CharlesBaudelaire

arabniiri

&

Esrarniiri

Trkesi

OrhanDz

Dedalus'unanlamlarndanbirisi,MinosLabirenti'niicatedenanlamdr..lmclMinosLabirenti'ni..Yazar:CharlesBaudelaireKitabnad:arabniiri&Esrarniirizgnad:LaParadiseArttificialsYaynYnetmeni:SedatDemirYaynaHazrlayan:DoukanlerTrkesi:OrhanDzSayfaDzeni:rfanGngrrKapakTasarm:SercanArslanstanbul,HaziranikibinonikiDedalusKitap-2012SertifikaNo:23858DedalusKitap:OnKlasik:Deneme:k

AlemdarMah.atalemeSk.DefneHanNo:27/28Sultanahmet-stanbulwww.dedaluskitap.comTel:+902125130343Faks:+902125130344

CharlesBaudelaire

(18211867)

1821de Parisde dodu. Mutsuz bir ocukluk geirdi. 1839da okuduu okuldan disiplinsizlikyzndenatld.HukukrenimigrmeyezorlananBaudelaire,bunabakaldrarakQuartierLatindebohembirhayat seti.BuradaFrengiyeyakaland.20YandaHindistanagitmekzereyolakt.1842de Fransaya dnd. Sonradanmetresi olan Jeanne Duval ile tant. Babasnnmirasn aldancakbuparayhesapszcaharcadiinailesimirashakkngeriald.

1846dansonraKtlkieklerikitabnagirecekiirleriniyazmayabalad.1847deEdgarAllanPoeykefettiveeserleriniFranszcayaevirmeyebalad.1848dedevrimcilerinyanndayerald.1857deLesFleursduMal(Ktlkiekleri)(Elemiekleri)kitapolarakyaynland,iindekialtiirkamuahlknaaykrbulunduuiinBaudelairehakkndadvald.

Bir trotobiyografiolanrlplakSoyulanYreimzerinealtve1862deParis Skntsadyla dzyaz iirlerini yaymlad srada frenginin yan etkileri giderek kendini daha fazlahissettirmeye balad. ki yl kaldBelikadan dnnde fel olan sanat 31Austos tarihindePariste46yandaykenld.

YaaddnemdekurulmaktaolanmodernParisinmetropolyaantszerineinaettiiedebiyatve eletiri yazlarmodernist estetiin habercisi saylr. iirlerini derlediiKtlkiekleri (LesFleursduMal-1857)veParisSknts(LeSpleendeParis-1869),RimbauddanMallarmye,YahyaKemal ve Cahit Stk Tarancya kadar pek ok airin arpld, 20. yzyl edebiyatnn en etkiliklavuzlar olur. Gerek klasik gelenee, gerekse egemen ada zihniyetlere kar isyan vegereklie kafa tuttuu imgelemi, zamannda iirlerinin yasaklanmasna kadar varan dmanlklaruyandrr.Sonradanbubakaldrveimgelem,ncsanatveedebiyatnekirdeinioluturacaktr.

OrhanDz

21 Eyll 1974de Erzurumda dnyaya geldi. Anadolunun eitli illerinde orta reniminitamamladktan sonra 2000de Boazii niversitesi, Molekler Biyoloji ve Genetik blmndenmezun oldu. Dostoyevski, Tolstoy, Anarist Flesefe ve Unutulmayan Film Replikleri gibiderlemekitaplarnnyansrayaymlanmoksaydaevirisivardr.Halen stanbuldayayorveevirmenliinyansraeditrledevamediyor.

ARABINR

1

ARAP

okmehur olmakla birlikte byk bir budala olan bir adam bu iki zelliin birbirine gayetgzel yaktn birokdefa sizlere gstermenin buruk zevkini tadacam- salk ve damak zevkigibiikiadanelealnmbirMutfakkitabnnARAPmaddesindeyledemecretindebulunmu:arabn mucidinin Nuh peygamber olduu sanlmaktadr; arap ba meyvesinden yaplan birikidir.

Pekiyasonra?Sonrasyok,hepsibukadar.Kitabnyapraklarnnnekadarkartrsanzda,hangiynden evirip evirseniz de, stten aaya, arkadan ne, sadan sola ve soldan saa ne kadarokusanzdaofevkaladenlvesaygnBrillat-SavarininDamakZevkininFizyolojisiadlkitabndaaraphakknda...Nuhpeygamber...ve...birikidirszlerindenbakabireyerastlayamazsnz.1

Aydanveyauzakbirgezegendendnyamzziyaretegelenveuzunseyahatindenyorgundmbir kiinin, kurumu daman slatmak ve midesini stmak iin ne denli can atacan hayaledebiliyorum. Dnyamzn adetlerini ve tatlarn renmek istiyor. Yeryz sakinlerine istediklerikadarkeyifvecesaretverenlezizikilerikulaktandolmabiliyor.NevarkiAylmisafirimizisabetlibir seimyapabilmek iindamakzevkibahsindeuzmanolan, amazvemehurBrillat-Savarininkitabna bavurduunda, ARAP maddesinin altnda u paha biilmez bilgiye rastlyor: ...Nuhpeygamber...ve...yaplanbirikidirHazmanedeiyigelenbirbilgi!Neaklaycbirszama!Buszleriokuduktansonrabtnarapeitleri,onlarnfarklzellikleri,zararlar,midevebeyneetkilerihakkndaakvedorubirfikresahipolmakitenbiledeil!

Saknha,sevgilidostlar,okumaynuBrillat-Savarini.Tanrsevdiikullarnfaydaszkitaplardankorusun. Lavater in kk bir kitabnn ilk zdeyiidir bu. Kendisi insanl gerek eski gereksemodern dnyann btn devlet adamlarndan daha ok sevmi bir filozoftu.2 Lavater in ad hibirpastaya verilmemitir amayine de bumelek gibi adamn ansHristiyanlar arasnda yaayacaktr;burjuvalartatsztuzsuzbirreiandranBrillat-Savariniunuttuklarndabile.Kendisininenkkkabahati, insanlarnoesizaheserdenalnma,bilgilik taslayansamasapanzdeleriolurolmazyerdesarfetmelerineyolamaktr.

ayetbusahteaheserinyenibirbasmmoderninsannsaduyusunaseslenmecretindebulunursa,ey hznl iiciler, ey en iiciler, ey arapta hatrlamay veya unutmay arayanlar ve bunu aslagnllerince bulamadklarnda yalnzca ienin dibinden gkyzn seyredenler,3 en uyutulmu veihmaledilmiiicilerokitaptanbirnshaalp,iyiliinyerinektl,iyiniyetinyerinekaytszlkoyacakmsnz?

lahiesinlertayanHoffmannnKreislerianasn4apilginbirnasihatokuyorum.Aklbandabir mzisyen komik bir opera yazmak istiyorsa Champagne arab imelidir. Zira onda bu tarzoperann gerektirdii kpkl gamszl bulacaktr. te yandan dinsel mzie Ren arab veyaJuranonarabiyigider.Derindncelerintemelindeolduugibiburadadasarhoedicibirkedergizlidir; ama kahramanlkmzii Boutgogne arab olmadan yapamaz. nk onda vatanseverlikcokusuveoldukaitenbircokuvardr.Buelbettefaydalbirtespittir,vebenbutespittebiriicinintutkuluduygularnntesindebirAlmanaenbykonurukazandrantarafszlbuluyorum.

Hoffmann ruhunun farkl scaklklarn ve atmosferik olaylarn gsteren ilgin bir psikolojikbarometre yapmtr. Bu barometrede u dereceleri gryoruz: Hogryle lml hale getirilmibiraz alayc bir ruh; kendinden gayet honut yalnz ruh;mzikal nee,mzikal coku vemzikal

frtna. nsannkatlanamayacayergicibirnee,kendinden kamazlemi, ar nesnellik, varlndoaylabirlemesi.Hoffmannnruhsalbarometresindekiderecelerinsradanbarometrelerdeolduugibi,dousrasnagrebelirlendiinisylemeyegerekyok.Banakalrsaburuhsalbarometreile,deiikaraplarnmzikalzellikleriarasndabarizbiryaknlkvar.

lm gelip attnda Hoffmann daha yeni para kazanmaya balamt. Talih yzne glyorduartk. Sevgili byk Balzacmz gibi, en eski umutlarnn ancak hayatnn sonuna dorugerekletiini grebilmiti. O zamanlar kitaplarnda adlarnn gemesi umuduyla yklerinidergilerindeyaymlamakiinyaranyaymclar,gnderdikleridemeyebirkasaFranszarabdaeklemeyialkanlkedinmilerdi.

2

Siz ey arabn derin neeleri, kim tanmaz sizleri? Kimlerin teskin edilecek bir pimanl,anmsanacakbirans,dindirilecekbiracs,kurulacakhayallerivarsa,onlarnhepsigelipsana,asmaliflerinde saklanm olan o gizemli Tanrya snr. nsann iindeki gnein yla aydnlanan,arabnobykgsterilerinegrkemlidir!nsannondandevirdiioikincigenliknasldahakikive atelidir! Fakat insan imek gibi arpan zevkleri ve halsiz brakan cazibesi de ayn ldekorkuntur.Lakineyhkimler,yasakoyucular,dnyannefendileri,mutluluunyumuatt,erdemvesalakolaycakavuma talihinesahipolansizler,vicdannzaveaklnzadanaraksyleyiniz,dehasnikidenalanbiradamknayacakoamanszruhgcaranzdahanginizdevar?

Hemarapherzamanzaferindenemin,merhametsizveacmaszolmayayeminetmikorkunbirgrei de deildir. arap insana benzer: Onu hangi noktaya kadar takdir edeceimizi veyakmseyeceimizi,nereyekadarseveceimiziveyanefretedeceimiziaslabilemeyiz;kezaonunnedenliyceeylemlereveyacanavarca sularameyilliolduunudahibir zamanbilemeyiz.Ohaldekendimize davrandmzdan daha insafsz davranmayalm ona, ve keza onu da kendimizle birtutalm.

Bazenarabnkonutuunuduyargibioluyorum;yalnzcaruhlarnduyupanlayabileceibirseslezndenylediyor:Eyinsan,sevdiim,camdanhapishanemevemantarsrglerimeramensanakardelikledolubirark,nee,kveumutdolubirarksylemekistiyorum.Nankrdeilimben;hayatmsanaborluolduumubiliyorum.Sarfettiinoncaemeivesrtndakigneinscaklnane zamandan beri dayandn biliyorum. Madem hayatm sen verdin bana, ben de senidllendireceim. Borcumu sonuna kadar deyeceim; nk ben ar iten sonra kurumu birboazn dibine inince mthi bir nee duyarm. Namuslu bir adamn gsn, o hznl vevurdumduymazmahzenleretercihederim.Oras,yazgmcanatarakyaadmsevinlibirmezardr.inin midesinde byk bir kargaa karrm ve oradan, grnmez merdivenlerle beynine kpolaanstdansmyaparm.

0Eskizamanlarntesirlinakaratlarnn,oakvezaferarklarnniimdenlaypduranyanksnduyuyor musun? Ben vatann ruhuyum, yar k, yar askerim. Ben pazar gnlerinin umuduyum.almak,gnlerimizebereketgetirir,arappazargnlerinimutluklar.Senkolyenlerinikvrmhalde dirseklerini aile masasna dayadnda, kvanla kredecek ve honut kalacaksn. htiyarkarnn,senineneskiumutlarnavegnlkskntlarnayarenliketmibuihtiyarkadnngzlerineltkatacam.Baknyumuatpgzlerininderinliklerindegenlikprltsnyenidenyakacam.Ve sevgili kk oluna gelince, adeta koum at gibi yorucu ilere koulmu bu zavall kkspaya, beiinin o salk dolu diriliini ve sevincini vereceim ve hayat arenasna giren bu yeniatleteeskizamanlardakigreilerinkaslarnglendirenyaolacam.

Bitkisel bir hayat iksiri gibi gsnn derinlerine damlayacam. Zahmetle kazlm toprabereketlendiren tohumolacam.Birbirine karan ruhlarmz iiri douracak.Aramzda birTanryaratacazvekular,kelebekler,rmcekalar,hokokularvebtnkanatlvarlklargibisonsuzauacaz.

tebu,arabnogizemlidiliylesylediiarkdr.Kardelerininaclarnaduyarszbencilkalbiylebuarkyhiduymaminsanayazklarolsun!

Zamanzamandnrmde;eerbugnsasanksandalyesineotursayd,suuntekrarlanmasndan

dolay durumunun arlam olduunu kantlamaya alacak bir savc mutlaka kard. arabagelince,ohergnaynsuuilemeyedevamediyor.Hergniyiliklerinitekrarlyor.Hikukusuzbudurum, ahlklarn ona kar durmadan dmanlk beslemelerini aklyor. Ahlkdan kastm,ikiyzlszdeahlklardr.

Bununlabirliktedeinmemizgerekenbakabirhususdahavar.Gelin,birazdahaaayabakalm.Byk ehirlerin deyim yerindeyse atklaryla beslenen u gizemli insanlardan birini ele alalm,nk tuhaf iler dnyor oralarda, hem de bir sr. Bazen dehet iinde dnrdm; hi neevermeyen iler, zevksiz ticaretler, dinlenme bilmeyen uralar, sefas olmayan cefalar var diye.Meeryanlyormuum. tebakentteyaayanbir adam,grevibirgnndkntlerini toplamak.Bykehrinreddedipatt,kaybettiihereyi, tenezzletmediihereyi,krpdkthereyitoplayptasnifediyor.Sefahatinarivlerinebavuruyor,vrzvrladolusandkodalarnaratryor.Birayklamayapyor,zekiceseiyor.Hazinebulmubircimrigibi,oda,sanayitanrsnnineyerekyenidenkullanmaveya keyfe sunaca pleri topluyor.Gece rzgrnda arada bir titreyen sokaklambalarnn lo nda gryorsunuz onu. Sainte-Genevive danda kk evlerin yan yanadizildii uzun engebeli yollardan birine trmanyor.Yedi numarasyla5 hasr ii alna sarnmtr.Btn gnlerini kafiye aray iinde aylaka dolaarak geiren gen airler gibi ban sallaypkaldrmtalarnatkezleyerekgeliyor.Kendikendinekonuuyor;karanlkgeceninsoukhavasnaiinidkyor.En lirik tragedyalarnbileyannayanaamayacagrkemlibirmonologbu. Silahomuza! lerimar!Blk,keifkolu,ordu!TpkSt.HelenadalmekzereolanBonapartegibi.Grne baklrsa, yedi numara demir bir asaya, hasr al ise bir imparatorluk mantosunadnm. imdi ordusunu kutlamaktadr. Ne de olsa zafer kazanlmtr. Lakin hararetli birmcadele yaanmtr. Atna binmi zafer taklarnn altndan gemektedir. Kalbi mutlulukla doluptamaktadr.Cokunhalkn alklarn bykbir keyifle dinlemektedir.Ognekadar bilinenbtnkanunlarnstndeolanbirkanunu ilanedecektirbirazdan.Halknmutluedeceinevakarlayeminetmektedir.Sefaletvektlkyeryzndensilinmitirartk.

Ne var ki tad kfenin arl altnda srt ve beli iki bklm olmutur.Geim derdi cannaokumutur.Krkylboyuncayounalmaktanbitkindmtr.lerleyenyaeziyetvermektedir.Fakat arap, yeni bir Pactolus6 gibi mecalsiz kalm insanln zerine dnsel zenginliklerinisamaktadr. yi krallar gibi halkna hizmet ederek hkmetmekte ve tebaasnn haneresiylekahramanlktrklerisylemektedir.

Yeryzndehibirzamanaclarnuykusundayeterincedindiremeyen,adsanbilinmeyensayszinsanvardr.araponlariinarklarveiirleryazar.

Hi kukusuz pek ok insan beni fazla hogrl bulacak. Sarholuu mazur gsteriyorsun,ahlkszl yceltiyorsun diyecek. tiraf etmeliyim ki arabn iyiliklerini grnce kt yanlarnortayadkmeyecesaretedemiyorum.Hemdahancedebelirttiimgibi,arapinsanlabirdirveherikisindedesularerdemlereeittir.Dahafazlasnsylemeyenehacet?Bakabirdncemidedilegetireyim:Eerinsanartkarapimaletmeseydi,bencegezegenimizinsalndaveaklnda,arabnsorumlututulduuarlklardanvesapkndavranlardanokdahakorkunbirboluk,bireksiklik,bir kusur oluurdu. Naifliinden veya prensip gerei hi arap imeyen insanlarn ahmak veyaikiyzl olduklarn dnmek akllca deil midir? Ahmaktan kastm ne doay ne de insanltanyan insanlar; sanatn geleneksel aralarna burun kvran sanatlar;mekanie kfreden iiler.kiyzlleregelincebunlardagizlioburlar,yemeklerdegizlicearapienvekendilerinebirmiktararapsaklayanszmonaarbalgeinenlerdir.Yalnzcasuienbiradamhemcinslerindenbirsrsaklyordur.

Hadibakalm,okurkararversin:Birkaylncebir resimsergisindebirahmaklargruhusankibir sanayi rn gibi parlatlm, cilalanm, verniklenmi bir resmin nnde ayaklanmlard.Sanatntambirantiteziydiburesim.lgnlk,aptallagreneydiyseveyahakikifanatiklikilgisiztakipilie gre neydiyse, bu resim de Drolling Mutfana7 gre oydu. Bu mikroskobik resminiinde uan sinekler srsn grebiliyordunuz. Bu irkin nesne herkes gibi benim de ilgimiekmiti ama bir yandan da berbat olann kar konulmaz cazibesini tayan bu garip ayartlmayayenik dtm iin utan duyuyordum.Nihayet felsefi birmerakla, bylesine rezil bir samalaimza atm adamn ahlk yapsn renmeye dnk byk bir hevesle farknda olmadan resmincazibesinekapldm anladm.Adamnzndeaalkbiri olduunadairkendimlebahsegidim.Aratrma yaptm ve igdm bu psikolojik bahsi kazanma zevkini tatt. rendiklerime gre bucanavarhergndzenliolarakafaktanncekalkyor,hizmetisinehayatdarediyorveyalnzcastiiyormu!

Bunoktadabirikiykdahaanlatpbaztespitlerdebulunacaz.Birgnkaldrmdakalabalkbirinsangrubununtoplatngrdm.Meraklseyircilerinomuzlarndanmanzarayseyrettimveunugrdm:Yere srtstuzanmbir adamgzlerinigkyzneevirmiti;onunnndedikilenbirbakaadamiseelkolhareketleriyleonunlakonuuyordu.Yerdekiadamsadecegzleriyleonacevapveriyordu ve grnte her iki adam da bundan mthi bir keyif alyordu. Ayakta duran adamnjestleri yerde uzanan adama unlar sylyordu: Gel hadi, az daha ileri,mutluluk ite burada, ikiadm tede, sokan kesine gel. Henz gam kylarn bsbtn gzden kaybetmi, engin hlyadenizlerine ulaabilmi deiliz; ha gayret dostum, topla gcn, bacaklarna syle, zihnine itaatetsinler.

Bu szlerine ritmik yalpalamalar ve tkezlemeler elik ediyordu. Oysa yerde yatan adam engindenize varmt bile (zaten suyolunun iinde yzyordu), nk yzndeki mutlu glmseme ucevab veriyordu: Dostunu rahat brak. Hem gam kys iyiliksever sislerin ardnda gzdenkayboldu;hlyalarngnden isteyecekbir eyimkalmadartk.Hatta sanrm tamanlalmayanbirszn,dahadorusugevekeszedklmbiriekiinazndankaverdiinibileduydum:Duyarlolmalsn.Yceliinzirvesiydibu.Nitekimgreceinizgibi,sarholuktahepbirycelikvardr.Bununzerinekalbidaimahogryledoluolandostu,tekbanameyhaneyegittiveelindebir iple geri dnd. Tek bana denize alma, tek banamutluluu arama fikrine katlanamamtherhalde; bu nedenle gelip dostunu arabayla alyordu.Araba elindeki ipti; arabay dostunun belinedolad.Yerdeyatandostuglmsyordu.Buanadnceyianlamtherhalde.tekibirdmatt;sonrauysalveihtiyatlbiratgibiyrmeyebalaypdostunumutluluunbeklediiyerekadartad.Tanan,dahadorususrklenenvebuaradasrtylakaldrmtalarn temizleyenadamnyzntarifsizbirglmsemekaplamt.

Kalabalkiseaknlktanylecekalakalmt;nkinsanniirselgcnaacakkadargzelbireygerekduygulanmdanziyadeaknlayolaar.

UzunbirsrePaganiniylebirlikteyolculuketmispanyolbirgitarcvard.OzamanlarPaganinihenzresmenbykbirhretekavumamt.

ki kafadar birlikte ingenelerin, gezgin mzisyenlerin, ailesi ve yurdu olmayan insanlarnmuhteemgezginhayatnsrdryorlard.kiliellerindekemanvegitarlagittikleriheryerdekonserveriyorlard. Bylece epey bir sre deiik lkeleri gezip dolatlar. Benim spanyolum ylesineyetenekliydikiOrpheusgibiylediyebilirdi:Tabiatnefendisibenim.

Gittiiyerlerdegitarnntellerinitngrdatpparmannaltndaahenkliseslerkarttmkalabal

evresindetoplayacandanemindi.nsandabylebiresrarengizmeziyetolduktansonraaslaalktanlmez.sagibiinsanlarpeindensrklerdi.Ruhunuzaengzelarksn,engizli,enbilinmeyen,engizemli aryalarn syleten bir adama, bir dehaya, bir bycye kim akam yemeini vemisafirperverliiniesirgeyebilirki?Sylenenlerebaklrsabuadamsadecepepeeseslerkaranbir algdan bile kolayca melodi yaratabiliyormu. Para kutusu Paganininin elindeydi, ortaksermayelerinideoidareediyordukibunadabugnkimsearmazherhalde.

Para kutusu onu tayann zerinde dolayordu; bazen yukarda, kimi zaman aada, bir gnizmelerin iinde, ertesi gn kyafetin iki dikii arasnda. Adamakll bir ikici olan gitarist paradurumunu sorduunda Paganini paralarn suyu ektiini veya be kuru kaldn sylyordu,nkPaganinimeteliksizkalmaktan korkan ihtiyar insanlara benziyordu. spanyol ona inanyorduveyainanyormugibiyapyordu.Gzleriniyolunsonundakiufkadikiyor,yanndanhiayrlmayanyoldan tngrdatp alyordu. Paganini yolun kar tarafnda yryordu. Birbirlerinin yolunakmamak iin yaptklar bir anlamayd bu. Bylece her ikisi de yol boyu alp pratikyapabiliyordu.

Sonrabirmiktarparakazanmafrsatsunanbiryeregeldiklerinde,ikilidenbiribestelerindenbirinialyor, dieriyse onun yannda bir eitleme, bir elik, bir fon doalyordu. Onlarn bu gezginhayatlarnn katksz keyfini ve iirini kimse bilemeyecek. Sonra birbirlerinden ayrldlar, sebebinibilmiyorum. spanyol yolculuuna yalnz devam etti. Bir akam Jura blgesinde kk bir ehrevaryor.Afileriaspbelediyebinasnnsalonundakonservereceiniduyuruyor.Konserdediibirtek kendisi, bir de gitar. Birka kahvede gitarn alarak ilgi ekiyor; ehirde bulunan birkamzisyenonunbuilginyeteneindenepeyetkileniyor.Dememokiokinsangeliyor.

Gelgelelim bizim spanyol ehrin bir kesinde mezarln yannda memleketlisi baka birspanyolla karlayor. Bu adam bir tr mezar inacs, mermer lahitler yapan bir ta iisiydi.Cenaze ileriyleuraanherkesgibioda ikidenholanyordu.Bylece ieveortakvatanonlarahbap yapt; artk aralarndan su szmaz oluyor. Tam da konser gn kararlatran saat gelipattndabileberaberler, amanerede?Kimsebilmiyor.ehrinbtnmeyhaneleri,btnkahvelerididikdidikaranyor.Sonundabizimspanyoltarifedilemezldesalabirbatakhanedearkadaylabirlikte kr ktk sarho halde bulunuyor, arkadann da ondan eksik kalr yan yok. Kean veFrdrickin8oynadklarsahnelerinbenzerleribalyor.Sonundagidipalmayarazoluyoramaosrada aklna aniden bir fikir geliyor: Sen de benimle alacaksn diyor arkadana. Arkadareddediyor. Onun da bir keman varm ama ondan daha kt alan kemancya rastlanmazm.alacaksn,yoksabendealmam.

Nenasihatler,nedemakulitirazlarkrediyor,sonundaadampesdiyor.Hslsahneyekpsemtinsekin burjuvazisinin nnde dikiliyorlar. Bana biraz arap getirin diyor spanyol. Herkesintandtabiimzisyenolarakdeil-mezarc enufakbir utanduymayacakkadar sarho.ielergetirildiindeamakiinsabrszlanyorlar.Buserserilerhiusulyordamgrmemikimselergibiielerinbanbaklauuruyorlar.Budensizliinsslelbiseleriindekiyrehalkzerindenaslbiretkiyapacan,varnsizdnn.Nitekimhanmlarkalkpgidiyorlar.Yardeligrnenbuikiayyalakimkarlasarezaletkarpkayor.

Gelgelelim edep duygusunun meraklarn bastramad baz kimseler salonda kalma cesaretinigsterdiler. Baladedigitarc,mermerciye.Sarhobirkemandanneeit seslerin kabileceinikestirmeknemmkn;testereyletakesendelirmibirBaks.Nealyorveyaalmayaalyor?Buo kadar nemli deil, ilkmelodiyi alyor. Anszn tatl, gr, nazenin bir ezgi grltl amataysaryor,bastryor,sndrprtyor.Gitarnsesiylesineyksekkyorkikemanduyulmuyorbile.

Fakatodanesi?Bumelodi,mermercininald,araptansrlsklamsarhoolmumelodininayns.

Gitaryksekperdedenifadeediyorkendini;mthibirgrlk,emsalsizbirkendindeneminlikveses berraklyla terennm ediyor, akyor, dktryordu. Gitar, kr adamn kemannn temaszerine bir eitleme doalyordu. Ondan iareti alyor ve seslerinin kam plakln ana vegrkemlikyafetlerlertyordu.Bunuanlatmayakelimelerinkifayetetmeyeceiniokuyucumtahminedecektir; bu hadiseyi bana ayk ve gvenilir bir tank anlatmt. Konserin sonunda dinleyicilergitarcdandahasarhoolmular.spanyolbykbircokuseliyleselamlanpkutlanmvevlm.Lakinkedisiherhaldeorann insanlarnnkarakterinibeenmemiolmalkibirdahaordaalmayayanamam.

Peki,imdineredeacaba?Sondlerinihangigneseyretmekte?Kozmopolitkalntlarnhangitoprakbarnabasmtr?Sonacsnahangiukurkolkanatgermitir?Solupgitmiieklerinmestedicikokusuimdinerededir?Dnngnbatmlarnnmasalmsrenkleriimdinerede?

3

Sizlerepekdeyeniolanbireysylemedimmuhtemelen.arabherkesbilir,herkesseveronu.Birgn gerek bir filozof hekim karsa ki bu ok nadiren olur- arap hakknda ufuk ac biraratrma,insanvearaptanoluanikiboyutlubirpsikolojiincelemesiyapabilir.Naslveniinkimiikilerin dnen insann kiiliini ar lde coturup, adeta bir nc kiilik yaratma gcnesahip olduunu; doal insan ile arabn, hayvansal tanr ile bitkisel tanrnn Teslis iindeBaba veOul rollerini oynadklar mistik ilemi aklar; zira onlar her ikisinden aynen neet eden stninsan,yaniKutsalRuhuyaratrlar.

arabn kan dolam zerindeki etkisinin ylesine gl olduu insanlar vardr ki bu insanlarnbacaklar daha salam, kulaklar daha keskin olur. Tandm bir adam vard; zayflam gzlerisarhoolduundakeskingcneyenidenkavuuyordu.arapkstebeikartalaeviriyordu.

Pekbilinmeyeneskibiryazar yledemi:enadamnneesinehibir eydenkolamaz, iilenarabn verdii nee dnda. Aslnda arap insanolunun hayatnda deruni bir rol oynar, stelikylesinederunidirkikimiaklbandainsanlarnpanteistdncelerekaplarakarababirtrkiilikatfetmelerine dorusu hi armam. arap ve insan srekli dvp srekli baran iki greiyiandryorbana.Yenilenherseferindeyenenikucaklyor.

Ktsarholarvardr;bunlardoutanktdrlerzaten.arapienktinsanirenleirken, iyiinsangerektenahaneolur.

mdi,geenbirkaylzarfndamodaolmubiruyuturucumaddeyeksacadeineceim.Meraklsolan belli kesim iin keyif verici olan bu uyuturucunun etkileri arabnkinden ok daha gl vebaskndr.Buetkilerintmntitizlikleanlattktansonraarabnhangiyollarlatesirettiinitekrarelealacam. Ardndan insann kendi kiiliini coturmak suretiyle iinde bir tr deyim yerindeysetanrsallkyaratanbuikiyapayyntemikarlatracam.

Esrarnktyanlarngzlernnesereceim.Onlarnenhafifi, insannkalbinde,dahadorusubeyninde bilinmeyen bir iyilik hazinesini ortaya karyor grnmesine ramen insan toplumdanuzaklatrpyalnzlatrmasdr;bunakarnarapesasndainsancldrvehattabirazdahailerigidipinsan,eylemadamkldndasyleyebilirim.

ESRARINR

4

Esrar

Kenevirhasadyaplrken,basenkadnveerkekiilerinbnyelerindegaripolaylargerekleir.Sanki hasattan kan ve ba dnmesine yol aan esrarengiz bir ruh iilerin bacaklarna dolanphnzrca beyinlerine kmaktadr. Hasatnn ba kimi zaman dnmeye balar, kimi zamandahayallerlearlar.Kolvebacaklarzayfderveilevleriniyerinegetiremezolurlar.Hatrlyorumda henz ocukken biilmi kaba yonca ynlar iinde hoplayp yuvarlandm zaman benzerdeneyimleribendeyaamtm.

Franszkenevirindenesraryaplmayaallmtr.Lakinimdiyedeinsarfedilmibtnabalarboa kmtr, ve her ne pahasna olursa olsun kendileri iin sihirli zevkler temin etmek isteyenlgnlar,Akdeniz zerindengelen, bakabir deyileHint veyaMsr kenevirindenyaplm esrarkullanmaya devam etmilerdir. Hint keneviri, tereya ve az miktarda afyon birlikte kaynatlarakesrareldeedilir.

Buyollaeldeettiinizyeil renkteki reelylesinekeskinkokuluolurki insann iindebellibirtiksinti oluturur; aslnda azami kuvvetine ve younluuna karlm her ho koku ayn tiksintiyiuyandrr.Kkbirkaklacevizbyklndebirparaalnondan;itemutluluksizinolmutur;tmesrikliiyle,tmgenliklgnlklarylavesonsuzyceliiylemutluluk.Kkbirreeltopahalinde mutluluk elinizin altnda durmaktadr. Hi korkmadan aln onu, sizi ldrmez, bedenselorganlarnzadayleciddibirzararvermez.Belkiiradegcnzzayflatramaokadardaolsuncanm.

Esrarn olanca gcyle tam etkisini gsterebilmesi iin onu ok scak siyah kahve iindesulandrmanz ve a karnnza almanz gerek. Akam yemei saat ona veya gece yarsnaertelenmelidir; sadece ok hafif bir orbaya izin vardr. Gelgelelim bu kadar basit bir kuralinendiindeyayemeinuyuturucuylaiyigitmemesindendolaykusmabalaryadaesraretkisinigstermez.Byledavrananpekokbilgisizveyabudalakimseesrartesirsizliklesular.

Ufakmiktardabiruyuturucualralmazhemenbirendiehaliiindebulursunuzkendinizi.Aslndaufakmiktarn bile almak belli bir irade gerektirir, nk daha nce de sylediim gibi, karmylesine keskin kokuludur ki bazlarnda kusma istei uyandrabilir. Esrarn harikulade etkilerinikulaktan dolma biliyorsunuzdur; tahayylnzde belli bir fikir, bir sarholuk ideali oluur vegerekliin, sonucun sizin bu ngrnze uyup uymadn renmek iin can atarsnz. Zehrinalnmasyla ilk belirtilerinin ba gstermesi arasnda geen zaman mizaca ve alkanla gredeiir. Deneyimli esrar kullanclar, bazen, yarm saat getikten sonra, bnyelerine sirayet edenesrarnilkbelirtilerinihissetmeyebalarlar.

Unutmadan unu syleyeyim:Esrar insann kiiliini coturduuve iindebulunduu evreyi vekoullarokcanlekildealglamasnayolatiin,yalnzcauygunevrelerdevekoullardaonuntesiri altna girmek yerinde olacaktr. Bu durumda her tr nee, her tr rahatlk gereinden fazlaolduugibi,aynekildehertrac,hertrstrapdaderinveyoundur.Canskcbiriiyapmanzgerekiyorsa, hzne eilimli bir ruh hali iindeyseniz veya demeniz gereken bir fatura varsa, tekbanza byle bir deneyime kalkmaynz. Daha nce de belirttiim gibi, esrar insann eylemdebulunmasnamaniolur.arapgibiinsanteskinetmez;iindebulunduumevcutkoullardainsannkiiliini llemez derecede bytr sadece.Olabildiince gzel bir daire veya ho birmanzara,tasaszvezgrbirruh,zihinyapssizinkineyaknbirkakafadarvemmknse,birazdamzieihtiyacnzolacak.

Acemiler genellikle ilk denemelerinde esrarn etkilerinin yavalndan ikyet ederler. Etkilerinortaya kmasn gergin bir halde beklerler ve hadiseler istedikleri hzda gelimezsekukuculuklaryla vnmeye balarlar; bu da neyin ne olduunu ve esrarn nasl kullanlmasgerektiinibilenkiilerarasndabykbirelencedourur.Bukukuculuuntamortasndaesrarnilketkilerininortayakpgiderekiddetlendiinigrmekdesonderecekomiktir.lkinesrarengizvekar konulmaz bir nee iinizi sarar. En sradan szler, en basit fikirler bile yeni ve acayip birgrnmebrnrler.Buneesizebileekilmezgibigelir.Amaonaayakdiremeninfaydasyoktur.Bir kere eytan iinize girmitir; tm direnme abalarnz hastaln ilerleyiini hzlandrmaktanteye gemeyecektir. Aptallnza ve lgnlnza glersiniz; yannzdakiler de yznze karglerleramaiyilikseverlikduygusuiinizisarmayabaladndanonlaragcenmezsiniz.

Bu baygn enlik, bu sevin iindeki endie, bu gvensizlik, bu hastalkl tereddt genellikle okksa srer. ok gemeden dncelerinizin armlar ylesine bulanklar, kavramlarnzarasndaki ilmekler ylesine incelir ki sizi ancak su ortaklarnz, kafadarlarnz anlayabilir.Muziplikleriniz,kahkahakrizlerinizsizinleaynruhhalindeolmayanlaraaptallndaniskasolarakgrnr.

Karnzdakimutsuzadamnmakulihtiyatneenizeneekatar,soukkanltarafszlsiziironininenunoktasnatar; insanlarnendelisiveenglncgibigrnrsize.Arkadalarnzagelince,onlar gayet iyi anlayabilirsiniz. ok gemeden birbirinizi srf baklarla anlayabilirsiniz. Aslnabakarsanzayndnyadabulunmayanbirineanlalmazgelenbuneenintadnkaranlarndurumubiraz komik bir durumdur.Bu insanlar kendileriyle ayn dnyadan olmayan adamakar derin biracma duygusu hissederler. O andan itibaren stn olduunuz fikri aklnzn ufkunda belirlemeyebalar.okgemedendemuazzamboyutlaraular.

Builkevredegeenhayliglnikisahneyeahitoldum.Esrarnzelliklerinibilmeyenvebelkisznnedildiinidahihiduymamnlbirmzisyenneredeyseherkesinesrarektiibirmeclisekatlm. Meclistekiler ona esrarn harika etkilerini anlatmaya almlar. Bunun zerinekahramanmz, olduka iyi bir eitim ald iin adab muaeret gerei birka dakikalna pozvermeyeekinmeyenbiradamgibinazikeglm.teyandanadamlarkahkahaypatlatmlar;ziraesrar ekmi kii ilk evrede fevkalade bir mizah duygusuyla dolar. Bylece kahkaha nbetleri,anlalmaz irkin samalklar, iinden klmaz szck oyunlar, abartl el kol hareketleri srpgider. Neden sonra mzisyen daha fazla dayanamayp bu sanat maskaralnn kt bir eyolduunuvedahas,buoyunakatlanlarbileyormuolmasgerektiinibeyanetmi.

Fakat kimin umurunda, elence daha da artm. Bumaskaralk sizin iin iyi olabilir belki, amabenim iindeildiye kmmzisyen. Bizim iin iyi olduu srece sorunyokdiyebencilcekarlk vermi, oradaki hasta adamlardan biri. Bitmeyen kahkaha nbetleri oday doldurmu.Kahramanmz sinirlenip oradan ayrlmak istemi. Gelgelelim esrarkelerin biri kapy kilitleyipanahtar saklam. Derken bir dieri demzisyenin ayana kapanp gzyalar iinde tmmeclisadnazrdileyerekyledemi:Topluluumuzseninruhsalbayalnkarsndaokderinbiracmahissiyleheyecanlandamayinedesanakarsonsuzbiriyilikseverlikduygusubeslemekte.

Bununzerineondanbirazmzikalmasnricaetmiler;odarazolmu.Kemandanbirmelodikar kmaz dairenin iine yaylan sesler hasta adamlarn nce birini sonra tekini etkisi altnaalm.Derkenodaderiniekiler,hkrklar,yrekparalayaniniltiler,gzyaselleriyledolmu.Dehete kaplan mzisyen almay kesip tmarhanede miyim acaba diye dnm. Oradakilerarasndamutluluunuengrltlekildedavuranbirininyannagidip,okacekipekmediiniveacsndindirmekiinkendisininneleryapabileceinisormu.Mzisyengibiodamutlulukveren

uyuturucudan uzak durmu uyank biri limonata ve ekili iecekler tavsiye etmi. Bunun zerinehasta adam ona cokuyla parlayan gzlerle tarifsiz bir kmseme iinde bakm; srf gururuyznden en galiz hakaretleri sylemekten ekinmi. yle ya, nee iinde kendinden gemi biradam,iyiletirmeyealmaktandahafazlakzdracakneolabilirki?

te sonderece ilginolduunudndmbakabir hadisedaha:Esrarn etkisindeki insanlarattn ve souk iecekler servis etmekle grevli bir hizmeti kz; evresinin garip yz ifadeleri,prtlekgzlervesalkszbirhavayla sarldngrnce,kulak trmalaycanlamszbirkahkahaatar,btnfincanlarvebardaklarylabirliktetepsiyielindendrrvedehetiindetabanakuvvetoradansvr.Herkesonagler.Ertesignkzcaz,saatlerce tuhafbireyhissettiini,kelimeleredkemeyeceiacayipeyleryaadnitirafeder.stelikhiesraralmadan.

kinci evre kol ve bacaklarda bir serinlik duygusuyla, byk bir takatsizlik hissiyle balar;sylenenlerebaklrsa,parmaklarnz tereyagibiyumuar,banzarlarvebtnvcudunuzubiruyuukluksarar.Giderekiengzlerinizesrarengizbircezbeyleheryandanekiliyormugibiolurlar.Benzinizatarveyznzsolupyeilimtrakbirrengebrnr.Dudaklarnzincelir,bzrve aznzn iine ekilmek ister gibi olurlar. Gsnzden derin ve bouk i ekileri ykselir,sankieskidoanzyenidoanznarlnekemiyormugibidir.Duyularnzolaanst incevekeskinbirhalalr.Gzlerinizsonsuzluudelipgeebilir.Kulaklarnzenyoungrltnnortasndaduyulmazsenzorsesleriduyabilir.

Halsinasyonlar balar. D nesneler korkun grnmlere brnr. O zamana kadar hibilmediiniz ekillerde kendilerini size sunarlar. Sonra deforme olup deiirler ve nihayetvarlnznzneilerlerveyasizonlarakarrsnz.Engaripszckoyunlar,enaklanamayandncertmelerigerekleir.Seslerkendirenginesahipolurkenrenklermziebrnr.Mziknotalarsaylaradnr;vemzik,kulaklarnzadolarkenhayretvericiaritmetik ilemlerimthibir hzla yapabilirsiniz. Mesela oturmu pipo iiyorsunuzdur. Piponuzun iinde oturduunuzusanrsnz;piponuzsiziimektedir.Mavibulutlarhalindettensizsinizdir.

Kendinizigayetrahathissediyorsunuzdur;yalnzcabireysizi rahatszedipkayglandrmaktadr:Piponuzdannaslkacaksnz?Bunuadetasonugelmeyecekmikadaruzunbir srednrsnz.Derken bir ara alan zihniniz byk bir abayla saate bakmanz salar. Sonsuzluk bir dakikasrmtr.Sonrabirdnceakmsizialpgtrr;birdakikaboyuncasizicanlbirgirdabniineeker, ve keza bu dakika da size baka bir sonsuzluk gibi gelir. Zaman ve varln boyutlarduyumlarn ve fikirlerin younluuve saysz okluuyla arpklar.Bir saat iinde birokmryaarsnz.Le Peau deChagrinin (TlsmlDeri)9 konusu da budur. Organlarnz ile hissettiinizzevklerarasndabirdenklikkalmamtrartk.

Zaman zaman kiiliiniz de kaybolur. Kimi airleri panteist klan ve byk oyuncular yaratannesnellikylesinederinleirkidvarlklarlabtnleirsiniz.Rzgrdauuldayanbiraacadnrdoaya bitkisel melodiler sylersiniz. Artk usuz bucaksz gkyznn masmavi ykseklerindeszlyorsunuzdur.Btnaclarkaybolmutur.Artkmcadeleetmiyor,srklenipgidiyorsunuzdursadece. Artk kendinizin efendisi deilsinizdir ve bundan da hi rahatsz olmuyorsunuzdur. okgemeden zaman fikri tamamen kaybolur. Arada bir ksa sreli bir uyan devreye girer. Harikafantastikbirdnyadankyormusunuzizleniminekaplrsnz.Evet,kendinizigzlemlemeyetinizisrdryorsunuzdurveertesignbazduyumlarnzhlanmsayabileceksiniz.Fakatbupsikolojikyetiyi artk kullanamazsnz. Hadi, bir diviti veya kurun kalemi sivriltin de grelim; bu sizingcnzaanbiriolacaktr.

Bazen mzik size sonu gelmeyen iirler okur, korkutucu veya byleyici dramalarn ortasnabrakr sizi. Gzlerinizin tam nndeki nesnelerle birleir mzik. Tavandaki resimler vasat veyadpedzktolsalarbileartcbircanllabrnrler.Byleyicidurubirsu,salnanimenlerinzerinden akar. Parlak tenli prl prl su perileri mavi gkyznden ve sulardan daha ltl irigzlerle size bakarlar. En kt resimlerde veya han duvarlarna denmi en kaba saba resimliktlardabileyerinizialprolnzoynarsnz.Esrarlaaydnlanmsanatruhlukiileriinsuyunendievericibir cazibesiolduunu fark ettim.Akarsular, emeler, dalgalanarakakanalayanlar,engindenizler,ruhunuzunderinliklerindeakar,uyurvearksylerler.Buhaldekibirinidurubirsukenarnda yalnz brakmak hi de iyi bir fikir olmayabilir, nk halk arksndaki balk gibi,Undinenin[Birsuperisi..n.]kendisinisrkleyipgtrmesineizinverecektir.

Akamn sonuna doru yemek yiyebilirsiniz ama bu hi de zahmetsiz olmayacaktr. Maddiolgularnylesinestnekmsnzdrkizihinselcennetinizinkuytularndayleceboyluboyuncauzanp kalmay tercih edersiniz. Fakat bazen itahnzmthi kabarr ama bir ieyi, bir atal, birbayerindenoynatmakiinbykbiriradegcneihtiyaduyarsnz.

Yenibirbunalmlaikincievredenncevreyegeersiniz.Badndrcbirsarholuuyenibirtedirginliinizlediibuevreyi tarifetmekmmkndeildir.Doulularnkeyifdediieydirbu;mutlak bir mutluluk. Dnen ve alkalanan bir ey deildir bu. Dingin ve devinimsiz mutlak birmutluluktur.Btnfelsefisorunlarzlmtr.Teologlarncebelleipdurduklarvedneninsanumutsuzlua sevk eden zor sorunlarn hepsi artk aydnlk ve aklk kazanmtr. Btn elikilerbirliednmtr.Byleceinsan,Tanrolarakvasflandrlr.

inizdesesunlarsylersize:Senbtninsanlardanstnsn.imdiseninnedndnz,nehissettiinihikimseanlayamaz.Hattaonlarakarduyduunsonsuzsevgiyibileanlayamazlar.Fakatbuyzdenonlardannefretetmemelisin;onlaraacmalsnsadece.Seninnndeenginbirmutlulukveerdem deryas alyor. Ulatn erdemin ve zekann lsn hi kimse bilemeyecek. Kendidnceninyalnzliindeyaaveinsanlarsaknzme.

Esrarnengaripetkilerindenbiridetakntlbirfobiolmaderecesinekadarvaran,insanlarzmekorkusudur. Hi kimseyi kayglandrmamak iin, yaadnz doast hali bile eer gcnzyetiyorsa gizlemeye alrsnz. Bu yksek halde ak, yumuak kalpli sanat ruhlarda en ilginbiimlere brnr ve en barok sahnelerle kendini sunar. Azgn bir apknlk, ateli vemfik birbabalkduygusunakarabilir.

Yapacam son gzlemde dierleri kadar ilgin. Ertesi sabah gn nn odanza szldngrdnzde ilkin derin bir aknlk hissedersiniz. Zaman tamamen yok olmutur. Az evvelgeceydi,imdiysegndz.Uyudummu,yoksauyumadmm?Btngecesarhomuydum?Zamankavramdakaybolduunagre,btnbirgecebanagresadecebirsaniyemisrd?Yahutdlerledolubiruykununyorgannamgmlpkaldm?Kimbilebilir!

Ruhunuzun fevkalade hafiflediini ve rahatladnz hissediyormu gibi olursunuz. Fakat ayaakalktnzandancekisarhohalinizintortusukendiniaavurur.Sendeleyenbacaklarnzzarzortar sizi, krlgan bir nesne gibi dp paralanmaktan korkarsnz. Tlsmdan yoksun olmayanbykbiruyuukluksiziesiralr.almagcnzveeylemenerjiniziyitirmisinizdir.

Sinirsvsnnbykbirmiktarnsavrukaharcamolmannhakedilmicezasdrbu.Kiiliinizigkyznn drt bir kesine datmtnz ya, imdi de onu derleyip toparlamann zahmetiniekiyorsunuz.

5

Esrarn btn insanlarda anlattm zelliklerin tmn gsterdiini sylemiyorum. Ben genelolarakmeydana gelen olgular anlatmaya alyorum; sanatkr ve feylesof ruhlu kimselerin kimifarkldeneyimleryaayabileceinidebelirtelim.Nevarkibazmizalardabuuyuturucudelicebirkabadayla;badnmesi,dans,hoplaypzplamavekahkahanbetleriniandraniddetlibirneeyeyol aar. Bu kiiler adeta tmylemaddi bir esrar alm gibidirler. Kendilerine acyan ruhularngzndeekilmezeylerdir.Hnzrkiiliklerihemenortayakar.Birkeresindesaygnbirhkimin,ykseksosyetedeninsanlarnkendilerineyaktrdklargibibirSaynBeyefendinin,yapayciddiyetiher zaman itici bir izlenim brakan o adamlardan birinin, esrarn bnyesine sirayet ettii anda,anszn, akla hayale gelebilecek en edepsiz kankan dans yapmaya baladn grmtm. indeuyuyan asl canavar uyanmt. Hemcinslerinin eylemlerini hakknda hkm veren bu adam, buTogatusgizligizlikankandansndarenmimeer.Hsldahancededeindiim,airaneruhunar serpilmesinden ibaret olan nesnellik ve gayr ahsiliin byle kimselerin esrarnda aslabulunmayacasylenebilir.

6

Msr da hkmet hi deilse lke iinde esrarn satn ve ticaretini yasaklyor. Esrarnmptelalar olan zavall ruhlar bir ila alma bahanesiyle eczaneye geliyorlar ve kendileri iinncedenhazrlanmkkdozlardaesrarelaltndanalyorlar.Msrhkmetibuyasakoymaktaokhakldr.Akllbirdevletesrarnserbestekullanlmashalindevarlnsrdremez.Nesavakarabilirnedevatanda.Aslnabakarsanz,bozulmavezihinsellmpahasna,varoluununtemelkoullarn bozmak ve bylece yetileri ile evresi arasndaki dengeyi ykmak insanolunayasaklanmtr.Vatandalarnifsatetmeyeniyetlibirdevletolsayd,buniyetinihayatageirmekiinesrarkullanmnteviketmekleyetinirdi.

Bumaddeninbedenselbirzararayolamadsyleniyor.Budoru,enazndanburayakadar.Ziratmzamanndgrmeklegeirenveeylemegiriecek takatikalmambirine,btnuzuvlar iyiolsa bile salkl demek ne lde dorudur, bilemiyorum. Hlbuki burada saldrya urayan,irademiz, yani en deerli organmzdr. Bir kak reelle birdenbire yerin ve gn tmzenginliklerinekavuabilenbiradam,alarakbununbindebirinibileaslakazanamaz.teyandanhereydenncebizimyaamamzvealmamzgerek.

Aslnda ortak bir zellii paylatklar iin arap ve esrara aynmakalede deinmeyi dndm:Herikisideinsanniirselkarakteriniarldegelitirir.nsannkiiliinicoturan,salklyadatehlikelibtnmaddelereynelikinsannlgncaeilimionunyceliininkantdr.nsanherzamanumutlarn atelemekve sonsuzluaykselmek iin canatar.Lakin sonularhesabakatmakgerek.tesizebir iki;sindirimsisteminihareketegeiriyor,kaslarglendiriyorvekanbesliyor.okmiktardaalndndabileyalnzcanispetenksasrelidzensizliklereyolayor.

Bunakarnitesizebirmadde;sindirimilevinibozuyor,kolvebacaklardadermanbrakmyorveinsangnnyirmidrtsaatisarhotutuyor.arapiradeyiglendirir,esraryokeder.arapfizikselbiryardmdr,esrarbirintiharsilah.arapinsaniyihuyluvegirikenyapar,esrarsayalnzlatrr.Deyim yerindeyse biri alkandr, dieriyse znde tembel. Hem bir rpda cennetekavuabiliyorsanz,almann, topra srmenin,yazmann,herhangibir eyretmeninnemanaskalrki?Sonolarak, arapokalponu imeyihakedenhalk iindir.Esraryalnzlk sevinlerisnfna aittir; aylak sefiller iin yaratlmtr. arap faydaldr, verimli sonular dourur. Esrarfaydaszvetehlikelidir.[*]

[*]Sonzamanlardadeliliintedavisiiinesrarnkullanlmasynndebirgiriiminolduunudakaydedelim.Esraralanbirdelide,tekideliliikovanyenibirdelilikbagsterir,vesarholukgetiindedelininnormalhaliolanasldelilikhkmnsrdrmeyedevameder,bizdeaklvesalnyenidenhkmnsrdrmesigibi.Birisibukonudabirkitapyazmazahmetinegiriti.Busistemibulandoktorbencezerremiktarncabilefilozofdeil.[BaudelaireburadaDuHachischetdelalinationmentale(EsrarveDelilikzerine)adlkitab1845deyaymlanmDr.MoreaudeTourstanszetmektedir.[.n.]

7

Pek tannmayan ama nemli bir filozof, mzik kuramcs ve konservatuar hocasnn,Barbereaunun gzel szleriyle bu yazm bitirmek istiyorum. Bu zatn da bulunduu bir meclisekatlmtm ve orada bulunanlarn bazlar o keyif verici zehirden alyorlard. Zikrettiim zatkelimeleredkemeyeceimbirkmsemeylebanayledemiti:Akllvezenginruhlubirinsanniirselmutluluaerimek iinyapayyollarabavurmasnhi anlamyorum;nkcokuve iradegc,doastbirvaroluaykselmekiinyeterlidirzaten.Bykairler,filozoflarveyalvalar,safve zgr iradelerini kullanarak, hem sebep hem sonu, hem zne hem nesne, hem hipnozu hemuyurgezerolduklarbirhaleulaaninsanlardr.

Onasonunakadarkatlyorum.

8

SonsuzlukArzusu

Kendilerini gzlemleyip izlenimlerini anmsayabilenler, Hoffmann gibi ruhsal barometreleriniyapabilmi olanlar, kendi zihinsel gzlemlerinden yola karak gzel havalarla geenmevsimleri,mutlu gnleri ve keyifli anlar zaman zaman dile getirmilerdir. nsann zihnini taze ve dinhissederek uyand gnler vardr.Gzlerinden onlarmhrleyen uykuyu siler silmez arpc bircanllk, keskin bir bak ve hayranlk verici renk zenginliiyle kendini sunan bir d dnyaylakarlar.Ruhsaldnyaparlakyeni imknlarladolu,enginufuklaraar insannnne.Neyazkkiendervegeiciolanbumutluluktanhonutbirhaldeinsankendinibirdenbiredahasanatsalbirruhladolmu, daha berrak ve ksaca daha soylu hisseder. Fakat gndelik ortak varoluun bunaltckaranlylakyasladmdahiabartszcennetvaridiyeadlandrabileceim,zihninveduyularnbumstesnahalinedairengaripolanhususiseonunapakgrlebilenveyakolaycatarifedilebilenbirsebebe dayanmamasdr. Bu hal, iyi bir saln ve duyarl bir yaam tarznn bir sonucumudur?nsannaklnagelenilkaklamabudur;amaunukabuletmeliyizkimucizeyiandranbumuhteemhal, genellikle sanki insann dndaki grnmeyen yce bir gcn eseriymi gibi, insann fizikselyetilerini ktye kulland bir dnemin ardndan yaanmaktadr. Yoksa sz konusu hal, dzenliibadetin ve ruhsal cokunun birmkfatmdr?Hi kukusuz arzunun srekli ykselmesi, ruhsalglerin cennete dorukanatlanmas, bu fevkaladegzel ve ltl zihinsel sal oluturmaya enuygunyaamtarzdr; fakathangisamakanunungereiolarako,bazenkendiniakln inceliklibirkullanmnnardndan,hayalgcnnmcrimlgnlklarnnardndanaavurmaktadr?Nitekimakln bu ekilde incelikli kullanlmasnn iyi ve makul kullanlmasyla olan ilikisi, akrobatoyunlarnnsalkjimnastiiyleolanilikisinebenzer.Bunedenlebenzihninbuanormaldurumunugerekbir ltuf olarak, insannolmas gerekenveolabilecei en ekici halini grmeye arldsihirlibir aynaolarakgryorum.Bir tr ilahiuyarc,dzeneyumuakbirdavetolarakgrmeyitercihediyorum.Nitekim ngiltereveAmerikada temsilcileriolanbir ruhaniokul,hayaletlerinvehortlaklarngrnmesigibidoastolaylar,grnmeyengerekliklerinansn insannhatrndayenidencanlandrmakmaksadylailahiiradenintecellisiolarakdeerlendirmektedir.

Dahas, insann btn glerinin dengeye kavutuu, tahayylnn muazzam gl olmasnaramenahlkduygusunupeinetakptehlikelimaceralarasrklemedii,incebirduyarllninsanouzamansuaveyaumutsuzlua itenhastalklsinirlerinktetkisindenkurtulduubugaripvesihirlihal,buahanedurumuyarcbelirtilersergilemedengelir.Birhayaletgibihiumulmadkbirandaortayakar.Kesikkesikdeolsaunutulmazbirduygudurbuveaklmzbamzaaldmzdabuduygudan,dahaiyivaroluunkesinliiniveirademizignbegnkullanarakonaulamaumudunukarsayabiliriz. Dncenin bu keskinlii, duyularn ve ruhun bu cokusu, her zaman insana enbykzenginlikolarakgrnmtr. tebunedenle insan,bnyesininyasalarn inemeendiesitamadanyalnzcaoankizevklerinidnerekdoabiliminde,ilalarda,enarikilerde,engzelkokularda, her iklimde ve her dnemde pislik iindeki meskeninden birka saatliine de olsakamann yollarn aramtr ve Lazaren10 yazarnn dedii gibi tek bir hamleyle cennetiyakalamayaalmtr.Heyhat! nsannzaaflarnekadardehetvericiolduklarsylensede(srf,bymekiinsonsuzbirkapasitedeolmalarhasebiyle)insannsonsuzlukarzusununkantntarlar.YaygnbirataszolanBtnyollarRomayakar.sznmetafizikbiranlamdamanevidnyayauyarlayabiliriz: Btn yollar sonsuzluun iki biimi olan dl veya cezaya kar. nsann ruhututkularla dolup taar; insann ruhu baka bir avam lafn kullanacak olursak, yeter de artardiyebileceimiz kadar ok tutkularla doludur. Ne var ki doal gnahkrl, iyilie ve en etinerdemlere olan ani ve neredeyse paradoksal istidad kadar byk olan bu mutsuz ruh, takn

tutkularnn artanksmn ktlnhizmetine sokmasna izin veren elikiler asndan zengindir.nsanruhukendini toptansattnaasla inanmaz.KendinehayranlnedeniylekendindendahazekivedahaglbirruhlakarkaryaolduunuveKtRuhasann tek telinibilekaptrdndaokgemedentmkellesindenolacanunutur.Grnrdoannbugrnrefendisi(yani insan)mayalanm ikilerle cenneti tek bir hamleyle yakalamaya almtr. Ve bundan dolay o, gerekeyalarvebaheleri,tuvaleboyanmveereveyeyerletirilmidzmecesahnelerledeitirenbirmanyaa benzer. Bedensel acsn afyonda dindirmek zorunda kalm, bylece youn ve marazihazlarnkaynankefederek,onuyavayavabiricikdiyetivebirbakmaruhsalhayatnngneihalineevirmibiredebiyatadamnnmnzeviliindenveyounsarholuundantutunda;beyinlerimutluluk dleriyle tutumu halde sokan amurunda gln bir halde yuvarlanan kurbanlarnyaad ehrin yoksul mahallelerinin en naho sarholuuna varncaya dein, her trl suluarlnnedeni,bence,sonsuzlukduygusununbubatankmldr!

BenimYapaydealdiyeadlandrdmhaliyaratmayaenuygunuyuturucumaddelerarasnda,iki(ienlerihemenadamakllbedenselfkeyesrkleyipruhsalenerjilerini tketen)vekokular(arkullanm tahayyl bulanklatrrken bedensel gc yava yava tketen) dnda en kullanl,bulunmas en kolay ve en gl iki madde afyon ve esrardr. Bu uyuturucularn dourabileceimarazizevklervegizemlietkilerin,uzunsrelikullanmdankaynaklanankanlmazbedelinvesonolarak, sahte bir idealin peinde gitmede yatan ahlkszln tahlili elinizdeki kitabn ieriinioluturmaktadr.

Afyonzerinebiraratrmazatenyapldvehemtbbihemdeiirseladankonuylesinegzelilendi ki, ben herhangi bir ey ekleme cretinde bulunmayacam. Dolaysyla ben Franszcayatamamhi evrilmemibuesizkitabn tahlilini sunmaklakendimi snrlandracam.Szkonusukitabn gl ve zarif hayal gcyle tannm yazar bugn sessizlik iinde mnzevi bir hayatsrmektedir.Kendisibirzamanlarafyondabulmuolduuzevkleriveikenceleritrajikbirdrstlkve cesaretle anlatmtr. Kitabnn en dramatik ksm ise kendini dncesizce mahkm ettii bulanettenkurtulmakiinsarfetmekzorundakaldinsanstiradiabalardanszettiiksmdr.

Bugnbensadeceesrardanszedeceimvebunuyaparken,uzunsrebamlolmuaklbandainsanlarnnotlarndanveaklamalarndanderlediimkapsamlveayrntlbilgileriesasalacam.Bununlabirlikte,butrdeneyimlereenyatkntipolarak,tanmlanmasveaklanmaskolayolanbirkiiliirnekolarakseip,belgelerimibirtrmonografihalindebirletireceim.

9

EsrarNedir?

Eskizamanlarndierbazseyyahlarnayapldgibi,hakszyerealayaalnmMarkoPolonunhikyelerilimlercedorulandndangvenimizihaketmektedir.OnunDadakihtiyarhikyesiniuzun uzadya tekrar anlatmayacam. zet geersek, hikyedeki ihtiyar en gen mritlerini ilkinhahala(bundandolayonlaraHahailerveyaKatillerdenmektedir)sarhoederektrlzevksefayla dolu bir baheye hapsetmi; pasif ve dncesizce itaatlerinin karlnda bir dl iaretiolarak,deyimyerindeyse,cennetfikrinionlaraalamakistemitir.MeraklokurlargizlibircemiyetolanHahailerhakknda,HerrvonHammerinkitabna,MmoiresdelAcadmiedesInscriptionsetBelles-Lettresin XVI. cildinde yer alan M. Sylvestre de Sacynin anlarna; katil (assassin)szcnn etimolojisi hakknda da, onunMoniteurun editrne gnderdii ve 1809 ylnn 359.saysnda yaymlanm olan mektubuna bakabilirler.11 Heredot, skitlerin nasl kenevir tohumutoplaypzerlerinekzartlmtalarattklarnanlatr.Onlariinbu,Yunanhamamlarndakindenokdahaglkokuyasahipbirbuharbanyosugibiymivebundanaldklarzevkylesinebykmki,kendilerinitutamaypneelklaratyorlarm.

Aslna bakarsanz, esrar bizeDoudan gelmitir.Kenevirin uyarc zellikleri eskiMsr da iyibiliniyorduveHindistan,CezayirveYemendedeiikadlaraltndayaygnekildekullanlmaktayd.teyandanbizler,yaknmzda,aslndagzlerimizinnndebitkilerdenkanbuhardankaynaklananilginsarholukrneklerineahitoluyoruz.Biilmikabayoncademetlerininiindehaarlkyappyuvarlanan ocuklarn ou zaman garip bir ba dnmesi yaamalar bir yana, kenevir hasadyaplrken erkek ve kadn iilerin benzer etkiler yaadklar iyi bilinmektedir. Adeta hasattanykselen pis hava beyinlerinde habis rahatszlklara yol amaktadr. Hasatnn ba feci dner vebazen arlap dlere dalar. Kimi zaman kollarna ve bacaklarna yaylan dermanszlk onlarnilevleriniyerinegetirmelerinemaniolur.Ruskyllerarasndahideseyrekolmayanuyurgezerliknbetlerini duyarz. Bu nbetlerin sebebinin yiyeceklerinin hazrlanmasnda kullandklar kenevirtohumu ya olduu sylenmektedir. Kenevir tohumlarn gagalayan tavuklarn abartldavranlarna ve kyllerin dnlerde ve dini bayramlarda dzenledikleri engelli kouya bazenbiraz arapla kartrdklar kenevir tohumlarn yedirerek hazrladklar atlarn iddetli cokusunaahitolmayanmzvarmdr?

te yandan Fransz keneviri esrara dnmeye uygun deildir. En azndan, defalarca yaplmdeneyleringsterdiigibi,esrarngcndebiruyuturucumaddeyapmayaelverilideildir.HahaveyaHintkeneviri(cannabisindica)aynboyaulamamasdndabizimiklimlerinkenevirineheradanbenzeyensrgangiller(Urtcicaceae)familyasndanbirbitkidir.BirkayldrFransadabilimadamlarnn ve sosyeteden insanlarn ilgisini ekmi, fevkalade sarho edici zelliklere sahiptir.Yetitirildiiyerlerebalolarakazyadaokitibargrmektedir.MptelalarnensevdiitrBengalkeneviridir;amaMsr, stanbul, ranveCezayirkenevirleridedahaazderecelerdedeolsabenzerzellikleresahiptir.

Haha (veya ot, yani tam anlamyla otun kendisi; sanki Araplar maddi olmayan btn hazlarnkaynan tekbirkelimeyle,otkelimesiyle tanmlamakistemilergibi)muhtevasnavehasadnnyapld lkedeki hazrlan tarzna gre farkl isimler almaktadr: Hindistanda bengi, Afrikadatiryaki, Cezayir ve Yemendemacun gibi. Yln hangi sezonunda mahsuln topland nem arzediyor. iek haline geldiinde en yksek kapasitesine ular. Bundan dolay yalnzca bitkininieklenenularbirazdandeineceimizfarklterkiplerdekullanlr.

Araplarn hazrlad ekilde hahan yal z, taze bitkinin ularnn biraz suyla tereyanda

kaynatlmasyla elde edilir. Btn sv tamamen buharlatktan sonra z szersiniz ve bylecesarmtrak-yeil renktebirmerhemgrnmnalr,yanm tereya ilehahannahokokusunabrnr.Bukvamylaikiildrtgramlkkktopaklarhalindekullanlr;fakatAraplarzamanlaartanktkokusunedeniyleyalz,reeleevirirler.

Bureellerinenyaygnkullanmekliolandawamesk,yalz,ekervetarn,Antepfst,miskotu, badem ve vanilya gibi deiik otlarn ve baharatlarn bir karmdr. Bazen buna, hahangeneldedourduuetkiyehibenzemeyenbiretkidourmakiinbirazkantarid[birtrkurutulmubcekten(spanyolsinei)yaplantahriedicibirmadde..n.]bilekatarlar.Buyenihaliylehaha,naho zelliklerinden kurtulur ve bir kda sarl olarak veya bir fincan kahvenin iinde on be,yirmiveotuzgramlkdozlardaalnabilir.

Smith, Gastinel ve Decourtive adl beylerin yaptklar deneyler, hahan etkinmaddesini ortayakarma amacn tayordu. Ancak onlarn btn abalarna ramen hahan kimyasal muhtevashakkndahlpekfazlabilgimizyok;fakathahanzellikleri,genellikle,iindeyaklakyzdeongibi bykmiktarlarda bulunan reineli bir maddeye atfedilmektedir. Bu reineyi elde etmek iinkurutulmubitkiyi tozhalinegetiripalkollebirkadefaykarsnz,sonraszpalkolksmengeriekersiniz. z kvamna gelinceye kadar kaynatlr. Sonra bu z suyla ilenir, bylece yabancyapkanmaddelereritilmivegeriyesafhaldereinekalmolur.

Yumuak olan bu rn koyu yeil renktedir ve hahan tipik kokusuna byk lde sahiptir.artcetkilerdourmakiinbe,onyadaonbesantigramyeterlidir.Fakatikolatalpastillervezencefilaromalhaplareklindetketilebilenesrardawameskveyalzgibi-bireylerinmizacnave sinirsel duyarllklarnagrebykldedeien etkiler dourur.Dahas, sonu ayn bireydefarklzamanlardafarklolabilir.Bazenkarkonulmazarbirneeyaratrken,kimizamanyaamladolmaverahatlkhissiuyandrr.Bazenderyalarlaaradabirkesilenmphembiruyuklamayayolaar.te yandan, zelliklemiza ve eitim asndanbenzeen insanlarda gayetmuntazam ekildeyaratt olgular da vardr. Az nce szn ettiim o sarholuk zerine monografiyi fazlazorlanmadanyazmaolananbanasunanbueitliliktebirtrbirlikdurumudaszkonusudur.

stanbul, Cezayir ve hatta Fransada baz insanlar esrar ttnle kartrarak ierler. O zaman,sznettiimolgularancakokhafifldevedeyimyerindeysetembelceortayakar.Damtmayoluylahahataneldeedilenbirzyannimdiyekadarbilinentmterkiplerdenokdahaetkinbirmadde ierdiiniyaknzamandaduydum.Ancakonunyolatkesinsonulardanbahsedebilmemiinyeteri kadar aratrmayaplmdeil.ay,kahveve likrlerinbuesrarengiz sarholuun tamkvamnbulmasnazyadaokhzlandrangltakviyelerolduunusylemeyebilegerekyok.

10

MeleklerTiyatrosu12

Ne hissediyorsun?Ne gryorsun?Harikulade eylermi?Olaand grntlermi? Sahidengzel mi? Yoksa sahiden korkun ve tehlikeli mi? Bunlar bir para merak ve korkuyla birliktebilgisizlerinbu ii bilenlere sorduu sradan sorulardr.Bukiiler, bilgiyekar ocuksubir alkhissederler; tpk evindenyurdundanhi ayrlmamkiilerinbilinmeyenuzakdiyarlardandnmbiriyle karlatklarnda hissettikleri gibi. Bu kiiler esrar sarholuunu, her eyin mucizevi vebeklenmedik ekilde olduu, hokus pokus numaralaryla eylerin gzden kaybedildii byk birtiyatro, bir harikalar diyar olarak hayal ederler. Hatal bir nyarg, tam bir yanl anlamadr bu.Mademsorusoranlarnveokurlarngenelkans,esrarkelimesininbaaagaripbirdnyayveahanedler(onlaraaslndasanldndandahaazgrlenhalsinasyonlardemekdahadoruolur)grme beklentisini ierdii ynndedir, o halde esrarn etkilerini uykuya ait olgulardan ayrannemlibirfarkllahemendeinmeliyim.Uykuda,uhergeceyaptmzmaceradoluyolculukta,olumlu anlamda mucizev olan bir ey vardr; dzenli tekrarland iin gizemi azalm birmucizedir bu. nsann ryalar iki trldr: Sradan hayatnn ayrntlar, kayglar, arzular vegnahlaryladolubirinci tr ryalar,hafzannengin tuvalineyerliyersiz ilemi,gndzgzylegrlen nesneleri az ok tuhaf bir biimde birletirir. Bu doal bir rya grmedir; bizzat insannkendisidir.Fakatikincitrryalaragelince,buryalaruyuyankiininkarakteri,hayatvetutkularylaalakasz ve balantsz olan, sama ve beklenmedik ryalardr. Benim hiyerogliftik diyenitelendirdiim bu tr ryalar hi kukusuz insann doast yann temsil eder ve eskiler bu tarzryalarn tam da sama olduklar iin ilahi olduunu dnmlerdir. Zira doal nedenlerle izahedilemediiiinburyalarnnedenlerinininsanndndayattnakararvermilerdir.Vebugnbileryayorumcularnnyansrafelsefibirekol,butrryalardabazenbirpaylamabazendebirtsaklolduunubelirtir.Ksacasburyalaruyuyankiininzihninderetilmisembolikresimlerdir;renilmesigerekenbirszlk,bilgeadamlarnanahtarnasahipolabileceibirdildir.

Esrar sarholuunda ise byle bir ey sz konusu deildir. Asla doal rya grmeyiz. Evet,sarholuk,bandansonunakadar,tahayylnhzllverenkyounluluudolaysylamuazzambirdtr; ama her zaman bireye zg bir havaya brnr. nsan d grmeyi semitir ve sonutadleri onu ynetecektir; ama bu d yine de babasnn olu olacaktr. Aylak adam hayatna vedncesinedoastnyapaybiryollakatmakiinelindengeleniyapmtr.Amaoncaabasndansonra ve duyumlarnn olas younluuna rameno, daha oalm ayn adam, okyksekbir skazanm ayn saydr. Zapt edilmitir; ama ne yazk ki salt kendisi tarafndan; baka bir deyilehlihazrda baskn olan paras tarafndan.Melek olmak istemiti ama hayvan oldu13; imdilik okglbirhayvan;tabiieeronuyattrabilecekveyaondanfaydalanabilecekherhangibirkuvvetledizginlenilmemiarbirduyarllnitelemekiingszcnkullanmakdoruysa.

Dolaysylamstesnaekildeyounzevklerideneyimlemekisteyengerekcahillerin,gereksekibarevreden insanlarn bilmesi gereken gerek u ki; esrarda ar doal olandan bakamucizev bireyikesinliklebulamayacaklarasla.Esrarnetkisinigsterdiibeyinveorganizma,evet,nitelikveyounlukbakmndanykselmiolabilir; amaher zamankaynanabal olaanbireysel olgularretir. nsan bedensel ve ruhsal mizacnn lmcl esaretinden kaamayacaktr; esrar bir insannbilindik izlenimleri ve dnceleri iin bytc bir ayna olacak ama yine sadece bir ayna olarakkalacaktr.

tesizebiruyuturucu:Cevizbyklndebirparayeilreel,artcldeglbirkokusuvar;ylesineglbirkokuki,insandairentivehastalanmaisteiuyandryor,tpkaslndaonun

azamigcnevebirbakmayounluunaulamherhangibirincevehattahokokununyapacagibi.Buaradabunermemintersinindedoruolduunubelirteyim:Ennaho,enirenkokueermiktarveyaylmagcasndanenazaindirgenirse,belkidebizehogelebilir.tesizemutluluk!Enfazlabiraykamiktarncaolmal.Btnsarholuuyla,btnlgnlklaryla,btnocuksudavranlarylamutluluk!Onukorkmadanyutabilirsiniz.Sizildrmez.Bedenselorganlarnzondanen ufak bir zarar grmez. Daha sonra ska efsuna snmanz, muhtemelen irade gcnz yokedecektir.Muhtemelen sizi bugn olduunuzdan daha dk apl bir insan yapacaktr; ama cezasuzun vadelidir ve bu bnyeyi gelecekte bekleyen felaketi kestirmek ok zordur. Neyi gzealyorsunuz?Yarnbirazsinirselbitkinlikyaayacaksnz,hepsio.Zatenhergndahakkdlleriin daha byk cezalar gze almyormusunuz ki?yleyse devam:Hatta gcn ve yaylmasnartrmakiinbirfincansiyahkahveiindeyalznzndozunusulandrdnzimdi.Mideniziatutmaya zen gsterdiniz, ana nnz akamn dokuzuna veya onuna kadar ertelediniz, zehreetkisini gstersin diye tam bir zgrlk tanmak iin. Bir saat sonra en fazla hafif bir orbaieceksiniz. imdi uzun ve garip bir yolculua kmaya gayet hazrsnz. Geminin dd ald,yelkenler ekildi ve artk nereye gittiinizi bilmemenin garip ayrcalna sahip sra d biryolcusunuz.yleyaistediinizbuydu:Yaasnyazg!

Bucesurseferiintedbirlidavranpdoruzamandikkatlicesetiinizifarzediyorum.Nedeolsaherkusursuzsefahatinuygunzamanvardr.Dahas,esrarsadecebireyasndandeil;ayrcaiindeyaanlankoullarveevreasndandabirabartyayolatnbilmelisiniz.Kesinlikveyadakiklikgerektirenilerinizibitirdiinizdeneminolun;neailevidertlerimiz,nedeakaclarnzolmal.Bunadikkatetmelisiniz.Aksihaldebellibirandairadegcnzvedikkatinizikullanmanzgerektirenbiriinanmsanmas,birznt,birendiesarholuunuzsrasndacenazeangibialarvezevkinizisize zehir eder. Endie straba dnr, znt de ikenceye. Eer btn bu n koullara dikkatedildiyse,eerhavagzelse,eerpitoreskbirmanzarannveyaiirselbirekildedonatlmbirevgibi, uygun bir evrede bulunuyorsanz, dahas, hafif de bir mzik varsa; o zaman her ey gayetyolundademektir.

Genelde esrar sarholuunda birbirinden kolaylkla ayrt edilebilecek evre vardr ve birincievrenin ilk belirtilerini yaayan acemileri gzlemlemekhayli ilgintir.Esrarn fevkalade etkilerinikulaktandolmabiliyorsunuzdur; tahayylnz,esriklik idealigibibellibir fikripeinenzihninizdecanlandrr ve gerekliin sahiden sizin beklentinize gre mi cereyan edeceini renmek iinsabrszlanrsnz. Bu durum, zehrin fethedici ve yaylmac tabiatna gayet uygun bir endie halinedmenizeyeter.ouacemiilkbaladndaetkininyavalndanikyeteder;etkiyiocuksubirmeraklabekler veuyuturucuonlaragrehzl tesir etmiyorsa, vndolubir kukuculuk ifadesitaknmayabalarlarki, budaesrarnnaslkullanlmasgerektiinibilen tecrbeli iiciler arasndabyk bir elence yaratr. Uzun zamandan beri demlenen bir frtnann iaretlerine benzeyen ilketkilerbupheciliintamortasndabeliripoalmayabalar.lkinesrarengizvekarkonulmazbirneesarariinizi.Neredeysemahcubiyethissetmenizeyolaanbuanlalmazenlikataklarsksktekrarlanr ve beyhude bir ekilde aklnz banza toplama altnz baygnlk faslalarnkesintiye uratr. En basit szler, en nemsiz fikirler yeni ve acayip bir havaya brnrler. Hattaonlardahanceokadarbasitbulmanzaarrsnz.ncedenkestirilmesihayliimknszolanyerliyersizyaktrmalarvedncearmlar,bitmeztkenmezkelimeoyunlar,komikolmaabalarbeyninizden srekli fkrr. inize eytan girmitir oktan; birinin sizi gdklamas kadar eziyetvericiolanbuneeyekarkoymakbounadr.Zamanzamankendinize,aptallnzavedeliliinizeglersenizveeeryannzdaarkadalarnzvarsaonlardahemkendihallerinehemdesizinhalinizebakpglerler;amaktniyetliolmadklariinbundangocunmazsnz.

Sonutabiryatpbircoanbusevin,buenliklegelenbulanthissi,bugvensizlikduygusu,buhastalkl phe genelde ksa bir sre devam eder. ok gemeden fikirlerin armlar bir haylibulanklar, dncelerinizi birbirine balayan ilmek ylesine incelir ki, yalnzca esrararkadalarnz sizi anlayabilir. Ve burada, bu zel alanda bile, neyin doru neyin yanl olduunulmenin yolu yoktur. Belki onlar da sizi anladklarn dnrler ve yanlsama ift tarafl olarakdevam eder. Bu elence, patlamay andran bu kahkaha krizleri sizin halinizde olmayan herkesegerek bir delilik, en azndan bir manyan samalklar olarak grnr. Ayn ekilde, sarhoolmamihtiyatlbirgzlemcininsaduyusu,mantkll,dzgnaklyrtmesisizebirtrdelilikgibigelirve sizi neelendirip elendirir.Rollerkarlkl olarakdeitirilmitir.Tann rahatl,sakinlii sizi ironinin en u snrlarna iter. Anlalmaz bir sevincin tadn karan bir adamndurumu, kendisiyle ayn ortamda bulunmam biri iin esrarengiz ekilde komik deil midir? Bunedenledelirmiadam,aklbandaolanadamaacrvebuandanitibarenkendininstnolduufikrizihnininufkundabelirir.okgemedenbufikirbyr,iervebirgktagibipatlaypsalr.

Gerekten arya kam bu trden bir sahneye ben de ahit olmutum. Ve bu sahnenin grotekskarakteri,ancakbakalarngzlemlemekyoluyladaolsadenkolduusanlanikizihinarasndayolat muazzam farklla ve maddenin etkilerine aina olan kiilerce anlalabilir. Esrarnzelliklerinden haberdar olmayan ve belki de sznn edildiini bile hi duymam nl birmzisyen, eitli insanlarn esrar ektikleri bir mecliste bulmu kendini. Oradakiler mzisyeneesrarnharikuladeetkilerinianlatmayaalmlar.aknlkverenbuhikyeleridinleyenmzisyen,birka dakikalna poz vermekten ekinmeyen bir adam gibi iyi niyetle nezaketen glmsemi.Zehirle zihinleri keskinlemi esrarkeler, anlattklarn adamn anlayamayacan ok gemedentahminetmiler.Veonlarnkahkahalarmzisyeniincitmi.Ocmb,osevinpatlamalar,okelimeoyunlar,garipifadeler,tamamensalkszortammzisyenirahatszetmiveherhaldedayanamaypbeklediindendahaerkenbirvakitteubeyanattabulunmakzorundakalm:Busanatmaskaralkt bir eydir ve dahas bundan keyif alanlar iin de sahiden yorucu olmal. Fakat durumunglnlherruhtabirimekgibiakmbirkez.Byleceelenceartm.Bumaskaralkbelkisiziniiniyiolabilir,demiamabenimiindeil.Hastaadamlardanbiribencilcecevapvermi:Bizimiinoldukaiyi,sorunyok.Gerektendelilerinmi,yoksadelitaklidiyapanlarnmarasndaolduunu kestiremeyen kahramanmz yaplacak en doru eyin oradan ayrlmak olduuna kararvermi; ama birisi kapy kilitleyip anahtar saklam. Bir bakas da kahramanmzn nnde dizkp meclis adna zr dilemi ve herhalde kendisinde bir acma duygusu uyandrm ruhsalbayalna ramen btn arkadalarnn ona kar en derin dostluk duygularyla dolu olduunukstahaamagzlerindeyalarlabeyanetmi.Onukalmayaiknaetmivehattakahramanmzsrarlisteklerkarsndaltfedipbirazdamzikalmayarazolmu.Lakinkemannsesleriyenibirsalgngibidaireniniindeyaylnca,ncebirhastaadama,ardndanbirbakasnamusallat(kelimeabartldeil) olmu. Oda derinden gelen bouk i ekiler, ani hkrklar ve sessiz gzya selleriyledolmu.Bumanzarakarsndadehetedenmzisyendurmuvemutluluunuengrltlekildeifade eden adamn yanna gidip byk bir ac iinde olup olmadn ve o acy dindirmeye naslyardmedebileceini sormu.Oradabulunanpratikbir adam limonataveekili ieceklernermi.Ne var ki gzleri cokuyla parlayan hasta adam her ikisine de tarifsiz bir kmsemeyle bakm.Yaamladoluptamaktan,sevintenhastabiradamiyiletirmeyiistemek...ylemi?

Bu hikyeden anlalaca zere, iyilikseverlik esrarn yol at duyumlarda olduka geni biryere sahiptir; sinirleringevemesindenkaynaklanan ar, uyuuk, dilsiz bir iyilikseverliktir bu.Bugzlemidesteklememahiyetindebirisibanabirzamanlarsarholukhalindebanagelenbirhadiseyianlatmt.Kendisiduyumlarngayetkeskinbirekildeanmsayabildiinden,azncesznettiimoanlayveseviyefarknnonunaslesrarengizbirgrotesktehlikeyedrmolduunugayetiyi

anlayabiliyorum.Budeneyimin, szkonusuadamnbirincimiyoksa ikincimideneyimiolduunuhatrlamyorum.Aryksekdozdaesrarmekmiti,yoksabakabelirginbirsebebinkatks(skagrlen)olmaksznesrarkatmerlibir tesirmiuyandrmt,bunudabilmiyorum.Banaanlattnabaklrsa zevkin; yani o canllk hissinin ve dehayla dolma inancnn verdii o mthi zevkinortasnda aniden korkun bir eyle karlam. lk bata duyumlarnn gzellii karsndaafalladktan sonra birdenbire derin bir kaygya dm. ayet doast saydm bu hal daha daiddetlenirse ve sinirlerim daha da hassaslarsa, aklma ve bedensel organlarma ne olur? diyemeraklanm. Hasta adamn ruhsal gznn bytme gc yznden bu korku tarifsiz bir azabadnm olmal. Yaad hadiseyi yle anlatyordu: Dizginlerinden boalm halde uurumagidenbiratgibiydim.Durmakistesemdebunuyapmayagcmyetmiyordu.Tamanlamylakorkundrtnalabirkouyduveartlarn,evrenin,tesadfetmenlerinveansszcnnifadeettiihereyin esiri olmu zihnim saf ve tamamen rapsodik bir gidiat iindeydi. aresizlik iinde kendikendimeArtkokgedeyipduruyordum.Muhtemelensadecebirkadakikasrmolsabilebanasonsuzbirzamansrmgibigelenbuduyumsonaerdiinde,bufkevegazapevresindensonraDoulularnoksevdiioyksekmutlulukhalinedalnca,yenibirfelaketintesiriylebitkindtm.Eftenpftenocukabirendieiimikaplad.Birdenbire,arbalinsanlarnbirtoplantyemeinedavet edildiimi hatrladm. Herkesin kendine hkim olduu, kltrl, terbiyeli, saygn birkalabalniinde,oncalambannaltndaruhsaldurumumugizlemekiinklkrkyaranhalimihayal edebiliyordum. Bunu baaracama inanyordum; ama sergilemem gereken irade gcndnncededpbaylacakgibioluyordum.Netesadf,oandabirdenbirencildekibirszgeldihatrma: Bu tuzaklara araclk edenin vay haline!.Bu sz unutmak iin abalayp dururken, biryandan da kelimeleri zihnimde tekrarlyordum. Derken yaadm felaket (sahiden bir felaketti)dayanlmazbirraddeyevard.Gszlmeramenskbiradmatpbireczacyadanmayakararverdim; nkuyuturucularhakkndahibir bilgimyoktuvedavet edildiim toplantyaberrakvesalam bir zihinle katlmak istiyordum. Fakat tam eczanenin eiine gelmitim ki aniden aklmagelenbirfikirbirkadakikadurupdnmeyesevkettibeni.Buaradaazevvelbirdkknvitrinininaynasndakendimebakmveyzmnhalineepeyarmtm.Osolukbeniz,obzmdudaklar,o prtlek gzler! O deerli adam amma aptalca bir nedenle rahatsz edeceim! dedim kendikendime. Bu duyguya, stmden atmaya altm gln olma duygusunu ve eczanede bakamterilerin bulunmas ihtimalinin verdii endieyi de ekleyin. Ne ki bu tanmadm eczac iinanidenbeslediimiyimserlikhissidiertmhislerimebasknkt.Okaderanndaeczacnnbenimkadarduyarlbiriolabileceini,ayrcakulaklarnnveruhununenkkbirsesibileduyabileceiniaklmdan geirip, ayaklarmn ucuna basa basa eczanesine girmeye karar verdim. Yardmna budenli ihtiyacmn olduu birine kar fazla kabalk edemem! dedim kendi kendime. Sonra daadmlarmatarkensesimidebastrmayakararverdim. (uesrarnsesinibilirmisin?)Ar,derin,boukveihtiyarafyonkelerinsesineepeybenzer.Sonubenimumduumuntamtersiyndecereyanetti. Eczacya gven telkin etmeye niyetlenmiken, onu korkuttum. Bu hastal hi duymamt,hakknda hibir ey bilmiyordu.Ve bir hayli gvensizlikle kark birmerakla dik dik bakt bana.Benibirdeli,bir suluyadabirdilencimisanmt?Hikukusuzbunlarnhibiri;amabtnbusamafikirlerbeynimeokgibisaplanyordu.Onakenevirreelinindoasnvenaslkullanldnuzun uzadya (ve ne yorucu bir abayla!) aklamak, hibir tehlikesinin olmadn, endieyekaplmasnagerekolmadnvebenimsadecetesirlerinihafifletmeninveyagidermeninbiryolunurenmek istediimi tekrarlayp durmakve ona rahatszlk verdiim iin defalarca gnldenzrdilemekzorundakaldm.Neyazkki,sonundaadambendendosdorudkknnterketmemiistedi;bunun bende yaratt kk dme duygusunun derecesini tahmin edemezsiniz. Benim abartliyilikseverliimin ve iyimserliimin karl bu oldu. Sonra toplantya gittim. Kimseyigcendirmedim.Herkesebenzemekiinsarfetmekzorundakaldminsanstabaydakimsefark

etmedi.Nevarkisondereceiirselbirsarholuun,edepledizginlenipibilinciyleengellenmibirsarholuunyolatezavecefalaraslaunutmayacam.

Hernekadar aklahayalegelebilecekher trlacydoamgerei anlaylakarlamayameyilliolsam da, bu hikyeye glmekten kendimi alamyorum. Bana bu hikyeyi anlatan adam bualkanlndeitirmedi.nsannkendiiindebulmasgerektiiuyarmlanetlireeldenbeklemeyedevamediyor.Amaedepli,saygnbirkibarevre insanolduundandozunuazaltt;budadahaskkullanmasnasebepoldu.Diyetinin,rmmeyvelerininfarknadahasonravaracakelbette.

Sarholuungenelde nasl gelitii konusunadneyim.Bu ocuksuneenin ilk evresinden sonraksasrelibirsknetyaanr.Fakatokgemedenyenigelimelerbagsterir:Ellerveayaklardabir me duygusu (hatta baz kiilerde ok youn bir souk algnl) ve her eklemde byk birmecalsizlik;derken sakarlklarbalar.Banzda, tmvarlnzdaarbiruyuuklukve sersemlikhissedersiniz.Gzlerinizitikeier,adetaamanszbircokuylaheryneekiliyormugibidirler.Benzinizsolar.Dudaklarnzbzpaznzniineekilir.Muazzamfikirlerinbasksaltndaezilenve bykprojelerin kskacnda kvranan hrsl bir adamn veya kouya balamadan nce derin birnefesalanbiradamnkarakteristikzelliiolannefesdarlnekersiniz.Boaznzadeta tkanr.engeliinkeyfidahahoolmasaydveenufakbirbedenselabaybileksteklemeseydi,sonsuzbir tatla dindireceiniz susuzluktan damanz kurur. Gsnzden bouk ve derinden gelen iekiiler ykselir. Sanki eski bedeniniz yeni ruhunuzun arzularna ve faaliyetini dayanamyormugibidir. Zaman zaman bedeninizi saran titreme istemsiz ekilde seirmenize yol aar, tpk bir ignnnsonundaveyarzgrlbirgecededeliksizuykudannceolananiirkilmelergibi.

Daha fazla ilerlemeden, az evvel szn ettiim me hissiyle ilgili olarak bir baka hikyeaktaracam; bylece uyuturucunun etkilerinin, hatta tamamen bedensel etkilerinin bile kiidenkiiye ne lde deiebildiini greceksiniz. Bu sefer bir edebiyat anlatyor ve sanrmanlattklarnokurkenokgemedenedebimizacnnemarelerinifarkedeceksiniz.

Hikyesiyleydi:Yalzdenhafifdozdaalmtmvehereygayet iyigidiyordu.Ohastalklneenin galeyan ksa srd ve kendimi mutluluu andran bir baygnlk ve aknlk hali iindebuldum.Bunedenlesakinvekaygszbirakamgeirmeyiumuyordum.Amaneyazkkiolaylarylegelitiki, tiyatro iinbirineeliketmekzorundakaldm.Bunucesaretlekarlamayave iimdekiobyk miskinlik ve hareketsizlik isteini gizlemeye karar verdim. ehrin benim yaadmmuhitindekibtnarabalartutulduundan,uzunbiryolculuuyayaolarakyapmayamecburkaldm.Arabalarn kulak trmalayan grlts, yanmdan geen yolcularn aptalca konumalar... Btn osamalklar deryasndan geerek yoluma devam ettim. Parmak ularmda hafif bir serinlikhissetmeyebalamtmbile.okgemedenbuserinlik,iddetlibirsoukalgnlnadnt;sankiikielimibirbuzkovasnadaldrmgibiydim.Amahiacmyordu;aksinebukeskinduyumiimedaha ok bir haz gibi iliyordu. Ne var ki, bitmez tkenmez yolculua devam ederken bu soukalgnlnniimigiderekdahafazlasardnhissettim.Yanmdakikiiyehavanngerektensoukolupolmadnikikezsordum.Aksine,havanngayetscakolduunusyledi.Sonundatiyatroyavarpbanaayrlanlocayayerletim.nmdeuzananikisaatlikdinlenmesresinidnnce,vaatedilmi topraklara ulatm dndm. Derken yolda toplayabildiim bir nebze enerjimlebastrdmduygularbirdenbirepatlayverdi;bendekendimisessizbirtaknlnkollarnazgrcebraktm. mem artyordu, ama evreme baktmda ince kyafetler giymi insanlargrebiliyordum.Hattabazlarbiryorgunlukhavasiindealnlarndakiterlerisiliyordu.Byleyaznortasnda tiyatroda me hakk kendisine verilmi tek ayrcalkl insan olduuma dair gln birfikirgeldiaklma.memkayglandrcbirdereceyeykseldi;amabenhereydennceonundaha

nekadarazacanmerakediyordum.Sonundaylebirnoktayadayanp iliklerimekadar ilediki,btndncelerimdeyimyerindeysedonupkald.Dnenbirbuzparasydmartk!Tekbirbuzbloundanyontulmubirheykelgibihissediyordumkendimi.Bulgncahalsinasyonbanaylebirgurur veriyor ve iimde yle bir ruhsal mutluluk uyandryordu ki, size bunu tarif edemem. Buiren zevkime elik eden bir husus daha vard; orada bulunanlarn hibirinin benim o an neleryaadmn ve onlara olan stnlmn farknda olmadndan emindim. Bunun da tesindearkadamnbanamusallatolangaripduyumlarnbiranbilefarknavarmaddncesininverdiimutlulua diyecek yoktu.Oynadm roln tadn karyordum ve bundan aldmmstesna zevksahidenbirsrd.

Hemzatendahakoltuumazar zorkurulurken,gzlerimekoyubirkaranlk ilimiti;bunundame fikriyle ilgisinin olduunu dnyordum. Pek tabii, iki fikir birbirini glendirmi deolabilirdi. Bilirsiniz ya; esrar her zaman harika k ekilleri, muhteem grntler, altn suyurenginde elalelergrdrr.Her trl konayarar; titrek klbir elalegibi aayaakan k,noktalarnveprzlyzeylerinzerindekiprltlargibigzalank,salonamdanlar,MeryemAnaaynda(Mays)yaklanmumlar,gnbatmndapembeheyelanlar...Grnebaklrsasalondakiokravize,aduyduumyattrlamazalkiinfevkaladeyetersizbirkyayyordu.Dahancede sylediim gibi: Giderek kesifleen bir karanln dnyasna girdiimi dnrken, kutupgecelerinivehibitmeyenklarhayalediyordum.Sahneyegelince(komeditiyatrosuydu),birtekoaydnlkt. ok ufakt ve uzaktayd, ok uzakta; sanki derin bir stereoskopun ucundaym gibi.Oyuncular izlediimi iddia edemem, bildiiniz gibi o durumda benim iin bu mmkn deildi;zamanzamanzihnimblkprkbirszetaklyorveyeteneklibirdansgibioszsondereceegzotik gndz dlerine sramak iin tramplen olarak kullanyordu. Bu ekilde dinlediiniz birdramannmantkvetutarllktanyoksunolduunusanabilirsiniztabii;amasizinanmaynbuna,nkbenbudramadadalgnhayaliminyarattokincebiranlamkefetmitim.Hibireybenihayretedrmedi. Daha ziyade ilk kezEsther oyununu seyredip, Hamann kralieye ilan- ak etmesinigayet doal karlayan air gibiydim. Tahmin edeceiniz gibi, sanki o an, Hamann Esther inayaklarnakapanp iledii sular affetmesi iinyalvard and.Eerbtndramalarbuyntemegreyorumlansaydfevkaladegzelleirlerdi.Racineninkilerbile!

Oyuncularbanaminnackvebelirgin incehatlara sahipmigibigrndler, tpkMeissonier inresimlerindeki figrler gibi.Yalnzca kuman tasarm, dikiler, dmeler vs. gibi kyafetlerin enufakayrntlarndeil;ayrcatakmaalnlarlagerekalnlarnayranizgiyi,beyaz,mavivekrmzbeneklerivemakyajlarnngerikalanndaapakseebiliyordum.Veoccelersoukvesihirlibiraydnlabrnmlerdi,tpkokeffafbircamnbiryalboyaresmiyanstmasgibi.Sonundabubuz gibi karanlktan kabildiimde ve iimdeki tuhaf grnt oyunlarn datr dalmaz normalduyularmadndmdeylesinebitkindmtmki,ozamanadeinhibiryorucustresliibenibylesinebitapdrmemiti.

Aslnda sarholuun bu evresinde btn duyularda yeni bir hassaslk, daha byk bir keskinlikbelirir. Koku alma, grme, duyma, dokunma duyular da ayn lde bu gelimeden etkilenir.Gzleriniz sonsuzluu tarayabilir. Kulaklarnz son derece grltl bir amatann iinde enduyulamayacak sesleri duyabilir. te bu noktada halsinasyonlar balar. D nesneler yava yavagarip grnmlere brnrler. Deforme olurlar ve biim deitirirler. Sonra kelime oyunlar,yanlsamalarvedncelerinststebinmesibagsterir.Seslerrenklerikuanrverenklerkendimziine sahipolur.Bunun tamamendoalolduunuveher airanebeynin salklvenormalbirdurumda bu gibi benzeimler yaratabileceini syleyebilirsiniz. Fakat daha nce de okuyucuyabildirdiimgibi,esrarnyolatsarholuktaolumlumanadadoasthibireyyoktur;buradabu

benzeimlerallmadkbircanllkkazanr,hepsio.Despotkarakterleriylezihnenfuzederler,zihniigaledipelebitkindrrler.Mziknotalarsaylaradnrveeerzihninizmatematieyadaduyduunuz melodi ya da armoniye kar bir istidada sahipse haz verici ve duyarl karakterinisrdrrkenbykbiraritmetikilemebalar.Saylarndahafazlasaylardourduubuilemde,osaylarn ortaya kn ve evrelerini mzii icra edeninkine denk esrarengiz bir kolaylk veeviklikletakipedebilirsiniz.

Bazen kiiliinizin ortadan kaybolduu olur ve panteist airlere zg nesnellik iinizde ylesineanormal geliir ki d nesneleri derinlikli dnmeniz kendi varoluunuzu unutmanza yol aar veokgemedenonesnelerekarrsnz.Gznzesintideahenklesallananbiraacadalar;birairinbeyninde tamamen doal bir kyaslamadan ibaret olan ey, sizin iinizde birka saniye iinde birgerekliednr.lkintutkularnz,arzunuzuyadahznnzaacayanstrsnz.Onuniniltileri,sallanlar sizin olur ve ok gemeden siz aa olursunuz. Ayn ekilde, mavi gkyznnderinliklerindeszlenku,ilkinbeeriolaylarnstndeumayayneliklmszzleminizitemsileder; amabirdebakarsnzki siz zatenkuolmusunuz.Varsayalmkioturmu ttn iiyorsunuz.Dikkatiniz piponuzunucundan ykselenmavimsi dumanlara biraz fazlaca taklacaktr.Budurumdayava,sreenvehideimeyenbirbuharlamafikrizihniniziigalederveokgemedenbufikrikendi dncelerinize, kendi zihninize uyarlarsnz. Garip bir kelime oyunuyla, bir tr st stebindirmeyleveyayanlanlamaylakendinizindebuharlatnhissedersiniz.Vepiponuzun(iindekendinizi ttngibibastrlm, melipoturmuolarakduyumsayacanz)sizi itiine dair gariphissekaplrsnz.

Neysekibusonugelmeyecekmigibigrnenhayalsadecebirdakikasrer.nkzihninizinbiranlk akl byk bir abayla saate bakmanz salamtr. Fakat bu sefer de baka bir dncesilsilesialpgtrrsizi;azgngirdabnniinebirdakikalasiziekervebubirdakikadabakabirsonsuzluadnr.Zirazamanilevarlnboyutlar,duyumlarnvedncelerinyounluuveokluuyla tamamen arpklamtr. Bir saat iinde birka insan mr yaamsnz gibihissedersiniz.Ozamanyazldeildecanlbirfantastikromanabenzemezmisiniz?Artkbedenselorganlarnzla onlarn ald youn zevkler arasnda bir denklik kalmaz ve her eyden nce budurumdanhareketleinsan,zgrlnkaybolduubutehlikelideneyimionaylamaz.

Ben halsinasyon dediimde bu kelime en dar anlamyla anlalmamaldr. Doktorlarn skainceledikleri trden saf halsinasyon ile esrarn yol at zihinsel haldeki halsinasyon, dahadorusufarklduyuizlenimleriarasndakikarklkarasndartkdeolsaokkaydadeerbirfarkvardr.Birincidurumdahalsinasyonani, tamvekanlmazdr.Dahas, dnesnelerdnyasnabirbahaneyadamazeretaramaz.Hastagerektevarolmayanbirekilgrryadaseslerduyar.kincidurumda, halsinasyon neredeyse istemli, kademelidir ve ancak hayal gcnn ilemesiyleolgunlap tamama erer.Nihayetinde bir bahanesi, sebebi vardr. Ses konuur, farkl eyler syler,amadahabatabirsesvardr.

Esrar esriklii halinde insann sarho olmu gzleri garip ekiller grr; ama bu ekiller garipveyaanormalolmadanncebasitvedoaldr.Sarholuunyaratthalsinasyonungayetbelagatlicanll,younluuhibirsurettebutemelayrmgeersizklmaz.Esrarnyolathalisnasyonunkklerimevcutevredeveimdikizamandadr,dierhalisnasyonunkkleriisebyledeildir.

Esrarn sarho ettii bir beynin yaad bu iirsel retimi, dlemin bu tomurcuklanmasn,imgelemin bu cokunluunu daha iyi gstermek iin baka bir hikye aktaracam. Bu seferkonumacmz ne aylak gen bir adam, ne de bir edebiyat. Zehri tanma arzusuna yenik dmmerakl, heyecanl ve olgun bir kadn, yaad nemli eyleri baka bir kadna yle anlatyor.

Kelimesikelimesinenaklediyorum:

On iki saatlik (On iki mi, yirmi mi? Dorusunu sylemek gerekirse hibir fikrim yok!)deliliimden edindiimduyumlar nedenli garip veyeni olsa da, bir dahabu ie bulamayacam.Ruhsaluyarlmaarcanl,ortayakanbitkinlikarbyk;ksacasbenbuocukadavrantabirsu unsuru gryorum. Nihayetinde merakma yenik dmtm ite; sonra biraz yaramazlkyapmaktabirbeisgrmediimbazeskidostlarmnevindeortakbirlgnlabaladk.nceliklesana unu sylemeliyim ki, bu lanet haha bilhassa hain bir madde. Bazen sarholuu geridebraktn hissediyorsun, ama o srada yaadnn yalnzca aldatc bir sakinlik olduunuanlyorsun.Ksamolalaroluyor,sonratekrarbalyor.Bylecesaatakamnonunadorukendiniogeici hallerden birinin iinde buldum. Evet, bana pek ok haz vermiti; ama endie ve korkuduygusundan da azade klmam u yaamn fazlalklarnn yknden kurtulduumu dnmtm.Sankiuzunbiryolculuktanyorgundmmgibiakamyemeineoturduumasevinmitim.Oanakadar tedbir gerei yemekten uzak durmutum. Fakat daha masadan kalkmadan hezeyanlarm birkedininfareyiyakalamasgibiyakaladbenivezehirbirkezdahazavallbeynimeoyunlaroynamayabalad.Gerievimarkadalarmnatosunaksabirmesafedeydivedardabenimiinhazrlanmbir arabavard.Amadgrmeyevekendimibukar konulmaz lgnlabrakmayaduyduumihtiya ylesine baskn kmt ki, orada sabaha kadar kalmam teklif ettiklerinde bunu sevinlekabul ettim. atoyu bilirsininiz; meknn sahiplerinin kaldklar blmn modern tarzda nasldzenlenildiini,dekoreedilipkonforluhalegetirildiini,amagenelliklekimseninkalmadksmndaeskitarzdavedekordaolduugibibrakldnbiliyorsunuzdur.atonunbuksmndabenimiinbiryatakodashazrlanmasnakararverilmitivebununiindeenkkyatakodasnsemilerdi.Biraz rengi solmu ve khne ama yine de sevimli bir kadn odasyd. Kurban olduum o gariphayalleri,saatlerinnasldaakpgittiinifarketmemefrsattanmadanbtnbirgeceboyuncabanamusallatolanogrntlerianlayabilmeniziinbuodayelimdengeldiincebetimlemeliyimsize.

Bukadnodasokkkveokdard.Kornilerinseviyesindetavanyuvarlaklapkubbeeklinialyor;duvarlaruzunvedaraynalarlakapl;aynalarnarasnda,dekorlarnkabataslaktarznauygunboyanm manzara resimleriyle dolu panolar bulunuyordu. Kornilerin hizasnda, her duvarnzerindebazlar sakinduran,dierlerikoanveyauuandeiikalegorik figrlervard.Onlarnstnde de birka parlak renkli ku ve biraz iek yer alyordu. Figrlerin arkasnda ise tavanneriliinidoalbirekildetakipedenvegzyanltacakekildeboyanm(trompe-loeil)birkafesykseliyordu.Tavanaltnyaldzlyd.Kafesubuklar ilefigrlerarasndakibtnboluklaraltnlasarsylakaplanmtveortadakialtnboyasadeceyapmabirkafesingeometrikaylakesiliyordu.Buyapnnoksekinbirkafese,okbykbirkuiinyaplmokgzelbirkafesebenzediinigrebiliyordunuz. Bu arada gecenin dupduru, ayn l l olduunu da eklemeliyim; yle ki benamdan sndrdkten sonra bile btn dekorasyon grlebiliyordu, aklnzdan geirebileceinizgibi ruh gzmle aydnlanm olarak deil de altn sars ilemelerine, aynalarna ve alacalrenklerinedeenparltlarylaogzelimgeceyleaydnlatlmolarak.

nmde, yanmda, her tarafmda byk boluklarn uzandn grnce ilkin bsbtn hayretedtm; berrak nehirler ve yemyeil krlar durgun sularda yansyordu. Bu noktada aynalardayansyanduvarpanolarnnyarattetkiyitahminedebilirsiniz.Bamhavayakaldrdmdabatmakzere olan bir gne grdm; soumakta olan erimi birmadene benziyordu. Tavann altn sarsrengiydibu;amatavandakirglerbireitkafesinyadaheryanaalanbireviniindeolduumuve yalnzca bu ihtiaml hapishanenin parmaklklarnn beni btn bu gzelliklerden ayrdndnmemesebepoldu.Buyanlsamayagldmnceamaonanekadarbakarsambysdeokadarartyor, o kadar hayatla doluyor, berraklayor ve despota bir gereklik kazanyordu. O andan

itibaren bu odaya kapatlm olma fikri zihnime hkim oldu, ama ne yalan syleyeyim, bu durumstmvedrtbiryanmsaranmanzaradanaldmtrleitzevkleriazaltmyordu.Uzunbirsre,belki de bin yl, burada, bu grkemli kafesin iinde, bu byleyici manzaralarn ortasnda, buharikulade ufuklarn arasnda hapsedilmi olduumu hayal ettim. Uyuyan Gzeli, deyeceimkefareti, gelecekteki kurtuluu dledim. Bamn stnde, tropikal lkelerin parlak tyl kularuuuyordu ve kulam uzaktaki anayolda ilerleyen atlarn boynuna taklan kk zillerin sesiniduyduuiin,buikiduyumunizlenimlerini tekbirdncedeharmanlaypbakrzillerdenkanbugizemli nameyi kulara atfediyor ve onlarnmetal hanereleriyle ttklerini dnyordum. Hikukusuz benden bahsediyorlar ve tutsaklm kutluyorlard. Bu arada oradan oraya sraypoynaan maymunlar, trl eit aklabanlklar yapan soytarlar hareketsizlie mahkm olmu birhaldeoradauzanpdurankadnnktdurumuylaeleniyorgibiydiler.teyandanbtnmitolojiktanrlar tutulduumbyyesabrladayanabilmemiinbenicesaretlendirmek istiyorlarmgibihobirglmsemeylesreklibanabakyorlarvesankibenimlegzgzegelebilmekiingzbebeklerinifrl frl dndryorlard. Bu durumdan kardm sonu uydu: Eski kabahatlerim, benim dahibilmediim baz gnahlarm beni bu geici cezaya mstahak kldysa, buna karlk, beni tedbirliolmayazorlarken,biryandandakzlkamdaoyuncakbebeklerdenaldmzevklerdendahahakikizevkleribanasunacakycebiriyiliebelbalayabilirdim.Grdnzgibibudmdebileahlkikayglardan uzak deildim; ama unu itiraf etmeliyim ki, bu parlak renkleri ve ekilleri seyredalmannvefantastikbirdramannmerkezindeolduumainanmannverdiihazouzamandierdnceleriminhepsiniyutupyokediyordu.Buhaluzunsrd,okuzun...Sabahakadarmdesem?Bilmiyorum.Birdenbiresabahgneininodamagirdiinigrdm.Hayretedtmvehatrlamakiinonca abalamama ramen uyudum mu yoksa sabr iinde tatl bir uykusuzluk mu yaadmbilemiyorum.Az nce geceydi, birden pat diye gndz oldu!Yine de uzun bir zaman yaamtm,ama ne uzun! Zaman kavram, daha dorusu bir zaman lei kalmadndan, btn bir geceyiyalnzca dncelerimin okluuyla lebiliyordum. Bu bak asndan gece bana ne kadar uzungelmiolursaolsungerekteolsaolsabirkadakikasrmt,hattaosreninsonsuzlukiindebiryeribileyoktu.

Yorgunluuma deinmedim bile... Ne yorgunluk ama! Sylenenlere baklrsa airlerin veyaratclarncokusubenimhissettiklerimebenziyormu,oysabeniimizdekiduygularuyandrmayi edinmi insanlarn tamamen sakin bir mizaca sahip olduklarn sanrdm hep; ama eer iirselcoku bir kk kak reelin bende uyandrd cokuya benziyorsa, o zaman sanrm halknyaadzevklerairlerepahalyamaloluyor.Nihayetkendimievime,dnselevime,yanigerekyaamadnmhissettiimdebellibirrahatlk,yavanbirtatmindeduymuyordeildim.

te bariz akl banda bir kadnn anlattklar bunlar; fakat biz onun hikyesinden kardmzbirka faydal notla, esrarn yaratt belli bal duyumlarn okgenel hatlaryla bir betimlemesinitamamlamaklayetineceiz.

Kalcymgibigrnsedeokksasrelibirrahatlamannonugerekyaamadndrdandatam zamannda gelen bir zevkten sz eder gibi sz etmiti akam yemeinden. Daha nce desylediimgibi,gerektendearalklperiyotlarvealdatcdinginlikleryaanrveesrarouzamandoymakbilmezbiralavegenelliklearbirsusuzluanedenolur.Nevarkiakamyemeiyadagece yemei belirli bir sknet dnemini balatmak yerine, yeni ve iddetlenmi bir feveran, szkonusuhanmefendinin ikyet ettiibirbadnmesiyaratr; peindenhanmefendinin iyimserbirbaklagnllolarakkendini teslimettiihafifkorkutucuolmaklabirliktebyleyicibirgrntsilsilesi gelir. Daha nce szn ettiimiz zorba alk ve susuzluk duygusu belli bir abagsterilemeden doyurulamaz. Zira insan kendini ylesine maddi eylerin stnde hisseder, daha

dorususarholuuylaylesinemecalsizleirki,birieyiyadabiratalyerindenkmldatmakiinbykbirzamanveabaharcamakzorundakalr.

Yiyeceklerin sindiriminden kaynaklanan son kriz ise gerekten ok iddetlidir; onunlamcadeleetmekimknszdrvebylebirhaldayanlmazolur,ayetokuzunsrerseveszkonusudurumdahafif korkutucu olmakla birlikte tesellilerle dolu harikulade grntlerle kendini aa vuransarholuundierevresinehemenkaparalamazsa.BuyenihaleDoulularkeyifderler.Buartkbirgirdapvealkanthalideildir;sakinvehareketsizbirmutluluk,ycebirteslimiyettir.Uzunbirsredir kendinize hkim deilsinizdir ama artk bu size sknt vermez. Ac ve zaman fikrikaybolmutur ya da bazen baskn duyum tarafndan biimleri deitirilmi halde varlklarnhissettirirler;o zaman iirselmelankoligerekacyagrene ise,onlardagenelbiimlerinegreodur.

Fakat,hereydennceunoktaybelirtmedengeemeyeceim:Bukadnnhikyesinde(kionubuamala size aktardm) geen halsinasyon kark trde bir halsinasyondur ve itici gcn ddnyannseyrindenalr.Zihin,evreninarderecedednmolarakyansdbiraynadrsadece.Daha sonrabenimahlkihalsinasyondediimeyinmeydanageldiinigrrz;znebirkefaretdemesi gerektiine inanr, ama zmlemeye pek elverili olmayan dii mizac, zikrettiimizhalsinasyonun ilgin ekilde iyimser niteliini fark etmesine izin vermez. Olimpos tanrlarnniyiliksever bak, znde esrarke bir cilayla iirselletirilmitir. Bu kadnn, pimanln verdiiacdan daha fazlasn ektiini syleyecek kadar ileri gitmeyeceim, ama zaman zaman hzne vepimanlakayanhislerihemenumutlarenklenmitir.leridebutespitinzerindedurmaolanamzolacak.

Ertesignhissettiibitkinliedeindi.Gerektendebykbirbitkinliktirbuamakendinihemengstermezveonuhissetmeyebaladnzda ister istemezhayretedersiniz.Zirancehayatnznufkundayenibirgnndoduu tamanlamyla farkettiinizde, artcbir rahatlkhissedersiniz;ruhunuzunfevkaladehafiflemesininkeyfinikardnzsanrsnz.Nevarkiayaakalkarkalkmazesrikhalinizdenkalaneskibirizpeinizedpsizigerieker.Sendeleyenbacaklarnzsizigbelatar,krlganbirnesnegibiheranyeredmektenkorkarsnz.Bykbiruyuukluk(bunundatatlbiryannnolduunuiddiaedenlervardr)zihniniziesiralrvebirmanzaradayaylansisgibi tmyetilerinize yaylr. Bylece birka saat daha almaya, hareket etmeye, g sarf etmeye takatinizkalmaz.Zihinselakkanlnz zndkabir savurganlklaharcamanzncezasdrbu.Gkyznndrt bir yanna kiiliinizi savurmutunuz ya, imdi de onu tekrar derleyip toplamann ne kadarzahmetliolduunugrnbakalm!

11

Tanr-nsan

Btnbusihirbazlknumaralarnveocuksubeyinlerindumanndanykselenokocakuklalarbirkenara atmann vakti gelmitir. Daha ciddi konulardan bahsetmemiz gerekmiyor mu? Sz gelimiinsan duygularnn deiik biimlere brnmesinden ve ksaca da olsa esrarn etiinden szetmeliyiz.

imdiye kadar sarholuk zerine zet niteliinde bir monografi yazdm sadece. Esrarn balcazelliklerini,bilhassamaddizelliklerinivurgulamaklayetindim.Fakatruhsalbirvarlkolarakinsaniin daha nemli olan hususun, zehrin insan ruhu zerindeki etkisinin bilincine varmak olduukansndaym.Etkidenkastm, istisnaibiratmosferdegerekbirkrlmaolaygibigrneninsannbilindikduygularnnvemoralalglarnnbytlmesi,arptlmasveabartlmasdr.

Uzunbirsreesrarayadaafyonamptelaolmuinsan,bubamllndandolaygtendmolmasnaramenkendinikurtarmakiingereklienerjiyibulabilmise,benimgzmdehapishanedenkurtulmubirigibidir.Bylebirisibende,ayartlmayakarherzamantetikteolduuiinyolunuhiarmamihtiyatlbirisininuyandrdndandahafazlahayranlkuyandrr.ngilizlerouzamanafyonkeleriinyleterimlerkullanrlarki,budknlndehetlerinibilmeyenmasuminsanlarngzndebuterimlerabartlgrnr:zincirlenmi,ksteklenmi,klelemi!Sahidendebunlarylezincirlerdir ki, onlarn yannda dier zincirler dev zincirleri, gayrimeru ak zincirleri- tldokumalaryadarmcekalargibikalr!Afyonuntuzanadponunklesiolmutumvebtnalmalarm ve planlarm dlerimin rengine brnmt diyor Ligeiann kocas. te yandanruhun gizemli marazlarndan sz aldnda her zaman kulak verilmesi gereken o esiz air, ortlemezfilozofEdgarAllanPoeniceharikasayfadaafyonunkaranlkveekicigzelliklerindenszetmiyormu?KezaayyzlBerenicenina,metafizikiEgaeusdekendisinienbasitolaylaraanormalbykanlamlaryklemeyeiten,yetilerininzayflamasndanbahseder.Birkitabnmetnindeveya sayfa kenarnda yer alan nemsiz bir alntya dikkat kesilerek hi usanmadan saatlercednmek...Biryazgnnnbykbirblmndeduvarhalsnaveyademeyeyanlamasnadentuhaf bir glgeye dalp gitmek... Bir lambann muntazam alevini ya da bir atein kzlerini seyredalarakkendiniunutmak...Gnlercebirieinkokusunudlemek...Yaygnkullanlanbirszcyeknesakbirekildetekrarlamak,takisesipepeetekrarlamadandolayanlamnyitirenedein...natla uzun bir sre tam bir bedensel atalet hali iinde kalarak hareket veya bendesel varoluduyusunutamamenkaybetmek.tebunlar,zihinselyetileriminiinbulunduubirdurumunyolatenyaygnveenzararszarlklardanbazlardr.Aslndabunlarbtnyleemsalsizolmasadahertrlaklamayavetahlilekesinkesmeydanokuyorlard.Kezahersabahyryekmadannceafyondozajn yutan asabiAugustusBedloedebugnlkzehirlenmedenedindii balca faydannhereye,hattaeneftenpfteneylerebileabartlbirilgiduymakolduunusylemektedir.Buaradaafyon alldk etkisini gstermiti: Btn d dnyaya youn bir ilgi gstermek. Bir yaprankprdanmasna, bir ot sapnn rengine, bir yoncann ekline, bir arnn vzldayna, bir iydamlasnnparltsna,birrzgresintisine,ormandangelenbellibelirsizkokulara;btnbiresinlerdnyas,rapsodilerinvedzensizdncelerinkarmakarkveenliklikatar.14

Dehetin efendisi, gizemin prensi yaratt karakterlerinden birinin azndan bu szlerle kendiniifadeediyor.Afyonunbuikiayrtedicizelliipeklesrariindegeerlidir.Herikidurumdadancedenzgrolanzekimdiklelemitir;fakatddnyavekoullarntesadfgidiatncatelkinedilenvedayatlanbirdncekatarngayetgzeltanmlayanrapsodikszcesrardurumundadahahakikivedaharktcbirdoruluktar.Buradaaklyrtmeyetisiherneviakntnninsafna

kalmbirenkazdryalnzcavedncekatarmuazzamderecededahahzlvedaharapsodiktir.Buda,sanrm,gsterdiietkilerbakmndanesrarnafyondannedenlidahaiddetli,dzenlibirhayatiinnekadarzararl,ksacasnedereceifsatediciolduunuyeterinceakbirbiimdegzlernnesermektedir.Onyllkesrarzehirlenmesininyolatfelaketlerinonyllkafyonbamllnnkinedenkdermibilmiyorum;amasadeceunusyleyeceim, iildiianveertesigniinesrarokdahafecietkilereyolaar.Birimlayimbirbatankarcyken,dierisefihbiriblistir.

Busonblmdebutehlikelivekeyifli jimnastiinyolatahlki tahribat tanmlamakvetahliletmekistiyorum.Zirabuylesinebykbirtahribat,ylesinekklbirtehlikedirkisavatanhafifeyara alm olarak dnenler, klktan kla giren Proteusun [Sorularyla kendisini sktranlardankamak iin klktan kla giren deniz tanrs. .n.]maarasndan kap kurtulmu cesur insanlar,cehennemin hakkndan gelmi birer Orpheus [Yunan mitolojisinde ald mzikle canllarbyleyenmzisyen.airvekhinolduudasylenir..n.]gibidirlerbenimgzmde.Bukonumatarzm abartl bir metafor olarak deerlendirebilirsiniz, ama unu itiraf etmeliyim ki, zehirliuyarclar Karanln Ruhunun zavall insanl emri altna alp kleletirmek iin kulland enkorkunveentehlikeliaralardanbiriolmaklakalmayp,aynzamandaonunenmkemmelekildeetekemiebrnmeyollarndanbiridir.

Bu sefer iimi ksaltmak ve analizime aklk kazandrmak iin dank anekdotlar bir arayagetirmek yerine ok sayda gzlemi tek bir hayali karakter zerinde toplayacam. Bu nedenlekendimin setii bir kiilii zihnimdecanlandrmamgerekiyor. tiraflarndaDeQuincey afyonuninsan uyutmak yerine uyardn, ama insan ancak kendi doasna gre uyardn, dolaysylaafyonungzelliklerihakkndahkmvermekiinbirsrtccarnabavurmannsamaolacan,nkbuadamnyalnzcasrveayrdleyeceinihaklolarakdilegetirmektedir.imdibendeesrardansarhoolmubirsryetitiricisininskcfantezilerinianlatacakdeilim.Hemkimbyleeylerizevkalar