cách độc đáo và

thấm thía theo cách riêng. Cả

đời tôi vùng vẫy để gắng thoát

khỏi cái bi kịch ấy.

Tôi không nói là tất cả

những ai cầm bút phê bình văn

chương cũng có thể đào thoát

khỏi bi kịch ấy, nhưng quả thật,

không ít nhà phê bình đã và

đang lâm vào cái bi kịch ấy, dù

không muốn.

* Liệu nhận xét ấy có bị

“bi kịch” hóa không, thưa chị

- với tình hình phê bình văn

học hiện nay?

61

- Không hề quá! Chính vì đọc không vỡ

chữ nên không ít tác phẩm mới, nhà văn mới

xuất hiện bị đối xử một cách bất công. Dẫn

chứng nhé:

Chúng ta từng chứng kiến cách đọc văn như

đọc báo trong tác phẩm Cánh đồng bất tận của

nhà văn Nguyễn Ngọc Tư, cùng sự quá lời làm

tổn thương nhà văn, khi một vài cán bộ văn

nghệ ở tỉnh Cà Mau đã kết tội nhà văn nữ này

một cách thô bạo và khiên cưỡng…

Ở Việt Nam hiện giờ đã hiển thị một tình

trạng không nghề gì ra nghề gì, trong lĩnh vực

văn hóa nghệ thuật. Tính nghề nghiệp đang bị

tha hóa vào tính nghiệp dư.

Tôi thử hỏi: trong các nhà phê bình văn học,

ai sống được bằng nghề phê bình? Không ai cả!

Mà các nhà văn, không phải ai cũng có thể viết

ra những tác phẩm hay, choáng váng đến mức

các nhà phê bình phải “vồ” lấy. Cho nên rất ít

việc văn chương để phải làm cho tử tế, nếu ai

đó muốn hành nghề phê bình…

* Chị có cho rằng vì thiếu những cây bút

phê bình mà sự đọc bây giờ cũng nhiễu loạn?

- Đúng vậy, văn hóa đọc không chỉ bị nhiễu

loạn mà còn đang bị xuống cấp trầm trọng vì

nhiều lý do, trong đó có lý do nó không hấp dẫn

bằng nhiều trò giải trí khác. Nhưng có lẽ, lý do

quan trọng nhất là sự giáo dục về việc đọc cho

trẻ em từ khi còn nhỏ đã bị lơ là - ngay từ trong

mỗi gia đình.

Đọc như thế nào, việc chọn sách ra sao phải

trở thành thói quen từ nhỏ. Bố mẹ ham đọc

sách, biết cách chọn sách thì sẽ biết dạy con

chọn sách và đọc sách.

Sau nữa là lý do khách quan, ở ta thiếu hẳn

các bộ sách công cụ để sinh viên tự học thông

qua sự đọc nhằm nâng cao sự

hiểu biết của mình. Tôi cho

rằng, một quốc gia muốn phát

triển hiện đại phải có một hệ

thống sách công cụ hiện đại cho

tất cả các lĩnh vực sinh hoạt văn

hóa mà quốc gia ấy muốn phát

triển. Ví dụ, muốn xây dựng một

bộ luật thì phải nghiên cứu luật

pháp cổ đại, hiện đại, luật pháp

phương Tây, luật pháp phương

Đông… để có căn cứ mà thiết kế

con đường phát triển một cách

có chiến lược.

Tất cả các học giả, trí thức

của quốc gia này cần phải tập

trung trí não mà “tặng” cho nhà

nước một hệ thống sách công cụ

quốc gia, để chính nhà nước

nghiên cứu.

* Theo chị, Ngày hội đọc

sách mà Chính phủ vừa quyết

định tổ chức vào ngày 21/4

hằng năm - liệu có cải thiện

được tình hình?

- Tôi cho rằng muốn cứu lấy

văn hóa đọc không thể nói

chung chung được. Không thể

biến ngày đó thành ngày hội hè,

cờ, đèn, kèn trống; kéo nhau đến

đó để mua sách giá rẻ và không

có lẽ giới trẻ chỉ đến hội sách

nhằm tìm sách giải trí?

Mười cuốn sách được coi là

bán chạy nhất trong hội sách lần

thứ 8 của Tp. HCM vừa rồi,

62

trong đó hoàn toàn thiếu vắng sách công cụ, cho

một lực lượng bạn đọc rất cơ bản là sinh viên…

Việc đầu tiên phải chỉ ra rằng: giới trẻ mà

không tìm đọc sách công cụ thì quốc gia khó mà

phát triển được. Bên cạnh đó, không thể trông

chờ vào mỗi một ngày hội đọc sách trong năm

mà có thể cải thiện được tình hình.

Vừa rồi, ở Thái Bình có người đã nghĩ ra

cách làm rất hay là ở mỗi làng, xã (có điều kiện)

người ta đều xây dựng tủ sách dòng họ.

Ở nhiều nơi còn có mô hình tủ sách của phụ

huynh học sinh trong các trường, ở các cấp học.

Tủ sách phụ huynh được tổ chức theo cách mỗi

phụ huynh nộp 50 ngàn đồng để mua sách đặt

ngay trong lớp học để giờ ra chơi, thay vì

chuyện phiếm, ăn quà vặt, học sinh sẽ lấy sách

ra đọc.

Mỗi người nộp chỉ 50 ngàn đồng để mua

sách, nhưng tập hợp lại, thư viện sẽ có rất nhiều

sách và kết quả là, lượng đọc của một học sinh

sẽ tăng gấp 30 lần của 50 ngàn đồng là

1.500.000 đồng (tính theo giá bìa).

Vì vậy, tri thức sau khi được nhận bằng

cách đọc, thông qua một thư viện lớp học như

thế thì tình hình sẽ hoàn toàn khác: sức đọc ở

nông thôn, vốn được coi là yếu vì thiếu vắng

sách, sẽ tăng lên đáng kể.

Một dân tộc muốn được coi là phát triển văn

hóa thì phải đạt đến một trình độ nào đó về tư

duy. Mà trình độ ấy phải được xây dựng trên

nền tảng văn hóa đọc.

Nhưng đọc như thế nào lại là chuyện phải

bàn. Hội sách vừa qua, căn cứ vào vài chục tỷ

đồng bán sách trong một tuần thì thấy rất thành

công về doanh thu.

Số người trẻ tham gia hội

sách chiếm tới 70% (của gần 1

triệu lượt người). Nhưng theo tôi,

như đã phân tích ở trên, đó chưa

hẳn là tín hiệu lạc quan về cái sự

đọc hôm nay, khi trong số sách

bán chạy quá thiên về sách giải

trí mà vắng mặt sách tri thức,

sách công cụ cho sinh viên Việt,

nhất là sách về văn hóa Việt.

* Chị định nghĩa thế nào về

văn hóa, thưa chị?

- Văn hóa không phải chỉ

khoanh vào lĩnh vực văn nghệ

như nhiều người nghĩ. Tôi thích

cách định nghĩa của cụ Đào

Duy Anh: Văn hóa là sinh hoạt

của dân tộc này đối với môi

trường tự nhiên để đẻ ra các giá

trị vật chất được hình thành

trong suốt chiều dài lịch sử phát

triển của chính mình.

Và cách ứng xử của dân tộc

này đối với môi trường xã hội

cũng vậy, đã tạo thành các giá trị

tinh thần mà chỉ dân tộc này mới

có thôi - bên cạnh các giá trị

chung mà toàn thế giới đều có.

Nói tóm lại, văn hóa là sinh

hoạt của con người. Văn hóa,

theo nghĩa ấy, đã bao trùm tất

cả, vì trong sinh hoạt văn hóa

chung của một dân tộc, có sinh

hoạt về kinh tế, có sinh hoạt về

xã hội, chính trị, giáo dục, ẩm

thực, v.v…

63

Một quốc gia được thống nhất, được toàn

vẹn lãnh thổ thì trước tiên phải được thống nhất,

toàn vẹn về văn hóa (bởi lãnh thổ và chủ quyền

về lãnh thổ là một cặp khái niệm cơ bản nằm

trong không gian văn hóa Việt, sau đó mới là

vấn đề chính trị).

Văn hóa, theo cách hiểu bao trùm như vậy

mà đặt ngang với kinh tế, chính trị, xã hội,

giáo dục… chẳng hạn, là thiếu logic và thiếu

chính xác.

* Theo chị, truyền thông văn hóa hiện nay

có vấn đề không khi không ít tờ báo, trang web

đều có xu hướng “giật gân, câu khách”?

- Quá có vấn đề! Đó là vì một số người

trong giới truyền thông đã đặt mục tiêu về lợi

ích kinh tế, hiểu theo nghĩa vụ lợi lên trên cả

nền văn hóa.

Còn ở khía cạnh khác thì khá nhiều bài

phỏng vấn không đạt được tinh thần đặt ra về

văn hóa, văn nghệ bởi vì trình độ lệch pha giữa

hai bên. Tức là người đi phỏng vấn rất lơ mơ,

không hiểu bản sắc văn hóa Việt, nghĩa là

không giải mã được văn hóa Việt Nam, với tư

cách là nền văn hóa của quốc gia Việt Nam và

văn hóa ấy, mới chính là nền tảng tinh thần của

phát triển văn hóa và mới chính là mục tiêu và

động lực của sự phát triển văn hóa Việt Nam,

nên đã gây ra sự chênh lệch về trình độ và sự

lãng phí thì giờ cho cả hai bên.

Tôi đã từng rơi vào tình trạng như vậy khá

nhiều lần cho nên tôi hiểu. Nguyên nhân là

những nhà báo đó khi còn là sinh viên học

trong trường báo chí, đã không tìm được cách

học cho tử tế để có phương pháp giải mã văn

hóa Việt Nam.

Sự thiếu hiểu biết ấy khiến

họ không có đủ hành trang căn

bản để làm nghề báo. Điều này

dẫn đến tình trạng chụp giật, vội

vã, ẩu tả và cái tinh thần “văn

hóa tử tế” họ muốn truyền thông

trên báo chí đã không thể có…

* Tôi chợt nhớ đến chương

trình Giai điệu tự hào mà chị là

người thuộc hội đồng bình luận

lớn tuổi, luôn có nhận xét rất

xác đáng và sắc nét. Thực lòng,

đôi khi tôi băn khoăn không hiểu

“tinh thần chương trình muốn

truyền thông đến khán giả” là gì

- khi mà những giai điệu tự hào

đó, ở một số tác phẩm được “cải

biên, làm mới”?

- Không phải cải biên. Các

bài hát chỉ có một văn bản về âm

nhạc và lời (ca từ), với chỉ từng

ấy nốt nhạc nguyên thủy, được

phối lại/làm mới, trên sự tôn

trọng bản gốc.

Tôi đồng thuận hoàn toàn

với cách làm ấy (vì nếu làm

nguyên như cũ thì có gì phải bàn

nữa), trên tinh thần tự hào về

giai điệu của các ca khúc, qua

năm tháng, đã thành một thứ di

sản văn hóa tinh thần của một

thời hào hùng đã qua.

Nếu không phải thế thì Đài

Truyền hình Việt Nam mình đã

không mua format này từ

chương trình truyền hình thực tế

64

của CHLB Nga, với tên gốc của nó là “Di sản

quốc gia”.

Có lẽ ban tổ chức của chương trình Giai

điệu tự hào của Việt Nam cho rằng cần phải làm

mới các ca khúc đáng tự hào của âm nhạc Việt

Nam, để chủ yếu làm cho các bạn trẻ Việt thích

thú và tiếp nối truyền thống dân tộc từ các ca

khúc của một thời kỳ lịch sử không thể nào

quên ấy của dân tộc Việt Nam, để tự hào, để có

động lực nhằm phát triển đất nước.

Nhưng tôi không phủ nhận, trong quá trình

làm lại như thế, có ca khúc rất thành công,

nhưng cũng có ca khúc “bị làm hỏng”, hoặc ít

nhất là không nghe thuận tai, không nhìn

thuận mắt.

* Quay qua chuyện riêng một chút. Trở

thành nhà phê bình văn học - nghệ thuật, giảng

viên cao cấp của khoa Báo chí và Truyền thông

Trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn (ĐH

Quốc gia Hà Nội)… đó có phải là thiên hướng

ngay từ nhỏ của chị?

- Từ hồi bé, trong vô thức, cứ cái gì có chữ

là tôi cầm ngay lên đọc. Có lẽ do nhà nghèo,

đông chị em, nên tôi chẳng có đồ chơi, trò chơi,

thú vui nào ngoài thú đọc chữ, đọc truyện.

Bố tôi là ca sĩ Đài Tiếng nói Việt Nam, ông

mê hát đã đành, nhưng ông lại mê đọc sách vô

cùng. Ông có cái thẻ mượn sách của Thư viện

Quốc gia ở con phố rất đẹp của Hà Nội là phố

Tràng Thi.

Mỗi khi ông vào đó mượn sách là tôi lại nằn

nèo xin theo ông, tìm cách trốn vào phòng

mượn sách, để mượn/đọc cùng ông. Bố đọc

sách gì con đọc nấy.

Bảy, tám tuổi đầu đã đọc Giai cấp công

nhân Việt Nam của Trần Văn Giàu. Chẳng hiểu

gì, vẫn thích và vô cùng thích

khi đọc những nhà văn Pháp: H.

Balzac, V. Hugo, A. Daudet…,

các nhà văn Nga như L. Tolstoï,

A. Tsekhov, A. Puskin…

Những điều đó khiến đứa

con gái nghịch ngợm như tôi,

vừa ham đọc lại vừa ham chơi,

học đến lớp 10 cuối cấp 3, đoạt

liền hai giải: Giải nhất văn toàn

tỉnh (Thái Nguyên, nơi tôi sơ tán

ở trường cấp 3 huyện Phú Bình)

và giải nhất chạy việt dã 1.500

mét. Chẳng liên quan gì với

nhau nhỉ?

* Những người phụ nữ tài

sắc thì hay gặp trắc trở. Chị là

một người như vậy. Chị có

muốn đánh đổi một trong hai

thứ (sắc, tài) để được vẹn toàn

thứ còn lại không?

- Tính cách nào thì sẽ gặp số

phận ấy. Tôi không được như chị

nói là “vẹn toàn” thế đâu. Tôi chỉ

là một người phụ nữ có tư duy

độc lập nên hay gặp trục trặc.

Trông tôi vậy thôi, nhưng

hành xử của tôi thì như bất kỳ

người phụ nữ nào của đất nước

này: “thương người như thể

thương thân” (thậm chí còn

thương hơn thương thân).

Có khác chăng là nếu bị vấp

ngã, tôi sẽ gắng nhanh chóng tự

đứng lên và cố sức làm lại từ

đầu. Vì đó không còn là lựa

65

chọn nữa mặc dù bản chất của nó là lựa chọn

việc đi đến đích của tính cách.

Giờ thì tôi bằng lòng với hoàn cảnh gia đình

riêng của tôi - đó là gia đình đơn. Nhà văn Xuân

Cang “phán” số phận của tôi theo phép nghiên

cứu kinh dịch của ông, rằng, số tôi là phải “xắn

tay áo lên”, tự giải quyết mọi chuyện, nhất là

những chuyện do thế hệ cũ để lại, hoặc đang

làm dở dang.

Nhưng tất cả phẩm hạnh ấy lại phải đạt đến

sự tự nhiên và phải làm “cứ như không”, chứ

không phải làm một cách nhọc nhằn, hì hụi,

hoặc vất vả, khổ sở. Theo ông, tôi là người “cứ

như không mà đi đến cùng”…

* Nếu bây giờ phải “tự họa” chân dung

mình thì chị sẽ thể hiện thế nào?

- Một người đàn bà cô đơn, thường phải

“một mình đi trên đường”. Khi ngã thì vịn vào

chữ văn chương mà đứng dậy,

khi yêu thì không bao giờ phải

nói “rất tiếc”.

Khi nghĩ thì rất thích nghĩ

bằng đầu, không thích nghĩ

bằng bụng, nhưng trong thực tế

ứng xử thì lại hay mủi lòng

thương cảm. Khi sống thì chỉ

ham thích nhất hai việc: Dạy

học và viết văn.

Và từng có nhiều lầm lạc

trong đời vì sự ngây thơ và cả

tin… Cho đến khi về cõi, thì tôi

vẫn là tôi như thế, chẳng thay

đổi và dù muốn, cũng không

thay đổi gì được nữa…

http://doanhnhansaigon.vn

Báo Doanh nhân Sài Gòn

Giới trẻ và quan niệm về văn hóa đọc “kiểu mới”

Văn hóa đọc ở giới trẻ là vấn đề đang bị lên án và được coi "xuống cấp

nghiêm trọng". Tuy nhiên nhận định này cũng gây tranh cãi bởi giới trẻ “phản

kháng” khi cho rằng không thể nhìn cái vỏ mà đánh giá.

Văn hóa đọc là gì?

Văn hóa đọc là một định nghĩa trừu

tượng có rất nhiều cách giải thích. Có thể

hiểu đơn giản đó khái niệm thể hiện thái

độ ứng xử, chuẩn mực đọc và giá trị đọc

của cộng đồng xã hội và mỗi cá nhân

trong xã hội gồm ba thành phần: Thói

quen đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc.

Hay một cách hiểu thực tế hơn như

câu nói ấn tượng của Tài năng hùng

biện Lê Khánh Linh gần đây: “Không

quan trọng bạn đọc được bao nhiêu,

quan trọng là bạn đọc được những gì và

để làm gì, văn hóa đọc chính là gấp

cuốn sách lại và mở cuộc đời ra”.

Có văn hóa đọc sách được cho là

phải biết đọc sách sao cho hợp lý và bổ

ích, đọc sao cho hợp với quy luật tiếp

cận tri thức. Thậm chí người ta còn liệt

kê một hàng dài những nguyên tắc được

cho là có văn hóa đọc, có kỹ năng đọc

với một loạt tổ hợp tư duy như: Lựa

66

chọn có ý thức đề tài, vấn đề cần đọc

cho bản thân, biết vận dụng thành thạo

các cách đọc khác nhau đối với từng

loại tài liệu đọc, biết định hướng nguồn

tài liệu cần thiết, thể hiện được tính hệ

thống, tính liên tục trong quá trình lựa

chọn tài liệu đọc, biết vận dụng các biện

pháp kỹ thuật để củng cố và đào sâu

những nội dung đã đọc và quan trọng

phải biết vận dụng vào thực tiễn những

nội dung đã đọc…

Giới trẻ ngày nay có lẽ chẳng ai

chịu bỏ thời gian ngồi đọc hết những

nguyên tắc tư duy được cho có văn hóa

kia chứ đừng nói đến việc thực hiện hết

một cách tuần tự. Vậy văn hóa đọc của

người trẻ đang thực sự xuống cấp, hay

những quan niệm về văn hóa đọc đến

nay đã không còn phù hợp?

Giới trẻ nói về quan niệm văn

hóa đọc: đừng nhìn cái vỏ

Độc giả Nguyễn Chương đưa ra ý

kiến: “Trong giai đoạn thời gian khác

nhau thì ý nghĩa của quyển sách trong

tay cũng khác nhau, đây là một trong

những điều hay của sách. Mình cũng

đọc qua truyện kiếm hiệp, tiên hiệp,….

Nhiều người nói coi mấy cái đó thật

không ra sao nhưng do họ chưa đọc vào

bên trong mà chỉ thấy được cái vỏ

ngoài. Trong đó cũng có những câu

chuyện nhân văn, cảm động lòng người.

Học được gì, chắt lọc được gì là ở

mỗi người, đừng đổ lỗi cho sách. Hơn

nữa đọc truyện sẽ rèn luyện khiến trí

tưởng tượng cực kỳ tốt. Mình nhớ một

câu trong một quyển sách như thế này:

Sách chỉ là tấm gương, con khỉ không

thể nhìn qua đó mà thành thánh nhân”.

Bạn Hạ Chi, một độc giả chia sẻ:

“Cuốn sách mà mình yêu thích là "Bí

quyết giao tiếp" nhưng mất 5 tháng

mình vẫn chưa đọc xong một nửa bởi vì

cứ đọc đi rồi đọc lại những đoạn mình

cho là hay hoặc không hiểu kỹ.

Mình thực sự không hiểu thực chất

văn hóa đọc là gì? Chẳng lẽ cứ phải đọc

nhiều, đọc những cuốn sách kiểu tư duy

triệu phú hay đắc nhân tâm rồi thì Bách

khoa toàn thư thì mới được coi là văn

hóa? Đọc nhiều và đọc những thứ cao

siêu để rồi chẳng hiểu gì, chằng lưu lại

được gì sao?”.

Trong một cuộc thi Tài năng hùng

biện gần đây, vấn đề đang gây nhiều

tranh cãi này cũng được đề cập. Thí sinh

Lê Khánh Linh (ĐH Ngoại Thương) đưa

ra nhận định: “Quan trọng không phải

bạn đã đọc được bao nhiêu, mà bạn đã

đọc được những gì, đọc như thế nào và

đọc để làm gì. Có những người đã đọc

tới 10 lần cuốn Những người khốn khổ

Văn hóa đọc từng là chủ đề trong một cuộc

thi hùng biện của các bạn trẻ

67

nhưng vẫn ngoảnh mặt làm ngơ trước

những em bé bơ vơ ngoài kia.

Có những người sẵn sàng bình

phẩm, chê bai bài báo mạng nhưng chưa

một lần nhìn lại chính bản thân mình.

Có người có thể khóc sướt mướt vì cuốn

tiểu thuyết ngôn tình đẫm lệ nhưng lại

thờ ơ trước những yêu thương bình dị

xung quanh. Thế nên, đừng để những

cuốn sách nằm im lìm trên giá như một

minh chứng câm lặng của lịch sử.

Sách, đôi khi có những cuốn bạn có

giở đi, giở lại hàng trăm, hàng nghìn lần

cũng không thể thay đổi được cái kết

của nó. Nhưng, xin hãy cứ giở hàng

trăm, hàng nghìn lần để có thể thay đổi

được cái kết cho chính cuộc đời mình.

Văn hóa đọc với tôi, là gấp cuốn sách lại

và mở cuộc đời ra”.

Giá trị của sách là ở mỗi người cảm

nhận, tinh hoa của sách cũng là ở khả

năng chắt lọc, nhìn nhận của mỗi người.

Mỗi thế hệ có những nét văn hóa riêng,

cách cảm thụ riêng, chả lẽ những thứ

phá vỡ với những quy chuẩn có trước

cho dù nó không còn phù hợp đều được

gắn thêm chữ “vô” trên đầu.

Quy chung lại thứ cuối cùng mà

sách có thể mang lại đó là phát triển

năng lực tư duy, tưởng tưởng, ngôn ngữ

và hình thành nhân cách. Không thể

khẳng định những cuốn truyện giải trí

được cho là hời hợt không giúp ích gì

cho việc đó. Cũng đừng nên đánh giá

rằng văn hóa đọc xuống cấp. Điều cần

làm là khuyến khích giới trẻ hãy đọc,

đọc và suy ngẫm.

Kim Thoa

http://dantri.com.vn

Báo Dân trí

Mênh mang văn hóa đọc giới trẻ

Nhiều năm về trước, khi mạng

internet chưa phát triển như hiện tại

và các loại hình giải trí nghe - nhìn

chưa nở rộ thì sách in là nguồn

cung cấp thông tin, là những kênh

thiết yếu chúng ta phải tìm đến.

Nhưng nay, những yếu tố thời cuộc

trên đã thâm nhập sâu vào đời sống

tinh thần con người đã góp phần

làm cho văn hóa đọc, đặc biệt là

của không ít bạn trẻ có phảng phất

mảng màu vui, buồn lẫn lộn...

Với một bộ phận giới trẻ ngày nay, việc

đọc sách đã và đang là một kênh thông tin bổ

ích, một nguồn cung cấp những kiến thức sâu

rộng mà họ thường xuyên tìm đến. Thế

nhưng, không ít bạn trẻ ở nước ta hiện nay,

do thời buổi internet phát triển, mạng xã hội

bùng nổ... nên đang có dấu hiệu xa rời việc

đọc sách. Có bạn trẻ lên mạng xem ca nhạc,

xem phim, chơi game hoặc “chém gió” trên

facebook mà để cho những cuốn sách in trên

giá sách phủ đầy bụi thời gian, bên trong thì

những con chữ vẫn còn thơm mùi mực.

68

Bên cạnh đó, không ít bạn trẻ

hiện nay nếu có đọc sách thì lại

chạy theo phong trào. Từng có thời

điểm những cuốn sách như “Mãi

mãi tuổi 20”, “Đắc nhân tâm”,

“Nhật ký Đặng Thùy Trâm” tạo

nên cơn sốt với công chúng; nhiều

bạn trẻ vì nghe “tiếng” của các

cuốn sách này được mọi người bàn

tán liền vội vàng đi mua để đọc chứ

không phải tự tìm đến các cuốn

sách đó. Hơn thế, cũng có không ít

bạn trẻ nước ta đã và đang tìm đến

dòng sách ngôn tình, đam mỹ của

nước ngoài tại các nhà sách để đọc.

Nhưng không ít người biết được,

nhiều tác phẩm dòng sách này có

chứa nội dung thiếu văn hóa với lời

thoại, chi tiết dung tục, kích động

bạo lực và cổ súy cho lối sống trụy

lạc. Chẳng thế, cơ quan quản lý cấp

Nhà nước từng yêu cầu tạm dừng

in ấn dòng sách ngôn tình, đam mỹ

“có vấn đề” ảnh hưởng đến lối sống

không lành mạnh của người tiếp

nhận, đặc biệt là giới trẻ.

Ở nước ta, hầu hết các trường

học, nhất là bậc trung học phổ thông đều có

thư viện sách. Thư viện sách ở trường học

chính là phục vụ cho thế hệ học sinh trong

việc tìm hiểu, mở rộng vốn hiểu biết, kiến

thức. Nhưng rất ít khi các thư viện ở trường

học được học sinh ngó ngàng. Một giáo

viên tại Trường THPT Văn Giang (Hưng

Yên) từng tâm sự: “Thư viện trường rất

nhiều sách, báo đọc miễn phí, nhưng hiếm

khi thấy các em ghé đến. Có lẽ đây là

nguyên nhân dẫn đến vốn từ trong các bài

viết văn của các em rất hạn chế. Đặc biệt,

nhiều em do sử dụng mạng xã hội quá

nhiều, đến nỗi mà các chữ viết bị thay đổi,

viết tắt không thể dịch được”.

Một số bạn sinh viên cũng cho biết, khi

có máy tính cá nhân thì hiếm khi mua sách,

đọc sách. Thỉnh thoảng thấy bạn bè đồn có

cuốn sách hay, thì các bạn mới tìm đọc, còn

thời gian rảnh nhiều khi đi làm việc khác

hoặc “lượn” web xem hài, phim kiếm hiệp...

Trường hợp bạn trẻ khác có hẳn một kệ sách

nhưng lại chỉ để làm oai. Khi bạn bè đến

chơi, hỏi “chủ nhân” kệ sách cuốn sách đang

cầm trên tay đã đọc tác phẩm chưa thì người

bạn hồn nhiên trả lời: “chưa đọc”.

Tuy vậy, không ít bạn trẻ vẫn còn mặn

mà và ham đọc sách. Bởi nhiều hội sách

được tổ chức ở các địa phương nước ta cho

thấy, một lượng lớn người trẻ đã tham gia

nồng nhiệt. Không khó để bắt gặp ở các hội

sách, các bạn trẻ đọc sách tại chỗ, mua sách

nhét đầy balo, túi xách... Vì thế mới có

chuyện hàng vạn đầu sách được bán hết chỉ

trong vài ngày mà người mua không ai khác

chính là bạn đọc trẻ tuổi. Đồng thời, không

Nhiều bạn trẻ vẫn đến với các hội sách để

đọc và tìm mua cuốn sách mình yêu mến

69

hẳn bạn trẻ nào có máy tính rồi lên

mạng cũng chỉ để xem phim, nghe

nhạc... như nhiều người nghĩ.

Công nghệ thông tin phát triển như

hiện nay đã cho ra đời dạng sách

điện tử (ebook) và nhiều bạn trẻ

lên mạng là để đọc loại sách này

nhằm giải trí hoặc phục vụ việc

học tập, nghiên cứu. Dẫu vậy,

cũng có bạn trẻ đọc sách điện tử

với những câu chuyện tình yêu

“mộng rớt”, thậm chí là cả tác

phẩm không phù hợp với lứa tuổi,

với văn hóa chuẩn mực...

Để văn hóa đọc trong toàn dân nói

chung, giới trẻ nói riêng có những chuyển

biến tích cực, nhiều chuyên gia cho rằng điều

quan trọng nhất là ở ý thức của mỗi người.

Nếu các bạn trẻ có ý thức lựa chọn cuốn

sách, cách thức đọc và tiếp thu kiến thức từ

các cuốn sách đó, có định hướng và rèn luyện

việc đọc sách thì điều hiển nhiên, văn hóa

đọc trong giới trẻ sẽ ở một diện mạo khác tốt

đẹp hơn.

Khôi Nguyên

http://suckhoedoisong.vn

Báo Sức khỏe & đời sống

Văn hoá đọc của giới trẻ có đáng lo?

Thời gian qua, các địa phương trên cả nước đã có nhiều hoạt động chào

mừng Ngày sách Việt Nam. Trong khi các phương tiện truyền thông ra rả kêu gọi

người dân, đặc biệt là giới trẻ tham gia ngày hội đọc sách để cứu văn hoá đọc, văn

hoá đọc trong giới trẻ đang xuống cấp trầm trọng, thì những người trong cuộc -

các bạn trẻ đã lên tiếng cho rằng: Văn hoá đọc trong giới trẻ không đáng lo ngại

như nhiều người nghĩ.

Văn hoá đọc là đọc theo sở thích (!?)

Ngày nay, nhiều người nhắc đến cụm từ

văn hoá đọc, nhưng ít ai hiểu hết văn hoá đọc

là gì và quan niệm đọc thế nào để có văn hoá

lại gây nhiều tranh cãi.

Theo nhà ngôn ngữ học Phạm Văn Tình

thì “văn hóa đọc chính là thái độ, là cách ứng

xử của chúng ta với tri thức, sách vở” và ông

khuyên mỗi người nên đọc sách sao cho hợp

lý và bổ ích, hợp với quy luật tiếp cận tri thức.

Nói về khái niệm văn hoá đọc, nhiều nhà

nghiên cứu cho rằng, đó là những ứng xử, giá

trị và chuẩn mực đọc của mỗi cá nhân. Ứng

xử, giá trị và chuẩn mực này cũng

gồm ba thành phần: Thói quen

đọc, sở thích đọc và kỹ năng đọc.

Tại ngày hội đọc sách và văn hoá đọc

tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám, rất đông

bạn trẻ đã đến tham dự, tìm mua sách

và say mê đọc tại những khu trưng bày

sách hay

70

Còn theo bạn trẻ Lê Khánh Linh (SV

Trường Đại học Ngoại thương) thì: “Văn hóa

đọc với tôi là gấp cuốn sách lại và mở cuộc

đời ra! Nó không nằm ở việc bạn đã đọc được

bao nhiêu, mà bạn đã đọc được những gì, đọc

như thế nào và đọc để làm gì…”.

Còn với nhiều bạn trẻ khác, khi được hỏi

văn hoá đọc là gì, nhiều người cho rằng đừng

nên hiểu theo những nghĩa quá lớn lao và

không nên áp đặt suy nghĩ của mỗi thế hệ vào

chuyện đọc sách, chỉ nên nghĩ đơn giản văn

hoá đọc là đọc theo sở thích và đam mê, nuôi

dưỡng sở thích đó.

“Mình cũng thắc mắc không biết văn hoá

đọc là gì? Chẳng lẽ cứ phải đọc những cuốn

sách kiểu tư duy triệu phú hay Đắc nhân tâm,

rồi thì Bách khoa toàn thư thì mới được coi là

văn hóa. Có rất nhiều người nói đọc tiểu

thuyết ngôn tình Trung Quốc là lãng phí thời

gian, nhưng mà mình không thấy vậy. Theo

mình, quan trọng không phải là bạn đọc cái gì,

mà là bạn có được gì sau khi đọc” - bạn đọc

Hạ Chi đã bình luận trên một trang báo mạng.

Nhà văn Đặng Nguyễn Đông Vy - đồng

tác giả có sách bán chạy nhất năm 2013 “Nếu

biết trăm năm là hữu hạn” - cũng đã thẳng

thắn nêu ra quan điểm về văn hoá đọc của

mình trên Zing new: “Từ 'văn hóa đọc' trên

báo chí thật tình tôi không hiểu lắm. Văn hóa

đọc là gì? Với tôi, đọc sách bên cạnh tìm kiếm

kiến thức thì có một chức năng nữa đó là…

giải trí”.

Cũng theo chị, thì mỗi người có những sở

thích đọc khác nhau và nên tôn trọng điều đó,

không nên áp đặt suy nghĩ của người nọ vào

người kia. Đọc giả luôn có lựa chọn riêng của

họ. Họ sẽ hưởng thụ lợi ích và cả

những thiệt thòi từ lựa chọn đó.

Văn hoá đọc trong giới trẻ

có đáng lo?

Khi Bộ TTTT tổ chức lấy ý

kiến về việc tổ chức Ngày sách

Việt Nam (21.4), nhiều nhà

nghiên cứu đều đặt ra vấn đề văn

hóa đọc trong giới trẻ đang ở mức

báo động, khi nhiều bạn trẻ thờ ơ

với sách vở và đang bị văn hóa

nghe - nhìn cuốn theo, cần phải tổ

chức Ngày sách Việt Nam để cứu

văn hoá đọc.

Một số người cũng lo lắng và

đổ lỗi rằng thời đại bây giờ có

nhiều thứ hấp dẫn giới trẻ như trò

chơi điện tử, Internet, facebook…

nên giới trẻ lười đọc sách, truyện

hơn các thế hệ trước. Và văn hoá

đọc trong giới trẻ đang đứng trước

nguy cơ mai một, bị lấn át bởi văn

hoá nghe nhìn.

Trước những luồng dư luận

về sự xuống cấp văn hoá đọc

trong giới trẻ, nhiều bạn trẻ đã lên

tiếng phản biện. Theo Hồng Hạnh

(SV ĐH Thương mại), sự xuống

cấp về văn hoá đọc và thái độ thờ

ơ với sách vở chỉ có trong một bộ

phận nhỏ chứ không phải tất cả,

văn hoá đọc trong giới trẻ không

ở mức đáng lo.

“Mọi người có thể thấy trong

ngày hội đọc sách này (Ngày hội

đọc sách và văn hoá đọc tổ chức

71

tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám ngày 20.4) có

rất đông bạn trẻ tham gia. Họ say mê, “ngấu

nghiến” đọc từng trang sách. Họ có thể nhịn

ăn, dành dụm những đồng lẻ để mua cho mình

những cuốn sách ưng ý. Thời đại nào cũng có

những người đam mê với sách vở và có người

không. Đối với thời đại này, cuốn sách này có

giá trị, nhưng thời đại khác lại không. Và nên

tôn trọng sở thích đọc của mỗi người chứ

không nên áp đặt suy nghĩ của thế hệ này cho

thế hệ khác” - Hồng Hạnh chia sẻ.

Nhiều bạn trẻ khác cũng cho rằng, văn hoá

đọc bây giờ không nên chỉ giới hạn ở thái độ

ứng xử với sách vở, mà cần hiểu là cách ứng

xử với tất cả các kênh thông tin khác như việc

đọc báo, đọc sách online nói chung và các bạn

trẻ thu lại được gì từ các kênh đọc

đó. Chẳng hạn đọc một bài báo

viết về những hoàn cảnh khó

khăn, vươn lên trong cuộc sống

thì có thể lấy đó làm tấm gương

để học tập, hay chia sẻ trên

facebook, để nhân rộng thêm

những tấm gương...

Mói tóm lại thứ cuối cùng mà

việc đọc có thể mang lại là phát

triển năng lực tư duy, khả năng

tưởng tưởng, trau dồi ngôn ngữ và

hình thành phát triển nhân cách

con người.

http://laodong.com.vn

Báo Lao động

Văn hóa đọc sách của giới trẻ - Những điều trông thấy và suy ngẫm

Ngày nay với sự bùng nổ mạnh mẽ của công nghệ thông tin đã tác động không

nhỏ tới giới trẻ. Tích cực cũng nhiều mà tiêu cực cũng không ít. Một trong những

vấn đề đó nổi lên là văn hóa đọc sách của giới trẻ hiện nay - Vấn đề đáng để

chúng ta cùng suy nghĩ.

Bạn hiểu gì về văn hóa đọc? Văn

hóa đọc ở đây chính là thái độ, là cách

ứng xử của chúng ta với tri thức sách

vở. Phải biết đọc sách sao cho hợp lý và

bổ ích. Đọc sao cho hợp với quy luật

tiếp cận tri thức (Theo nhà ngôn ngữ

học Phạm Văn Tình).

Chúng ta đều biết trước khi có các

phương tiện nghe nhìn, sách là con

đường lớn nhất để con người tiếp cận

thông tin, văn hóa, tri thức. Đọc sách là

một trong những cách thức giúp con

người thư giãn, tích lũy kiến thức, tăng

cường khả năng tư duy. Thế nhưng giới

trẻ ngày nay có vẻ thờ ơ, lãnh cảm với

văn hóa đọc sách. Phải chăng họ nghĩ

với những thông tin hiện đại họ không

cần tới sách nữa? Nhà văn hóa Hữu

Ngọc đã có một lần nêu câu hỏi: “Thế

kỷ XXI liệu có cần đến thơ nữa không?

Đến văn hóa đọc nữa không?” Và ông

tự trả lời rằng: “có, dù cho ca nhạc trữ

72

tình có làm được ít phần việc của thơ ca

thì thơ ca vẫn sẽ mãi mãi được người

đời ưa chuộng”. Còn đối với văn hóa

đọc thì ông khẳng định: “bản thân hình

ảnh thì thoảng qua, từ ngữ mới đọng lại

lâu bền”.

Văn hóa đọc sách đang đứng trước

một cơ hội và một nguy cơ. Cơ hội bởi

mỗi người chúng ta đều được tiếp cận

với một khối lượng tri thức khổng lồ.

Nhưng nó lại tiềm ẩn một nguy cơ làm

mai một thói quen đọc vốn có bởi sự lấn

át của các phương tiện nghe nhìn quá

nhiều, quá hấp dẫn. Vậy sẽ có tương lai

nào cho văn hóa đọc sách trong thời đại

bùng nổ thông tin?

Khác với vài chục năm về trước, thị

trường sách hiện nay vô cùng phong phú

về nội dung cũng như hình thức. Giới

trẻ ngày nay lười đọc hay họ không biết

chọn sách? Có những bạn chạy theo

phong trào để đọc sách. Có một thời

gian những cuốn sách như “mãi mãi tuổi

20”, “Lê Vân yêu và sống” làm mưa gió

trên thị trường. Rồi có khi họ đọc theo

mốt: “Thế giới phẳng” là tên một cuốn

sách rất thành công của nhà kinh tế - xã

hội học Thomas Friedman. Cuốn sách

trình bày những quan điểm mới lạ đối

với bạn đọc trong nước về xu thế toàn

cầu hóa, “Thế giới phẳng” không phải là

một cuốn sách dễ đọc, phần lớn người

đọc không hiểu hết tư tưởng của tác giả.

Thế là dù không thích, không hiểu

nhưng các bạn trẻ vẫn chạy đi mua

những cuốn sách mà mọi người vẫn đọc

để mình không trở thành người lạc hậu.

Đó là chưa kể tới việc hiện nay thị

trường sách vô cùng phong phú về nội

dung và hình thức, có nhiều sách được

coi là “sách đen” vẫn được giới trẻ

truyền tay nhau đọc hăng say. Thật đáng

lo ngại! Rồi có những bạn trẻ lại cho

rằng đọc sách là lạc hậu - Đây là thời

đại CNTT thì phải lên mạng đọc vừa

nhanh, vừa dễ, vừa đỡ tốn kém. Xin

thưa đây là lối suy nghĩ sai lầm. Internet

có khối lượng thông tin phong phú,

nhanh và cập nhật nhưng liệu các bạn

đọc xong còn đọng lại trong đầu được

bao nhiêu? Bạn có thể “gặm nhấm”,

“nhâm nhi” từng câu văn, từng linh hồn

mà tác giả gửi gắm vào đó không?

Với thực trạng như thế, mỗi chúng

ta ai không phải suy nghĩ nhìn nhận lại

chính bản thân mình? Văn hóa đọc đã

xuống cấp tới mức báo động chưa? Có

thể chưa đến “đèn đỏ” nhưng đèn vàng

đã cảnh báo một nguy cơ có thể đến. Đó

là việc thiếu nghiêm túc trong việc đọc,

không thấy rõ được vai trò quan trọng

của đọc sách. Thời đại thông tin dạy

chúng ta phải biết tận dụng cơ hội và

nắm bắt thời cơ. Vì vậy các bạn hãy tự

tìm và trau dồi cho mình một thói quen

đọc nhé.

“Hiện nay khi mà nhà hàng, quán cà

phê, karaoke, vũ trường mọc lên ngày

càng nhiều, thu hút bạn trẻ đến thưởng

ngoạn. Trong khi thư viện, hiệu sách lại

vắng bóng, đang làm cho văn hóa đọc

đang bị giới trẻ… lãng quên”.

73

Anh bạn tôi là thầy giáo dạy Văn

trăn trở: Không hiểu lớp trẻ bây giờ nghĩ

gì? Trong khi thế giới đang chuyển dần

từ hậu công nghiệp sang kinh tế tri thức,

vậy mà lớp trẻ lại ít quan tâm đến văn

hóa đọc.

Anh đưa ra nhiều dẫn chứng rất cụ

thể: nào là thư viện huyện chẳng mấy

khi có bạn trẻ đến mượn sách, nào là các

cửa hàng sách cũng chỉ nhộn nhịp trong

mấy ngày đầu năm học mới bởi phụ

huynh, học sinh đến mua sách giáo khoa

và tài liệu tham khảo, tài liệu nâng cao.

Còn lại các ngày trong năm ít thấy lớp

trẻ đến mua sách về đọc...

Cũng bởi do ít đọc, ít tìm hiểu, cập

nhật thông tin qua sách báo, nên vốn

văn chương của lớp trẻ bây giờ “cạn”

lắm. Khi chấm những bài thi tốt nghiệp

và bài thi đại học mới càng thấy rõ điều

này. Những câu văn ngô nghê, những

cột mốc lịch sử bị sai lệch, rồi lấy râu

ông nọ cắm cằm bà kia... đang gióng lên

hồi chuông về văn hóa đọc hiện nay của

giới trẻ.

Thư viện rất nhiều sách nhưng

khách thì chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Cũng tại bởi trong thời đại bùng nổ

thông tin, các kênh truyền hình cả đêm

lẫn ngày đầy ắp phim, ảnh. Mọi thông

tin có đầy trên các mạng, chỉ cần nhấp

chuột rà qua các mạng, muốn gì cũng có

và cả sự nhộn nhịp của quán xá cũng

cuốn hút mất hết thời gian của giới trẻ.

Ngày xưa ngay cả trên xe tàu, trong

giờ nghỉ giải lao... cũng thấy không ít

người vội đem sách ra đọc. Chúng tôi

còn nhớ ngay trong quân đội khi hết giờ

luyện tập, chuẩn bị đi ngủ, anh em

thường tổ chức chương trình đọc truyện

đêm khuya trong vòng 30 phút đến một

tiếng. Những truyện được đọc đi, đọc lại

nhiều lần vẫn không thấy chán.

Cánh cán bộ miền núi chúng tôi khi

đi cơ sở, quà quý nhất cho các thầy cô

giáo cắm bản là mấy tờ báo, ít cuốn tạp

chí và vài bức tranh. Nay xem ra những

thứ đó cũng không còn được thầy cô

mặn mà nữa.

Đọc sách không phải chỉ để giết thời

gian, mà đọc sách là để nâng cao nhận

thức, tích lũy vốn văn học, qua sách vở

tìm được những câu văn hay, những ý

thơ đẹp. Không ít người luôn ghi chép

những câu văn, bài thơ vào cuốn sổ,

phục vụ cho công tác hoặc truyền dạy

cho con cháu.

Nhà Văn Lỗ Tấn đã từng nói: Muốn

viết một chữ trong bụng phải có một tấn

chữ, muốn nói một từ, trong đầu phải có

một ngàn từ.

Trong đọc sách sẽ tạo cho người ta

một thói quen, rèn luyện cho đôi mắt

thêm tinh, nhanh. Người ham đọc sách

sẽ rút ra được phương pháp đọc, đọc

bằng mắt để rà nhanh, phát hiện những

ý hay mình cần tìm. Đọc bằng miệng

vừa huy động tổng hợp mắt nhìn, miệng

đọc, tai nghe và não ghi vào bộ nhớ, tạo

sự nhớ lâu, hiểu sâu ý nghĩa của nó.

Lênin đã dạy rằng: “Không có sách,

không có tri thức/Không có tri thức,

74

không có chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa

cộng sản”.

Vậy mà ngày nay xem ra văn hóa

đọc đang bị giới trẻ lãng quên. Cội

nguồn lịch sử và cả những gương người

tốt, việc tốt ít đến với bạn đọc trẻ...

Những điều đó đang làm cho sinh hoạt

văn hóa kém phần hấp dẫn, đạo đức xã

hội xuống cấp.

Rất mong ngành văn hóa sớm tìm

phương pháp để duy trì và phát triển văn

hóa đọc cho lớp trẻ.

Trong đời sống tinh thần của mỗi

chúng ta, sách đóng vai trò rất quan

trọng: là chiếc chìa khóa vạn năng mở

cửa lâu đài trí tuệ và tâm hồn con người;

là người thầy siêu việt thắp sáng trong ta

nguồn tri thức vô biên, dạy chúng ta biết

sống và biết hy sinh. Có thể nói sách

chính là người bạn tâm giao chia sẻ mọi

nỗi vui, buồn sâu kín của mỗi con

người, và đọc sách từ lâu đã trở thành

một nhu cầu cần thiết của xã hội loài

người trên thế giới.

Đánh giá cao tầm quan trọng của

văn hóa đọc, trong kỳ họp lần thứ 28

của Đại Hội đồng Liên hợp quốc tại

Paris (25/10 - 16/11/1995), UNESCO

(Tổ chức văn hoá, giáo dục, khoa học

Liên hợp quốc) đã quyết định chọn ngày

23/4 hàng năm làm “Ngày Sách và Bản

quyền Thế giới” (World Book and

Copyright Day), trong đó nêu rất rõ mục

tiêu và các thành phần tham gia ngày

tôn vinh những giá trị của sách và sự

đóng góp của các tác giả cho sự ra đời

của các tác phẩm bất hủ. Ngày này được

tổ chức hàng năm tại mỗi quốc gia nhằm

bảo đảm cho mọi người khám phá và

thỏa mãn sở thích đọc của mình, đồng

thời là dịp để tôn vinh những tác giả đã

có nhiều đóng góp cho sự tiến bộ văn

hóa, văn minh xã hội của nhân loại. Đây

cũng là dịp thể hiện sự hợp tác, hợp lực

giữa các tác giả, các nhà xuất bản,

trường học, các thư viện, các cơ quan

Nhà nước, công ty tư nhân, các tổ chức

phi chính phủ và các cơ quan thông tin

đại chúng trong việc tổ chức lễ kỷ niệm

về sách và các tác giả.

Ý tưởng về Ngày Sách và Bản

quyền Thế giới bắt nguồn từ một phong

tục truyền thống rất đẹp ở Catalonia

(Tây Ban Nha): Vào ngày 23/4 hàng

năm (là ngày lễ Thánh Goerge), có rất

nhiều hội chợ sách và các lễ hội đường

phố được tổ chức, mỗi khách hàng sẽ

được tặng một bông hồng kèm theo khi

mua một cuốn sách trong ngày hôm đó.

Ngày 23/4 còn là ngày mà cả ba đại văn

hào của thế giới Cervantes, Shakespeare

và Inca Garcilaso de la Vega đều qua

đời sau khi để lại cho nhân loại những

kiệt tác của mọi thời đại. Ngày này cũng

là ngày sinh hoặc ngày giỗ của các tác

giả nổi tiếng khác Maurice Druon,

K.Laxness, Vladimir Nabokov, Josep

Pla and Manuel Mejía Vallejo. Chính vì

vậy, UNESCO mong muốn Ngày Sách

và Bản quyền Thế giới sẽ là dịp để cả

thế giới tôn vinh sách và những người

sáng tạo ra chúng - những người đã có

75

những đóng góp không gì thay thế được

đối với sự phát triển văn hóa nhân loại;

dịp để khuyến khích tất cả mọi người,

nhất là giới trẻ, khám phá niềm yêu

thích đọc sách, tôn vinh văn hoá đọc.

Hưởng ứng chủ trương của

UNESCO, đồng thời để khẳng định

những giá trị to lớn của sách báo, hơn

10 năm qua, trên thế giới đã có trên 150

quốc gia tổ chức kỷ niệm “Ngày sách và

bản quyền thế giới” với nhiều hoạt động

thiết thực dưới nhiều hình thức và chủ

đề phong phú khác nhau, thu hút được

nhiều người tham gia, nhất là xây dựng

được mối liên hệ mật thiết giữa các thư

viện - nhà xuất bản - cơ quan phát hành

- và bạn đọc. Có thể nói khắp nơi đã

chào đón Ngày đọc sách thế giới rất

nhiệt tình và sôi nổi: Ví dụ “Tặng một

cuốn sách - tặng một đoá hồng” là một

chiến dịch đặc biệt diễn ra ở nhiều nước

trên thế giới nhằm tôn vinh ngày đọc

sách thế giới (23-4). Ngoài ra còn có vô

số các hoạt động thú vị liên quan đến

sách được tổ chức dưới sự khởi xướng

và khuyến khích của UNESCO. Đây

thực sự là ngày hội của những người

yêu quý sách trên khắp hành tinh.

Dưới sự tổ chức của các nhà xuất

bản và các thư viện là lễ kỷ niệm

“Sách đường phố” dành cơ hội mua

sách giá rẻ có kèm thêm chữ ký của tác

giả cho những người say mê đọc sách;

là dịp để phân phối những sản phẩm

quảng bá ngày đọc sách thế giới do

UNESCO thiết kế (poster, cờ, bút đánh

dấu, áo T-shirt, bưu thiếp v.vv…), hay

tặng những cuốn sách còn trong kho cho

các khu dân cư nghèo, các thư viện eo

hẹp về tài chính: bệnh viện, nhà tù và cả

các trại tị nạn, nhà xã hội...

Tại Châu Phi, nhiều bạn trẻ tham gia

ngày hội sách tình nguyện đem sách tới

nơi người bệnh, người cao tuổi, những

người mù loà và cả những người không

biết chữ, đọc thành tiếng cho họ nghe.

Các phương tiện thông tin đại chúng

cũng góp công không nhỏ, đó là việc

đăng tải các bài báo giới thiệu sách, về

văn hoá đọc, về bản quyền và vi phạm

bản quyền,... trên báo và tạp chí. Những

chương trình phát thanh, truyền hình đặc

biệt thuộc thể loại phỏng vấn, tranh

luận, trò chơi v.vv… cũng ưu tiên cho

các đề tài nêu trên. Tính sáng tạo của

các nhà báo, nhà văn trẻ, nhà soạn nhạc,

nhà làm phim cũng sẽ được công chúng

ghi nhận và tán dương trong ngày hội

đọc sách thông qua báo chí.

Hoạt động về quyền tác giả: Ngày

này cũng là ngày dành riêng cho việc

Nhiều người say sưa ngồi đọc sách ngay

trong sân của Văn Miếu

76

tuyên truyền nâng cao ý thức của công

chúng trong vấn đề bản quyền, là dịp để

các luật sư, các tác giả và nhà sáng tạo

thảo luận các chủ đề khác nhau về bản

quyền, là cơ hội đến tìm hiểu các tổ

chức quản lý tập thể và thực tập về luật

bản quyền cho sinh viên ngành xuất bản,

bản quyền.

Ngoài ra, trong ngày này, bạn có thể

thấy Logo của ngày hội đọc sách được

dán trên các phương tiện vận chuyển

hành khách công cộng như xe buýt, tàu

điện ngầm, xe lửa, máy bay… và thậm

chí có thể gửi đi những lá thư có dán

những con tem mang biểu trưng của

ngày đọc sách.... Từ hơn 10 năm qua,

những hoạt động bổ ích kể trên diễn ra

đều đặn ở các nước châu Âu, Bắc Mỹ và

châu Phi. Tại Trung Quốc gần đây đã

quyết định thực hiện chương trình thúc

đẩy văn hóa đọc, trong đó hoạt động

tiêu biểu là “Ngày đọc sách cùng con

trẻ” dành cho các bậc phụ huynh khắp

cả nước vào ngày 23/4 tới. Đồng thời đã

tiến hành một chiến dịch với hàng loạt

hoạt động thúc đẩy văn hóa đọc, đặc

biệt trong giới trẻ, phụ nữ và nông dân.

Chương trình này bao gồm việc giảm

giá bán sách, tổ chức các cuộc thi viết

về sách, khai trương các thư viện mới ở

thành phố và nông thôn, quyên tặng

sách cho các vùng sâu, vùng xa hoặc

khu vực bị thiên tai…

Tại Việt Nam, Ngày đọc sách thế

giới được tổ chức hàng năm do Hội

đồng Anh (British Council) khởi xướng

từ năm 1996, Trung tâm văn hoá Pháp

tại Hà Nội - L’espace cũng có nhiều

hoạt động có ý nghĩa thiết thực để tuyên

truyền cho văn hoá đọc. Những năm gần

đây Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch đã

quyết định chọn ngày 23/4 hàng năm

làm ngày hội đọc sách của Việt Nam, do

Thư viện Quốc gia làm chủ trì nhằm

khuyến khích, đưa phong trào đọc sách,

báo trở thành thành nét đẹp văn hóa của

con người Việt Nam trong thời kỳ đất

nước giao lưu, hội nhập quốc tế. Mong

muốn “Ngày hội đọc sách” sẽ lan toả

khắp cả 63 tỉnh thành nhằm thúc đẩy và

tôn vinh những ngành nghề liên quan

đến sách báo và tri thức như: Thư viện,

Xuất bản, phát hành... để sách báo trở

thành những người bạn thân thiết của

mỗi người hơn. Hoạt động này đã được

sự ủng hộ và tham gia nhiệt tình của

nhiều nhà xuất bản, cơ quan phát hành,

thư viện và các trường học từ phổ thông

đến đại học, với nhiều nội dung phong

phú như: Quyên góp sách tặng trẻ em

thiệt thòi và xây dựng thư viện tại các

vùng sâu, vùng xa, thư viện tại các vùng

biên giới. Thi thiếu nhi vẽ tranh theo

sách, giao lưu với các nhà văn, nhà thơ

nổi tiếng, Kể chuyện sách bằng tiếng

Việt và tiếng Anh, tiếng Pháp, trưng bày

và bán sách với giá ưu đãi của các nhà

xuất bản, trao đổi kinh nghiệm đọc sách,

đố vui, bốc thăm trúng thưởng, nói

chuyện về cảm thụ văn học, về kỹ năng

sống, các hiểu biết xó hội khác... Hơn

thế nữa, trong những Ngày hội sách

77

cũng khuyến khích khả năng sáng tạo và

tạo một sân chơi văn hóa thực thụ cho

các bạn nhỏ như có nơi dành hẳn 1 khu

chơi đồ chơi Lego và vẽ tranh tô màu

miễn phí cho các em. Còn các bạn sinh

viên ngoài việc dạo xem sách cũng có

dịp tham gia các hội thảo chuyên đề và

giao lưu về kỹ năng đọc tiếng Anh do

giáo viên Hội đồng Anh phụ trách, được

cung cấp những kiến thức về cuộc sống

như ‘Trước ngưỡng cửa đi làm’ và

‘Bước đến thành công’ của NXB Trẻ.

Các bậc phụ huynh cũng sẽ có nhiều

thông tin thú vị và mới mẻ về về vấn đề

‘Làm thế nào để khuyến khích con trẻ

đọc sách’ do các chuyên gia tâm lý giáo

dục trình bày và “Đọc sách thúc đẩy trí

tưởng tượng và óc sáng tạo của trẻ em”

và giao lưu về các bộ sách văn học nổi

tiếng trong và ngoài nước... chương

trình “Cùng đọc cùng chia sẻ” là hoạt

động mang đậm tính nhân văn và nét

văn hóa của người Việt được các thư

viện phát động đã nhận được sự hưởng

ứng của nhiều người: Khi các bạn đến

với Ngày hội đọc sách xin mang theo 1

quyển sách cũ để dành tặng cho những

người khuyết tật của Chương trình

Khuyết tật và Phát triển. Cho dù sách là

thể loại gì, cho bất cứ đối tượng tuổi

nào, sự đóng góp nhỏ bé của các bạn sẽ

là một nguồn cổ vũ tinh thần và sự chia

sẻ lớn lao với cộng đồng người khuyết

tật, phần nào xóa đi những mặc cảm về

hoàn cảnh, thể hiện sự chia sẻ của cộng

đồng trong cuộc sống chung của mỗi

người. Những hoạt động đó của tuần lễ

đọc sách ở Việt Nam thời gian qua do

Thư viện Quốc gia Việt Nam phối hợp

với các đơn vị như Thư viện Quân Đội,

Thư viện Hà Nội, Hội đồng Anh, Trung

văn hoá Pháp, Cục xuất bản, các trường

Đại học trên địa bàn Hà Nội, với một số

các nhà sách, nhà Xuất bản cùng tổ chức

đó để lại những dư âm tốt đẹp về một xó

hội văn minh, hiện đại. Tuy nhiên nếu

được đầu tư và tổ chức chuyên nghiệp

hơn, thường xuyên hơn sẽ là những hoạt

động văn hoá có ý nghĩa thực sự và kết

quả mỹ món hơn nữa. Năm nay, ngày

hội đọc sách ở Việt Nam với chủ đề

“Chào mừng 35 năm ngày giải phóng

miền Nam và 1000 năm Thăng Long Hà

Nội” được tổ chức vào ngày 22/4/2010

tại TVQGVN với nhiều hoạt động sôi

nổi sẽ là dịp để bạn đọc tìm hiểu, tiếp

cận với sách báo và khám phá thêm

những điều kỳ diệu còn chứa đựng trong

kho tàng văn hoá tri thức của đất nước.

Với tinh thần đề cao tầm quan trọng

của sách báo và tri thức trong đời sống,

sự kiện ngày đọc sách thế giới ở Việt

Nam đang trở thành một nét sinh hoạt

văn hoá, văn minh của những người yêu

mến sách báo cần được duy trì và quảng

bá rộng hơn trong xã hội và rất cần sự

hỗ trợ, quan tâm hơn nữa của các cơ

quan chức năng để Văn hóa đọc luôn là

nhu cầu không thể thiếu của những công

dân văn minh trong thời đại ngày nay.

Một tháng sau khi Hội sách Tp.

HCM lần 7 kết thúc, Ngày hội sách và

78

văn hóa đọc 2012 đã được tổ chức tiếp

tại Hà Nội. Văn hóa đọc đã tỉnh giấc,

hay vẫn phải "đánh thức" văn hóa đọc

bằng các hoạt động như thế này?

Ngoài việc Bộ GD&ĐT đề nghị các

trường học tổ chức các hoạt động hưởng

ứng ngày Sách và bản quyền thế giới

23/4 - cũng là cái cớ để tổ chức Ngày

hội sách và văn hóa đọc, thì một điều

"lạ" là người ta huy động sinh viên học

sinh đến Văn miếu Quốc tử giám để

tham gia.

Đọc sách hay tham dự hội sách, là

nhu cầu tự thân và tự do, sao lại phải

huy động? Vì thiếu thông tin, sinh viên

học sinh không biết nên phải "dắt" đi, vì

"chúng nó" lười đọc nên phải mang

"ném" vào hội sách, hay vì phong trào,

thành tích nào đó? Đi hội sách mà các

trường đăng ký cụ thể cả số lượng

người, chẳng biết có nên vui.

Hội sách Tp. HCM vừa qua, chẳng

cần phải mời chào, chưa nói đến

chuyện hô hào phải đi, người ta vẫn kéo

đến điểm tổ chức ở công viên Lê Văn

Tám nườm nượp (ngày đông nhất lên

đến 150.000 lượt người). Hội sách có bị

chỉ trích nghiêng về "chợ sách", nhưng

nhà tổ chức và các đơn vị tham gia

chọn cảnh mua bán sách nhộn nhịp, hay

cảnh sinh viên học sinh đông thì rất

đông, hầu hết đến chỉ để tham quan cho

xong rồi về?

Đây là một trong những biểu hiện

cho thấy sự khác biệt trong cách "đối

xử" với sách, rộng hơn là chuyện văn

hóa đọc giữa các địa phương, vùng

miền. Thị dân Sài Gòn - Tp. HCM vẫn

được xem là sống nhanh, giỏi làm ăn

kinh doanh, thường sẽ lướt qua những

yếu tố làm người ta phải chậm lại, như

sách. Song, 4,8 triệu bản sách bán ra tại

hội sách lần 7 vừa qua, ít nhiều nói rằng,

"sự thật" không đến như thế.

Nhà nghiên cứu Nguyễn Trung cho

rằng: "Đọc sách là con đường ngắn nhất

đi tới hiểu biết cuộc sống đang ngày

càng mở rộng với vận tốc ngày càng

nhanh. Đọc sách sẽ giúp mình được

rảnh rỗi hơn nhiều trong công việc, bình

tĩnh hơn nhiều trong cuộc đời. Càng

nhiều tuổi, tôi càng thấm thía: càng bận

bịu, bức xúc bao nhiêu, thì càng phải cố

tìm chọn sách mà đọc bấy nhiêu".

Góc nhìn của nhà nghiên cứu

Nguyễn Trung lý giải phần nào việc

những người bận rộn, luôn thiếu thời

gian, lại là những người cần tìm đến

sách, hơn cả người rỗi rãi. Đó cũng là

một giải đáp cho hiện tượng người Sài

Gòn đổ xô đi hội sách khuân sách về

nhà, khi không có hội sách thì các nhà

sách trong thành phố sẽ là điểm đến

đông đảo cuối tuần.

Tuy nhiên, trên bình diện chung,

văn hóa đọc của người Việt vẫn là câu

chuyện dài, bởi rất khó có thống kê hay

điều tra xã hội học bao quát nào để dẫn

đến kết luận đáng tin rằng mặt mũi "nó"

trông ra sao, đi lên hay đi xuống. Chưa

ai mạnh dạn khẳng định văn hóa đọc đi

lên, nhưng như nhiều người than phiền

79

lâu nay rằng văn hóa đọc đi xuống, thì

dễ suy diễn từng một thời văn hóa đọc

của chúng ta có "đỉnh"?

Theo Cục xuất bản, năm 2011 toàn

ngành xuất bản hơn 27.000 đầu sách,

với gần 294 triệu bản sách, tăng lần lượt

so với năm 2010 là 7% và 6%. Tuy lợi

nhuận chung giảm 10% so với năm

trước, song một nửa danh sách 64 nhà

xuất bản trên cả nước đạt lợi nhuận trên

100 triệu đồng, 6 đơn vị có lợi nhuận

trên 1 tỷ đồng. Ngay ở con số thống kê

chính thức, không kể thêm lượng bản in

"ngoài luồng", cũng đã cho thấy người

ta dù chưa biết có đọc nhiều hơn không,

nhưng rõ ràng mua sách nhiều hơn.

Nhiều người, kể cả những nhà

nghiên cứu tại các cuộc hội thảo về đề

tài này, khẳng định văn hóa đọc đi

xuống trong cái nhìn so sánh với các

loại hình giải trí khác như điện ảnh, âm

nhạc, truyền hình... Bản thân văn hóa

đọc có "nhúc nhích" dù là cơ học qua

các con số, song đem đặt bên cạnh tốc

độ bùng nổ của các lĩnh vực vừa kể, thì

thành ra nó lại đứng yên, thậm chí,

dường như thụt lùi.

Người dân, đặc biệt là thị dân, đang

sống gấp, thiếu cả thời gian để ăn uống,

nghỉ ngơi, tái tạo năng lượng, nên

thường quên luôn khoảng lặng dành cho

sách. Người có thời gian hơn, lại chọn

những món "fast food" như một bộ phim

giải trí, chương trình ca nhạc, xem để

thư giãn xong quên hết, chứ hiếm khi

cầm "tập giấy đầy chữ" lên đọc. Nhưng

từ đó khẳng định người Việt không

thích đọc sách hay văn hóa đọc đi

xuống, thì chưa được.

Cũng như, không thể liên kết hình

ảnh dân Âu - Mỹ đọc sách bất kỳ nơi

đâu, sân bay, ga tàu, trên xe, dưới

thuyền, với hình ảnh dân ta ở cùng địa

điểm song chỉ ngồi lơ đãng, ngáp vặt

hoặc cùng lắm là đọc báo, để nói rằng

người Việt không mê sách. Hai hình ảnh

khác nhau đó là hệ quả của nhiều yếu tố

cấu thành như điều kiện sống, văn hóa...

Khi không cùng hệ quy chiếu, trình độ

phát triển kinh tế xã hội, thì chỉ nên lấy

làm ví dụ để tham khảo, còn so sánh sẽ

khập khiễng.

Giảng viên Phạm Xuân Thạch của

trường ĐH KHXH&NV Hà Nội trong

một hội thảo về văn hóa đọc tại Tp.

HCM, đã nêu quan điểm: "Sự khác biệt

về khí hậu, nếp sống và văn hóa khiến

thói quen đọc sách của các dân tộc khác

nhau cũng khác nhau. Khó có thể lấy

những kinh nghiệm đó để đưa ra những

kết luận".

Khi nói đến văn hóa đọc sách thì

ngoài yếu tố Sách để đọc - người đọc thì

cũng cần lưu ý một yếu tố cũng quan

trọng là môi trường (hay không gian) để

đọc. Khi đặt vấn đề các bạn trẻ bây giờ

ít đọc sách trong khi số đầu sách lại

phong phú và đa dạng hơn xưa rất

nhiều, chúng ta dễ đi đến một nhận định

là tại các bạn trẻ bị thu hút bởi những

hoạt động giải trí khác và thích đọc trên

mạng nhiều hơn là đọc trên giấy và đó là

80

lỗi của các bạn. Thế nhưng, rõ ràng là

bước vào nhà sách ngày nay, có vẻ như

chúng ta có quá nhiều đầu sách để chọn,

nhưng chúng ta lại không có định hướng

để đọc (bời vậy mới có tình trạng chạy

theo phong trào, hay đọc theo sự quảng

cáo của truyền thông). Chúng ta thiếu

một đội ngũ và một hệ thống thẩm định

sách một cách khách quan, nghiêm túc

và có chất lượng để giới thiệu những

đầu sách có giá trị.

Điều thứ hai là có quá nhiều "sách

rác" có quá nhiều sách cung cấp những

thứ mì ăn liền làng nhàng và cũng

không thiếu những sách có những 'độc

tố" đáng ngại (Nhất là mảng sách cho

thiếu nhi). Đó là chưa nói đến những

sách sai lỗi chính tả, văn phong câu cú

ẩu tả - còn sách dịch thì không hoàn

toàn lột tả được cái hồn của bản gốc,

ngôn từ thì cứ như người ngoại quốc

viết tiếng Việt (do thiế những dịch giả

giỏi!). Ngoài ra, nếu Nghĩ về văn hóa

đọc và thư viện trường học

Hiện nay, mỗi trường học đều có

một hệ thống thư viện, nhiều nơi còn đạt

Thư viện chuẩn. Mặc dù thế, thư viện

trường học vẫn chưa được bạn đọc mặn

mà lui tới thường xuyên

Từ thực tế hiện tại

Ngày nay, internet ngày càng phát

triển và rộng khắp thì việc tiếp cận

thông tin trở nên dễ dàng hơn bao giờ

hết. Chỉ cần một cú click chuột là có thể

tìm được nhanh chóng thông tin mình

cần. Và lẽ dĩ nhiên nhiên nhiều người sẽ

chọn cách này hơn là cất công lên thư

viện, rồi phải làm thẻ, tra cứu sách,…

Có lẽ bởi vậy mà học sinh ngày càng

thờ ơ với thư viện, không thích cách đọc

sách báo, tìm kiếm thông tin một cách

truyền thống.

Ở bất kì trưòng THCS hay THPT

nào cũng đều có thư viện. Tuy nhiên

công suất sử dụng thư viện ở trường học

còn rất nhiều hạn chế. Vào những ngày

thường, số lượng học sinh lên thư viện

chỉ đếm trên đầu ngón tay. Và số lượng

chỉ đông hơn khi gần tới kì thi. Hầu hết

học sinh bây giờ, nếu em nào có ý thức

học tập thì thường ôn bài ở các lớp học

thêm do các thầy cô tổ chức chứ ít ai lên

thư viện trường để ôn bài.

Trong trường học, cán bộ thư viện

hiện nay chưa có chuyên môn cao. Đa

số cán bộ thư viện trường học hiện tại

đều chuyển từ số giáo viên hợp đồng lâu

năm chưa được biên chế, đi tiếp thu

nghiệp vụ mấy tháng lấy chứng chỉ để

làm công tác thư viện. Họ thường phải

kiêm nhiệm rất nhiều nhiệm vụ khác ở

trường như thư ký, văn thư. Mức lương

của họ rất thấp, phụ cấp nơi có nơi

không, do vậy họ chưa thực sự tâm

huyết với nghề. (Thậm chí có những

người tốt nghiệp Đại học chính quy

ngành Thông tin thư viện nhưng cũng

chỉ được hưởng ngạch lương trung cấp,

đánh đồng họ với những người chỉ học

nghiệp vụ thư viện mấy tháng).

Hiện nay, nhiều nơi đã đầu tư cơ sở

vật chất cho thư viện về số lượng sách,

81

máy tính, cơ sở vật chất… nhưng có

trường cũng không đầu tư sâu cho thư

viện của mình. Vào thư viện những

trường này ta cảm thấy như một cái kho

tổng thể chứa đồ đạc lỉnh kỉnh lẫn với

tài liệu thư viện, không theo một quy củ

thống nhất. Như vậy không chỉ học sinh

mà ngay cả phía nhà trường cũng “thờ

ơ” với thư viện trường học. Mặt khác,

để khai thác thư viện điện tử cần phải có

một hệ thống máy tính kết nối Internet.

Điều này quá khó đối với các nhà

trường, đặc biệt các vùng nông thôn,

vùng khó khăn.

Đấy là một lãng phí để lại những hệ

lụy đáng buồn. Trong khi thư viện

trường học chưa thu hút độc giả, còn học

sinh dễ sa ngã vào những trò game điện

tử đầy sự cám dỗ, kéo theo đó là sự tiêm

nhiễm bạo lực cũng như những văn hóa

lai căng pha tạp. Bên cạnh đó, những kho

tri thức trong sách báo giấy trên thư viện

đặt ngay giữa môi trường sư phạm dần

mất đi để phó mặt cho thời gian. Một khi

những thế hệ tương lai của chúng ta xa

rời kho tri thức thì sẽ kéo theo một nền

giáo dục không tốt. Kiến thức ở trường là

cần nhưng chưa đủ, bài tập ở nhà là đủ

nhưng chưa sâu. Muốn cho kiến thức sâu

thì các em cần tìm đến thư viện trường

học. Có thể ví thư viện trường học như

cánh tay phải của nền giáo dục. Một khi

cánh tay phải ấy yếu thì làm mọi việc

đều vô cùng khó khăn.

Đi tìm nguyên nhân

Lý do của sự thờ ơ với thư viện

trường học thì thật muôn hình vạn trạng.

Nó bao gồm cả yếu tố chủ quan cũng

như khách quan.

Thứ nhất, thư viện của một số

trưòng học do diện tích trường học nhỏ,

điều kiện chưa cho phép, có trường thư

viện chỉ là tận dụng từ một phòng học

cũ, có trương thư viện được đặt ở tận

cuối hành lang tầng 3. Nhiều em học

sinh rất ngại leo lên tầng 3 để lên thư

viện. Thông thường ở mỗi trường giờ

nghỉ giải lao giữa các tiết học là 5 phút.

Thời gian đi lại cũng đủ mệt. Do đó

nhiều em đã chọn ngồi trong lớp nói

chuyện với các bạn, hay ra sân chơi hơn

là lên thư viện.

Thứ hai, là do học sinh còn chưa có

thói quen tự đọc sách báo, đặc biệt sách

báo giấy. Việc tạo thói quen đọc sách và

hình thành văn hóa đọc cho học sinh là

một yếu tốt quan trọng hàng đầu trong

việc định hướng các em tới thư viện. Sở

dĩ có sự thờ ơ là do nhà trường và các

thầy cô chưa định hướng tốt, (thậm chí

cá biệt có một số thầy cô còn giấu giếm

tài liệu kiến thức để đem những kiến

thức tài liệu này phục vụ cho những

em… đi học thêm).

Thứ ba, vốn tài liệu trong thư viện

còn sơ sài, hình thức, tài liệu còn chưa

đa dạng phong phú. Chủ yếu vẫn chỉ có

sách giáo khoa và sách tham khao, ít

những tài liệu giải trí. Hơn nữa việc thờ

ơ với thư viện còn là do cán bộ thư viện

chưa sâu về nghiệp vụ, chưa thực sự trở

thành cầu nối giữa bạn đọc và vốn tài

liệu. Cá biệt có những trường Tiểu học

82

hay THCS ở vùng nông thôn, cán bộ thư

viện là do văn thư, nhân viên y tế kiêm

phụ trách. Cán bộ không có trình độ

chuyên môn, không có kĩ năng phục vụ.

Vì thế trong mắt nhiều học sinh, cán bộ

thư viện là người khó tính, khó gần. Từ

đó dần tạo nên tâm lý e ngại, ngại hỏi,

ngại lên thư viện ở các em.

Thêm vào đó hoạt động thư viện ở

trường học chưa thực sự được nhà

trường quan tâm, đầu tư kinh phí thì ít ỏi

khiến cơ sở vật chất còn lạc hậu., số

lượng máy tính kết nối internet trong

thư viện ít, tài liệu bổ sung không

thường xuyên, liên tục... cũng làm cho

chất lượng của hoạt động thư viện chưa

được nâng cao.

Giải pháp nào?

Trước tiên, việc đào tạo cán bộ thư

viện cũng rất cần thiết. Cán bộ thư viện

cần được trao đổi học hỏi thêm và bồi

dưỡng chuyên sâu về nghiệp vụ. Bên

cạnh trình độ chuyên môn, cán bộ thư

viện cần niềm nở, thân thiện và nhiệt

tình hướng dẫn để các em có sự thoải

mái, thích thú khi vào thư viện. Cán bộ

thư viện cũng cần là người chủ động xây

dựng và đề xuất với Ban giám hiệu các

chương trình, kế hoạch, lịch hoạt động

cho từng lớp trong tuần để các em lần

lượt được tiếp cận với thư viện một cách

thường xuyên.

Thêm vào đó, thư viện cần đầy

mạnh hoạt động quảng bá cho các dịch

vụ thư viện, chẳng hạn: tổ chức các câu

lạc bộ bạn đọc, xây dựng đội ngũ cộng

tác viên là các bạn cán bộ lớp hay

những bạn thường xuyên lên thư viện.

Hoặc thư viện có thể phối hợp với Ban

giám hiệu trường trong những giờ sinh

hoạt đầu tuần, tổ chức những cuộc thi

về giới thiệu sách hay vẽ tranh theo chủ

để của sách, tổ chức các chuyên đề nói

chuyện sách gắn với những ngày sự

kiện lớn... để thu hút sự chú ý của các

em học sinh. Đây là một hoạt động thiết

thực bởi nó khơi gợi cho các em sở

thích đọc sách và hình thành văn hóa

đọc trong nhà trường.

Và cuối cùng, thư viện cần được

đầu tư kinh phí để có thể cải thiện cơ sở

vất chất, phát triển vốn tài liệu của

mình. Thư viện có thể thăm dò các nhu

cầu của học sinh về tài liệu nhằm đa

dạng các nguồn tài liệu và có chính sách

bổ sung hợp lý, phù hợp. Nguồn tài liệu

này có thể do mua mới, hoặc quyên góp

xã hội hóa, hay trao đổi luân chuyển

sách giữa các thư viện với nhau.

Thư viện trường học có vị trí vai trò,

nhiệm vụ và chức năng vô cùng quan

trọng. Nó là động lực đóng góp vào

việc cải tiến giáo dục nhà trường nhằm

sử dụng các nguồn tài liệu để hỗ trợ cho

việc học tập, giảng dạy trong nhà

trường. Cả hai hoạt động này đều sử

dụng công cụ là sách báo (có thể sách

báo in hoặc sách báo điện tử). Nó chỉ có

thể được quản lý và phát huy tác dụng

tích cực khi công tác thư viện được tổ

chức tốt.

Tổ chức hoạt động thư viện nhằm

thoả mãn nhu cầu tìm hiểu kiến thức cho

83

giáo viên và học sinh là một yêu cầu

khách quan không thể thiếu được. Chỉ

có như vậy mới phát huy văn hóa đọc

cho thế hệ tương lai của đất nước và

hướng tới cho thế hệ ấy một thói quen

tốt sao cho không thờ ơ với những kho

tri thức vô tận ngay trong chính ngôi

trường của mình.

Để làm được điều đó, một mình cán

bộ thư viện chưa đủ, mà rất cần sự

chung tay góp sức của nhà trường, gia

đình và xã hội, của bạn, của tôi và tất cả

chúng ta.

Nguyễn Thị Hồng Vui (Cán bộ thư viện trường THCS

Đan Phượng - Hà Nội)

http://dantri.com.vn

Báo Dân trí

Sinh viên lười đọc sách Kỳ 1

Hiện các trường ĐH đều áp dụng học chế tín chỉ, yêu cầu sinh viên phải dành

thời gian nhất định tự nghiên cứu. Tuy nhiên, số sinh viên tìm đọc tài liệu trong

thư viện rất ít ỏi.

Một vòng qua các trường ĐH Khoa

học Tự nhiên, ĐH Khoa học Xã hội và

Nhân văn - ĐHQG Tp. HCM, ĐH Nông

Lâm Tp. HCM, Thư viện Trung tâm

ĐHQG Tp. HCM…, chúng tôi nhận

thấy dù các thư viện hiện nay rất khang

trang, kho sách phong phú, không gian

yên tĩnh… nhưng lượng sinh viên (SV)

mượn đọc sách tại chỗ rất thưa thớt. Đa

số họ mải mê ngồi máy tính hoặc dùng

máy tính thư viện để truy cập internet.

Nhiều SV còn lợi dụng không gian mát

mẻ để chơi game, xem phim, ăn uống,

thậm chí nằm ngủ trên bàn thư viện!

Đọc sách kiểu “ăn xổi ở thì”

Ngô Thị Yến, SV Trường ĐH Khoa

học Tự nhiên, cho biết cô rất ít khi lên

thư viện trường vì “việc tìm kiếm tài

liệu qua mạng và nhà sách dễ dàng,

thoải mái hơn; mặt khác, thông tin, kiến

thức đã có đầy đủ trong giáo trình và tài

liệu thầy cô cung cấp…”. Một SV khác

ở Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân

văn cho hay chỉ lên thư viện mượn sách

trước mỗi kỳ thi để làm tài liệu tham

khảo đối với các môn ra đề mở.

Theo bà Nguyễn Thị Thúy, nhân

viên thư viện Trường ĐH Khoa học Xã

Nhiều sinh viên đến thư viện Trường ĐH Khoa

học Xã hội và Nhân văn - ĐHQG Tp. HCM

nhưng không đọc sách

84

hội và Nhân văn, đây cũng là thực trạng

của SV học tín chỉ. “Ngoài những SV

vào thư viện với thái độ học tập nghiêm

túc, không ít em đọc sách theo kiểu “ăn

xổi ở thì”. Do đề mở, nhiều em buổi

chiều thi, sáng mới ồ ạt kéo nhau vào

thư viện để mượn sách làm tài liệu chép,

sau đó thì lặn mất tăm!”.

ThS Đỗ Thị Lợi, Phó Giám đốc Thư

viện Trường ĐH Nông Lâm Tp. HCM,

nêu thực trạng: “Hiện nay, SV đến thư

viện không chỉ để đọc sách. Do giảng

đường không có WiFi, thư viện lại mát

mẻ, có mạng internet chạy tốt lại miễn

phí nên thu hút nhiều SV đến giải trí,

họp nhóm, lướt web…”.

Nhiều quản lý thư viện tiết lộ họ

phải rất khéo léo để giải quyết những

vấn đề liên quan đến việc ăn mặc, tụ tập

tranh luận, lớn tiếng, tình tứ của SV

trong thư viện.

Lượt đọc, mượn sách giảm mạnh

Theo TS. Hoàng Thị Thục, Giám

đốc Thư viện ĐHQG Tp. HCM, số lượt

mượn, trả sách in tại thư viện từ năm

2013 đến 2015 giảm mạnh, từ hơn

400.000 lượt xuống còn 300.000 lượt.

Kéo theo đó, số lượng tài liệu cho mượn

về nhà trong năm cũng giảm gần 50%,

từ năm 2012 là gần 500.000, đến năm

2015 chỉ còn khoảng 250.000 lượt.

Ngược lại, số lượt truy cập tải bài toàn

văn các cơ sở dữ liệu (sách, tạp chí điện

tử) tăng lên đáng kể trong giai đoạn

2009-2015. Cụ thể, năm 2009, số lượt

tải tài liệu trực tuyến về là hơn 100.000

thì đến năm 2014, lượt này tăng gần gấp

đôi, lên đến hơn 185.000. Đến năm

2015, con số này tăng gấp 4 lần với

420.000 lượt tải.

Cũng theo xu thế chuyển đổi

internet, tại Trường ĐH Khoa học Tự

nhiên, số người mới đăng ký sử dụng tài

liệu internet năm học 2011-2012 chỉ là

120, đến năm học 2012-2013 tăng 79

người, đa số là giảng viên. Đến năm

2013-2014, trường mở rộng cho phép

SV đăng ký sử dụng tài liệu trực tuyến

nên con số này tăng hơn 2.000 người,

năm học 2014-2015 tăng tiếp hơn 2.300

người. Đến nay, đã có hơn 5.000 người

đăng ký sử dụng dữ liệu trực tuyến tại

thư viện.

Ngược lại, số lượng người đến thư

viện đọc sách mỗi ngày tại 2 cơ sở của

trường lại sụt giảm trong thời gian qua.

Những năm trước, mỗi ngày có khoảng

600 lượt người đến thư viện trường. Hiện

nay, con số này giảm 20%.

Bà Nguyễn Thị Thúy cũng cho biết

số lượt người mượn sách in ở thư viện

ngày càng sụt giảm. Con số này ở năm

học 2012-2013 là gần 120.000 lượt, đến

năm 2013-2014 còn 97.000 lượt, năm

2014 -2015 giảm còn 83.000 lượt.

ThS Đặng Hoàng An, giảng viên

Trường ĐH Sư phạm Tp. HCM, cho

biết ông đang thực hiện đề tài nghiên

cứu cấp cơ sở “Thói quen sử dụng thông

tin trong thư viện của SV Trường ĐH

Sư phạm Tp. HCM”. Qua đó, ThS An

được SV chia sẻ các nguyên nhân khiến

85

họ lười lên thư viện là: Tốn nhiều thời

gian nhưng đôi khi không tìm được tài

liệu ưng ý, thủ tục rườm rà, trong khi

tìm tài liệu qua mạng nhanh chóng, đỡ

mất thời gian và khi cần thì tham khảo

cũng nhanh… Về lý do văn hóa đọc

sách và thói quen sử dụng sách in trong

thư viện hiện nay bị mai một nhiều, theo

nhiều SV, là tài liệu nghèo nàn, cơ sở

vật chất xuống cấp, chất lượng phục vụ

không tốt, nhu cầu sử dụng của người

đọc thay đổi…

Lối học - đọc thực dụng

GS-TS Bùi Khánh Thế, Chủ tịch

Hội đồng Khoa học và Đào tạo Trường

ĐH Ngoại ngữ - Tin học Tp. HCM, cho

biết: “Trong quá trình giảng dạy môn

Đông phương học tại Trường ĐH Ngoại

ngữ - Tin học Tp. HCM, tôi tập hợp các

nghiên cứu về nguồn gốc Đông phương

do các giáo sư hàng đầu Việt Nam

nghiên cứu, in ra thành tập phát cho mỗi

SV. Tuy nhiên, dường như các em không

đọc nên ít SV có câu trả lời khi được hỏi

đến. Trong quá trình giảng dạy, câu hỏi

của tôi về việc các em kỳ vọng về điều gì

qua môn học cũng hiếm khi nhận được

câu trả lời. Đa số SV quan tâm đến

phương thức thi là đề đóng hay mở, kết

quả ra sao, chứ không muốn tìm tòi

thêm dù phương hướng đào tạo của

trường là khoa học ứng dụng…”.

Kỳ 2. E-book nở rộ, sao chép tràn lan

Để khuyến khích sinh viên đọc sách, giảng viên cần nghiêm khắc trong lúc

hướng dẫn, đặc biệt trong những bài tiểu luận, đề tài nghiên cứu khoa học

“Có lẽ sinh viên (SV) bây giờ lười đi thư

viện hơn ngày xưa. Ngày đó, chúng tôi đi rất

xa, lặn lội đến thư viện rồi tự tìm tòi, dịch

thuật. Thế nhưng, giờ các em không còn tinh

thần đó nữa” - TS Nguyễn Ngọc Thơ, Trưởng

Phòng Quản lý Khoa học - Dự án Trường ĐH

Khoa học Xã hội và Nhân văn - ĐHQG Tp.

HCM, trầm tư. Nhiều giảng viên cho rằng

trong thời đại E-book (sách điện tử), SV trích

dẫn, sao chép dễ dàng, nhanh chóng hơn nhiều.

Hai mặt của sách điện tử

Đi đôi với việc phát triển thư viện trực

tuyến, các chuyên gia cho rằng việc tiếp cận

thông tin phong phú, dễ dàng trên mạng cũng

mang đến 2 mặt: Sẽ rất quý giá nếu SV biết

cách khai thác, tham khảo nhưng

trở nên vô nghĩa nếu SV lười biếng

sao chép nguyên vẹn. Các giảng

viên cho biết nhiều SV đăng ký thư

viện trực tuyến chỉ để tìm kiếm,

sao chép luận văn, tiểu luận của

các anh chị khóa trước.

Theo ThS Đặng Hoàng An,

giảng viên Trường ĐH Sư phạm

Tp. HCM, sự phát triển của công

nghệ thông tin và số hóa của một

số thư viện hiện nay đã tạo ra cuộc

cách mạng giúp SV tiếp cận nguồn

tài liệu học tập dễ dàng hơn. Tuy

nhiên, thực tế hiện nay cho thấy

86

không ít SV làm bài tiểu luận hay luận văn sử

dụng tài liệu trên mạng quá nhiều. “Tài liệu

trên mạng quá phong phú, đa dạng, chỉ cần

vài giây tìm kiếm sẽ cho ra những nội dung

cần tìm. Tài liệu mạng có những thông tin

nguồn trích dẫn không rõ ràng, không chính

thống. Khi tìm được tài liệu cần sử dụng, có

nhiều bạn cứ vô tư sao chép kiến thức mà

không biết cách chọn lọc, “chế biến” làm cho

bài làm thiếu chất lượng” - ThS An nói.

GS-TS Bùi Khánh Thế, Chủ tịch Hội

đồng Khoa học và Đào tạo Trường ĐH Ngoại

ngữ - Tin học Tp. HCM, cho rằng SV hiện

nay có nhiều công cụ để tiếp cận thông tin,

trong đó kênh lớn nhất là mạng internet nên

các em ít quan tâm sách in. Việc có nhiều

kênh thông tin vừa là ưu thế vừa là khó khăn

cho các em. “Tôi cho rằng một trong những

nguyên nhân khiến SV lười đọc sách in và

siêng sao chép trên mạng ngoài sự phát triển

của internet còn có sự truyền đạt, hướng dẫn

của giảng viên hoặc SV không có thời giờ do

bận học các môn khác, đi làm thêm…” - ông

Thế nhận định.

GS-TS Bùi Khánh Thế nhấn mạnh điều

quan trọng nhất giúp SV tìm đến thư viện

nhiều hơn là nhà trường, thầy cô phải giúp

các em tìm được hứng thú trong việc đọc

sách, hiểu rằng đọc sách là quá trình lâu dài

chứ không phải một học phần hay vài năm

ngồi trên giảng đường.

Nghiêm khắc hơn với việc sao chép online

Theo TS Nguyễn Ngọc Thơ, để khuyến

khích SV đọc sách, giảng viên cần nghiêm

khắc trong lúc hướng dẫn, đặc biệt trong

những bài tiểu luận, đề tài nghiên cứu khoa

học. Cách duy nhất là giảng viên

phải có chế tài. Thầy cô đặt ra yêu

cầu cụ thể cho SV, ra đề tài gợi

mở, nhận file bên cạnh giấy để dễ

dàng kiểm tra, tránh việc sao chép.

Giáo viên phải nghiêm khắc hơn

nhằm rèn luyện cho các em nền

nếp, thói quen tiếp cận với những

thông tin chính thống. Ngoài ra,

các thư viện phải không ngừng cải

thiện về sách vở, không gian, cơ sở

thiết bị để thu hút SV.

TS Trần Hoàng Nga, giảng

viên Khoa Luật Thương mại, Phó

Giám đốc Trung tâm Thông tin -

Thư viện Trường ĐH Luật Tp.

HCM, cho rằng để tăng lượng SV

đến thư viện đọc sách, cần có sự

phối hợp chặt chẽ giữa giảng viên

và thư viện. Giảng viên cần khuyến

khích các em thực hành kỹ năng

tìm kiếm, chọn lọc và xử lý thông

tin. Cụ thể, giảng viên nên hướng

dẫn SV đến thư viện để tự học, như

là nội dung đó sẽ nằm ở tài liệu

nào, trang nào là uy tín. Cần

khuyến khích SV thực hành việc tự

tìm kiếm thông tin trên mạng và

biết cách chọn lọc thông tin cũng

như lựa chọn nguồn thông tin

chính thống để sử dụng.

“Khi sử dụng tài liệu trên

mạng, cần ghi rõ trích nguồn từ

đâu để rèn luyện tính trung thực.

Giảng viên cần nghiêm khắc hơn

với việc SV lấy tài liệu từ mạng để

87

cho vào bài của mình. Trường ĐH Luật Tp.

HCM sẽ thành lập tổ chuyên môn thực hiện

quy chế chống đạo văn nhằm thẩm định bài

của SV có lấy tư liệu hay photocopy từ một

nguồn tài liệu khác” - TS Nga cho biết.

Khi sử dụng tài liệu trên mạng

cần ghi rõ trích nguồn từ đâu để

rèn luyện tính trung thực. Giảng

viên cần nghiêm khắc hơn với việc

sinh viên lấy tài liệu từ mạng để

cho vào bài của mình.

Kỳ cuối: Thích nghi với sự thay đổi Ngoài việc thực hiện tốt vai trò tổ chức nội dung, các thư viện cần hoàn thiện

các dịch vụ để thu hút sinh viên đến đọc sách

Các nhà quản lý giáo dục và giảng

viên cho rằng việc chuyển đổi từ sách in

sang sách điện tử (online) là xu thế tất

yếu của xã hội. Càng ngày văn hóa đọc

và nghe nhìn cạnh tranh nhau càng gay

gắt, người đọc thích sử dụng những

phương tiện có nhiều hình ảnh, sự

chuyển động hơn là những cuốn sách,

bài diễn văn.

Coi sinh viên như khách hàng

PGS-TS Võ Văn Sen, Hiệu trưởng

Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân

văn (ĐHQG Tp. HCM), cho rằng sinh

viên (SV) và các nhà khoa học cũng có

sự chuyển biến mạnh mẽ: Từ sách in cổ

điển sang sách điện tử dạng file. Với

sách in, người ta chỉ tìm đọc những

cuốn không có trên mạng internet, sách

cổ điển, có tính chất lý luận hệ thống.

Việc đọc sách in cũng tùy thuộc vào

từng ngành, nghề. SV hiện nay đến thư

viện không chỉ mượn đọc sách in mà

còn sinh hoạt, họp nhóm, sử dụng WiFi,

không gian để lên mạng tìm tài liệu.

Trước thực tế này, nhiều trường ĐH

đã hoàn thiện các dịch vụ tiện ích, tạo

nhiều điều kiện thuận lợi trong việc cho

mượn tài liệu để thu hút SV. Thư viện

Trường ĐH Luật Tp. HCM tuy diện tích

nhỏ với 3 phòng đọc nhưng có hơn

13.000 đầu sách in, trong khi sách điện

tử chỉ 2.500. Đại diện trường cho rằng

có lẽ do đặc thù ngành học đòi hỏi phải

đọc thật nhiều sách in về luật nên mỗi

ngày, thư viện tiếp khoảng 700 lượt bạn

đọc. Hiện nay, số hồ sơ bạn đọc đang

hoạt động là 8.000 người. Thư viện

cũng áp dụng phương án sử dụng thủ

thư là cộng tác viên SV. Ngoài ra, thư

viện còn triển khai dịch vụ scan,

photocopy gửi qua mail, bưu điện và

được bạn đọc nhiệt tình đón nhận.

Theo ThS Đỗ Thị Lợi, Phó Giám

đốc Thư viện Trường ĐH Nông Lâm

Tp. HCM, hiện nay, nhu cầu về dịch vụ

tại thư viện của SV rất cao, đòi hỏi đội

ngũ quản lý, nhân viên phải linh hoạt

trong việc ứng xử, giải quyết.

88

Tại Thư viện Trung tâm ĐHQG Tp.

HCM, SV được chăm sóc như khách

hàng thực sự. Ngoài kho sách khổng lồ,

thư viện còn có phòng máy tính, máy in,

photocopy, phòng họp nhóm rộng rãi,

thoáng mát. Hằng năm, thư viện đều

thực hiện khảo sát đánh giá mức độ hài

lòng về chất lượng phục vụ và tổ chức

các cuộc thi, sự kiện nhằm tăng tính

tương tác với SV. “Trước đây, chúng tôi

cấm SV ăn uống và ngủ nghỉ trong thư

viện. Tuy nhiên, qua thời gian thực hiện,

nhận thấy ý thức SV tại đây khá tốt nên

chúng tôi đã gỡ bỏ quy định này. Thư

viện giờ trở thành ngôi nhà thực sự của

nhiều SV” - TS Hoàng Thị Thục, Giám

đốc Thư viện Trung tâm ĐHQG Tp.

HCM, cho biết.

Cần sự định hướng của giảng viên

ThS Dương Thúy Hương, Giám đốc

Thư viện Trường ĐH Khoa học Tự

nhiên (ĐHQG Tp. HCM), nhận xét đa

số SV của trường đều lên thư viện với

thái độ tìm tòi, học hỏi. “Nguồn sách

online trong thư viện đều có nguồn gốc

đáng tin cậy, được đầu tư công phu và

chia sẻ với 8 đơn vị của ĐHQG nên nếu

SV tham khảo bằng cơ sở dữ liệu trực

tuyến cũng tốt. Ngoài ra, lượng sách in

vẫn được tăng thêm mỗi năm do nhu

cầu đào tạo” - ThS Hương cho biết.

Tuy nhiên, trước sự phát triển mạnh

mẽ của internet, SV phải đối mặt thách

thức mới, từ đó học cách ứng phó với sự

lôi kéo: Nên đọc gì, không nên đọc gì?

Theo PGS Võ Văn Sen, lựa chọn cách

tiếp cận thông tin là từ bản thân SV

nhưng không nên đổ lỗi hoàn toàn cho

họ. Các trường học, giảng viên cũng

phải thích nghi, ứng phó trước sự thay

đổi bằng cách tăng cường WiFi, cung

cấp lượng học liệu phong phú bằng file.

“Thầy cô giáo cần hỗ trợ, hướng dẫn,

cho địa chỉ để các em không phải khó

khăn trong việc tự tìm tài liệu. Cùng lúc,

quản lý thư viện cũng phải là đội ngũ

giỏi về thông tin, công nghệ chứ không

chỉ đơn thuần am hiểu về sách như ngày

trước. Tóm lại, một thư viện thu hút SV

là nơi biết gắn kết giữa thư viện sách in

kiểu cũ với thông tin học hiện đại” -

PGS Sen nêu quan điểm.

TS Hoàng Thị Thục cho rằng bên

cạnh sự cố gắng của thư viện, rất cần tác

động của giảng viên và ý thức của SV

về sự cần thiết của việc sử dụng thư viện

phục vụ học tập và nghiên cứu. Giảng

viên, giáo viên hướng dẫn có vai trò rất

quan trọng trong việc định hướng và yêu

cầu SV phải luôn tìm tòi, nghiên cứu tài

liệu thay vì chỉ học theo một vài giáo

trình nào đó.

Đừng chỉ định tài liệu cho sinh viên

Ông Nguyễn Phát Tài, giảng viên

Trường CĐ Phát thanh - Truyền hình II,

cho rằng thư viện cần phải có nguồn

sách dồi dào, phong phú, đầy đủ và phải

cập nhật thường xuyên. Ví dụ, năm

2016 mà vẫn còn tài liệu năm 1990 thì

rất khó cho SV cập nhật kiến thức mới.

89

Giảng viên cũng cần khuyến khích

SV đến thư viện đọc sách bằng cách

hướng dẫn, chỉ rõ tài liệu đó ở sách

nào, phần nào. Không nên chỉ định sinh

viên tự tìm tài liệu liên quan vì sẽ khiến

họ tìm kiếm trên Google do nhanh

chóng hơn. Cần khuyến khích SV đến

thư viện đọc sách bằng cách ghi điểm

cho họ trong việc đọc sách... Các

trường, các khoa cần tổ chức tập huấn

việc trích dẫn tài liệu cho SV, trích dẫn

như thế nào cho phù hợp với khoa học

và đúng luật...

Lê Thoa - Như Huỳnh

http://nld.com.vn

Báo Người lao động

Học sinh chưa có thói quen đọc sách Năm 2007, nhà văn Nguyên Ngọc

đã từng đề nghị trên một tạp chí điện tử

kêu gọi thanh niên trong cả nước đọc

sách. Thế nhưng, lời đề nghị ấy thật khó

được đáp ứng...

Câu hỏi đọc hiểu được đưa vào cấu

trúc đề thi tốt nghiệp THPT và tuyển

sinh CĐ, ĐH môn ngữ văn từ năm 2014

- 2015 với 2 mục đích rèn luyện kỹ năng

đọc hiểu, từ đó xây dựng thói quen

đọc trong học sinh (HS); đánh giá sự

hiểu biết về tiếng Việt, về kiến thức ngữ

văn nói chung, từ đó ứng dụng vào cuộc

sống. Thế nhưng qua 2 kỳ tuyển sinh, kết

quả chưa đạt được như mục đích đưa ra.

Theo khảo sát của chúng tôi, ở tất cả

các đề thi quốc gia từ năm 2014 đến nay

phần đọc hiểu đều giống nhau ở chỗ chỉ

dừng lại ở mức hiểu biết, chưa đòi hỏi

tính vận dụng ngữ văn. Đó là những câu

hỏi lặp đi lặp lại ở một số kiến thức

thông thường (như nội dung, phong

cách ngôn ngữ, phương thức biểu đạt,

các phép tu từ...) hoặc quá đơn giản (bố

cục ý, thể loại...).

Trong khi đó, đối với câu hỏi này,

ngoài yêu cầu nhận biết, thông hiểu còn

có yêu cầu vận dụng (thấp), vì vậy nếu

không cải thiện câu hỏi có tính ứng

dụng này thì chắc chắn phần câu hỏi đọc

hiểu sẽ trở nên đơn giản, đơn điệu, chỉ

dừng lại ở lý thuyết hiểu biết, chứ chưa

xây dựng cho HS kỹ năng vận dụng.

Năm 2007, nhà văn Nguyên Ngọc

đã từng đề nghị trên một tạp chí điện tử

kêu gọi thanh niên trong cả nước đọc

sách. Trong bối cảnh văn hóa đọc xuống

cấp thảm hại, nhà văn đề nghị nên vận

động từng nhà gây dựng tủ sách gia

đình, phát động phong trào trong toàn

quốc mỗi người mỗi ngày đọc lấy 20

dòng sách, hoặc mỗi năm đọc lấy một

quyển sách. Thế nhưng, lời đề nghị ấy

thật khó được đáp ứng.

Thói quen đọc sách chỉ có thể được

dễ dàng xây dựng trong đối tượng là

HS, sinh viên. Câu hỏi đọc hiểu của đề

thi môn ngữ văn chính là một biện pháp,

mà thiện ý của Bộ là từ xây dựng kỹ

năng đọc đến thói quen đọc sách.

90

Thế nhưng đáng buồn thay, sau 2

năm tình hình cũng chẳng suy suyển gì.

Cứ nhìn vào thực tế thì thấy: thư viện

mạng nhện vẫn giăng, hiếm hoi lắm mới

thấy trong cặp sách của học trò một vài

cuốn sách hay...

Khảo sát của chúng tôi với một số

HS bậc THPT thì có hơn 50% số HS

chưa bao giờ đặt chân vào nhà sách.

Một phần vào nhà sách là để mua SGK,

quà lưu niệm chứ không phải để tìm

sách. Hơn 80% HS không coi việc đọc

sách là hoạt động giải trí. Sách đọc về

văn học của họ chỉ dừng lại ở SGK ngữ

văn. Nhiều HS cả 3 năm học PTTH

nhưng không biết thêm một cuốn sách

nào khác do không đọc... Ngay cả với

việc sử dụng điện thoại thông minh, HS

cũng dễ dàng tìm sách hay trên các trang

mạng. Nhưng thực tế khi khảo sát, hầu

hết HS chưa biết có sách điện tử do sử

dụng điện thoại với mục đích khác. Hậu

quả là nhiều HS đọc văn bản một cách

khổ sở, đuối sức khi gặp những văn bản

dài, khó đọc; dùng từ thiếu lựa chọn,

viết câu què cụt, hành văn khô cứng,

thiếu xúc cảm...

Để cải thiện tình hình trên, chúng

tôi nghĩ cần phải có nhiều biện pháp vừa

khuyến khích, vừa bắt buộc HS trong

việc đọc sách. Như tổ chức nhiều hơn

các cuộc thi thuyết trình về sách, các

chuyên đề, ngoại khóa liên quan đến

sách và giao lưu gặp gỡ các tác giả. Hay

đối với môn ngữ văn, ngoài các văn bản

có trong chương trình, cần yêu cầu mỗi

HS trong một học kỳ phải có bài thuyết

trình bắt buộc về một tác phẩm hay nào

đó đã tự đọc. Hoặc thỉnh thoảng nên đưa

thêm phần thuyết minh về sách vào

phần đọc hiểu của cấu trúc đề thi.

Ngọc Tuấn http://thanhnien.vn

Báo Thanh niên

Vì sao học sinh bây giờ ít đọc sách?

Ai cũng biết sách có một vai trò quan trọng trong việc hình thành tri thức,

nhân cách cho mỗi con người, nhất là đối với các em học sinh khi đang ngồi trên

ghế nhà trường. Nhưng trên thực tế, học sinh ngày nay rất ít đọc sách, thờ ơ với

sách. Vì sao vậy, có phải là các em không yêu sách?

Thứ nhất, muốn học sinh ham

đọc sách thì trước hết chúng ta phải

tạo cho các em có thói quen yêu sách

và tiếp cận với sách báo từ nhỏ.

Nhưng, thử hỏi trong gia đình cha

mẹ, ông bà đã hướng cho con em

mình thói quen đọc sách hay chưa?

Nhiều gia đình cứ mải mê với chuyện cơm

áo gạo tiền, rồi ngay từ khi các em còn nhỏ

đã định hướng cho con đi theo các môn tự

nhiên để sau này ra trường dễ xin việc và có

nhiều tiền. Nhiều cha mẹ còn định kiến với

con cái khi các em say mê với những tờ báo

hay quyển sách trên tay bởi cho đó là điều

91

viển vông, thiếu thực tế... Chính từ

những suy nghĩ như vậy nên bây giờ

vào các gia đình ta vẫn thường thấy

cha mẹ sắm cho con em mình đồ

chơi hiện đại, đắt tiền để chơi hoặc

các em cứ cắm cúi vào các game

online trên điện thoại của cha mẹ.

Trong khi đó lại rất hiếm những gia

đình có tủ sách. Còn với các gia đình

làm nông thì do điều kiện kinh tế còn

khó khăn và cũng ít biết được những

giá trị của sách, hoặc có biết nhưng

cũng “lực bất tòng tâm” vì sách bây

giờ có giá cao quá.

Thứ hai là thư viện nhà trường

hiện nay quá thừa nhưng lại rất thiếu

sách. Cái thừa là phần lớn sách trong

thư viện là sách giáo khoa được cấp

về (học sinh không có nhu cầu về

sách này), còn lại một số đầu sách thì

không phù hợp với lứa tuổi học sinh,

hoặc không có liên quan, các em dù

có đọc nhưng chưa chắc có thể hiểu

được (bởi nhiều sách nghiên cứu).

Trong khi những đầu sách dành cho

tuổi mới lớn, sách khám phá về khoa

học, lịch sử lại ít hoặc không có. Các

thư viện nhà trường chưa chú ý đến

các đầu sách hữu ích phục vụ cho

văn hóa đọc của các em học sinh.

Phần lớn sách có ở thư viện hiện nay

là sách… từ trên cấp về. Mà sách cấp

về thì mục đích của người mua và

cấp không dễ gì phù hợp với học

sinh và thầy cô giáo!

Thứ ba là hiện nay các đầu sách xuất

bản có số lượng rất ít nhưng giá lại quá cao.

Sách viết cho thiếu nhi không nhiều và

phần lớn viết theo đơn đặt hàng nên nội

dung các cuốn sách chưa cuốn hút được các

em. Thỉnh thoảng ta vẫn bắt gặp những

cuốn sách viết và xuất bản cho thiếu nhi,

cho lứa tuổi học trò nhưng lại chạy theo thị

hiếu thị trường, quá nhiều ngôn ngữ, hình

ảnh bạo lực và nhạy cảm…

Thứ tư là hiện nay giới trẻ có rất nhiều

kênh thông tin để giải trí, mạng Intenet

được lắp đặt rộng rãi, báo điện tử ra đời

nhiều, mạng xã hội đã thu hút giới trẻ nên

một bộ phận học sinh, sinh viên quen dần

với thói quen đọc tin tức trên mạng. Những

thông tin mới, cập nhật được những vấn đề

thời sự, ít tốn kém và phù hợp với lứa tuổi.

Hướng học sinh đến với văn hóa đọc

trước hết cần tạo cho các em niềm say mê

đọc sách từ nhỏ. Cha mẹ hãy tìm và hướng

cho các em loại sách phù hợp với lứa tuổi.

Thư viện nhà trường cần được đầu tư về

phòng ốc, sách báo đúng nghĩa, khuyến

khích các em đến đọc sách. Thầy cô giảng

dạy cần khuyến khích những bài viết sáng

tạo, hướng các em tìm tòi qua sách báo, tài

liệu. Xã hội cần định hướng và xuất bản

những đầu sách hay… Đó là những cách tốt

để giúp các em tiếp cận tri thức, nâng cao

chất lượng học tập, đạo đức của học sinh

trong nhà trường mà lại hạn chế được các

trò chơi vô bổ khác trong giới trẻ hiện nay.

Nguyễn Cao http://dantri.com.vn

Báo Dân trí

92

Văn hóa đọc mai một làm gia tăng bạo lực học đường và sự vô cảm

Phát triển văn hóa đọc luôn là một vấn đề mang ý nghĩa chiến lược của mọi

quốc gia trong việc nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực. Tuy nhiên, hạn

chế lớn nhất trong phát triển văn hóa đọc hiện nay là chưa có những quy định cụ

thể để nâng cao nhận thức cũng như sự đầu tư của các lực lượng trong xã hội vào

phát triển văn hóa đọc, coi phát triển lĩnh vực này có tầm quan trọng như các lĩnh

vực khác của đời sống văn hóa. Bên cạnh đó, lượng người dân và học sinh quan

tâm đến sách chưa nhiều.

Thời gian chát, chơi game nhiều

hơn đọc sách

Theo Cục Xuất bản, bình quân mỗi

người Việt Nam đọc được 0,8 cuốn sách

và 7,07 tờ báo một năm, thấp hơn nhiều

so với các nước trong khu vực và trên

thế giới. Trong một báo cáo khác của

Vụ Thư viện - Bộ VH-TT&DL, tỷ lệ

người hoàn toàn không đọc sách chiếm

tới 26%, tỷ lệ người thỉnh thoảng mới

cầm một cuốn sách lên để đọc chiếm tới

44%, đọc thường xuyên chỉ chiếm tỷ lệ

30%. Bạn đọc của thư viện chỉ chiếm

khoảng 8 - 10% dân số. Thư viện Quốc

gia Việt Nam có khoảng 50 nghìn bạn

đọc thường xuyên; thư viện cấp tỉnh chỉ

có khoảng 1 - 2 nghìn bạn đọc, cấp

huyện 500 - 600 bạn đọc; thư

viện/phòng đọc cấp xã khoảng 100 - 200

bạn đọc. Kết quả thống kê của Ông

Nguyễn Quang Thạch - hành trình đi bộ

Hà Nội - Sài Gòn tăng tốc chương trình

sách hóa nông thôn Việt Nam, khi

phỏng vấn trên 3.000 người từ 6 tuổi

đến 80 tuổi chủ yếu là độ tuổi từ 10-40

cho thấy: 90% người chưa từng mượn

sách ở thư viện nhà trường hoặc nhà

trường không cho mượn sách đưa về

nhà đọc. Có thể nói, những số liệu thống

kê trên cho thấy, thói quen đọc của

người Việt Nam chưa được hình thành

một cách vững chắc. Người dân vẫn

chưa có thói quen và kỹ năng đọc sách

phù hợp mà chủ yếu đọc theo ngẫu

hứng, chỉ có một bộ phận nhỏ học sinh,

sinh viên và những người làm công tác

nghiên cứu khoa học… mới có thói

quen và cách đọc đúng.

Theo báo cáo từ Vụ Giáo dục

thường xuyên, Bộ GD&ĐT thì: Đa số

bạn trẻ ngày nay thờ ơ với văn hóa đọc

sách. Đặc biệt, thế hệ trẻ bị những hình

thức nghe nhìn lôi cuốn nhiều hơn là

hình thức đọc. Trong nhiều năm qua,

Học sinh hiện nay ít quan tâm đến sách, hầu hết

các em chỉ có sách giáo khoa và truyện tranh

đơn thuần

93

học sinh nông thôn hầu như không có

sách gì để đọc ngoài sách giáo khoa, do

một số nguyên nhân: Thu nhập gia đình

thấp và cha mẹ không có thói quen đọc

sách; sức ép do phải học tập quá nhiều;

không có các hiệu sách đến cấp xã; hệ

thống thư viện nhà trường và điểm bưu

điện văn hóa xã yếu kém, hầu hết học

sinh không được mượn sách từ thư viện

nhà trường đưa về nhà; chương trình

giáo dục chưa kích thích học sinh tìm

kiếm tri thức ngoài sách giáo khoa và xã

hội chưa ý thức được tầm quan trọng

của việc nuôi dưỡng thói quen đọc sách

cho con trẻ từ 4-15 tuổi (học sinh mầm

non cần được nghe sách). Những

nguyên nhân trên dẫn đến tình trạng mỗi

học sinh nông thôn chỉ đọc trung bình 1-

2 đầu sách ngoài sách giáo khoa trong

năm học.

Đối với học sinh khu vực thành thị,

tuy có cơ hội tiếp cận sách thuận lợi hơn

nhiều so với học sinh nông thôn, nhưng

thói quen và kỹ năng đọc sách vẫn chưa

được chú trọng. Theo kết quả điều tra

tình hình sử dụng thời gian rỗi của học

sinh trường cho thấy thời gian học sinh

dành cho đọc sách chỉ chiếm rất ít, trong

khi đó thời gian dành cho chat, chơi

game và xem ti vi nhiều hơn nhiều. Văn

hóa đọc bị mai một đã và đang gây hậu

quả nghiêm trọng cho xã hội như bạo

lực học đường, tội phạm tràn lan, sự vô

cảm và thiếu niềm tin vào xã hội ngày

càng tăng, lãng phí nền tảng nhân văn

và sáng tạo quốc gia.

Phát triển văn hóa đọc từ cấp

mầm non

Phát biểu trong Hội thảo về “Phát

triển văn hóa đọc trong nhà trường và

cộng đồng”, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT

Nguyễn Vinh Hiển chỉ ra rằng: “Những

hạn chế của học sinh của chúng ta hiện

nay là thiếu các kỹ năng giải quyết các

vấn đề liên quan đến thực tiễn, thiếu kỹ

năng sống và làm việc theo nhóm. Có

nhiều nguyên nhân dẫn đến hạn chế đó,

trong đó có nguyên nhân là học sinh ít

có thói quen thường xuyên đọc sách.

Học sinh ít có thói quen thường xuyên

đọc sách do nhiều nguyên nhân như:

Sức ép do thời gian học tập chính khóa,

ngoại khóa nhiều; cơ sở vật chất thư viện

chật hẹp, sách, tài liệu nghèo nàn; cán bộ

thư viện kiêm nhiệm bận nhiều việc ít có

thời gian dành cho giao tiếp với học sinh;

cách thức quản lý, chỉ đạo hoạt động của

thư viện lạc hậu; phong trào đọc sách

trong cộng đồng nói chung và trong nhà

trường nói riêng chưa được hình thành,

không được sự khuyến khích của giáo

viên và cha mẹ học sinh; nhu cầu hỗ trợ

của việc đọc cho học tập chính khóa; yêu

cầu về kiểm tra đánh giá chưa khuyến

khích học sinh phải đọc thêm nhiều tài

liệu để có kết quả tốt…”.

Để nâng cao chất lượng văn hóa

đọc, Vụ Giáo dục thường xuyên Bộ

GD&ĐT đã đề xuất một số giải pháp.

Phải thay đổi thói quen dạy và học từ ở

cấp mầm non. Theo đó, giáo viên mầm

non cần dành thời gian đọc sách cho trẻ;

94

hướng dẫn và khuyến khích cha mẹ, anh

chị đọc sách, kể chuyện cho tuổi thơ

nghe thường xuyên tại gia đình.

Đối với các trường phổ thông cần

tăng cường đổi mới hình thức tổ chức và

phương pháp dạy học, đổi mới kiểm tra

đánh giá theo hướng phát huy tính tích

cực, chủ động, sáng tạo, ham thích tìm

tòi tư liệu phục vụ học tập của học sinh;

tập trung dạy cách học và rèn luyện năng

lực tự học, tự cập nhật kiến thức, tạo nền

tảng cho học tập suốt đời. Tích cực thực

hiện đa dạng hóa các hình thức tổ chức

và hoạt động của thư viện trường học:

luân chuyển sách trong thư viện nhà

trường xuống các tủ sách trên lớp, áp

dụng các mô hình “thư viện xanh”, “thư

viện thân thiện”,... nhằm giúp cho việc

đọc sách thuận tiện và hiệu quả hơn; giao

học sinh tự quản lý tủ sách và cho mượn

sách; thường xuyên tuyên truyền giới

thiệu sách, tổ chức tốt phong trào thi đọc

sách, xây dựng ý thức, thói quen đọc

sách cho học sinh.

Phan Thủy

http://phapluatxahoi.vn

Trang Pháp luật & Xã hội

Giới trẻ “hờ hững” với văn hóa đọc

vì điện thoại và internet

Đọc sách không chỉ đơn thuần là một hình thức để tiếp cận thông tin, mà còn

là một trong những hoạt động văn hóa, được gọi là văn hóa đọc. Là thái độ, là

cách ứng xử của chúng ta với tri thức, sách vở. Tuy nhiên, văn hóa đọc của giới

trẻ hiện nay đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi sự bùng nổ thông tin - với sự

xuất hiện của các loại hình đa phương tiện.

Sách không còn giữ vị trí độc tôn

Thay vào việc ra các hiệu sách để

mua sách chuyên ngành, các cuốn sách

về văn hóa- giáo dục…đa số bạn trẻ

dành thời gian lướt facebook, tìm kiếm

thông tin, đọc sách trực tuyến. Họ sẵn

sàng bỏ hàng giờ đồng hồ để ngồi bên

chiếc máy tính đọc hàng chục, hàng

trăm những mẩu truyện sến súa.

Phạm Phương Anh (SN 1994), sinh

viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền

chia sẻ: “Thấy các bạn thi nhau đọc bộ 3

tiểu thuyết “50 sắc thái”, mình cũng

mượn về đọc, nhưng không hiểu sao đọc

được mấy trang mình đã thấy chán

không muốn đọc nữa. Mặc dù hằng

ngày mình rất hay đọc truyện trên điện

thoại di động, đủ truyện dài ngắn mà

không thấy buồn ngủ, nhưng cứ cầm

95

quyển sách dày cộp lên là mình đã thấy

nản ngay”.

Một thực trạng đáng báo động, đó là

việc các bạn trẻ đang phụ thuộc quá

nhiều vào các loại hình truyền thông.

Thay vì việc lên thư viện tìm sách tham

khảo, nhiều bạn sinh viên mang máy tính

xách tay lên thư viện ngồi tra cứu bằng

các công cụ trên mạng xã hội. Hiện nay

khi mà nhà hàng, quán cà phê, karaoke,

vũ trường mọc lên ngày càng nhiều, thu

hút bạn trẻ đến thưởng ngoạn thì thư

viện, hiệu sách lại vắng bóng, làm cho

văn hóa đọc bị giới trẻ lãng quên.

Là nhân viên bán hàng tại một hiệu

sách trên đường Láng, chị Thu Hà (SN

1988) cho biết: “Bản thân tôi bán hàng

tại hiệu sách này cũng được hơn 2 năm,

lượng sách rất phong phú nhưng lượng

tiêu thụ rất hạn chế. Nhiều bạn trẻ vào

hiệu sách, nhưng mục đích chính lại là

mua các đồ dùng cá nhân chứ không

phải mua sách”. Có lẽ, đây cũng chính

là một phần lí do khiến gian hàng bày

bán sách ngày càng thu hẹp. Trong khi

ngày càng có thêm nhiều quầy hóa mĩ

phẩm mọc lên tại các hiệu sách. Những

cuốn sách điện tử đang được thay cho

những cuốn sách giấy, chính vì vậy văn

hóa đọc cũng không còn giữ được nét

nguyên sơ.

Thư viện sách miễn phí - vẫn

không thu hút được giới trẻ

Bookbox - thư viện sách mini miễn

phí cho người thích đọc sách đang ngày

càng phát triển ở ba miền Bắc - Trung -

Nam. Nhưng nó chỉ phục vụ lượng độc

giả yêu sách thực sự, nếu không từng

mua sách về đọc, bạn sẽ chẳng có thể

đổi được một cuốn sách miễn phí nào

trong đó cả. Bởi nguyên tắc duy trì hộp

sách là: “Tất cả mọi người đều có thể

lấy sách từ hộp về đọc, với điều kiện họ

phải thay vào đó một cuốn sách khác”.

Không những thế, có thời gian ở Đà

Nẵng hộp đựng sách miễn phí bị ăn cắp,

điều này càng khiến chúng ta trăn trở

hơn về việc giới trẻ “hờ hững” với việc

giữ gìn sách- tri thức của nhân loại.

Đối với những bạn trẻ có niềm đam

mê đọc sách thực sự thì sách vẫn luôn là

một “báu vật”, họ vẫn có thể dành thời

gian đi chơi để lựa chọn cho mình

những cuốn sách bổ ích. Có thể dành

dụm tiền mua quà ăn vặt để mua cho

bằng được một cuốn sách mình thích.

Thùy Linh, sinh viên Đại học Luật

Hà Nội chia sẻ: “Hằng tuần mình đều

lên hiệu sách ở Bờ Hồ, Tràng Thi để lựa

chọn sách. Mình thấy đa số các bạn trẻ

toàn đến đó chơi, chụp ảnh… Không

phải vì không có tiền để mua sách, mà

vì bản thân các bạn trẻ ngày nay thích

công nghệ, lúc nào cũng thích nhanh mà

không chịu nghiền ngẫm mọi vấn đề”.

Hằng năm, Nhà nước cung cấp rất

nhiều sách, báo cho các thư viện miễn

phí tại các địa phương. Tuy nhiên, việc

sử dụng hiệu quả các thư viện ấy vẫn

còn là một bài toán khó. Bởi lượng sách

nhiều, nhưng lượng độc giả ít thì hoạt

động của thư viện cũng sẽ không đạt

được mục đích, ý nghĩa của nó.

Cô Thu Hằng - giáo viên dạy Văn

Trường THPT Văn Giang (Hưng Yên)

96

tâm sự: “Thư viện trường rất nhiều sách,

báo đọc miễn phí, nhưng tôi hiếm khi

thấy các em lên mượn bao giờ. Sách hay

cứ ở yên một chỗ, rồi cũ đi mà vẫn chưa

có ai đọc. Có lẽ đây là nguyên nhân dẫn

đến vốn từ trong các bài viết văn của

các em rất hạn chế. Đặc biệt, nhiều em

do sử dụng mạng xã hội quá nhiều, đến

nỗi mà các chữ viết bị thay đổi, viết tắt

không thể dịch được. Tôi rất buồn và

luôn trăn trở về văn hóa đọc của giới trẻ

hiện nay”.

Liệu có thể nâng cao được văn

hóa đọc trong giới trẻ?

Hiện nay, rất nhiều trang mạng đã

đánh vào kinh tế, yêu cầu người dùng

trả phí. Rất ít trang mạng cho phép độc

giả đọc, tải miễn phí, trừ những trang

web tự do, không được kiểm duyệt chặt

chẽ. Chính vì vậy, để có được các bài

giảng điện tử, các cuốn sách hay trực

tuyến, độc giả vẫn phải bỏ một số tiền

để mua thẻ thành viên. Giá trị của nó

nhiều khi còn đắt đỏ hơn một cuốn sách

đang bán ngoài thị trường, cách viết đôi

khi cũng kém hấp dẫn hơn những tác

phẩm đã được in ấn.

Khi xã hội phát triển cao hơn, con

người có thể đọc sách trong thư viện

điện tử hay qua mạng Internet, thì vẫn

chắc chắn một điều là: sách vẫn không

hề mất đi giá trị văn hoá truyền thống

lâu đời vốn có của nó. Cái cảm giác khi

ta được lật từng trang sách, tờ báo, tạp

chí vẫn còn tươi nguyên mùi mực in và

thơm tho mùi giấy với những trang trí,

hoạ tiết đẹp đẽ - chứ không phải căng

mắt ra để đọc chúng trên các trang màn

hình máy tính - có lẽ mãi mãi vẫn là một

điều thú vị vô cùng. Đúng như Ths.

Nguyễn Hữu Giới đã viết: “Sách và văn

hoá đọc lo mà không lo trước sự bùng

nổ và lấn át mạnh mẽ của phương tiện

nghe nhìn hôm nay, mà chỉ là vấn đề

tương hợp và tương tác giữa đặc trưng

các loại hình với những nhu cầu thực tế

luôn luôn biến động và phát triển trong

xã hội”.

Trong xã hội thông tin hiện đại, tình

trạng tràn ngập thế giới âm thanh và

hình ảnh qua các phương tiện nghe nhìn,

trong đó một số chức năng của việc đọc

đã được các màn hình và thùng loa đảm

nhận. Thời gian đọc sách và độc giả bị

co hẹp lại, dù chỉ là tương đối. Tuy

nhiên, điều quan trọng là sách vẫn có

những tính năng không thể thay thế

được bằng các phương tiện nghe nhìn và

chúng ta cần tạo ra một nhận thức rộng

rãi trong xã hội về sách.

Ngày hội sách và văn hóa đọc diễn

ra trên cả nước, ngày hội trao đổi sách

tại các trường đại học, thư viện sách

lưu động hi vọng sẽ là những liệu pháp

hiệu quả giúp giới trẻ quan tâm nhiều

hơn nữa đến sách và văn hóa đọc. Ðã

đến lúc cần định hướng cho người đọc

nói chung và bạn đọc trẻ nói riêng, việc

đọc sách không phải là theo trào lưu,

mà còn giúp nâng cao nhận thức, tích

lũy tri thức.

Nhật Hạ

http://cstc.cand.com.vn

Báo Cảnh sát toàn cầu

97

Văn hóa đọc trên mạng: Vàng thau lẫn lộn

Đi tìm sách hay trên mạng

Thành Trung, cán bộ một phân viện

nghiên cứu đóng tại Tp. HCM có một

ham mê là đọc sách nhưng do nhu cầu

công việc gần đây anh ít có điều kiện đến

các nhà sách tìm sách mới. Tuy nhiên,

mới đây gặp lại, anh khoe sách mới nào

cũng đã đọc qua nhờ vào việc lên mạng

tìm sách, tác phẩm mới nhất anh vừa đọc

là “Mật mã Da Vinci”, bản dịch mới của

dịch giả Dương Tường trên trang web

vnthuquan.net. Trước đó anh cũng đã

đọc đầy đủ bản dịch đầu của Harry Potter

tập 6 cũng từ một trang web.

Theo lời giới thiệu, chúng tôi vào

trang vnthuquan.net để tìm kiếm những

tác phẩm văn học. Đúng như tên gọi,

trang web này chứa đựng một thư viện

đồ sộ các tác phẩm văn học trong và

ngoài nước mà hầu hết đều được dịch

qua tiếng Việt tạo sự dễ dàng cho người

đọc. Không chỉ có tiểu thuyết, còn có

một thư viện thơ, một kho ảnh giới thiệu

những tác phẩm của các họa sĩ, nhiếp

ảnh gia trong nước.

Đặc biệt, trang web này đã xây dựng

được một thư viện các tác phẩm sử Việt

như bộ “Đại Việt sử ký toàn thư”, “Hịch

tướng sĩ”, “Bình Ngô Đại Cáo”… bằng

nguyên tác chữ Hán, những tác phẩm

trên cùng với những tài liệu, thư tịch cổ

bằng ngôn ngữ Hán Nôm có trên trang

web là một phần đóng góp của những

người thực hiện trong việc bảo lưu vốn

văn cổ truyền của dân tộc.

Ông Vũ Quang, một cán bộ ngành

điện ảnh về hưu thường truy cập tìm

thấy khá nhiều trang web hay về điện

ảnh trong nước và thế giới, đủ kiểu giới

thiệu từ những ngôi sao màn bạc đầu

tiên, những bộ phim kinh điển, tác phẩm

kịch bản hay, trường đào tạo… đến

những thông tin mới nhất về các

Festival điện ảnh sắp diễn ra trên các

châu lục. Lúc thư giãn, ông Quang còn

ghé vào “các trạm văn học” như evan

trên vnexpress, trang sắc màu văn hóa

(bao gồm nhiều thể loại thơ, văn, lý luận

phê bình văn học) trên mạng vnn, trang

web văn nghệ đồng bằng sông Cửu

Long, trang web vuhong.com còn gọi là

quán văn chương nhỏ bên sông Hàm

Luông của nhà văn Vũ Hồng (Bến Tre)

hay trang web vừa khai trương “mới

toanh” phongdiep.net của nhà văn

Phong Điệp.

Đa dạng về thể loại, độc đáo về nội

dung, đơn giản trong việc tìm kiếm

thông tin, tư liệu. Những trang web về

đề tài thơ văn đang trở thành một địa chỉ

được đông đảo bạn đọc đón nhận và ở

một góc độ nào đó những trang web này

cũng góp phần nâng cao trình độ thưởng

thức văn học của người đọc.

Xuất bản sách lên mạng?

Trước khi Blog (nhật ký điện tử trên

98

mạng) ra đời, các diễn đàn văn học nghệ

thuật là nơi duy nhất để những ai có nhu

cầu sáng tác có dịp giới thiệu các tác

phẩm của mình đến bạn đọc một cách

nhanh và đơn giản nhất. Thế nhưng,

việc giới thiệu này cũng còn tùy thuộc

vào người quản lý diễn đàn với những

tôn chỉ khác nhau.

Tuy nhiên, nhiều diễn đàn vẫn được

duy trì khá tốt, tạo nên những sân chơi

cho những người yêu thơ văn như box

thơ văn của TTVNOL.com, thotre.com

với diễn đàn văn học trẻ khá sôi nổi,

ngoài ra còn những trang web chuyên

nghiên cứu phê bình văn học như

vhnt.com, chuyên giới thiệu sách như

vanhoanghethuat.com, xemsach.com…

Đến thời kỳ phát triển của Blog, các tác

giả mới được toàn quyền đưa những tác

phẩm, thông tin của mình lên trang web

để phổ biến đến rộng rãi người đọc, đây

cũng là lúc việc thưởng thức tác phẩm

trên mạng trở nên cực kỳ đa dạng và

phổ biến.

Cũng chính nhờ những mảnh đất

này đã góp phần tạo điều kiện cho các

cây bút mới có chỗ thể hiện mình thay

vì phải chờ đợi in sách theo cách truyền

thống vốn đầy phức tạp và tốn kém như

hiện nay. Các nhà văn, nhà thơ dạng này

đều nhớ rõ bài học tác phẩm Deep Love

của nhà văn Nhật Yoshi xuất hiện lần

đầu trên một trang web đã trở thành một

hiện tượng văn học và khi xuất bản dưới

dạng sách truyền thống đã trở nên cực

kỳ ăn khách với gần 3 triệu bản được

bán hết. Tìm được chỗ đứng trong lòng

độc giả đã trở thành ước mơ của những

nhà văn mới và các diễn đàn.

Nhà xuất bản Văn học mới đây cũng

cho ra mắt tuyển tập khoảng 35 truyện

ngắn với quyển sách có tên Truyện ngắn

trên trang web Văn nghệ sông Cửu

Long: www.vannghesongcuulong.org.

Đây cũng là một minh chứng về việc

xuất bản sách từ những tác phẩm đã

“tải” trên mạng và điều mà nhà văn

Triệu Xuân viết trong lời giới thiệu sách

cho là một cố gắng “nhằm tôn vinh văn

học trực tuyến”.

Cảnh báo: Vàng thau lẫn lộn!

Đọc sách trên mạng và “download”

gần như đã thành từ quen thuộc của

nhiều bạn đọc trẻ hiện nay. Diễn viên trẻ

Xuân Hòa cho biết cô và bạn bè thường

tìm đọc truyện ngắn hay trên mạng ở

các chuyên mục văn học nghệ thuật các

báo online; có khi còn tìm kiếm một số

tác phẩm của Shakespeare, Racine...

trong thư viện điện tử.

Nhật Minh, sinh viên Đại học Luật

Tp. HCM cũng thích lướt web tìm đọc

những trang sách trên mạng mà anh cho

rằng tìm kiếm khá dễ dàng các tác phẩm

kiếm hiệp: vietkiem.com. Đây là trang

web được mệnh danh là kho tàng kiếm

hiệp với gần như toàn bộ các tác phẩm

của những danh gia về kiếm hiệp như

Kim Dung, Cổ Long…

Tuy nhiên, cái gì cũng có hai mặt

của nó, hầu hết các trang web mạnh nhất

về văn học hiện nay đều của các cá nhân

tại nước ngoài do đó sẽ rất khó kiểm

soát, bảo đảm sự trung thực về mặt

99

thông tin. Điều này đã xảy ra với trang

web kiemhiepnhan…com, dù đề tài

thuần kiếm hiệp nhưng do những người

tổ chức trang nên văn phong ngôn từ

không phù hợp.

Mặt khác, văn hóa đọc trên mạng

còn biến tướng sang việc tự in, tự xuất

bản, tự phát hành sách photocopy của

một số tác giả. Dưới hình thức này,

chuyện vàng thau lẫn lộn đều có trong

một số tác phẩm photo chuyền tay nhau

đọc mà các cơ quan chức năng không

thể kiểm soát được. Muốn hay không,

văn hóa đọc dù theo kiểu đọc truyền

thống hay đọc trên mạng cũng đang phát

triển theo những điều kiện phát triển

tương thích của xã hội hiện đại.

Trong tình hình cửa ngõ các trang

web còn mở rộng, các cơ quan chức

năng cùng gia đình, xã hội cũng cần chú

ý rà soát, chọn lọc tinh hoa văn hóa, để

sớm ngăn ngừa và đẩy lùi những yếu tố

độc hại, phản động, nguy hiểm tràn

ngập vào văn hóa Việt Nam qua làn

sóng văn hóa đọc được mệnh danh là

“thời đại a còng”.

Tường Vận - Yên Ngọc

http://sggp.org.vn

Báo Sài Gòn giải phóng

Hoài niệm sách

Đọc sách giờ không đơn giản chỉ là nhu

cầu khám phá tri thức, sách giờ trở thành một

món ăn tinh thần, giải trí và nâng tầm thành

văn hóa đọc.

Cách đây chục năm, nói đến sách, văn

học, ai cũng “điểm danh” được những cái tên

thuộc hàng kinh điển như: “Hồng Lâu Mộng”,

“Tây Du ký”, “Chiến tranh và hòa bình”,

“Annakarenina”, “Thép đã tôi thế đấy”…; văn

học Việt Nam thì gối đầu giường với “Đời

thừa”, “Trăng sáng”, “Số đỏ”… Đơn giản vì

thời đó rất ít thứ để giải trí ngoài việc nghiền

ngẫm một cuốn sách.

Hơn 20 năm sau, chỉ cần một “click”

chuột, mọi thứ cần tìm đều hiện ra trước mắt.

Mỗi người bạn gặp hằng ngày đều có thể nói

rằng, không còn thời gian dành cho việc đọc

sách, đi mua sách bởi nỗi lo cơm áo gạo tiền

đã trở thành một thứ áp lực,

không ai còn tinh thần để tập

trung vào trang sách mỗi tối nữa.

Và nếu cần để giải trí, nắm bắt

thông tin hằng ngày, họ vẫn có thể

kết hợp cùng lúc nhiều việc ở một

mức độ nào đó, chẳng hạn như

vừa ăn uống vừa xem thời sự, hay

nghe đài. Như vậy rõ ràng so với

sách báo, văn hoá nghe nhìn có

lợi thế, phù hợp hơn với nhịp sống

hiện đại. Cộng thêm “căn bệnh

lười đọc” đã tồn tại bấy lâu nay,

rồi cảm giác hụt hẫng nếu đọc

trúng các đầu sách chạy theo trào

lưu quảng cáo…

Có thể thấy phần lớn những

bạn trẻ, nhất là học sinh, sinh viên

hiện nay đã quên đi sự tồn tại của

các tác phẩm văn học kinh điển

100

của thế giới như: “Cuốn theo chiều gió”,

“Những người khốn khổ”, “Không gia đình”,

“Những tấm lòng cao cả”, “Túp lều của bác

Tôm”… Nếu như hỏi thì chắc chắn cũng biết

được tên, chứ nói đến nội dung thì các bạn…

cười trừ.

Sách của các tác giả Việt Nam - đặc biệt là

các tác giả trẻ, chuyên và không chuyên hiện

vẫn là một mảnh đất màu mỡ được các nhà

xuất bản, công ty sách tập trung khai thác. Chi

phí bản quyền vừa phải, liên lạc nhanh chóng,

tổ chức sự kiện thì tác giả có mặt đầy đủ để trả

lời báo giới - không giống với việc ra mắt một

cuốn sách dịch, mọi điều muốn tìm hiều về

cuốn sách đều phải thông qua người

dịch/người đại diện cho tác giả ở phần chuyển

ngữ, khiến mọi việc trở nên có phần “tam sao

thất bản”. Thậm chí, hiện nay, có một số

người vì quá nôn nóng với việc ra sách của

mình đã tự thực hiện luôn cả việc trình bày,

thiết kế bìa nhằm “rút ngắn công đoạn” cho

nhà sản xuất nên chỉ vài chục ngày sau khi ký

Hợp đồng bản quyền là đã có sách trên giá.

Ở Việt Nam hiện nay, sách điện tử dường

như vẫn là một món ăn chưa hợp “khẩu vị”.

Đối với bộ phận lớn thế hệ trẻ, nhất là học

sinh, sinh viên (nhóm được đánh giá là “khách

hàng tiềm năng” của thị trường sách) thì việc

bỏ tiền ra mua 1 bản ebook có bản quyền thực

sự là điều khá hiếm hoi. Học từ các trang

mạng, diễn đàn đọc “chùa” từng cuốn sách từ

khi mới “phôi thai” là bản dịch chưa hoàn

chỉnh… miễn là nắm được nội dung chính của

cuốn sách, có những anh chị trai xinh gái đẹp

ra sao, để cùng vào một forum bàn tán, thậm

chí trở thành “cuộc chiến mạng” chỉ vì những

nhân vật yêu thích của mình lỡ bị chê bai.

Suy cho cùng, cảm giác khi

cầm một cuốn sách giấy, vừa lật

từng trang sách, vừa nhâm nhi ly

café buổi sáng, trước cái nắng rực

rỡ vẫn là một thứ cảm giác được

ưa thích và khó có thể mất đi ở

mỗi người “yêu sách”. Hoặc nâng

niu, vuốt ve từng trang sách còn

vương mùi mực in, giấy mới cũng

vẫn là thứ cảm giác mà bạn yêu

thích, phải không? Đó là điều lý

giải tại sao sách điện tử sẽ không

thay thế được sách giấy.

Nói như vậy không có nghĩa

là sách đang đánh mất dần vị trí

của nó trong đời sống. Ở góc nhìn

tiêu cực đến mấy thì cũng phải nói

rằng, dù xã hội có phát triển đến

đâu thì sách giấy vẫn có những ưu

thế tuyệt vời của nó. Ngoài sự

cuốn hút từ họa tiết, trang trí

ngoài bìa, thì chính cốt lõi nội

dung tư tưởng mà cuốn sách chứa

đựng mới đích thực là nguồn nam

châm thu hút tâm trí con người.

Sách mang lại cho con người

nguồn tri thức vô giá, phân tích,

chọn lọc, ghi nhận và điều quan

trọng là hiểu được tận ngọn nguồn

của vấn đề, của kiến thức mà

không một phương tiện truyền

thông nào có thể truyền tải được.

Bởi bản thân hình ảnh thì chỉ

thoảng qua, từ ngữ mới đọng lại

lâu bền…

Hải Phương Lê

http://daidoanket.vn

Báo Đại đoàn kết

101

PHẦN 3.

MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO

VĂN HÓA ĐỌC

* Những quyển sách làm say mê ta đến tận tủy, chúng nói chuyện với ta, cho ta những lời khuyên và liên kết với ta bởi một tình thân thật sống động và nhịp nhàng. ---

F.Petrarque. (H.Godefroy).

102

103

Kinh nghiệm xây dựng văn hóa đọc

Một thống kê năm 2009 ở Đức cho biết việc tăng số người tốt nghiệp tú tài, đại

học không làm gia tăng số lượng người ham đọc sách. Việc ham thích đọc sách chủ

yếu phụ thuộc vào trình độ học vấn của cha mẹ và gia đình.

Ngay cả khi con cái học cao và

thành đạt hơn cha mẹ thì thói quen “di

truyền” này cũng không thay đổi! Điều

này càng cho thấy tầm quan trọng của

việc tạo thói quen đọc sách trong gia

đình và ở lứa tuổi ấu niên.

Ngày nay, việc sử dụng email, Twitter

hay Facebook đòi hỏi phải có kỹ năng đọc

và viết. Vì vậy nhìn chung, nhu cầu đọc và

viết tăng lên nhiều mặc dù không thể hiện

duy nhất ở các dạng truyền thông truyền

thống như sách, báo in.

Do đó, tìm hiểu về văn hóa đọc

không nên chỉ nhìn vào việc đọc sách,

báo in. Đọc qua internet hay sách điện

tử có thể tạm thời bị giảm chất lượng và

hứng thú so với đọc sách in nhưng

không vì thế mà làm giảm năng lực đọc.

Văn hóa đọc cần được huấn luyện

từ nhỏ

Có nhiều phương tiện để con người

lưu trữ lịch sử và kiến thức như phim

ảnh, hình ảnh, máy tính, sách báo…

Chúng luôn biến động, nhưng điều bất

biến là: Năng lực đọc văn bản là cơ sở

cho năng lực truyền thông.

Văn hóa đọc chủ yếu là thích đọc và

biết đọc, biến việc đọc thành bộ phận

của niềm vui sống hằng ngày. Sự thật

giản dị: Người ta học đọc bằng cách…

đọc và đọc bắt đầu với những hình ảnh

trong những truyện kể và truyện tranh

tuổi thơ; vì đọc cần có tư duy và năng

lực tưởng tượng; nghĩa là trước hết cần

có những hình ảnh tư duy.

Ta không thể học ngôn ngữ mà

không có ngôn ngữ nội tâm và tiến trình

tư duy bằng hình ảnh và biểu tượng. Do

đó, ham đọc nằm trong tiến trình sở đắc

và hoàn thiện ngôn ngữ và tư duy.

Theo cuốn Chương trình khung cho

giảng dạy cấp tiểu học của nước Đức của

Rahmenlehrplan Deutsche Grundschule

thì: “Đọc có nghĩa là mở rộng sự hình

dung và sự hiểu biết. Nó mang lại hứng

thú, kích thích trí tưởng tượng, thúc đẩy

sự đối thoại với chính mình. Nó tạo điều

kiện để đi đến thế giới kinh nghiệm và

tình cảm của những người khác. Vì thế,

đọc góp phần phát triển bản ngã và nhân

cách của học sinh”.

Cấp tiểu học cơ sở có trách nhiệm

đặc biệt để gây dựng và phát triển văn

hóa đọc, vì thành công trong nhà trường

phụ thuộc chủ yếu vào năng lực đọc của

trẻ em.

Có đến 80% kiến thức của học sinh

từ lớp 5 được truyền đạt bằng văn bản.

Học sinh nào đọc yếu sẽ ảnh hưởng

nghiêm trọng đến triển vọng phát triển

trong tương lai. Do vậy, nên khuyến

khích việc học trọn ngày cho học sinh

104

cấp 1 để có nhiều thì giờ kết hợp việc

đọc trong giờ học và trong giờ nghỉ.

Cần nhiều sáng kiến để xây

dựng văn hóa đọc ở cấp học cơ sở và

phổ thông

- Cần thiết nhất là cha mẹ đọc hoặc

kể chuyện cho trẻ em từ 2-5 tuổi trước

khi ngủ. Sử dụng và trưng bày nhiều

hình ảnh và khuyến khích đọc truyện

tranh ở trường cơ sở và phổ thông.

- Tổ chức đọc truyện thường xuyên

trong lớp học với nhiều hình thức hấp

dẫn, lôi cuốn học sinh.

- Học sinh tham gia sưu tầm và triển

lãm văn bản (trang bìa sách, đoạn văn

hay, bài thơ hay, hình ảnh đẹp, vui

nhộn, truyện cười…) trong lớp và trao

đổi với các lớp khác. Triển lãm trong

sân trường hay ở những chỗ đông đảo

học sinh lui tới.

- Tổ chức nghe các chương trình

phát thanh thiếu nhi và các hình thức

nghe nhìn khác trong lớp.

- Mời các tác giả nổi tiếng đến đọc tác

phẩm, giới thiệu, giao lưu với học sinh.

- Thỉnh thoảng tổ chức một đêm,

một cuối tuần cắm trại đọc sách do nhà

trường tổ chức.

- Mỗi lớp, mỗi trường “phát hiện”

một tác giả mới (có thể là một học sinh

có sáng tác đặc sắc).

- Cả lớp, cả trường dành một ngày

hay một tuần trong giờ nghỉ cùng đọc

một tác phẩm, một tác giả, sau khi học

sinh bỏ phiếu lựa chọn trong số những

bài đọc thử do chính học sinh giới thiệu.

- Tổ chức hội chợ sách trong trường

với các hoạt động trưng bày, trao đổi sách

cũ, mang đến một quyển sách, có quyền

chọn và mang về một quyển khác.

Các hoạt động sôi nổi trong Ngày

thế giới đọc sách 23/4:

- Học sinh triển lãm sách đã đọc

trong năm, với lời giới thiệu.

- Thầy cô hoặc các nhân vật văn hóa

nổi tiếng đến trường giới thiệu và đọc

một số đoạn từ sách mình yêu thích khi

còn nhỏ.

- Sửa sang, trang hoàng, bổ sung thư

viện, góc đọc sách… trong trường.

- Triển lãm và “hội chợ sách”.

- Học sinh hóa trang thành nhân vật

mình yêu thích.

- “Trò chơi lớn”: đi tìm kho tàng

sách hay được giấu kỹ, sau đó cùng đọc

và phát thưởng…

- Xây dựng và không ngừng phát triển

thư viện của trường và tủ sách của lớp.

- Giảm bớt giờ lên lớp để dành thì giờ

cho vui chơi, đọc sách, nghe đọc sách, vẽ

tranh, làm đồ thủ công, du ngoạn, tổ chức

các sinh hoạt tập thể nói trên…

Từ một số kinh nghiệm ở nước

Đức như trên, ta thấy:

Văn hóa đọc cần bắt đầu một cách

bền bỉ ở cấp học cơ sở và phổ thông. Để

tập thói quen thích đọc, cần bớt những

gì phải đọc.

Tập thói quen thu thập tư liệu, đọc

hết một quyển sách ở cấp tiểu học là

tiền đề để có “dũng khí” và sự kiên trì

đọc sách chuyên đề và sách kinh điển ở

105

cấp đại học và có thói quen nghiên cứu

khoa học.

Ngoài ra, nên sớm triển khai các

sáng kiến để thành lập các tủ sách gia

đình với nhiều quy mô khác nhau, giá rẻ,

trang trí đẹp, “khuyến mãi” thuận tiện…

Mặt khác cũng cần thúc đẩy văn hóa

đọc bằng những sáng kiến và biện pháp

cụ thể, khả thi phù hợp với từng lứa

tuổi, với các thành phần và điều kiện

sinh hoạt của cộng đồng dân cư.

Bên cạnh sách báo in, cần phổ cập

rộng rãi hơn nữa internet, sách điện tử,

các phương tiện nghe nhìn (CD đọc

truyện, đọc sách hay, giảng bài có hoặc

không có minh họa…).

Bùi Văn Nam Sơn

http://www.doanhnhansaigon.vn

Doanh nhân Sài Gòn

Văn hóa đọc và nhận thức của xã hội

Sách giúp người ta thoát được những ràng buộc về không gian, thời gian,

những điều kiện cụ thể để bước vào một thế giới khác. Thế nên mới có văn để tải

đạo, cũng có văn để đọc chơi.

Trong những năm qua, thị trường

sách Việt Nam ngày càng sôi động trước

sự ra đời của nhiều doanh nghiệp làm

sách cùng các thể loại sách trăm hoa đua

nở. Bên cạnh đó, những giải thưởng về

sách do các tổ chức xã hội lập ra cũng

đã xuất hiện như giải thưởng sách hay

của viện Nghiên cứu Phát triển Giáo dục

Ired và Dự án sách hay tại Tp. Hồ Chí

Minh, giải thưởng Fahasa của công ty

Cổ phần Phát hành Sách Tp. HCM...

Tuy nhiên, việc sách phong phú hơn,

được quảng bá rộng rãi hơn liệu có góp

phần nâng cao văn hóa đọc của cả xã

hội lên hay không?

Để có cái nhìn rõ vấn đề, tọa đàm

lần này của Doanh Nhân Sài Gòn có

năm khách mời - những người làm việc

trong lĩnh vực văn hóa đọc. Đó là PGS-

TS Ngôn ngữ học Sư phạm Hoàng Dũng

(Giảng viên Khoa Ngữ văn - Đại học Sư

phạm Tp. HCM), ông Phạm Thế Cường

(Chủ thư viện Phạm Thế Cường tại quận

Gò Vấp kiêm Chủ nhiệm Câu lạc bộ

sách Người yêu sách Nguyễn Huy

Tưởng), ông Nguyễn Văn Phước (Giám

đốc Công ty Sách First News), bà

Nguyễn Thúy Uyên Phương (Giám đốc

trang Thương mại điện tử Sách truyện

trực tuyến Tiki.vn). Tọa đàm diễn ra khi

Hội sách Tp. HCM 2012 vừa kết thúc,

các khách mời đều đã tham dự sự kiện

này trong những vai trò khác nhau. Ông

Phạm Thế Cường và ông Trần Ngọc

Thái Sơn đều cho rằng sách năm nay

bán chạy hơn những năm trước.

Tuy nền kinh tế còn nhiều khó khăn,

giá sách còn cao so với mức sống của đa

số người dân nhưng nhờ sách được giảm

giá ngay từ đầu hội nên thu hút rất đông

106

người mua. Đây là tín hiệu vui và cũng

cho thấy rằng mức giá cao vẫn là trở

ngại với một bộ phận không nhỏ người

thích đọc sách.

Là người tham gia tích cực nhiều

hoạt động ở hội sách, ông Nguyễn Văn

Phước bổ sung thêm ý khác: “Một trong

những điểm mà tôi rất thích ở hội sách

là có nhiều cơ hội để giao lưu giữa tác

giả, bạn đọc và người làm sách. Các bên

càng hiểu nhau sẽ càng tạo nhiều điều

kiện để phát triển văn hóa đọc”.

Từ ý kiến của ông Nguyễn Văn

Phước, ông Hoàng Dũng vào đề ngay:

“Văn hóa đọc thay đổi nhanh chóng từ

mấy chục năm nay, đến giờ thì đã khác

xưa rất nhiều. Thuở xưa, loài người viết

chữ trên đất sét hoặc vỏ cây, sau này

làm ra được giấy mực thì cũng rất công

phu. Công phu như thế thì chữ viết phải

dùng vào việc gì có ý nghĩa lớn và thật

quan trọng chứ! Thời ấy, giấy là để chép

chữ của thánh hiền, thế nên đọc chữ là

để học làm người. Bây giờ, công nghệ in

ấn phát triển, có nhiều ấn phẩm phát

không cũng chẳng ai đọc”.

Theo ông Dũng, xã hội ngày càng

phân hóa, các lĩnh vực nghề nghiệp đi

vào những chuyên môn sâu, cuộc sống

nhiều người bị thu hẹp lại. Khi đó con

người đọc để không bị cầm tù trong thực

tại. Sách giúp người ta thoát được những

ràng buộc về không gian, thời gian,

những điều kiện cụ thể để bước vào một

thế giới khác. Thế nên mới có văn để tải

đạo, cũng có văn để đọc chơi.

Ngày nay không chỉ có thánh hiền,

mà ai làm ra được thứ để cho người

khác đọc, đáp ứng được nhu cầu đọc thì

tạo ra văn hóa đọc.

Ông Nguyễn Văn Phước nêu dẫn

chứng cho ý kiến “ai cũng có thể làm

văn hóa đọc” bằng câu chuyện khá thời

sự: “Chúng tôi vừa cho ra mắt cuốn Tâm

Sida, hồi ký của một người phụ nữ từng

làm nghề bán hoa. Cuốn sách do một

người từng ở dưới đáy xã hội viết ra

bằng ngôn ngữ mộc mạc, giản dị nhưng

vẫn đủ sức khiến cho trái tim người đọc

rung động và cảm phục”.

Theo ông Phước, nhân vật chính của

cuốn hồi ký có tuổi thơ bất hạnh vì bị

đánh đập, xâm hại tình dục. Khi mới 14

tuổi, chị đã bắt đầu trượt sâu vào con

đường bán thân nuôi miệng và nghiện

ngập. Khi biết mình bị nhiễm HIV, chị

nằm chờ chết.

Thế nhưng, một ngày, những nhân

viên tình nguyện của Ủy ban phòng

chống AIDS đã đến với chị một cách

chân thành, chia sẻ buồn vui và động

viên chị tìm một hướng sống tích cực

hơn. Từ đó, chị cố gắng cai nghiện rồi

trở thành một tình nguyện viên tuyên

truyền phòng chống AIDS.

Từ sự động viên của bạn bè, người

thân, cùng với nỗ lực của bản thân, chị

đã hoàn thành quyển sách sau tám năm

viết lách. Đạt được sự thành công ngoài

107

mong đợi, sách đã bán hết năm ngàn bản

ngay trong Hội sách 2012.

Nếu như trước đây có nhiều ý kiến

cho rằng sự bùng nổ internet sẽ giết chết

văn hóa đọc thì tất cả khách mời ở đây

lại có quan điểm ngược lại. Theo bà

Nguyễn Thúy Uyên Phương, sự ra đời

của các mạng xã hội như Facebook,

Zing Me đã khuyến khích nhiều người,

đặc biệt là giới trẻ ngồi viết.

Nếu trước đây, việc viết cho cộng

đồng đọc được coi là điều xa xỉ, chỉ

dành cho những ai thật sự có năng khiếu

văn chương thì giờ đây ai cũng có thể

viết và bài viết nào cũng có người đọc.

Điều này rèn luyện kỹ năng viết rất tốt.

Hơn nữa, những cuốn sách hay

thường được mọi người chia sẻ trên

internet và có sức lan tỏa lớn hơn trước.

Bà Phương cho biết thêm: “Nhiều nhóm

bạn trẻ có sở thích đọc sách đã lập nên

các Câu lạc bộ (CLB) về sách như CLB

giao lưu sách Behind The Cover, CLB

Thích Đọc Sách... Có dịp gặp họ, tôi thấy

rằng các bạn trẻ này đã sử dụng internet

vào việc lập diễn đàn, thu hút thành viên

và tổ chức hoạt động rất tốt. Họ chia sẻ

những thông tin về văn hóa đọc, về sách

hết sức nhiệt tình và hiệu quả”.

Đồng ý với bà Phương, ông Dũng

cho rằng dù bị cạnh tranh bởi internet

nhưng văn hóa đọc sẽ không bao giờ

chết mà chỉ phát triển theo một hướng

khác. Khi số đông mọi người ai cũng có

thể viết ra một cái gì đó để cho người

khác đọc, một câu hỏi được các khách

mời đặt ra là: “Vậy định nghĩa nào đúng

nhất về văn hóa đọc ngày nay?”.

Ông Dũng nói vui: “Một ông bạn

của tôi từng nói rằng văn hóa đọc là đọc

có văn hóa! Thật ra, đây là khái niệm để

hình dung chứ khó mà định nghĩa rành

mạch. Tôi cho rằng, khi người đọc tìm

thấy trong sách một thế giới khác bổ

sung cho hiện thực của họ, khi sự đọc

giúp họ mở rộng kiến thức và nhận thức,

lúc đó họ đã đọc có văn hóa”.

Từ những gì đã quan sát được, ông

Phạm Thế Cường, chủ một thư viện có

6.000 đầu sách mở cửa miễn phí cho

thiếu nhi phản biện lại ý kiến trên:

“Theo tôi, đầu tiên người ta đến với

sách vẫn là để giải trí. Như tôi lúc nhỏ

may mắn được đọc quyển sách đầu tiên

rất hay là Không gia đình, từ đó tôi mê

sách và luôn khao khát đọc. Với đa số

mọi người cũng vậy. Mới đầu đọc sách

phải thấy hay, thấy thích thú trước đã,

còn những yếu tố giáo dục, thẩm mỹ,

nhận thức mới từ từ “ngấm” sau!”.

Ở góc độ người làm sách, ông

Nguyễn Văn Phước cho rằng văn hóa

đọc ngày nay phong phú như chính cuộc

sống và cũng phần nào phản ánh cuộc

sống. Vì người ta luôn tìm ở sách những

gì bổ sung cho cảm xúc, kiến thức của

bản thân nên khi nhu cầu, ước mơ của

con người liên tục thay đổi, văn hóa đọc

cũng liên tục được mở rộng.

Từ việc văn hóa đọc của mỗi cá

nhân như thế nào để phát triển bản thân,

các khách mời nhanh chóng nói sang

108

chuyện văn hóa đọc của cộng đồng như

thế nào để phát triển xã hội. Một lần

nữa, ông Dũng vẫn là người mở màn

chủ đề này:

“Chúng ta thiếu rất nhiều sách cơ

bản trong tủ sách tinh hoa của văn minh

phương Tây. Còn những cuốn đã xuất

bản được thì bán không bao nhiêu. Loại

sách cung cấp những kiến thức nền tảng

cho nhiều lĩnh vực như pháp luật, kinh

tế, triết học... này rất cần thiết cho sự

phát triển bền vững của một đất nước.

Tại Nhật Bản thời Minh Trị, Thiên

Hoàng đã cho dịch toàn bộ tủ sách tinh

hoa văn minh phương Tây sang tiếng

Nhật và phổ biến khắp cả nước nhằm

đổi mới tư duy cho toàn dân Nhật. Năm

1871, cuốn Bàn về tự do bán được một

triệu bản. Vào thời điểm đó dân số Nhật

khoảng 30 triệu mà sách bán được một

triệu cuốn, vậy là kể cả những người

đọc chưa thạo cũng mua. Thế thì dân

khí của họ phải rất mạnh mẽ và ý chí

thay đổi tư duy của cả dân tộc họ rất

quyết liệt.

Tại Việt Nam, việc nâng cao dân trí

cũng đã được cụ Phan Chu Trinh nói

đến từ một trăm năm trước, thế mà đến

nay chúng ta chưa hề có một chương

trình quốc gia nào về vấn đề này. Trong

lịch sử nước ta chưa có nhà nước nào ý

thức hết được tầm quan trọng và sức

mạnh của sách vở, vậy thì người dân

đâu có động lực gì để đọc. Theo tôi,

chúng ta cần đặt ra câu hỏi là văn hóa

đọc phải như thế nào để nâng cao nhận

thức của toàn xã hội lên”.

Làm việc trong một tổ chức giáo

dục và thường xuyên nghiên cứu về lĩnh

vực này, bà Phương đồng ý với ông

Dũng rằng Việt Nam cần những dòng

sách có khả năng thay đổi tư duy của cả

xã hội và cũng rất cần những người nắm

giữ vai trò quan trọng phải đọc nó.

Chẳng hạn, Viện IRED tại Tp. Hồ

Chí Minh đã biên dịch, biên soạn một tủ

sách chuyên ngành gọi là Tủ sách Phát

triển Giáo dục gồm những tác phẩm

kinh điển và những cuốn sách có giá trị

về giáo dục.

Ở các nước phát triển, hầu hết các

hiệu trưởng và các thầy cô giáo đều đọc

những cuốn sách chuyên ngành này, còn

ở Việt Nam, theo như bà được biết thì

còn rất ít những người trong ngành giáo

dục đọc các tác phẩm trên.

Ông Thái Sơn, người đã có thời gian

du học khá dài ở Úc chia sẻ: “Tất cả là

do quá ít người Việt có thói quen đọc

sách, khởi nguồn từ việc thiếu một định

hướng để hình thành thói quen đọc sách

ngay từ ghế nhà trường và trong gia

đình. Ngay cả những sách best seller

(bán chạy nhất) cũng chỉ ở mức năm,

mười ngàn cuốn thì các dạng sách tinh

hoa bán được chưa đến một ngàn cuốn

cũng là hợp lý.

Tại những nước người dân có thói

quen đọc sách thường xuyên thì best

seller mới bán được hàng triệu cuốn và

sách tinh hoa mới bán được vài trăm

ngàn. Do vậy, mục tiêu của chúng tôi là

tạo ra thói quen đọc sách cho từng cá

109

nhân thông qua những tiện lợi khi mua

sách. Ví dụ chúng tôi nghĩ ra nhiều hình

thức để chính người đọc tự lan truyền,

giới thiệu bạn bè về những quyển sách

hay. Chẳng hạn, trên Tiki.vn có mục

Tiki Khuyên Đọc để đăng những bài

cảm nhận của người đọc. Bạn đọc có bài

chọn đăng sẽ nhận được Tiki xu, một

loại điểm khách hàng thân thiết có thể

dùng để được giảm giá những quyển

sách khác. Nhờ đó Tiki có thêm người

mua sách nhờ những bài cảm nhận này.

Nói chung, chỉ nhìn thấy thói quen đọc

sách được hình thành từng chút một

trong những khách hàng của mình là

chúng tôi đã mừng lắm rồi!”.

Quay sang ông Sơn, bà Phương tỏ

vẻ đồng ý là bây giờ cứ thấy có người

bắt đầu thói quen đọc sách là mừng rồi.

“Nhưng phải làm sao để người đọc tìm

đúng những cuốn sách có giá trị nữa thì

mới tốt!” - bà nhấn mạnh.

Theo bà, những năm gần đây đã có

nhiều đơn vị tâm huyết làm sách có hàm

lượng tri thức cao. Vấn đề là còn quá ít

động thái cho công chúng biết rằng có

những cuốn sách hay như thế, sẽ có tác

dụng to lớn và lâu dài như thế.

Một ví dụ là trước đây, nhiều tác

phẩm thuộc tủ sách tinh hoa của NXB Tri

Thức như Dân chủ và giáo dục, Khuyến

học… bán khá chậm nhưng ngay sau các

cuốn sách này giành giải thưởng Sách

Hay và được các phương tiện truyền

thông đưa tin thì đã bán rất tốt và có

những cuốn còn bị cháy hàng. “Chúng ta

cần nhiều hơn nữa các động thái hỗ trợ

cho văn hóa đọc như thế này!”.

Kết luận của bà được ông Thái Sơn

đồng tình ngay: “Tác dụng của truyền

thông rất lớn, quyển Nhật ký Đặng Thùy

Trâm bán được gần nửa triệu cuốn là

một ví dụ. Thế nhưng ở nhiều báo, mục

văn hóa đọc cứ thu nhỏ lại, nhường chỗ

cho văn nghệ hay những mảng thời

thượng hơn, cũng đáng tiếc!”.

Từng tham gia tổ chức nhiều hội

thảo về sách và các hoạt động liên quan

đến văn hóa đọc, bà Uyên Phương nêu

lên mong muốn lớn nhất của mình đối

với Nhà nước trước những hoạt động

này, đó là sự đồng ý và cổ vũ:

“Chẳng hạn gần đây, Dự án Sách

Hay đã cùng Bộ Văn hóa, Thể thao và

Du lịch đề xuất Chính phủ chọn một

ngày làm Ngày đọc sách của Việt Nam.

Đa số người dân Việt Nam vốn có tâm

lý ưa thích các ngày đặc biệt. Muốn dựa

trên tâm lý này để tổ chức ra một ngày

trong năm dành cho những hoạt động về

sách, cách đây cả năm chúng tôi đã thu

thập được hơn một triệu chữ ký gửi lên

Bộ và hiện vẫn chờ đợi sự đồng ý của

Chính phủ”.

Theo bà Phương, một vấn đề khác là

sự liên kết giữa các ngành xung quanh

văn hóa đọc ở Việt Nam còn lỏng lẻo.

Tại nước ngoài, ngành văn hóa đọc

được liên kết chặt chẽ và được hỗ trợ

bởi nhiều ngành khác như điện ảnh,

công nghệ. Một cuốn sách được xuất

bản đồng thời cũng sẽ được đưa vào

110

máy tính bảng để người ta có thể đọc ở

bất cứ đâu. Rất nhiều phim, kịch cũng

dựa trên các tác phẩm văn học và giúp

sách được bán chạy hơn. Tại Việt Nam

có thể nói những người làm sách khá

đơn độc. Chăm chú lắng nghe khá lâu,

ông Phạm Thế Cường mới trình bày

điều mà ông cho là cốt lõi.

Theo ông, muốn văn hóa đọc của

cộng đồng phát triển được thì ngay từ

bây giờ phải bắt đầu tạo thói quen đọc

sách ở thế hệ thiếu nhi. Để thu hút các

em, sách không chỉ cần nội dung tốt mà

còn phải có hình thức đẹp, hấp dẫn.

Người lớn cần làm công tác thẩm

định để cung cấp cho các em tác phẩm

có ích ngay từ đầu. Dần dần, cùng với

sự hình thành thói quen đọc sách, các

em sẽ tự biết lựa chọn giữa sách tốt và

sách xấu.

“Nhìn chung, trẻ em dễ tiếp nhận

thói quen đọc nếu có sự hướng dẫn đúng

cách của người lớn”, ông Cường nhận

xét rồi đưa ra dẫn chứng: “Trong số các

em hay đến thư viện của tôi, có một em

rất hay cuộn hoặc gấp nhỏ sách lại đem

theo người. Ban đầu tôi hơi khó chịu vì

nghĩ em chưa biết trân trọng sách. Tuy

nhiên, đi đâu em cũng cầm theo một

cuốn sách để thỉnh thoảng mở ra đọc.

Khi được hỏi tại sao lại làm thế thì em

hồn nhiên trả lời: “Sách là đồ chơi cháu

thích nhất nên đi đâu cũng muốn cầm

theo!”. Nghe vậy tôi mới à lên, thì ra em

coi sách thân thiết, gần gũi như đồ chơi

nên mới làm như thế! Lại có em luôn tỏ

ra rất cẩn thận khi cầm hoặc đọc sách.

Hỏi thì em trả lời rành rọt: “Cô giáo

cháu dạy sách là tinh hoa nhân loại nên

chúng ta phải nâng niu sách”.

Một ví dụ khác, cuốn sách Đường

về nô lệ của NXB Tri Thức cũng là

dạng sách kinh điển khó đọc. Tuy nhiên

sau khi nghe tôi kể nội dung quyển sách,

các cháu rất thích và đòi đọc bằng được,

nhiều cháu học cấp hai, cấp ba chỗ tôi

đã chuyền tay nhau đọc hết cuốn này!”.

Tán thành với ý kiến của ông

Cường, bà Phương góp thêm ý kiến

rằng điều quan trọng là phải tạo thói

quen đọc cho trẻ từ trong nhà trường.

Đã có dịp nghiên cứu giáo dục trẻ em ở

các nước phát triển, bà Phương cho biết

tại phương Tây, việc học phải gắn liền

với đọc.

Trẻ em lớp 3 là đã được đọc một số

đoạn trong các tác phẩm của Shakespeare.

Để trẻ em hứng thú và tiếp thu tốt, tiết

học được biến thành trò chơi, diễn kịch

rất thú vị. Trong việc giáo dục giới tính,

sách cũng rất hữu ích.

Chẳng hạn với các em lứa tuổi 12,

một buổi sáng cô giáo có thể dắt nữ sinh ra

công viên vừa đi dạo, vừa giảng giải và

hướng dẫn các em đọc cuốn How am I

without him (tạm dịch: Tôi sẽ là ai nếu

không có anh ấy). Cuốn sách gồm nhiều

mẩu chuyện rất đúng với lứa tuổi đang có

nhiều thay đổi tâm sinh lý và đưa ra những

câu trả lời cho thắc mắc của các em.

Bà Phương kể thêm: “Tại Việt Nam

mới đây cũng có một vài sáng tạo đáng

111

khích lệ. Ví dụ như thấy giới trẻ bây giờ

không thích đọc Truyện Kiều, đã có nhà

xuất bản làm ra quyển sách Bói

Kiều như một cách bắc cầu để đưa các

em đến gần với Truyện Kiều hơn”.

Khép lại buổi tọa đàm, ông Cường

chia sẻ về một trở ngại khá phổ biến

trong phát triển văn hóa đọc: “Tại thư

viện của tôi, trước đây rất nhiều em

đến đọc sách chỉ ngồi được một lát rồi

về dù đang đọc say mê. Nhiều lần thấy

vậy tôi liền hỏi các em và nhận được

câu trả lời là bố mẹ các em không cho

đọc sách lâu. Tôi đành phải mời bố mẹ

các em này đến nhà chơi và hỏi lý do.

Câu trả lời của họ là: “Chúng tôi thấy

việc đọc sách chỉ phí thời gian! Thỉnh

thoảng kiểm tra cặp các cháu lại thấy

năm ba cuốn truyện tranh. Chúng tôi

chỉ sợ các cháu mê đọc truyện mà sao

nhãng việc học!”.

Nghe vậy, sau đó tôi phải giới thiệu

những cuốn sách trong thư viện mình

cho họ xem, đều là sách văn học, sách

dạy làm người, sách kiến thức bổ ích

dành cho thiếu nhi. Từ đó các phụ

huynh này mới vui vẻ cho con họ ngồi

lâu ở thư viện. Nói vậy để thấy rằng,

một bộ phận lớn người Việt Nam vẫn

coi việc đọc sách là vô bổ và không

hướng dẫn con đọc sách bao giờ. Như

thế thì làm sao mà tạo thói quen đọc cho

con em được!”.

Như một câu nói mà bà Nguyễn

Thúy Uyên Phương đã trích dẫn trong

buổi tọa đàm: “Đọc là để thoát khỏi sự

mù mờ trước biển kiến thức của nhân

loại”. Nhân loại tiến lên hàng ngày, ai

không đọc sẽ bị bỏ lại phía sau.

Thế nhưng những sôi nổi của thị

trường sách mấy năm gần đây vẫn chưa

làm đa số người Việt ý thức được sức

mạnh từ sách. Vậy thì văn hóa đọc ngày

càng đa dạng, phong phú, song có góp

phần nâng cao nhận thức của toàn xã hội

lên hay không? Đó vẫn là câu hỏi không

dễ trả lời.

Cẩm Tú

http://www.doanhnhansaigon.vn

Báo Doanh nhân Sài Gòn

Giải pháp nào để chấn hưng văn hóa đọc?

Nằm trong khuôn khổ Hội

sách Tp. HCM lần 5, hội thảo

“Người Việt có mê đọc sách?” do

Sáchhay.com tổ chức diễn ra vào

sáng 14/3 tại Công viên Lê Văn

Tám. Tính đến ngày 10/3, có hơn

10 tham luận được gửi tới ban tổ

chức với tham vọng cùng mổ xẻ

nguyên nhân và đưa ra giải pháp nhằm chấn

hưng văn hóa đọc...

Không ai có thể phủ nhận vai trò của sách

trong cuộc sống. Sách là phương tiện truyền

đạt kiến thức vượt không gian và thời gian.

Thế nhưng, một khoảng thời gian khá dài sách

lại trở nên khá xa lạ với số đông người Việt.

Thậm chí đa số học sinh, sinh viên, thành phần

112

cần đọc sách nhất và có nhiều

thời gian để đọc nhất lại chỉ biết

đến mỗi bộ sách giáo khoa.

Vì sao vậy? Với “định nghĩa”

sách không chỉ là những tác phẩm

văn chương “mùi mẫn” dễ đọc mà

còn là cả những công trình nghiên

cứu, các loại chuyên khảo được

viết đạt đến chuẩn mực của tư

duy, trong bản tham luận gửi về

cho ban tổ chức hội thảo “Người

Việt có mê đọc sách không?”, nhà

nghiên cứu Vương Trí Nhàn

khẳng định người Việt không có

thói quen đọc sách. Ông chỉ ra 3

nguyên nhân: Thứ nhất là “ở ta

không có văn hóa làm sách, các

hoạt động xuất bản trước kia gần

như chưa có”.

Thứ hai là “con người nặng

về tình mà nhẹ về lý, thường thích

sống trong đám đông hơn là đơn

độc với chính mình - tức là thiếu

những phẩm chất mà việc đọc

sách đòi hỏi”. Thứ ba là “xã hội

không coi trọng kiến thức, người

trí thức không được đánh giá

đúng mức. Khi bản thân người trí

thức cũng còn lười đọc sách thì

việc đông đảo người dân xa lạ với

sách cũng là điều dễ hiểu”. Ngoài

ra, ông cũng đề cập đến tác động

của việc kiếm sống và coi đây

cũng là một trong những lý do

khiến người Việt chưa có thói

quen đọc sách.

Trong tham luận của mình, nhà nghiên cứu

lịch sử văn học dân tộc Phạm Xuân Thạch cho

rằng chưa thể trả lời chính xác câu hỏi “Người

Việt có mê đọc sách?” vì chúng ta chưa có

những điều tra xã hội học quy mô, bài bản.

Tuy nhiên, ông cũng thừa nhận việc sinh viên

quay lưng lại với sách, đến thư viện tham khảo

tư liệu chẳng qua do giảng viên bắt buộc và

ngay cả việc một số giảng viên đại học không

có thói quen đọc sách là chuyện không xa lạ

với mình.

Đề cập đến vấn đề chấn hưng văn hóa đọc,

ông cho rằng nên hình thành một hình thức tổ

chức phi chính phủ về sách ở Việt Nam, có

giải pháp phát triển hệ thống thư viện công

cộng (đặc biệt chú ý chất lượng), phát triển

loại sách “bỏ túi” cho người nghèo, cùng sự

vào cuộc nhiệt tình của các cơ quan giáo dục.

Tham luận của ông Nguyễn Quốc Minh -

Giám đốc Công ty cổ phần Quốc tế Minh

Quân cho thấy việc chấn hưng văn hóa đọc cần

có sự đồng lòng, quyết tâm, kiên nhẫn của toàn

xã hội mà cụ thể là 6 “nhà”: nhà quản lý (Nhà

nước), nhà doanh nghiệp (nhà xuất bản), nhà

văn (tác giả), nhà trường (từ mẫu giáo đến đại

học), nhà tiêu thụ (gia đình), nhà hảo tâm (tổ

chức từ thiện, tổ chức hoạt động xã hội).

Cũng đề cập đến vấn đề này, tham luận

của doanh nhân Lý Trường Chiến đi sâu vào

những giải pháp cụ thể như: mỗi cá nhân cố

gắng vượt thói quen lười đọc và tập thói quen

tặng sách hay cho người thân - trẻ em, mỗi gia

đình lập một tủ sách trong nhà - khuyến khích

các thành viên đọc sách, mỗi cơ quan truyền

thông và tổ chức văn hóa luôn xem việc cổ vũ

văn hóa đọc là nhiệm vụ hàng đầu, ngành giáo

113

dục cổ vũ việc đọc sách mọi lúc

mọi nơi qua những việc làm thiết

thực (giới thiệu sách hay, mỗi

ngày có 15 phút đọc truyện qua

hệ thống âm thanh của nhà

trường...), các cơ quan quản lý

nên xem việc cổ vũ đọc sách như

là phương pháp phòng bệnh tích

cực cho các vấn đề của xã hội,

nên tổ chức ngày toàn dân đọc sách...

Hướng đến mục tiêu góp phần chấn hưng

văn hoá đọc, cũng trong khuôn khổ của của

Hội sách Tp. HCM lần 5, Sáchhay.com còn tổ

chức buổi giao lưu “Ngôi sao và sách” vào 15

giờ ngày 15/3.

Kim Dung

http://www.doanhnhansaigon.vn

Doanh nhân Sài Gòn

Vài giải pháp nhằm nâng cao văn hóa đọc - tham luận cho hội thảo "Người Việt có mê đọc sách?"

Lời đầu tiên, xin cảm ơn Ban tổ

chức đã cho phép tôi trình bày 1 số ý

kiến chủ quan của mình về vấn đề tôi

hết sức quan tâm vì sự quan trọng của

nó đối với sự trưởng thành, hoàn thiện

năng lực, nhân cách cho mỗi cá nhân và

phát triển vững bền văn hóa dân tộc.

Không làm mất thời gian quý báu của

các bạn, tôi xin đi thẳng vào vấn đề này

trên 1 số góc nhìn về văn hóa đọc, thực

trạng, nhu cầu phát triển và giải pháp đề

xuất cụ thể như sau:

Thực trạng của văn hóa đọc

hiện nay

Để có câu trả lời cho vấn đề này

trước tiên ta cần xem có bao nhiêu kênh

thông tin, bao nhiêu cách tiếp nhận

thông tin, các loại thông tin đã và đang

được thể hiện. Trên thế giới từ khi

người Sumerian khắc chữ lên đất sét cho

đến nay, con người đã cho ra đời ít nhất

32 triệu quyển sách, 750 triệu bài báo,

25 triệu bản nhạc, 500 triệu bức ảnh,

500.000 bộ phim, 3 triệu cuốn băng,

hàng tỷ trang web, vô số chương trình

tivi, đoạn phim ngắn,... Còn Việt Nam ta

hiện đang có các kênh thông tin sau:

- 713 đầu báo và tạp chí từ trung

ương đến địa phương, từ ban ngành đến,

hội đoàn và các tổ chức xã hội. Việt

Nam ta với số dân hơn 85 triệu, trong đó

57% dưới 25 tuổi. So với các nước công

nghiệp và phát triển thì số lượng báo chí

này còn rất ít.

- Internet có thể truy cập nhanh với

băng thông rộng.

- Truyền hình free to air, cable,

VCD, DVD mọi lúc mọi nơi từ nhà

riêng cho đến phòng chờ nơi công cộng.

Bên cạnh các yếu tố tích cực, nhìn

vào các vấn đề và thách thức để xác

định giải pháp, xin chia sẻ thêm 1 số

thông tin sau:

114

Một “khảo sát bỏ túi” nhanh về

thói quen đọc và nội dung đọc:

+ Với nhân viên và sinh viên (lứa

tuổi 20 – 30)

70% cho biết chỉ học chứ không

đọc tham khảo thêm

12% cho biết có đọc các sách,

truyện khác ngoài chuyên môn

80% không đọc sách 1 năm qua

98% không đọc sách tuần qua.

100% nói gần như chẳng để ý

đến thơ.

• Một số có đọc thì tiếp nhận rất hời

hợt và thiếu phản biện, thiếu tư duy, tiếp

nhận thông tin đơn chiều kiểu đọc tiểu

thuyết chỉ thấy anh này yêu chị kia, chị

kia yêu anh nọ, các câu chuyện tình tay

ba, tay tư,… mà không hề nhận được

tính logic của cuộc sống qua nhân cách,

thái độ, hành xử và diễn biến tâm lý, các

kết cuộc của nhân vật,…

+ Lướt web và mobile thì đang là

nhu cầu và thú vui lớn của người Việt

nói chung và giới trẻ nói riêng. Tỷ lệ

truy cập internet tăng lên rất nhanh, các

báo điện tử lớn như vnexpress,

dantri.com.vn có đến hơn 5 triệu lượt

truy cập mỗi ngày; tuy nhiên con số này

vẫn tập trung cao ở các thành phố và

trên bình diện rộng còn nội dung quan

tâm khi truy cập cũng còn là vấn đề

đáng bàn.

+ Với cộng đồng:

• Qua 2 lần chờ chuyến bay, tình cờ

để ý tôi nhận thấy:

• Ở lần thứ nhất tại Việt Nam: đếm

nhanh với hơn 50 người trong đó có 8

người nước ngoài (6 Âu và 2 Á) thì 4

người Âu và 2 người Á đều đọc sách, 2

người Âu còn lại trò chuyện cùng nhau.

Trong khi đến hơn 40 người Việt thì chỉ

có 3 người đọc báo, số còn lại lang

thang chờ, ngủ, xem TV hay lơ đễnh,

làm những chuyện cá nhân.

• Ở lần thứ 2 tại 1 sân bay ở châu

Âu: Không đếm được số người, do quá

đông, nhưng những người chờ thì

khoảng 65% đều đọc sách, có 1 số ít ngủ

và cuốn sách vẫn cầm trên tay hay đặt

trên ngực, chỉ có 1 số rất ít không đọc

sách vì bận công việc cá nhân.

+ Tại các hội chợ sách ở châu Âu,

người ta bán vé vào cửa đến vài trăm

USD (tại Thụy điển là 324USD/vé) mà

người vào vẫn nườm nượp. Qua tìm

hiểu được biết ngay cả nông dân châu

Âu cũng đọc rất nhiều sách hàng năm.

Chẳng thế mà đi đâu cũng thấy họ cầm

sách và họ nói chuyện rất hay, rất

thuyết phục!

- Điểm nhanh thông tin ở 1 số kênh

thông tin quan trọng:

Theo nhận xét của nhiều bạn hữu

và so sánh với các chuyến công tác nước

ngoài, có thể thấy rằng thông tin báo chí

của ta hiện nay rất giống nhau và không

có sự khác biệt nhiều, từ từ ngữ cho đến

cách trình bày. Chắc các bạn đồng ý với

tôi rằng sẽ hay hơn và tốt hơn khi mỗi

báo có 1 sắc thái riêng và dù thế nào báo

chí cần phải là 1 kênh giáo dục, giới

115

thiệu được thông tin có giá trị, những từ

“đắt”, câu “độc”, vấn đề mới, có chiều

sâu. Trước đây với các bài xã luận, các

chuyên đề và phóng sự điều tra,… báo

chí vẫn thực hiện và thu hút được rất

đông sự chú ý của công luận thì càng

gần đây thông tin lại chỉ “nhờ nhờ”, mà

nhiều người nói mua báo vì thói quen

chứ chẳng thấy gì để đọc. Vì sao báo chí

đã bỏ quên vai trò và trách nhiệm lớn là

tính định hướng và giáo dục của mình

mà phần lớn chỉ làm người đưa tin thuần

túy. Và nếu chỉ là đưa tin nhanh thì làm

sao báo chí có thể cạnh tranh với web /

Enews trong tương lai?

Có vẻ như văn hóa xem - nghe,

nhìn đang lấn lướt văn hóa đọc. Game

show nhiều. Trò chơi truyền hình chiếm

hầu hết thời lượng các kênh, nhưng nội

dung thì sao chép, hời hợt, đã quá nhiều

ý kiến và bài báo về vấn đề này. Người

dẫn chương trình thì phần lớn thiếu vốn

sống, do vậy chỉ phô diễn ngoại hình,

động tác gây cười. Mà quan trọng hơn,

các nghiên cứu khoa học cho thấy đã có

dấu hiệu của thoái hóa tư duy, tạo tiền

đề bệnh béo phì ở những trẻ em và

người lớn dành quá nhiều thời gian với

màn hình TV.

Nhiều người bảo báo chí truyền

hình của chúng ta phải như thế đó là do

thị hiếu số đông, nhưng thật sự làm công

tác quản lý và lãnh đạo chắc cũng thừa

hiểu rằng tính định hướng và khả năng

giáo dục của truyền thông có vai trò đặc

biệt quan trọng, đó chính là sức mạnh

của truyền thông. Chính vì hiểu điều này

mà các nhà kinh doanh đã khai thác triệt

để qua các TVC chỉ 15”, 30” đã tác

động lớn đến đối tượng mục tiêu mua

hàng của mình.

- Thật đau lòng khi biết rằng mới

đây thôi ở 1 trường phổ thông ở tỉnh nọ

ngay trên đất nước của chúng ta đã có

quy định rằng “chỉ có giáo viên và học

sinh giỏi mới được vào thư viện” với ý

do để bảo vệ sách quý - đắt tiền.

- Dù thế nào, hôm nay nhìn lại, nếu

trước đây Hội sách hàng năm tổ chức

với quy mô nhỏ thì năm nay, lần đầu

tiên BTC đã chuyển đến 1 địa điểm mới,

lớn hơn với số gian hàng tham gia nhiều

hơn, người đến đông hơn. Đây cũng là

tín hiệu đáng mừng và có thể xem là dấu

hiệu chuẩn bị cho 1 sự đột khởi mới

kích hoạt văn hóa đọc.

Nhu cầu và lợi ích của việc đọc sách

Giá trị của sách chắc cũng không

cần bàn nhiều vì thực tế đã có nhiều

người trở thành nhà học giả uyên không

phải do được học ở các trường danh giá

mà chính là vì đọc và nghiên cứu sách.

Thậm chí còn học được nhiều nghế mới,

cả ngoại ngữ mới khi ở trong tù, điều đó

cho thấy khí tiết của người có Tri thức.

- Việt Nam đang hội nhập cùng thế

giới, cơ hội nhiều, thách thức nhiều và

cạnh tranh nhiều hơn. Trong đó, 1 kênh

quan trọng để tiếp thu thông tin cập nhật,

tinh hoa thế giới, văn hóa các nước, để

kinh doanh và tiếp thị, tiếp cận khách

hàng, nhân viên sở tại thành công đó

116

chính là… sách. Một người thành công

mà ai cũng biết dù thích hay không, Bill

Gates, trong tất cả các phát biểu của

mình với cộng đồng đặc biệt với sinh

viên ông luôn nhắc đến việc đọc.

Mọi người đều mong muốn có tri

thức dồi dào, cuộc sống thành công và

hạnh phúc - đây là điều chính đáng mỗi

người có thể có và cần được hưởng. Xã

hội có số đông là người đạt được điều

này sẽ là xã hội văn minh, quốc gia như

vậy sẽ là quốc gia mạnh. Hướng về

mục tiêu này, mỗi người sẽ có những

con đường khác nhau, qua thực tế tôi

nhận thấy rằng để mỗi người đạt được

điều này và để chúng ta có được nguồn

nhân lực mạnh thực sự, cần một cuộc

cách mạng, giải quyết đồng thời bốn

việc mà tôi xin đưa ra theo mô hình tứ

đỉnh của Kim tự tháp LTC mà tôi xin

đề xuất như sau:

- Rèn tâm.

- Luyện lực.

- Tích cực truyền thông.

- Tương tác liên thông gắn với CĐ.

Thứ nhất: Rèn tâm, điều này là điều

đầu tiên cần làm, làm 1 cách nghiêm

túc, thậm chí nghiêm khắc với chính

mình. Đừng để cho mình trở nên nhỏ bé

thấp kém đi vì nhân danh lý luận “vật

chất quyết định ý thức” để chỉ chăm

chăm vào vật chất mà quên yếu tố quan

trọng đối với con người và sự phát triển

cả quốc gia là ý thức và thái độ sống

tích cực. Hãy giúp đỡ và tạo điều kiện

cho các thế hệ sau mình 1 cách vô tư -

vị tha - vô vị lợi với tất cả nhiệt tình,

niềm say mê và tha thiết của mình để có

được 1 thế hệ có năng lực cao hơn và

nhân cách tốt hơn. Thực tế điều này đã

có trước đây, ngay ở Việt Nam ba bốn

mươi năm trước việc giáo viên kèm cặp

hướng dẫn học sinh học thêm khi các

em học yếu hay vì lý do gì đó phải nghỉ

học là việc bình thường. Người dạy thì

rất vô tư, vô vị lợi, người học thì luôn cố

gắng vì nhận thấy trách nhiệm của mình

và tình thương yêu của thầy cô, bạn bè.

Có những giáo viên đạp xe cọc cạch cả

chục cây số đến tận nhà học sinh để dạy,

hay có những học sinh chân dép lê đến

trường cả những ngày nghỉ lễ. Kết quả

là sự trân trọng của xã hội dành cho qúy

thầy cô và cũng nhiều nhân tài Việt

Nam đi ra từ nền giáo dục ấy. Thế hệ ấy

thu nhập 1 tháng chỉ có ba bốn chục

đồng nhưng dám mua cuốn sách đến

trên dưới 10 đồng để đọc. Ngày nay,

nhân danh quyền lợi cần có, có giáo

viên giữ bài để dạy thêm, giờ chính

khóa làm không hiệu quả, nhiều trung

tâm mở ra, học sinh đến học khá đông,

học phí đóng không ít, thế mà đề thi lộ

nhiều nơi, bằng cấp giả như thật, tri thức

được bằng cấp thật xác nhận lại có giá

trị như giả, sự trân trọng với nghề giáo

giảm đi và học sinh thì chất lượng thế

nào… chúng ta đều hiểu khá rõ. Tôi vẫn

biết và vẫn tin rằng sóng biển lớp sau đè

lớp trước, thế hệ sau luôn có những

người giỏi hơn thế hệ trước nhưng nhận

định theo luật số đông thì hơn bao giờ

117

hết nhiệm vụ định vị lại, nghiêm khắc

hơn trong học tập và giáo dục đề rèn

nhân cách và đạo đức của chính từng

giảng viên, giáo viên, học viên, học sinh

là điều quan trọng cần quan tâm và đặc

biệt cần thực thi. Đọc là 1 trong những

phương thức Rèn tâm chủ động nhất mà

mỗi người có thể thực hiện.

Thứ hai: luyện Lực bao gồm cả Thể

lực Trí Lực, Khả năng và Kỹ năng.

Luyện lực từ thể lực, cần sự kiên trì thể

dục thể thao, ăn uống sinh hoạt điều độ

mỗi ngày. Sức khỏe tốt từ việc ăn uống

điều độ và kiên trì luyện tập thể dục mỗi

ngày chứ không phải 1 tuần ăn 1 bữa

cho no say hay 1 tháng tập thể dục suốt

1 ngày sẽ đủ sức khỏe. Cũng như vậy

khả năng lãnh đạo, dự báo, kỹ năng sử

dụng các công cụ hỗ trợ cũng cần được

học, áp dụng và hoàn thiện mỗi ngày.

Cần luyện cách tiếp nhận thông tin,

phân loại, xử lý, hành động, giám sát, tái

kiểm tra, điều chỉnh và lưu trữ thông tin

toàn quá trình tạo thành cơ sở dữ liệu.

Chính quá trình học tập, áp dụng, liên

tục hoàn thiện mỗi ngày sẽ làm cho kiến

thức ta có trở nên có giá trị qua các

thành quả đơm hoa kết trái từ hành động

thực tế nhất quán của mỗi chúng ta. Để

khỏe về thể lực cũng như mạnh về năng

lực từ đó chủ động thành công và cảm

nhận hạnh phúc trong cuộc sống là uớc

mơ của mỗi người. Để đạt điều này mỗi

người cần tự đúc rút ra cho mình

phương pháp học hỏi và chế độ luyện

tập, thực hành phù hợp và học và tập là

quá trình có thể và cần thực hiện suốt

đời. Tư duy cao xa, hành động thực tiễn

là lời gợi ý cho là quá trình trình này.

Thành công, thu nhập, … chắc chắn đến

với người có năng lực và tìm được nơi

phù hợp để thể hiện năng lực đó, bạn có

thể làm công hay làm chủ, ngày nay đã

có nhiều hình thức làm chủ, chắc chắn

nếu có năng lực bạn sẽ có cơ hội, vấn đề

đặt ra là bạn có thật sự có năng lực và

phẩm chất cần thiết, phù hợp hay

không? Nhớ rằng “dục tốc bất đạt” mọi

việc cần thời gian, nhưng với thời hạn

phù hợp thì phải có kết quả, rồi hiệu quả

và là người có năng lực thật sự sẽ chủ

động dự báo và kiểm soát hậu quả. Và 1

điểm nữa, việc chọn lựa đúng nơi thể

hiện cũng là 1 phần về năng lực của bạn.

Việc đọc và phản biện trong quá trình

đọc để hoàn thiện mình tạo ra 1 nguồn

năng lực to lớn cho quá trình Luyện Lực

cho chính mỗi người.

Thứ ba: Tích cực truyền thông,

chắc chắn truyền thông là điều rất cần,

song nhiều người chưa quan tâm đến

điều này. Nếu để ý các bạn sẽ thấy 1

lãnh đạo giỏi là người truyền thông tốt,

1 giảng viên được sinh viên yêu mến và

thích môn học là người truyền thông tốt,

một nhân viên được phát triển và thăng

tiến nhanh cũng là nhờ truyền thông tốt

và ngay cả 1 sản phẩm thành công trên

thị trường cũng là nhờ truyền thông tốt.

Đã xa rồi cái thời “hữu xạ tự nhiên

hương”, ngày hôm nay để thành công

phải thực hiện tốt việc truyền thông, như

118

đã phân tích ở đầu tham luận, truyền

thông bao gồm cả hình thức, nội dung,

ngôn ngữ, trình bày và thể hiện cho phù

hợp với đối tượng mục tiêu. Không phải

lúc nào, ở đâu từ các công ty MNCs,

SMEs và ngay cả trong cuộc sống

những ý tưởng hay, dự án tốt đều được

ủng hộ và thành công, mà những ý

tưởng - dự án đó được truyền thông -

trình bày thế nào để được ủng hộ. Đọc

nhiều sẽ giúp vốn từ phong phú, khả

năng thấu cảm cao và từ đó truyền thông

sẽ tích cực hiệu quả hơn. Điều này bổ

sung thêm rằng dù có Tâm tốt, Lực

mạnh bạn vẫn cần Truyền thông để tác

động đến các cộng sự và đối tượng.

Thú tư: Tương tác liên thông, gắn

với cộng đồng. Thang trên của Phụ

thuộc là Độc lập và trên Độc lập là Liên

thuộc. Để có sản phẩm cạnh tranh hơn,

Toyota ngày nay không nên và không

thể sản xuất toàn bộ tại Nhật mà cần

chuyên môn hóa ví dụ như lấy động cơ

làm từ Đức, Vỏ ruột xe từ Trung quốc,

bộ điều khiển điện tử ở Ấn độ,… lắp ráp

tại Việt Nam để bán ra thị trường mục

tiêu. Cũng như vậy, 1 người thơ dệt có

bàn tay vàng không nên và không cần tự

dệt và tự may áo cho mình,… Tương tự

thế, 1 Tổng giám đốc giỏi không thể

thiếu các công sự tốt, một marketing

khó được xác nhận là có năng lực nếu

thiếu sự tham gia và ủng hộ của bán

hàng,… Hơn bao giờ hết tương tác liên

thông là yêu cầu cần thiết với từng cá

nhân, bộ phận và tổ chức. Ngày xưa, sau

khi vượt qua khó khăn nguy hiểm để tồn

tại, dù thành công Mai An Tiêm vẫn cố

gắng tìm đường về với cộng đồng qua

quả dưa có chữ “Mai”; ngày nay chắc

chắn Bill Gates cũng không vì giàu như

thế, giỏi như thế mà có thể tách rời cộng

đồng, thậm chí ông còn thể hiện giá trị

của mình 1 cách cụ thể hơn không phải

ở con số tài sản bao nhiều mà ở các hoạt

động chống đói nghèo bệnh tật cùng quỹ

Bill & Melinda của mình. Chúng ta có

thể làm việc liên thông và gắn bó với

cộng đồng qua công việc hàng ngày của

mình, từ đó trưởng thành, thể hiện giá trị

của mình. Điều này nhằm nhắc bạn khi

có Tâm tốt, Lực mạnh, Truyền thông

giỏi bạn vẫn còn cần thêm việc tương

tác liên thông và gắn với cộng đồng thì

bạn mới thành công trọn vẹn được.

Đề xuất về một số giải pháp để xây

dựng và phát triển văn hóa đọc, Tôi xin

đưa ra mô hình mà tôi nghiên cứu và

tổng hợp quá trình học tập tích lũy tri

thức và trưởng thành hình thành nhân

cách của mỗi con người thường đi qua 3

phần như 1 Tháp kiến thức LTC như sau:

- Phần hình thang ở đáy (Học từ

Sách báo - Thông tin xã hội) là kiến

thức thu nhận được từ đọc và học từ

sách và cuộc sống giao tiếp xã hội. Ai

cũng có thể có!

- Phần hình thang ở giữa nhỏ hơn

(Học từ lớp 1 đến đại học - cao học) là

phần kiến thức học được từ giáo dục

chính quy (lớp 1 đến đại học và cao học)

là kiến thức và thông tin đã được hệ

119

thống và chuyển giao theo các quy định,

quy trình, quy phạm. Đa phần có thể có.

- Phần tam giác đỉnh (Tự đào tạo &

Tiếp nhận tư vấn) là phần tự học, tự

chiêm nghiệm, rèn luyện, lắng nghe ý

kiến của chuyên gia và các nhà tư vấn.

Ai cũng có thể có!

Nếu mỗi cá nhân thiếu hụt bất cứ

phần nào thì sẽ bị khiếm khuyết phần

đó. Thực tế, nếu chú ý kỹ, ta sẽ thấy

người được xem là thành công là những

người thực sự để ý và áp dụng tốt việc

học trau dồi kiến thức ở tam giác đỉnh

và hình thang đáy, nơi có đáy đủ rộng

để chắc và đỉnh đủ sắc để thành. Trong

khi phần đông nhiều người lại “hồ đồ”

cho rằng sự học chỉ nằm trong hình

thang giữa, nên tập trung vào đó một

cách máy móc, học vẹt rồi quên hết và

chẳng để ý đến 2 phần quan trọng kia,

cho rằng tốt nghiệp đại học, cao học là

đủ và dương dương tự đắc với vốn

thông tin kiến thức còn rất… hạn chế và

ngày càng mai một của mình. Kết quả là

kiến thức họ có được chỉ là 1 hình thang

nhỏ bé, chênh vênh, đáy không rộng để

chắc, đỉnh không sắc...

Các gợi ý đế xuất về chương trình

hành động để nâng cao văn hóa đọc

- Với cá nhân: chú ý đến việc đọc, kể

chuyện và tặng sách. Cố gắng vượt thói

quen “luời đọc” của mình, ít nhất 1 tháng

đi hiệu sách 1 lần, mua ít nhất 1 cuốn

sách hay mình thích. Đọc ít nhất 1 cuốn

sách mỗi tuần. Luyện tập thói quen tặng

sách hay cho người thân và cho trẻ em.

- Với gia đình: Tạo 1 tủ sách trong

nhà, mỗi ngày kể 1 câu chuyện hay từ

sách cho con trẻ. Mỗi tuần 1 thành viên

trong nhà nói về 1 cuốn sách mình tâm

đắc. Dắt trẻ đi nhà sách ít nhất 1 tháng 1

lần. Tặng “sách hay” mỗi tháng khi con

trẻ làm được điều tốt. Tạo môi trường

tốt cho việc đọc, khuyến khích đọc, bắt

đầu từ 1 giá sách, tạo thành góc đọc

sách, 1 tủ sách gia đình, phòng đọc sách.

- Với các cơ quan báo chí truyền

thông và tổ chức văn hóa: Xem việc cổ

vũ văn hóa đọc và tặng sách cho người

thân là nhiệm vụ hàng đầu. Một hệ quả

gián tiếp chắc chắn đến là khi người ta

đọc sách - say mê đọc sách, người ta sẽ

bớt thời gian làm những việc vô bổ, tiêu

cực. Nếu số người ngồi đọc sách nhiều

hơn, thì tri thức và năng lực của dân tộc

đó sẽ mạnh hơn, dẫn đến số người ra

đường gây kẹt xe, tai nạn,... sẽ ít đi.

- Với ngành giáo dục: Mỗi ngày có

15 phút đọc truyện qua hệ thống âm

thanh của nhà trường. Mỗi tuần có 1 giờ

giới thiệu sách hay. Mỗi tháng có 1 buổi

kể chuyện về đọc sách và quà tặng là

sách quý cho người đọc hay nhất. Mỗi

quý có 1 tuần đọc miễn phí ở thư viện.

Mỗi tháng có 1 ngày đọc sách miễn phí

cho sinh viên. Nhắc đến việc đọc sách

mọi lúc mọi nơi trong trường.

- Với các cơ quan quản lý: Xem

việc cổ vũ đọc sách như là phương pháp

phòng bệnh tích cực cho các vấn đề của

xã hội.

120

- Với xã hội: Tổ chức ngày toàn dân

đọc sách. Liên kết tích hợp để có ngày

toàn dân đọc sách, mỗi quý có 1 hội

sách tại các trường học. Tôn vinh người

có sách hay được nhiều người đọc, tôn

vinh người tặng sách nhiều cho sinh

viên trẻ em, tôn vinh người đọc sách và

làm được việc từ đọc sách,... Khuyến

khích mở các thư quán cà phê tại mỗi

trường học, góc phố, tạo nên 1 nét văn

hóa đẹp cho cộng đồng.

- Với lứa tuổi và nhóm đối tượng:

Nhi đồng: Tổ chức các hoạt động

Thi kể chuyện sau khi đọc.

Thiếu niên: Tranh luận về 1 cuốn

truyện hay của lứa tuổi

Thanh niên: Tạo ra những hoạt

động kích hoạt văn hóa đọc như sự kiện

nhật ký Đặng Thùy Trâm.

Công nhân: Vận động Liên đoàn

lao động phát động chương trình 50

Công nhân có 1 tủ sách.

Giới văn phòng, doanh nhân: Tủ

sách cho mỗi công ty.

Cán bộ Công chức: Mỗi tháng

đọc ít nhất 1 cuốn sách. Một năm mỗi

người tặng 1 cuốn sách cho các chiến sĩ

ở hải đảo.

Doanh nghiệp: Mỗi DN tài trợ 1 tủ

sách. Mỗi năm chọn tài trợ 1 chương

trình liên quan đến sách và đọc sách

hướng về khách hàng mục tiêu của mình.

Đừng bị áp lực khi đọc sách - có thể

đọc tự do, nhiều thể loại, từ truyện tranh

đến truyện chữ, từ truyện cho trẻ em đến

truyện cho người lớn, từ truyện ngắn

đến truyện vừa và tiểu thuyết, từ sách

chuyên môn đến sách không thuộc

chuyên môn của mình, từ sách in đến

sách điện tử. Nên dành nhiều thời gian

rảnh mà ta thường vô tình bỏ qua để

đọc: đọc trên xe, khi chờ ở sân bay, hay

chờ đợi việc gì (ai) đó, trước khi đi ngủ

và cả chủ động đọc để chuẩn bị cho

công việc, bài giảng hay buổi nói

chuyện của mình,… Qua việc đọc và

phản biện với chính mình và với tác giả,

qua việc hình dung ý nghĩa từng con

chữ từng ngày từng giờ sẽ tích tụ kiến

thức, rèn luyện óc sáng tạo, trí tưởng

tượng. Đây là quá trình tự học hỏi, hoàn

thiện mình từ sách báo, tri thức của tiền

nhân trí tuệ của nhân loại.

Tôi đã tham gia cùng Hội khuyến

học, qua tạp chí Trí Tri từ sự thống nhất

trong mục tiêu để mọi người có thể hiểu

và có niềm vui khi học tập suốt đời.

Chiến lược của tôi cùng Trí Tri là luôn

hướng về mục tiêu hoàn thiện con người

thông qua giáo dục và truyền thông. Mở

rộng hợp tác, chọn đúng kênh, làm đúng

việc, hướng về mục tiêu, tạo ra giá trị

cho các đối tượng liên quan. Cá nhân tôi

cùng các cộng sự đã, đang và tiếp tục

tham gia thiết kế, tổ chức, thực hiện các

chương trình việc chuyển tài thông tin

dưới nhiều hình thức cấp độ cho đúng

đối tượng và tham gia vào cả 3 loại hình

thông tin từ rộng đến sâu:

- Nhóm nhanh nhạy và có tính phổ

quát rộng qua báo điện tử. Truy cập tự

do qua dantri.com.vn và tritri.vn

- Nhóm chuyên môn và có hệ thống

cho các bạn cần sự hỗ trợ nhiều hơn, sâu

121

hơn báo cập nhật hơn sách, dễ lưu trữ và

theo từng chủ đề nhưng tính phổ quát ở

mức trung bình là tạp chí Trí Tri. Với

các bạn có nhu cầu, Chúng tôi dành tặng

trong hội sách này 3.000 cuốn tạp chí và

với mỗi trường Đại học có nhu cầu sẽ

tặng 5 cuốn cho thư viện/trường/tháng.

Để chúng ta có được nền văn hóa

đọc tiến đến nền văn hóa - tri thức mạnh

thật sự, cần một cuộc cách mạng giải

quyết đồng thời bốn rào cản lớn.

- Thứ nhất: Xem đây là nhiệm vụ ưu

tiên hàng đầu không nhằm mục tiêu lợi

nhuận. Mỗi cá nhân, gia đình và tổ chức

tự cam kết và tự thực hiện việc đầu tư

khoảng 10% ngân sách phát triển, 10%

thời gian, 10% nguồn lực, 10% sự chú ý

mỗi ngày cho việc này.

- Thứ hai: Không bị giới hạn bởi suy

nghĩ thiếu tiền, chính con người và năng

lực của mình làm ra tiền chứ không phải

tiền làm ra con người. Khi quyết tâm và

hướng đến mục tiêu ta có thể hợp tác cùng

đạt đươc mục tiêu mà không cần tiền.

- Thứ ba: Sẵn sàng đọc và luôn

khuyến khích đọc. Mỗi người tạo cho

mình 1 tủ sách ở bất cứ nơi nào mình

sống và làm việc.

- Và cuối cùng, cả xã hội cần khuyến

khích đọc sách. Điều này có lý do nhiều

người đọc sách mà trưởng thành, trở nên

uyên bác và rất thành công, được cộng

đồng tôn kính. Đọc, được rất nhiều mà

chỉ hy sinh thời gian nhàn rỗi vô nghĩa.

Đọc giúp người ta hiểu biết và sống tốt

hơn, mạnh mẽ hơn, trung thực hơn và tự

tin hơn. Thế hệ trước cần làm gương,

chính những tấm gương đó sẽ khiến

người trẻ có đam mê đoc cần khuyến

khích việc đoc tạo mọi điều kiện để giúp

đỡ cho việc đọc bằng niềm vui và sự

nhiệt tình và tri thức của mình.

Thay lời kết, Tôi có 3 lời chúc cho

mỗi bạn quan tâm đến sách là:

- Có thêm nhiều sách, nguồn tin hay

để đọc.

- Mỗi ngày: Người đọc được 1 trang

sách sẽ đọc được ít nhất 2 trang. Người

đọc được 1 cuốn sách sẽ đọc được 2

cuốn. Người hoc được 1 điều hay từ

sách sẽ học được ít nhất 2 đều. Mỗi tuần

vào Sachhay.com hay các trang giới

thiệu sách 1 lần và rủ thêm được ít nhất

1 người cùng vào từ đó có thêm 1 người

thường xuyên đọc sách. Mỗi tháng đi

nhà sách, tìm mua, đón đọc, góp ý, tham

gia cùng Trí Tri 1 lần. Mỗi quý tặng 3

cuốn sách tâm đắc cho 3 người thân

quanh mình. Mỗi năm đem sách đến

tặng cho các chương trình văn hóa 1 lần.

- Dù sách hay đến thế, dù thế nào

cũng đừng quên bạn có toàn quyền phản

biện với sách để rèn luyện tư duy và rút

ra triết lý phù hợp cho mình. Sách chỉ là

1 phần cuộc sống, còn rất nhiều con

người, nhiều điều thú vị quanh ta, cuộc

sống rộng lớn với những con người ta

biết mỗi ngày chính là những trang sách

quý, nguồn thông tin - tri thức sống

động nhất sẵn có mà ta cần và có thể

học hỏi.

Lý Trường Chiến http://www.sachhay.org

Trang điện tử Sách hay

122

Đầu tư cho văn hóa đọc

Những năm qua, Tp. Hồ Chí Minh luôn xác định đầu tư cho văn hóa là cách

tốt nhất để trở thành một thành phố văn minh, hiện đại, nghĩa tình như tiêu chí

mà HĐND thành phố đã đưa ra.

Xây dựng văn hóa đọc

Thời gian qua, Tp. Hồ Chí Minh

đã có nhiều hoạt động phát triển văn

hóa đọc cho người dân như: Tổ chức

“Đường sách” mỗi dịp Tết; trưng

bày, triển lãm các loại sách cũ; hội

sách định kỳ với nhiều đầu sách

giảm giá được tổ chức suốt năm…

Trong đó, điểm sáng là việc đưa vào

hoạt động đường sách cố định

Nguyễn Văn Bình (quận 1) từ đầu

năm 2016; Bởi hoạt động của đường

sách cố định này, nhiều bạn trẻ của

thành phố có thêm địa điểm để phát

triển văn hóa đọc của mình.

Đang loay hoay lựa những cuốn

sách “Hạt giống tâm hồn” ở đường

sách Nguyễn Văn Bình, Hồ Thành

Tài, sinh viên năm 2 Trường ĐH

Khoa học Xã hội và Nhân văn Tp.

Hồ Chí Minh cho biết, văn hóa đọc

của các bạn trẻ hiện nay còn khá nghèo nàn,

kinh phí dành cho việc mua sách hạn hẹp.

Các sinh viên như Tài muốn tiếp cận sách

phải tìm đến Internet hoặc dùng điện thoại

thông minh… mà những thứ đó khá tốn

kém, xa xỉ. Từ ngày thành phố có đường

sách Nguyễn Văn Bình, đã giúp Tài và

nhiều sinh viên được tiếp cận rất nhiều đầu

sách, nhiều loại thông tin khác nhau. “Mỗi

khi có thời gian rảnh, em và các bạn lại ghé

vào đây tìm những cuốn sách hay để đọc,

vừa là tiết kiệm chi phí, lại vừa thu nạp

thêm kiến thức. Ở đây, văn hóa đọc cũng

được tôn vinh một cách tự nhiên, sống động

và gần gũi khi xung quanh luôn tràn ngập

các loại sách yêu thích và người đọc cũng

rất say mê. Đây là một việc làm nhiều ý

nghĩa của thành phố trong việc giữ gìn và

phát huy giá trị văn hóa tinh thần cho giới

trẻ nói riêng và người dân thành phố nói

chung”, Thành Tài cho biết.

Mỗi dịp cuối tuần, khu vực đường sách

lại đón hàng ngàn người dân đến thăm

quan, đọc sách. Hiện đường sách Nguyễn

Văn Bình có khoảng 20 đơn vị, gồm các

nhà xuất bản, các công ty phát hành sách...

tham gia trưng bày, bày bán các loại sách

trong và ngoài nước.

Ông Nguyễn Văn Phước, Giám đốc

Công ty Sách First News, cho biết: “Việc

Người dân Tp. Hồ Chí Minh đổ về khu vực

đường sách Nguyễn Văn Bình khá đông vào

dịp cuối tuần để đọc sách, thư giãn

123

xây dựng đường sách Nguyễn Văn

Bình không chỉ giúp người dân thành

phố có thêm không gian văn hóa,

giải trí, tìm đến với sách, mà còn là

niềm tự hào về một nét văn hóa thú

vị của Sài Gòn. Vì khi đến đây,

người yêu văn hóa đọc được hội ngộ,

giao lưu, tìm đến những tác phẩm

mình yêu thích. Dần dần, góp phần

hình thành thói quen đọc sách của

mọi người. Cũng nhờ có đường sách,

những cuốn sách hay của thế giới và

Việt Nam đến được gần hơn với

người đọc”.

Rút ngắn khoảng cách kiến thức

Ngoài việc xây dựng đường sách

cố định để phát triển văn hóa đọc

cho người dân, thành phố còn đầu tư

phát triển văn hóa đọc ở các khu vực

ngoại thành bằng những chuyến xe

sách lưu động. Nhờ những chuyến xe

này, các em thiếu nhi và người dân

ngoại thành được tiếp cận rất nhiều

đầu sách khác nhau.

Em Lê Thị Ánh Dương ngụ ở xã

Bình Chánh (huyện Bình Chánh, Tp.

Hồ Chí Minh) cho biết em rất thích

những chiếc xe thư viện lưu động

đến trường, bởi từ những thư viện

lưu động này, các em được thỏa

thích đọc sách và mua nhiều văn

phòng phẩm đẹp, rẻ. “Trước kia,

muốn mua cuốn sách, cuốn truyện

thiếu nhi, em đều phải nhờ ba mẹ

chạy hàng chục cây số vào trong

trung tâm thành phố bây giờ có thư

viện lưu động nên thuận tiện hơn. Không

chỉ được đọc sách hay, chúng em còn được

các cô chú nhà xuất bản tặng nhiều cuốn

sách truyện mới”, Ánh Dương cho biết.

Đại diện của Thư viện Khoa học Tổng

hợp Tp. Hồ Chí Minh cho biết: “Chủ

trương phát triển những chuyến xe sách lưu

động về vùng nông thôn, ngoại thành được

thành phố đặc biệt quan tâm. Theo đó, mỗi

năm thư viện thực hiện khoảng 30 chuyến

xe đi về các vùng ngoại thành, khu chế xuất

để phục vụ bạn đọc là thiếu nhi, công nhân,

bộ đội và 40 chuyến xe phục vụ người

khiếm thị trong và ngoài thành phố. Nhờ

vậy, mỗi năm có khoảng 100.000 lượt

người ở vùng sâu, vùng xa được tiếp cận

với các loại sách khác nhau. Cũng nhờ đó,

văn hóa đọc được quảng bá rộng rãi và

khoảng cách giữa bạn đọc đô thị với bạn

đọc vùng sâu, vùng xa được rút ngắn hơn”.

Ông Phạm Minh Thuận, Tổng Giám

đốc Fahasa, cũng chia sẻ: “Với một chuyến

xe sách lưu động, thường có hơn 1.000 tựa

sách thuộc nhiều thể loại như sách giáo

khoa, tham khảo, truyện và sách thiếu nhi…

được mang tới tận nơi bạn đọc vùng sâu,

vùng xa với chất lượng sách, thái độ phục

vụ tốt nhất. Không chỉ phục vụ sách, các xe

sách lưu động đều áp dụng nhiều chương

trình giảm giá từ 5 - 80% cho các sản phẩm

sách từng loại. Không chỉ mang sách tới

gần với người đọc, tại những vùng sâu,

vùng xa vào buổi tối, xe sách lưu động còn

tổ chức chiếu phim hoạt hình, phim tài liệu

phục vụ bà con và các em học sinh…”.

124

“Muốn phát triển văn hóa đọc

phải xây dựng hạ tầng cơ sở cho nó,

điều này Tp. Hồ Chí Minh đã làm

khá tốt khi xây dựng được đường

sách cố định (điều mà chưa thành phố

nào làm được) và hình thành, tổ chức

nhiều hội sách, chợ sách… hằng năm.

Tuy nhiên, phát triển văn hóa đọc

trong quần chúng nhân dân còn phải

phụ thuộc vào ý thức chung của toàn

xã hội. Một khi việc đọc sách được

phổ cập rộng rãi từ thành phố đến

nông thôn, từ trẻ em tới người lớn, tự

nhiên văn hóa đọc sẽ được hình thành

và phát triển. Vì vậy, trong thời gian

tới, thành phố sẽ tiếp tục đầu tư hoàn

thiện thêm cơ sở hạ tầng cho văn hóa

để mọi người ai cũng được tiếp cận

với các thông tin, văn hóa xã hội bổ

ích thông qua sách”, Bí thư Thành ủy Đinh

La Thăng cho biết.

Ông Lê Hoàng Quân, nguyên Chủ

tịch UBND Thành phố:

Việc đầu tư cho văn hóa đọc chính là

đầu tư cho con người, là đầu tư cho sự phát

triển của xã hội. Vì vậy, khi xây dựng nó

phải có sự góp sức, chung tay của toàn xã

hội. Trong đó, gia đình, nhà trường, hệ

thống thư viện, các nhà xuất bản… là

những người tiên phong định hình, phát

triển nó trong giới trẻ hiện nay. Bởi, việc

xây dựng văn hóa đọc sẽ giúp chúng ta biến

đổi và hoàn thiện tư duy con người, cũng

như ảnh hưởng rất lớn đến hành vi, thế giới

nội tâm, trình độ văn hóa và những hoạt

động xã hội của con người.

Hoàng Tuyết http://www.baomoi.com

Trang Báo mới

"Khởi tạo lại" văn hóa đọc

Sau rất nhiều những cảnh báo, lo ngại về tình trạng trẻ em ngại đọc, sinh viên

không có kỹ năng đọc sách; văn hóa đọc đứng trước những thách thức ngạo nghễ

của truyền thông mạng... Dự thảo đề án "Phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng

giai đoạn 2015-2020, định hướng 2030" đang được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du

lịch (VH-TT và DL) xây dựng. Đề án được kỳ vọng sẽ tạo cơ sở căn bản để thúc

đẩy, khởi tạo lại sức sống cho văn hóa đọc trong cộng đồng.

Cần những mô hình sáng tạo

Khởi xướng chương trình sách hóa

nông thôn Việt Nam, nổi tiếng với

chuyến xuyên Việt bộ hành để kêu gọi

xây dựng tủ sách nông thôn, ông

Nguyễn Quang Thạch thở dài khi nhắc

đến thực trạng trẻ em Việt ít đọc sách.

Những cuốn sách nuôi dưỡng tâm hồn

như Túp lều bác Tôm, Không gia đình,

Những tấm lòng cao cả... nếu khảo sát

thì chẳng mấy em trong độ tuổi phù hợp

đã đọc.

Từ mô hình tủ sách dòng họ đã

Nguyễn Quang Thạch khởi xướng xây

125

dựng, bốn mô hình tủ sách nông thôn

khác cũng đã được "gã cuồng" vì văn

hóa đọc này tiếp tục khởi xướng, hoặc

làm mẫu ở nhiều vùng nông thôn, gồm:

Tủ sách Phụ huynh, Tủ sách Lớp em

(đặt trong các lớp học), Tủ sách Giáo xứ

(trong các nhà thờ công giáo), Tủ sách

Hậu phương quê hương chiến sĩ (tại các

gia đình vợ là giáo viên, chồng bộ đội).

Có những tủ sách đã thu hút hàng trăm

độc giả thường xuyên. "Ở An Dục,

Quỳnh Phụ, Thái Bình, năm học 2009-

2010 có 303 học sinh nhưng chỉ có 180

lượt học sinh được mượn sách từ thư

viện. Sau bốn năm thực hiện mô hình tủ

sách trong trường học, bình quân mỗi

học sinh ở trường được đọc khoảng 30

cuốn sách/năm. Sách làm thay đổi tư

duy, cuộc sống và giúp nhiều học sinh

nông thôn tìm được hướng đi, thực hiện

được mơ ước của mình", ông Nguyễn

Quang Thạch chia sẻ.

Một thực tế khó tin nhưng lại được

chính những người trong cuộc khẳng

định, đó là văn hóa đọc đang gặp phải

rào cản phát triển từ chính các bậc phụ

huynh và giáo viên. TS Nguyễn Thị

Ngọc Minh, giảng viên Khoa Ngữ văn,

Đại học Sư phạm Hà Nội cho hay,

không hiếm trường hợp cha mẹ không

cho con đọc sách vì cho rằng có đọc

nhiều cũng không thể được điểm cao lúc

thi cử. Những bậc phụ huynh này không

hiểu rằng, một đứa trẻ ham đọc sách là

một cá thể luôn chủ động trong học tập,

kết quả phát triển sẽ tốt hơn nhiều so với

cách học bị động. Đáng buồn hơn, rất

nhiều sinh viên đại học hiện nay cũng

không hề biết cách đọc sách. Họ chủ

yếu chỉ đọc để phục vụ các kỳ thi chứ

không tự trang bị những kỹ năng sống

từ việc đọc sách một cách đúng nghĩa.

Trăn trở trước thực tế này, sau nhiều

năm nghiên cứu, TS. Nguyễn Thị Ngọc

Minh đã sáng lập trang web có tên

docsach.org.vn. Dự án Sách ơi mở ra

cùng nhiều chương trình trải nghiệm

thực tế, các sự kiện tạo động lực thúc đẩy

văn hóa đọc cũng đã được thực hiện. "Ở

nhiều nước trên thế giới, phương pháp

đọc sách đã được đưa vào các trường học

như một môn học chính thức thì tại Việt

Nam, điều đó vẫn là khá xa vời. Hệ quả

là trẻ em thì ngại đọc, không được

khuyến khích đọc, sinh viên cũng thiếu

những kỹ năng cần thiết khi đọc và cảm

thụ.", TS. Ngọc Minh nhấn mạnh.

Khởi tạo lại thói quen đọc sách

Theo bà Vũ Dương Thúy Ngà, Phó

Vụ trưởng phụ trách Vụ Thư viện, Bộ

VH-TT và DL, Phát triển văn hóa đọc

trong cộng đồng giai đoạn 2015-2020,

định hướng 2030 là một đề án quan

trọng với mục tiêu hình thành một thế

hệ đọc tương lai. Hệ thống thiết chế,

mạng lưới thư viện công cộng đang dần

hoàn thiện, tuy nhiên, hệ thống này phát

huy hiệu quả ra sao lại là một câu

chuyện khác. Chưa kể, sự lấn lướt của

126

truyền thông mạng đang tạo ra những

thách thức không nhỏ đối với sự phát

triển của văn hóa đọc. "Bây giờ cái gì

muốn biết chỉ cần tra Google là có hết.

Thực tế đó khiến con người ngày càng

lười đọc...", bà Vũ Dương Thúy Ngà

bộc bạch.

Dự thảo đưa ra nhiều quan điểm chỉ

đạo cơ bản. Trong đó, một quan điểm cơ

bản được nhiều chuyên gia quan tâm là

phát triển văn hóa đọc nhằm điều chỉnh

các biểu hiện lệch lạc, hình thành thị

hiếu lành mạnh, xu hướng đọc đúng

đắn. Xét trên nhiều bình diện thì quan

điểm này đã đề cập đến chính phương

pháp đọc sách, điều khuyết thiếu khiến

văn hóa đọc luôn chật vật. Mục tiêu

chung được đưa ra từ dự thảo đề án

cũng được nhiều ý kiến cho rằng đã

"chạm" đến cốt lõi của sự phát triển văn

hóa đọc, trong đó nhấn mạnh mục tiêu

"hình thành thói quen và phát triển nhu

cầu đọc của mọi tầng lớp nhân dân".

Tuy nhiên, cũng nhiều chuyên gia

cho rằng, nên coi đó là sự "khởi tạo"

một thói quen thì đúng hơn. Người Việt

vốn rất yêu thích sách báo và thói quen

đọc sách vốn có ở không ít người. Cuộc

sống hiện đại với quá nhiều gấp gáp vô

tình trở thành căn nguyên khiến cho

nhiều kho sách giá trị bị "ngủ quên",

thói quen đọc sách cũng dần biến mất.

Đau đáu nhân rộng các mô hình tủ sách

nông thôn, ông Nguyễn Quang Thạch đề

xuất, Bộ VH-TT và DL nên dịch chuyển

vùng hoạt động từ thành phố, huyện lỵ

đến các nhà văn hóa cấp thôn, xóm, thay

vì để sách "nằm ngủ" ở khu vực đô thị,

nơi vốn có nhiều gia đình đủ năng lực

thường xuyên mua sách cho con cái.

Mặt khác, cũng nên đưa việc có tủ sách

vào tiêu chí bình xét gia đình văn hóa,

làng văn hóa, khu phố văn hóa.

Bà Tú Anh, Giám đốc Thư viện tỉnh

Nghệ An kiến nghị, từ những cơ chế, thể

chế và hệ thống thiết chế về thư viện đã

có, các địa phương rất cần có những cơ

sở pháp lý, chế tài để hiện thực hóa. Một

thí dụ được đưa ra, tại nhiều cơ sở trên

địa bàn Nghệ An, kinh phí khi được đưa

về các huyện chủ yếu được dành cho

các hoạt động văn nghệ, thể thao mà gần

như bỏ quên nội dung bổ sung sách và

tổ chức các hoạt động về thư viện. Nếu

không tìm được giải pháp cho những bất

cập cụ thể này thì e rằng, những mục

tiêu, con số của đề án rồi lại sẽ trở nên

xa vời.

Theo Dự thảo, Đề án hướng đến

mục tiêu nâng tỷ lệ người đọc thường

xuyên từ 30% (hiện nay) lên 65% vào

năm 2020, giảm tỷ lệ số người hoàn

toàn không đọc từ 26% (hiện nay)

xuống còn 15% vào năm 2020.

Thanh An

http://www.nhandan.org.vn

Báo Nhân dân điện tử

127

Nỗ lực thúc đẩy văn hóa đọc trong cộng đồng

Nhiều sự kiện như ngày sách, hội sách, đường sách và các mô hình đọc sách

tại cộng đồng được tổ chức thường xuyên tại Tp. Hồ Chí Minh trong những năm

gần đây, đang dần trở thành một nét sinh hoạt văn hóa đặc sắc, góp phần tích cực

vào việc thay đổi và nâng cao văn hóa đọc của người dân Thành phố.

Tạo sân chơi phát triển văn hóa đọc

Với mục đích đề cao tầm quan trọng

của sách, báo và tri thức trong đời sống

và thúc đẩy văn hóa đọc, Tp. Hồ Chí

Minh đã tổ chức nhiều hoạt động tôn

vinh văn hóa đọc, triển khai các mô hình

đọc sách hiệu quả. Đặc biệt, gắn với

những ngày lễ lớn của dân tộc, Thành

phố thường tổ chức các hoạt động như:

Lễ hội đường sách dịp Tết Nguyên đán,

Hội sách Tp. Hồ Chí Minh, Ngày sách

Việt Nam tại Tp. Hồ Chí Minh, Hội chợ

sách quốc tế, phiên chợ sách, triển lãm

sách, báo… thu hút hàng vạn người

tham gia, trong đó có nhiều du khách

quốc tế. Mới đây, tại Lễ hội “Tp. Hồ

Chí Minh - Phát triển và hội nhập”, các

gian hàng giới thiệu sách trong nước và

quốc tế thu hút đông đảo người dân và

khách du lịch. Nhiều người dân tham

quan đánh giá rất cao các gian hàng

sách, báo và coi đây là điểm nhấn tại lễ

hội. Tính hiệu quả từ các hoạt động trên

là minh chứng cho tinh thần ham học

hỏi và yêu tri thức của người dân Thành

phố, cũng như những cố gắng của các

cơ quan chức năng trong việc thúc đẩy

văn hóa đọc.

Độc giả Hoàng Thy, ngụ tại quận

Bình Thạnh, người thường xuyên tham

gia các hoạt động văn hóa đọc tại Tp.

Hồ Chí Minh, đánh giá: Hiện nay, nhiều

người, đặc biệt là giới trẻ thường tiếp

nhận thông tin hằng ngày từ các trang

mạng xã hội như facebook, diễn đàn

mạng... Tuy nhiên, các trang mạng như

vậy thường chỉ thể hiện ý kiến cá nhân,

thông tin không được bảo đảm chính

xác, làm ảnh hưởng đến suy nghĩ và

cuộc sống của giới trẻ. Mặt khác, nhiều

bạn trẻ quan niệm nếu muốn tìm kiếm

thông tin, tài liệu chỉ cần vào mạng,

không cần tốn thời gian đọc sách. Vì

vậy, những hoạt động tôn vinh văn hóa

đọc của Thành phố rất có ý nghĩa, góp

phần khuyến khích và phát triển phong

trào đọc sách trong cộng đồng.

Bên cạnh các hoạt động trên, nhiều

mô hình giới thiệu sách tới người đọc,

phong trào đọc sách được các cơ quan,

đơn vị, nhà trường trên địa bàn Thành

phố thực hiện hiệu quả. Tiêu biểu là mô

hình đưa sách ra công viên của Trung

tâm Văn hóa quận 6. Theo đó, do ít

người đọc trong thư viện nên Trung tâm

Văn hóa quận 6 đã đưa các đầu sách ra

công viên Phú Lâm theo phương châm

"sách đi tìm người" giới thiệu cho người

dân. Đây là mô hình thư viện tại công

viên đầu tiên ở Tp. Hồ Chí Minh, mở

128

cửa 4 giờ/ngày (sáng từ 6 giờ đến 8 giờ,

chiều từ 16 giờ đến 18 giờ), từ thứ tư

đến thứ sáu hằng tuần. Người dân sống

gần công viên rất thích thú với mô hình

trên, bởi thay vì ngồi trong thư viện,

người đọc cảm thấy thoải mái, thư giãn

hơn khi đọc sách ở công viên. Anh Trần

Văn Hồng, Trưởng thư viện quận 6 cho

biết: Mô hình "sách đi tìm người" thu

hút đông đảo người dân tham gia, trung

bình mỗi ngày có khoảng 300 đến 500

người đọc gồm nhiều thế hệ, gấp 10 lần

so với số người đọc trong thư viện.

Chúng tôi dự tính trong thời gian tới sẽ

mở thêm vào hai ngày cuối tuần để phục

vụ nhu cầu đọc sách của người dân.

Hình thành đường sách tiêu biểu

của cả nước

Vào thập niên 1980, Tp. Hồ Chí

Minh có một số đường sách chuyên mua

bán, trao đổi sách như đường Đặng Thị

Nhu (nay là đường Ký Con - Calmette,

quận 1). Những con đường trên từng là

nơi hàn huyên, gắn bó của nhiều người

yêu sách, nhưng giờ đã trở thành hoài

niệm của người dân Tp. Hồ Chí Minh.

Thành lập một đường sách hay phố sách

từ lâu là mong mỏi của nhiều độc giả và

người dân Thành phố. Sau nhiều năm

chờ đợi, mới đây, UBND Tp. Hồ Chí

Minh đã công bố kế hoạch về thực hiện

“Đường sách Tp. Hồ Chí Minh” trên

đường Nguyễn Văn Bình (quận 1). Đây

là công trình trọng điểm chào mừng Đại

hội Đảng bộ Thành phố lần thứ X nhiệm

kỳ 2015-2020.

Đường Nguyễn Văn Bình có chiều

dài hơn 100m, nằm gần những địa điểm

du lịch nổi tiếng như: Nhà thờ Đức Bà,

Bưu điện Thành phố, Hội trường Thống

Nhất... Theo thiết kế, đường sách

Nguyễn Văn Bình sẽ có 19 gian hàng

(diện tích 4,5m x 4,5m/gian), kèm theo

không gian cà phê, trưng bày và tổ chức

sự kiện… Thiết kế, thi công đường sách

sẽ trải qua 3 giai đoạn, từ ngày 15-10-

2015, dự kiến hoàn thành và đi vào hoạt

động thường xuyên vào tháng 3-2016.

Hoạt động chính của đường sách theo

quy hoạch của UBND Thành phố gồm:

Trưng bày, giới thiệu và kinh doanh tác

phẩm mới, tổ chức các phiên chợ trao

đổi sách cũ, các hoạt động mua bán

sách, vật phẩm văn hóa và cà phê sách.

Ngoài ra, đường sách sẽ có thêm các

hoạt động văn hóa gắn với các ngày lễ,

Tết Nguyên đán, sinh hoạt chính trị của

Thành phố, các sự kiện giao lưu và kết

nối xuất bản trong nước, thế giới.

Đa số các ý kiến chuyên gia và độc

giả đều ủng hộ đường sách Nguyễn Văn

Bình và tin tưởng rằng đây sẽ là địa chỉ

văn hóa, du lịch hấp dẫn của Thành phố,

thúc đẩy văn hóa đọc sách cho nhiều thế

hệ, đặc biệt là giới trẻ. Nếu đường sách

Tp. Hồ Chí Minh hoạt động tốt, hiệu

quả thì cũng sẽ là mô hình để các tỉnh,

thành phố khác học tập, triển khai. Theo

Tiến sĩ Quách Thu Nguyệt, nguyên

Giám đốc Nhà xuất bản Trẻ, đường sách

Nguyễn Văn Bình không chỉ là nơi

trưng bày những quyển sách hay, quý

129

mà còn phải là nơi diễn ra những hoạt

động tôn vinh văn hóa đọc, tác giả gặp

gỡ độc giả để trao đổi và cùng sáng

tạo… Bà Nguyệt tin rằng, từ những

đường sách này sẽ làm cho văn hóa đọc

của người dân Thành phố ngày càng

tăng lên.

Minh Nguyễn

http://qdnd.vn

Báo Quân đội nhân dân

Xây dựng thói quen đọc sách cho trẻ mầm non

Văn hoá đọc, với tư cách văn hoá hành vi của mỗi cá nhân con người, biểu

hiện ở khả năng lựa chọn sách, kỹ năng đọc và lĩnh hội sách cũng như cách thức

ứng xử với sách báo, là sự thể hiện rõ ràng nhất đặc điểm tâm lý và nhân cách của

mỗi cá nhân, được hình thành từ lứa tuổi ấu thơ và phát triển trong suốt cuộc đời

con người.

Trẻ em được coi là giai đoạn đầu tiên

của cuộc đời con người, giai đoạn chuẩn

bị các phẩm chất và năng lực cần thiết để

tham gia lao động xã hội.

Việc tạo dựng thói quen tốt cho trẻ

mầm non (từ 1-6 tuổi) là một việc làm

quan trọng để từ đó hình thành nhân cách

cho trẻ em. Một trong những thói quen

có ảnh hưởng sâu sắc đối với sự phát

triển tư duy, đạo đức, lối sống,.. của trẻ

em đó là thói quen đọc sách.

Nhiều bậc phụ huynh quan niệm

rằng trẻ còn quá nhỏ nên chưa thể nhận

thức được những gì từ sách báo. Tuy

nhiên, các chuyên gia trên thế giới

khuyên rằng, nên đọc cho trẻ nghe càng

sớm càng tốt và việc này sẽ góp phần rất

nhiều vào sự phát triển của trẻ.

Xây dựng thói quen đọc sách từ

gia đình

Từ xưa đến nay, gia đình luôn giữ

vai trò và vị trí quan trọng, gia đình là

trường đời đầu tiên mà mỗi người đều

phải trải qua và là nơi giáo dục con

người, giúp con người hoà nhập vào

cuộc sống chung của cộng đồng.

Người lớn là tấm gương phản chiếu

của trẻ em. Muốn trẻ ham mê đọc sách,

bản thân bố mẹ phải là người có thói

quen đó. Cùng đọc sách với con, giúp

con hiểu và thích sách là một nỗ lực của

cả gia đình.

Khi trẻ một tuổi, cha mẹ đã có thể

bắt đầu đọc sách cùng con. Nên chọn

cho bé những cuốn truyện tranh có nội

dung đơn giản, màu sắc đẹp, hình ảnh

Hoạt động đọc sách tại trường học mầm non

130

sinh động. Với sách có giấy dày và cứng,

bé sẽ giở từng trang một cách dễ dàng.

Tập cho bé tự giở sách chính là cách mà

ta luyện cho bàn tay của bé khéo léo và

các cơ ngón tay mềm dẻo.

Bạn có thể đọc sách cho con nghe

mọi lúc mọi nơi. Thời điểm tốt nhất để

đọc sách cho con là trước khi đi ngủ.

Con sẽ có cảm giác chờ đợi một niềm vui

mỗi ngày trước khi có một giấc ngủ ngon.

Một cuốn sách bạn có thể đọc đi đọc

lại nhiều lần để rèn luyện kỹ năng ghi

nhớ cho trẻ. Khi đọc sách bạn nên đưa ra

những câu hỏi để bé trả lời. Những câu

hỏi dựa trên nội dung của cuốn sách hoặc

những câu hỏi dựa trên những hình ảnh

có trong cuốn sách đều có tác dụng giúp

bé tư duy tốt hơn và yêu sách hơn.

Bạn có thể đưa bé vào thế giới của

câu chuyện trong sách bằng cách cùng bé

hóa thân vào các nhân vật. Khi đóng kịch

có thể tuân theo nội dung cuốn sách hoặc

có thể tạo những tình tiết khác lạ hơn

trong sách để cho bé cơ hội ghi nhớ các

tình tiết của truyện cũng như kích thích

khả năng sáng tạo của trẻ.

Trong các câu chuyện bạn đọc cho

trẻ, bạn cần phân tích, phê bình, đánh giá

và chỉ ra cho trẻ những tính cách tốt xấu

của nhân vật và việc phải học theo các

việc làm tốt của nhân vật.

Hãy coi sách như là một món đồ

chơi của bé. Trong thực tế, bố mẹ có thể

bỏ ra rất nhiều tiền để mua đồ chơi khác

nhau cho con mà quên mất việc mua

những cuốn sách để con có thể vừa học

vừa chơi. Với bé, một cuốn sách nhiều

màu sắc, có in hình những con vật thân

thuộc mà bé thấy hằng ngày là cả một

thế giới thú vị và hấp dẫn. Bạn hãy để

sách nơi nào bé dễ nhìn thấy nhất, dễ

cầm lấy nhất.

Sách là món quà ý nghĩa và sang

trọng nhất đối với con người. Khi tặng

quà cho bé là các cuốn sách sẽ giúp bé

thấy sách có giá trị hơn từ đó yêu và

thích đọc sách hơn.

Xây dựng thói quen đọc sách từ

trường học

Giáo dục mầm non là bậc học đầu

tiên trong hệ thống giáo dục quốc dân

có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc

đặt nền móng cho việc hình thành và

phát triển nhân cách con người.

Các hoạt động học tập và vui chơi ở

trường mầm non có tác động rất lớn

đến quá trình phát triển của trẻ nhỏ.

Trường mầm non cần tạo dựng

một bộ sưu tập sách cho các con vui

chơi và học tập. Nội dung đăng tải

trong sách nên tập trung vào các câu

chuyện cổ tích, về nhân vật, loài vật,...

Lứa tuổi từ 1 - 6 tuổi là lứa tuổi bắt đầu

muốn khám phá về thế giới, vì vậy

ngoài sách văn học thiếu nhi cũng nên

có những sách nói về khoa học thế giới

quanh ta để trẻ em tìm hiểu.

Trẻ em lứa tuổi mầm non, những

hình ảnh trực quan sẽ để lại những ấn

tượng sâu sắc cho trẻ. Vì vậy sách cho

các con sử dụng phải là những sách có

nhiều hình ảnh và màu sắc sặc sỡ. Sách

131

của trường mầm non nên được thiết kế

tất cả dưới dạng truyện tranh để thu hút

sự quan tâm của trẻ.

Tạo một không gian lý thú cho trẻ

đọc sách là một việc làm cần thiết. Góc

đọc sách có thể được thiết kế ngay trong

lớp học hoặc tổ chức ngoài trời. Sách

dành cho trẻ nên được đặt ở những nơi

thuận tiện cho trẻ có thể nhìn thấy và lấy

ra để tìm hiểu. Trong không gian đọc

sách nên có những hình ảnh lý thú liên

quan đến việc đọc sách để giúp trẻ yêu

sách và thích đọc sách hơn.

Bên cạnh những giờ học hát, học

múa, học vẽ,... nhà trường cần tăng

cường hoạt động đọc sách cho các con

nghe. Khi các bé có cơ hội kể lại các tình

tiết chuyện đã nghe, đóng vai nhân vật

trong truyện,... sẽ làm cho bé có đời sống

phong phú hơn từ đó giúp bé phát triển

toàn diện hơn.

Các hoạt động ngoại khóa như ngày

hội đọc sách có sự kết hợp với phụ huynh

cũng góp phần tích cực để hình thành và

phát triển văn hóa đọc cho các em.

Thư viện công cộng và các tổ chức

khác với hoạt động đọc sách của trẻ

mầm non

Để tạo thói quen yêu sách và thích

đọc sách cho trẻ mầm non, ngoài yếu tố

cốt lõi là gia đình và nhà trường thì các

tổ chức khác cũng là một nhân tố ảnh

hưởng tới văn hóa đọc của trẻ.

Các hoạt động đọc sách tại thư viện

công cộng, các hoạt động tuyên truyền

giới thiệu sách, ngày hội đọc sách đều có

tác động tích cực tới việc hình thành

thói quen đọc sách cho trẻ em. Khi trẻ

có cơ hội tham gia, trẻ em sẽ có thêm

môi trường để tiếp cận với sách báo,

tiếp cận với những tri thức mới mẻ.

Tham gia những hoạt động đọc sách do

các thư viện công cộng tổ chức chắc

chắn sẽ giúp trẻ yêu quý trân trọng

sách hơn.

Bên cạnh các thư viện công cộng,

ngày nay còn có rất nhiều các câu lạc

bộ đọc sách dành cho trẻ em. Điểm

nhấn quan trọng của CLB là mọi hoạt

động đều xoay quanh những giá trị văn

hóa mà sách mang đến cho tuổi thơ, và

đều có sự tham gia của cả gia đình, bố

mẹ và con, cho dù là hoạt động qua

mạng hay offline.

Hiện nay có nhiều câu lạc bộ đọc

sách dành cho trẻ em tại các tỉnh thành

ở Việt Nam. Được biết đến nhiều nhất

phải kể đến CLB Đọc Sách Cùng Con

tại Hà Nội, CLB Nguyễn Huy Tưởng

của thư viện tư nhân Phạm Thế Cường

tại quận Gò Vấp; CLB Kính Vạn Hoa

của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh tại cửa

hàng sách Kính Vạn Hoa, quận 1, TP.

Hồ Chí Minh.

Cho con tham gia những câu lạc bộ

này, bên cạnh giúp con có không gian

tìm hiểu về sách các bậc phụ huynh còn

có cơ hội cùng nhau chia sẻ kinh

nghiệm phát triển văn hóa đọc cho con.

Kết luận

Lứa tuổi mầm non là thời kỳ khởi

đầu rất quan trọng đối với sự phát triển

132

của con người. Xây dựng và bồi dưỡng

cho trẻ em những thói quen tốt đẹp

đồng nghĩa với việc giúp trẻ em ích lũy

một nguồn vốn. Tạo dựng thói quen

đọc sách và yêu sách là một việc làm

quan trọng của gia đình, nhà trường và

toàn xã hội để giúp trẻ có một nguồn

vốn dồi dào cho việc hình thành và

phát triển nhân cách.

Th.S Kiều Kim Ánh http://huc.edu.vn/

Đại học Văn hóa Hà Nội

“Thắp lửa” văn hóa đọc cho học sinh

Thời gian gần đây, sự phát triển

như vũ bão của các thiết bị nghe,

nhìn đã khiến cho thói quen đọc

sách bị mai một dần. Nhằm góp

phần nâng cao văn hóa đọc trong

nhà trường, tạo thói quen đọc sách

mọi lúc, mọi nơi cho học sinh, Thái

Bình đã triển khai mô hình tủ sách

phụ huynh ở các cấp Tiểu học,

Trung học cơ sở (THCS), tạo cơ hội

cho học sinh được tiếp cận và sử

dụng sách hằng ngày.

Về quê lúa Thái Bình vào một

ngày cuối tháng 9, chúng tôi được

“mục sở thị” tủ sách phụ huynh được

đặt trong lớp học tại Trường THCS

An Dục, huyện Quỳnh Phụ với nhiều

đầu sách phong phú và đa dạng, bắt

gặp hình ảnh học sinh say mê đọc

sách và ánh mắt háo hức khi truyền

cho nhau những cuốn sách mới trong

giờ giải lao. Sách hiện đang là “món

ăn” tinh thần cho những học sinh

sống tại vùng nông thôn, vùng khó

khăn ít có điều kiện để tiếp xúc với

thế giới chung quanh.

Nhận thấy thư viện nhà trường hoạt

động không hiệu quả, học sinh được tiếp

cận sách rất ít, số lượt sách học sinh đọc

trong một năm trung bình 0,5 cuốn/học sinh.

Chính vì vậy, từ năm 2010, mô hình tủ sách

phụ huynh đã được triển khai đầu tiên tại

Trường THCS An Dục, huyện Quỳnh Phụ

từ sáng kiến “Sách hóa nông thôn ở Việt

Nam” của anh Nguyễn Quang Thạch, quê

xã Sơn Lễ, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.

Khi mới bắt đầu xây dựng mô hình, tủ sách

chỉ có 169 cuốn sách, đến nay, sau khi được

huy động, bổ sung hằng năm, nhà trường

lựa chọn đưa vào tủ sách 2.400 đầu sách với

số lượt học sinh đọc khoảng 30 đầu

sách/học sinh/năm. Tủ sách phụ huynh là

mô hình thư viện trong các lớp học ở bậc

tiểu học, THCS theo hình thức xã hội hóa,

nhằm giúp học sinh duy trì thói quen đọc

sách. Là người trực tiếp tham gia cùng học

sinh quản lý sách, cô giáo Phạm Thị Hải cho

biết: Học sinh nông thôn rất ham đọc sách,

tuy nhiên, phần lớn gia đình các em rất khó

khăn cho nên để có tiền mua một cuốn sách

là không phải dễ. Từ khi tủ sách phụ huynh

được thành lập, học sinh được thỏa thích

đọc sách mà không cần qua mọi thủ tục

133

rườm rà. Từ khi được tiếp cận với

sách, các em học sinh hiểu biết

nhiều hơn các kiến thức về tự nhiên,

xã hội, mạnh dạn và hoạt bát, tự tin

trong giao tiếp.

Gắn bó với mô hình tủ sách phụ

huynh từ ngày đầu, nguyên Tổng

phụ trách Trường THCS An Dục

Dương Lệ Nga chia sẻ: Quỳnh Phụ

không phải vùng đất thuận lợi về

kinh tế nhưng mô hình tủ sách phụ

huynh vẫn được đông đảo các phụ

huynh ủng hộ và triển khai rất hiệu

quả. Từ công tác tuyên truyền, nhà

trường đã giải thích cho phụ huynh

hiểu rõ lợi ích của tủ sách khi thay

vì chỉ có một cuốn sách để đọc ở

nhà thì các em sẽ góp vào tủ sách và

cùng đọc nhiều sách hơn, tiết kiệm

chi phí cho gia đình. Ban đầu, nhiều

phụ huynh không đồng ý, nhưng sau

này chính họ lại là những người đi

đầu trong việc góp sách, vận động

xây dựng tủ sách. Nhiều phụ huynh

cũng mượn sách để trang bị thêm

kiến thức, tìm điểm chung để trao

đổi, chuyện trò với con cái.

Theo ý kiến của các chuyên gia

tâm lý, đọc sách có tác động mạnh

mẽ tới sự phát triển của tư duy, nhận

thức xã hội và tinh thần của trẻ. Đọc

sách một cách chủ động và thích thú

sẽ giúp học sinh có được kỹ năng,

nhận thức và kinh nghiệm cần thiết

cho cuộc sống sau này. Bị bệnh bạch

biến vùng da trên mặt, trước đây

Uông Nhật Nam, học sinh lớp 8A2, Trường

THCS An Dục rất tự ti về ngoại hình của

mình, ngại tiếp xúc với bạn bè. Nhưng từ

khi được tiếp cận và đọc nhiều cuốn sách,

nhất là cuốn sách Chắp cánh thiên thần của

tác giả Duy Tuệ, Nam chia sẻ: Sách không

chỉ giúp chúng em hiểu hơn về những bài

học mà còn giúp chúng em hiểu biết hơn về

thế giới chung quanh, về kỹ năng sống, kỹ

năng làm việc, kỹ năng giao tiếp ứng xử.

Em thấy mình được mở mang tri thức và tự

tin lên rất nhiều. Nam cho rằng, những

khuyết điểm về ngoại hình không quan

trọng, mà quan trọng hơn là phải trang bị

cho mình những kiến thức xã hội và cố gắng

học thật giỏi.

Đánh giá những kết quả tích cực mà mô

hình đem lại, Bộ trưởng Giáo dục và Đào

tạo Phạm Vũ Luận cho biết: Mô hình tủ

sách phụ huynh trong các trường học đã

phát huy tốt hiệu quả, góp phần vào việc cải

thiện, nâng cao văn hóa đọc của học sinh,

đồng thời đóng góp tích cực vào việc nâng

cao chất lượng giáo dục cũng như đổi mới

cách dạy, cách học của thầy và trò. Chúng ta

mở rộng không gian dạy và học không phải

chỉ ở trên lớp, không phải chỉ ở giảng đường

mà còn trong thư viện, ở nhà và các không

gian khác trong và ngoài giờ. Trên cơ sở đó

tạo thói quen

Đọc sách, học tập, học tập suốt đời,

học tập mọi nơi, mọi lúc, học mọi đối tượng

Sách có tầm quan trọng vô cùng to lớn

đối với con người nói chung và lứa tuổi học

sinh nói riêng. Vì vậy, mô hình tủ sách phụ

huynh là một mô hình hay, thiết thực. Tuy

134

nhiên, để mô hình này được phổ

biến, nhân rộng và hoạt động hiệu

quả, các trường nên tặng thưởng cho

những học sinh giỏi quyển sách hay,

có giá trị để khơi dậy niềm đam mê

đọc sách. Ngoài ra, các trường tổ

chức rút kinh nghiệm, nhân rộng các

mô hình thư viện phụ huynh nói

riêng và thư viện trong trường học nói

chung để có thể làm cho phong trào đọc,

văn hóa đọc của học sinh, sinh viên, thầy

giáo, cô giáo, cán bộ quản lý giáo dục được

nâng cao. Trên cơ sở đó góp phần nâng cao

văn hóa đọc chung của toàn xã hội.

Quỳnh Nguyễn

http://www.nhandan.org.vn

Báo Nhân dân điện tử

Kiến nghị có giờ đọc sách trong nhà trường

Trung bình mỗi người Việt Nam

đọc 0,8 cuốn sách/năm. Đây là con số từ

một khảo sát được nêu tại hội thảo “Phát

triển văn hóa đọc trong nhà trường và

cộng đồng”, do Bộ GD-ĐT tổ chức ngày

9-12. Thực trạng giới trẻ nói chung và

học sinh trong các nhà trường phổ thông

“nói không” với sách, ngoài sách giáo

khoa, đã được lãnh đạo Bộ GD-ĐT thừa

nhận và xem là vấn đề cần phải có giải

pháp thay đổi.

Thờ ơ với sách, chuyện không mới

0,8 cuốn sách/năm là số liệu về

người Việt đọc sách được Bộ Văn hóa -

thể thao và du lịch đưa ra vào tháng 4-

2013. Trong một báo cáo khác của Vụ

Thư viện - Bộ Văn hóa - thể thao và du

lịch, một số liệu được đưa ra cũng rất

đáng suy nghĩ: tỉ lệ người hoàn toàn

không đọc sách chiếm tới 26%, thỉnh

thoảng mới cầm một cuốn sách lên đọc

chiếm áp đảo tới 44%, còn đọc thường

xuyên là 30%.

Bạn đọc của thư viện chỉ chiếm 8-

10% dân số. Thư viện Quốc gia Việt

Nam có khoảng 50.000 bạn đọc thường

xuyên, thư viện cấp tỉnh chỉ có 1.000 -

2.000 bạn đọc, cấp huyện 500 - 600 bạn

đọc, thư viện/phòng đọc cấp xã 100 -

200 bạn đọc.

Kết quả thống kê của ông Nguyễn

Quang Thạch, Giám đốc Trung tâm Hỗ

trợ tri thức và phát triển cộng đồng (qua

hành trình đi bộ Hà Nội - Sài Gòn tăng

tốc chương trình sách hóa nông thôn Việt

Nam), khi phỏng vấn trên 3.000 người 6-

80 tuổi (chủ yếu độ tuổi 10-40) cho thấy

90% người chưa từng mượn sách ở thư

viện nhà trường, hoặc nhà trường không

cho mượn sách về nhà đọc.

Tại hội thảo, ông Phạm Sỹ Bỉnh -

phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục thường

xuyên Bộ GD-ĐT - nhận định: “Đa số

bạn trẻ ngày nay thờ ơ với văn hóa đọc.

Đặc biệt, thế hệ trẻ bị hình thức nghe

nhìn lôi cuốn nhiều hơn hình thức đọc.

135

Trong nhiều năm qua, học sinh nông

thôn hầu như không có sách gì để đọc

ngoài sách giáo khoa do một số nguyên

nhân: thu nhập gia đình thấp và cha mẹ

không có thói quen đọc sách; sức ép do

phải học tập quá nhiều; không có các

hiệu sách đến cấp xã; hệ thống thư viện

nhà trường và điểm bưu điện văn hóa xã

yếu kém, hầu hết học sinh không được

mượn sách từ thư viện nhà trường đem

về nhà; chương trình giáo dục chưa kích

thích học sinh tìm kiếm tri thức ngoài

sách giáo khoa...”.

Ông Nguyễn Vinh Hiển, Thứ trưởng

Bộ GD-ĐT, cũng nhận xét: “Hạn chế

của học sinh hiện nay là thiếu kỹ năng

giải quyết các vấn đề liên quan đến thực

tiễn, thiếu kỹ năng sống và làm việc

theo nhóm. Có nhiều nguyên nhân dẫn

đến hạn chế đó, trong đó có nguyên

nhân học sinh ít có thói quen thường

xuyên đọc sách”.

“Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình

trạng trên: sức ép do thời gian học tập

chính khóa, ngoại khóa nhiều; cơ sở vật

chất thư viện chật hẹp, sách, tài liệu

nghèo nàn; cán bộ thư viện kiêm nhiệm

nhiều việc, ít có thời gian giao tiếp với

học sinh; cách thức quản lý, chỉ đạo hoạt

động của thư viện lạc hậu; phong trào

đọc sách trong cộng đồng nói chung và

trong nhà trường nói riêng chưa được

hình thành, không được sự khuyến khích

của giáo viên và phụ huynh; nhu cầu hỗ

trợ của việc đọc cho học tập chính khóa

không có; yêu cầu về kiểm tra đánh giá

chưa khuyến khích học sinh phải đọc

thêm nhiều tài liệu để có kết quả tốt” -

ông Hiển thẳng thắn phân tích.

Đọc sách - nhiệm vụ bắt buộc cho

học sinh

Tại hội thảo, nhiều ý kiến đều cho

rằng để hình thành thói quen, nhen

nhóm đam mê đọc sách cho giới trẻ,

không có nơi nào hiệu quả hơn các nhà

trường. “Thay vào việc học sinh đến

trường chỉ để nghe giảng, ghi chép kiến

thức, chạy theo áp lực kiểm tra, thi cử

thì cần dành thời gian, không gian cho

học sinh được đọc sách, trao đổi về sách

trong trường” - một ý kiến chia sẻ.

Ông Nguyễn Quang Thạch đã nêu

một sáng kiến ở Thái Bình khi gầy dựng

Tủ sách phụ huynh từ cấp trường đến

cấp huyện, cấp tỉnh.

Cùng với việc xây dựng tủ sách này,

các nhà trường còn dành thời gian để

học sinh giới thiệu sách vào tiết học đầu

tuần, bố trí giờ để đọc sách trong các

lớp, tổ chức cho học sinh viết cảm

tưởng, suy nghĩ về cuốn sách đã đọc...

Đây là những giải pháp đầu tiên để khơi

dậy thói quen đọc sách cho học sinh.

Theo lãnh đạo Phòng giáo dục

Quỳnh Phụ, Thái Bình - một điểm sáng

trong việc khuyến khích thói quen đọc

sách trong nhà trường, phòng đã chỉ đạo

các trường biến thư viện thành nơi giao

lưu của học sinh, các lớp học tự bầu thủ

thư để quản lý tủ sách của lớp, học sinh

tự tổ chức các giờ đọc sách của chính

136

mình. “Đọc sách là một trong những yếu

tố thúc đẩy năng lực tự học của học sinh

rất tốt” - vị lãnh đạo này nhận xét.

Bà Nguyễn Thị Ngọc Minh - khoa

ngữ văn Trường ĐH Sư phạm Hà Nội -

cho rằng ở mỗi cấp học, ngoài việc tạo

môi trường đọc sách cho học sinh, các

trường cần tư vấn, hướng dẫn học sinh

hình thành các kỹ năng đọc sách phù

hợp với mỗi đối tượng học sinh. Ví dụ

học sinh các bậc học cao hơn phải được

rèn luyện kỹ năng chọn sách, sàng lọc

kiến thức cần thiết, bổ ích... Kỹ năng

này càng cần thiết khi học sinh học đến

THPT và ĐH-CĐ.

“Cần biên soạn bộ sách hướng dẫn

chuẩn, giúp học sinh từng lứa tuổi có thể

chọn sách, đọc sách hiệu quả” - bà Minh

gợi ý.

Một số ý kiến cho rằng Bộ GD-ĐT

cần có chỉ đạo chính thống để các nhà

trường chủ động sắp xếp giờ đọc sách

cho học sinh, kiên quyết trong các giải

pháp nhằm thúc đẩy việc học sinh đọc

sách như một nhiệm vụ bắt buộc.

Thư viện trường học... để phủ bụi!

Hiện nay cả nước có 27.541 trường

học, trong đó 24.746 trường có thư viện,

chiếm tỉ lệ 89,9%. Số thư viện đạt chuẩn

chiếm 49,3%. Tuy nhiên, số thư viện

hoạt động hiệu quả không nhiều.

TS Nguyễn Thụy Anh, người sáng

lập CLB Đọc sách cùng con, buồn bã

nói: “Rất nhiều thư viện ở trường học bị

khóa lại hoặc phủ bụi hay sử dụng

không đúng chức năng, không hết công

suất. Trẻ em chủ yếu vẫn quan tâm đến

truyện tranh, ngại ngần với truyện chữ.

Trẻ sợ văn trong nhà trường vì ít đọc,

vốn từ nghèo nàn, cảm xúc khô cứng”.

Theo bà Phạm Thị Thành Tâm -

Trường ĐH Văn hóa, tổng số cán bộ

làm việc trong các thư viện trường học

của Việt Nam hiện nay là gần 22.000

người, trong đó có 4.718 cán bộ chuyên

trách, chiếm 22%; 78% còn lại là cán

bộ kiêm nhiệm. Mỗi thư viện trường học

thường chỉ có một cán bộ.

Về chất lượng, trình độ cán bộ thư

viện còn thấp, nhiều cán bộ chưa được

đào tạo cơ bản, chỉ một số ít người có

trình độ đại học và trung cấp. Cán bộ

thư viện trong các nhà trường chỉ được

xem như “nhân viên giữ chìa khóa

phòng đọc sách”.

Tại hội thảo, nhiều ý kiến cho rằng

cần khắc phục những bất cập trong cơ

chế tuyển dụng, đãi ngộ cán bộ thư

viện, nên coi họ “như một người thầy

trong mỗi nhà trường”, có vai trò tư

vấn, hướng dẫn học sinh chọn sách,

đọc sách, khích lệ đam mê đọc sách của

học sinh.

http://tuoitre.vn

Báo Tuổi trẻ

137

Nhen lên tình yêu văn hóa đọc

Trong thời buổi nhiều người

không thích đọc sách, văn hóa đọc có

phần đi xuống, thì việc ra đời và hoạt

động của câu lạc bộ (CLB) Người yêu

sách Nguyễn Huy Tưởng đã góp phần

nhen lên tình yêu với văn hóa đọc và

tình yêu với sách.

CLB này nằm ở đường số 8,

phường 11, quận Gò Vấp, Tp. HCM.

Đây cũng là thư viện tư nhân phục vụ

miễn phí của gia đình anh Phạm Thế

Cường, là cán bộ quân đội nghỉ hưu.

CLB có mấy chục hội viên, trong đó

có một số người là nhà văn, nhà giáo,

nhà nghiên cứu, như: nhà văn Nguyễn

Khoa Đăng, TS Lê Vinh Quốc

(nguyên Phó Hiệu trưởng Trường ĐH

Sư phạm Tp. HCM), nhà nghiên cứu

Lê Sơn…

CLB Người yêu sách Nguyễn

Huy Tưởng cho biết, ra đời vào ngày

9/10/2011 với mục đích là tạo một

không gian sinh hoạt văn hóa cho

những người thích đọc sách, cùng

nhau trao đổi, chia sẻ về những cuốn sách

hay, có giá trị của nhà văn Nguyễn Huy

Tưởng cũng như về các tác giả, tác phẩm

khác có tác động đến văn hoá đọc; tổ chức

gặp gỡ, giao lưu với các tác giả, các nhà

phê bình nhằm tôn vinh, thúc đẩy thói

quen đọc sách trong cộng đồng.

Bên cạnh các buổi sinh hoạt được tổ

chức hàng tháng, CLB sẽ cho ra định kỳ

bản tin nội bộ Người yêu sách. CLB

được sự đồng ý của gia đình nhà văn

Nguyễn Huy Tưởng khi mang tên của cố

nhà văn. Tôn chỉ của CLB là tự nguyện,

dân chủ, bình đẳng, tôn trọng… CLB có

điều lệ, có website riêng tên miền là

clbnguoiyeusach.com.

Qua 4 năm hoạt động, CLB này đã tổ

chức giới thiệu nhiều tác giả nhà văn và

tác phẩm của họ nhân dịp ngày sinh và

ngày mất của họ. Các nhà văn được giới

thiệu có thể là trong nước hoặc nước

ngoài. Mỗi tháng CLB sinh hoạt vào ngày

Chủ nhật đầu tháng và có một buổi trò

chuyện giới thiệu về một tác giả và tác

phẩm do Ban chủ nhiệm chọn lựa và lên

chương trình. Đến nay, một số nhà văn đã

được CLB tổ chức tọa đàm, giới thiệu như:

nhà văn Nguyễn Huy Tưởng, nhà thơ

Nguyễn Bính, nhà văn Tô Hoài, Vũ Trọng

Phụng, nhà thơ Chế Lan Viên, nhà văn

Ngô Tất Tố…

Tại các buổi tọa đàm thu hút không chỉ

giới nhà văn, nhà nghiên cứu mà còn thu

hút khá đông bạn trẻ tham dự. Và mỗi

Trong phòng đọc sách

138

người đều bình đẳng, được tôn trọng

như nhau. “Nhiều bạn trẻ đến dự phát

biểu rất hăng say và chuyên nghiệp,

sâu sắc. Chẳng hạn có lần giới thiệu

về tiểu thuyết “Hoàng hôn lạnh” của

tôi, có bạn trẻ lúc đó đang học lớp 12

đã nói vo tới 30 phút mà nói rất hay,

rất sâu sắc. Chứng tỏ em rất nhập

tâm, yêu và thích đọc sách mới nói

được thế”- nhà văn Nguyễn Khoa

Đăng thổ lộ.

“Điều đặc biệt là những buổi trò

chuyện, giới thiệu nhà văn Việt Nam

do chúng tôi tổ chức, đều có mời thân

nhân của nhà văn đó đến tham dự.

Chẳng hạn như tọa đàm về nhà văn

Nguyễn Huy Tưởng thì có con trai

nhà văn là anh Nguyễn Huy Thắng

đến, tọa đàm về nhà thơ Chế Lan

Viên thì có vợ và con gái của nhà thơ

là nhà văn Vũ Thị Thường và nhà văn

Phan Thị Vàng Anh đến dự; tọa đàm

về nhà thơ Nguyễn Bính thì có con

gái nhà thơ là Nguyễn Bính Hồng Cầu

tới”- ông Phạm Thế Cường cho biết.

Hoạt động trên tinh thần tự

nguyện nên kinh phí của CLB phần

lớn là do gia đình ông Phạm Thế

Cường trang trải, còn lại là sự chia sẻ

của một số thành viên của CLB. Thế

nhưng, nhiều năm qua, CLB còn tặng sách

cho nhiều thư viện tư nhân và thư viện ở

vùng sâu vùng xa như thư viện ở bản Mo

của tỉnh Phú Thọ; liên kết với các thư viện

lớn để tổ chức một số tọa đàm lớn như

Thư viện quận Phú Nhuận.

Điều thú vị và ý nghĩa là nhờ sở hữu

hơn 30 ngàn cuốn sách nên ông Phạm Thế

Cường đã hỗ trợ nhiều cho sinh hoạt của

CLB. Ngoài ra, một số thành viên và nhà

văn cũng tham gia đóng góp sách cho

CLB, như TS Lê Vinh Quốc, nhà văn

Nguyễn Khoa Đăng, vợ chồng nhà văn

Nguyễn Quang Thân và Dạ Ngân…

Ở đây còn lưu giữ nhiều tư liệu quý về

các tác phẩm của các nhà văn Việt Nam,

như các bản in đầu tiên cho đến hiện nay

của nhà văn Tô Hoài. “Tôi mới tham gia

CLB gần đây thôi nhưng giật mình về quy

mô và tính nhân văn của nó. Tôi nghĩ

những ai, nhất là các nhà văn, nếu có tác

phẩm, có sách, nên gửi vào đây thì sẽ rất

yên tâm, vì nó giống như bảo tàng sống”-

nhà văn Nguyễn Khoa Đăng nói.

Nguyễn Thịnh

http://daidoanket.vn

Báo Đại đoàn kết

139

PHẦN 4.

CÁC HOẠT ĐỘNG NHÂN NGÀY SÁCH VIỆT NAM,

NGÀY SÁCH VÀ BẢN QUYỀN THẾ GIỚI

* Gặp được một quyển sách hay, nên mua liền dù đọc được hay không đọc được, vì sớm muộn gì cũng cần đến nó --- (Churchill Sir Winston)

140

141

Ngày Sách Việt Nam lần thứ 3: Đổi mới vì một không gian văn hóa đọc lành mạnh

"Lần đầu tiên, trong khuôn khổ

ngày Sách Việt Nam lần thứ 3, Ban tổ

chức (BTC) đưa ra quy chế hoạt động

với yêu cầu các đơn vị gửi danh sách

tác phẩm dự sự kiện này về cơ quan

quản lý để đối chiếu với kho dữ liệu

của ngành nhằm kiểm tra, ngăn chặn

sách vi phạm lọt vào hội sách".

Đó là khẳng định của Cục trưởng

Cục Xuất bản - In và Phát hành Chu Văn

Hòa trong buổi công bố chương trình

ngày Sách Việt Nam lần thứ 3 vào sáng

15-4. Đây cũng là một trong những đổi

mới nhằm xây dựng một hội sách "sạch",

một không gian văn hóa đọc lành mạnh.

Đổi mới trong nội dung và tổ chức

Là một trong những hoạt động chính

của ngày Sách Việt Nam lần thứ 3 diễn

ra tại Hà Nội, hội sách tại Công viên

Thống Nhất kéo dài từ ngày 20-4 đến

24-4 được xác định không chỉ là nơi bán

sách mà còn là nơi thể hiện văn hóa đọc

của cả các đơn vị xuất bản, phát hành và

công chúng. Để làm được điều này, cơ

quan quản lý đã công bố những đổi mới

trong khâu tổ chức và chất lượng nội

dung. Trong đó đáng chú ý là Quy chế

hoạt động của Hội Sách lần đầu tiên

được đưa ra với những quy định về "Sản

phẩm trưng bày, giới thiệu và bán tại hội

sách", về "khuyến mãi - quảng cáo"…

Cụ thể, "Nghiêm cấm đưa vào hội sách

các xuất bản phẩm vi phạm Luật Xuất

bản, Luật Sở hữu trí tuệ; các xuất bản

phẩm đã có yêu cầu xử lý của cơ quan

quản lý nhà nước, xuất bản phẩm có

quyết định thu hồi, ngừng phát hành,

tiêu hủy; đồ chơi kích động bạo lực,

thiếu tính giáo dục".

Đáng chú ý, không chỉ nêu rõ "luật

chơi" để cơ quan quản lý, truyền thông,

thậm chí bạn đọc cùng kiểm soát, Cục

Xuất bản - In và Phát hành năm nay còn

yêu cầu đơn vị gửi danh mục xuất bản

phẩm trưng bày, giới thiệu và bán tại hội

sách về BTC trước ngày 10-4 để cơ quan

quản lý "lọc" những đầu sách chưa nộp

lưu chiểu hoặc có tên trong danh sách

đang phải sửa chữa, thu hồi, chưa được

xuất bản… Quy chế này chắc chắn ít

nhiều có tính "răn đe", khi thực tế lần

hội sách năm ngoái đã phát hiện có

những cuốn sách in lậu, thậm chí sách

cấm tại một số gian hàng.

Ngoài việc kiểm soát chặt hơn về

nội dung, quy chế cũng điều chỉnh một

số hoạt động khác liên quan đến tổ chức

các sự kiện sao cho khoa học, bảo đảm

tính văn hóa của hoạt động ý nghĩa này.

Ví như việc quảng cáo hàng hóa, thiết kế

gian hàng của đơn vị dù "sáng tạo" đến

đâu cũng không được làm ảnh hưởng

đến hoạt động của các đơn vị khác cũng

như chương trình tổng thể chung của hội

sách, như loa bên này "cãi nhau" với loa

bên kia, gây ra sự mất trật tự tại không

gian văn hóa đọc.

Cũng phải kể đến những động thái

khác của BTC trong việc tạo điều kiện

thuận lợi cho công chúng đến với hội

142

sách như hệ thống bảng chỉ dẫn khổ lớn

về vị trí các gian hàng, các sự kiện giao

lưu, quảng bá sách gắn ngay ở cổng vào

công viên (đường Trần Nhân Tông).

Đây cũng là việc cần rút kinh nghiệm

của lần tổ chức trước, khi không gian

Công viên Thống Nhất vốn nhiều "ngóc

ngách", lắm khi gây khó cho độc giả

muốn tìm kiếm một gian hàng, sự kiện

quan tâm.

Hướng tới xây dựng quy chế cho

các hội sách

Một thực tế diễn ra tại nhiều hội

sách, ngay cả hội sách lớn như ở Tp. Hồ

Chí Minh vừa qua là tình trạng một số

đơn vị tuồn vào những đầu sách vi phạm,

hoặc đang trong thời gian chờ đợi sửa

chữa theo yêu cầu của cơ quan quản lý.

Cục Xuất bản - In và Phát hành cho biết,

tại Hội Sách Tp. Hồ Chí Minh năm 2016

có ít nhất 2 cuốn sách của hai NXB được

phát hiện là chưa nộp lưu chiểu đã phát

hành. Cũng như vậy, còn có hiện tượng

những cá nhân, tổ chức vì mục đích xấu

đã giả làm khách hàng trà trộn vào hội

sách mang theo tài liệu, xuất bản phẩm

không hợp pháp cài vào các hàng sách…

Sách cũ lâu nay được xem là nguồn

tác phẩm thu hút sự quan tâm, tìm kiếm,

trao đổi của nhiều độc giả. Nhiều hội

chợ sách cũ trở thành địa chỉ quen thuộc

của người đọc Thủ đô và một số nơi

khác. Tuy nhiên, các gian hàng sách cũ

cũng tiềm ẩn nguy cơ sách lậu, rất khó

kiểm soát…

Câu hỏi đặt ra là quản lý các hội chợ

sách thế nào một cách hiệu quả mà vẫn

khuyến khích được các đơn vị tham gia?

Cục Xuất bản - In và Phát hành

khẳng định cần hướng tới việc xây dựng

Quy chế hoạt động của các hội sách theo

hướng chuyên nghiệp, bảo đảm chất

lượng về nguồn sách, phong phú về các

hoạt động cổ vũ văn hóa đọc. Tuy nhiên,

Cục không phải là đơn vị đứng ra xây

dựng quy chế này cho các đơn vị mà chỉ

có thể gửi công văn tới Sở Thông tin và

Truyền thông thông báo các vấn đề cần

lưu ý trong hội chợ sách để địa phương

chủ động xây dựng quy chế phù hợp với

đơn vị mình.

Có thể nói việc ngăn chặn sách "rác",

sách vi phạm trong các hội sách nói riêng

và trong đời sống xuất bản nói chung là

việc làm thường xuyên lâu dài. Đây cũng

không chỉ là việc của riêng cơ quan quản

lý nhà nước mà còn là trách nhiệm của

chính mỗi đơn vị làm sách, của cộng

đồng vì chính môi trường văn hóa đọc

lành mạnh của bản thân và xã hội.

Ông Chu Văn Hòa, Cục trưởng Cục

Xuất bản - In và Phát hành: Chúng tôi

xác định không chỉ vì quy mô của hội sách

mà quên đi trách nhiệm với xã hội là

mang đến cho độc giả những cuốn sách

"sạch". Ngoài việc yêu cầu các đơn vị gửi

danh sách tác phẩm để Cục đối chiếu,

loại các đầu sách vi phạm thì nhiều ngày

qua các chuyên gia của ngành đã trực

tiếp đọc, kiểm tra các đầu sách đăng ký tổ

chức sự kiện giao lưu, tọa đàm, ra mắt…

Chúng tôi mong muốn các cơ quan truyền

thông sẽ cùng vào cuộc phát hiện và cung

cấp thông tin giúp cơ quan quản lý ngăn

chặn sách vi phạm, giữ gìn không gian

văn hóa đọc xứng đáng với ý nghĩa ngày

Sách Việt Nam.

http://hanoimoi.com.vn

Báo Hà Nội mới

143

Hội sách Tp. HCM lần 9 chật ních người tối khai mạc

Sự kiện sách lớn nhất Tp. HCM thu hút dòng người chen chân tìm đến các ấn

phẩm của hơn 710 gian hàng thuộc hàng trăm đơn vị xuất bản - phát hành trong,

ngoài nước.

Hội sách Tp. HCM lần thứ chín

mang chủ đề "Sách - Văn hóa - Hội

nhập và phát triển". Sự kiện hai năm

được tổ chức một lần này mang đến một

không gian văn hóa đọc với hơn

300.000 tên sách, hơn 30 triệu bản sách

đầy đủ các thể loại. 200 đơn vị nhà xuất

bản trong nước và ngước ngoài, các

công ty văn hóa, truyền thông đã tụ hội

về công viên Lê Văn Tám, quận 1.

Năm nay, ngày hội quy tụ khá đông

các Nhà xuất bản (NXB) nước ngoài

như: Sage, Houghton Mifflin Harcourt,

Pelangi, Springer, Wolters Kluwer,

Little Tiger Press, Kino (NXB sách

tiếng Nhật), Kyowon ( NXB sách tiếng

Hàn), Harmonia Mundi (NXB sách

tiếng Pháp)... Trong đó, NXB Nhật và

Hàn lần đầu tiên tham gia chương trình

ở Việt Nam.

"Hội sách thành phố Hồ Chí Minh

hôm nay không chỉ là ngày hội lớn của

ngành xuất bản và kinh doanh sách cả

nước mà thật sự là một sự kiện văn hóa

lớn của người dân thành phố và các

tỉnh, thành lân cận. Hình ảnh ông dắt

cháu, cha dẫn con, hay cả nhà cùng đi

hội sách đã dần trở nên quen thuộc và

là một trong những nét đẹp riêng của

người thành phố", bà Nguyễn Thị Thu -

Phó chủ tịch UBND Tp. HCM, Trưởng

Ban Tổ chức Hội sách phát biểu tại lễ

khai mạc.

20h tối 21/3, Hội sách bắt đầu khai

mạc. Nhưng từ sáng cùng ngày, nhiều

hoạt động giao lưu, ký tặng sách đã

được mở màn sôi nổi. Tp. HCM vốn có

hàng trăm nhà sách và khá nhiều

chương trình về sách được tổ chức rải

đều trong năm, cung cấp lượng ấn phẩm

dồi dào cho bạn đọc mỗi ngày. Tuy vậy,

Hội sách hai năm được tổ chức một lần

luôn là sự kiện văn hóa lớn được đông

đảo bạn đọc - không chỉ Tp. HCM mà

các tỉnh thành lân cận - quan tâm, tìm

đến. Bởi, sự kiện này mang đến một

không gian văn hóa đọc đặc trưng, tạo

nên được không khí sôi nổi với rất nhiều

hoạt động giao lưu, gặp gỡ tác giả, tác

phẩm. Đây là không gian mà mỗi người

có thể vừa thong thả tìm chọn những

cuốn sách mới, vừa có thể đắm mình

trong không gian sách cũ, xưa.

Chen chân trong dòng người tối

khai mạc hội sách, anh Lê Minh Hạ, nhà

ở quận Phú Nhuận cho biết: "Đến năm

nay, tôi đã đi bốn lần hội sách, thấy quy

mô của chương trình mỗi năm càng lớn,

nguồn sách ngày càng dồi dào hơn, đẹp

hơn. Tôi đến đây không chỉ để mua sách

144

mà còn để được tận hưởng không khí

của những người thích đọc sách cùng

hội ngộ về một địa điểm".

Đây là dịp để hàng loạt đơn vị sách

trong nước tung các ấn phẩm mới thu

hút bạn đọc và giới thiệu những ấn

phẩm rất đa dạng về thể loại. Hội sách

năm nay nới rộng quy định bán giảm

giá, cho phép các gian hàng trong bốn

ngày đầu bán giảm giá đến 20%, còn ba

ngày cuối các đơn vị được "đại hạ giá"

theo mức quy định của chung. Tuy vậy,

ngay ngày đầu khai mạc, nếu chịu khó

rảo quanh các gian hàng, bạn đọc có thể

tìm kiếm được nhiều ấn phẩm ưng ý với

giá giảm từ 20-40%, trong đó quầy sách

giảm giá, đồng giá với mức từ vài nghìn

đến vài chục nghìn đồng mỗi ấn phẩm

khá nhiều.

So với tám kỳ hội sách đã qua, sự

kiện lần này có quy mô lớn nhất từ trước

đến nay. Hoạt động triển lãm của

chương trình được tập trung từ cổng

chính đường Hai Bà Trưng, quận 1 đến

sân khấu trung tâm của Hội sách: trưng

bày những hình ảnh về chủ quyền, biển

đảo Việt Nam - những hình ảnh, bản đồ

minh chứng lịch sử hùng hồn khẳng

định chủ quyền thiêng liêng của Tổ

quốc. Tại trục đường này còn có những

tư liệu, hình ảnh về chủ đề “Thành phố

Hội nhập và Phát triển”.

Khu vực Hội sách được quy hoạch

riêng từng khối đơn vị phát hành sách,

các công ty văn hóa - truyền thông; các

nhà xuất bản trong nước và nước ngoài;

các công ty bán hàng trực tuyến, các

trung tâm ngoại ngữ, trường học quốc

tế… Khu vực tổ chức các hoạt động

nghiệp vụ và kỹ năng được dành cho

các hoạt động chuyên đề, bình sách, giới

thiệu sách, tác giả và tác phẩm, thi

thuyết trình, trưng bày các mô hình và

sản phẩm giáo dục.

Khu vực sân khấu tổ chức hoạt động

và biểu diễn nghệ thuật: các sự kiện lớn

của ngành xuất bản - phát hành. Suốt

tuần lễ diễn ra, ở đây có các cuộc triển

lãm, giới thiệu tác phẩm, giao lưu, biểu

diễn văn nghệ thể hiện trong gần 100

chương trình hoạt động tại sân khấu

trung tâm.

Ngày hội còn có khu vực sân chơi

dành riêng cho các em thiếu nhi: với

phong cách trang trí sinh động, nhiều

chủng loại văn hóa phẩm, trò chơi phục

vụ cho các em lứa tuổi thanh thiếu niên,

cùng các chương trình, các hoạt động kỹ

năng như: tô tượng, tranh cát, thi ghép

mô hình trò chơi, hát với nhau, thi kể

chuyện, hoạt náo… Hội sách Tp. HCM

kéo dài từ ngày 21-27/3, mở cửa mỗi

ngày từ 8h đến 22h.

Thoại Hà http://vnexpress.net

Tin nhanh Việt Nam

145

Xã hội hóa hiệu quả trong hoạt động văn hóa: Cần nhiều hơn một đường sách

Dự kiến, ngày 9-1, Đường sách Tp. Hồ Chí Minh sẽ chính thức đi vào hoạt động.

Được coi là kết quả “hợp tác” hiệu quả ban đầu giữa những người làm quản lý nhà

nước và người làm sách, Đường sách cũng là công trình được kỳ vọng sẽ chuyển tải

được nét đặc trưng của Tp. Hồ Chí Minh hiện đại, góp phần “kích cầu” văn hóa đọc

và là địa chỉ văn hóa dành cho cả người dân lẫn du khách.

Công trình Đường sách được thực hiện khá nhanh, gọn. Từ thời điểm nhen nhóm

ý tưởng đến thời điểm đi vào hoạt động chỉ mất chưa đầy 2 năm.

Đây sẽ không chỉ là Đường sách đầu tiên của Việt Nam mà còn là đường sách

hiện đại đầu tiên được xây dựng tại châu Á. Nhiều đơn vị làm sách thực sự vui mừng

bởi công trình thể hiện sự đồng cảm, đồng hành quyết liệt hơn của người làm công

tác quản lý với người làm sách nói riêng, người tâm huyết với phát triển văn hóa nói

chung.

Cùng với 20 gian hàng sách của 20 đơn vị làm sách có uy tín, Đường sách Tp.

Hồ Chí Minh còn có thêm 2 khu cà phê sách. Đây là chốn dừng chân của người dân,

du khách, bạn đọc khi dạo quanh đường sách và là nơi diễn ra các hoạt động của văn

hóa đọc.

Ngoài ra, ban tổ chức còn có các khu sân chơi cho trẻ em, khu trưng bày triển

lãm sách, báo, tranh ảnh, vật phẩm văn hóa theo chủ đề từng tháng, khu mua bán,

trao đổi sách cũ, các vật phẩm văn hóa, bộ sưu tập vật quý hiếm và 3 kios sách, báo,

tạp chí, vật phẩm văn hóa khác. Hiện tại, các đơn vị tham gia đường sách cũng đã

chuẩn bị rất nhiều nội dung phục vụ người dân và du khách từ ngày 9-1 đến 8-2.

Ngọc Nguyễn

http://cand.com.vn

Báo Công an nhân dân

Đường sách Tp. HCM: "Thắp lửa" văn hóa đọc

Sau bao nỗ lực của những người làm sách và các đơn vị quản lý nhà nước,

đường sách Tp. HCM, đường sách đầu tiên tại Việt Nam đã chính thức hoạt động tại

đường Nguyễn Văn Bình, quận 1, Tp. HCM. Trong không khí rộn rã của những ngày

cuối năm, nơi đây góp thêm một địa chỉ văn hóa bổ ích cho cư dân và được kỳ vọng

sẽ góp phần phát triển mạnh mẽ văn hóa đọc.

146

Ngoài 20 gian hàng sách được bài

trí bắt mắt của các đơn vị có uy tín;

đường sách có ba kiosque bán sách,

báo, tạp chí, vật phẩm văn hóa; hai

quán cà phê được thiết kế tinh tế để

làm điểm nghỉ chân và tổ chức các

hoạt động giao lưu với độc giả.

Thế nhưng, điểm thú vị của

đường sách chính là không gian mở

thoáng đãng dành cho các hoạt động

văn hóa. Ban tổ chức cũng ưu ái dành

một không gian riêng cho thiếu nhi,

nơi các em nhỏ có thể mượn sách, đọc

sách, tham gia các hoạt động với sách.

Đây sẽ là điểm bắt đầu để khơi niềm

đam mê sách, từ đó nuôi dưỡng tâm

hồn các thế hệ mai sau.

Trong ngày khai trương, các hoạt

động trưng bày - triển lãm sách, báo

văn thơ thời kỳ kháng chiến, thưởng

thức trà đạo, ký tặng thư pháp… đã

nhận được sự quan tâm nồng nhiệt

của khách tham quan.

Đặc biệt, “chợ phiên sách cũ”

chiếm được nhiều cảm tình của độc

giả. Hàng trăm người đã chen nhau để

lựa chọn những cuốn sách cũ được

bán đồng giá và không khỏi xuýt xoa

không dễ để mua được cuốn sách quý

như vậy.

Theo ông Vũ Đức Thắng, một

nhà văn và nhà báo đã về hưu, sự ra

đời của đường sách này không chỉ có

ý nghĩa lớn với những người yêu

sách, thích sưu tầm sách cũ như ông

mà còn có ý nghĩa với thành phố để góp

phần phát triển văn hóa đọc.

Nhà văn Trang Hạ, tác giả “mở hàng”

giao lưu độc giả trong ngày khai trương

đường sách nhận xét: “Ban tổ chức đã

thành công trong việc xây dựng một không

gian cởi mở và thân thiện để tiếp thị sách.

Thế nhưng thành công lớn hơn là những

người tìm đến đây là người đã từng đọc

sách, yêu đọc sách và có thể gắn bó lâu dài

với đường sách. Đây mới là giá trị thật sự

của một đường sách chứ không đơn giản

chỉ là nơi tiếp thị, mua bán”.

Ông Lê Hoàng, Phó chủ tịch Hội Xuất

bản Việt Nam, đại diện ban điều hành

đường sách cho biết: “Thật vui mừng vì

sau bao nhiêu nỗ lực, đường sách đã đi vào

hoạt động. Dưới góc độ của người quản lý

và làm nghề, tôi mong muốn đây sẽ là một

điểm đến văn hóa, góp phần làm lành

mạnh hơn ngành xuất bản cũng như cung

cấp một nguồn tri thức cho tất cả những

người yêu sách. Vì là mô hình mới, ban

điều hành hiện vẫn đang từng bước hoàn

thiện đường sách, từ phương thức hoạt

động, quản lý, đến kinh doanh, góp vốn…

Chúng tôi hy vọng sớm có mô hình chuẩn

để nhân rộng cho các quận, huyện, tỉnh –

thành khác”.

Dù mới ra đời, đường sách đã trở

thành một biểu tượng văn hóa của thành

phố thu hút người dân. Các đơn vị tham

gia đường sách cho biết đã chuẩn bị rất

nhiều sự kiện phục vụ người dân và du

khách từ nay đến Tết Nguyên đán.

147

Ngoài trưng bày các ấn phẩm báo

chí xuân từ trước năm 1975 đến nay,

triển lãm toàn bộấn phẩm báo chí

Xuân 2016, triển lãm Thiệp xuân, còn

có những buổi giao lưu với tác giả,

tọa đàm về sử học… và nhiều hoạt

động cho thiếu nhi.

Với lịch dày đặc như thế, việc cần

làm của các nhà quản lý là làm sao

quảng bá các sự kiện để bạn đọc nắm

thông tin cũng như việc xây dựng, hệ

thống các hoạt động hiệu quả để đường

sách thật sự góp phần phát triển văn hóa

đọc và tạo sự lan tỏa trong cộng đồng.

Bích Tuyền

http://www.doanhnhansaigon.vn

Tạp chí Doanh nhân Sài Gòn

Lan tỏa văn hóa đọc đến học sinh ngoại thành

Không chỉ mang đến hàng nghìn quyển sách có giá trị cho học trò nghèo vùng

ven, chương trình “Tặng sách cho HS ngoại thành Tp. HCM”, “chuyến xe tri

thức” còn thiết kế nhiều sân chơi tri thức thú vị với mong muốn xây dựng và phát

triển thói quen đọc sách ở các bạn nhỏ, từ đó lan tỏa văn hóa đọc đến các HS

vùng sâu, vùng xa.

Những chuyến xe tri thức

Bắt đầu triển khai từ tháng 6/2015,

chương trình đã tiếp nhận sự đóng góp

của các nhà xuất bản, công ty sách,

doanh nhân, nghệ sĩ với tổng số 36.000

cuốn sách. Trong đó, có nhiều đầu

sách phong phú như: Sách phổ biến

kiến thức khoa học, truyện tranh, tâm

lý giáo dục, kỹ năng thực hành xã hội,

truyện văn học, sách học ngoại ngữ, tin

học, sách giáo khoa và tham khảo

trong nhà trường.

Đây là chương trình được Ban

Thường vụ Thành đoàn Tp. HCM phối

hợp với các sở, ban, ngành thực hiện. Số

sách này là sự hỗ trợ của hơn 30 nhà

xuất bản, công ty sách cùng các doanh

nghiệp và những người hảo tâm trên cả

nước với mong muốn chung tay đáp ứng

phần nào nhu cầu đọc sách của các em

nhỏ vùng ngoại thành.

Từ số sách trên, ban tổ chức chương

trình đã phân loại và chọn được gần

24.000 đầu sách chất lượng, phù hợp với

HS (HS) phổ thông. Khoảng 12.000

quyển sách còn lại sẽ được chương trình

dành tặng cho công nhân, lao động

nghèo tại các khu chế xuất, khu công

nghiệp trên địa bàn trong thời gian tới.

Sau khi phân loại theo nhu cầu của

từng địa phương, mới đây, những tủ

sách ý nghĩa của chương trình đã được

trao tận tay các em HS tại 16 trường tiểu

học, THCS và THPT thuộc 5 huyện

ngoại thành Tp. HCM: Hóc Môn, Củ

Chi, Bình Chánh, Nhà Bè và Cần Giờ.

Ông Lê Hoàng, Phó Chủ tịch Hội

Xuất bản Việt Nam, thành viên ban tổ

148

chức chương trình cho biết: “Đây là

những quyển sách được chúng tôi tỉ mỉ

chọn lọc sao cho phù hợp với độ tuổi, sở

thích cũng như nhu cầu của các em HS.

Không chỉ sách khoa học, sách rèn

kỹ năng, sách dạy làm người, sách tham

khảo, chúng tôi còn mang đến cho các

em những quyển truyện hay, giàu tính

nhân văn. Việc làm nhỏ này được thực

hiện với mục đích khích lệ tinh thần đọc

sách cho thanh, thiếu niên ngoại thành,

những nơi còn khó khăn trong việc phát

triển văn hóa đọc”.

Cũng giống như chương trình “Tặng

sách ngoại thành”, với mong muốn duy

trì và phát triển văn hóa đọc, từng bước

góp phần nâng cao tri thức cho HS tiểu

học ở các vùng sâu, vùng xa, vừa qua

Thư viện Khoa học tổng hợp Tp. HCM

và một số đơn vị triển khai thử nghiệm

chương trình “Bookbus - Chuyến xe tri

thức” - tại huyện Cần Giờ (Tp. HCM)

và huyện Đồng Phú (Bình Phước).

Được biết, sau lần thử nghiệm thứ

ba vào cuối tháng 1 này, chương trình sẽ

chính thức bắt đầu từ tháng 4/2016, khởi

động hành trình mang sách đến với trẻ

em vùng khó khăn.

Tại Trường Tiểu học Dương Văn

Lịch (huyện Nhà Bè) tuy số lượng sách

được trao chỉ là 1.500 quyển, nhưng tủ

sách đã góp phần làm đa dạng hơn các

sản phẩm văn hóa cho HS cũng như

giáo viên nhà trường. Trước kia, thư

viện sách của trường chủ yếu là sách

phục vụ nhu cầu học tập, tham khảo,

nay có thêm nhiều đầu sách giải trí, rèn

kỹ năng, ai cũng phấn khởi.

Cùng các bạn hớn hở tìm hiểu các

loại sách, em Phạm Huyền Anh, HS nhà

trường chia sẻ: “Em rất vui khi trường

nhận được tủ sách của chương trình. Từ

nay, sau những giờ học, em và các bạn

đã có thêm chỗ giải trí bổ ích, thú vị.

Em thích nhất là sách khoa học và sách

kỹ năng vì nó giúp em khám phá nhiều

điều hay trong cuộc sống. Tụi em hứa sẽ

giữ gìn tủ sách cẩn thận”.

Lan tỏa văn hóa đọc

Không chỉ tặng sách, chương trình

còn dành tặng những người bạn nhỏ

những phút giây giao lưu, thư giãn tuyệt

vời trong khuôn khổ Ngày hội “Khởi

nguồn tri thức”. Ngay tại sân trường,

các em HS được tham gia nhiều hoạt

động bổ ích như: Sân chơi tìm hiểu kiến

thức; không gian văn hóa đọc “Sách -

Kho tàng kiến thức quý báu”; khu vực

vẽ tranh tập thể “Quyển sách em yêu”;

khu vực trò chơi vận động…

Theo chân “Chuyến xe tri thức” đến

thăm thầy và trò Trường Tiểu học

Thuận Lợi A, xã Thuận Lợi, huyện

Đồng Phú (Bình Phước), chúng tôi cảm

nhận rõ niềm vui, sự háo hức của các

em HS nơi đây. Chẳng mấy chốc, thầy

cô và HS đều tụ họp, hớn hở chọn cho

mình những quyển sách hay. Ở “thư

viện di động” đều có tất cả những cuốn

sách mà các em thích như truyện tranh,

truyện cổ tích, truyện trinh thám đến

sách bổ sung kiến thức, sách học kỹ

năng, sách tập tô màu…

Thấu hiểu mong muốn của rất

nhiều HS nghèo ở các vùng sâu, vùng

xa, “Chuyến xe tri thức” không chỉ tổ

149

chức một ngày hội đọc sách với nhiều

hoạt động bổ trợ thú vị ngay tại địa

phương, mà còn tặng tủ sách cho các

trường học khó khăn mà chương trình

có dịp ghé thăm.

Trong lần này, chương trình tặng

hơn 300 quyển sách thiếu nhi các thể

loại cho thư viện Trường Tiểu học

Thuận Lợi A. Theo chị Phi Yên, tình

nguyện viên của “Chuyến xe tri thức”,

không chỉ dừng lại ở việc tặng tủ sách,

chương trình còn hướng dẫn trẻ cách

đọc, viết cảm nhận về sách và hỗ trợ thủ

thư các trường cách duy trì cũng như

phát triển tủ sách hiệu quả hơn.

Không dừng lại ở các địa phương

vùng sâu, vùng xa thuộc Tp. HCM hay

các tỉnh lân cận như Đồng Nai, Bà Rịa -

Vũng Tàu, Bình Phước…, trong thời

gian ba năm, dự kiến chương trình sẽ

lần lượt mang sách đến với HS nghèo

các tỉnh biên giới hay miền Tây sông

nước, nơi mà việc phát triển văn hóa

đọc còn lắm gian nan.

Ông Nguyễn Xuân Minh, đại diện

Nhà xuất bản Trẻ khẳng định: “Thay vì

tặng quà, tặng sách rồi đi, chúng tôi

mang thư viện sách di động đến phục vụ

tận nơi kết hợp các hoạt động vui chơi

khác nhằm tạo thêm cơ hội để các em

HS nghèo vùng sâu, vùng xa tiếp cận

với sách cũng như được hướng dẫn cách

đọc sách hiệu quả. Từ đó, khơi dậy tình

yêu sách trong các em nhỏ, từng bước

nâng cao tri thức cho HS tiểu học”.

Theo ban tổ chức chương trình

“Tặng sách cho HS ngoại thành Tp.

HCM”, hoạt động tặng sách đợt này

nhằm khép lại giai đoạn một của chương

trình để chuẩn bị cho giai đoạn hai với

nhiều nét mới. “Nếu như trong giai đoạn

một chúng tôi tập trung kêu gọi sự ủng

hộ của các nhà xuất bản, công ty sách,

các doanh nghiệp…, thì trong giai đoạn

hai, HS nội thành sẽ là đối tượng chính

mà chương trình hướng tới.

Chúng tôi sẽ kêu gọi HS nội thành

Tp. HCM quyên góp theo tinh thần

“Mỗi HS một quyển sách” như một cách

lan tỏa sự sẻ chia và phát triển văn hóa

đọc” - Ông Lê Hoàng - Phó Chủ tịch

Hội Xuất bản Việt Nam cho biết. Đường

sách - sôi động thị trường sách

Thanh Hải

http://giaoducthoidai.vn

Báo Giáo dục & thời đại

Đường sách - Sôi động thị trường sách

Đường sách, Phố sách đó là một

cách đưa sách đến với bạn đọc rất thú vị

và làm cho thị trường sách nóng hẳn lên.

Không những vậy cách làm này còn làm

tăng thêm nét đẹp văn hóa đọc sách, tạo

cơ sở cho việc xây dựng chính sách xã

hội học tập và học tập suốt đời... Với kết

quả từ Đường sách và Phố sách ở Hà

Nội và Thành phố HCM dịp Tết vừa rồi

có thể nói đó là một cách tiếp cận thị

trường sách rất tốt. Với cách tổ chức

khéo léo, phù hợp thì nỗi lo về thị

150

trường sách sẽ giảm đi và văn hóa đọc

sách sẽ được tạo dựng…

Lối thoát nào cho thị trường sách?

Lâu nay, nhiều người đã lo lắng cho

rằng thói quen đọc sách trong người dân

đang bị suy giảm và thị trường kinh

doanh sách sẽ càng thêm ảm đạm. Điều

này được lý giải là do thời gian nhàn rỗi

của người dân dành cho đọc sách không

còn vì sự chiếm lĩnh của các phương tiện

nghe, nhìn, mạng internet, đi du lịch...

Thật ra, trên thực tế chúng ta cũng

chưa thực hiện một cuộc điều tra xã hội

học cơ bản nào trên qui mô lớn để xác

định tình trạng suy giảm văn hóa đọc

đang ở mức độ nào, có tác động ra sao

đến chiến lược xây dựng xã hội học tập

và học tập suốt đời…

Nhìn lại trong mấy chục năm qua,

văn hoá đọc ở nước ta cũng đã có những

bước phát triển vượt bậc. Theo số liệu

thông kê của Thư viện Trung ương thì

trước năm 1975, cả hai miền Bắc và

Nam xuất bản hàng năm được khoảng

chưa đầy 4.000 tên sách, ngày nay hàng

năm xuất bản khoảng xấp xỉ 25.000 tên

sách, tăng gấp 6 lần, gần đây tốc độ gia

tăng hàng năm khoảng 10%. Cả nước

hiện nay đang xuất bản khoảng gần 400

tên báo, tạp chí, nhiều báo có số lượng

xuất bản mỗi số lên tới 500.000 bản. Hệ

thống thư viện công cộng đã phát triển

từ tỉnh tới huyện gồm 64 thư viện tỉnh,

587 thư viện huyện và khoảng 10.000

thư viện và tủ sách cơ sở ở xã.

Tuy vậy, thời gian gần đây tình hình

sản xuất kinh doanh của các nhà xuất

bản, công ty sách hoạt động khó khăn,

lâm vào cảnh thua lỗ dẫn đến ngừng

hoạt động là có thật. Việc nhiều Công ty

kinh doanh sách không mang lại hiệu

quả đã được lý giải là do văn hóa đọc bị

suy giảm, do chi phí mặt bằng và nhân

công quá cao, trong khi thị trường sách

online giá rẻ bùng nổ.

Đặc biệt là tình trạng sách in lậu, vi

phạm bản quyền tràn lan cũng làm thị

trường sách điêu đứng thêm... Ông Chủ

tịch Hội Xuất bản Việt Nam cho biết,

tình trạng thiếu vốn đang đẩy các nhà

xuất bản vào cảnh hoạt động lay lắt,

hiện có hơn 50% nhà xuất bản có số vốn

làm sách dưới 2 tỷ đồng.

Vài năm trở lại đây chúng ta đã có

những chính sách tích cực để tác động

vào thị trường kinh doanh sách, ví dụ

cho các đơn vị tư nhân được phép liên

kết với các nhà xuất bản quốc doanh để

in sách, tạo điều kiện cho các nhà xuất

bản hoạt động theo cơ chế thị trường.

Các công ty đã đầu tư mạnh vào

khâu nghiên cứu thị trường sách và cải

thiện các dịch vụ để đưa ra giá bán cạnh

tranh thích hợp với thị trường… Việc

hai thành phố lớn như Hà Nội, Tp. Hồ

Chí Minh đưa sáng kiến Đường sách,

Phố sách trong các ngày lễ, Tết... có thể

là lối thoát, làm cho thị trường sách sôi

động lên.

Hà Nội - vẫn cần phát triển thị

trường sách

Phố sách Hà Nội vừa tổ chức lần đầu

151

tiên trong dịp Tết Bính Thân năm 2016.

Tuy Phố sách Hà Nội mới chỉ hoạt động

từ ngày 10/2 - 15/2/2016 nhưng đã có sự

tham gia của gần 20 đơn vị xuất bản như

Thái Hà, Kim Đồng, Nhã Nam, Đông

Tây… Những ngày mở cửa, rất đông

khách đã đến tham gia mua sách, đọc

sách, giao lưu với các tác giả…

Qua lời một nhân viên bán sách của

một công ty tại một quầy bán sách tại

đây thì doanh thu trung bình của một

quầy/ngày khoảng chừng 40 triệu đồng.

Hầu hết các sách bán trong dịp này đều

được các nhà sách giảm giá từ 10% đến

70%, tùy loại.

Nói về hoạt động của Phố sách, rất

nhiều khách mua sách cho biết nên duy

trì thường niên để phố sách trở thành

“thương hiệu” của ngành xuất bản Hà

Nội, nơi sinh hoạt văn hóa tinh thần mỗi

dịp Tết đến Xuân về. Hơn nữa, họ muốn

Phố sách được tổ chức thêm vào những

dịp lễ hoặc những đợt sinh hoạt chính trị

rộng lớn như bầu cử Quốc hội, Hội đồng

nhân dân…

Với cách thức tổ chức kết hợp như

nói chuyện về sách, giới thiệu sách, gặp

gỡ các tác giả có sách bán chạy nhất…

sẽ giúp đông đảo bạn đọc biết đến sách,

mua sách hơn… Cách làm này dần dần

sẽ tạo thành thói quen mua sách của

người dân. Qua Phố sách, người đọc

sách có thêm nhiều quyền lựa chọn sách

cho sở thích, mục đích của mình còn

nhà sách có thể nắm được nhu cầu của

các độc giả.

Hơn nữa, Phố sách còn là nơi gặp

gỡ trao đổi của các tác giả viết sách, nhà

sách với người đọc, làm người đọc hiểu

thêm về tác giả hay trao đổi những vấn

đề mình chưa hiểu rõ ràng. Hiện ở

Thành phố Hồ Chí Minh, theo thống kê

từ Sở Thông tin - truyền thông Thành

phố thì lâu nay thói quen mua sách của

người dân đã hình thành khi tham gia

Đường sách. Cụ thể, Đường sách dịp

Tết có tám đơn vị tham gia và hơn 1

triệu lượt người đã đến với Đường sách.

Kết quả sau tám ngày Đường sách hoạt

động, các đơn vị tham gia thu về hơn

3,8 tỷ đồng tiền bán sách, trong đó đơn

vị có doanh thu cao nhất là Công ty

Phương Nam với 730 triệu đồng...

Đường sách, Phố sách là rất thiết

thực bởi nó có thể xây dựng thói quen

đọc sách trong dân chúng, nhất là trong

tầng lớp thanh thiếu niên - tương lai của

đất nước và tôn vinh những người viết

sách, những người đọc sách. Đây là một

trong những hoạt động văn hóa thú vị,

góp phần kích thích văn hóa đọc trong

mỗi người dân Hà Nội, tạo điểm nhấn

cho ngành xuất bản Thủ đô.

Rất mong các nhà tổ chức ở Hà Nội

sẽ có thêm những Đường sách và qua

những hoạt động đó sẽ làm cho Thị

trường sách Hà Nội phát triển hơn.

Minh Bắc

http://hanoimoi.com.vn

Báo Hà Nội mới

152

Sách mới vào mùa hội

Hội sách Tp. HCM lần thứ 9 diễn ra từ ngày 21 đến 27/3 được kỳ vọng sẽ đáp

ứng nhu cầu đọc, thưởng sách của hàng triệu độc giả. Đặc biệt, với chủ “Sách-

văn hóa - hội nhập và phát triển” cùng hơn 700 gian hàng, hàng ngàn đầu sách

mới, hội sách được kỳ vọng sẽ tạo ra một nét văn hóa đọc sách mới của người dân,

nhất là tầng lớp các bạn trẻ.

Nhiều sách mới sẽ được

giới thiệu tại hội sách lần 9

Ông Phạm Minh Thuận -

Tổng giám đốc FAHASA, đơn vị

tổ chức Hội sách Tp. HCM lần 9

cho biết, năm nay hội sách quy tụ

khoảng 30 triệu bản sách, với

300.000 đầu sách được bày bán,

của nhiều tác giả tên tuổi. Điều

đặc biệt, ngoài 12 NXB, 69 công

ty sách trong nước còn có 39 NXB

nước ngoài cũng tham gia với

nhiều đầu sách mới lạ, hấp dẫn.

Cũng theo ông Thuận, trong

văn hóa sách hiện đại, ngoài nội

dung thì các công ty phát hành

cũng biết cách làm mới, làm đẹp

hơn những cuốn sách. Sách, bên

cạnh nội dung thì bản thân cuốn

sách cũng còn là một tác phẩm có

giá trị.

Trong khi đó, các đơn vị

tham gia cũng có những kế

hoạch, dự tính riêng. Ngoài

chuẩn bị các đầu sách, nhiều đơn

vị còn chuẩn bị giao lưu, gặp gỡ

giữa tác giả và độc giả nhằm tăng

thêm sự hấp dẫn của sách.

Theo đại diện của Công ty thiết bị sách

Chibooks, đơn vị này cũng có những buổi giao

lưu giữa độc giả và diễn viên Lục Tiểu Linh

Đồng (phim Tây Du Ký) với hy vọng đem đến

cho độc giả nhí những giây phút thư giãn bên

cạnh các đầu sách.

Đại diện Công ty Văn hóa Đông A với

thương hiệu Nhà sách Cá Chép cho biết, song

song với chú trọng nội dung các cuốn sách, đơn

vị này sẽ đầu tư thiết kế gian hàng Nhà sách Cá

Chép thành một không gian mới lạ, mang đến

cái nhìn khác về nhà sách. Đơn vị này cho

rằng, không gian trưng bày sách cũng ảnh

hưởng rất lớn đến sự chọn lựa của độc giả bởi

cùng một ấn phẩm, nếu cách trưng bày độc

đáo, hấp dẫn sẽ thu hút được đông độc giả hơn.

Bên cạnh đó, hội sách thành phố lần 9 còn

là nơi trưng bày các cuốn sách cổ, quý có giá

trị cao. Đây hầu hết là sách trưng bày, không

có bản bán để giới thiệu tới độc giả về nội dung

sách, cách làm sách của nhiều năm trước. Các

tác phẩm sách này hầu hết đều được xuất bản

đã lâu, như sách được xuất bản ở triều Nguyễn,

thời Pháp thuộc. Các sách về Nguyễn Du, các

ấn bản “Truyện Kiều”, các sách về biển đảo,

chủ quyền lãnh thổ, về Sài Gòn - Tp. HCM

cũng xuất hiện tại sự kiện này…

153

Được biết, với quy mô 3

cổng chính nằm dọc theo các

tuyến đường Hai Bà Trưng, Điện

Biên Phủ, Võ Thị Sáu, không

gian hội sách lần này diễn ra trọn

vẹn trong khuôn viên của Công

viên Lê Văn Tám (quận 1). Khách tham quan

và bạn đọc tới hội sách ngoài việc ngoài việc

mua sắm, thưởng lãm sách còn được sử dụng

wifi miễn phí.

Đoàn Xá

http://daidoanket.vn

Báo Đại Đoàn kết

Mùa xuân đọc sách Hội sách Tp. HCM năm 2016 sẽ được tổ chức tại công viên Lê Văn Tám từ ngày

21 đến 27-3, với chủ đề “Sách - văn hóa - hội nhập và phát triển”. 2 năm 1 lần, Hội

sách Tp. HCM đã trở thành sự kiện được chờ đón của giới xuất bản và bạn đọc.

Qua 9 lần tổ chức, quy mô Hội sách Tp. HCM ngày càng rộng mở. Nếu hội sách

lần 8 năm 2014 có 156 đơn vị tham gia, đến hội sách lần 9 này có đến 200 đơn vị

tham gia. Hội sách Tp. HCM đã có sức lan tỏa mạnh mẽ và khơi dậy văn hóa đọc ở

đô thị lớn nhất nước.

Sách có giá trị rất quan trọng đối với sự phát triển của mỗi con người cũng như

mỗi cộng đồng. Khác với giai đoạn bao cấp, sách được in rồi phân phối vào hệ thống

thư viện, từ khi tư nhân được phép hợp tác xuất bản, thị trường sách có những

chuyển động tích cực. Theo số liệu của Cục Xuất bản, năm 2015, 270 triệu bản sách

đã được cung cấp cho người Việt Nam. Nếu tính theo đầu người, mỗi năm 1 người

Việt Nam được thụ hưởng 3 bản sách. Thế nhưng, đánh giá cụ thể số lượng sách chủ

yếu tập trung ở các thành phố, còn bạn đọc vùng nông thôn vẫn chấp nhận sự thiệt

thòi nhất định.

Một nét đẹp của người Việt là Tết trồng cây, được duy trì qua nhiều thế hệ. Tết

Bính Thân vừa qua, người Việt lại có một nét đẹp khác là đọc sách. Đường sách Tết

Bính Thân tại Tp. HCM đã thu về 4 tỷ đồng sau 8 ngày hoạt động. Còn phố sách Tết

Bính Thân tại Hà Nội cũng thu về 4 tỷ đồng sau 1 tuần tấp nập người đi như trẩy hội.

Từ Tết trồng cây đến Tết đọc sách, là một sự vận hành đáng phấn khởi của người

Việt trong giai đoạn hội nhập quốc tế.

Tuy nhiên, nếu nhìn sách như một món quà của cuộc sống, vẫn còn phải băn

khoăn: Làm sao sách đến được với người nghèo, khi giá bán mỗi cuốn sách hiện

nay rất cao so với thu nhập trung bình của quần chúng lao động. Chúng ta hãy

nghiêm túc đặt câu hỏi: công nhân ở các khu công nghiệp có điều kiện thuận lợi để

tiếp cận sách nhằm bổ sung tri thức hoàn thiện bản thân không? Tại sao không có

154

nhà hảo tâm nào bỏ ra một ít kinh phí để tài trợ một hội sách giảm giá cho công

nhân, như cách các phiên chợ hàng tiêu dùng vẫn thường xuyên từng quý, từng

mùa? Mặt khác, nếu công đoàn đứng ra kêu gọi, chắc chắn sẽ quyên góp được

nhiều tủ sách cho công nhân.

Tâm Huyền

http://www.saigondautu.com.vn

Theo Sài Gòn đầu tư

Dấu son văn hóa

Người ta vẫn ví sách là nguồn tri

thức vô giá của nhân loại. Khuyến khích

người dân đọc sách để tích lũy tri thức,

mở mang đầu óc là việc làm hàng ngày,

nhất là vào dịp đầu xuân khi Hà Nội

khai hội đọc sách, một sự kiện văn hóa

khơi dậy truyền thống hiếu học, ham

đọc của người dân Thăng Long - Hà Nội

nghìn năm văn hiến, nơi hội tụ và phát

tiết tinh hoa dân tộc.

Đầu xuân Bính Thân là dịp khai mở

các lễ hội lịch sử ôn lại truyền thống hào

hùng, oanh liệt của tổ tiên, cha ông

trong sự nghiệp bảo vệ và gìn giữ non

sông đất nước. Cùng với những lễ hội

hành hương, lễ hội cổ truyền mang đậm

dấu ấn tâm linh, hướng thiện, hội đọc

sách là một hoạt động văn hóa không

thể thiếu cho mọi người dân từ giới trí

thức, học sinh, sinh viên, trẻ em và cả

những người ít có điều kiện cầm cuốn

sách trên tay sau những giờ phút lao

động nhọc nhằn. Mấy năm nay, Hà Nội

đã có những “Chợ sách”, triển lãm

sách… thu hút sự quan tâm của mọi

tầng lớp nhân dân.

Năm nay hội đọc sách là điểm nhấn,

một dấu son văn hóa để lại cảm xúc, ấn

tượng trong lòng người dân. Cha mẹ dắt

con cái, ông bà nắm tay cháu, nam nữ,

thanh niên, học sinh rủ nhau vào xem

sách, chọn mua những cuốn sách hay,

bổ ích tặng nhau như một món quà

xuân. Thay vì mừng tuổi phong bao lì

xì, là một cuốn sách thơm mùi giấy mới.

Người yêu sách, mê sách dừng lại hồi

lâu khi thấy vị Chủ tịch UBND Tp. Hà

Nội trả tiền mua sách cho một cháu bé

như người cha mua sách tặng con nhân

ngày đầu xuân.

Có lẽ, cháu bé cũng không thể biết

người mua sách tặng mình là ai nhưng

đây sẽ là món quà độc đáo đối với đứa

trẻ lần đầu tiên được nhận và sẽ giữ mãi.

Còn với bậc phụ huynh, với người dân,

cử chỉ tuy nhỏ ấy của Chủ tịch UBND

Tp. Hà Nội lại xóa nhòa đi khoảng cách,

nó gần gũi, thân quen như những cuốn

sách với con người vậy!

Đại văn hào Maksim Gorky đã từng

nói: “Hãy yêu sách, nó là nguồn kiến

thức, chỉ có kiến thức mới là con đường

155

sống”. Thật vậy, người ta thường nói

sách là người bạn chung thủy theo suốt

cuộc đời mỗi con người. Đọc một cuốn

sách là khai tâm, khai trí, hơn thế còn

tích lũy tri thức, biết cách sống có ích,

biết cách ứng xử trong cuộc sống. Xây

dựng thói quen đọc sách phải bắt đầu từ

người làm cha, làm mẹ cho đến con cái.

Cục Xuất bản, in ấn và phát hành, Bộ

Thông tin và Truyền thông công bố

những con số ấn tượng: Năm 2015 đã

xuất bản hơn 24.000 cuốn sách với hơn

270 triệu bản; 375 loại văn hóa phẩm

với 22 triệu bản, tổng doanh thu đạt hơn

2.000 tỷ đồng.

Nhìn vào con số này, nhiều người

vội mừng vì cho rằng 2.000 tỷ đồng là

số tiền lớn, đặc biệt có ý nghĩa khi chi

cho việc đọc sách và lĩnh hội tri thức.

Song khi đặt cạnh những con số khác thì

không khỏi giật mình: có tới 26% dân số

Việt Nam hoàn toàn không đọc sách;

44% thỉnh thoảng cầm một cuốn sách

lên đọc và 30% đọc sách thường xuyên.

Ở các nước Âu, Mỹ trung bình mỗi

người đọc 12 cuốn sách một năm. Ở

Nhật Bản, một người một tháng đọc hết

một cuốn sách. Trong khi đó, người Việt

dành khoảng 2,5 tiếng mỗi ngày trên

Facebook, gấp đôi thời gian để xem tivi

và gấp nhiều thời gian dành để đọc sách.

Rõ ràng, việc mở hội đọc sách bên thềm

xuân Bính Thân có ý nghĩa thật sâu sắc

nên duy trì mãi mãi như những lễ hội

truyền thống khác.

http://anninhthudo.vn

Báo An ninh thủ đô

Xốc dậy văn hóa đọc

Tất cả những chuyển biến trên thực sự

đã là những tín hiệu vui trong đời sống văn

hóa đọc của người dân Tp. HCM nói riêng

và cả nước nói chung.

Tối qua 21.3, Hội sách Tp. HCM

“khủng” nhất từ trước đến nay đã khai mạc

tại công viên Lê Văn Tám với 710 gian

hàng (tăng 210 gian so với năm 2014), 172

đơn vị trong nước và 36 nhà xuất bản nước

ngoài tham gia; 102 chương trình trình

diễn, giao lưu, ký tặng, giới thiệu sách, hơn

30 triệu bản in của 300.000 tựa sách.

Với 100.000 bản in lần đầu cho Con

chó nhỏ mang giỏ hoa hồng ra mắt sau Tết

Bính Thân, Nguyễn Nhật Ánh đang

giữ kỷ lục là nhà văn trong nước có

ấn phẩm in lần đầu cao nhất hiện

nay. Với gần 200.000 bản cho 4 tựa

sách in: Ngày trôi về phía cũ (45.000

bản), Đường hai ngả người thương

Bạn đọc đến với đêm khai mạc Hội

sách Tp. HCM

156

thành lạ (55.000 bản), Buồn làm sao

buông (70.000 bản), Anh Khang (sinh năm

1987) cũng lập kỷ lục là nhà văn trẻ có nhiều

bản in nhất. Trung bình từ 10.000 -30.000

bản in, các tập thơ của Phong Việt (Từ yêu

đến thương, Sinh ra để cô đơn, Đi qua

thương nhớ, Sống một cuộc đời bình thường)

gây sốc cho những ai từng cho rằng thơ in ra

vài trăm bản chỉ để tặng. Đây là những con

số mà chỉ cách đây khoảng 5 năm không một

nhà làm sách nào dám mơ tới.

Bên cạnh đó, các cuộc giao lưu, ra mắt

sách liên tục của cả đơn vị xuất bản nhà

nước lẫn tư nhân được tổ chức quanh năm

tại các nhà sách lớn nhỏ, trên đường sách,

tại các quán cà phê… đều thu hút được

đông đảo khán giả. Thậm chí dù đã có vô

số hội sách cả online lẫn hội sách giấy

thông thường được tổ chức hằng năm bởi

các đơn vị Phương Nam, Nhã Nam, Văn

Chương…, nhưng ước tính sẽ có khoảng 1

triệu lượt người đến Hội sách Tp. HCM lần

9 (từ ngày 21 - 27.3) và 5,6 triệu lượt truy

cập vào Hội sách online Đồng hành cùng

hội sách Tp. HCM (18 - 27.3 trên Tiki.vn).

Có lẽ chưa năm nào các đơn vị xuất bản lại

hăng hái rủ nhau đi trẩy hội sách đông vui

như năm nay, bất chấp từ tháng 8.2015, 39

nhà xuất bản (chiếm 61,9%) vẫn đang “run

rẩy” chờ đóng cửa do không đủ điều kiện

hoạt động cùng vấn nạn sách giả, sách lậu

và vô số khó khăn của người làm sách.

Tất cả những chuyển biến trên thực sự

đã là những tín hiệu vui trong đời sống văn

hóa đọc của người dân Tp. HCM nói riêng

và cả nước nói chung.

Sức mua có đồng hành với chất

lượng đọc?

Nhà văn bản học Lại Nguyên Ân

cho rằng thị trường sách hiện nay

phong phú hơn trước rất nhiều. Song

ông lưu ý đến việc cần điều tra tỷ lệ

sách đọc của người Việt bây giờ.

Trong khi sách trên thị trường rất

phong phú, một số hồi ký ồn ào câu

khách bán chạy thì vẫn có những

cuốn sách quý không bán được bao

nhiêu. "Chỉ nên nói sách trên thị

trường phong phú thôi. Còn nhìn

những cuốn kén khách như sách Nhà

xuất bản Tri thức có bán được mấy

đâu. Nếu loại sách này bán được

nhiều thì tốt quá", ông nói.

Nhà phê bình Phạm Xuân

Nguyên lưu ý rằng cần chú ý phân

biệt sức mua và sức đọc cũng như

chất lượng đọc - không phải lượng

sách bán tăng lên thì chất lượng văn

hóa đọc nâng cao. “Chúng ta phải

Chúng ta phải xem

xét tỷ lệ các loại sách

được đọc nữa. Người

đọc mua nhiều sách văn

học hay sách khởi

nghiệp làm giàu. Điều

đó rất khác nhau. Nó

cho thấy người đọc định

hướng việc đọc của

mình như thế nào

Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên

157

xem xét tỷ lệ các loại sách được đọc nữa.

Người đọc mua nhiều sách văn học hay sách

khởi nghiệp làm giàu. Điều đó rất khác

nhau. Nó cho thấy người đọc định hướng

việc đọc của mình như thế nào”, ông nói.

Thực tế thì việc phát hành các sách

khảo cứu về văn hóa, lịch sử vẫn đang gặp

không ít khó khăn, tuy nhiên trong tình

hình chung đó vẫn có những điểm sáng.

“Lúc bắt tay vào làm tủ sách Góc nhìn sử

Việt (gồm 10 cuốn) viết về các danh nhân,

nhân vật lịch sử, tiểu thuyết dã sử… trong

chương trình Alpha di sản, chúng tôi nghĩ

số lượng độc giả sẽ giới hạn. Tuy nhiên,

trong thực tế bộ sách vừa ra mắt đã bán

chạy, không chỉ có những người làm công

tác nghiên cứu quan tâm mà nhiều độc giả

trẻ đã tìm mua. Trước nhu cầu đó, Alpha

books lên kế hoạch tái bản nhiều loại sách

mảng này: Góc nhìn nhà Tây Sơn, Bắc

Cung hoàng hậu Lê Ngọc Hân, Hoàng Việt

luật lệ... để phục vụ bạn đọc. Mảng đề tài

về Sài Gòn - Gia Định, Nam bộ xưa cũng

đang thu hút độc giả, chúng tôi đã liên lạc

với nhiều nhà văn, nhà báo chuyên về lĩnh

vực này để kết nối, sớm xuất bản nhiều tác

phẩm hay, có giá trị”, ông Nguyễn

Tuấn Quỳnh, Tổng giám đốc Alpha

books cho biết. Ông Nguyễn Minh

Nhựt, Giám đốc - Tổng biên tập Nhà

xuất bản Trẻ, cũng thông tin: “Khi

xuất bản những cuốn sách về biên

khảo, khảo cứu chúng tôi không đặt

nặng doanh thu và lợi nhuận, nhưng

rất mừng là mảng sách này ngoài

nhiệm vụ tuyên truyền đã bắt đầu

bán được. Có cuốn như Hồ sơ về Lục

châu học của GS Nguyễn Văn Trung

đã tái bản đạt con số 3.000 bản”.

TS Phạm Xuân Thạch, Chủ

nhiệm Khoa Văn học, Trường ĐH

KHXH-NV ĐH Quốc gia Hà Nội,

cho rằng những năm gần đây thị hiếu

về sách của người đọc đã tốt lên dần

với những người đọc biết phản biện.

“Kênh truyền bá kiến thức qua sách

đã tốt lên nhiều”, ông nhận xét.

Lucy Nguyễn - Trinh Nguyễn -

Công Sơn http://thanhnien.vn

Báo Thanh niên

Nhiều tác giả sẽ đến chuyện trò với độc giả trong Ngày sách ở Đà Nẵng

Hưởng ứng Ngày sách Việt Nam (21/4) tới, tại trung tâm Tp. Đà Nẵng sẽ diễn

ra Hội sách Hải Châu (từ 20/4- 24/4) với nhiều hoạt động ý nghĩa nâng tầm văn

hóa đọc. Đặc biệt, nhiều tác giả nổi tiếng sẽ đến chuyện trò cùng độc giả ở Đà

Nẵng trong dịp này.

Theo tin từ UBND quận Hải Châu, quận trung tâm thành phố Đà Nẵng lần thứ

hai tổ chức Hội sách nhân Ngày sách Việt Nam, chương trình Hội sách Hải Châu

năm nay đặc biệt có các buổi giao lưu, trò chuyện với độc giả của các nhà văn, nhà

158

thơ nổi tiếng như Đoàn Thạch Biền, Nguyễn Đông

Thức, Lê Minh Quốc và các tác giả trẻ được nhiều

độc giả đọc tác phẩm trong vài năm gần đây như

Phan Ý Yên, Anh Khang, Hamlet Trương...

Dự kiến Hội sách diễn ra từ ngày 20/4 - 24/4

tại Công viên phía Tây cầu Rồng (đối diện với Bảo

tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng), Hội sách Hải

Châu 2016 có 59 gian hàng sách phong phú các thể

loại. Bên cạnh các gian hàng sách, Hội sách năm

nay còn trưng bày, giới thiệu những hình ảnh, tư liệu, bản đồ về Hoàng Sa, Trường

Sa của Việt Nam; mô hình sách về Nhà giàn DK1 ở quần đảo Trường Sa... Thêm nét

mới lạ nữa là sự góp mặt của 2 gian hàng theo mô hình cà phê sách, cùng nhiều gian

hàng sách ngoại văn.

Năm thứ hai tổ chức, Hội sách Hải Châu ở Đà Nẵng được kỳ vọng sẽ góp phần

đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đưa văn hóa đọc thành một thói quen đẹp và hữu ích

trong đời sống tinh thần của người dân ở “thành phố đáng sống”.

Được biết, Hội sách Hải Châu năm 2015 từng thu hút khoảng 16.000 lượt người

đến tham quan; 32.000 cuốn sách đã phát hành đến tay bạn đọc trong dịp Ngày sách

Việt Nam năm trước ở Đà Nẵng.

Khánh Hiền http://dantri.com.vn

Báo Dân trí

Nhiều chương trình hấp dẫn trong Ngày Sách Việt Nam lần thứ 3

Với mục tiêu đảm bảo hiệu quả, trang trọng, thiết thực, ý nghĩa, hướng tới trở

thành ngày hội của cộng đồng thu hút mọi tầng lớp nhân dân tham gia, Ngày sách

Việt Nam lần thứ 3 sẽ có nhiều hoạt động hấp dẫn.

Ngày sách Việt Nam lần thứ 3 là

hoạt động văn hóa trọng tâm của Bộ

Thông tin và Truyền thông, nằm trong

chuỗi chương trình chào mừng bầu cử

quốc hội khóa 14 và HĐND các cấp

nhiệm kỳ 2016-2021, 41 năm ngày giải

phóng miền Nam...

Để Ngày Sách Việt Nam đến với

đông đảo công chúng cả nước, ngoài các

hoạt động do Bộ Thông tin và Truyền

thông chủ trì, các tổ chức, cơ quan, đơn

vị, địa phương tổ chức Ngày Sách theo

đặc trưng riêng, gắn kết sách với người

đọc, tạo động lực góp phần làm thay đổi

Hội sách Hải Châu ở Đà Nẵng dự

kiến diễn ra từ 20/4-24/4 tại Công

viên phía Tây cầu Rồng

159

nhận thức cộng đồng về văn hóa đọc,

nâng cao mức hưởng thụ văn hóa tinh

thần của nhân dân

Điểm nhấn của năm nay là chương

trình Hội sách chào mừng ngày sách Việt

Nam lần thứ 3 diễn ra tại Công viên

Thống nhất (Hà Nội) từ 20-24/4. Hội

sách 2016 có chủ đề Sách với cuộc sống.

Trong khuôn khổ hội sách sẽ có

hàng triệu đầu sách được trưng bày.

Song song đó là nhiều hoạt động bên lề

như: giao lưu tác giả, tổ chức chuyên đề,

hội thảo về sách với sự tham gia của các

nhà nghiên cứu, quản lý văn hóa...

Ở các đơn vị, địa phương, việc tổ

chức Ngày Sách Việt Nam trong hệ

thống trường học bao gồm: Treo băng

rôn, khẩu hiệu hưởng ứng Ngày Sách

Việt Nam trong hệ thống trường học

trên địa bàn tỉnh; Tổ chức Ngày hội đọc

sách theo từng chủ đề, phù hợp với từng

lứa tuổi học sinh; Phát động phong trào

đọc sách trong hệ thống thư viện của

trường học; Phát động phong trào phụ

huynh quyên góp sách cho tủ sách lớp

học với phương châm “Góp một cuốn

sách để con mình được đọc nhiều cuốn

sách”; Tổ chức hoạt động thuyết trình,

đọc và làm theo sách; Khuyến khích xây

dựng và phát triển mô hình thư viện

trường học thân thiện với các hình thức

tổ chức phong phú, đa dạng, hấp dẫn,

phù hợp với từng cấp, ngành học.

Với Ngày Sách Việt Nam trong hệ

thống quốc phòng, tại các điểm văn hóa

quân đội đã tổ chức các hoạt động:

Triển lãm, tọa đàm với chủ đề “Sách -

Hành trang quân ngũ”; Giới thiệu, thi

đọc sách, bình sách; Quyên góp ủng hộ,

tặng sách cho thư viện của các đơn vị;

Chỉ đạo các cơ quan báo chí, xuất bản,

thư viện, bảo tàng trong quân đội đẩy

mạnh tuyên truyền, giới thiệu các hoạt

động về Ngày Sách Việt Nam; Tôn vinh

các tập thể, cá nhân tích cực tham gia

sưu tầm, sáng tác, in, lưu giữ, phát hành,

quảng bá những cuốn sách có giá trị nội

dung tư tưởng tốt, cổ vũ phong trào văn

hóa đọc trong và ngoài quân đội.

Ngày sách Việt Nam cũng sẽ phát

động phong trào tặng sách cho các

trường học tại các địa bàn vùng sâu,

vùng xa, vùng có điều kiện khó khăn

trên địa bàn tỉnh. Tặng sách cho các

điểm bưu điện văn hóa xã ở các vùng

nông thôn mới. Tặng sách cho các đồn

biên phòng.

Ngày sách Việt Nam 21/4 cũng

được chọn là ngày trao giải thưởng Sách

Việt Nam 2016. Đây là sự kiện đặc biệt

với giới xuất bản cả nước hàng năm.

Theo Hội Xuất bản Việt Nam, cơ quan

tổ chức giải thưởng, năm nay giải Sách

Việt Nam 2016 sẽ được trao tại Hà Nội.

Dự kiến, sau năm nay, giải thưởng Sách

Việt Nam sẽ được nâng cấp lên thành

giải thưởng Sách Quốc gia.

Ở Tp. HCM, hoạt động kỷ niệm

ngày sách Việt Nam diễn ra từ ngày 17 -

24/4 tại đường sách Tp. HCM (đường

160

Nguyễn Văn Bình, quận 1). Trong đó,

điểm nhấn sẽ là những buổi đấu giá sách

quý, sách độc vào mỗi dịp cuối tuần.

Bạn đọc yêu thích văn học lãng mạn

có thể tìm được tác phẩm Hai buổi chiều

vàng của Nhất Linh do nhà xuất bản Đời

Nay ấn hành năm 1961, Tuổi thơ dữ dội

của Phùng Quán xuất bản năm 1989 có

chữ ký và thủ bút của tác giả. Nếu người

đọc muốn có những bài nghiên cứu sâu

của nhà nghiên cứu Vương Hồng Sển sẽ

tìm được những tư liệu quý trong Sài

Gòn năm xưa của do NXB Tự Do ấn

hành tại Sài Gòn năm 1961 hay quyển

Thú chơi sách của Vương Hồng Sển.

Đặc biệt, ngay tại lòng đường

đường sách Tp. HCM, ban điều hành

đường sách sẽ trưng bày các cuốn sách

đoạt giải sách hay và sách đẹp hàng năm

do Hội xuất bản trao tặng.

Tình Lê

http://vietnamnet.vn

Trang điện tử Việt Nam net

* Gặp được một quyển sách hay, nên mua liền dù đọc được hay không đọc được, vì sớm muộn gì cũng cần đến nó --- (Churchill Sir Winston)

161