chemical safety and symbols ความปลอดภัยในการใช...

Chemical safety and symbolsความปลอดภยในการใชสารเคม และ สญลกษณ

แสดงอนตรายของสารเคม

ดร. วชรนทร เทยนสนต

ภาควชาเทคนคการแพทย

23 พฤษภาคม 2560

โครงการอบรมความปลอดภยในหองปฏบตการ

หนวยวจย คณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

หวขอ

1. การจาแนกประเภทสารเคมอนตราย

2. ใชสารเคมใหปลอดภยควรทาอยางไร

3. สญลกษณแสดงอนตรายและฉลากสารเคม

4. เครองมอและอปกรณปองกนอนตรายจากสารเคม

5. ขอปฏบตเมอเกดอนตรายจากการใชสารเคม

6. การจดการขยะสารเคมในหองปฏบตการ

2

สารเคม และ สารเคมอนตราย

• สารเคม หมายถง สารทประกอบดวยธาตเดยวกนหรอสารประกอบ จากธาตตางๆรวมกนดวยพนธะเคม*

• สารเคมอนตราย หมายถง“สาร สารประกอบ สารผสม ซงอยในรปของของแขง ของเหลว หรอ กาซ ทมลกษณะอยางใดอยางหนง หรอหลายอยางดงตอไปน ”

1. มพษ กดกรอน ระคายเคอง ทาใหเกดอาการแพ กอมะเรง หรอ ทาใหเกดอนตรายตอสขภาพอนามย

2. ทาใหเกดการระเบด เปนตวทาปฏกรยาทรนแรง เปนตวเพมออกซเจน หรอ ไวไฟ

3. มกมมนตภาพรงส* สานกควบคมวตถอนตราย โรงงานอตสาหกรรม http://www2.diw.go.th/haz/index.asp** ประกาศกระทรวงมหาดไทยวาดวยเรองความปลอดภยในการทางานเกยวกบสารเคมอนตราย พ.ศ. 2534

สถตจานวนอบตภยวตถเคมในประเทศไทยจาแนกตามประเภทวตถเคม ในป พศ 2553-2557

5

ทมา: หนวยขอสนเทศวตถอนตรายและความปลอดภย ศนยความเปนเลศแหงชาตดานการจดการสงแวดลอมและของ

เสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย (2557)

http://www.chemtrack.org/Stat-Accident-Number.asp

• วนท 28 ก.ค. 2557 เวลา 13:00 น.

• ไฟไหมหองแลบวทยาศาสตร

• มผไดรบบาดเจบดวยกน 4 ราย และม1 รายทเกดอาการหนกจากการสดดมควนพษ

• เจาหนาทใชเคมดบเพลงในการดบไฟ ใชเวลาในการสกดเพลง 20 นาท จงสงบ พบวาอปกรณและเคมบางสวนไดรบความเสยหาย

ทมา ฐานขอมลความปลอดภยดานสารเคม หนวยขอสนเทศวตถอนตรายและความปลอดภย ศนยความเปนเลศ

แหงชาตดานการจดการสงแวดลอมและของเสยอนตราย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

http://www.chemtrack.org/Stat-Accident-List.asp?SYear=1978&EYear=2014&AAT=6

ตวอยางอบตภยจากสารเคม (1)

• วนท 12 ก.ค. 2555 เวลา 11:00 น.

• เหตเพลงไหมหองแลบ ใชศกษาทดลองทางวทยาศาสตรมกลมควนและเพลงพวยพงออกมาจานวนมาก

• อปกรณทดลองทางวทยาศาสตรและฝาเพดานถกเพลงไหม เนอทประมาณ 20 ตารางวา เจาหนาทของมหาวทยาลย มอาการสาลกควนและถกไฟลวกทแขนเลกนอย จานวน 3 คน

• เจาหนาทชดผจญเพลงนาหวฉดนาเขาสกดกน 20 นาท เพลงจงสงบ





วนท 11 ก.พ. 2552 เวลา 18:30 น.

• นกศกษาทดลองหมกแกซชวภาพในถงนามนเชอเพลงเปลา ขนาด 200 ลตร เกดระเบดขนมากอน

• มผบาดเจบ 3 ราย โดย 2 ราย อาการสาหสบาดเจบทดวงตาทงสองขาง มบาดแผลถกไฟลวกบรเวณใบหนา และกระจกตาแตก

วนท 2 พ.ย. 2548 เวลา 15:00 น.

• นกเรยนทาการทดลองหองทดลองวทยาศาสตรโดยไมระวงทาใหตะเกยงไฟไปโดนแกลลอนแอลกอฮอลเกดไฟลกไหม

• นกเรยนบาดเจบ 2 คน





• รจกสารเคมกอนการใชงาน• ชนดของสารเคม

• เลอกใชสารทไมหมดอาย• เลอกใชสารท อนตรายนอยท สดในการทางาน

• มระบบความปลอดภยในการใชสารเคม

• ฉลากสารเคม (Chemical labeling)

• สญลกษณแสดงอนตรายของสารเคม

(Chemical hazard labeling)

• ขอมลความปลอดภยสารเคม

(Safety data sheet: SDS)

ใชสารเคมใหปลอดภยควรทาอยางไร

ABC

รจกสารเคมกอนการใชงาน

การจาแนกชนด และ

สญลกษณแสดงอนตรายของสารเคม

สญลกษณและเกณฑการแบงกลมอนตรายจากสารเคมทใชทวโลก

http://www.chemtrack.org/News-Detail.asp?TID=4&ID=44

สญลกษณแสดงอนตรายของสารเคมจาแนกตามลกษณะการใชงาน (Chemical Hazard Label)

• ระบบ UN (United Nations Committee of Exports on the

Transport of Dangerous Goods)

: แสดงความเสยงในอนตรายจากการขนสง

• ระบบ GSH (The Globally Harmonized System of

Classification and Labeling of Chemicals) (purple book) ***

: แสดงอนตรายของสารเคมเปนระบบสากลทวโลกโดยสหประชาชาต

(2546-ปจจบน)

• ระบบ EEC (European Economic Community)

: แสดงอนตรายบนฉลากสารเคมในสหภาพยโรป

• ระบบ NFPA (National Fire Protection Association)

: แสดงอนตรายบนฉลากสารเคม เพอปองกนไฟไหม ในสหรฐอเมรกา

UN Class

EEC Class

GHS Class

NFPA Class

การจาแนกสารเคมอนตราย (I) Classificaiton of Chemical Hazard by United Nation (UN) :

UN Class• สหประชาชาต (United Nation) แบงสารเคมออกเปน 9 ประเภท • ตามลกษณะทกอใหเกด&ความเสยงในการเกดอนตราย

1. สารทระเบดได (Explosives)2. กาซ (Compressed Gases) : กาซในรปของเหลว

อดความดน หรอ อยในรปของสารละลาย ภายใตความดน3. ของเหลวไวไฟ (Flammable liquids) 4. ของแขงไวไฟ (Flammable solids) 5. สารออกซไดซ และสารอนทรยเปอรออกไซด

(Oxidizer materials) 6. สารพษ และสารทกอใหเกดการตดเชอ

(Toxic and infectious materials) 7. สารกมมนตรงส (Radioactive materials)8. สารททาใหเกดการกดกรอน (Corrosive materials)9. สาร หรอวตถอน ท อาจเปนอนตรายได

(Miscellaneous material not elsewhere classified)•http://www.chemtrack.org/UNClass-Intro.asp

Class 1: Explosives

Class 2 : Compressed Gases

Class 3: Flammable liquid

Class 4: Flammable solid

Class 5: Oxidizing agent

Class 6: Toxic substances

Class 7: Radioactive substances

Class 8: Corrosive

http://inst-doc.blogspot.com/2010/05/chemical-hazard-labels.html

Class 9: Miscellenous

http://www.ehow.co.uk/about_6571618_chemical-hazard-symbols-meanings.html

http://www.ehow.co.uk/about_6619127_safety-symbols-chemical-hazards.html

การจาแนกสารเคมอนตราย (II)European Economic Community (EEC) : EEC Class

• แสดงอนตรายบนฉลากสารเคมในสหภาพยโรป• จาแนกออกเปน 10 กลม 1. สารทระเบดได (Explosives)2. สารไวไฟ (Highly Flammable) 3. สารไวไฟมาก (Extremely Flammable) 4. สารออกซไดซ (Oxidizing) 5. สารททาใหเกดการกดกรอน (Corrosive)6. สารพษ (Toxic)7. สารพษรนแรงมาก (Very toxic)8. สารอนตราย (Harmful)9. สารระคายเคอง (Irritant)10. สารเปนพษกบสงแวดลอม

(Dangerous for environment)

•http://www.chemtrack.org/UNClass-Intro.asp

Classification of Chemical hazard by European Economic Community : EEC Class

Oxidizing (O) Highly Flammable (F)

Explosive (E) Corrosive (C)

Toxic (T) Irritant (Xi)Harmful (Xn)

Extremely Flammable (F+)

Very Toxic (T+) Dangerous for Environment (E)

http://en.wikipedia.org/wiki/European_hazard_symbols

Classificaiton of Chemical Hazard by the Nation Fire Protection Association (NFPA) : NFPA Class

• A 704 Diamond-shape with color coad developed by USA• Four color

• Blue (Health)• Red (Flammable)• Yellow (Reactivity)• White

(Special hazard or precaution)• Different number based on severity• NFPA labels are required for

all chemicals in the laboratory in USA

Degree of Hazards

• Each of the three colored areas in the NFPA fire diamond has a box in which the degree of hazard can be written.

• The degree of hazard is given by these numbers:

Number Degree of Hazard

4 EXTREME

3 SERIOUS

2 MODERATE

1 SLIGHT

0 MINIMAL OR NO HAZARD

http://www.uwplatt.edu/chemep/chem/saf/nfpa-d.htm

Health

Flammable

Reactivity

Special hazard

NFPA DefinitionHealth

(ความรนแรงเกยวกบสขภาพ)0 ปลอดภยมากทสด ไมเกด

อนตรายเมอสมผส1 อาจทาใหเกดการระคายเคอง

และ ถาไมรกษาอาจทาใหเกดบาดแผลเลกนอยได

2 อาจทาใหทพพลภาพชวคราว หรอ อาจจะเกดบาดแผลขน ถาไมรกษาอยางถกวธ

3 เกดอนตรายและบาดเจบอยางรายแรงชวคราว แมจะมการรกษาอยางถกตองแลวกตาม

4 อนตรายมากทสด อาจทาใหตายหรอบาดเจบอยางถาวรและรนแรงโดยไมมการรกษา

Flammable(ความรนแรงเกยวกบความไวไฟ)

0 ไมตดไฟ1 ตองทาใหรอนกอนจงจะตดไฟ2 ตองทาใหรอนกอนหรอแตะตอง

กบสงทอณหภมสง กจะตดไฟได

3 ตดไฟไดทกสถานะของอณหภมหองปกต

4 ระเหยเปนไอทความดนบรรยากาศ และพรอมจะตดไฟในอณหภมรอบๆโดยทวไป

NFPA DefinitionReactivity

(ความรนแรงเกยวกบความไวในปฏกรยา)0 มเสถยรภาพและความคงตวอยมากทสด ถงแม

จะอยภายใตสภาพทตดไฟกไมสลาย และไมเกดปฏกรยากบนา

1 อยตวแตอาจสลายไดทอณหภมสงและความดนสง หรออาจทาปฏกรยากบนาแลวเกดความรอนแตไมรนแรง

2 ปกตไมอยตว และพรอมจะเกดการเปลยนแปลงทางเคมอยางรนแรงแตไมถงขนาดทาใหเกดการระเบด อาจทาปฏกรยารนแรงกบนา และพรอมจะระเบดไดถาปนกบนา

3 ไมอยตว เกดปฏกรยาระเบดธรรมดา หรอระเบดอยางรนแรง ถามเชอเพลงอนทเปนชนวนใหความรอนภายใตขอบเขตทจากด หรอทาปฏกรยากบนารนแรงถงระเบดได

4 รนแรงทสดจนทาใหเกดการระเบดอยางรนแรง หรอระเบดธรรมดาทอณหภมและความดนปกต

ขอมลพเศษ(Special Hazard)

OX OxidizerACID AcidALK AlkaliCOR Corrosive

W Use no waterRadioactive

การจาแนกสารเคมอนตราย (III)The Globally Harmonized System of Classification and Labeling of

Chemicals (GSH) : GSH class

• ระบบสากลในการจดจาหนาย หรอ จดกลมความเปนอนตรายของสารเคม• แบงเปน 3 กลมคอ อนตรายทางกายภาพ สขภาพ และ สงแวดลอม• อนตรายทางกายภาพ Physical hazard (16 กลมยอย)

1. สารทระเบดได (Explosives)2. กาซ (Gases)3. วตถไวไฟ (Flammable) 4. สารออกซไดซ (Oxidizer materials)5. สารททาใหเกดการกดกรอน (Corrosive materials)

• อนตรายตอสขภาพ Health hazard 1. สารพษ (Toxic materials)2. สารกดกรอนผวหนงและดวงตา (Skin or eye corrosive)3. สารระคายเคอง (Skin Irration)4. สารกอมะเรงหรอเปนอนตรายตออวยวะ

(Carcinogen or specfic organ toxicity)

• อนตรายตอสงแวดลอม Environmental hazardสารทเปนอนตรายตอสงแวดลอม (Aquatic toxicity)

การจาแนกสารเคมอนตราย (III) The Globally Harmonized System of Classification and Labeling of

Chemicals (GSH) : GSH class

http://wifiremote.mbpowertools.net/ghs-pictograms-and-hazard-classes&page=2

ดานกายภาพ

• วตถระเบด

• สารเคมททาปฏกรยาไดเอง**

• สารเปอรออกไซดอนทรย**

26http://www.sitehawk.com/images/ghs_pictograms/explos_lg.gif

ประเภทความเปนอนตรายของสารเคม และสญลกษณตามระบบ GHS

สารเคมทกอใหเกดการระเบดเมอไดรบความรอน แสง หรอ ตวเรง (catalyst) ทพบในหองปฏบตการ ไวตอการสนสะเทอน

มอนตรายรนแรง การระเบดเกดจากการสลายตวของสารเคมอยางรวดเรว พรอมกบมพลงงาน

และความรอนเกดขน ทาใหเกดปฏกรยาตอเนองรนแรง

องคประกอบสาคญททาใหสารมคณสมบตระเบดไดขนกบ

• จานวนออกซเจนทมอย

• สารเคมทมหมทไวตอปฏกรยาเชน สารทมทงหม ออกซไดซและ รดวซไดด เชน

hydrazine, hydroxylamine

• สารเคมททาปฏกรยากบนาได

• สารประกอบ phyrophoric ซงไวตออากาศ ทาปฏกรยาลกเปนไฟได

• สารทไวตอแรงสนสะเทอน: picric acid, ammonium perchlorate, ammonium

picrate, ammonium permanganate, dinitrophenol, hydroxylamine,

nitrourea

• เกบในทแหง และ อากาศถายเทสะดวก

• หามอยใกลแหลงความรอนหรอสารไวไฟอนๆ

• ปองกนการสมผสของสารกบแสงแดดโดยตรง หรอ การสนสะเทอน

• การขนสงตองมนาหรอสารทาละลายเฉพาะหลอเลยงตลอดการขนสง

• ตองจดทาปายแสดงสญลกษณบรเวณทเกยวของใหชดเจน

วชรนทร เทยนสนต 28

ขอแนะนาในการใชสารระเบดและสารทไวตอการสะเทอน (Explosive Material)



แกสไวไฟ ของเหลวทลกตดไฟไดเองในอากาศ

ของเหลวไวไฟ ของแขงทลกตดไฟไดเองในอากาศ

ของแขงไวไฟ สารเคมททาปฏกรยาไดเอง**

สารเคมทเกดความรอนไดเอง สารละอองลอยไวไฟ

สารเคมทสมผสนาแลวใหแกสไวไฟ

สารเปอรออกไซดอนทรย

29http://www.reflexallen.com/dati/images/ghs-flammables-6134_t1.jpg

• ตองใชอปกรณปองกนตวเชน ถงมอ แวนตานรภย

• ทาการทดลองหรอเทสารในตดดควนเทานน

• เกบสารในทเยน และมอากาศการถายเทไดด

• หามเกบสารเคมมไวไฟไวใกลกรด

• หามเกบสารเคมไวไฟในตเยนธรรมดา

• หามทาความสะอาดกรณสารเคมหกปนเปอนดวยนา ใหใชชดทาความสะอาดเฉพาะ

• ควรมถงดบเพลงชนด

dry chemical foam, carbon dioxide อยดวย

• ไมสะสมสารเคมไวไฟไวมากเกนไป


ขอแนะนาในการใชสารไวไฟ(Flammable Material)


• แกสออกซไดซ ของเหลวออกซไดซ

ของแขงออกซไดซ

• แกสภายใตความดน

• สารทกดกรอนโลหะ

31

https://www.chromservis.eu/media/0/01_obrazky/Hazard%20Symbols/rondflam.gif

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/GHS-pictogram-acid.svg/1024px-GHS-pictogram-acid.svg.png


• เมอทาปฏกรยาเกดความรอนหรอกาศออกซเจน ทาใหเกดการลกไหมไดงายมาก จดเปนสารไวไฟดวย

• เชน Hydrogen peroxide, perchlorate (HClO4),

• เนองจากสารเคมในกลมนเปนตวใหออกซเจน จงสามารถเปนตวเรงใหเกดการสนดาป หรอเผาไหมได

สารออกซไดซ (Oxidizing agent)

OX

ดานสขภาพ

- ความเปนพษเฉยบพลน

- ระคายเคองผวหนง ระคายเคองตอดวงตา

- ไวตอการกระตนอาการแพตอผวหนง

- เปนพษเจาะจงตออวยวะเฉพาะบางระบบจากการสมผสครงเดยว

- กดกรอนผวหนง ทาลายดวงตาอยางรนแรง


http://www.trconsultinggroup.com/safety/HAZCOM/graphics/Poison.jpg

http://www.understandthelabel.org.uk/chemical-hazard-labels-images/chemical-hazard-label-irritant-harmful-large.gif


• กรด• การสมผสกรดทาใหเกด coagulation necrosis และมสะเกดแผลจากการ

ตกตะกอนโปรตน• การเคลอนยายควรใสถงมอยาง ผายางกนเปอน รวมทงควรใสหนากากปองกน

การกระเดน และ ไอระเหย• ทางานใน Fume hood หรอบรเวณทมอากาศถายเทด• เทกรดลงนา • หากสมผสใหลางออกดวยนาทนทนานอยางนอย 5-15 นาท

• ดาง• การสมผสกรดทาใหเกด liquification necrosis และทาใหโปรตนเสยสภาพ

และซมลงสเนอเยอชนตอไปได• คาแนะนาคลายคลงกบกรด


ขอแนะนาในการใชสารเคมทมฤทธกดกรอน(Corrosive Material)

ขอแนะนาในการใชสารกอใหเกดการระคายเคอง(Irritant Material)

• ใชอปกรณปองกนตว เชน การสวมถงมอ ใชแวนตานรภย การใชหนากาก ใสเสอคลมปฏบตการ

• ใช fume hood

• หากสมผสใหลางออกดวยนา


ดานสขภาพ

- ไวตอการกระตนใหเกดอาการแพของระบบทางเดนหายใจ

- การกลายพนธของเซลลสบพนธ

- กอมะเรง

- เปนพษตอระบบสบพนธ

- เปนพษเจาะจงตออวยวะเฉพาะบางระบบจากการสมผสครงเดยว**

- เปนพษตอระบบอวยวะเปาหมาย-การไดรบสมผสซา

- อนตรายตอระบบทางเดนหายใจสวนลางหรอทาใหปอดอกเสบ

36

http://www.thecompliancecenter.com/store/media/catalog/product/cache/8/image/325x/9df78eab33525d08d6e5fb8d27136e95/l/b/lb48ghs95_hi.gif


สารระคายเคอง (Corrosive)

• ควรมการแยกเกบสารเคมประเภทนไวเฉพาะสวน

• ปดปายแสดงสญลกษณแสดงอนตรายทภาชนะบรรจสารและ บรเวณททางาน

• ใชอปกรณปองกนตว เชน การสวมถงมอ แวนตานรภย การใชหนากาก ใสเสอกาวน

• หลกเลยงการสมผสโดยตรง หรอ สดดมสารเคม

ขอแนะนาในการใชสารกอมะเรงและสารกอกลายพนธ(Carcinogen and Mutagen)

ดานสงแวดลอม

• อนตรายตอสงแวดลอมทางนา

• อนตรายตอชนโอโซน

38

http://www.sptn.dss.go.th/lab_safety/index.php/en/2014-05-19-04-38-41/m-cat-c7/264-article2-new-menu02


ฉลากสารเคม (Chemical Labeling)

Chemical name

http://www.chemicallabels.com/Chemical-Label/Acetone-ANSI-Chemical-Safety-Label/SKU-LB-1584-003.aspx

Chemical hazard signal

Emergency overview

Precautionary measureFirst aidFire procedure

Spill procedure

A: ฉลากสารเคม (Chemical Labeling)

A Product Name and Description B Product Number C Further Descriptive Information D Recommendations on Handling and StorageE Hazard Statement Indication of danger F Lot Analysis G Package Size H Lot NumberI Hazard Pictogram J Further Hazard InformationK CAS Number L Chemical Formula and Formula WeightM Country of Origin N Material Safety Data Sheet Available:O EC Number

http://www.sigmaaldrich.com/united-states/safety-information.html

ฉลากสารเคม ตามระบบ GHS

Signal Word

GHS Symbols

(Hazard Pictograms)Manufacturer Information

Precautionary

Statements/First Aid

Hazard Statements

Product Name or

Identifiers.

ขอมลความปลอดภยสารเคม(Safety Data Sheet) หรอ SDS

โดยทวไปประกอบไปดวย

1. ขอมลของบรษทผผลตสารเคม

2. หมายเลขสารเคม CAS registry number (Chemical Abstract Services)

3. ลกษณะทางกายภาพ และเคมของสารเคม

4. อนตรายทอาจเกดจากการไดรบสารเคม รวมทงโอกาสและชองทางทอาจจะไดรบ

5. วธทเหมาะสมในการเกบรกษา

6. แนวทางการปฐมพยาบาลเบองตน

7. การจดการของเสย

8. การเคลอนยายและขนสง

* ขอมลความปลอดภยเคมภณฑ (Material Safety Data Sheet) หรอ MSDS

• เปนเอกสารทบรษทผผลตสารเคม ใหมาพรอมกบสารเคม เพอทผซอสามารถศกษารายละเอยด

ของสารเคมทใชปฏบตงาน

• แสดงขอมลคณสมบตทางกายภาพและเคม รวมถงอนตรายของสารเคม

• สามารถขอไดจากบรษทผขายเคมภณฑ จากบรษทผผลตโดยตรง หรอสามารถสบคนไดจาก

ฐานขอมลตางๆ เชน

• ฐานขอมลของศนยขอมลวตถอนตรายและเคมภณฑ กรมควบคมมลพษ

http://msds.pcd.go.th

• ฐานขอมลการจดการความรเรองความปลอดภยดานสารเคม ของจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย http://www.chemtrack.org/chem.asp

• website ตางประเทศทใหบรการขอมล MSDS เชน คนขอมลความปลอดภยของสารผาน

product number ของบรษทผผลต http://www.sigmaaldrich.com/safety-

center.html


ขอมลความปลอดภยสารเคม(Material Safety Data Sheet) หรอ MSDS

โดยทวไปประกอบไปดวย 1. ขอมลของบรษทผผลตสารเคม2. หมายเลขสารเคม CAS registry number (Chemical Abstract

Services)3. ลกษณะทางกายภาพ และเคมของสารเคม4. อนตรายทอาจเกดจากการไดรบสารเคม รวมทงโอกาสและชองทางทอาจจะไดรบ

5. วธทเหมาะสมในการเกบรกษา6. แนวทางการปฐมพยาบาลเบองตน7. การจดการของเสย8. การเคลอนยายและขนสง


วชรนทร เทยนสนต 48คนขอมลผาน http://www.sigmaaldrich.com/safety-center.html

http://img.docstoccdn.com/thumb/orig/17453655.png

• รหส CAS No. หมายถง กลมตวเลขของสารเคมทจดทะเบยนกบ Chemical

Abstracts Service of the American Chemical Society สาหรบชบงชนดของ

สารเคม ประกอบดวยตวเลข 3 กลม ดงน

• สามารถใช CAS number ในการตรวจสอบขอมลความปลอดภย หรออนตรายของ

สารเคมชนดนนๆได

- ฐานขอมลความปลอดภยดานสารเคมhttp://www.chemtrack.org/chem.asp

- ศนยขอมลวตถอนตรายและเคมภณฑ กรมควบคมมลพษ

http://msds.pcd.go.th/cas.asp

CAS Number

ขอปฏบตทวไปสาหรบการใชหองปฏบตการ

1. ไมรบประทานอาหาร หรอ เครองดม ไมสบบหร และแตงหนาในหองปฏบตการ

2. ไมเกบอาหารและเครองดมในตเยนทใชเกบตวอยาง สารเคม และเชอจลชพ ของหองปฏบตการ

3. ไมปลอยผมยาว แตงกายรงรง หรอใสรองเทาสนสงในหองปฏบตการ

4. หามใชปากดดปเปตต ควรใชลกยางในการดดสารเคม

5. หามวงเลนหรอหยอกลอกนในหองปฏบตการ

6. ควรเตรยมกรด ดาง หรอสารททาใหเกดการระคายเคองในตดดควน

7. ใหเทกรดลงนาหามเทนาลงกรด

58

ขอปฏบตทวไปสาหรบการใชหองปฏบตการ

8. ควรแยกเกบของเสยทเปนสารเคม พรอมตดปายฉลากระบชน ดของสารเคม ใหชดเจน

9. หลกเลยงการสดดมไอระเหยของสารเคม

10. ควรเลอกใชสารเคมทมความเปนพษนอยทสด และในปรมาณนอยทสด

11. กรณผวหนงสมผสสารเคม ใหลางออกดวยนาประปาหรอนาสะอาดนานอยางนอย 15 นาท

12. ปฏบตตามขอกาหนความปลอดภยของหองปฏบตการอยางเครงครด

13. อานฉลากสารเคมกอนทาการทดลอง

14. ทาความสะอาดพนททางาน หรอ เครองมอทใชงาน ทกครงหลงเลกงาน

59

ขอควรปฏบตทวไปในการปฏบตงานในหองปฏบตการทเกยวของกบสารเคม (Chemical handling)

• หามใชเปลวไฟในการใหความรอนแกของเหลวไวไฟ หรอในขบวนการกลน

• ระมดระวงในการจดไฟในหองปฏบตการ

• กอนทจะทาการจดไฟ ควรยายวสดไวไฟออกจากบรเวณดงกลาว และควรแนใจวาไดปดภาชนะทบรรจของเหลวไวไฟอยางดแลว

• ดบไฟทนทเมอเลกใชงาน ไมควรปลอยใหไฟตดทงไวโดยไมมคนด

• ควรเกบสารเคมไวไฟในตสาหรบเกบสารเคมไวไฟโดยเฉพาะ

• ใชอปกรณไฟฟาทไมกอใหเกดประกายไฟ ในกรณทมสารระเหยไวไฟ

• ควรใชตดดควนในการถายเท ผสม หรอ ใหความรอนสารเคม

• เลอกใชสารเคม ทมความเปนพษนอยทสด ในปรมาณนอยทสดเทาทพงกระทาได

• อานคมอ และเพมความระมดระวงเมอตองปฏบตงานเกยวของกบสารกอมะเรง

Respiratory protection sign

Respiratory protection sign

Glove requirement Eye or face protection symbol

Protective clothing sign

Protective footwearsign

Eye protectionsign

Ear protectionsign

Safety shower

การเกบสารเคม

คานงถงลกษณะความเปนอนตรายและคณสมบตการเขากนไดหรอเขากนไมไดของสารคม

ระบบการจาแนกประเภทและตดฉลากสารเคม (Globally HarmonisedSystem for Classification and Labeling of Chemicals, GHS)

จดแบงสารเคมตามประเภท และจดหาตเกบ หรอบรเวณพนทเกบสารเคมทปลอดภย

วางสารเคมตามกลมประเภทความเปนอนตราย

วางสารเคมทเขากนไมไดออกจากกน

ใชอปกรณปองกนสวนบคคลทเหมาะสมในการปฏบตการ

ตดตงพดลมดดอากาศ เพอระบายอากาศในหองปฏบตการ


ขอพงระวงในการจดเกบสารเคม

• ควรมการกาหนดปรมาณสงสดทจะเกบสารเคมประเภทของเหลวทไวไฟหรอ ตดไฟ (Flammable and combustible liquid ) ในหองปฏบตการ

• ไมควรเกบของเหลวไวไฟในภาชนะททาดวยแกว เนองจากมโอกาสทเกดการตกแตก และเกดอบตเหตไดงาย

• ไมควรเกบกรดอนทรย (Organic acids)ทมกมคณสมบตตดไฟได (combustible) ไวรวมกบกรดอนนทรย (Inorganic acids) ซงมคณสมบตเปน Oxidizer

• ของเหลวทมความไวไฟสงอาจตองเกบในตเยน โดยกอนนาเขาเกบ ควรปดฝาภาชนะใหแนน เพอปองกนไอระเหยของสารเคมเหลาน

การจดเกบสารเคมประเภท Oxidizer

• โดยทวไปสารOxidizer ทเปนกาซ จะมความไวตอปฏกรยาเคม รวมทงสามารถทาปฏกรยากบโลหะตางๆ

• ไมควรเกบสาร Oxidizer รวมกบสารเคมประเภทของเหลวไวไฟ

• การทาความสะอาดสารเคมประเภทน ไมควรทงลงในถงขยะเนองจากอาจเกดการลกไหมได

สารเคมทไมควรจดเกบรวมกน (Incompatible chemicals)

• สารเคมหลายตวเมอทาปฏกรยากน จะเกดผลลพธทเปนอนตรายตอสขภาพ และทรพยสน

• ในการจดเกบสารเคมเหลานใหแยกจากกน เพอปองกนการเกดอบตเหตทจะทาใหสารเคมเหลานทาปฏกรยากน รวมทงระมดระวงในการนาขวดบรรจสารเคมเกามาใชบรรจสารเคมตวอนๆ

สารเคม ไมควรจดเกบรวมกบ สาเหตกรด Cyanide salts,

Cyanide solution Highly toxic cyanide gas

กรด Sulfide salts,Sulfide solution

Highly toxic hydrogen sulfide gas

Oxidizing acid (เชน nitric acid)

Alcohol, solvent อาจเกดไฟไหม

Alkali metals(เชน sodium, potassium)

นา เกดกาซไฮโดรเจนทตดไฟได

Oxidizing agents (เชน nitric acid)

Reducing agents อาจเกดไฟไหม หรอระเบด

Hydrogen peroxide Acetone หากมกรดและไดรบความรอน อาจเกดการระเบด

Hydrogen peroxide Acetic acid หากไดรบความรอน อาจเกดการระเบด

Hydrogen peroxide Sulfuric acid อาจเกดการระเบด


สารเคม ไมควรจดเกบรวมกบ

Acetic acid NaOH, KOH, HNO3

Acetone Conc H2SO4, HNO3

Flammable liquid Chromic acid, H2O2, HNO3

Sodium Azide Copper


Walters NJ. Basic medical laboratory techniques. 3rd. 1996

68

การขนสงสารเคม

วธใดเหมาะสมและปลอดภยกวากน ?

อปกรณปองกนอนตราย

อปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล (Personal Protective Equipment: PPE)

อปกรณและเครองมอทใชกรณเกดอบตเหต


อปกรณปองกนอนตรายสวนบคคล

• แวนตา

• เสอกาวน

• ถงมอ

• อปกรณกรองอากาศ

• หมวก

• ถงเทา รองเทา


แวนตา

ปองกนอนตรายจาก

เศษวสด ของมคม

สารเคม/สารละลาย

สารมฤทธกดกรอน หรอการกระเดน

เชอโรค

การเตรยมสารเคม Streak plate, การใช blender, mixer, การใชภาชนะแกวภายใตแรงดน

Face shield แวนตา แวนตานรภย

71http://i1.allaboutvision.com/i/safety-glasses-260x260.jpg

http://ecx.images-amazon.com/images/I/31Q4AnetDFL._SX342_.jpg

แวนตา

72

ใสแบบไหนปลอดภยกวากน ?

เสอคลมปฏบตการ

ปองกนการการสมผสอนตราย

ปองกนการตดเชอ สารเคม ความรอน ความเยน ของมคม

ปองกนการปนเปอนจากผทดลองไปยงกระบวนการวเคราะห

Lab coat, coverall, apron

73

http://images.scrubshopper.com/images/photos/367/367_544-unisex-3-pocket-lab-coat_large.jpg?1267464399

เสอคลมปฏบตการ

74


ถงมอ

ปองกน สารเคม วสดตดเชอ ของมคม อณหภม สายไฟ เครองมอ

ไมควรใชถงมอชนดเดยวกบงานทกประเภท

ควรใสถงมอใหขนาดพอดกบมอ โดยวดขนาดความกวางของฝามอ (นว)

S = 7-8, M= 8-9, L=9-10, XL=10-11

Natural rubber, PVC, Nitrite , Butyl และอนๆ

75

http://water.me.vccs.edu/courses/env211/changes/gloves.jpg

ถงมอ

Natural rubber: alcohol, dilute water solution

PVC: strong acid and base

Nitrite: oil, aliphatic chemical, xylene

Polyvinyl alcohol: aliphatic, aromatic, ketone

76http://www.miningafricaonline.co.za/Glove_material_table.jpg

ถงมอ

77


อนๆ : ทกรองอากาศ หมวก ถงเทา รองเทา

• ปองกนอนตรายตออวยวะทเกยวของ

78


79

80


81

อปกรณและเครองมอ

http://3.static.wix.com/media/dc3d9ff4e2cecb1e3dfed5b2294c6f3c.wix_mp

http://safety.1800inet.com/product.php/name/understanding_chemical_hazards_video_program_dvd_vhs/products_id/4005

การปฐมพยาบาล กรณฉกเฉน (First Aid):

• ถาสมผสถกผวหนง

- ใหฉดลางผวหนงทนทดวยนาปรมาณมากอยางนอย 15 นาท พรอมถอดเสอผาและรองเทาทปนเปอนสารเคมออกและนาสงแพทยอยางรวดเรว

• ถาสมผสถกตา

- ใหฉดลางตาทนทดวยนาปรมาณมากอยางนอย 15 นาท

• ถาหายใจ

- เขาไปใหเคลอนยายผปวยออกสบรเวณทมอากาศบรสทธ

- ถาผปวยหยดหายใจใหชวยผายปอด

- ถาหายใจตดขดใหออกซเจนชวย นาสงไปพบแพทย


ปฏบตตามคาแนะนาใน SDS ของสารเคมแตละชนดตวอยาง : ethanol

http://msds.pcd.go.th/searchName.asp?vID=549

การจดการของเสยWaste mamagement

88

ของเสยอนตราย (Hazardous waste) (US Environmental Protection Agency: EPA, 2012)

หมายถง สารใดๆกตามททาใหเกดความเสยงตอการเกดอนตรายตอคน สงมชวต

หรอสงแวดลอม เมอมการผลต นาสง ใชงาน หรอกาจด

จาแนกเปน 4 ประเภท ตามคณสมบตความเปนอนตรายของสารเคม

ของเสยทมคณสมบตเปนสารเคมไวไฟ (Ignitability)

ของเสยทมคณสมบตเปนสารกดกรอน (Corrosivity)

ของเสยทมคณสมบตเปนสารเคมทาปฏกรยา (Reactivity)

ของเสยทมคณสมบตเปนสารเคมอนตรายตอสขภาพ (Toxicity)

ของเสยอนตรายชนดอนๆ

สารกมมนตรงส (Radioactive materials)

ของเสยทมการใชทวไป (Universal waste)

89http://www.epa.gov/superfund/students/clas_act/haz-ed/act10.htm

ของเสยอนตรายทางหองปฏบตการ

หมายถงสงเหลาน

• สงเหลอใชในหองปฏบตการเคม

• สารเคมไมทราบชอ

• สารเคมหมดอาย หรอ เสอมสภาพ

• สารเคมหกรวไหลและเกบกลบคนมา

• ตวทาละลายอนทรย

ทมา: ของเสยจากหองปฏบตการทนกเคม (มก) มองขาม. ศนยความปลอดภย อาชวอนามยและสงแวดลอม จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2560.

ของเสยทไมเปนอนตราย (Non-hazardous waste)

หมายถงของเสยทไมเปนอนตราย หรอไมมสงทกอใหเกดอนตรายเจอปน

เชน เศษกระดาษ ขยะเปยก ขยะแหง เศษอาหาร ขวดแกว ฯลฯ

ทงใสถงผงทวไปได

91

การจดการของเสยประเภท สารเคมทเกดขนภายหลงจากการทดลอง

ตรวจสอบคณสมบต: กาจดเองไดหรอกาจดเองไมได

กาจดเองได เชนกรด หรอดางในปรมาณนอยๆ

กาจดเองไมได เชน organic solvent ใหเทลงในขวดเฉพาะเพอสงไปทาลายตอไป

92

การจดการของเสยประเภท กรดแกและดางแกในปรมาณนอยๆ

เจอจางใหตากวา 1 โมล/ลตร กอนเททงลงอางนา

เทกรดหรอดางแกลงในบกเกอรใสนาทมปรมาตรมากกวาหลายเทา**

เทสารละลายทถกเจอจางแลวลงทอนาทง

เปดนากอกลางตามมากๆตามนานอยางนอย 5-10 นาท

**หามเทนาใสกรด อาจเกดการระเบด

93

สารไวปฏกรยา เชน Hydrogen peroxide หามจดวางไวใกล

กบ Copper, chromium, iron

ประเภทของสารเคมทไมสามารถเทลงทอนาทงได (Bishop et al., 2013)

Organic solvent ทมจดเดอดนอยกวา 50 oC

Hydrocarbon

Halogenated hydrocarbons

Nitro compounds

Mercaptans

Oxygenated compounds ทประกอบไปดวย C มากกวา 5 atom เชน freon

Organic compound: azides, peroxides

Concentrated acids and bases

Highly toxic, malodorous, tear-producing compounds

94

กาจดเองไมได : ใสถงบรรจของเสย

95

ตวอยางฉลากของเสย**


** ESPReL แนวปฏบตเพอความปลอดภยในหองปฏบตการ โครงการยกระดบมาตรฐานความปลอดภย

หองปฏบตการวจยในประเทศไทย (2555) http://www.chemtrack.org/Doc/F622.pdf

ของเสยชนดของเหลว

L01 ของเสยทเปนกรด

L02 ของเสยทเปนเบส

L03 ของเสยทเปนเกลอ

L04 ของเสยทประกอบดวยฟอสฟอรส/ฟลออไรด

L05

ของเสยทประกอบดวยไซยาไนดอนนทรย/

อนทรย

L07 ของเสยทประกอบดวยโครเมยม

L08 ของเสยทเปนสารปรอทอนนทรย/อนทรย

L10 ของเสยทเปนสารอารเซนก

L11 ของเสยทเปนไออนของโลหะหนกอนๆ

L12 ของเสยประเภทออกซไดซซงเอเจนต

L13 ของเสยประเภทรดวซซงเอเจนต

L14 ของเสยทสามารถเผาไหมได

L15 ของเสยทเปนนามน

L16 ของเสยทเปนสารฮาโลเจน

L17 ของเสยทเปนของเหลวอนทรยทประกอบดวยนา

L18 ของเสยทเปนสารไวไฟ

L19 ของเสยทมสารททาใหคงตว

L20 ของเสยทเปนสารระเบดได

ของเสยชนดพเศษ

L21 ของเสยทเปนสารกมมนตรงส

L22 ของเสยทมจลนทรย

L23 ของเสยจากโรงงานตนแบบ (Pilot plant)

ของเสย EtBr

อนๆ โปรดระบ....................................................

เวปไซทแนะนาเพมเตม

• http://esprel.labsafety.nrct.go.th/book.asp

• https://vimeo.com/9473276

• Https://www.youtube.com/watch?v=kqoXhAdAwrk

104

References• Burtis CA 2008 “Tietz Fundamentals of clinical chemistry” 6th, Elsevier Inc, USA.

• Walter NJ 1996 “Basic medical laboratory techniques” 3rd edition, Delma Publishers, Inc, USA

• พชย โตววชญ และคณะ 2534. คมอสารเคมกบความปลอดภย

• เคมคลนกพนฐาน 2550. พมพครงท 3. คณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยขอนแกน

• ฐานความรเรองความปลอดภยดานสารเคม http://www.chemtrack.org/unclass-intro.asp

• ฐานขอมลการจดการความรเรองความปลอดภยดานสารเคม ของจฬาลงกรณมหาวทยาลย ไดท http://www.chemtrack.org

• ระบบการจดการขอมลสารเคม ChemTrack จฬาลงกรณมหาวทยาลย http://chemsafe.chula.ac.th/chemtrack/index.php?option=com_content&task=view&id=109&Itemid=26

• ฐานขอมลของศนยขอมลวตถอนตรายและเคมภณฑ กรมควบคมมลพษ ท http://msds.pcd.go.th

• ฐานขอมลอาชวอนามยและความปลอดภยเกยวกบการใชสารเคมของกรมอนามย กระทรวงสาธารณสข ไดท www.anamai.moph.go.th

References• คมอความปลอดภยหองปฏบตการ. การจดการความร Knowledge Management (KM) สานกวจยและ

พฒนาประมงชายฝง กรมประมง http://www.fisheries.go.th/train-gr/coastal/activity3.htm

• Safety & occupational health -Storage, transportation and handling of explosives http://www.mineactionstandards.org/fileadmin/user_upload/MAS/documents/imas-international-standards/english/series-10/IMAS-10-50-Ed2-Am3.pdf

• http://chemistry.about.com/od/healthsafety/ig/Laboratory-Safety-Signs/index.01.htm

• http://www.fao.org/docrep/W7295E/w7295e2h.gif

• http://www.realmagick.com/oxidizing-agent/

• http://www.met.nagoya-u.ac.jp/ENGLISH/mt-e.html

• http://www.uwplatt.edu/chemep/chem/saf/nfpa-d.htm

• http://www.ars.usda.gov/Services//docs.htm?docid=14830#Laboratory

• http://en.wikipedia.org/wiki/European_hazard_symbols

chemical safety and symbols ความปลอดภัยในการใช...

Documents