Choroby cywilizacyjne i ich konsekwencje społeczne

dr Daria SawarynWydział MedycznyKatedra Fizjoterapii

Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzaniaw Rzeszowie

Choroby cywilizacyjne:

• Sercowo-naczyniowe,• Nowotworowe,• Otyłość,• Depresja,• Uzależnienia,• PNŻ.

Choroby układu sercowo-naczyniowego

Zaliczane są do chorób cywilizacyjnych

Stanowią obok chorób nowotworowych, najczęstszą grupę chorób powodujących zachorowalność i zgony w polskim społeczeństwie

Zachorowalność najczęściej dotyczy mężczyzn pomiędzy 40-50 rokiem życia

Miażdżyca tętnic

przewlekła choroba, polegająca na zmianach zwyrodnieniowo-wytwórczych w błonie wewnętrznej i środkowej tętnic, głównie w aorcie, tętnicach wieńcowych i mózgowych, rzadziej w tętnicach kończyn. Miażdżyca jest najczęstszą przyczyną stwardnienia tętnic (łac. arteriosclerosis).

Gigantyczne zmiany miażdżycowe aorty. Preparat sekcyjny.

POWSTAWANIE BLASZKI MIAŻDŻYCOWEJ

Ogniska stłuszczenia błony wewnętrznej tętnic wieńcowych – lipidozy

Kaszowatość tętnic (atheromatosis) - ogniskowe zmiany kaszowate w błonie wewnętrznej i sąsiednich warstwach błony środkowej tętnic.

Pęknięcie blaszki miażdżycowej i wytworzenie mikrozakrzepu. Mikrozakrzep może ulegać powiększeniu, wcieleniu do ściany tętnicy i obrośnięciu przez śródbłonek lub fibrynolizie.

W przypadku gdy skrzeplina zamknie światło tętnicy wieńcowej dochodzi do zawału

Nadciśnienie tętnicze

• Jest to choroba układu krążenia polegająca na stałym lub okresowym podwyższeniu ciśnienia tętniczego krwi powyżej wartości prawidłowych tj.: 140/90 mmHg.

Do najwcześniejszych objawów nadciśnienia należą:

• ucisk w głowie, szum w uszach, bóle głowy,• zawroty głowy połączone często z szumem w uszach lub mroczkami

przed oczami,• zmęczenia zarówno fizyczne jak i psychiczne,• zaburzenia koncentracji uwagi,• zmniejszenie sprawności fizycznej,• nerwowość, rozdrażnienie,• zaburzenia snu – trudności z zasypianiem lub przedwczesne

budzenie się,• dolegliwości sercowe - uczucie kołatania serca, ucisk lub brak tchu

podczas wysiłku,• duszność – podczas wysiłku, towarzysząca silnym przeżyciom.

Przyczyny nadciśnienia:

• pozostałe 5% przypadków nadciśnienia ma określoną przyczynę wywołującą. Może to być nadczynność tarczycy, choroby nerek, hiperaldosteronizm, zwężenie tętnicy nerkowej i wiele innych.

• 95% przypadków nadciśnienia ma niewyjaśnioną przyczynę (nadciśnienie pierwotne nazywane inaczej idiopatycznym).

Leczenie niefarmakologiczne:

• obniżenie masy ciała ma bardzo istotne znaczenie w leczeniu nadciśnienia tętniczego - dotychczasowe badania dowodzą że u chorych z nadciśnieniem i 10% nadwagą obniżenie masy ciała o 5 kg powoduje umiarkowany efekt hipotensyjny (obniżenie ciśnienia) oraz korzystnie wpływa na czynniki ryzyka (m.in. insulinooporność, cukrzyca, hiperlipidemia i przerost lewej komory serca),

• ograniczenie spożycia alkoholu do minimum,• zaprzestanie palenia tytoniu w jakiejkolwiek postaci (papierosy, fajka,

cygara),• regularne ćwiczenia fizyczne o umiarkowanym natężeniu, najlepiej szybki

spacer lub pływanie - minimum 3-4 razy w tygodniu przez 30-40 min.,• korzystne jest zmniejszenie spożycia soli kuchennej do mniej niż 100

mmol/dzień co odpowiada 6 gram NaCl,• zmiana diety, a zwłaszcza wprowadzenie ryb, warzyw i owoców (mogą być

suszone).

Profilaktyka wtórna• Kontrola ciśnienia tętniczego - 2-3 razy w tygodniu. Pomiary

najlepiej wykonywać rano, w południe, wieczorem. Warto założyć sobie zeszyt, w którym będziesz notował wartości swojego ciśnienia - ułatwi to lekarzowi dobór odpowiedniej dawki leków,

• Co jakiś czas warto wybrać się do okulisty aby wykonać badanie dna oka - nadciśnienie tętnicze powoduje zmiany w siatkówce (tzw. retinopatia nadciśnieniowa),

• Okresowo należy oznaczyć we krwi stężenie potasu, sodu, kreatyniny (kontrola funkcji nerek),

• Badanie ogólne (obecność mikroalbuminurii) i posiew moczu,• U wszystkich chorych zaleca się wykonanie badania EKG• Kontrola poziomu cholesterolu całkowitego i frakcji:LDL,HDL,oraz

trójglicerydów.

Choroba wieńcowa• Choroba wieńcowa serca zwana

również chorobą niedokrwienną serca, przewlekłą niewydolnością sercową oraz niegdyś dławicą sercową lub dusznicą bolesną to choroba polegająca na niedostatecznym ukrwieniu serca, a co za tym idzie niewystarczającym zaopatrzeniu serca w tlen.

Objawy choroby wieńcowej•Typowym jej przejawem są bóle w klatce piersiowej, zlokalizowane z reguły za mostkiem, określane przez chorych jako dławienie, gniecenie, rozpieranie albo pieczenie czy palenie, nigdy - kłucie, przeszywanie. •Bóle z reguły promieniują do gardła, szyi, lewego lub prawego barku z uczuciem drętwienia rąk. •Towarzyszą im niepokój, czasem duszność i kołatanie serca, niekiedy nudności, zawroty głowy. •Dla stabilnej choroby niedokrwiennej typowe jest to, iż ból najczęściej występuje w czasie wysiłku fizycznego i szybko ustępuje po jego zaprzestaniu lub po zażyciu podjęzykowo nitrogliceryny.

• Ból w tej postaci choroby często pojawia się rano, po wstaniu z łóżka, podczas wymagających energii codziennych czynności porannych.

• W stabilnej chorobie wieńcowej czynnikami wyzwalającymi bóle bywaja także duży stres, chłód (zimny wiatr), czasem - mniej lub bardziej obfity posiłek.

• Bardzo charakterystyczne jest w takich razach szybkie ustępowanie bólu po podjęzykowym zażyciu nitrogliceryny.

Ultrasonografia wewnątrzwieńcowa - na zielono zaznaczono blaszkę miażdżycową zawężającą światło naczynia

Zawał mięśnia sercowego (infarctus myocardii)

• ostra, groźna choroba serca w której powstaje obszar martwicy mięśnia sercowego w wyniku jego niedotlenienia. Zawał mięśnia sercowego jest postacią choroby niedokrwiennej mięśnia sercowego (obok: nagłej śmierci sercowej, dławicy sercowej, przewlekłej choroby niedokrwiennej serca i tzw. "kardiomiopatii" niedokrwiennej).

Do zawału mięśnia sercowego najczęściej dochodzi:

• na tle miażdżycy tętnic wieńcowych w przebiegu choroby wieńcowej (często utożsamianej z chorobą niedokrwienną serca).

• Ognisko miażdżycy w ścianie tętnicy wieńcowej nazywane jest blaszką miażdżycową. Powoduje ona zwężenie światła tego naczynia i ograniczenie przepływu krwi - często w tych przypadkach pacjent odczuwa objawy dławicy piersiowej przy wysiłku czy zdenerwowaniu.

Czynniki ryzyka

• Zawał mięśnia sercowego występuje na ogół po 40. roku życia, częściej u mężczyzn niż u kobiet, zwłaszcza u osób otyłych i z nadciśnieniem tętniczym. Do czynników ryzyka należą:

• starzenie się (wiek krytyczny: u mężczyzn 32-50 lat, u kobiet 45-70)

• płeć męska !-dlaczego?• palenie tytoniu • nadciśnienie tętnicze • inne przyczyny przerostu lewej komory serca (kardiomiopatia, przerost po stosowaniu leków

sterydowych) • wysoki poziom cholesterolu • zaburzona proporcja pomiędzy cholesterolem LDL i HDL • wysoki poziom trójglicerydów • niedobory witamin grupy B, zwłaszcza kwasu foliowego • wysoki poziom kwasu moczowego • brak aktywności fizycznej • marskość wątroby (i wynikające z niej zaburzenia metaboliczne) • cukrzyca • predyspozycje rodzinne i genetyczne (zawał w rodzinie w wywiadzie) • otyłość (zwłaszcza brzuszna)

Objawy

Podmiotowe (subiektywne)• bardzo silny ból w klatce

piersiowej, nieustępujący po odpoczynku i po nitratach (nitrogliceryna), piekący, dławiący, rozpierający, promieniujący do żuchwy, lewej kończyny górnej (lub obu)

• panika, lęk przed śmiercią • duszność •

Przedmiotowe (obiektywne)• bladość • lepki pot • spadek ciśnienia tętniczego • tachykardia - wzrost częstości akcji serca, lub

inne zaburzenia tętna • pobudzenie ruchowe

Rehabilitacja

• Rehabilitację rozpoczyna się po ustąpieniu bólu zawałowego, zmniejszeniu aktywności enzymów i obniżeniu temperatury.

Udar mózgu (ang. stroke)

• jest to nagłe ogniskowe lub uogólnione zaburzenie czynności mózgu utrzymujące się powyżej 24 godzin lub prowadzące do śmierci wywołane jedynie przez przyczyny naczyniowe.

Udar mózgu - fragment objęty ogniskiem krwotocznym

Typy udarów:

• Niedokrwienne (ok.80%)– Spowodowane zmianami zakrzepowymi w dużych

naczyniach szyjnych i mózgowych (ok.30%)– Spowodowane zmianami w małych tętnicach

mózgowych (ok.20%)– Spowodowane zatorem (ok.30%)

• Krwotoczne (ok.20%)– Krwotoki śródmózgowe (ok.15%)– Krwotoki podpajęczynówkowe (ok.5%)

Objawy udaru mózgu• Najczęstszymi objawami udaru mózgu jest nagłe wystąpienie:• niedowładu lub porażenia mięśni twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po jednej

stronie ciała

• "znieczulenia" twarzy, ręki i/lub nogi, najczęściej po jednej stronie ciała• zaburzeń chodzenia z utratą równowagi i zawrotami głowy

• silnego bólu głowy bez znanej przyczyny

• zaburzeń mowy, z trudnościami w zrozumieniu słów oraz w wypowiadaniu się

• zaburzeń widzenia w jednym lub obu oczach

Ułożenie pacjenta

Rehabilitacja chorych po udarze mózgowym

• Rehabilitacja wczesna• Rehabilitacja późna

Pielęgnacja rehabilitacyjna • 1. Zapobieganie odleżynom (obracanie) • 2. Zapobieganie przykurczom (ułożenie) • 3. Uregulowanie czynności pęcherza

(cewnikowanie) • 4. Zapobieganie zapaleniu płuc (udrażnianie dróg

oddechowych) • 5. Utrzymanie kontaktu z chorym • 6. Zaopatrzenie ortopedyczne • Mobilizacja czynnościowa

Fizjoterapia • 1. Zapobieganie zapaleniu płuc (ćwiczenia

oddechowe, zmiana położenia) • 2. Zapobieganie przykurczą (ćwiczenia bierne i

bierno-czynne, stymulacja proprioceptywna) • 3. Zapobieganie zanikowi mięśni i obniżaniu siły

(masaż, ćwiczenia oporowe) • 4. Elektrostymulacja • 5. Zapobieganie zrzeszotnieniu kości

(pionizacja)

Psychoterapia i socjoterapia

• 1. Akceptacja choroby • 2. Logopedia (nauka mowy. czytania, pisania) • 3. Utrzymanie kontaktu z chorym i rodzina • 4. Przystosowanie do środowiska • 5. Zapobieganie stanom nerwicowym

Czynniki hamujące proces rehabilitacji:

Czynniki hamujące proces rehabilitacji:• Wiek powyżej 55 roku życia• Zaburzenia mowy• Przedłużające się obniżenie napięcia mięśniowego• Nadmierna spastyczność z przykurczami• Zaburzenia czucia po stronie porażonej• Stany depresji i apatii• Zmiany patologiczne w EEG• Zaburzenia krążenia (świeży zawal m. serco wego, choroba wieńcowa)• Złośliwe nadciśnienie tętnicze• Choroby przemiany materii (cukrzyca, otyłość)• Utrzymujące się zaburzenia równowagi i niezborność• Bóle stawów, zrzeszotnienie kości, podwichnięcie stawu barkowego

Zniekształcenia stopy porażonej (stopa końsko-szpotawa)