chöông hai teân ngöôøi dòch kinh.€¦ · kinh naøy do trang sö chuû dòch, ngöôøi...

Chöông Hai Teân ngöôøi dòch kinh.

Chöông tröôùc laø giaûi thích Ñeà kinh; trong ñoù caùc nghóa troïng yeáu ñaõ toùm löôïc ñaày ñuû.

Phaät duøng vieân aâm noùi phaùp, khieán caùc chuùng sanh theo loaïi maø nghe, heát thaûy ñeàu ñöôïc hieåu roõ. Sau khi Phaät dieät ñoä, vieäc keát taäp caùc kinh coù nhöõng khía caïnh giôùi haïn cuûa noù, chöa coù theå cuøng theo moät daáu veát, cho neân ñaïi phaùp ñöôïc löu truyeàn, töï noù khoâng theå khoâng coù nhöõng ñaëc ñieåm ñaõ ñöôïc ruùt ra manh moái.

Kinh naøy laø do Quaùn Töï-taïi Boà-taùt, trong phaùp hoäi ôû nuùi Linh thöùu taïi ñaïi thaønh Vöông xaù, ñaõ thöøa Phaät aán khaû maø tuyeân noùi phaùp yeáu, töùc noù töø ñaïi boä Baùt-nhaõ maø ra; noù thuoäc sôû nhieáp cuûa Ma-ha Baùt-nhaõ, ñöôïc dòch töø chöõ Phaïn, ra chöõ Haùn, coäng coù 9 baûn; baûn naøy caên cöù theo:

ÑÖÔØNG TAM TAÏNG PHAÙP SÖ HUYEÀN TRANG DÒCH

Thích

Lyù Uyeân ñöôïc Tuøy ñeá truyeàn ngoâi, ñoåi quoác hieäu laø Ñöôøng. Tam taïng laø: Kinh Luaät Luaän. Phaùp laø daáu veát phaûi noi theo. Sö laø baäc daïy khuoân pheùp Phaùp tuy coù daáu veát, nhöng vieäc môû roäng phaùp laø ôû taïi ngöôøi. Treân môû roäng ñaïi phaùp, döôùi laøm nhôn sö neân goïi laø phaùp sö. Kieâm thoâng 3 taïng Kinh Luaät Luaän, coù theå vì Ngöôøi maø laøm thaày ñeå giaùo hoùa cho hoï, neân laø tam taïng Phaùp sö.

Chuù Phaùp sö coù 5 haïng:

1.- Phaùp sö thoï trì: vì coù söùc tin neân thoï; vì coù söùc nieäm neân trì, nghóa laø: ñoái vôùi lôøi daïy cuûa Nhö-lai, ta coù loøng tin saâu beàn vöõng neân môùi thoï (laø nhaän laõnh) vaø trì (laø nhôù giöõ chaúng queân): ñoù laø phaùp sö thoï trì.

2.- Phaùp sö ñoïc kinh: ñoái vôùi vaên kinh, chaùnh taâm ñoan toïa, maét xem kinh, mieäng ñoïc töøng caâu; ñoù laø phaùp sö ñoïc kinh.

3. Phaùp sö tuïng kinh: khoâng xem vaên kinh, vì ñaõ ñoïc thuoäc, khoâng phaûi xem nöõa, töï nhieân thaønh tuïng; ñoù laø phaùp sö tuïng kinh.

4.- Phaùp sö giaûi noùi: laáy nghóa cuûa Thaùnh giaùo, giaûi thích roõ raøng, thuaän trao cho ngöôøi; ñoù laø phaùp sö giaûi noùi.

5.- Phaùp sö vieát saùch: ñoái vôùi caùc kinh ñieån, vieát saùch roäng giaûi ñeå cho ñaïi phaùp löu thoâng; ñoù laø phaùp sö vieát saùch.

Nhö Phaùp Quaân Traàn Ngoïc Anh 58

Thích

Phaùp danh cuûa phaùp sö laø Huyeàn Trang. Ngaøi hoï Traàn, teân laø Huy; luùc coøn nhoû cuøng khoán; 13 tuoåi theo anh caû, sôùm ñöôïc xuaát gia ôû chuøa Tònh-ñoä taïi Laïc döông; tôùi tueä caûnh nghe kinh Nieát baøn; nôi Nghieâm phaùp sö thoï Nhieáp ñaïi-thöøa luaän. Naêm voõ ñöùc nguyeân nieân, ngaøi cuøng anh vaøo Tröôûng an, ñeán 2 sö Ñaïo cô vaø Böûu Thieân hoïc Nhieáp luaän Tyø ñaøm, ñeán Chaán phaùp sö nghe giaûng phaùt trí luaän.

Naêm naêm sau, ngaøi thoï cuï tuùc giôùi, laïi taäp Luaät boä. Trôû veà Kinh chaâu, Ngaøi giaûng Nhieáp luaän Tyø ñaøm, ñeán Töông chaâu tham nghò vôùi Tueä höu, ñeán Trieäu chaâu tham nghò vôùi Ñaïo thaâm; vaøo Tröôøng an, Tìm Ñaïo nhaïc hoïc Caâu-Xaù luaän. Thaùng 8 naêm Trinh quaùn thöù ba, Ngaøi ra khoûi nöôùc Taøu, ñi veà phöông Taây ñeán-ñoä, traûi qua 128 nöôùc ôû Taây vöùc; Ngaøi tìm hoûi khaép caùc ñaïi ñöùc ñeå tham cöùu, roài ôû laïi chuøa Na-lan-ñaø cuûa nöôùc Ma-yeát-ñaø taïi trung aán ñeå hoïc: Ngaøi nhaän nghieäp vôùi Luaän sö Giôùi hieàn, cö só thaéng quaân, traûi khaép caùc luaän: Baø sa, Caâu xaù, Hieån döông, Thuaän lyù, Ñoái phaùp, Nhaân minh, Duy thöùc, nhöng ñoái vôùi Du giaø thì Ngaøi ñaït ñeán choã ñaëc bieät thaâm thuùy.

Naêm Trinh quaùn thöù 19 thaùng gieâng, Ngaøi trôû veà Tröôøng an, daâng leân Trieàu ñình 657 boä kinh ñieån chöõ Phaïn maø Ngaøi ñaõ thu thaäp ñöôïc. Ngaøy 6 thaùng 2, vua Thaùi Toâng truyeàn dòch ôû chuøa Hoaèng phöôùc. Ñeán naêm Trinh quaùn thöù 22, vaøo ngaøy 24 thaùng 5 thì baûn kinh naøy ñöôïc dòch xong taïi Vieän Phieân kinh, cung Thuùy vi, nuùi Chung nam.

Ngaøi thò tòch vaøo naêm Laân ñöùc nguyeân nieân, ngaøy moàng 5 thaùng 2, thoï ñöôïc 65 tuoåi. Ngaøi ñaõ dòch kinh 19 naêm, ñöôïc 73 boä coäng thaønh 1330 quyeån.

Dòch laø truyeàn, truyeàn dòch lôøi noùi cuûa Töù di (4 nöôùc nhoû ôû bôø coõi phía ñoâng nöôùc Taøu xöa); laïi coù nghóa laø: traàn thieát, töùc saép ñaët caùc lôøi noùi beân trong vaø beân ngoaøi. Laïi, dòch laø duøng ngoân ngöõ cuûa beân naøy vaø beân kia giaûi thích roõ cho thoâng hieåu nhau. Laïi, dòch laø ñoåi, töùc thay ñoåi lôøi noùi, khieán cho hieåu roõ nhau.

Ngöôøi dòch kinh duøng vaên cuûa ñòa phöông naøy ñeå baøy toû phaùp cuûa xöù kia, nhö dòch chöõ Phaïn ra chöõ Haùn; lôøi noùi tuy khaùc nhau maø nghóa thì ñoàng nhau.

Kinh naøy do Trang sö chuû dòch, ngöôøi nhaän cheùp laø sa moân Trí nhaân vaäy.

Chuù

Kinh Nieát-baøn coù 2 boä: Tieåu-thöøa vaø Ñaïi-thöøa.

- Kinh Nieát-baøn Tieåu-thöøa coù 3 baûn dòch: -Phaät baùt neâ vieân kinh, 2 quyeån: Baïch phaùp toå ñôøi Taây Taán dòch. -Kinh Ñaïi Baùt Nieát-baøn 3 quyeån: Phaùp hieån ñôøi Ñoâng Taán dòch. -Baùt neâ vieân kinh 3 quyeån, maát ngöôøi dòch. Caùc kinh aáy ñeàu noùi oâ töôùng Hoùa thaân thaønh ñaïo cuûa ñöùc Phaät Thích ca. Ñoái vôùi tình traïng tröôùc ngaøy nhaäp Nieát-baøn taïi thaønh Caâu thi na thì trong kinh Trung A-haøm, coù kinh Nieát-baøn noùi veà quaùn haïnh coù theå ñöôïc Nieát-baøn.

- Kinh Nieát-baøn Ñaïi-thöøa coù 2 phaàn: .

Phaàn ñaàu, coù: Phaät thuyeát phöông ñaúng neâ vieän kinh, 2 quyeån: Truùc Phaùp hoä, ñôøi Taây

Nghieân Cöùu Baùt Nhaõ Taâm Kinh 59

Taán dòch; Ñaïi Baùt Neâ-vieân kinh, 6 quyeån: Phaùp hieån ñôøi Ñoâng Taán dòch; Töù ñoàng töû tam muoäi kinh: Xaø na Quaät-ña, ñôøi Tuøy dòch. Caùc kinh naøy hoaëc roäng, hoaëc löôïc, chaúng ñoàng.

.Phaàn sau, coù: Ñaøm Voâ Saám, ñôøi Baéc Löông, dòch Ñaïi Baùt Nieát-baøn kinh, 40 quyeån, goïi laø Nieát-baøn, baûn saéc; Löu toáng Tueä Quaùn dòch laïi laøm 36 quyeån, goïi laø Nieát-baøn, baûn Nam; Thuyeát Nieát-baøn phi khoâi (chaúng phaûi tro) thaân dieät trí caäp phaät taùnh thöôøng truù baát dieät1: Nhaõ na baït-ñaø-la, ñôøi Ñöôøng dòch; oâng naøy laïi dòch kinh Ñaïi Nieát-baøn, phaàn sau 2 quyeån, noùi caùc söï vieäc: phoù chuùc, traø tyø, phaân chia xaù lôïi . Caùc kinh treân ñeå boå sung cho caùc kinh tröôùc neân goïi laø phaàn sau.

- Nhieáp-luaän, töùc Nhieáp Ñaïi-thöøa luaän, do Voâ Tröôùc boà taùt taïo.

- Tyø-ñaøm töùc A-tyø-ñaøm; taân dòch laø A-tyø-ñaït-ma, nghóa laø Voâ tyû, cuõng goïi laø Ñoái phaùp.

Laïi noùi boä Taùt-baø-ña cuûa Luaän taïng Tieåu-thöøa, nhö: Phaùp trí, Luïc tuùc, Baø-sa, Caâu xaù; caùc luaân ñoù cuõng ñöôïc goïi chung laø: Tyø-ñaøm. Sau ñaây laø nhöõng danh töø ñöôïc duøng trong Chöông naøy.

Phaùt trí luaän laø A-tyø-ñaït-ma phaùt trí luaän, noùi goïn laïi. Luaän naøy do Ca-ña dieän ni töû taïo ra, sau khi Phaät nhaäp dieät 300 naêm.

Caâu-Xaù luaän, töùc A-tyø-ñaït-ma Caâu-Xaù luaän, noùi goïn laïi. Noù do Theá thaân Boà-taùt taïo.

Trinh quaùn laø nieân hieäu cuûa Ñöôøng Thaùi Toâng.

Kinh chaâu, nay laø tænh Hoà Baéc, huyeän Giang laêng Töông chaâu, nay laø huyeän An döông, tænh Haø Nam.

Trieäu Chaâu, nay laø huyeän Trieäu, tænh Haø Baéc. Tröôøng an, nay laø huyeän Tröôøng An, tænh Thieåm Taây.

Ma-yeát-ñaø laø teân cuûa moät nöôùc ôû Trung aán; thaønh Vöông xaù ôû ñoù. Noù laø nöôùc lôùn nhaát ôû AÁn ñoä. Chuøa Na-lan-ñaø laøm Boà-ñeà ñaïo traøng cuûa chuøa Ñaïi giaùc. Noù ñöôïc vua A-ñaät ña cuûa Thöôùc-ca-la xaây döïng: noù laø tinh xaù lôùn nhaát ôû AÁn.

Baø-sa luaän laø A-tyø-ñaït-ma ma-baø-sa luaän, noùi goïn laïi. Noù do vua Ca-nò-saéc-ca, nöôùc Kieän-ñaø-la, choïn 500 thaùnh chuùng taïo ra.

Hieån döông luaän laø Hieån döông thaùnh giaùo luaän, noùi goïn laïi. Noù cuõng ñöôïc goïi laø Toång bao taäp nghóa luaän, do Voâ tröôùc Boà taùt taïo.

Thuaän lyù luaän laø A-tyø-ñaït-ma thuaän chaùnh lyù luaän, noùi goïn laïi. Noù do toân giaû chuùng hieàn taïo ñeå baùc luaän Caâu-Xaù cuûa Theá Thaân Boà-taùt. Noù coøn ñöôïc goïi laø Caâu-Xaù baïc luaän.

Ñoái phaùp luaän, töùc A-tyø-ñaït-ma taïp taäp luaän, do Boà-taùt An hueä taïo.

Nhaân minh luaän, töùc Nhaân minh Chaùnh lyù luaän, do Traàn Na taïo; Nhaân minh nhaäp Chaùnh lyù luaän, do ñeä töû cuûa Traàn Na laø Thöông-yeát-la chuû taïo.

1 Caû ñeà kinh noùi: Nieát-baøn chaúng phaûi laø trô laïnh: thaân dieät coøn trí ñaït Phaät taùnh thì thöôøng truù, chaúng dieät.


Duy thöùc luaän, töùc Duy thöùc nhò thaäp luaän, do Theá thaân Boà taùt taïo; thaønh Duy thöùc luaän, do caùc Boà-taùt Hoä-phaùp v.v... taïo.

Du giaø nghóa laø töông öng: 1 laø töông öng vôùi Caûnh; 2 laø töông öng vôùi Haïnh; 3 laø töông öng vôùi Lyù; 4 laø töông öng vôùi Quaû, 5 laø töông öng vôùi Cô. Du giaø luaän, töùc Du giaø sö ñòa luaän do Boà-taùt Di-laëc taïo.

Nuùi Chung Nam taïi huyeän Tröôøng an, tænh Thieân taây, chaïy veà phöông Taây 50 daëm, ñeán huyeän Mi, phöông Ñoâng ñeán huyeän Lam ñieàn, giaêng daøi treân 800 daëm.

Laân ñöùc laø nieân hieäu cuûa Ñöôøng Cao-toâng. * Chu leã giöõ ngoân ngöõ cuûa 4 phöông, moãi phöông ñeàu coù cung cuûa noù: phöông Ñoâng goïi

laø Kyù; phöông Nam goïi laø Töôïng; phöông Taây goïi laø Ñòch ñeâ; phöông Baéc goïi laø Dòch.

* Taïi tröôøng Dòch, nghe lôøi cuûa Dòch chuû, ngöôøi ghi cheùp duøng aâm chöõ Haùn ñeå ghi, ngöôøi aáy laø 'buùt thoï'. Caên cöù theo lôøi daïy cuûa Phaät thì trong vieän dòch kinh, phaûi coù 9 vò phuï traùch coâng vieäc ñoù. AÁy laø:

1.- Dòch chuû: ngoài giöõa, xaây maët ra ngoaøi, ñoïc to Phaïn vaên...

2.- Ngöôøi chöùng nghóa: ngoài beân traùi Dòch chuû, xeùt löôïng Phaïn vaên;

3.- Ngöôøi chöùng vaên: ngoài beân phaûi Dòch chuû, nghe thoâng Phaïn vaên, nghieäm xeùt sai ñuùng.

4.- Ngöôøi vieát chöõ laø 1 vò taêng hoïc chöõ Phaïn, nghe xeùt Phaïn vaên, vieát thaønh chöõ Taøu.

5.- Ngöôøi buùt thoï laø ngöôøi töø Phaïn aâm cheùp thaønh aâm chöõ Haùn.

6.- Ngöôøi xuyeát vaên, laø cheùp lieàn töøng caâu töøng chöõ laïi cho thaønh baøi vaên coù nghóa.

7.- Ngöôøi tham dòch laø ngöôøi tham khaûo vaên töï cuûa 2 nöôùc, loaïi boû caùc choã sai laàm.

8.- Ngöôøi san ñònh, laø ngöôøi boû bôùt caùc choã dö, hay daøi doøng vaø quyeát ñònh caâu vaên roõ nghóa.

9.- Ngöôøi nhuaän vaên laø ngöôøi söûa thaønh caâu vaên troâi chaûy, coù nhòp ñieäu vaø boùng baåy hôn.


Thieân Hai

CHAÙNH THÍCH VAÊN KINH Thích

Chaùnh thích vaên kinh laø vì nghóa kinh saâu kín, khoâng giaûi thì chaúng reõ; giaûi roõ môùi khôûi loøng tin, coù tin môùi sanh nguyeän; coù nguyeän thì haïnh môùi thaønh; cho neân giaûi thích vaên kinh taát nhieân phaûi troâng mong coù ngöôøi seõ hieåu roõ yù chæ cuûa kinh cho troøn Tín, Nguyeän, Haïnh.

YÙ chæ kinh naøy baøy toû, coù hieàn, coù maät; neân döïa theo kinh maø giaûi cuõng coù 2 chöông:

- Hieån thuyeát Baùt-nhaõ - Maät thuyeát Baùt-nhaõ.

Hieån thuyeát Baùt-nhaõ khieán sanh Hueä Giaûi. Maät thuyeát Baùt-nhaõ khieán sanh Phöôùc ñöùc, vì dieät 2 chöôùng thì thaønh 2 trang nghieâm.

Chuù

Hai chöôùng:

Do 2 Hoaëc maø khôûi, ñoù laø Kieán hoaëc vaø Tö hoaëc.

- Nghóa chöõ 'Kieán, tröôùc ñaõ coù chuù giaûi roài. Coøn 'hoaëc' laø meâ hoaëc. Chuùng sanh, ñoái vôùi taát caû caùc phaùp, vì chaúng hieåu roõ töï taùnh cuûa chuùng noù voán laø khoâng:, neân môùi voïng sanh ñaém chaáp; vì meâ hoaëc chaúng bieát chaùnh ñaïo, phaûi bò löu chuyeån trong sanh töû, neân goïi laø 'hoaëc'.

- Hai Hoaëc cuõng goïi laø 2 Phöôïc (giaây buoäc), nghóa laø do Nghieäp Hoaëc maø bò trieàn phöôïc (troùi buoäc), phaûi truù ñaém ôû 3 coõi, chaúng coù theå xa lìa chuùng noù.

- Hai Hoaëc coøn goïi laø 2 kieát, vì kieát vôùi Phöôïc ñoàng nghóa.

1.- Kieán hoaëc Phaân bieät goïi laø 'Kieán', nghóa laø: yù caên ñoái vôùi phaùp traàn, truø tính öôùc ñoä moät caùch phi lyù, roài khôûi caùc taø kieán; ñoù laø kieán hoaëc.

2.- Tu hoaëc Tham yeâu goïi laø 'Tö', nghóa laø: 5 caên (Tai, Maét, Muõi, Löôõi, Thaân) ñoái vôùi 5 traàn (Saéc, Thanh, Höông, Vò, Xuùc) tham nhaän ñaém nhieãm, meâ maø chaúng tình bieát; ñoù laø Tö hoaëc.

- Hai trang nghieâm :

1.- Trí tueä, trang nghieâm laø nghieân cöùu trí tueä maø laøm cho thaân trang nghieâm, töùc laø: trong 6 ñoä thì tu Baùt-nhaõ.

2.- Phöôùc ñöùc trang nghieâm, laø doàn chöùc phöôùc ñöùc ñeå laøm cho thaân trang nghieâm, töùc laø: trong 6 ñoä thì ta 5 ba-la-maät: Ñaøn-na (boá thí), Saïn ñeå (nhaãn nhuïc), Thi-la (giöõ giôùi), Tyø-leâ-da (Tinh taán), Thieàn-na (Tònh löï).


Chöông Ba

Hieån thuyeát Baùt-nhaõ Hieån laø khoâng aán giaáu. Chöông naøy laïi chia laøm 4 tieát.

I - Nhaân Ngöôøi hieån phaùp

Tieát naøy coù 4 haïng.

Haïng I -- Ngöôøi naêng töï QUAÙN TÖÏ TAÏI BOÀ TAÙT.

Thích Naêm chöõ ñoù coù 3 chöõ ñaàu laø Bieät danh, vì laø rieâng bieät ñoái vôùi chö Boà-taùt; coøn 2 chöõ sau

laø Thoâng danh, vì laø danh hieäu chung ñoái vôùi taát caû caùc Boà-taùt.

QUAÙN TÖ TAÏI, chöõ Phaïn laø: A-phöôïc-loâ-chi-ña-y-thaáp-phaït-la. A-phöôïc-loâ-chi-ña laø Quaùn. Y-thaáp-phaït-la laø: Töï taïi. Hai chöõ 'ña y' hieäp aâm thaønh 'dy' (chöõ Nho ghi laø 'ñeå'), cho neân cuõng ñoïc laø: A-phöôïc-loâ-chæ-ñeå thaáp-phaït-la. Laïi nöõa, teân chöõ Phaïn: 'A-lôïi-ña-baø-laâu-caùt ñeå-thaâu' thì dòch laø Quan Theá AÂm.

Bôûi vì baûn chöõ Phaïn coù caû 2 danh töø keå treân, neân bieát toân chæ cuûa caùc kinh chaúng ñoàng.

Chuù Toân chæ caùc kinh chaúng ñoàng', nhö: kinh Laêng-nghieâm noùi: Boà-taùt töø 'vaên, tö, tu' (nghe,

nghó, tu) nhaäp tam-ma-ñòa; -kinh Ñaïi bi noùi: Boà-taùt nghe lôøi chuù lieàn sieâu nhaäp baùt ñòa. Caùc söï kieän aáy ñeàu laø do nhó caên maø ngoä 'voâ sanh nhaãn', neân goïi laø 'Quan Theá AÂm'; töø baûn theå khôûi duïng, neân noùi laø: xem xeùt aâm thanh cuûa mình lieàn ñöôïc giaûi-thoaùt; 6 caên ñöôïc duøng thay cho nhau, neân hieän 1,000 tay, 1,000 maét, chieáu soi giuùp ñôû caùc sinh vaät. Caùc kinh noùi: töø nhaõn caên chöùng nhaäp, thì noùi laø: chieáu thaáy nguõ uaån ñeàu khoâng, neân goïi laø 'Quaùn töï taïi'. Hai danh töï ñoù ñeàu coù Naêng, Sôû, töï haïnh, hoùa tha, 4 nghóa. Neáu laø chöõ 'Quan' (bình thanh) thì noù thuoäc Naêng quan ( khaû naêng xem xeùt); coøn 'theá-aâm' (aâm thanh ôû ñôøi) thì thuoäc Sôû quan (caûnh ñöôïc xem xeùt), töùc laø 'cô' phaûi ñöôïc chuyeån hoùa.

- Kinh Phaùp-Hoa noùi: 'Nhöùt taâm xöng danh Quan Theá AÂm' thì ngay khi ñoù, ai xeùt aâm thanh cuûa mình cuõng ñeàu ñöôïc giaûi-thoaùt'. Ñoù laø Naêng, Sôû, hoùa, tha (ñuû 4 nghóa).

- Kinh Laêng nghieâm noùi: 'Do ta xem nghe 10 phöông troøn saùng, neân danh Quan AÂm cuøng khaép 10 coõi”. Ñoù laø goàm caû 2 caên Nhaõn, Nhó, cho neân noùi laø: 'xem, nghe', thuoäc veà töï haïnh.

- Kinh Ñaïi bi goàm caû 2 hieäu: Quan AÂm, Töï taïi, 'töï haïnh' cuõng goàm 'hoùa tha'. Noùi veà 'töï haïnh' thì chöõ Quaùn phaûi ñoïc khöù thanh, nghóa laø Boà-taùt duøng Tueä quaùn Baùt-nhaõ, chieáu thaáy thaân taâm 5 uaån khoâng tòch, ñeä caùc khoå aùch, töùc giaûi-thoaùt sinh töû, ñöôïc ñaïi an laïc, neân noùi laø: Töï taïi.

- Giao quang phaùp sö noùi: chöõ Quan theo thoùi quen tuy laø bình thanh, nhöng ñuùng lyù thì


neân ñoïc laø Quaùn. Bôûi vì khi nhaän aâm thì Nghe, muoán ñaït lyù thì Quaùn, cho neân ñoái vôùi aâm thanh chaúng noùi Nghe maø noùi Quaùn. Luaän veà Nhaân aét laø töï haïnh; luaän veà Quaû aét laø hoùa tha. Boà-taùt laáy vieäc 'lôïi sanh' laøn troïng, töï ñeä ñeä tha (ñoàng thôøi), taát nhieân goàm caû söï hoùa tha, môùi öùng hôïp vôùi danh hieäu laø: Boà-taùt.

- Theo Phaùp Taïng phaùp-sö trong 'Taâm-kinh löôïc sôù', thì: Quaùn Töï taïi Boà-taùt laø Ngöôøi Naêng quaùn; nghóa laø: ñoái vôùi Caûnh thì lyù söï voâ ngaïi, söï xem xeùt ñaït ñeán choã töï taïi, chæ tuøy cô maø ñeán cöùu giuùp, töï taïi voâ ngaïi, cho neân laäp ra danh töï aáy.

Töï taïi nghóa laø: khoâng vöôùng maéc. Boà-taùt tu haønh giaùo hoùa, ñieàu phuïc taát caû chuùng sanh, vieân maõn Boà-ñeà roäng lôùn cuûa chö Phaät, thaàn thoâng voâ ngaïi. Chö vò ñöôïc 10 moân töï taïi:

1.- Meänh töï taïi, nghóa laø: Boà-taùt ñöôïc Tueä maïng tröôøng thoï, traûi qua voâ löôïng a-taêng kyø kieáp, truù trì theá-gian, khoâng bò chöôùng ngaïi.

2.- Taân töï taïi, nghóa laø: Boà-taùt coù trí tueä phöông tieän ñieàu phuïc töï taâm, coù theå nhaäp voâ löôïng caùc ñaïi tam muoäi, thaàn thoâng du hyù, khoâng coù chöôùng ngaïi.

3.- Tö cuï töï taïi, nghóa laø: Boà-taùt coù theå duøng voâ löôïng chaâu baùu, caùc loaïi tö cuï (tieàn cuûa, ñoà ñaïc) ñeå nghieâm söùc taát caû caùc theá giôùi tònh ñoä, khoâng chöôùng khoâng ngaïi.

4.- Nghieäp töï taïi, nghóa laø: Boà-taùt coù theå tuøy theo caùc nghieäp, öùng thôøi thò hieän chòu caùc quaø baùo, khoâng chöôùng khoâng ngaïi.

5.- Thoï sanh töï taïi, nghóa laø: Boà-taùt theo taâm nieäm cuûa mình, coù theå thò hieän thoï sanh trong caùc theá giôùi, khoâng chöôùng khoâng ngaïi.

6.- Giaûi töï taïi, nghóa laø: Boà-taùt thaønh töïu thaéng giaûi, coù theå hieän caùc loaïi saéc thaân, tuyeân noùi dieäu phaùp, khoâng chöôùng khoâng ngaïi.

7.- Nguyeän töï taïi, nghóa laø: Boà-taùt theo choã muoán nguyeän, ñoái vôùi caùc chuøa Phaät, coù theå öùng thôøi xuaát hieän thaønh Ñaúng chaùnh giaùc, khoâng chöôùng khoâng ngaïi.

8.- Thaàn löïc töï taïi, nghóa laø: Boà-taùt thaàn thoâng quaûng ñaïi, uy löïc khoù löôøng, thò hieän bieán hoùa trong caùc theá giôùi, khoâng chöôùng khoâng ngaïi.

9.- Phaùp töï taïi, nghóa laø: Boà-taùt ñöôïc ñaïi bieän taøi, ñoái vôùi caùc phaùp coù theå roäng dieãn noùi voâ bieân phaùp moân, voâ chöôùng voâ ngaïi.

10.- Trí töï taïi, nghóa laø: Boà-taùt ñaày ñuû trí tueä, trong 1 nieäm coù theå hieän 10 löïc cuûa Nhö-lai,

(1) Trí löïc bieát 'thò xöù, phi xöù': Nhö-lai ñoái vôùi taát caû caùc nhaân-duyeân quaû baùo, xeùt roõ thöïc traïng coù theå bieát, nhö laøm nghieäp laønh nhaát ñònh ñöôïc quaû baùo vui söôùng; ñoù laø bieát 'thò xöù'; neáu laøn nghieäp aùc maø nhaän ñöôïc quaû baùo toát thì khoâng coù chuyeän nhö vaäy; ñoù laø bieát 'phi xöù'.

(2) Trí löïc bieát nghieäp Di thuïc: Nhö-lai, ñoái vôùi nghieäp baùo ba ñôøi quaù khöù, hieän taïi, vò lai, cuûa taát caû chuùng sanh, Ngaøi ñeàu bieát khaép caû.

(3) Trí löïc bieát khaép caùc trình ñoä tònh löï, giaûi-thoaùt, ñaúng tri, v.v... cho ñeán taïp nhieãm,


thanh tònh: Nhö-lai, ñoái vôùi caùc thöù lôùp Thieàn-ñònh saâu, caïn, Ngaøi ñeàu bieát khaép nhö thöïc.

(4) Trí löïc bieát caùc caên thaúng, lieät: Nhö-lai, ñoái vôùi caùc caên taùnh thaéng lieät cuûa chuùng sanh, ñöôïc caùc quaû lôùn, nhoû, Ngaøi ñeàu bieát khaép nhö thöïc.

(5)trí löïc bieát caùc loaïi thaéng giaûi: Nhö-lai ñoái vôùi caùc loaïi duïc laïc, thieän, aùc, cuûa chuùng sanh, Ngaøi ñeàu bieát khaép nhö thöïc.

(6) Trí löïc bieát caùc loaïi giôùi phaàn: Nhö-lai, ñoái vôùi caùc loaïi giôùi phaàn chaúng ñoàng cuûa chuùng sanh ôû theá-gian, Ngaøi ñeàu bieát khaép nhö thöïc.

(7) Trí löïc bieát caùc haïnh bieán haønh<: Nhö-lai, ñoái vôùi choã ñeán cuûa caùc haïnh höõu laäu trong luïc ñaïo, vaø choã ñeán cuûa caùc haïnh voâ laäu Nieát-baøn, Ngaøi ñeàu bieát khaép nhö thöïc.

(8) Trí löïc bieát sanh töû<: Nhö-lai chöùng bieát Thieân nhaõn thanh tònh, thaáy caùc nghieäp duyeân, thieän, aùc, xaáu xa ñoan chính, luùc cheát luùc sanh cuûa chuùng sanh, khoâng coù gì maø Ngaøi chaúng bieát khaép caû.

(9) Trí löïc bieát tuùc truù tuøy nieäm<: Nhö-lai ñoái vôùi tuùc meänh (ñôøi tröôùc) cuûa chuùng sanh, cheát ñaây sanh kia, hoï teân, aên uoáng, khoå vui, thoï maïng, Ngaøi ñeàu bieát khaép nhö thöïc.

(10) Trí löïc bieát laâu nghieäp ñaõ heát<: Ngaøi bieát roõ: ñôøi Ngaøi ñaõ heát, phaïm haïnh ñaõ laäp, vieäc laøm ñaõ xong, chaúng thoï haäu höõu (ñôøi sau), caùc laäu nghieäp ñaõ heát vónh vieãn), voâ uùy (do 10 trí löïc beân trong sung maõn, ñoái vôùi trong ñaïi chuùng, phaøm coù noùi naêng gì cuõng ñeàu khoâng coù töôùng sôï seät; goïi laø 'khoâng coù choã sôï'.

- Coù 4 moùn Voâ uùy:

1) Chaùnh ñaúng giaùc voâ uùy: ñoái vôùi taát caû caùc phaùp theá-gian vaø xuaát theá-gian, thaûy ñeàu bieát heát, thaáy heát, cho neân noùi phaùp voâ uùy;

2) Laäu taän voâ uùy: hoaëc nghieäp sanh töû ñeàu heát, neân yeân oån, khoâng coù choã sôï;

3) Phaùp chöôùng voâ uùy: noùi caùc phaùp chöôùng ngaïi, caùc hoaëc. nghieäp v.v..., ñeàu khoâng coù choã sôï;

4) Ñaïo dieät heát khoå voâ sôû uùy: noùi Giôùi, Ñònh, Hueä, v.v... caùc Chính ñaïo dieät heát khoå, maø khoâng coù choã sôï); thaønh Ñaúng Chaùnh giaùc (chaùnh trí cuûa chö Phaät voâ thöôïng), khoâng bò chöôùng ngaïi.

- Phaùp-Hoa vaên cuù noùi:

Quaùn coù nhieàu loaïi, nhö: Tích quaùn, Theå quaùn, Thöù ñeä quaùn, Vieân quaùn.

Tích quaùn (quaùn phaân tích) laø dieät saéc nhaäp khoâng.

Theå quaùn: töùc Saéc laø khoâng.

Thöù ñeä quaùn laø töø Tích quaùn ñi ñeán Vieân quaùn.

Vieân quaùn, töùc Tích quaùn laø thöïc töôùng, cho ñeán Thöù ñeä quaùn cuõng laø thöïc töôùng. Nay choïn 3 Quaùn, chæ luaän Vieân quaùn.


- Theá cuõng coù nhieàu loaïi, nhö: Höõu vi theá, Voâ vi theá, Nhò bieân theá, Baát tö nghì theá.

Höõu vi theá laø theá giôùi cuûa 3 coõi.

Voâ vi theá laø 2 loaïi Nieát-baøn.

Nhò bieân theá laø sanh töû vaø Nieát baøn.

Baát tö nghì theá laø Caûnh thöïc töôùng. Nay choïn caùc theá, chæ giöõ baát tö nghì theá.

AÂm laø cô (chaân tính).

Cô cuõng coù nhieàu loaïi, nhö: Nhôn Thieân cô, Nhò thöøa cô, Boà-taùt cô Phaät cô.

Nhôn Thieân c: caùc vieäc aùc chaúng laøm, caùc ñieàu laønh ñeàu vaâng laøm.

Nhò thöøa cô: Caùnh aùc sanh töû, vui höôùng Nieát-baøn.

Boà-taùt cô: Ngöôøi tröôùc Ta sau, töø bi nhaân nhöôïng.

Phaät côø: trong taát caû caùc phaùp, ñeàu duøng taâm bình ñaúng maø xem xeùt, ñeå laøn ngöôøi, khoâng ngaïi gì caû, chæ 1 ñöôøng ra khoûi sanh töû. Nay choïn cô cuûa caùc aâm thì chæ giöõ cô cuûa Phaät aâm, neân goïi laø Quaùn Theá AÂm.

Thích

Quaùn töï taïi Boà-taùt laø ngöôøi noùi kinh naøy. Thôøi xöa, ngöôøi noùi kinh -- nhö Thích Tænh Maïi ñôøi Ñöôøng chuû tröông -- phaûi laø baäc ñaïi só ñaõ ñaêng ñòa trôû leân. Thoâng thöôøng thì baäc coù ñöùc aáy ñaõ noùi kinh ñöôïc; chaúng phaûi rieâng chæ baäc phuï giuùp beân traùi ñöùc Di-Ñaø. Thích Taêng Laëc ñôøi Minh chuù giaûi taâm-kinh, cuõng laáy boà taùt Quaùn töï taïi laøn Ngöôøi Naêng tu Baùt-nhaõ. Chæ coù baøn dòch cuûa AÙn thí hoä vaø Trí tueä luaän thì noùi: kinh naøy do ñöùc Theá toân trong nuùi Linh thöùa ñaõ nhaäp Tam-ma-ñòa quang minh raát saâu , roài Boà-taùt thöøa uy thaàn cuûa Phaät maø tuyeân thuyeát kinh naøy, töùc kinh naøy laø tinh yeáu cuûa ñaïi boä Baùt-nhaõ do ñöùc Theá toân noùi, vì ñieàu cuûa Boà-taùt noùi töùc laø cuûa Phaät noùi.

Lieân Chaâu kyù noùi: Baát khoâng dòch raèng: 'Boà taùt baïch Phaät noùi: Con muoán, noùi giöõa hoäi naøy, noùi trí taïng Baùt nhaõ ba-la-maät-ña taâm cuûa chö Boà-taùt phoå bieán; kính mong Phaät nghe vaø nhaän cho laø ñöôïc'. Baïch Phaät xong, Boà-taùt nhaäp ñònh tueä quang, chieáu 5 uaån khoâng ñoä caùc hoå aùch, trònh troïng tuyeân thuyeát'. Boà taùt noùi kinh chaúng neân chæ ñuû hieäu thoâng ñöùc, nhöng cuõng chaúng noùi roõ boån danh. Baûn dòch cuûa Sö La-thaäp, baûn dòch cuûa Phaùp -Nguyeät thì noùi laø Ngaøi Quaùn theá aâm; baûn dòch cuûa Trí tueä luaän thì noùi laø: Quaùn Theá AÂm töï taïi. Caùc ñieàu aáy coù theå chöùng minh raèng: nguyeân baûn chöõ Phaïn taát chaúng phieám chæ laø 'baäc ñaïi só ñaõ ñaêng ñòa trôû leân'.

Baûn dòch cuûa Ngaøi Huyeàn Trang, ñaëc bieät duøng 2 chöõ 'Boà-taùt' vaø duøng Tueä quaùn Baùt-nhaõ chieáu thaáy uaån khoâng, cho neân dòch laø Quaùn töï taïi, ñeå cho thaáy kinh naøy khaùc vôùi caùc kinh noùi: do 'Vaên, Tö, Tu' maø ngoä neân goïi laø Quaùn Theá AÂm. Chuùng ta xem vaên kinh, chaúng neân vì ñoù maø sanh dò nghò. Ngaøi thaønh thöïc coù yù noùi raèng: Ngöôøi noùi kinh laø vò Boà-taùt, baäc boå xöù. Muoán thaønh ñaïo ñeán baäc Saúng giaùc thì duøng dieäu trí Baùt-nhaõ, quaùn chieáu taát caû caùc thöïc töôùng duyeân khôûi cuûa theá-gian, phaù tröø 2 chaáp laø chaáp Ngaõ vaø chaáp phaùp. Quaùn khoâng maø chaúng ñaém khoâng; Quaùn Coù maø chaúng ñaém Coù; Caên traàn ñeàu tieâu, coù khoâng chaúng ngaïi. Xem


nghe troøn saùng, ñöôïc ñaïi töï taïi; thaønh töïu 32 öùng thaàn, 14 Voâ uùy, 4 Baát tö nghì; coâng ñöùc loàng loäng, vì ñaây laø phaùp ñoä ngöôøi toái-thaéng vaäy.

Chuù Boà-taùt noái theo Phaät tröôùc maø thaønh Phaät, töùc laø boå vaøo xöù cuûa Phaät tröôùc, neân goïi laø Boå

xöù boà taùt. Ñaúng giaùc boà taùt voâ minh hoaëc chöa heát, coøn coù 1 laàn sanh töû bieán dòch, roài qua ñôøi aáy thì leân quaû vò Phaät Dieäu giaùc. Sôû dó Ñaúng giaùc Boà-taùt, goïi laø Nhaát sanh Boå xöù, vì ñaúng laø bình ñaúng, giaùc laø giaùc ngoä; trong soá 52 caáp baäc cuûa Ñaïi-thöøa thì ñaây laø caáp baäc thöù 51 cuûa Boà-taùt cho neân goïi laø Ñaúng-giaùc; ñeán baäc Dieäu giaùc cuûa Phaät, chæ coøn moät caáp nöõa, neân Ñaúng-giaùc laø cöïc vò cuûa Boà-taùt.

- Quaùn töï taïi Boà-taùt, trong kieáp quaù khöù laâu xa tröôùc, Ngaøi ñaõ thaønh Phaät ñaïo, vôùi danh hieäu laø Chaùnh Phaùp minh Nhö-lai. Vaøo thôøi kyø thaønh Phaät cuûa ñöùc Thích Ca maâu-ni, Ngaøi coøn ñeán tröôùc Phaät, duøng Bi taâm thuø thaéng maø cöùu ñoä chuùng sanh, cho neân phöông tieän thò hieän haïnh nguyeän Boà-taùt, ñeå giuùp vaøo söï hoaèng hoùa cuûa chö Phaät. Ngaøi cuøng vôùi Ñaïi theá chí Boà-taùt laø hai vò phuï taù ôû 2 beân taû höõu cuûa ñöùc Ñi Ñaø. Töông lai, Ngaøi seõ keá tieáp ñöùc Phaät A-di-ñaø laøm Phoå quang coâng ñöùc sôn vöông Phaät. Vì phöông tieän, Ngaøi hieän caùc thöù thaân, tuøy loaïi ñoä sanh, voán khoâng ñònh töôùng.

Nguyeân taêng Ngoä Tín cheùp truyeän Vöông Thieäu nhaø Tuøy, vaø truyeän luaät sö Ñaïo Tuyeân, noùi raèng; vì Boà-taùt laøm Dieäu Thieän laø con gaùi uùt cuûa Dieäu Trang vöông, nhaân ñoù ngöôøi ñôøi cuùng döôøng Ngaøi, cho neân phaàn nhieàu laàn thaân Ngaøi hình nöõ: hoï chaúng bieát raèng: theo ñaïi nguyeän cuûa ñöùc Di-ñaø thì tònh ñoä cuûa Ngaøi voán khoâng coù nöõ thaân, haù coù lyù naøo maø baäc phuï taù beân traùi ñöùc Di-ñaø laïi chuyeån laøn thaân nöõ cuõng goïi laø Quaùn-theá-aâm?

Coøn Quaùn theá töï taïi, thì ñôøi nhaø Ñöôøng vì traùnh teân huùy cuûa Thaùi toâng neân boû chöõ 'theá' maø goïi laø Quan AÂm Quaùn töï taïi. Thieân haï beøn noi theo nhau maø goïi nhö theá.

- Caùc kinh goïi laø Quan AÂm, thì theo Thieân thai huyeàn nghóa, coù 6 teân: 1 laø Ñaïi bi Quan AÂm; 2 laø Ñaïi töø Quan AÂm; 3 laø Sö töû voâ uùy Quan AÂm; 4 laø Ñaïi quang phoå chieáu Quan AÂm; 5 laø Thieân nhôn tröôïng phu Quan AÂm; 6 laø Ñaïi phaïm thaâm vieãn Quan AÂm. Ma ha chæ quaùn, quyeån 2 noùi: Ñaïi bi Quan Theá AÂm phaù 3 chöôùng cuûa ñöôøng Ñòa nguïc, vì caùi khoå cuûa ñöôøng naøy naëng neân phaûi duøng Ñaïi bi. Ñaïi töø Quan Theá AÂm phaù 3 chöôùng cuûa ñöôøng Ngaï quæ, vì ñöôøng naøy ñoùi khaùt neân phaûi duøng Ñaïi töø. Sö töû Voâ uùy Quan Theá AÂm phaù 2 chöôùng cuûa ñöôøng Suùc sanh, vì vua thuù uy maõnh neân phaûi duøng Voâ uùy.

Ñaïi quang phoå chieáu Quan Theá AÂm phaù 3 chöôùng cuûa ñöôøng A-tu-la, vì ñöôøng naøy nghi ngôø, ñoá kî, ganh gheùt, ngu si, neân phaûi duøng Phoå chieáu. Thieân nhôn tröôïng phu Quan Theá AÂm phaù 3 chöôùng cuûa ñaïo laøm ngöôøi, vì Nhôn ñaïo coù söï, coù lyù: söï thì ñieàu phuïc taùnh kieâu maïn, goïi laø Thieân nhôn, lyù aét thaáy Phaät taùnh, goïi laø tröôïng phu. Ñaïi phaïm thaâm vieãn Quan Theá AÂm phaù 3 chöôùng cuûa Thieân ñaïo, vì Phaïm laø Thieân vöông, neân chuû ñeå ñöôïc baày toâi vaäy.

- Maät toâng cuõng coù 6 teân goïi:

Moät laø Thieân thuû Quan AÂm, ñoàng vôùi Ñaïi bi noùi treân;


2 laø Thaùnh Quan AÂm, ñoàng vôùi Ñaïi töø noùi treân;

3 laø Maõ ñaàu Quan AÂm, ñoàng vôùi Sö töû Voâ uùy noùi treân;

4 laø Thaäp nhaát dieän Quan AÂm, ñoàng vôùi Ñaïi quang phoå chieáu noùi treân;

5 laø Chuaån ñeà Quan AÂm, ñoàng vôùi Thieân nhôn tröôïng phu noùi treân;

6 laø Nhö yù luaân Quan AÂm, ñoàng vôùi Ñaïi phaïm thaâm vieãn noùi treân.

Thaùnh Quan AÂm laø Chaùnh theå cuûa Boà-taùt, töùc Ngaøi laø vò thöôøng ñöôïc xöng danh hieäu.

- Kinh Thieân thuû Thieân nhaõn ñaïi bi taâm ñaø la ni noùi: 'söùc uy thaàn chaúng khaù nghó baøn cuûa Quaùn Theá AÂm Boà-taùt, nôi voâ löôïng kieáp quaù khöù, ñaõ thaønh Phaät hieäu laø Chaùnh phaùp minh Nhö-lai; Ngaøi laáy nguyeän löïc ñaïi töø laøm cho chuùng sanh an laïc, neân hieän laøm Boà taùt'.

- Kinh Quan AÂm tam muoäi noùi: 'Quan AÂm taïi tröôùc maët ta, ñaõ thaønh Phaät, hieäu laø Chaùnh phaùp minh Nhö-lai, vì khoå haïnh maø laøm ñeä töû cuûa Ta'.

- Kinh Bi hoa, quyeån thöù ba, noùi: 'Nôi nöôùc Cöïc laïc ôû phöông Taây, sau khi ñöùc Phaät A-di-ñaø nhaäp Nieát-baøn thì ñöùc Quan AÂm thaønh Phaät, hieäu laø Bieán xuaát nhaát thieát quanh minh ñoâng ñöùc sôn Nhö lai'.

- Kinh Quan AÂm thoï kyù noùi: 'sau khi Phaät A-di-ñaø dieät ñoä, boå xöù boà taùt laøm Phoå quang coâng ñöùc sôn vöông Nhö-lai'. Phoå quang töùc Bieán xuaát nhaát thieát quang minh: vaên khaùc maø nghóa ñoàng.

- Maät giaùo laáy Ngaøi Quan AÂm laøm chuû boä cuûa boä Lieân hoa ôû phöông phaûi cuûa Thai taïng giôùi:

1. laø laøm Quan AÂm cuûa Vieän Baùt dieäp ôû Trung ñaøi; 2. laø laøm Quan AÂm cuûa Vieän Quan AÂm; 3. laø laøm Quan AÂm cuûa Vieän Thích Ca; 4. laø laøm Quan AÂm cuûa Vieän Vaên thuø.

- Boà-taùt öùng hoùa thò hieän, tuøy loaïi maø khaùc hình. Hoïa ñoà cuûa Phaåm Phoå moân coù töôïng cuûa 33 vò Quan AÂm, laø:

1. Döông lieãu Quan AÂm 2. Long ñaàu Quan AÂm 3. Trì kinh Quan AÂm 4. Vieân quang Quan AÂm 5. Du-hyù Quan AÂm 6. Baïch y Quan AÂm 7. Lieân ngoïa Quan AÂm 8. Lang kieán Quan AÂm 9. Thí döôïc Quan AÂm 10. Ngö lam Quan AÂm 11. Ñöùc vöông Quan AÂm 12. Thuûy nguyeät Quan AÂm 13. Nhaát dieäp Quan AÂm 14. Thanh Caûnh Quan AÂm 15. Uy ñöùc Quan AÂm 16. Dieân meänh Quan AÂm 17. Chuùng böûu Quan AÂm 18. Nham thaïch Quan AÂm 19. Naêng tònh Quan AÂm 20. A naäu Quan AÂm 21. A-ma ñeà Quan AÂm 22. Dieäp y Quan AÂm


23. Löu ly Quan AÂm 24. Da la toân Quan AÂm 25. Caùp ly Quan AÂm 26. Luïc thôøi Quan AÂm 27. Phoå töø Quan AÂm 28. Maõ lang phuï Quan AÂm 29. Hieäp chöôûng Quan AÂm 30. Nhaát nhö Quan AÂm 31. Baát nhò Quan AÂm 32. Trì lieân Quan AÂm 33. Saùi thuûy Quan AÂm

Chaúng bieát nôi caên cöù laø kinh naøo. Haõy neân nöông theo ñoù ñeå thaáy daáu veát öùng hoùa cuûa Ngaøi.

-Trong chö toân chaân ngoân cuù nghóa sôù, coù 15 vò Quan AÂm. Ñoù laø:

1. Chaùnh Quan AÂm; 2. Thieân thuû Quan AÂm 3. Maõ ñaàu Quan AÂm 4. Thaäp nhaát dieän Quan AÂm 5. Chuaån ñeà Quan AÂm 6. Nhö yù luaân Quan AÂm 7. Baát khoâng quyeán taùc (saùch) Quan AÂm 8. Baïch y Quan AÂm 9. Dieäp y Quan AÂm 10. Thuûy nguyeät Quan AÂm 11. Döông lieãu Quan AÂm 12. A ma ñeà Quan AÂm 13. Ña la Quan AÂm 14. Thanh caûnh Quan AÂm 15. Höông vöông Quan AÂm

- Kinh Laêng Nghieâm noùi Boà-taùt öùng nhaäp caùc quoác ñoä coù 12 thaân. Ñoù laø:

1. Thaân Phaät 2. Thaân Ñoäc giaùc 3. Thaân Duyeân giaùc 4. Thaân Thanh vaên 5. Thaân Phaïm vöông 6. Thaân Ñeá Thích 7. Thaân töï taïi Thieân 8. Thaân Ñaïi töï taïi Thieân 9. Thaân Thieân ñaïi töôùng quaân 10. Thaân Töù Thieân vöông 11. Thaân thaùi töû trí Thieân vöông 12. Thaân nhôn vöông 13. Thaân tröôûng giaû 14. Thaân cö só 15. Thaân teå quan 16. Thaân baø la moân 17. Thaân tyø-khöu 18. Thaân tyø-khöu ni 19. Thaân öu baø taéc 20. Thaân Öu baø di 21. Thaân Nöõ chuû quoác phu nhôn meänh 22. Thaân Ñoàng nam phuï ñaïi gia. 23. Thaân Ñoàng nöõ 24. Thaân Thieân 25. Thaân Roàng 26. Thaân Döôïc xoa 27. Thaân Caøn-thaùt-baø 28. Thaân A-tu-la 29. Thaân Khaån na la 30. Thaân Ma haàu la giaø 31. Thaân ngöôøi 32. Thaân Phi nhôn. So vôùi 12 öùng thaân ñöôïc thò hieän ñeå phoå hieän saéc thaân trong phaåm Phoå moân kinh Phaùp-

Hoa thì coù ñaïi ñoàng tieåu dò: trong phaåm Phoå moân thì: thaân Ñoäc giaùc, thaân Duyeân giaùc, ñöôïc goïi laø thaân Bích chi Phaät, - khoâng coù thaân Töù Thieân vöông maø coù thaân Tyø sa moân, - khoâng coù thaân nhôn vöông, thaân thaùi töû Töù Thieân vöông maø coù thaân Tieåu vöông, - khoâng coù thaân Nöõ chö


quoác phu nhôn meänh phuï ñaïi gia maø coù thaân phuï nöõ cuûa Tröôûng giaû, Cö só, Teå quan, Baø la moân; - rieâng coù thaân Ca laâu la vaø thaân chaáp Kim-Cang thaàn thì kinh Laêng nghieâm khoâng coù. Noùi chung, Boà-taùt thò hieän phoå moân, tuøy loaïi ñoä sanh, chaúng coù haïn löôïng, töùc aùc thuù, khoå thuù raát saâu, chaúng coù theå nghe phaùp, Ngaøi coøn thò hieän thaân Tieâu-dieän (maët chaùy) ñaïi só ñeå cöùu khoå, thì caùi bi nguyeän raát saâu cuûa Boà-taùt chaúng coù theå laáy caùi phaøm tình maø ño löôøng ñöôïc.

32 öùng thaân chaúng qua laø Nhö-lai, luùc noùi phaùp, löôïc baûo cho bieát ñeå laøm thí duï maø thoâi. Ngaøi chaúng noùi thaân Boà-taùt maø noùi caùc thaân kia chæ laø thaân thò hieän. Coøn ôû ñòa vò Boà-taùt maø coù theå hieän thaân Phaät, laø bôûi trong kieáp quaù khöù, Boà-taùt tröôùng ñaõ thaønh Phaät roài, vieäc thoï duïng thaân Phaät vaãn hôïp vôùi chö Phaät vì ñoàng moät töø löïc.

- 14 voâ uùy.

Theo kinh Laêng nghieâm thì: Kim-Cang tam muoäi coù dieäu löïc voâ taùc cuûa Quan Theá AÂm Boà-taùt, ñoàng moät bi ngöôõng vôùi taát caû chuùng sanh trong 6 ñöôøng ôû 10 phöông 3 ñôøi, neân noù khieán cho caùc chuùng sanh aáy ñöôïc 14 loaïi coâng ñöùc voâ uùy ñoù laø:

1.- Chaúng töï quaùn aâm thanh ñeå quaùn laïi ngöôøi quaùn. Chaúng töï quaùn aâm thanh laø chaúng töø thanh traàn maø khôûi tri kieán; quaùn laïi ngöôøi quaùn laø phaûn chieáu töï-taùnh. Chaúng khôûi tri kieán aét khoâng coù choã sai quaáy. Phaûn chieáu töï-taùnh aét taát caû ñeàu chôn tòch (thaät söï yeân laëng), khoâng trôû laïi khoå naõo. Bôûi vaäy, chuùng sanh naøo ñang khoå maø vaâng chòu caùch chôn quaùn naøy thì lieàn ñöôïc giaûi-thoaùt.

2.- Xoay laïi tri kieán. Taïi taâm thì tri (bieát); taïi maét thì kieán (thaáy). Boà-taùt xoay chuyeån caùi thaáy, caùi bieát trôû vaøo beân trong ñeå trôû laïi Chôn khoâng.

3.- Xoay laïi xem nghe Xem nghe taùnh ñoäng aét thuoäc veà nöôùc. Boà-taùt xoay chuyeån söï xem nghe trôû vaøo beân trong ñeå trôû laïi chôn khoâng.

4.- Ñoaïn dieät voïng töôûng, Taâm khoâng coù söï gieát haïi Voïng töôûng taïo nghieäp, laáy söï gieát haïi laøm ñaàu. Boà-taùt chöùng ngoä chôn taùnh, ñoaïn dieät (döùt tröø) voïng töôûng, ñaïi töø chaúng gieát, daãn daïy hieàn hoøa.

5.- Huaân vaên thaønh vaên, saùu caên laïi tieâu ñoàng nhö aâm thanh vaø söï nghe Huaân vaên laø xoâng öôùp söï nghe (töùc taäp cho noù coù thoùi quen khoâng chaïy theo aâm thanh); noù thuoäc veà Tö laø nghó ngôïi. Nghó ngôïi veà caùc ñieàu ñaõ nghe, bieát khoâng coù taùnh naøo coù theå ñöôïc, aét thaønh chôn vaên. Saùu caên haïi ngöôøi chaúng khaùc gì quaân lính gieát haïi. Boà-taùt tieâu heát saùu caên ñeå trôû laïi chôn khoâng. Taát caû caùc caûnh traàn ñeàu ñoàng nhö aâm thanh vaø söï nghe.

6.- Vaên huaân tinh minh, saùng khaép phaùp giôùi. Boà-taùt töø Vaên (nghe) huaân taäp thaønh taùnh Tueä, chieáu saùng 10 phöông, toái taêm muø mòt laëng chìm tieâu heát.

7.- Taùnh cuûa aâm thanh tieâu troïn. Söï xem, nghe trôû veà beân trong Taùnh ñoäng tònh cuûa Boà-taùt maát, ñöôïc giaûi-thoaùt khoûi thanh traàn, cho neân söï xem nghe cuûa Ngaøi boû voïng (giaû doái) veà chôn.

8.- AÂm thanh dieät taùnh nghe troïn veïn, bieán sanh töø löïc. Boà taùt tieâu dieät aâm thanh, troïn thaønh vaên tueä, bieán sanh töø löïc ñeå cöùu quaàn sanh.


9.- Huaân vaên lìa traàn, saéc chaúng coù theå cöôùp. Boà-taùt duøng tö tueä, huaân vaên thaønh taùnh, lìa caùc voïng traàn, chaúng bò saéc cöôùp taùnh bieát, coù theå khieán cho taát caû chuùng sanh ña daâm xa lìa tham duïc.

10.- Thuaàn aâm voâ traàn, caên caûnh vieân dung. AÂm taùnh cuûa Boà taùt thuaàn tònh, lìa caùc voïng traàn, caên caûnh töôïng nhaäp, vieân dung voâ ngaïi.

11.- Traàn tieâu, taùnh saùnh xoay laïi Boà-taùt tröø u aùm, laøm tieâu maát khaùch traàn, quay trôû laïi taùnh saùng, coù theå khieán cho loøng ngöôøi xa lìa taát caû nhöõng caùi toái taêm, cuøn nhuït, si aùm, baát thieän.

12.- Hình tan, nghe trôû laïi. Hình tan bieán, aét maát heát chöôùng ngaïi, nghe laïi aét taùnh chôn. Boà-taùt vaøo khaép theá-gian maø chaúng phaù hoaïi töôùng theá-gian.

13.- Saùu caên vieân thoâng, chieáu saùng khoâng hai Boà-taùt ñöôïc saùu caên vieân dung, thoâng ñaït voâ ngaïi, goàm thaâu phaùp giôùi, nhö taám göông troøn lôùn, trong suoát saùng laùng, chieáu roõ khoâng hai, cho neân coù theå thuaän theo phaùp moân laõnh nhaän khoâng maát.

14.- Moät teân ta vôùi teân cuûa 62 öùc haèng haø sa caùc phaùp vöông töû ñeàu bình ñaúng khoâng khaùc. Boà-taùt ñöôïc Chô vieân thoâng thì 1 töùc laø taát caû, taát caû töùc laø moät, bình ñaúng vieân dung, khoâng coù chia hoïp.

- 4 Baát tö nghì dieäu ñöùc voâ taùc

Lyù khoâng, chaúng phaûi laø Hoaëc tính coù theå ño; Thaàn laï, chaúng phaûi laø Thöùc caïn ñeå maø löôøng: Lyù khoâng, thaàn laï, chaúng ño löôøng ñöôïc, neân goïi laø 'baát tö nghì' (chaúng coù theå nghó baøn). Nhaäm vaän töï taïi (töï ñieàu khieån söï xoay chuyeån cuûa taâm), chaúng phaûi ra choã höõu vi, theá goïi laø voâ taùc (khoâng laøm). Boán baát tö nghì dieäu ñöùc voâ taùc cuûa Quaùn töï taïi Boà taùt laø:

1.- Coù theå hieän nhieàu daùng maïo, noùi voâ bieân thaàn chuù bí maät, moät caùch töï taïi, ñeå cöùu giuùp chuùng sanh;

2.- Coù theå duøng söï voâ uùy boá thí cho chuùng sanh ôû khaép caùc coõi trong 10 phöông nhieàu nhö soá buïi nhoû, khoâng nôi naøo maø chaúng hieän thaân ñöôïc.

3. - Chuùng sanh naøo thaát Ngaøi thaûy ñeàu sanh loøng hoan hyû, chaúng tieác thaân, cuûa, ñeå caàu xin thöông xoùt.

4.- Coù theå duøng chaân baùu cuùng döôøng Nhö-lai, cuõng khieán cho chuùng sanh caàu phaùp theá-gian hay xuaát theá-gian, khoâng ai chaúng ñöôïc tuøy nguyeän.

** Theo baûn dòch cuûa Phaùp Nguyeät thì Quan Theá AÂm Boà-taùt, sau khi nhaäp Tueä quang tam muoäi chaùnh thò, Ngaøi duøng söùc tam muoäi 'haønh thaâm Baùt-nhaõ ba-la-maät-ña, chieáu thaáy 5 uaån ñeàu Khoâng'... cho ñeán 'voâ trí, dieäc voâ ñaéc', töùc Ngaøi ñaõ ñeán Phaät ñòa, laø caûnh giôùi Khoâng, roát raùo khoâng coù töôûng, khoâng coù taùc; hoaëc coù nghóa laø: Boà-taùt coøn chöa thaønh Phaät, sao laïi coù theå tieán ñeán quaû vò cuøng cöïc aáy? Caên cöù vaøo söï kieän laø: nôi kieáp quaù khöù laâu xa veà tröôùc, Quan Theá AÂm Boà-taùt ñaõ thaønh ñaïo Phaät roài, baày giôø Ngaøi vì loøng ñaïi bi thuø thaéng, neân trôû laïi tieán haønh thuyeàn Töø, hieän hình trong 6 ñöôøng ñeå cho thaáy haïnh nguyeän cuûa Boà-taùt, giuùp chö Phaät giaùo hoùa roäng raõi: nhö vaät laø Ngaøi chaúng ñoàng vôùi phaùp-thaân cuûa caùc ñaïi só ñaõ ñaêng ñòa


trôû leân, noùi chung. Xeùt caûnh giôùi tu chöùng baøy toû trong kinh naøy. Ta coù theå bieát ñieàu aáy.

Thích

Boà-taùt, noùi ñuû danh hieäu laø Boà-ñeà taùt ñoûa coù nghóa laø 'giaùc höõu tình', xöa dòch laø: taùc ñaïo chuùng sanh. Phaân ra ñeå giaûi thích, thì 'Boà-ñeà' laø ñaïo, laø giaùc ngoä, laø trí tueä voâ thöôïng. 'Taùt ñoûa' laø höõu tình, vì 'taùt giaø' laø höõu; 'ñoûa' laø tình; taát caû caùc vaät coù tri giaùc ñeàu coù tình caûm. Töï haïnh ñaõ thaønh töïu, chuyeån sang giaùc ngoä chuùng sanh, cho neân coù: töï haïnh, hoùa tha, 2 lôïi 3 nghóa: Noùi töø 'töï haïnh' thì boà taùt, tuy phaàn chöùng Nhö-lai, maø thöùc tình chöa heát; phaûi Ngoä taùnh chôn thöôøng, tröø voïng cho heát Hoaëc; ñoù laø nghóa Töï giaùc.

- Noùi töø 'Hoùa tha' thì Boà-taùt duøng taâm bi maãn (thöông xoùt), vaän töø voâ duyeân (:vaän duïng loøng töø khoâng coù duyeân) khai ngoä taát caû höõu tình ñoàng leân bôø beân kia; ñoù laø nghóa Giaùc tha.

- Noùi töø 2 lôïi keå treân thì Boà-taùt, treân caàu Ñaïi giaùc, döôùi hoùa (daïy ñeå chuyeån hoùa) höõu tình, traûi qua nhieàu kieáp tu Nhaân, ñeán khi, haïnh maõn (ñaày ñuû) quaû troøn, Töï tha ñeàu lôïi. Nhö theá goïi laø Boà-taùt.

Quaùn töï taïi Boà-taùt, duøng thaân Ñaúng-giaùc, vaän töø voâ duyeân, thöông xoùt chuùng sanh, neân noùi kinh naøy.

Chuù Boà-taùt thì coù Boà-taùt tröôùc ñòa, vaø Boà-taùt leân ñòa: - Boà-taùt chöa ñeán Sô ñòa, goïi laø >Boà-taùt

tröôùc ñòa<, ñoù laø Boà-taùt phaøm phu (coøn coù phaøm tình nhö ngöôøi thöôøng. Töø sau khi leân Sô ñòa thì goïi laø >Boà-taùt leân ñòa<; ñoù laø Boà-taùt coù phaùp-thaân vaäy.

- Taùt ñoûa: Cöïu dòch goïi laø chuùng sanh', nhöng chuùng sanh ñaây coù sanh maïnh maø khoâng coù tình caûm, nhö thöïc vaäy; Taân dòch, dòch laø '>höõu tình<' thì roõ raøng, xaùc thöïc hôn.

Haïng II - Phaùp sôû

HAØNH THAÂM BAÙT NHAÕ BA-LA-MAÄT-ÑA THÔØI

Thích

HAØNH, chöõ Phaïn goïi laø 'giaø lôïi daï', nghóa laø traûi qua, töùc: duøng Tueä tònh voâ laäu quaùn (xem xeùt) khaép caùc phaùp, neân goïi laø HAØNH. HAØNH coøn coù nghóa laø tu haønh, töùc: duøng phaùp haïnh thanh tònh laø Nhaân ñòa ñeå tu; phaûi döïa vaøo khaép ñòa vò: Thaäp tín, Thaäp truù, Thaäp haïnh, Thaäp hoài höôùng, Töù Gia-haïnh, Thaäp-ñòa, cho ñeán Ñaúng-giaùc, Dieäu-giaùc; döïa vaøo caùc caáp baäc Hieàn, Thaùnh ñoù maø tu taäp, goïi laø caùc haïnh sai bieät; cuõng goïi laø 'thaønh khaép caùc haïnh'. Hoaëc döïa vaøo phaùp moân vieân dung: ñoái vôùi caùc ñòa vò, tuøy yù tu moät haïnh, töùc ñuû taát caû caùc haïnh, thì goïi laø 'Haïnh Phoå hieàn'; cuõng goïi laø 'ñoán thaønh caùc haïnh'.

Chuù

- Thaäp tín

Thaäp tín ñöùng ñaàu 3 baäc Hieàn, ñi tröôùc vaïn haïnh. Trong soá 52 caáp baäc cuûa Ñaïi-thöøa, töø Phaøm nhaäp Thaùnh, ñoù laø böôùc thöù nhaát. Phaät phaùp voâ löôïng, chæ coù Tín ñi tröôùc. Thaäp Tín laø:


1.- Tín taâm: taâm môø mòt lyù, quyeát hieåu chaúng ngaïi; dieäu tín thöôøng truù trung ñaïo nhuaàn chôn; taát caû voïng töôûng, dieät heát chaúng coøn; ñoù laø tín taâm.

2.- Nieäm taâm: trong voâ soá khieáp, boû thaân nhaän thaân nhôù maõi khoâng queân; ñoù laø Nieäm taâm.

3.- Tinh taán taâm: chaúng taïp laø tinh; khoâng giaùn ñoaïn laø taán; tieán veà chôn laø taân tinh taán.

4.- Tueä-taâm: taâm tinh hieän tieàn, thuaàn moät trí tueä, thaâm nhaäp Phaät phaùp; ñoù laø Tueä-taâm.

5.- Ñinh taâm: laëng dieäu thöôøng ngöng, lo nhôù ñeàu maát; taâm tueä saùng trong, yeân laëng chaúng ñoäng, ñoù laø ñònh taâm.

6.- Baát thoái taâm: ñònh roõ phaùp saùng, tieán tu khoâng löôøi, vaøo saâu taùnh saùng, laø taâm baát thoái.

7.- Hoä-phaùp taâm: thuaàn coâng tieán tôùi, giöõ gìn chaúng maát, 10 phöông Nhö-lai, phaàn khí noái nhau, laø taâm hoä phaùp.

8.- Hoài höôùng taâm: dieäu löïc tu trì, hoài töø quang Phaät, höôùng Phaät an truù laø taâm hoài höôùng.

9.- Giôùi taâm: an truù tònh giôùi, taâm saùng thöôøng ngöng, ñoù laø giôùi taâm.

10.- Nguyeân taâm: daïo khaép 10 phöông, daãn daïy chuùng sanh, tuøy choã mong caàu, thaûy ñöôïc ñaày ñuû; ñoù laø nguyeän taâm.

Trong Thaäp tín naøy, loøng tin ban ñaàu goïi laø Sô taâm, 8 ñieàu tin giöõa goïi laø truù taâm, nieàm tin thöù 10 goïi laø Maõn taâm.

- Thaäp Tru

Coøn goïi laø Thaäp giaûi; hay Thaäp phaùt thuù, laø phaùt khôûi ñaïi taâm, thuù nhaäp (veà nhaäp) dieäu ñaïo. Do tin maø nhaäp, nhaäp aét hay truù (ôû laïi). Thaäp truù goàm coù:

1.- Phaùt taâm truù: Duøng Chôn phöông tieän, phaùt 10 tín taâm, thaønh troïn 1 taâm; goïi laø Phaùt taâm truù.

2.- Tri ñòa truù: Duøng dieäu taâm tröôùc, xeùo ñeán thaønh ñòa, goïi laø Trò ñòa truù.

3.- Tu haïnh truù: Bieát traûi qua taâm ñòa, thaûy ñeàu ñöôïc hieåu roõ; tu khaép caùc haïnh, ñeà khoâng löu ngaïi (döøng laïi vì bò ngaên ngaïi), goïi laø Tu haïnh truï.

4.- Sanh quyù truï: Kín hôïp dieäu lyù, haïnh ñoàng vôùi Phaät; caûm thoâng phaàn khí, thaønh gioáng Nhö-lai, goïi laø sanh quyù truï.

5.- Phöông tieän cuï tuùc truù: Nhaát thieát chuûng trí thaønh töïu ñaày ñuû; töï haïnh lôïi tha, phöông tieän chaúng khuyeát; ñoù laø phöông tieän cuï tuùc truù.

6.- Chính taâm truù: Dung maïo nhö Phaät, töôùng taâm chaúng khaùc, ñoù laø Chính taâm truù.

7.- Baát thoái truù: Thaân taâm taêng tröôûng, khoâng coù lui thieáu, goïi laø Baát thoái truù.

8.- Ñoàng chôn truù: Möôøi thaân linh töôùng, nhaát thôøi ñaày ñuû, goïi laø Ñoàng chôn truù. (10 thaân laø: 1. thaân Thanh vaên, 2. thaân Duyeân giaùc, 3. thaân Boà-taùt, 4. thaân Nhö-lai, 5. Phaùp thaân, 6. Trí thaân, 7. Quoác ñoä thaân, 8. Nghieäp baùo thaân, 9. Chuùng sanh thaân, 10. Hö khoâng thaân. Thaân Nhö-


lai laïi coù ñuû 10 thaân: 1. Boà-ñeà thaân, 2. Nguyeän thaân, 3. Hoùa thaân, 4. Löïc trì thaân, 5. töôùng haûo trang nghieâm thaân, 6. Uy theá thaân, 7. YÙ sanh thaân, 8. Phöôùc ñöùc thaân, 9. Phaùp thaân, 10. Trí thaân)

9.- Phaùp vöông töû truù: Nuoâi lôùn Thaùnh thai, noái doøng Phaät thònh, ñoù laø Phaùp vöông töû truï.

10.- Quaùn ñaûnh truï: Doäi nöôùc leân ñaàu baøy toû söï thaønh nhôn, goïi laø Quaùn ñaûnh truï.

- Thaäp haïnh Boà-taùt traûi qua Thaäp tín, Thaäp truù thì ñaõ thaønh Phaät töû, ñaày ñuû vieäc töï lôïi; lai tieán leân tu haïnh lôïi tha, vun queùn nuoâi lôùn, doàn chöùa moãi ngaøy cho thaønh coâng, neân Thaäp haïnh coøn goïi laø Thaäp tröôûng döôõng. Ñoù laø:

1.- Tuøy thuaän chuùng sanh, töï tha ñeàu lôïi, goïi laø Hoan hyû haïnh.

2.- Laøm lôïi ích nhieàu cho chuùng, khieán ñöôïc lôïi cho phaùp, goïi laø Nhieâu ích haïnh

3.- Töï giaùc, giaùc tha, chaúng coù choáng nghòch, goïi laø Voâ saân haän haïnh.

4.- Doïc suoát 3 ñôøi, ngang khaép 10 phöông, tuøy loaïi thò hieän, chuyeån hoùa khoâng cuøng, laø Voâ taän haïnh.

5.- Hieåu roõ phaùp moân, thaûy khoâng laàm laãn, laø Lìa si loaïn haïnh.

6.- Ñoàng dò vieân dung, khoâng töôùng sai khaùc, laø Thieän hieän haïnh.

7.- Giôùi traàn giao hieän, chaúng cuøng löu ngaïi, laø Voâ tröôùc haïnh.

8.- Thaønh haïnh voâ tröôùc, ñeàu duyeân Baùt-nhaõ, keå trong 6 ñoä, Noù laø baäc nhaát, goïi: Toân troïng haïnh.

9.- Trong tueä dieäu quaùn, hieàn ñöùc vieân dung; chaáp trì (naém giöõ) chö Phaät, laø Thieän phaùp haïnh.

10.- Theå töùc chôn nhö, voâ laäu thanh tònh, nhaát chôn voâ vi, vì taùnh voán vaäy, laø Chôn thöïc haïnh.

- Thaäp hoài höôùng: Hoài töùc hoài chuyeån (chuyeån veà) höôùng töùc xu höôùng (chí nghieâng veà); vöõng chaéc chaúng ñoäng, neân coøn goïi laø Thaäp Kim-Cang, cuõng goïi laø Thaäp nguyeän. Thaäp truù, Thaäp haïnh thì taâm xuaát tuïc nhieàu maø taâm ñaïi bi ít. Ñeán ñaây, phaûi duøng bi nguyeän ñeå cöùu ñoä, neân ôû trong theá tuïc laøm vieäc lôïi sanh, hoài Chaân höôùng tuïc, hoài trí höôùng bi; Chaân tuïc vieân dung, Tri Bi chaúng hai, neân sau khi tu Thaäp haïnh thì thaàn thoâng ñaày ñuû, duøng taâm ñaïi bi cöùu ñoä chuùng sanh, hoài chuyeån 10 haïnh veà vieäc laøm laønh, höôùng veà 3 ñích, ñoù laø:

1.- Chaân nhö thöïc teá laø choã chöùng.

2.- Boà-ñeà voâ thöôïng laø choã caàu.

3.- Taát caû chuùng sanh laø nôi ñoä.

Duøng taâm Naêng hoài vaø Thieän haïnh Sôû hoài höôùng veà vaïn loaïi, troøn ñaàu vaïn haïnh, vaøo phaùp giôùi moät caùch bình ñaúng. Thaäp hoài höôùng laø:


1.- Hoài höôùng lìa töôùng chuùng sanh: khi cöùu giuùp taát caû chuùng sanh: hoùa ñoä chuùng sanh maø dieät tröø töôùng ñoä, hoài veà taâm voâ vi, höôùng veà neõo Nieát baøn.

2.- Hoài höôùng chaúng loaïi: Chaùnh hieån trung ñaïo veà nôi Baûn giaùc, hoaïi caùi coù theå hoaïi, xa lìa söï lìa.

3.- Hoài höôùng taát caû chö Phaät bình ñaúng: Taùnh cuûa Baûn giaùc yeân laëng thöôøng truù; Trí Naêng giaùc ñoàng vôùi Phaät giaùc.

4.- Hoài höôùng ñeán taát caû caùc nôi: Trí Naêng giaùc, khoâng nôi naøo chaúng cuøng khaép, ñaõ chöùng Chaân nhö thì ñòa nhö Phaät ñòa.

5.- Hoài höôùng Taïng coâng ñöùc voâ taän: Taát caû caùc theá giôùi, taát caû caùc Nhö-lai thieäp nhaäp laãn nhau khoâng bò trôû ngaïi.

6.- Hoài höôùng thieän caên tuøy thuaän bình ñaúng: Nôi caùc Phaät ñòa, khôûi Nhaân vaïn haïnh; döïa vaøo Nhaân phaùt huy, giöõ ñaïo Nieát-baøn.

7.-- Hoài höôùng taát caû chuùng sanh, tuøy thuaän quaùn bình ñaúng. Chuùng sanh 10 phöông ñeàu laø baûn taùnh cuûa ta; thaønh töïu troïn taùnh, chaúng maát chuùng sanh.

8.- Hoài höôùng töôùng Chaân nhö: Lìa voïng laø Chaân, chaúng khaùc laø Nhö, töùc taát caû phaùp. Lìa taát caû töôùng, chaúng töùc chaúng lìa, khoâng ñaém 2 beân.

9.- Hoài höôùng giaûi-thoaùt, khoâng buoäc khoâng ñaém Chaân nhö ñaõ hieän, Trí tueä saùng suoát, Vieân dung nhieáp nhau, töï taïi voâ ngaïi.

10.- Hoài höôùng voâ löôïng phaùp giôùi bình ñaúng: Troïn thaønh taùnh haûi, löôïng phaùp giôùi dieät; goàm nhieáp cuøng khaép, löôïng chuùng khoâng ngoaøi.

- Töù Gia-haïnh:

Boán caên laønh laø: Noaõn, Ñaûnh, Nhaãn, Theá ñeä nhaát. Vì chuaån bò cho Tam hieàn nhaäp Sô ñòa, neân sau khi tu Thaäp hoài höôùng roài, thì tu 4 Taàm tö, 4 pheùp Quaùn nhö thöïc ñeå ñaït ñeán keát quaû aáy. (Boán Taàm Tö laø:

1.- Taàm tö Danh: nghóa laø ñoài vôùi caùc phaùp, suy caàu2 taát caû caùc danh töï ñeå bieát taát caû ñeàu chaúng thöïc;

2.- Taàm tö Söï: nghóa laø ñoài vôùi caùc phaùp, suy caàu caùc Söï nhö 5 aám v.v... ñeå bieát: chuùng sanh dieät voâ thöôøng, taát caû ñeàu chaúng thöïc;

3.- Taàm tö Töï theå giaû laäp: nghóa laø ñoái vôùi caùc phaùp, nhö Danh töï Naêng thuyeân, vaø Nghóa lyù Sôû thuyeân3, khi suy caàu töï theå cuûa chuùng thì thaáy caùi töï theå aáy chæ laø danh ngoân giaû laäp, taát caû ñeàu chaúng thöïc.

4.- Taàm tö veà söï sai khaùc giaû laäp: nghóa laø ñoái vôùi caùc phaùp Naêng thuyeân, khi suy caàu söï sai khaùc thì thaáy caùc choã sai khaùc ñoù chæ laø danh ngoân giaû laäp, taát caû ñeàu chaúng thöïc. 2 Theo caùi ñaõ bieát, tìm ra caùi chöa bieát. 3 Thuyeân: giaûi noùi roõ raøng söï lyù.


Haønh giaû xem xeùt 4 phaùp ñoù, thaáy chuùng noù chæ laø töï taâm bieán hoùa ra, nhö Giaû, nhö Hö aûo; tìm caàu nghó xeùt, thaáy giaû maø coù thöïc Khoâng; ñoù laø 4 phaùp Quaùn Taàm tö. Duøng 4 phaùp Quaùn aáy laø Nhaân, ñeå sanh Trí quyeát ñònh aán khaû: bieát roõ 4 phaùp (Danh, Söï, Töï theå, Sai khaùc) do Ta giöõ vaø nöông theo ñoù, nhö thöïc thì chæ laø töï-taùnh bieán ra, giaû Coù maø thöïc khoâng. Bieát roõ söï aán kha4û ñoái vôùi 4 phaùp treân cuõng laø giaû Coù maø thöïc Khoâng. Ñoù laø 4 phaùp Quaùn nhö thöïc).

- Töù Gia-haïnh laø:

1.- Noaõn: Laáy Phaät giaùc duøng laøm taâm ta, nhö löûa muoán ñoát, goïi laø Noaõn ñòa. Toâng Duy thöùc goïi ñoù laø: Saùng ñöôïc Ñònh, vì ban ñaàu ñöôïc töôùng saùng cuûa Tueä voâ laäu.

2.- Ñaûnh: Duøng töï taâm thaønh Phaät, nhö leân nuùi cao, thaân nhaäp hö khoâng, döôùi coù ngaïi nhoû, goïi laø Ñaûnh ñòa. Toâng Duy thöùc goïi ñoù laø: saùng theâm Ñònh, vì töôùng saùng chuyeån thaïnh.

3.- Nhaãn: Taâm Phaät 2 beân ñoàng, kheùo ñöôïc Trung ñaïo nhö Nhaãn phuïng söï ngöôøi, chaúng hoaïi, chaúng xuaát, goïi laø Nhaãn ñòa. Toâng Duy-thöùc ñoù laø Ñònh aán thuaän, vì khoâng coù sôû thuû ñeå quyeát ñònh choã giöõ, khoâng coù Naêng-thuû cuõng thuaän vui Nhaãn. (Nhaãn coù 3 phaåm: - haï phaåm laø AÁn nhaãn, vì in sôû thuû khoâng coù; - trung phaåm laø vui thuaän, vì vui khoâng coù Naêng-thuû ñeå thuaän theo ñoù maø tu. - Thöôïng phaåm laø aán thuaän, vì in Naêng-thuû khoâng coù neân thuaän theo pheùp Quaùp, neân goïi laø aán thuaän).

4.- Theá ñeä nhaát. Vì 3 vò tröôùc, laàn löôït bieán ñoåi thay nhau ôû moãi vò, neân goïi ñoù laø: soá ñôøi; ôû giöõa, 2 beân khaùc nhau, neân goïi laø löôïng khoâng gian. Vò naøy aét laø vò Gia-haïnh hoaøn maõn, khoâng theå thay nhau bieán ñoåi nöõa. ÔÛ giöõa, 2 beân chaúng laäp, cuõng khoâng coù löôïng khoâng gian khaû ñaéc.

Noaõn vò laáy Phaät giaùc laøm taâm ta; Ñaûnh vò, duøng töï taâm laøm Caûnh Phaät; Nhaõn vò, aét giaùc nôi trung ñaïo. Coøn vò naøy, meâ giaùc ñeàu queân, ôû giöõa, 2 beân chaúng laäp; tuy chöa chöùng lyù, nhöng ñoái vôùi theá-gian ñaõ laø ñòa vò toái-thaéng, cho neân goïi noù laø theá ñeä nhaát. Toâng Duy thöùc goïi ñoù laø: Voâ giaùn ñònh, vì in roõ 2 Khoâng Naêng thuû, Sôû thuû; töø ñoù, vaøo ñòa vò Khieán ñaïo khoâng bò giaùn ñoaïn (Sô ñòa khieán ñaïo, goïi laø xuaát theá-gian, nay ñaây laø choã ranh giôùi sau cuøng cuûa theá-gian, coøn thuoäc höõu laäu, chæ laø baäc nhaát taïi theá gian; neáu qua 10 baäc thaùnh, ñeán cöïc quaû Dieäu giaùc, aét laø baäc nhaát xuaát theá-gian).

- Thaäp-ñòa:

Boán Thöøa noùi Thaäp-ñòa chaúng ñoàng nhau. Nay phaân bieät nhö sau:

I.- Thaäp-ñòa cuûa Thanh vaên thöøa:

1.- Thoï tam quy ñòa: ñòa vò môùi nhaän Tam quy. 2.- Tín ñòa: ñòa vò thaønh töïu tín caên.

3.- Tín phaùp ñòa: ñòa vò tin lyù Töù ñeá. 4. Noäi phaøm phu ñòa: ñòa vò tu Quaùn nguõ ñình taâm.

- Nguõ ñình taâm quaùn:

4 AÁn khaû: cho laø ñöôïc.


1- Quaùn baát tònh: quaùn töôùng caûnh giôùi baát tònh; Noù laø phaùp ñình chæ tham duïc; ngöôøi coù taâm tham ñaém nhieàu phaûi tu;

2.- Quaùn töø bi: quaùn töôùng taát caû höõu tình ñeàu coù theå thöông xoùt, noù laø phaùp ñình chæ taâm giaän döõ, ngöôøi coù taâm saân nhieàu phaûi tu.

3.- Quaùn nhaân-duyeân: quaùn lyù 12 nhaân-duyeân noái tieáp nhau trong 3 ñôøi, noù laø phaùp ñình chæ ngu si, ngöôøi coù taâm si thaïnh phaûi tu.

4.- Quaùn giôùi phaân bieät: quaùn phaân bieät caùc phaùp cuûa 6 giôùi, hoaëc 13 giôùi, noù laø phaùp ñình chæ Ngaõ kieán, ngöôøi coù ngaõ kieán nhieàu phaûi tu.

5.- Quaùn soå töùc: keå soá hôi thôû voâ, ra; noù laø phaùp ñeå ñình chæ taâm taùn loaïn; ngöôøi coù taâm taùn loaïn nhieàu phaûi tu. Ñeå trò taát caû phieàn naõo, vaø ñoái vôùi ngöôøi coù nhieàu nghieäp chöôùng, thì theâm Quaùn Phaät, Quaùn caùc töôùng toát cuûa Phaät).

6.- Hoïc tín giôùi ñòa: ñòa vò thaønh töïu Tam hoïc (Giôùi, ñònh tueä). 6. Baùt nhaân ñòa: ñòa vò kieán ñaïo (Nhaân laø nhaãn. Taùm nhaãn laø: khoå phaùp nhaãn, taäp phaùp nhaãn, dieät phaùp nhaãn, ñaïo phaùp nhaãn, khoå loaïi nhaãn, taäp loaïi nhaãn, dieät loaïi nhaän, ñaïo loaïi nhaãn).

7.- Tu-ñaø-hoaøn ñòa: Ñòa vò quaû Döï löu 8. Tö ñaø haøm ñòa: ñòa vò quaû Nhaát lai. 9. A-na-haøm ñòa: ñòa vò quaû Baát hoaøn. 10. A-la-haùn ñòa: ñòa vò quaû Voâ hoïc.

(Boán quaû Thanh vaên thöøa thì 3 quaû ñaàu laø Höõu hoïc, quaû A-la-haùn laø Voâ hoïc, töùc tieán tôùi quaû Vieân maõn, ñình chæ vieäc tu taäp, neân goïi laø Voâ hoïc)

II.- Thaäp-ñòa cuûa Duyeân giaùc thöøa:

1. Khoå haïnh cuï tuùc ñòa: ñòa vò tu giôùi haïnh.

2. Töï hoïc thaäm thaâm thaäp nhò nhaân-duyeân ñòa: ñòa vò quaùn phaùp tu 12 nhaân-duyeân.

3. Giaùc lieãu Töù thaùnh ñeá ñòa: ñòa vò tu quaùn 4 Ñeá (Khoå, Taäp, Dieät, Ñaïo).

4. Thaäm thaâm lôïi trí ñòa: ñòa vò sanh trí voâ töôùng raát saâu.

5. Baùt thaùnh ñaïo ñòa: ñòa vò tu 8 thaùnh ñaïo. (Thaùnh laø Chaùnh, cuõng goïi laø Baùt chaùnh ñaïo)

6. Giaùc lieãu phaùp giôùi, Hö khoâng giôùi, chuùng sanh giôùi ñòa: ñòa vò tænh bieát roõ 3 giôùi.

7. Chöùng tòch dieät ñòa: ñòa vò Kieán ñaïo.

8. Luïc thoâng ñòa: ñòa vò ñöôïc 6 moùn thaàn thoâng.

Thaàn nghóa laø: chaúng löôøng ñöôïc; thoâng nghóa laø: khoâng bò ngaên ngaïi.

- Saùu moùn thaàn thoâng:

1. Thaàn tuùc trí chöùng thoâng, cuõng goïi laø Thaàn caûnh thoâng, thaân nhö yù thoâng, bieán hieän caùc caûnh giôùi chaúng theå nghó baøn, coù söùc daïo chôi, ñi laïi töï taïi.

2. Thieân nhaõn trí-chöùng thoâng: ñöôïc Thieân nhaõn caên coõi Saéc-giôùi chieáu thaáy khoâng ngaïi.

3. Thieân nhó Trí chöùng thoâng: ñöôïc Thieân nhó caên coõi Saéc-giôùi nghe bieát khoâng ngaïi.


4. Tha taâm Trí-chöùng thoâng: bieát taâm nieäm cuûa tha nhôn (ngöôøi khaùc).

5. Tuùc truù tuøy nieâm trí chöùng thoâng : bieát meänh caùc ñôøi tröôùc cuûa mình vaø cuûa chuùng sanh trong saùu ñöôøng. Naêm moùn thaàn thoâng treân laø döïa vaøo Thieàn-ñònh höõu laäu, söùc thaàn chuù vaø döôïc vaät maø ñöôïc, cho neân Tieân nhôn Ngoaïi ñaïo cuõng coù theå coù.

6. Laäu taän Trí-chöùng thoâng: caùc laäu ñeàu döùt heát, taát caû ñeàu voâ ngaïi, ñoù laø choã ñeán cuøng cöïc cuûa 3 thöøa: Tieåu, Trung, Ñaïi-thöøa).

7. Trieät hoøa Maät ñòa: ñòa vò chöùng quaû Voâ hoïc.

8. Taäp khí tieäm baïc ñòa: ñòa vò dieät daàn taäp khí; caùc taäp khí cuûa 2 moùn kieán hoaëc vaø Tö hoaëc coøn laïi, daàn daàn ñöôïc giaûm nheï töøng phaàn. Ñòa vò naøy laø quaû vò cuøng cöïc cuûa Duyeân giaùc thöøa. Xeùt chung trong 3 thöøa thì ñaây laø ñòa thöù 3 cuûa Bích chi phaät. Hai Hoaëc Kieán, Tö, coøn laïi, ñeán Boà-taùt ñòa môùi döùt; ñeán Phaät ñòa môùi heát, cho neân treân ñaây môùi noùi laø 'dieät daàn'.

III.- Thaäp-ñòa cuûa Boà-taùt thöøa:

1.- Cöïc hyû ñòa: Boà-taùt ban ñaàu ñöôïc Thaùnh taùnh, phaù Kieán hoaëc, chöùng lyù 2 Khoâng, sanh ñaïi hoan hyû, chöùng chaân nhö bieán haønh (bieán laø cuøng khaép taát caû caùc phaùp), lìa chöôùng taùnh dò sanh, thaønh töïu Ñaøn ba-la-maät.

2.- Ly caáu ñòa: taùnh khaùc nhaäp ñoàng, ñoàng taùnh cuõng dieät, chöùng Chaân nhö toái-thaéng (döùt voâ bieân ñöùc, ñoái vôùi taát caû caùc phaùp laø toái-thaéng); lìa chöôùng taø haïnh, thaønh töïu Giôùi ba-la-maät.

3.- Phaùp quang ñòa: tònh cuøng cöïc sanh saùng, hieån phaùt Trí tueä, chöùng Chaân nhö thaéng löu (giaùo phaùp löu haønh, ñoái vôùi caùc phaùp khaùc laø toái-thaéng); lìa chöôùng aùm ñoän, thaønh töïu nhaãn nhuïc ba-la-maät.

4.- Dieäm tueä ñòa: taùnh tueä thònh vöôïng, saùng cuøng cöïc tænh bieát ñaày ñuû, chöùng Chaân nhö, voâ nhieáp thoï (chaúng vì Ngaõ chaáp maø nhaän giöõ), lìa hieän chöôùng phieàn naõo raát vi teá, thaønh töïu Tinh taán ba-la-maät.

5.- Cöïc nan thaéng ñòa: caàu töôùng ñoàng, dò, ñeàu khoâng theå ñöôïc; caûnh giôùi chö Phaät, khoâng coù gì hôn, chöùng Chaân nhö loaïi khoâng sai bieät (chaúng nhö tai, maét, v.v... coù loaïi rieâng), döùt chöôùng Nieát-baøn cuûa haï thöøa, thaønh töïu Thieàn ba-la-maät.

6.- Hieän tieàn ñòa: chaân nhö voâ vi, taùnh tònh saùng hieän, chöùng Chaân nhö khoâng coù nhieäm tònh (baûn tính nguyeân xöa nay khoâng nhieãm, döùt chöôùng hieän haønh thoâ töôùng, thaønh töïu Baùt-nhaõ ba-la-maät.

7.- Vieãn haønh ñòa: heát bôø Chaân nhö, chöùng phaùp Chaân nhö khoâng coù sai bieät (giaùo phaùp tuy nhieàu maø khoâng sai khaùc), döùt chöôùng hieän haønh teá töôùng, thaønh töïu Phöông tieän ba-la-maät.

8.- Baát ñoäng ñòa: thöïc hieän pheùp Quaùn voâ töôùng, moät taâm Chaân nhö, chöùng chaân nhö chaúng taêng, giaûm (chaúng theo nhieãm, tònh, maø coù taêng giaûm), döùt chöôùng 'coù Gia-haïnh trong voâ töôùng', thaønh töïu Nguyeän ba-la-maät.


9.- Thieän tueä ñòa: ñaàu ñuû 10 löïc, phaùt duïng Chaân nhö, chöùng Chaân nhö töï taïi trí, (duøng 4 voâ löôïng trí, khôûi 4 Voâ ngaïi giaûi, ñoù laø: Phaùp voâ ngaïi giaû, Nghóa voâ ngaïi giaûi, Töø voâ ngaïi, giaûi, laïc thuyeát voâ ngaïi giaûi) döùt chöôùng 'chaúng muoán laøm vieäc lôïi cho ngöôøi khaùc', thaønh töïu löïc ba-la-maät.

10.- Phaùp vaân ñòa: Maây dieäu, boùng Töø che bieån Nieát-baøn, ñaày ñuû voâ bieân coâng ñöùc, chöùng Chaân nhö laøm choã döïa cho caùc nghieäp töï taïi (ñöôïc boán töï-taïi laø: Ba nghieäp, Naêm thoâng, Toång trì, Thieàn-ñònh), döùt chöôùng “chöa ñöôïc töï-taïi ñoái vôùi caùc phaùp', thaønh töïu Trí ba-la-maät.

IV.- Möôøi ñòa cuûa kinh Ñaïi Baùt-nhaõ noùi laø:

1. Tònh quaùn ñòa; 2. Chuûng taùnh ñòa; 3. Ñeä baùt ñòa; 4. Cuï kieán ñòa; 5. Baïc (moûng) ñòa; 6. Ly duïc ñòa; 7. Dó bieän ñòa; 8. Ñoäc giaùc ñòa; 9. Boà-taùt thaäp ñòa; 10 Nhö-lai ñòa.

V.- Toâng Thieân Thai laïi laäp möôøi ñòa cuûa Thoâng giaùo, töùc möôøi ñòa cuøng thoâng vôùi 3 thöøa: Thanh vaên, Duyeân giaùc vaø Boà-taùt. Ñoù laø:

1.- Caøn tueä ñòa: muoán taäp Sô caøn, maø chöa ñöôïc thaám nhuaàn nöôùc lyù cuûa phaùp taùnh, cho neân thuoäc ngoaïi-phaøm;

2.- Taùnh ñòa: ñieàu phuïc 2 hoaëc Kieán, Tö, thaáy phaùp taùnh Khoâng, cho neân thuoäc noäi-phaøm.

3.- Baùt nhôn ñòa: Nhôn laø nhaãn, laø ñòa vò Kieán ñaïo cuûa 15 taâm, laø duøng 8 nhaãn bao quaùt caû 7 Trí vaø 8 Nhaãn.

4.- Kieán ñòa (ñòa vò tu ñaïo): döùt Kieán hoaëc cuûa Tam giôùi, thaáy lyù Töù ñeá, töùc ñaïo loaïi trí cuûa 16 taâm (yù caên ñoái vôùi phaùp traàn, truø lieäu caùc taø kieán moät caùch phi lyù, goïi laø Kieán hoaëc).

5.- Baïc ñòa: döùt 9 phaåm Tö-hoaëc cuûa Duïc-giôùi (5 caên: Tai Maét Muõi Löôõi Thaân, ñoái vôùi 5 Traàn Saéc, Thanh, Höông, Vò, Xuùc, tham aùi ñaém nhieãm meâ maø chaúng tænh; ñoù laø Tö hoaëc; töùc Tham, Saân, Maïn, Voâ minh laø 4 loaïi Tö hoaëc; neân chia ra laøm 9 phaåm thoâ, teá, keå töø phaåm thöôïng thöôïng ñeán phaån haï haï); trong 6 phaåm hoaëc tröôùc, ñöôïc ñòa vò ñaït lyù Chaân ñeá.

6.- Ly duïc ñòa: döùt heát 3 phaåm Tö hoaëc sau ôû Duïc-giôùi, ñöôïc ñòa vò lìa sanh töû ôû Duïc-giôùi.

7.- Dó bieän ñòa: Döùt heát caùc Tö hoaëc ôû 2 coõi Saéc-giôùi vaø Voâ saéc-giôùi, ñöôïc ñòa vò phaùt chôn voâ laäu.

8.- Bích chi Phaät ñòa: Duyeân giaùc ñaõ giaùc döùt 2 hoaëc Kieán Tö cuûa Tam giôùi, beøn daàn daàn dieät caùc phaàn taäp khí coøn laïi cuûa 2 hoaëc aáy.

9.- Boà-taùt ñòa: Boà-taùt töø Khoâng nhaäp Giaû, Quaùn saâu 2 Ñeá Chaân, Tuïc, tieán ñeàn döùt caùc taäp khí cuûa Kieán Tö vaø traàn sa hoaëc, ñöôïc phaùp nhaõn tònh ñeán ñòa vò thaønh ñaït Ñaïo chuûng trí.


10.- Phaät ñòa: Giaùc quaû cuûa Boà-taùt ñöôïc troøn ñaàu, tieán vöôït leân ñòa vò Dieäu giaùc.

VI.- Thaäp-ñòa cuûa Phaät-thöøa:

1.- Thaäm thaâm nan tri quaûng minh trí tueä ñòa: (Trí tueä roäng saùng raát saâu khoù bieát): tröø caùc taäp khí vi teá; ñoái vôùi caùc phaùp ñeàu ñöôïc töï taïi.

2.- Thanh tònh töï phaàn uy nghieâm baát tö nghì minh ñöùc ñòa: (Töï phaàn thanh tònh uy nghieâm, ñöùc saùng chaúng nghó baøn): chuyeån chaùnh phaùp luaân, hieån nghóa saâu töï taïi.

3.- Thieän minh nguyeät traøng thöïc töôùng haûi taïng ñòa (Nguyeät traøng kheùo soi saùng taïng bieån thöïc töôùng) khai môû phaùp töï taïi, noùi 3 thöøa sai bieät.

4.- Tinh dieäu kim quang coâng ñöùc thaàn thoâng trí ñöùc ñòa:(Trí ñöùc thaàn thoâng, coâng ñöùc aùnh saùng vaøng tinh dieäu): noùi 8 vaïn phaùp haøng phuïc 4 ma moät caùch töï taïi.

5.- Ñaïi luaân uy taïng minh ñöùc ñòa: (Ñöùc saùng cuûa Uy taïng nhö baùnh xe lôùn): beõ gaõy caùc phaùp taø khaùc, khaéc phuïc aùc haïnh 1 caùch töï taïi.

6.- Hö khoâng noäi thanh tònh voâ caáu dieãm quang khai töôùng ñòa (Trong hö khoâng thanh tònh, aùnh saùng röïc rôõ trong suoát môû töôùng): hieän 6 pheùp thaàn thoâng, cho thaáy caùc söï vieäc voâ thöôøng, moät caùc töï taïi.

7.- Quaûng thaéng phaùp giôùi taïng minh giôùi ñòa: (Soi saùng phaùp giôùi roâng lôùn): vì caùc Boà-taùt, hieån baøy Boà-ñeà moät caùch töï taïi.

8.- Toái thaéng phoå giaùc trí taïng, naêng tònh voâ caáu bieán voâ ngaïi trí thoâng ñòa: (Ttrí taïng phoå giaùc toái-thaéng hay laøm cho caùc coõi dô baån trôû neân thanh tònh, trí thoâng voâ ngaïi cuøng khaép): vì caùc Boà-taùt, thoï kyù töï taïi.

9.- Voâ bieân öùc trang nghieâm hoài höôùng naêng chieáu minh ñòa: Vì chö Boà-taùt, töï taïi hieän ra caùc phöông tieän.

10.- Tyø loâ giaù na trí haûi taïng ñòa: Vì chö Boà-taùt, hay noùi phaùp töï taïi.

Phaät, taïi quaû ñòa, voán khoâng rieâng khaùc, möôøi ñòa naøy ñeàu laø caûnh giôùi cuûa chö Phaät, chaúng phaûi Nhò-thöøa vaø chö Boà-taùt coù theå vaøo ñöôïc.

VII.- Thaäp ñòa cuûa Boà-taùt thöøa

Thaäp ñiaï cuûa Boà-taùt thöøa ñaõ döï vaøo doøng Thaùnh. Caên cöù vaøo Phaùp Hoa Kinh sôù thì Boà-taùt vì hoùa ñoä chuùng sanh, neân 3 ñòa tröôùc laø döïa vaøo caùc thöøa nhaân, Thieân; 4 ñòa giöõa laø gôûi nôi 3 thöøa xuaát theá-gian; bai ñòa sau vöôït theá-gian vaø xuaát theá-gian; thuoäc veà Phaät-thöøa.

Boà-taùt tieán tu caùc haïnh laøm Nhaân ñeå hieån chöùng Quaû, nhö sau:

1.- Cöï hyû ñòa: laø Boà-taùt sô ñòa, ñaõ tu Ñaøn na, thò hieän ôû Theá gian laøm Nhôn vöông, gôûi vaøo Nhaân-thöøa.

2.- Ly caáu ñòa: laø Boà-taùt nhò ñòa, tu haønh Thaäp thieän, thò hieän ôû Duïc-giôùi laøm Thieân vöông, gôûi vaøo Thieân thöøa ôû Duïc-giôùi.


3.- Phaùp quang ñòa: laø Boà-taùt tam ñòa, tu Thieàn ôû Saéc-giôùi, Töù khoâng xöù Ñònh ôû Voâ saéc-giôùi, ñoàng haïnh vôùi Töù thieàn, Töù khoâng, gaù vaøo Thieân thöøa ôû Saéc-giôùi vaø Voâ saéc-giôùi.

4.- Dieäm tueä ñòa: laø Boà-taùt töù ñòa, baét ñaàu döùt Kieán hoaëc, vôùi sanh thaân ñuû hình, quaùn 37 phaåm Trôï ñaïo, ñoàng vôùi sô quaû, gôûi vaøo thöøa Tu-ñaø-hoaøn.

5.- Nan thaéng ñòa: laø Boà-taùt nguõ ñòa, tu haïnh töù ñeá, ñoàng vôùi Töù quaû, gaù vaøo thöøa A-la-haùn.

6.- Hieän tieàn ñòa: laø Boà-taùt luïc ñòa, Quaùn nôi Nhaân duyeân, giaùc ngoä Chôn Khoâng, ñoàng vôùi Duyeân giaùc, gôûi vaø thöøa Duyeân giaùc.

7.- Vieãn haønh ñòa: laø Boà-taùt thaát ñòa, tu haïnh Boà-ñeà, vaøo khaép Tam giôùi, chaúng boû vieäc ñoä sanh, gôûi vaøo, thöøa Boà-taùt.

8.- Baát-ñoäng-ñòa: laø Boà-taùt baùt ñòa, ñöùc A-haøm, vaø ñaïo Baát truù, kheá hôïp Chaân-lyù, lìa hình töôùng, lìa ngoân ngöõ.

9.- Thieän tueä ñòa: laø Boà-taùt cöûu ñòa, duøng voâ löôïng trí, quaùn saùt voâ bieân theá giôùi, noùi phaùp giaùo hoùa chuùng sanh.

10.- Phaùp vaân ñòa: laø Boà-taùt thaäp ñòa, phaùp-thaân nhö maây, che khaép chuùng sanh, yù nghieäp töï taïi, nhaän chöùc vò hôn caû, sieâu theá-gian vaø xuaát theá-gian, kyù hieån Nhaát-thöøa.

Caùc vò Boà-taùt Thaäp truù, Thaäp haïnh, Thaäp hoài höôùng tröôùc ñaây, tuy ñaõ döùt 2 hoaëc khieán, Tö, nhöng coøn Voâ minh, chöa nhaäp Thaùnh vò, neân goïi laø Tam Hieàn. Chæ caùc Boà-taùt ôû 10 ñòa môùi goïi laø Thaäp thaùnh.

- Thaäp tín, thaäp truù, thaäp haïnh, thaäp hoài höôùng, thaäp ñòa, Ñaúng-giaùc vaø Dieäu giaùc, caû thaûy laø naêm möôi hai vò, laøm caáp baäc cuûa Ñaïi-thöøa; keå ñeán Ñaúng-giaùc laø naêm möôi moát vò; boû Thaäp tín laø Phaùt taâm truù, coøn boán möôi hai vò, keå ñeán Ñaúng-giaùc laø boán möôi moát vò. Coøn Töù Gia-haïnh laø ñeå chuaån bò cho Tam hieàn nhaäp sô ñòa, cho neân goïi laø 'Gia-haïnh'.

Choã baét ñaàu cuûa ba thöøa, ñoàng goïi laø Caøn tueä. Chuaån trí luaän giaûi thích caøn tueä ñòa coù hai tröôøng hôïp: moät laø Thanh vaên vì muoán ñaït Nieát baøn neân sieâng tinh taán, trì giôùi thanh tònh, kham nhaäm thoï ñaïo, taäp caùc phaùp laønh, boû caùc phaùp chaúng laønh: tuy coù trí tueä maø chaúng ñöôïc nöôùc Thieàn-ñònh, neân chaúng coù theå ñöôïc ñaïo; goïi laø Caøn tueä ñòa; hai laø Boà-taùt töø sô phaùp taâm cho ñeán khi chöa ñöôïc Thuaän nhaãn (trong naêm Nhaãn, ñoù laø Nhaãn thöù ba. Naêm nhaãn laø: phuïc nhaãn, Tín nhaãn, Thuaän nhaãn, Voâ sanh nhaãn, Tòch dieät nhaãn), ñeàu goïi laø Caøn tueä ñòa. 'Laêng nghieâm kinh tröôûng thuûy sôù' noùi: Nôi taâm caøn tueä, quaùn trí theâm saùng ñeå laøm phöông tieän, ñöôïc vaøo Thaäp tín, cuõng töø tröôùc Tín vò cho ñeán sau Thaäp-ñòa, aét ñöôïc sô Caøn tueä ñòa trong taâm Kim cang.

- Ñaúng-giaùc laø vò thöù naêm möôi moát trong soá naêm möôi hai vò cuûa Ñaïi-thöøa, chæ coøn moät baäc nöõa thì ñeán quaû Dieäu giaùc cuûa Phaät. Ñaúng-giaùc laø cöïc vò cuûa Boà-taùt. Töø Thaäp tín, Thaäp truù, Thaäp haïnh, Thaäp hoài höôùng, laø Boà-taùt tröôùc ñòa, thaúng ñeán Sô ñòa, thì traûi qua ñeä nhaát A taêng kyø kieáp; töø Nhi ñòa ñeán Thaát ñòa thì traûi qua ñeä nhò A-taêng kyø kieáp; töø Baùt ñòa ñeán Ñaúng-giaùc thì traûi qua ñeä tam A-taêng kyø kieáp. Coâng ñöùc trí tueä bình ñaúng vôùi chö Phaät, neân goïi laø


Ñaúng-giaùc. Voïng veà Dieäu giaùc, coøn coù moät ñaúng caáp, neân goïi laø Ñaúng-giaùc, cuõng goïi laø 'Nhaát sanh boå xöù', hay 'Boà-taùt taâm Kim-Cang, hoaëc 'Boà-taùt voâ caáu ñòa'.

- Dieäu giaùc laø caáp baäc cuøng cöïc hay cöïc ñòa cuûa Ñaïi thöøa. Töï giaùc, Giaùc tha, Giaùc haïnh vieân maõn, chaúng theå nghó baøn, töùc chaùnh giaùc voâ thöôïng cuûa quaû Phaät.

Nhò thöøa chæ coù Töï giaùc. Boà-taùt töï giaùc, giaùc tha, chöa ñöôïc vieân maõn. Duy coù Phaät laø troøn ñaày Töï giaùc, Giaùc tha, chaúng theå nghó baøn, neân goïi laø Dieäu giaùc.

- Toâng Duy thöùc

Ñoái vôùi thöù lôùp nhaäp Ñaïo thì laïi haïn cheá trong naêm vò. Ñoù laø:

1.- Tö-löông vò: duøng boán möôi vò Thaäp tín, Thaäp truù, Thaäp haïnh, Thaäp hoài höôùng ñeå tu ñuû caùc loaïi Phöôùc, Trí, giuùp chaát lieäu boå ích cho phaùp-thaân Boà-ñeà, neân goïi laø Tö-löông vò.

2.- Gia haïnh vò: töùc boán Gia-haïnh: Noaõn, Ñaûnh, Nhaãn, Theá ñeä nhaát, neân goïi laø Gia haïnh vò.

3.- Thoâng ñaït vò: Boà-taùt, töø Gia-haïnh nhaäp Sô ñòa, duøng Chôn trí voâ laäu theå hoäi Chaân nhö, trí chieáu nôi lyù ñöôïc thaáy Trung ñaïo, goïi laø Thoâng ñaït vò.

4.- Tu taäp vò: töø Nhò thöøa trôû leân cho ñeán Boà-taùt Ñaúng-giaùc, döïa vaøo Trí khoâng phaân bieät, döùt hai chöôùng khôûi phaân bieät; döïa vaøo Trí hai khoâng (khoâng sanh, khoâng phaùp), döùt caùc chuûng töû khôûi hai chöôùng caâu sanh, vaø caùc taäp khí cuûa chuùng noù, chöùng ñöôïc hai quaû chuyeån y Boà-ñeà, Nieát-baøn, goïi laø Tu taäp vò.

5.- Cöùu caùnh vò: caùc laäu ñeàu heát vónh vieãn, thanh tònh troøn saùng, ñöôïc thaønh baäc Chaùnh ñaúng chaùnh giaùc voâ thöôïng, chöùng quaû Dieäu giaùc, töùc cöïc ñòa Phaät quaû.

Ñoù laø naêm vò cuûa Ñaïi-thöøa.

Ñeán naêm vò cuûa Tieåu-thöøa, aét duøng Nguõ ñình taâm Quaùn vaø Bieät töôûng nieäm vôùi Toång töôûng nieäm ñeå tu ôû Tö-löông vò.

(Ngöôøi tu Tieåu-thöøa, sau khi ñaõ tu Nguõ ñình taâm quaùn, thì tu Töù nieäm xöù Quaùn ñeå thaønh töïu khoå ñeá. Kinh Ñaïi Baùt-nhaõ goïi ñoù laø Töù nieäm truù. Coù 2 tröôøng hôïp laø: Bieät töôùng Nieäm xöù vaø Toång töôùng Nieäm xöù.

- Bieät töôùng Nieäm xöù: Phaàn caûnh Sôû quaùn laø boán thöù: Thaân, Thoï, Taâm, Phaùp. Phaûi theo ñuoåi chuùng noù maø quaùn. Chæ ñoái vôùi phaùp nieäm xöù thöù tö thì chia hai laø: taïp duyeân vaø chaúng taïp duyeân. Phaùp nieäm xöù chaúng taïp duyeân thì chæ quaùn moät caûnh cuûa phaùp. Phaùp nieäm xöù taïp duyeân thì hieäp Quaùn Thaân, Thoï, hoaëc quaùn caû boán moùn Thaân, Thoï, Taâm, Phaùp, bôûi vì phaùp traàn thì thoâng vôùi ba moùn tröôùc.

- Toång töôùng nieäm xöù: Ñoái vôùi nieäm sau cuûa phaùp nieäm xöù taïp duyeân, chaúng phaân noù ra laøm boán moùn Thaân, Thoï v.v... maø toång hieäp laïi ñeå quaùn caùc phaùp höõu vi laø Voâ thöôøng; quaùn caùc phaùp höõu laäu laø khoå; quaùn taát caû caùc phaùp laø khoâng, voâ ngaõ, cho neân goïi laø Toång töôùng nieäm xöù; ñoái vôùi caùc phaàn cuûa tieàn caûnh thì chaúng chia ra toång töôùng hay bieät töôùng, laïi coù theå quaùn caùc haønh töôùng: bieät töôùng thì baát tònh, khoå, voâ thöôøng, voâ ngaõ, toång töôùng thì voâ thöôøng,


khoå, khoâng, voâ ngaõ).

Boán Gia-haïnh laøm Gia-haïnh vò; -- döùt kieán hoaëc cuûa Tam giôùi, chöùng sô quaû Thanh vaên (Tu-ñaø-hoaøn) laøm Kieán ñaïo vò; -- tu phaùp Töù ñeá, döùt Tö hoaëc ôû Duïc-giôùi, chöùng quaû thöù hai (Tö ñaø haøm), vaø quaû thöù ba cuûa Thanh vaên (A-na-haøm) laøm Tu ñaïo vò; -- döùt heát kieán hoaëc, Tö hoaëc, cuûa Tam giôùi, chöùng quaû thöù tö cuûa Thanh vaên (A-la-haùn) laøm vò Voâ hoïc.

Döïa theo luaän Du giaø, vaø luaän Hieån döông thì thöù lôùp nhaäp ñaïo laïi chia laøm möôøi ba truù, baûy ñòa. Ñòa coù nghóa thaâu giöõ (nhieáp trì); Truù coù nghóa nhaän duøng laøm choã döøng ôû. Möôøi ba choã truù laø:

1.- Chuûng taùnh truù: chæ coù caên taùnh Ñaïi-thöøa, chöa phaùt Boà-ñeà Voâ thöôïng; ôû vò Thaäp tín.

2.- Thaéng giaûi haïnh truù: töø phaùt taâm truù ñeán sô ñòa Boà-taùt, tu taäp caùc haïnh, thaéng giaûi hieän tieàn: vò Boà-taùt tröôùc ñòa cuûa Thaäp truù, Thaäp haïnh, Thaäp hoài höôùng, vaø Trí Gia-haïnh.

3.- Cöïc hyû truù: Boà-taùt Sô ñòa.

4.- Taêng thöôïng giôùi truù: Boà-taùt nhò ñòa.

5.- Taêng thöôïng taâm truù: Boà-taùt tam ñòa.

6.- Giaùc phaàn töông öng taêng thöôïng tueä truù: Boà-taùt töù ñòa.

7.- Chö ñeá töông öng taêng thöôïng tueä truù: Boà-taùt nguõ ñòa

8.- Duyeân khôûi töông öng taêng thöôïng tueä truù: Boà-taùt luïc ñòa.

9.- Höõu Gia-haïnh; höõu coâng duïng, voâ töôùng truù: Boà-taùt thaát ñòa.

10.-Voâ Gia-haïnh, voâ coâng duïng, voâ töôùng truù: Boà-taùt baùt ñòa.

11.- Voâ ngaïi giaûi truù: Boà-taùt cöûu ñòa.

12.- Toái thöôïng thaønh maõn Boà-taùt truù: Boà-taùt thaäp ñòa.

13.- Nhö-lai truù: aét laø quaû Phaät Dieäu giaùc.

Trong soá 13 truù aáy, chuûng taùnh truù goïi laø chuûng taùnh ñòa. Thaéng giaûi haïnh truù goïi laø Thaéng giaûi haïnh ñòa. Cöïc hyû truù goïi laø Tònh thaéng yù laïc ñòa. Taêng thöôïng giôùi truù, Taêng thöôïng taâm truù, vaø ba loaïi Taêng thöôïng truù Höõu Gia-haïnh Höõu coâng duïng Voâ töôùng truù (töø soá 4 ñeán soá 9) goïi laø Haønh chaùnh haïnh ñòa. Voâ Gia-haïnh voâ coâng duïng voâ töôùng truù goïi laø Quyeát ñònh ñòa. Voâ ngaïi giaûi truù goïi laø quyeát ñònh haïnh ñòa. Toái thöôïng thaønh maõn Boà-taùt truù vaø Nhö-lai truù, goïi laø Ñaùo cöùu caùnh ñòa.

THAÂM

Thích

Thaâm laø saâu, nghóa laø khoù thaáy: caùc phaùp Khoâng töôùng, khoù coù theå nghó baøn, goïi laø Baùt-nhaõ ba-la-maät ña raát saâu.


THAÂM BAÙT NHAÕ BA-LA-MAÄT ÑA, töùc caûnh giôùi cuûa Baùt-nhaõ ba-la-maät ña raát saâu, vì coù theå giöõ taát caû caùc phaùp khoâng töôùng. Danh töø Baùt nhaõ thoâng nhieáp thöïc töôùng. Boà-taùt döïa vaøo Tueä naêng quaùn cuûa mình 'haønh' (xeùt qua) caûnh giôùi raát saâu naøy cuûa Baùt-nhaõ ba-la-maät ña; nhö kinh Giaûi thaâm maät noùi: 'Quaùn Töï taïi Boà-taùt laïi baïch Phaät raèng: Baïch Theá toân. Boà-taùt duøng caùi gì cuûa ba-la-maät ña ñeå giöõ caùi taùnh khoâng coù töï-taùnh cuûa taát caû caùc phaùp? Phaät daïy Ngaøi quaùn töï taïi Boà-taùt raèng: - Thieän Nam töû! Duøng Baùt-nhaõ ba-la-maät ña ñeå giöõ caùi taùnh khoâng coù töï-taùnh cuûa caùc phaùp'.

Laïi nöõa, caùi Baùt-nhaõ ba-la-maät ña aáy kheùo ñaït ñeán töôûng Khoâng, neân goïi laø 'Thaâm Baùt nhaõ ba-la-maät ña', cho neân tu theo haïnh aáy goïi laø: 'Haønh thaâm Baùt nhaõ ba-la-maät ña?. Vaäy laø bieát caùi theå cuûa Baùt-nhaõ noùi goïn laïi, coù 2 thöù: moät laø Thaâm (saâu); hai laø Thieån (caïn). 'Caïn' laø Baùt nhaõ khoâng Ngöôøi, phaù tröø Ngaõ chaáp: chæ thaáy caùi Khoâng, chaúng thaáy caùi Chaúng khoâng.

Vì ñoù laø choã ñoàng tu cuûa ba thöøa Thanh vaên, Duyeân giaùc vaø Boà-taùt, neân ñoù cuõng goïi laø: Baùt-nhaõ chung. - Coøn 'Saâu' laø Baùt-nhaõ khoâng Phaùp; ñaõ phaù Ngaõ chaáp, laïi phaù Phaùp chaáp: chaúng nhöõng thaáy Khoâng, laïi thaáy Chaúng khoâng; phaù heát ba Hoaëc, vónh vieãn döùt hai caùch cheát, chöùng nhaäp ñeä nhaát nghóa Khoâng cuûa caùc phaùp. Vì laø choã cuûa Boà-taùt tu moät mình (khoâng coù hai thöøa kia), chaúng phaûi laø choã chung cuûa ba thöøa quyeàn giaùo (taïm daïy), neân cuõng goïi laø: Baùt-nhaõ chaúng chung.

Kinh Ñaïi Baùt-nhaõ noùi: 'Baùt nhaõ ba-la-maät ña raát saâu, khoâng töôùng, khoâng traïng, khoâng lôøi, khoâng noùi'. Laïi noùi: 'Luùc Boà-taùt ma-ha-taùt haønh thaâm Baùt-nhaõ ba-la-maät ña, coù theå duøng taâm voâ laäu, lìa töôùng, ñeå haønh saùu loaïi ba-la-maät ña; do taâm löïc voâ laäu, lìa töôùng, neân ñoái vôùi taát caû caùc phaùp voâ töôùng, voâ giaùc, voâ ñaéc, voâ aûnh, voâ taùc, coù theå ñöôïc troøn ñuû saùu loaïi ba-la-maät ña; cuõng coù theå ñöôïc troøn ñuû caùc loaïi coâng ñöùc khaùc'. Laïi noùi, 'Ngaøi Thieän hieän baïch Phaät raèng: Nhö theá Baùt-nhaõ thaät laø quaù saâu vaäy!'

Phaät daïy: Taát caû caùc phaùp ñeàu quaù saâu, cho neân Baùt-nhaõ ba-la-maät ña quaù saâu; bôûi vaäy Baùt-nhaõ ba-la-maät ña ñöôïc goïi laø 'cöïc thaäm thaâm' (heát söùc quaù saâu!). Laïi noùi: 'Xaù lôïi töû! Luùc tu haønh Baùt-nhaõ ba-la-maät ña, chaúng thaáy caùc phaùp coù Giaùc, coù duïng, maø thaáy taát caû nhö aûo söï, nhö caûnh moäng, cho ñeán nhö vieäc bieán hoùa, ñeàu khoâng thöïc coù.

Nghe noùi caùc phaùp boån taùnh ñeàu khoâng, maø sanh loøng vui möøng saâu saéc, thì neân bieát: ñoù laø Boà-taùt coù theå haønh Baùt-nhaõ ba-la-maät ña. Luùc Boà-taùt ma-ha-taùt haønh Baùt-nhaõ ba-la-maät ña thì chaúng thaáy Boà-taùt, chaúng thaáy chöõ Boà-taùt, chaúng thaáy Baùt-nhaõ ba-la-maät ña, chaúng thaáy Ta haønh Baùt-nhaõ ba-la-maät ña, cuõng chaúng thaáy Ta chaúng haønh Baùt-nhaõ ba-la-maät ña. Thaønh ra: vieäc ñöùng ñaàu trong ñieàu troïng yeáu cuûa söï tu haønh, laø neân xua ñuoåi heát caùc Tueä Vaên, Tö (nghe, nghó), trieát ngoä (hieåu raát roõ) Chôn khoâng; vì do voâ sôû ñaéc, voâ phaân bieät, cho neân 'voâ haønh, voâ baát haønh' (khoâng laøm, khoâng gì chaúng laøm), ñoù goïi laø 'haønh'; ñoù goïi laø: 'haønh thaâm Baùt-nhaõ ba-la-maät ña'.

Chuù Ba thöøa chung tu >Baùt-nhaõ khoâng Ngöôøi laø: chuyeån naêm uaån thaønh naêm phaàn Phaùp thaân.

Ñoù laø:


1.- Chuyeån Saéc uaån thaønh Giôùi thaân; 2.- Chuyeån Thoï uaån thaønh Ñinh thaân; 3.- Chuyeån Töôûng uaån thaønh Tueä thaân; 4.- Chuyeån Haønh uaån thaønh Giaûi thoaùt thaân; 5.- Chuyeån Thöùc uaån thaønh Giaûi thoaùt tri kieán thaân.

Ñaïi-thöøa Boà-taùt tu Baùt-nhaõ khoâng Phaùp chuyeån naêm uaån thaønh ba Ñöùc. Ba Ñöùc laø: Ma-ha Nieát-baøn-na, nghóa laø Ñaïi dieät ñoä. 'Ñaïi' laø phaùp thaân, töùc laø caùi lyù cuûa Chaân nhö; 'dieät' laø giaûi-thoaùt, töùc caùi duïng cuûa söï töï taïi; 'ñoä' laø Baùt-nhaõ, töùc caùi trí cuûa söï hoäi chôn (hieåu Chôn lyù); chuyeån Saéc uaån thaønh caùi ñöùc cuûa Phaùp thaân; chuyeån ba uaån thoï; Töôûng, Haønh, thaønh ñöùc Giaûi thoaùt; chuyeån Thöùc uaån thaønh ñöùc Baùt-nhaõ.

- Ngaõ chaáp (chaáp coù Ta) coù hai thöù:

1.- Chaáp Ngaõ caâu sanh, nghóa laø: ñoái vôùi naêm uaån, mieãn cöôõng laäp chuùng noù laøm chuû teå, voïng chaáp chuùng noù laøm Ta, cuøng sanh ra vôùi thaân, neân goïi laø Chaáp Ngaõ caâu sanh.

2.- Ngaõ chaáp phaân bieät, nghóa laø: khôûi chaáp raèng trong phaùp Ngaõ toan tính, phaân bieät coù caùi Ta coù theå laøm laønh, coù theå laøm aùc, vaø ñaém giöõ quan nieäm aáy, neân goïi laø Chaáp Ngaõ phaân bieät.

- Phaùp chaáp cuõng coù hai thöù:

1.- Chaáp phaùp caâu sanh, nghóa laø: töø voâ thuûy ñeán nay, hö voïng huaân taäp, ñoái vôùi taát caû caùc phaùp ñeàu voïng sanh ñaém chaáp; söï ñaém chaáp aáy haèng cuøng sanh ra vôùi thaân, neân goïi laø chaáp phaùp caâu sanh.

2.- Chaáp phaùp phaân bieät, nghóa laø: ñoái vôùi caùc phaùp cuûa taø giaùo, vaø cuûa taø sö noùi ra, phaân bieät toan tính, chaáp laøm thöïc phaùp, neân goïi laø chaáp phaùp phaân bieät.

- Ba Hoaëc: Hoaëc coù nghóa laø hoân meâ, chaúng hieåu roõ. Coù ba thöù Hoaëc laø:

1.- Kieán, Tö hoaëc. Kieán (thaáy töùc phaân bieät, nghóa laø: yù caên ñoái vôùi phaùp traàn, khôûi caùc taø kieán, neân goïi laø Kieán hoaëc. Tö, töùc tö duy (suy nghó), laïi tham nhieãm nghóa laø naêm caên Maét Tai Muõi Löôõi Thaân, tham yeâu naêm traàn Saéc Thanh Höông Vò Xuùc, maø khôûi töôûng ñaém nhieãm, neân goïi laø Tö hoaëc. Hai thöù Kieán, Tö hoaëc naøy, thoâng caû ba thöøa Thanh vaên, Duyeân giaùc, Boà-taùt (ba thöøa ñeàu phaûi cuøng döùt chuùng noù), cho neân cuõng goïi laø Thoâng hoaëc.

2.- Traàn sa hoaëc, laøm chöôùng ngaïi cho söï giaùo hoùa ñaïo. Phaùp moân voâ löôïng nhö buïi (traàn), nhö caùt (sa). Boà-taùt muoán giaùo hoùa ngöôøi, taát nhieân tröôùc phaûi tu taäp cho ñöôïc ñaïo chuûng trí, môùi döùt ñöôïc Hoaëc naøy.

3.- Voâ minh hoaëc, nghóa laø khoâng hieåu roõ taát caû caùc phaùp; noù ngaên che thöïc töôùng Trung ñaïo, vì caùc chuûng töû cuûa nghieäp thöùc; noù laø caên baûn phieàn naõo. Boà-taùt Ñaïi-thöøa phaûi song tu Ñònh, Hueä, môùi döùt ñöôïc Hoaëc naøy.

Traàn sa hoaëc, vaø Voâ minh hoaëc thì chæ coù Boà-taùt môùi döùt ñöôïc, cho neân hai Hoaëc aáy ñeàu goïi laø Bieät Hoaëc; chuùng noù khaùc vôùi caùc Hoaëc Kieán, Tö, laø hai Thoâng hoaëc cuûa ba thöøa chung tu noùi treân.


- Ñeä nhaát nghóa Khoâng.

Trong caùc phaùp thì phaùp baäc nhaát, hôn heát, goïi laø Nieát-baøn. Phaùp Nieát-baøn thì Khoâng, khoâng coù töôùng, cho neân goïi laø: ñeä nhaát nghóa khoâng.

- Lyù töôùng laø moät trong soá ba töôùng. Ba töôùng laø:

1.- Giaûi thoaùt töôùng, laø töôùng khoâng coù sanh töû;

2.- Ly töôùng, laø töôùng khoâng coù Nieát-baøn;

3.- Dieät töôùng, laø töôùng khoâng coù sanh töû, Nieát-baøn.

Caùi khoâng coù töôùng naøy cuõng khoâng, töùc ñoù laø Trung ñaïo, chaúng phaûi Coù, chaúng phaûi Khoâng vaäy.

- Voâ laäu: laø phaùp lìa phieàn naõo, hoaëc nghieäp ñaõ döùt, chaúng rôi ræ nôi sanh töû.

- Voâ töôùng laø caùc phaùp ñeàu khoâng, cuõng goïi laø 'khoâng töôùng'. Ñaïi-thöøa nghóa chöông noùi: Giaûi thích Voâ töôùng, coù hai nghóa: moät laø tôùi lyù saùng danh, döùt heát caùc töôùng, neân goïi laø Voâ phaûi; hai laø tôùi phaùp Nieát-baøn, lìa caû möôøi töôùng (saéc, thanh, höông, vò, xuùc, nam, nöõ, sanh, truù, dieät), neân goïi laø Voâ töôùng.

- Voâ giaùc: Taâm ban ñaàu taïi duyeân goïi laø Giaùc (tænh bieát); maát cai taâm giaùc tri aáy goïi laø 'voâ giaùc'.

- Voâ ñaéc laø chaân lyù cuûa theå voâ töôùng, trong taâm khoâng coù choã naøo ñeå ñaém chaáp; caùi Tueä Khoâng, khoâng coù choã phaân bieät; nhö theá laø 'voâ ñaéc'.

- Voâ aûnh laø taát caû caùc thoï vaø töôùng noái tieáp ñeàu dieät, goïi laø Voâ aûnh, cuõng goïi laø tòch dieät.

- Voâ taùc laø chaúng giaû caùc ñoäng taùt cuûa thaân, khaåu yù; ñeå cho caùc phaùp noái tieáp nhau töï nhieân. -Phaùp saâu kín, vi dieäu laø Thaâm. Thaâm ñeán cöïc ñoä, goïi laø thaäm thaâm. Thaäm thaâm laø choã sôû chöùng cuûa Nhö-lai veà Caûnh giôùi, lyù trí Chaân nhö, ñoù chaúng phaûi laø ñieàu maø Thanh vaên, Duyeân giaùc coù theå bieát ñöôïc. Coù naêm ñieàu thaäm thaâm laø:

1.- Nghóa thaäm thaâm laø taùnh nghóa Chuûng trí cuûa Nhö-lai ñaõ chöùng thì vi dieäu, chaúng coù theå nghó baøn.

2.- Thöïc theå thaäm thaâm laø lyù theå thöïc töôùng cuûa Nhö-lai ñaõ chöùng thì chaúng khoâng chaúng coù, chaúng phaûi Nhö chaúng phaûi khaùc, chaúng theå nghó baøn.

3.- Noäi chöùng thaäm thaâm laø taát caû trí tueä cuûa Nhö-lai sôû chöùng, sôû ñaéc, ñeàu raát saâu, voâ löôïng chaúng theå nghó baøn.

4.- Y chæ thaäm thaâm laø phaùp theå chaân nhö cuûa Nhö-lai ñaõ chöùng, ôû khaép moïi nôi, khoâng nhieãm khoâng tònh, chaúng ñoåi chaúng dôøi; nôi taát caû caùc phaùp, phaùp theå aáy chaúng töùc chaúng lìa, chaúng theå nghó baøn.

5.- Voâ thöôïng thaäm thaâm laø A-naäu-ña-la-tam-mieäu tam Boà-ñeà cuûa Nhö-lai ñaõ chöùng, ñoù laø ñieàu maø taát caû caùc Thanh vaên Duyeân giaùc ñeàu chaúng coù theå nghó baøn. (xem Phaùp-Hoa


luaän).

----------

THÔØI

Thích Chöõ Phaïn coù 2 danh töï noùi veà THÔØI: moät laø Ca-la; hai laø Tam-ma-da.

Ca-la laø thôøi thöïc teá cuûa theá-gian, nhö noùi: vaøo ngaøy ñoù, thôøi ñoù (töùc giôø ñoù). Coøn Tam-ma-da thì chæ thôøi haïn moät saùt na sanh dieät, chaúng coù thöïc taùnh cuûa thôøi gian, cho neân noùi: ñoù laø giaû thôøi.

Chöõ THÔØI trong kinh naøy, töùc laø Tam-ma-da, nghóa laø: Boà-taùt haønh thaâm Baùt-nhaõ ba-la-maät-ña, chöùng nhaäp Chaân khoâng trong thôøi moät saùt na. Boà-taùt duøng Trí voâ phaân bieät chieáu roõ thaân taâm Nguõ uaån töï nhieân roãng khoâng vaéng laëng, taùnh töôùng ñeàu Khoâng, töùc cuoái cuøng trong khoaûnh thôøi gian moät saùt na chöùng nhaäp chôn khoâng, maø xöùng theå khôûi duïng 'ñoä nhaát thieát khoå aùch' (ñoä thoaùt taát caû caùc naïn khoå); cuõng trong khoaûnh moät saùt na, do naêm uaån voán Khoâng, khoå aùch beøn khoâng cho neân theå duïng ñoàng thôøi vaäy.

Kinh Ñaïi Baùt-nhaõ noùi: 'Laáy voâ taùnh laøm töï-taùnh, duøng moät saùt na töông öng vôùi dieäu tueä, chöùng ñöôïc voâ thöôïng chaùnh ñaúng Boà-ñeà'.

Kinh Taâm ñòa quaùn noùi: moät saùt na, taâm töông öng Baùt-nhaõ thì ngoä heát caùc phaùp cuûa ba ñôøi, chaúng thöøa phaùp naøo, cho neân caùi khoaûnh thôøi gian aáy laø thôøi voâ chöùng, voâ ñaéc, muoân duyeân ñeàu laëng. Luaän 'Ñoán ngoä nhaäp ñaïo yeáu moân' noùi: 'Hoûi: Kinh noùi: 'Ngoân ngöõ ñaïo ñoaïn, taâm haønh xöù dieät', nghóa ñoù theá naøo? Ñaùp: Duøng lôøi ñeå hieån nghóa; ñöôïc nghóa döùt lôøi; nghóa töùc laø Khoâng, Khoâng töùc laø Ñaïo, Ñaïo töùc laø döùt boû lôøi noùi: cho neân noùi 'ngoân ngöõ ñaïo ñoaïn'. Thöïc teá laïi chaúng khôûi Quaùn. Bôûi chaúng khôûi quaùn, töùc laø voâ sanh; vì voâ sanh cho neân taát caû caùc saéc taùnh ñeàu Khoâng; saéc taùnh khoâng, töùc laø muoân duyeân ñeàu laëng, muoân duyeân ñeàu laëng, töùc laø 'taâm haønh xöù dieät'.

Laïi noùi: 'Muoân duyeân ñeàu laëng, töùc laø taát caû phaùp taùnh ñeàu khoâng; phaùp taùnh khoâng, töùc taát caû caùc nôùi ñeàu laø voâ taâm. Luùc ñöôïc taát caû caùc nôi ñeàu voâ taâm, töùc khoâng moät töôùng naøo khaû ñaéc. Vì sao vaäy? Vì töï-taùnh laø khoâng, khoâng coù moät töôùng naøo coù theå ñöôïc, töùc laø thöïc töôùng. Thöïc töôùng laø töôùng dieäu saéc thaân cuûa Nhö-lai, cho neân caùi THÔØI aáy töùc laø caùi thôøi voâ taâm ôû taát caû caùc nôi; cuõng coù theå noùi laø caùi thôøi voâ nieäm. Voâ nieäm laø khoâng coù taø nieäm, chaúng phaûi khoâng coù chaùnh nieäm, chaùnh nieäm chæ nhôù Boà-ñeà. Boà-ñeà laø danh töï giaû laäp, thöïc 'baát khaû ñaéc'; baát khaû ñaéc, töùc khoâng coù nieäm; Nhôù caùi Voâ nieäm, goïi laø Chôn nieäm. Chæ bieát taát caû caùc nôi ñeàu voâ taâm töùc laø voâ nieäm. Luùc ñöôïc Voâ nieäm thì töï nhieân giaûi thoaùt.

Boà-taùt 'luùc haønh thaâm Baùt-nhaõ ba-la-maät-ña', moät nieäm chaúng khôûi, queân caûnh taâm dieät, Ñònh Tueä bình ñaúng, xem nghe troøn saùng, laø luùc ñöôïc töï taïi voâ ngaïi vaäy.


Chuù Trí voâ phaân bieät laø taâm khoâng phaân bieät, laø trí theå hoäi chaân nhö, lìa taát caû caùc töôùng chaúng

coù theå phaân bieät.

- Taùnh laø theå. Ñaïi-thöøa nghóa chöông noái: Taùnh coù 4 nghó: moät laø: goác Nhaân Chuûng töû; hai laø: Theå; ba laø: chaúng ñoåi; boán laø: taùnh rieâng.

- Töôùng laø theå traïng cuûa caùc phaùp; lìa taát caû caùc töôùng do meâ tình maø thaáy thì ñoù laø Chôn khoâng.

- Voâ taùnh laø: töù ñaïi cho ñeán Nieát-baøn v.v.. ñeàu laø giaû danh, roát raùo ñeàu laø khoâng, khoâng coù thöïc theå. Ñoái vôùi töôùng theá gian, taát caû chuùng sanh, nôi naøo cuõng toan tính me ñaém, chaáp laø thöïc coù; Phaät vì muoán tröø caùi voïng chaáp aáy, neân noùi: taát caû caùc phaùp ñeàu khoâng coù töï-taùnh, ñoù laø töôùng voâ taùnh; taát caû caùc phaùp ñeàu döïa vaøo nhaân-duyeân hoøa hôïp maø sanh, voán khoâng coù töï taùnh; ñoù laø sanh voâ taùnh; Nhaân phaù caùi voïng chaáp cuûa chuùng sanh maø giaû noùi voâ taùnh, chaúng phaûi taùnh hoaøn toaøn khoâng; Phaät noùi taùnh chaân nhö thaéng nghóa, xa lìa taùnh bieán keá voïng chaáp: ñoù laø thaéng nghóa voâ taùnh.

- Töï taùnh: Taát caû caùc phaùp, phaùp naøo cuõng coù taùnh chaúng ñoåi, chaúng bieán; ñoù laø töï-taùnh. Chuùng sanh meâ laàm, chaúng bieát roõ caùc phaùp voán khoâng, voïng chaáp thaân ta vaø taát caû caùc phaùp, tính lieäu cuøng khaép, chaáp laøm thöïc coù; ñoù laø bieán keá töï-taùnh; caùc phaùp ñeàu döïa vaøo caùc duyeân töôùng öùng maø khôûi, neân khoâng coù töï taùnh, maø chæ laø hö voïng; ñoù laø y tha töï-taùnh; coøn töï-taùnh cuûa Chaân nhö thì chaúng ñoåi, chaúng bieán, maø thaønh töïu troøn ñaày; ñoù laø vieân thaønh töï-taùnh.

- Voâ sanh : thöïc töôùng chaân nhö, xa lìa sanh dieät.

- Chöõ Phaïn 'ñaø ma' nghóa laø: phaùp taùnh. Phaùp taùnh coù hai: moät laø thöïc phaùp taùnh: moät lyù chôn thöïc, lìa töôùng hö voïng, taùnh voán bình ñaúng, khoâng coù bieán ñoåi. Taát caû chö Phaät, khoâng coù vò naøo chaúng döïa vaøo phaùp taùnh aáy maø tu ñeå thaønh baäc chaùnh giaùc; ñoù laø thöïc phaùp taùnh; hai laø söï phaùp taùnh: caùc loaïi phaùp cuûa theá-gian, ñeàu döïa vaøo lyù thi haønh, baøy ñaët maø döïng neân, nhö caùc phaùp ñaát, nöôùc, gioù, löûa, naêm aám (uaån) v.v.. tuøy theo söï thaáy bieát cuûa theá tuïc, chæ thuoäc veà söï, thöïc chaúng ôû ngoaøi lyù cuûa phaùp taùnh, ñoù laø söï phaùp taùnh. (Xem Ñòa Trì kinh).

- Taâm haønh xöù dieät: Theo Khôûi tín luaän noùi thì: chæ coù töôùng cuûa taâm dieät, chaúng phaûi theå cuûa taâm dieät, gioáng nhö nöôùc nhaân coù gioù maø khôûi töôùng ñoäng; khi gioù dieät thì töôùng ñoäng cuõng dieät theo, chaúng phaûi theå cuûa nöôùc dieät.

- Nhôù caùi Voâ nieäm goïi laø Chôn nieäm. Chôn nieäm laø caû ñeán caùi nieäm cuõng khoâng. Haønh giaû chôù nghó raèng: trong taát caû caùc thôøi ñeàu khoâng coù choã ñaém, töùc ñoù laø Chôn taâm cuûa ta. Neân bieát raèng: chaáp taâm khoâng coù choã ñaém nhö theá cuõng laø voïng töôûng. Kinh Laêng giaø noùi: 'Taâm löôïng cuûa Voâ taâm, Ta noùi ñoù laø taâm löôïng'. Vì theá, cho neân noùi:

'Ba ñôøi caàu Taâm, Taâm chaúng coù Taâm chaúng coù, neân voïng nguyeân voâ Voïng taâm voâ xöû5 töùc Boà-ñeà

5 Voâ xöû laø: khoâng ôû. Neáu ñoïc laø 'voâ xöù', haún laø khoâng ñuùng.


Sanh töû, Nieát Baøn voán bình ñaúng.

Bôûi vaäy, Nhôù caùi Voâ nieäm cuõng khoâng; ñoù goïi laø 'moïi choã, khoâng taâm.

chöông hai teân ngöôøi dòch kinh.€¦ · kinh naøy do trang sö chuû dòch, ngöôøi...

Documents