၄၄.၃

အပငး - ၄.၃ 31

၄၄.၃

စမကနးအဆင အကးသကေရာကမႈမား

၄၄.၃

အပငး - ၄.၃ 33

အပငး - ၄.၃

ေျမယာ

ဤအပငးတြင ပါဝငေသာ က႑မား -

(က) ပတသကဆကႏႊယေသာ ႏငငေရးရာအေျခအေန (ခ) ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔လပငနးတြင ထညသြငးစဥးစားရမည လ႔အခြငအေရးဆငရာ ကစၥရပမား(ဂ) ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

(က) ပတသကဆကႏႊယေသာ ႏငငေရးရာအေျခအေန

ေျမယာသည ေကးလကေဒသေနမသားစအမားစ၏ အဓကကေသာ ပငဆငမႈျဖစပါသည။ ၇ဝ ရာခငႏႈနးေသာ ျမနမာ ႏငင၏လဥးေရသည ေကးလကေဒသမားတြငေနထငၾကၿပး စကပးေရး၊ စကပးေရးႏငဆကစပလပငနးမား လပကငၾက ပါသည။ လယသမားအေျမာကအမားသည အထးသျဖင လနညးစလမးစမား ေနထငတညရရာ ေတာငေပၚေဒသမားတြင ဓေလထးတမးစဥလာ ေျမယာစမခန႔ခြမႈစနစေအာက၌ ေျမယာအသးချခငးမား ျပလပၾကပါသည။ ထးတမးစဥလာအရ ေျမယာသးစြျခငးႏင ေျမယာပငဆငမႈက ကယကယျပန႔ျပန႔ႏင ကာလၾကာျမငစြာပင ကငသးလာခၾကပါသည။ ကြငးဆငး သေတသနျပလပရာမ ေတြ႔ရခကမားသည တစဆငခရရေသာ (secondary research) သတငးအခကအလကမားမ ထငရား သညအခကမားက အတညျပေပးသည။ ယငးမာ အသကေမြးဝမးေကာငးအတြက ေျမယာအေပၚ အမျပေနၾကေသာ ျမနမာ လဥးေရအမားစအတြက ေျမယာ အသမးဆညးခရသညအခါ ေငြေၾကးဆငရာ ေလာေၾကးရရလငပင သငေတာသည လေနမႈ အဆငအတနးအေပၚ ႀကးမားသညသကေရာကမႈရႏငသည ဆသညအခကပငျဖစသည။ တစခါတစရတြင ေပးေလာေသာ ေငြေၾကးပမာဏသည လငျမနစြာျမငတကလာေသာ ေျမယာေစးႏႈနးမားႏင လကေလာညေထြမရပါ။ ဆလသညမာ ေျပာငး ေ႐ႊ႕ေပးရမည လယသမားမားသည အနးအနားရ ေျမေနရာအသစက ျပနလညဝယယႏငရန မတတႏငၾကပါ။

ျမနမာႏငငရ ေျမယာမမား

ေကးလကေနျပညသမားသည ေျမယာသမးယမႈမား၏ အႏရာယကဆကလက ႀကေတြ႔ေနရဆ ျဖစသည။ ၎အႏရာယ သည ဆယစႏစမားစြာကတညးက ရေနခၿပး လထအတြငးတြင ေျမယာမဥးေရ မားျပားလာေစခပါသည။ ခန႔မနးအားျဖင ျမနမာႏငငအတြငးရ ၂၅ ရာခငႏႈနးေသာ လယသမားမားအား လယယာမလယလပသားအျဖစ သတမတထားၿပး အထးသျဖင အေျခခ စားေသာကကနေစးႏႈနး ျမငမားလာခနတြင ၎တ႔အား စားနပရကၡာ ဖလမႈမရေသာအျဖစသ႔ ေရာကရေစပါသည။ အစးရကယတင ၎၏စးပြားေရးႏင လမႈေရးဖြ႔ၿဖးတးတကမႈဆငရာ မေဘာင (FESR) တြင ေျမယာမျပနာသည အဓက ျပနာျဖစေၾကာငး အသအမတျပလကခထားၿပး ၂ဝဝ၅-ခႏစတြင ႏငင၏ ၂၆ ရာခငႏႈနးသည လယယာမျဖစေနေၾကာငး ေဖာျပထားပါသည။ ျမနမာႏငင၏ "ဆနအးႀကးမား" ဟ အမညသတမတထားေသာ တငးေဒသႀကးမားတြင ၎ရာခငႏႈနးမာ ပမျမငမားေနၿပး ရနကနတငးေဒသႀကးတြင ၃၉ ရာခငႏႈနး၊ ဧရာဝတတငးေဒသႀကးတြင ၃၃ ရာခငႏႈနးႏင ပခးတငးေဒသႀကး တြင ၄၁ ရာခငႏႈနးျဖစသည။ ထ႔အျပင ျပညတြငးလကနကကင ပဋပကၡမား၏ အကးဆကအေနႏင ျမနမာႏငင၏ အေရ႕ဘကႏင ေျမာကဘကရ သနးဂဏနးပမာဏရေသာ လနညးစလမးစႏငငသားမားက ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငေစခပါသည။ ရခငျပညနယအတြငး ျဖစပြားခေသာ လထအခငးခငးအတြငး ျဖစပြားေသာပဋပကၡမားေၾကာင ၂ဝ၁၂-ခႏစ ဇြနလမစတငကာ လေပါငး ၁၄၃,ဝဝဝ ေျပာငးေ႐ႊ႕ေနထငခၾကရသည။ ႏငင၏ အေရ႕ဘကရ အခ႕ေသာ လနညးစလမးစမားသည ဆယစႏစ မားစြာတညးက ေျပာငးေ႐ႊ႕သြားလာေနထငေနၾကရ၍ ၎တ႔၏ မလေျမေနရာပငဆငမႈပင ခငခငမာမာ မရေတာေပ။ ၎တ႔ မလပငဆငခေသာ ေျမေနရာမားတြင ႏစေပါငးမားစြာ မေနထငႏငျခငးႏင အျခားသမားမ အသးျပေနျခငးမား ျဖစေနႏင ပါသည။

၄၄.၃

34 အပငး - ၄.၃

ေျမယာစမအပခပေရး (Land Regime)

ျမနမာႏငငရ ေျမယာဥပေဒႏင မဝါဒေရးရာ ျပျပငေျပာငးလမႈသည ျပညစမႈမရေသးဘ ေျမယာအသးျပမႈႏင ပတသက ေသာမဝါဒအား ျပညစစြာေရးဆြထားရရန လအပသညဟ အသအမတျပထားၾကသည။ ေျမယာခြေဝအသးခမႈ စစစေရး ေကာမတ (the Land Allotment and Utilisation Committee) သည အစးရဝနႀကးအဆငေကာမတျဖစၿပး ဇလင ၂ဝ၁၂-ခႏစမ စတင ဖြ႔စညးခသည။ ရည႐ြယခကမာ အမးသားအဆင ေျမယာအသးခေရးမဝါဒ၊ ေျမယာအသးခမႈ စမကနးေရးဆြေရး၊ စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈမား ပမ ျမငမားေစမည ေျမယာအသးခမႈအတြက ယဥၿပငေတာငးဆမႈမားတြင ပမမတေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ ေျမယာခြေဝေပးေရးတ႔က ဥးတညေဆာင႐ြကရနျဖစသည။ ၎ေကာမတ၏ လပငနး ေကာမတတစခတြင အရပဘကအဖြ႔အစညးမ ကယစားလယမားႏင ျပငပမ ကၽြမးကငပညာရငမားပါဝငၿပး လကရတြင ေျမယာမဝါဒအၾကမးက ေရးဆြလကရၿပး အၿပးသတကမ ၂ဝ၁၅-ခႏစ၊ သ႔မဟတ ၂ဝ၁၆-ခႏစ အထ လႊတေတာသ႔ေရာကရရန မေမာမနးထားပါ။ မဝါဒအတညျပၿပးသညႏင ၂ဝ၁၆-ခႏစတြင အဓကကေသာ ေျမယာဥပေဒၾကမးတစခက ေရးဆြႏငမည ျဖစသည။ ျမနမာႏငငရ ေျမယာစမခန႔ခြေရးတြင ဥပေဒအသစႏင ဥပေဒအေဟာငးမား တစခႏငတစခ ထပေနျခငး၊ ဆန႔ကငေနျခငး၊ ႐ႈပေထြးျခငးမားျဖစေနသည အပငးမားလညးရေနသည။ ခငၿမမႈမရေသာ ေျမယာပငဆငမႈကလညး အဓကျပနာတစခ ျဖစသည။ ထ႔အျပင ေျမယာမတပတငျခငးစနစတြငလညး ျပညစမႈမရျခငး၊ လအပခကမား႐ႈပေထြးျခငးႏင ေျမယာ မတပတငရျခငး၏ အကးေကးဇးမရျခငးမားျဖင သတမတထားပါသည။ ကလသမဂၢျပနလညေနရာခထားေရးအစအစဥ (UN HABITAT)မ ေျမယာစမအပခပေရးႏင စမခန႔ခြေရးအစအစဥက အေကာငအထညေဖာေဆာင႐ြကရန အစးရႏင ပးေပါငး ေဆာင႐ြကမႈအသစအား မၾကာေသးမက ထတျပနေၾကညာခသည။ ေျမပေရးဆြမတတမးျပျခငး (Cadastral) စနစသည အားနညးေနေသးသညအတြက ေျမယာပငဆငမႈအျငငးပြားျခငးျပနာမားက ပမဆးရြားေစပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ေျမယာအမးအစားခြျခားမႈမားႏင ေျမပဆြျခငး မတတမးျပျခငးကစၥမားသည တစခခႏငတစခထပေနျခငး၊ သ႔မဟတ အမန တကယ ေျမယာအသးခမႈႏင ကကညမႈမရျခငးမားေၾကာင ျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင ေျမပတစခတြင ေျမေနရာတစကြကအား သစေတာေျမအျဖစ အမးအစား သတမတထားႏငေသာလညး အျခားေျမပတစခ၌ ၎အကြကအား လယယာေျမအျဖစ အမးအစား သတမတထားႏငပါသည။ အကးဆကအေနႏင ေျမယာအသးခေရးဆငရာ အခြငအေရးမား ႐ႈပေထြးမႈျဖစေစ ျခငး၊ ေရာငးခႏငေသာ ေျမေနရာ ဟတ/မဟတ အျငငးပြားဖြယရာရျခငးမား ျဖစေစပါသည။ ေျမယာအသးျပေသာသ အားလးအတြက ခနမေပးေစမည လထပးေပါငးပါဝငေသာ ေျမယာအသးခေရး စမကနးေရးဆြႏငရန လအပလကရပါသည။ စးပြားေရးဆငရာပးေပါငးေဆာင႐ြကေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႔(OECD) မ ၎၏ ျမနမာႏငငအေပၚ ရငးႏးျမႇပႏမႈဆငရာ မဝါဒသးသပခကတြင "အေၾကာငးအမးမးျဖင လယသမားငယမားအတြက ေျမယာပငဆငမႈမာ ခငခငမာမာ မရေသးပါ။ (၁) ေျမယာမတပတငျခငး လပငနးစဥသည ႐ႈပေထြးၿပး အခနရညၾကာသညအတြက ေျမယာမတပတငမႈနညးပါးျခငး၊ (၂) သတမတထားေသာ ေျမယာအမးအစားမားသည ေျပာငးလြယျပငလြယမရဘ အမနတကယရေနေသာ ေျမယာအသးျပမႈႏင ကကညမႈမရျခငး၊ (၃) ထးတမးစဥလာ ေျမယာအသးခမႈအခြငအေရးမားက အသအမတမျပျခငး၊ (၄) မတပတငထားေသာ ေျမယာအသးခမႈအခြငအေရးမားက အကာအကြယေပးႏငမႈ အားနညးျခငး၊ (၅) ျဖစေျမာကမႈမရေသာ ေျမယာစမအပခပမႈ၊ (၆) လေလာကေသာ ကာကြယေစာငေရာကေရး အစအမမားမပါရဘ အႀကးစားေျမေနရာ ခြေဝျခငးမားအား ေထာကက အားေပးျခငး" ဟ ေဖာျပပါရပါသည။ စးပြားေရးဆငရာ ပးေပါငးေဆာင႐ြကေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရးအဖြ႔ (OECD) မ အႀကျပထားသညမာ ေျမယာဝယယမႈအားလးအတြက လြတလပစြာ ႀကတငအသေပး၍ သရၿပးျဖစေသာ သေဘာတညမႈ (Free, Prior and In-formed Consent – FPIC) က အသးျပရန ျဖစသည။

ေျမယာအျငငးပြားမႈ

မၾကာမကစတငခေသာ ျပျပငေျပာငးလေရးလပငနးစဥမားအရ ႏငငအတြငးရ ေနရာအႏ႔အျပား၌ ေျမယာသမးဆညးမႈမား က ဆန႔ကငကန႔ကြကၾကသညအေၾကာငး အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားမ သတငးစာမားတြင အၿမမျပတေဖာျပမႈမားရေနသညက ေတြ႔ရရသည။ ထ႔အျပင လြနခေသာ ဆယစႏစအတြငး အႀကးစား ေျမယာခြေဝေရးကစၥရပမားလညး ျမငတက လာခပါသည။ အခ႕ေသာ ေျမယာသမးဆညးမႈမားမာ အသစျဖစေသာလညး မားစြာေသာ အမႈကစၥမားမာ ယခငအစးရ လကထကမ ျမစဖားခလာသည ေျမယာသမးဆညးမႈမားပင ျဖစသည။ အစးရမ အသးျပသည နညးလမးမားအပါအဝင

၄၄.၃

အပငး - ၄.၃ 35

၎လပရပမားသည ယခအခါ ျမနမာျပညသမားမ စနေခၚလာသည အစဥအလာတစရပပင ျဖစလာသည။ အတတကာလက ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔လပငနးအတြက လအပသည အေျခခအေဆာကအအမား ေဆာကလပႏငရန တက႐ကအားျဖင ေသာလညးေကာငး၊ ဓာတေငြ႔ပကလငးမားအား ကာကြယႏငရနအတြက ေျပာငးေ႐ြ႕လာသည စစတပမားႏင ဆကစပ၍ေသာ လညးေကာငး ေကး႐ြာမားအား အလဆႏၵမပါဘ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနရာခထားမႈမား ရခပါသည။ ျပျပငေျပာငးလေရး စတငခနမစ၍ ျမနမာႏငငရ အခ႕ေသာေျမယာမားက လယသမားမားႏင အျခားသမားအား ျပနလညေပးအပခပါသည။ ၂ဝ၁၄-ခႏစ ဇနနဝါရ လတြင ယခငေျမယာသမးဆညးမႈမားအတြက ေတာငးပနပါေၾကာငး၊ ထသ႔ေသာ အေလအထမားက ရပတန႔သြားမညဟ ကတျပပါေၾကာငး စစတပမတငျပခၿပး အခ႕ေသာေျမယာမားအား ျပနလညေပးအပေနၿပျဖစေၾကာငး ေျပာၾကားခပါသည။ သ႔ေသာလညး အစးရ၏ ေျမယာသမးဆညးမႈေၾကာင ေသာငးဂဏနးမေသာ ေကးလကေနျပညသမားသည ၎တ႔၏ ေျမယာမား ဆကလကဆး႐ႈးလကရပါသည။

ေျမယာအျငငးပြားမႈျပနာမားႏင ပတသက၍ သကဆငရာ ေျမယာျပနာအလက ေျဖရငးႏငရနအတြက အဖြ႔ ႏစဖြ႔က အစးရမဖြ႔စညးေပးခပါသည။ (အထကတြင ေဖာျပခေသာ) ေျမယာ ခြေဝအသးခမႈ စစစေရး ေကာမတႏင လႊတေတာ၏ လယယာေျမစစမးစစေဆးေရး ေကာမရင (ျပညသလထမ တငၾကားမႈမားလကခရန) တ႔က ၂ဝ၁၂-ခႏစ၊ ဇလငလတြင ဖြ႔စညး ခပါသည။ ၂ဝ၁၄-ခႏစ၊ ေဖေဖာဝါရလတြင လႊတေတာေကာမရငမ အစးရအား လယယာေျမသမးဆညးမႈမား ေျဖရငးေပးရန ေနာကဆးအျဖစ ၂ဝ၁၄-ခႏစ စကတငဘာလအား သတမတေပးခသညျဖစရာ အပခပေရးပငးအေနႏင ၎တ႔၏ မတလ-၂ဝ၁၃ အစရငခစာတြင ေဖာျပခသည ဆးရြားေနေသာ ေျမယာသမးယမႈအေျခအေနမားက ထေရာကစြာတ႔ျပနေဆာင႐ြကျခငးမရေသးေၾကာငး ေဖာျပေနပါသည။ ကယျပန႔ေသာျပနာကစၥရပမား ကငတြယေျဖရငးႏငေရးအတြက သမၼတမ ၂ဝ၁၁-ခႏစ၊ စကတငဘာလတြင ဖြ႔စညးေပးခေသာ ျမနမာႏငင အမးသားလ႔အခြငအေရးေကာမရင (the Myanmar National Hu-man Right Commission) မလညး ၎တ႔လကခရရေသာ တငၾကားစာအမားစမာ ေျမယာသမးယမႈ ကစၥရပမားႏင ပတသက ေၾကာငး ေဖာျပခပါသည။ ျမနမာႏငင ဥပေဒေရးရာ အကအညေပးေရးကြနရက (Myanmar Legal Aid Network - MLAW) အဖြ႔သညလကရတြင အျပနအလနအကးျပေသာ ေျမယာဆငရာတရားေရးကညမႈ (Land Legal Aid-LLA) နညးစနစႏစခအားကြပကလကရၿပး ကစၥအခ႕အားတရား႐းသ႔႔ပင ေရာကရသညအဆငသ႔ ကညႏငခသည။ အထကတြငေဖာျပခသည အတငးပင၂ဝ၁၃-ခႏစ၊ ေအာကတဘာလတြင ထတျပနခေသာ အျပညျပညဆငရာအလပသမားအဖြ႔ (ILO) ၏ အဓမၼအလပ ေစခငးမႈယႏရားအေပၚ အစရငခစာ၌ ေျမယာသမးယမႈႏငဆကစပ၍ အဓမၼအလပေစခငးမႈဆငရာ တငၾကားမႈမား အေရ အတြက ျမငမားလာေၾကာငး ေဖာျပထားပါသည။ (အလပသမား က႑အေၾကာငး အခနး-၄.၄ တြင ၾကညပါ)။

ျပနလညေနရာခထားေရး

ျမနမာႏငငတြင စမကနးမားအတြက ေျမယာသမးဆညးမႈမားတြင သမးဆညးချပညသမား အတြကျပနလညေနရာခထားေရးလမးစဥအေပၚ စးမးသည စသတမတခကမားမာ အကန႔အသတမား ရေနပါေသးသည။ ေအာကတြငေဖာျပထားေသာ ေဆြးေႏြးခကမားမာ ၁၉၈၄-ခႏစ ေျမယာ သမးဆညးေရးအကဥပေဒတြင ျပညသ႔အကးစးပြားအရ အစးရမသမးယခေသာ ေျမယာမားအတြက ေလာေၾကးေပးရန ျပဌာနးထားေသာလညး ကာကြယေစာငေရာကေရး အစအမမားနညးပါးၿပး ျပနလည ေနရာခထားေရးႏငသကဆငသည ျပဌာနးခကမား မပါရပါ။

မၾကာေသးမက ေျမယာသမးယမႈႏင ျပနလညေနရာခထားေရးအျဖစအပကတစခမာ ပ၍ႀကးမားေသာ ျပနလညေနရာခ ထားေရးကစၥရပမားအတြက အေသးစတလအပခကမား မရသညအျပင အစးရ၌လညး ျပနလညေနရာခထားေရးႏင ပတ သကသည ႏငငတကာ စခနစညႊနးမားႏငအည လပေဆာငရန အေတြ႔အႀကအနညးငယသာရသည။ ဂပနႏငငဆငရာ ႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရြကေရးအဖြ႔၏ (JICA) ေထာကခမႈျဖင သလဝါအထးစးပြားေရးဇနက ရနကနၿမ႕အျပငဘကတြင အေကာငအထညေဖာခပါသည။ စမကနးပထမအဆငအျဖစ အမေထာငစေျခာကဆယရစခအား ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားခၿပး ျဖစေသာလညး ေျပာငးေရႊ႕ေနရာခထားခရသည လယလပသမားသည ေလာေလာဆယတြင အသကေမြးဝမးေကာငးႏင ပတသက၍ ေရြးခယစရာမရေသးဘ ျပနလညေနရာခထားသညေနရာအသစတြင သန႔ရငးေရးကစၥရပမားႏင ပတသက၍ပင စးရမပပနမႈမား ရေနၾကပါသည။ ျပနလညေနရာခထားခရသမား၏ ကယစားကယစားလယအဖြ႔သည ဂပနႏငငဆငရာ ႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရြကေရးအဖြ႔သ႔ တက႐ကတငျပတငၾကားရန၊ JICA ၏ ကယပငလမးညႊနခကမားက ထထ ေရာကေရာက ကငသးရနႏင တြနးအားေပးရန ဂပနႏငငသ႔ သြားေရာကခပါသည။

၄၄.၃

36 အပငး - ၄.၃

ေျမယာရယျခငး သ႔မဟတ ေျမယာအငားချခငးအတြက ဥပေဒေရးရာမေဘာင

ျမနမာအစးရမ/ႏငအတ ေျမယာရယျခငး ၂ဝဝ၈-ခႏစ ဖြ႔စညးပအေျခခဥပေဒအရ ႏငငေတာသည ျမနမာႏငငရ ေျမယာအားလး၏အဆးစြနေသာပငရငျဖစေသာလညး ပဂၢလကေျမယာပငဆငငခြငႏင ကာကြယခြငက ေထာကပေပးထားသည။ ေအာကတြင ေဖာထတထားသကသ႔ အစးရအေနႏင ႏငငေတာ၊ သ႔မဟတ ျပညသ႔အကးစးပြားအရ မျဖစမေန ေျမယာသမးယျခငးကလပေဆာငႏငသည။ ပဂၢလကက႑မ ရငးႏးျမႇပႏသတစဥးအေနႏင အစးရထမေသာလညးေကာငး၊ ပဂၢလကေျမယာသးစြခြငရသထမ ေသာလညး ေကာငး ေျမယာရယျခငး၊ သ႔မဟတ ေျမယာသးစြခြငရယျခငးတ႔က လကခရယႏငပါသည။ ျပညပမ ရငးႏးျမႇပႏသအေနႏင ေျမယာ ငားရမးအသးျပႏငပါသည။

အျခားေသာ တတကကသတမတျပဌာနးထားသည ေျမယာဥပေဒမား ("ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမား" သ႔မဟတ "လယယာေျမ" - ေအာကတြငဆကလက ၾကည႐ႈပါ။)ႏင အကးမဝငေသာေျမယာမားက သမးယရာ၌ ၿဗတသကလနေခတလကကနျဖစေသာ အႏစ ၁၂ဝ ခန႔ ရၿပျဖစသည ဥပေဒျဖငေဆာင႐ြကပါသည။ ၁၉၈၄-ခႏစ ေျမယာသမးဆညးေရး အကဥပေဒတြင အစးရအေနႏင "ျပညသ႔အတြက အကးျပေၾကာငး သကေသျပႏငဖြယရပါက" ကမၸဏမားအတြက ေျမယာ သမးယႏငေၾကာငး (အပဒ ၄ဝ-၁ (ခ)တြင) ေဖာျပထားပါသည။ အစးရအေနႏင ေျမယာသမးယျခငးႏင ၎အတြက ေလာေၾကး ေငြေပးအပျခငးမားအတြက တာဝနရေသာလညး ေပးအပမညေလာေၾကးေငြအား ေျမယာရယသးစြမည ကမၸဏမားမ ေပးေဆာငရမညျဖစသည။ ေလာေၾကးေငြအျဖစ ေငြေၾကးအစား ေျမယာျပနလညပပးျခငးလညးျဖစႏငသည။ ေျမယာသမးယမႈ အတြက ေဆာင႐ြကရမည အေျခခလပထးလပနညးမားက ျပဌာနးထားၿပး ေျမယာအား ကနဥးစစမးစစေဆးျခငးမား ေဆာင ႐ြကျခငး၊ အသေပးအေၾကာငးၾကားျခငးဆငရာ လပထးလပနညးမားႏင ေျမယာအကးစးပြားအတြက ပဂၢလကျငငးဆျခငးမား ေဆာင႐ြကႏငမည လပထးလပနညးမား ပါဝငပါသည (အပဒ-၅(က))။ ကမၸဏႏင အစးရအၾကား သေဘာတညခကမားက အမးသားအဆငျပနတမး (ႏငငသတငးစာ) ၌ ေဖာထတေၾကညာၿပး ျပညသလထအား အသေပးရမညျဖစသည (အပဒ-၄၂)။ သ႔ေသာလညး ျပညသလထအား မညသ႔မညပ အသေပးရမညႏငပတသက၍ ရငးလငးမႈမရဘ ေျမေနရာပငဆငသမား၊ သ႔မဟတ ေနထငလပကငေနသမားအား တက႐ကအသေပးရန လအပေၾကာငး မပါရေပ။ လကေတြ႔အားျဖင ေဒသခ ေျမယာ ပငဆငသမား၊ သ႔မဟတ ၎ေျမယာေပၚတြင ေနထငလပကငေနသမားသည ၎တ႔၏ ေျမယာသမးဆညးခရမညက သတမျပမဘ ရေနတတပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ ျပနတမး(သတငးစာ)တြင ေဖာျပသည သတေပးခကသည လ ေလာကမႈမရဘ ဥပေဒသတမတခကအရ ျငငးဆမႈျပႏငမည အခနကာလသည တေတာငးၿပး ျငငးဆမႈ မျပလပႏငေသာ ေၾကာငျဖစသည။ တစဆကတညးမာပင ျပနတမး(သတငးစာ)တြင မနကနစြာ ပႏပေဖာျပၿပး အသေပးမႈျပသမားအတြက ဥပေဒႏငအည ခြငျပခကရရႏငမညျဖစသည။

ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမား ဥပေဒ

ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမားဥပေဒ၊ လယယာေျမဥပေဒႏင လပထးလပနညးမား (ေအာကတြငၾကညပါ)သည စကပးေရးလပငနးမ ဝငေငြႏင အခြနဘ႑ာမားရရႏငေရး ေျမယာက အမားဆးအသးျပရနအတြက အစးရ၏ ေျမယာမဝါဒ မားက အေကာငအထညေဖာႏငသည ဥပေဒေရးရာမေဘာငတစခအျဖစ ရည႐ြယပါသည။ စတခရသည ေျမယာပငဆငမႈ ဆသညက ကန႔သတထားရၿပး အစးရမ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက လအပသညဟ ယဆမညဆပါက ပငဆငခြင/အသးျပခြင လြေျပာငးေပးရန ခြငျပထားပါသည။ အစးရမ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမားဟ အမးအစားသတမတထားေသာလညး လကေတြ႔တြင ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမားေပၚ၌ ထးတမးအစဥအလာ ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာ စကပးေရး အေလအထ မားျဖင လအမားသးစြေနပါသညဟ အရပဖကအဖြ႔အစညးမားႏင လယသမားအဖြ႔မားမ ေထာကျပေျပာဆခပါသည။ စကပး ေရးဆငရာ ဥပေဒအသစမားေအာကရ ခကခ႐ႈပေထြးေသာ လယယာေျမမတပတငျခငး လပထးလပနညးမားေၾကာင ျမနမာ ႏငငရ လဥးေရအမားဆးျဖစသည လယသမားငယမားမာ ၎တ႔၏ လယေျမမားက မတပတငႏငေရး ပမ ႐နးကနရႏငေျခရ ၿပး ပမအားေကာငးေသာ အျခားသမားမ ရယမတပတငႏငမည အႏရာယႏင ႀကေတြ႔ရႏငေခရေနပါသည။ကာလ႐ညၾကာစြာ အသးျပခသည လယယာေျမမားတြင ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမရငးမားအျဖစ စာရငးဝငလာၿပး လပငနးေဆာင႐ြကရန အလားအလာရသမားမ လယယာေျမမားအား ၎တ႔၏ အမညေပါက ေျမယာမတပတငျခငးမား ရလာႏငပါသည။ ဥပေဒ

၄၄.၃

အပငး - ၄.၃ 37

ေၾကာငး အရမဟတေသာ ေျမယာအခြငအေရးမားက အသအမတမျပျခငး၊ လကေတြ႔ႀကေတြ႔ရေသာ ေတာငးဆမႈမားမ မဟတဘ အမညခေျမယာအခြငအေရးမားအား တရားဝငျဖစေစျခငးမားျဖင ဥပေဒအသစမားသည လကရရေနသည မညမမႈ မားအား ပမဆးရြားေစျခငးႏင၊ သ႔မဟတ တရားမတမႈမရသည အေျခအေနအသစမား၊ တငးမာမႈ/ပဋပကၡမား ျဖစလာဖြယရာ၊ သ႔မဟတ ပမးဆးရြားဖြယရာ အေျခအေနမားက ပမျဖစေပၚေစႏငမည ျဖစသည။

ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမား (VFV) အျဖစ သတမတထားသည ေျမယာမားႏငပတသက၍ ရငးႏးျမႇပႏသမားသည (VFV) ေျမယာအခြငအေရး ရရရနအတြက အစးရထမ ေလာကထားရယႏငပါသည။ ၂ဝ၁၂-ခႏစ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမားဥပေဒ အပဒခြ-၅ (က)၊ (ဃ) ႏင (င) အရ အစးရႏငျဖစေစ၊ ႏငငသားႏငျဖစေစ အကးတလပငနး ေဆာင႐ြကမည (Joint Ventures) ျမနမာႏငင ရငးႏးျမႇပႏမႈေကာမရင (MIC) ၏ ခြငျပခကအရ ႏငငျခား ရငးႏးျမႇပႏသမားမလညးေကာငး၊ ျမနမာႏငငသား ရငးႏးျမႇပႏသမားမလညးေကာငး ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမား၌ စကပးလပကငရန၊ အသးျပရန VFV စမခန႔ခြေရး ဗဟေကာမတသ႔ ေလာကထားေတာငးခႏငပါသည။ MIC ၏ ခြငျပခကမပါရေသာ ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏသမားမာ ထသ႔ ေလာကထား၍ မရႏငပါ။ ဤ VFV အသးျပခြငမာ ယာယသာျဖစၿပး လြေျပာငး၍လညးမရပါ။

၂ဝ၁၂-ခႏစ VFV ဥပေဒ အပဒ-၅၅ အရ VFV ေျမမားေပၚ၌ "ႏငငေတာ၏အကးစးပြားအတြက လအပေသာ အေျခခ အေဆာကအအ စမကနးမား၊ သ႔မဟတ အထးစမကနးမား ေဆာင႐ြကရန"ႏင သဘာဝသယဇာတမား ရာေဖြေတြ႔ရခပါက အျခားသအား ေပးအပထားေသာ VFV ေျမယာမားအား VFV စမခန႔ခြေရး ဗဟေကာမတမ ျပနလညရယရန ခြငျပထားၿပး ေလာေၾကးေငြမာ ကာလတနဖးအေပၚတြင အေျချပရနျဖစသည (အပဒ-၅၆)။၂ဝ၁၂-ခႏစ VFV ဥပေဒႏင လပထးလပနညးမား တြင ေျမယာသမးယျခငးအေပၚ၊ သ႔မဟတ ေပးအပသညေလာေၾကးအေပၚ ကန႔ကြကႏငမည လပထးလပနညးမား မပါရ သညအျပင တရားေရးရာအရ ျပနလညသးသပမႈျပႏငမည လပထးလပနညးမား မပါသညအတြက မားစြာေဝဖနခခရပါသည။ခြငျပခကမရရဘ VFV ေျမမားအတြငး“ကးေကာဝငေရာကေနထငျခငး”၊ VFV ေျမမားေပၚရ ပငရငမား၏ အခြငအေရးမားက “ပတဆ႔ဟန႔တားျခငး”၊ VFV ေျမမားေပၚရ မေရႊ႕မေျပာငးႏငေသာ ပစၥညးဥစၥာမား၏ “အကးအျမတမားက ဖကဆးျခငးမား” ႏင ပတသက၍ ျပလပသမားအား အဟန႔အတားျပႏငရန၊ ရာဇဝတေၾကာငးအရ ျပစဒဏခမတႏငရန VFV ဥပေဒအတြငး အထး ၾကပမတထားပါသည။ VFV ေျမယာ ျပျပငေျပာငးလေရးဆငရာ သ႔မဟတ ျပနလညကစားေရး ဆငရာ ဆႏၵျပသမားအေပၚ ဤရာဇဝတေၾကာငးဆငရာ ျပဌာနးခကမားျဖင လြမားစြာ အသးျပႏငဖြယရေနပါသည။

လယယာေျမ

လယယာေျမႏင ပတသက၍ ၂ဝ၁၂-ခႏစ လယယာေျမဥပေဒ အပဒခြ-၆(က-၄)ႏင အပဒခြ-၇(က-၄)တ႔တြင တစဥးခငး ေလာကထားသမားသည ျမနမာႏငငသားမားျဖစရမညဟ ရငးလငးစြာ ေဖာျပထားပါသည။ သ႔ေသာလညး အစးရဌာန၊ သ႔မဟတ အစးရအဖြ႔အစညးမား၊ အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမားႏင ကမၸဏမားအပါအဝင "အဖြ႔အစညးမား" ကလညး ေလာကထားခြငျပသညဟ ေဖာျပပါရပါသည (အပဒ - ၆-ခ၊ ၇-ခ)။ ဤေဖာျပခကအရ ကမၸဏမားအေနႏင ေလာကထားရာ၌ လယယာေျမအသးျပခြင ေပးအပမညကမၸဏသည ျမနမာကမၸဏျဖစရမညဟ အဂၤလပဘာသာ ျပနဆခကအတြငး ထညသြငး မထားသညအတြက ႏငငျခားကမၸဏမားပါ အကးဝငေၾကာငး ယဆႏငပါသည။ ၂ဝ၁၂-ခႏစ လယယာေျမဥပေဒအရ လယယာေျမအသးျပခြငအား လြတလပစြာလႊေျပာငးႏငပါသည (ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏသမားက လႊေျပာငးျခငးအား ကန႔သတ ျခငးကသ႔ အခကမားမအပ)။ ဤအခကသညပင ျပနာတစရပ ျဖစႏငပါသည။ ဆလသညမာ ဆငးရသညလယသမားမား အေနႏင ယာယအားျဖင အကးအျမတရရႏငသည ၎တ႔၏ လယလပခြငကေရာငးခေစရန အားေပးေနသကသ႔ျဖစေနၿပး ေျမမ၊ ယာမဘဝျဖင အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးမရေသာ ဘဝမားအျဖစသ႔ ေရာကရေစႏင၍ ျဖစသည။ လယယာေျမ အသးျပခြငရသအေနႏင ၎ပငဆငသညပစၥညးက အလရသညအခန၌ ေငြသားတနဖးအျဖစ ေျပာငးလႏငသညအတြက လယယာေျမအသးျပခြင လႊေျပာငးျခငးအား ပဂၢလကညႇႏႈငးမႈႏင သေဘာတညခကမားအရ ျပလပျခငးသည ျပနာတစရပ မဟတပါ။ ကစၥရပတစခမာ မညေ႐ြ႕မညမအထ အကာအကြယေပးမညဆသညပငျဖစသည (မတမႈမရေသာ ေဖာျပ သတမတခကမားျဖင ေရးသားခပဆျခငး၊ အတငးအဓမၼ သေဘာတညမႈျပေစျခငး၊ သ႔မဟတ ဖအားေပး၍ သေဘာတေစ ျခငး၊ အမားအယြငးမားျဖင၊ သ႔မဟတ လြမားစြာ အဓပၸာယေကာကယေစျခငးအားျဖင သေဘာတညမႈျပေစျခငးမား မျဖစေစရန ႏငငေတာေတာမားမား၏ စာခပခပဆျခငးဆငရာ ဥပေဒမား၌ အကာအကြယေပးထားပါသည)။၂ဝ၁၂-ခႏစ လယယာေျမ ဥပေဒ၌ "ႏငငေတာ၊ သ႔မဟတ ျပညသ႔အကးစးပြားအတြက" လယယာေျမ ျပနလညရယပငဆငခြင"က ခြငျပထားၿပး

၄၄.၃

38 အပငး - ၄.၃

"သငေလာေသာ ေလာေၾကးေငြႏင အာမခခကေပးရန၊ လယယာေျမအသးျပခြငရသအား "ဆး႐ႈးမႈတစစတစရာ" မရေစဘ ေပးေလာမႈျပရန" ေဖာျပပါရပါသည (အပဒ-၂၆)။ VFV ဥပေဒႏငအတ လယယာေျမဥပေဒႏင လပထးလပနညးမားသညလညး ေျမယာသမးယျခငး၊ သ႔မဟတ ေလာေၾကးေပးအပျခငးမားအေပၚ ကန႔ကြကႏငမည လပထးလပနညးမား သ႔မဟတ တရား ေရးရာ ျပနလညသးသပႏငမည လပထးလပနညးမား မပါရပါ။

ႏငငသား မဟတသမား၏ ေျမအသးချခငး

ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏသမားႏင ပတသက၍ ၁၉၈၇-ခႏစ မေ႐ႊ႕မေျပာငးႏငေသာပစၥညးမား လႊေျပာငးျခငးဆငရာ ကန႔သတမႈဥပေဒ (the Restriction on the Transfer of the Immoveable Property Law - 1987) အရ ေျမယာဝယယျခငးႏင တစႏစထကပေသာ ေျမယာငားရမးျခငးမျပရန ႏငငျခားကမၸဏမားအား ကန႔သတထားပါသည။ ပဂၢလကရငးႏးျမႇပႏသမား အေနႏင ယခအခါ လပဂၢလတစဥးခငးမ သာမာနသေဘာတစာခပမားအရ ေျမယာရယသးစြႏငၿပး ေအာကပါ ဥပေဒေရးရာ ကန႔သတခကမားက လကနာရမညျဖစသည။ ပထမဥးစြာ ေျမယာက ႏငငျခားသားထသ႔ ပဂၢလကေရာငးဝယေဖာကကားမႈအရ ေရာငးချခငး၊ လႊေျပာငးျခငး မျပလပရပါ။ သ႔ေသာလညး ႏငငေတာအစးရအေနႏငမ ဤကန႔သတခကမားမ ကငးလြတခြင ေပးႏငၿပး ျပညေထာငစအစးရ အမန႔ေၾကာျငာစာအမတ (၃၉/၂ဝ၁၁) အရ ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏသအား ေျမယာအငားခႏငမည အေျခအေနမားက ေဖာထတခမတထားပါသည။ ဒတယအေနျဖင ပဂၢလကရငးႏးျမႇပႏသမားသည အစးရ၏ခြငျပခကမရဘ VFV ေျမယာအသးျပခြငႏင လယယာေျမအသးျပခြငမားက ပဂၢလကေရာငးဝယေဖာကကားမႈအရ ရယခြငမရပါ (VFV ဥပေဒ အပဒ-၁၆-ဂ) (လယယာေျမဥပေဒ အပဒ-၁၄)။ အသစျဖစလာေသာ ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈဥပေဒေအာကတြင ႏငငျခားရငးႏး ျမႇပႏသမားသည ပမရညလားေသာ အခနကာလအထ (အႏစ-၅ဝ) ေျမယာငားရမးသးစြခြငျပႏငၿပး လပငနးအမးအစား၊ လပငနးက႑ႏင ရငးႏးျမႇပႏမႈပမာဏအလက ၁ဝ-ႏစ ႏစႀကမ ထပမသကတမးတးႏငပါသည။ "ဖြ႕ၿဖးမႈအနညးဆးႏင လကလမးမမသည ေနရာေဒသမား" တြငမ ေျမယာငားရမးမႈသည ပမသကတမး ရညၾကာႏငပါသည။

ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏမႈ လပထးလပနညးမား၌ လြမားစြာ ျပမေဆာင႐ြကျခငးမားအား အကာအကြယေပးထားေသာလညး ထအကာအကြယမားမာ ျမနမာႏငငရငးႏးျမႇပႏမႈေကာမရင (MIC) မ ခြငျပထားသည ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏသမားအား ေျမယာ ငားရမးမႈမားသညသာ အကးဝငပါသည။ ေျမယာငားရမးမႈကစၥမားက MIC သ႔ တငျပရမညျဖစၿပး ရငးႏးျမႇပႏသမားမ ကတ ျပထားသည ငားရမးခေပးေဆာငရန ပကကြကျခငး၊ သ႔မဟတ သေဘာတညခကမား ခးေဖာကျခငးမားရပါက ေျမယာ ငားရမးေပးသ (ေျမပငရင)မ MIC သ႔ တငၾကားႏငပါသည။ ထအခါ MIC မ ငားရမးမႈက ရပဆငးေပးႏငပါသည။ ရငးႏးျမႇပႏ သမ ငားရမးထားသည ေျမယာေပၚ၌ ဥပေဒတစရပရပက ခးေဖာကသညဟ MIC မ စစေဆးေတြ႔ရပါကလညး ေျမယာ ငားရမးမႈက ရပဆငးခြငရပါသည။ ပ၍ စတဝငစားဖြယေကာငးသညမာ “ျပညသလထမ လႊေျပာငးေပးရန ဆႏၵမရေသာေနရာ ႏင ေျပာငးေရႊ႕ေပးရန ဆႏၵမရေသာေနရာ”က ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏသအား ငားရမးခြငမျပျခငးျဖစသည။ ငားရမးမည ေျမေနရာ၌ လကရေနထငသရပါက ႏငငျခားရငးႏးျမႇပႏသအေနႏင သကဆငရာေျမပငရင၏ သေဘာတညမႈေဖာျပခကႏင ေ႐ႊ႕ေျပာငးျခငး၊ ျပနလညအေျခချခငး၊ ကာလတနဖးအပါအဝင ေပးေချခငးမားႏင ပကဆးနစနာမႈမားအေပၚ ေကနပမႈရ ေၾကာငး ေဖာျပခကမားက MIC သ႔ တငျပရမညျဖစသည။ ၎အခကမားအရ ေျမယာငားရမးသးစြရာ၌ ပဂၢလကညႇႏႈငးမႈမား ျဖငသာ ေဆာင႐ြကၾကၿပး သေဘာဆႏၵမပါဘ ျပနလညေနရာခထားျခငးမား မရသငေၾကာငး ၫႊနျပလကရပါသည။ ဤသ႔ ကယျပန႔ေသာ ျပဌာနးခကမားရေနခန အစးရအေနႏင ၎ျပဌာနးခကမား၏ အခြငအာဏာမား တညၿမအားေကာငးေစေရး အတြက လပေဆာငႏငမညလား၊ သ႔မဟတ ေဆာင႐ြကလမမညလားဟသညမာ ေမးခြနးထတဖြယျဖစလာပါသည။ ႏငငျခား ရငးႏးျမႇပႏသမားအား ဘာသာေရးႏင သကဆငသညေနရာမား၊ သ႔မဟတ ယဥေကးမႈႏင သကဆငသညေနရာမား၊ သ႔မဟတ သဘာဝအေမြအႏစမားတညရရာ ေနရာမားငားရမးျခငးက တားျမစထားပါသည။

လကရဥပေဒေရးရာမေဘာငအေပၚ စးရမပပနမႈမား

လကရဥပေဒေရးရာမေဘာငႏင ပတသက၍ေသာလညးေကာငး၊ ေျမယာပငရငမားႏင ေျမယာအသးျပခြင ရရသမား အေပၚ ၎ႏငဆကစပသည အကးဆကမားအေပၚ၌လညးေကာငး စးရမပပနမႈမားစြာရေနပါသည။ အစးရအေနႏင "ျပညသ႔ အကးစးပြားအတြက"၊ သ႔မဟတ "ျပညသ႔အတြက အကးရမညဟ သကေသျပႏငဖြယရသည"ဆသည အခကမားျဖငပင ေျမယာသမးယေရးအတြက အေၾကာငးျပခက မားစြာရေနပါသည။ ၁၉၈၄-ခႏစ ေျမယာသမးယမႈ အကဥပေဒအရ ေျမယာ

၄၄.၃

အပငး - ၄.၃ 39

သမးယမႈက ခြငျပပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ အစးရသည အျခားျပညသ႔အကးစးပြားအတြက လအပခကတစစတစရာ ရရနမလဘ ကမၸဏတစခႏင သေဘာတညခကတစခအရ ေျမယာေပးအပရန "တာဝနရေနေသာေၾကာင" ျဖစသည။ ဥပေဒႏင လပထးလပနညးမားတြင ေျမယာသမးယမႈဆငရာ လပငနးစဥမားအေပၚ အေသးစတျပဌာနးခက အနညးငယသာ ပါရၿပး ေျမယာသမးယျခငးခရမညသအတြက ေဘးကငးလၿခမႈဆငရာကစၥရပမား အနညးငယသာပါရေၾကာငး သရရပါ သည။ ၁၉၈၄-ခႏစ အကဥပေဒ၌သာ ျငငးဆမႈျပလပႏငမည လပငနးစဥမား ထညသြငးျပဌာနးထားပါသည။ VFV ေျမယာ ဥပေဒႏင လယယာေျမဥပေဒမားတြင ေျမယာသမးယျခငး၊ သ႔မဟတ ေလာေၾကးေပးျခငးကစၥရပမားအေပၚ ကန႔ကြကမႈျပ လပႏငမည လပထးလပနညးမား မပါဝငပါ။ ထဥပေဒမားမအပ အျခားေသာ ေျမယာသမးယမႈ၊ သ႔မဟတ ျပနလညေနရာခ ထားမႈႏင ပတသကသည ဥပေဒမားမရပါ။

(ခ) ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႔လပငနးတြင ထညသြငးစဥးစားရမည

လ႔အခြငအေရးဆငရာ ကစၥရပမား

ေျမယာရယျခငး / ေျမယာအသးချခငးအတြက ထညသြငးစဥးစားရမည အခကမား

� ၂ဝ၁၁-ခႏစမတငမ နညးလမးမား။ လမးပနးဆကသြယမႈရရေရးႏင ထတယမႈေဆာငရြကႏငရနအတြက လအပေသာ နယေျမမားအေရးႏင ပတသကသညကစၥရပမားသည မားေသာအားျဖင ျမနမာႏငငတြင ပဋပကၡျဖစေပၚေစသည ဇစျမစ အေၾကာငးအရာမားျဖစေနၿပး တငးရငးသားေရးရာ အျငငးပြားမႈမား၊ သ႔မဟတ ေဒသတြငးအျငငးပြားမႈမား ျဖစေပၚေစ ေသာ အေျခခအေၾကာငးအရငးတစရပလညး ျဖစေနတတသည။ ေျမယာသမးဆညးမႈႏငပတသက၍ ၂ဝ၁၁-ခႏစ မတငမနညးလမးမား (လပထးလပနညးမား)၊ အထးသျဖငအစးရ၊ သ႔မဟတ စစဘကမသမးယမႈမးသည လကေတြ႔တြင ျဖစေနဆျဖစေသာလညး ထကသ႔ေသာလပရပမားအား အမားျပညသမ လကမခေတာေပ။

� ေျမယာ သမးယမႈအတြက ေရးကေသာနညးလမးမား။ ။ ျမနမာႏငငတြင ေျမယာသမးယမႈႏငပတသက၍ အေသးစတ ကသည လပထးလပနညး မရေပ။ ေျမသမးယမႈႏင ေရနလပကြကနယေျမသတမတျခငးကစၥမားအတြက (၁၉) ရာစႏင (၂ဝ) ရာစမားမဥပေဒမားက သးစြေနပရသည။ ဤဥပေဒမားသည အျခားေသာဘဥပေဒ အသးျပသညႏငငမားမ သတ မတထားသညနညးနာမားႏင အကာအကြယေပးမႈ အနကအဓပၸာယမား၏ ပမေခတမေသာ အကာအကြယေပးမႈမား အေပၚ ထငဟပမႈမရသညအျပင ကမၻာစားနပရကၡာႏင လယယာစကပးေရးအဖြ႔ (FAO) မ ဥးေဆာင၍ မၾကာေသးမက ထတျပနခသည ေျမယာရယျခငးဆငရာ ေကာငးမြနေသာစမခန႔ခြမႈအေပၚ ႏငငတကာလမးၫႊနခကမားႏငပင အလမး ေဝးေနပါေသးသည။

� ထးတမးစဥလာ ေျမယာအခြငအေရးမားက အသအမတမျပျခငး။ ။ ေျမယာဥပေဒအသစသည ဓေလထးတမးအရ ေျမပငဆငမႈအခြငအေရး၊ သ႔မဟတ ေျမယာအတြငးဝငေရာကေနထငသမား၏ အခြငအေရး၊ သ႔မဟတ ေျမယာသးစြခြင တရားဝင အေထာကအထားမရသညသမား၏ အခြငအေရးက အသအမတမျပေပ။ အစးရအေနႏင ေျမယာသးစြခြင အေပၚ ထးတမးစဥလာဥပေဒမားအား တရားဝငအသအမတျပရနႏင လနညးစလမးစအခြငအေရးမားအား အကာ အကြယေပးမႈမားမ တစခအျဖစ အမားပင (ရပ႐ြာပင) ေျမေနရာသတမတေပးျခငးဆငရာ ယႏရားမားပပးေပးရန ကၽြမး ကငပညာရငမားမ အႀကျပၿပးျဖစပါသည။ အထကတြငေဖာျပခသညအတငး အစးရအေနႏင အမနတကယ ေျမလြတ မဟတသည ေျမယာအား ေျမလြတအျဖစ ေၾကညာႏငသညျဖစရာ ရလဒအားျဖင မညသညအစးရမတတမးတြငမ မပါ ရဘ ေျမယာမမားစြာ ျဖစေပၚလာခၾကပါသည။ သ႔ေသာလညး ၎တ႔သည ေ႐ႊ႕ေျပာငးလာသည စးပြားေရးမားအတြက ေျပာငးေ႐ႊ႕ခၾကရၿပး ထ႔အတြကႏင ၎တ႔၏ ဆး႐ႈးသြားသည အသကေမြးဝမးေကာငးလပငနးမားအတြက ေလာေၾကး ရရရနျဖစၿပး လမႈဘဝမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈစမကနး၏ အစတအပငးအျဖစလညး ၎ကစၥရပမားက ေဖာထတေျဖရငး ႏငပါသည။

� ေျမယာသမးဆညးမႈမား။ ။ ႏစေပါငးမားစြာကာလအတြငး ေဒသခရြာသားမားအေနျဖင ေျမယာအသမးခရၿပး ေလာေၾကး မရသညကစၥရပမား၊ ဥပေဒႏငအည ေဆာင႐ြကမႈမရေသာ "ေျမယာသမးဆညးမႈမား" အား သတငးစာမား၌လညးေကာငး၊ အရပဘကအဖြ႔အစညးမားမ လညးေကာငး ကယကယျပန႔ျပန႔ေဖာျပလာၾကသည။ ေျမယာအတြက ထကသငသည

၄၄.၃

40 အပငး - ၄.၃

တနဖးေအာကေလာခ၍ အေပးခရျခငး၊ သ႔မဟတ စစဘက၊ အစးရအာဏာပငမားႏင စးပြားေရးလပငနးမားက ရြာသား မား၏ ေျမယာပငဆငမႈက အသအမတ မျပျခငးမားလညးရၿပး အခ႕ျဖစရပမားသည ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔လပငနးမားႏင ပတသကေနသည။ ျမနမာႏငင၏ ႐ႈပေထြးေသာ ေျမယာကစၥမားတြင ေရနႏငသဘာဝဓာတေငြ႔စမကနးမားႏင ဆကစပေသာ၊ သ႔မဟတ ေရ႕ဆကေမာမနးထားသည စမကနးမားႏငပတသကသည ေျမယာသမးဆညးမႈမား ျဖစေပၚ ႏငသညဟေသာ လကေတြ႔ကသည စးရမမႈမားရေနၿပး ၎ကစၥရပမားသည ေဒသခရပ႐ြာလထ၏ အေျခအေနတငးမာမႈ ကျဖစေစသည အေၾကာငးချဖစေစသညအျပင (ပမေကာငးမြနေသာ ႏငငတကာ စသတမတခကမားႏင ႏငငတကာ အေလအကငေကာငးမားႏငအည ကငသးေဆာင႐ြကေစလေသာ) အရပဘကအဖြ႔အစညးမား၏ ဥးတညေျပာဆမည အေၾကာငးအရာလညးျဖစသည။ အရပဘကအဖြ႔အစညးမားႏင စးပြားေရးဆငရာ ပးေပါငးေဆာင႐ြကေရးႏင ဖြ႔ၿဖးေရး အဖြ႔ (OECD) ၏ မၾကာေသးမက ျပလပခသည ကမၸဏမားအတြက ရငးႏးျမႇပႏမႈမဝါဒ ျပနလညသးသပခကမားအရ ေျမယာ ရယသးစြရာ၌ လနညးစ လမးစမားပငဆငသည/အသးျပသည ေျမယာမားသာမက မညသညေျမယာအတြက မဆ လြတလပစြာ ႀကတငအသေပး၍ သရၿပးျဖစေသာ သေဘာတညမႈ (Free, Prior and Informed Consent – FPIC) လပငနးစဥမားက အသးျပရနအတြက ပမ ႏႈးေဆာလာပါသည။

� ေစးကစားျခငး ။ ။ ကမၸဏမားအေနျဖင ေျမယာႏငပတသကသည ေစးကစားမႈမားက သတျပသငပါသည။ စမကနးလပေဆာငမညဟ ယဆရသညေနရာမားတြင ေစးကစားသမားမ ေျမယာရယႏငရန ႀကတငေရာကႏငေနသည ကစၥရပမား ရခပါသည။ ထသမားမာ စမကနးႏငပတသက၍ သတမျပမေသးေသာ မလေျမပငရငမားထမ ေျမယာမားက အဖးႏႈနးခသာစြာျဖငရယထားၿပး ေလာေၾကးေငြအကးအျမတမားရယႏငရန ေမာလငၾကပါသည။ ဤသ႔ျဖင အမန တကယ ေျမယာေလာေၾကးမား ေပးအပသညအခါ၌ မလေျမပငရငမားအေနႏင ၎တ႔အား လမလည၍ ေျမယာရယ သညဟ ခစားရႏငၿပး အေျခအေနတငးမာမႈမား ဖနတးႏငပါသည။

� အေသးစတကသည သငေလာေသာ ေဆာင႐ြကမႈမား။ ။ ကမၸဏမားသည ၎တ႔၏ လပငနးလပေဆာငရာ နယေျမ အတြငး ေဒသခရပရြာလထႏင ေရရညတညၿမသည ဆကဆေရးတညေဆာကႏငရန ရာေဖြလပေဆာငသငသည။ ဤဆကဆေရးမားအား အစဥးပငးကတညးမစတင၍ ေဒသခရပရြာလထႏင တညေဆာကထားျခငးျဖင ေျမယာရယျခငး၊ ေျမယာသးစြျခငးလပငနးစဥအတြငး ေဒသမမညကသ႔တ႔ျပနမႈမည (အေကာငး/အဆး) ဟေသာ အခကအေပၚ သက ေရာကမႈမား ရႏငသည။ ေျမယာပငဆငမႈ မတပတငျခငးအတြက တညသညပစႏင လကလမးမႏငမႈမရျခငး၊ ထးတမး စဥလာ ေျမယာပငဆငမႈအေပၚ အသအမတမျပျခငး၊ သသာထငရားေသာ ေျမယာအေျချပ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈ မားႏင ဘးဘြားပငေျမယာမားေပၚ၌ အေျခခေနႏငမႈမားရေနခနတြင ေျမအသးခေရးႏင ေျမယာ ရယသမးဆညးျခငး ကစၥရပမားသည ထသ႔ေသာ ထးတမးစဥလာ ေျမယာအခြငအေရးမားက အသအမတျပလကနာရန လအပၿပး ၎ ေျမယာပငရငမားအား ဥပေဒေၾကာငးအရ ေျမယာပငဆငသမားကသ႔ပင တညမတစြာ ဆကဆေဆာင႐ြကသငပါသည။ ထသျပလပႏငရနအတြက ႐ြာသ/သားမား၊ ေဒသအပခပေရးအဖြ႔မားႏင တက႐ကညႇႏႈငးေဆြးေႏြးကာ အေသးစတ ကၿပး သငေလာသညေဆာင႐ြကမႈမားထားရရန လအပပါသည။ ေျမယာ သမးဆညးမႈ လပငနးစဥမားႏင ပတသကသည စးရမပပနမႈမားက တငျပေျပာဆသညအခါ ႐ြာသရြာသားမား၏ စးရမေၾကာငၾကမႈမား ဆကလကျဖစေပၚေနမညက ကမၸဏမားအေနႏင သတခပသငပါသည။ ဆလသညမာ စးရမပပနမႈမားသည ဖးကြယေနၿပး ေျပလညမႈ မရရႏငဘ ျဖစေနႏငပါသည။ အစးရမ ေျမယာသမးဆညးမႈျပလပရာတြင သငေလာေသာ လပငနးစဥမားအေနႏင ရပ႐ြာလထႏင ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးမႈျပလပရာ၌ အစးရဘကမ ပကကြကမႈမား ရေနျခငး၊ သ႔မဟတ လးဝ ညႇႏႈငးမႈမရျခငး၊ ထတမးစဥလာအရ ေျမယာပငဆငသမား၊ သ႔မဟတ ေျမယာသးစြေနသမား၊ ႏငငတြငးရဥပေဒႏင အျပညျပညဆငရာ စ-သတမတခက မားအား ေလးစားလကနာျခငး ရ၊ မရ အပါအဝင ေျမယာသမးယမႈႏင ေလာေၾကးေပးမႈ လပငနးစဥမားအတြငး ပက ကြကမႈမား ေဖာထတႏငရန အေလးထားသငပါသည။ ေျမယာသမးဆညးမႈ၊ သ႔မဟတ ျပနလညေနရာခထားေပးမႈ မားသည အစးရမျပလပသညအတြက ႏငငအတြငးရ ဥပေဒႏငအည၊ အျပညျပညဆငရာ စခနစႏႈနးမားႏငအည၊ ရပ႐ြာလထ၏ ေမာလငခကႏငအည ျပလပသညဟမယဆသငပါ။ SWIA အဖြ႔မ သရခရသညမာ ေျမယာသမးယမႈ ကစၥရပမားပါဝငပါက သမးယမႈလပငနးစဥအတြက ျမနမာေရနႏငဓာတေငြ႔လပငနး (MOGE) သည အဓက တာဝနရသ ျဖစၿပး တစခါတစရတြင ျပနလညေနရာခထားေရးဌာနႏင ေျမစာရငးဌာနမားပါဝငသည ေျမယာရယေရးအဖြ႔တစဖြ႔ ဖြ႔စညးေဆာင႐ြကပါသည။ ရယသည ေျမယာမနသမအတြက MOGE မ အမညခပါသည။ PSC အား လကမတေရးထး

၄၄.၃

အပငး - ၄.၃ 41

သည လပငနးေဆာင႐ြကသမားအေနႏင ေျမယာအသးျပခြငလကမတ၊ သ႔မဟတ အျခားလကမတမားက ေျမယာပငရင မားထမရယၿပး ပကဆးဆး႐ႈးမႈမားအတြက အပါအဝင ယာယ/အၿမ ေျမယာရယမႈအတြက အခေၾကးေငြေပးအပရမည ျဖစသည။ သေဘာတညမႈျဖငရရထားေသာ ေျမယာ (Voluntary Land Acquisition) မားအတြက ကမၸဏမားအေနႏင MOGE ၏ ခြငျပခကရယရန လအပၿပး ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အပခပေရးအဖြ႔မားႏင ညႇႏႈငးရနလအပပါသည။ အခ႕ေသာ ေျမတငးပစမားသည စာ႐ြကပစအျဖစ အမားအားျဖင ၿမ႕နယအဆင၌ရေနၿပး တစခါတစရတြင မညသက အမညေပါကေျမပငရငျဖစေၾကာငး သရႏငရန ေဒသအပခပေရးအဖြ႔မားမ ျပနလညေျဖၾကားပါသည။

� ေျမယာအေမြကစၥရပမား။ ။ ဝငေရာကလာမည ကမၸဏမားအတြက ဥပေဒေရးရာအရ တာဝနမရႏငေသာလညး အစးရမခြေဝေပးေသာ ေျမယာႏငပတသက၍ သသာထင႐ားသည အေမြစားအေမြခဆငရာ ကစၥရပမားရေနၿပး လကေတြ႔ တြင ၎ကစၥရပႏငပတသက၍ လစလ႐ႈပါက တငးမာမႈမားႏင ယၾကညမႈပကဆးျခငးမား ျဖစေပၚႏငပါသည။ အေမြ ဆင ေျမယာေတာငးခမႈမားအား ကငတြယေျဖ႐ငးရာတြငလစဟာခကမား ေဖာထတ ေတြ႔ရလာပါက ကမၸဏမားအေနျဖင ေျမယာေကာမတႏင အစးရအပခပေရးအဖြ႔မား အေပၚ၌သာ မခေနျခငးထက (လအပပါက ပးေပါငးညႇႏႈငးသငပါေသာလညး) ရပ႐ြာလထႏင ျဖစႏငသမ တက႐ကခတဆက ေဆာင႐ြကသငပါသည။

� ေျမအသးခမႈ ေလာချခငး။ ။ ရငးလငးျပတသားသည ပငဆငမႈသတမတခက မရျခငး၊ အခ႕ေနရာမား၌ ေ႐ႊ႕ ေျပာငးစကပးေရးစနစမား မားျပားျခငးႏင ေျမယာမဥးေရ မားျပားျခငးတ႔ေၾကာင လပငနးမားအေနႏင လအမားက မညသညေလာေၾကးေပးအပမႈမးမ မလပဘ ရေနႏငသညမာ ရငးလငးပါသည။ ထ႔သ႔ ေျမယာအေျချပ ေလာေၾကးေပး အပျခငးမးက ေဆာင႐ြကေလမရခနတြင ကမၸဏမားအေနႏင ၎တ႔၏ အကးဆကမားက အနညးဆး ေလာခႏငမည နညးလမးမားက ရာေဖြသငပါသည။ ၎တ႔၏လပငနးမ ပတဝနးကငအား အကးသကေရာကမႈမားက ကန႔သတျခငး၊ လပငနးမားအတြက ဆကလကသးစြရန မလအပေတာပါက ေျမယာျပနလညအပႏျခငးႏင တက႐ကဝယယမႈ မဟတ သည အျခားနညးလမးမား ရာေဖြျခငး (ေျမယာက ငားရမးအသးျပျခငး - ထ႔အတြက ေျမပငရငအား ပမနဝငေငြ ရရေစ ပါသည) (လယယာေျမႏငပတသက၍မ စကပးေရးမအပ ေျပာငးလသးစြခြငမျပဘ ထသ႔ျပလပႏငရနအတြက အလြန ႐ႈပေထြးပါသည)။

ျပနလညေနရာခထားျခငး

� ဥပေဒေရးရာ လစဟာမႈမား။ ။ မၾကာေသးမက လယယာေျမဥပေဒႏင VFV ဥပေဒမား အပါအဝင လကရဥပေဒ မေဘာငသည ေျမယာသမးဆညးမႈကစၥရပမားအေပၚ "ျပညသ႔အကးစးပြားအတြက"ဟသာ ေယဘယေဖာျပထားၿပး ေနာကဆကတြ လပထးလပနညး၊ သ႔မဟတ လကေတြ႔ကသည ကန႔သတခကမား မပါရသညအတြက လြမားစြာ ျပမေစမည လပငနးစဥမားအား ျဖစေပၚေစပါသည။ (လပငနးစဥအရ အမေထာငစမားေျပာငးေ႐ႊ႕ရန လအပလာခန၊ သ႔မဟတ ႐ပပငးဆငရာေ႐ြ႕ေျပာငးမႈ မဟတသညတင စးပြားေရးအရ ေျပာငးေ႐ႊ႕ရန လအပလာခနတြင) ျမနမာႏငင၌ ေျမယာအမးအစားအားလးအတြက ေလာေၾကးေငြသတမတခကအဆငဆင၊ သ႔မဟတ အလဆႏၵမပါဘ ျပနလည ေနရာခထားေရး လပငနးစဥမားအတြက အေသးစတျပဌာနးခကမား မရပါေသးပါ (မညသည အရာက "အလဆႏၵမပါဘ ျပနလညေနရာခထားျခငး"ဟသည သတမတခကႏငပတသက၍ ကန႔သတခကအခ႕ ရေနပါသည)။ ေလာေၾကးေပး အပမႈဆငရာ နညးလမးမားတြငလညး အေျခခစညးမဥးမား၊ သ႔မဟတ သတမတနညးလမး အဆငဆင မရသညအတြက အျပညျပညဆငရာ လ႔အခြငအေရးဥပေဒႏင အျခားေသာ အျပညျပညဆငရာ စ-သတမတခကမားႏင ဆန႔ကင ကြလြလက ရေနပါသည။ အျပညျပညဆငရာ စႏႈနးမားႏငအည ျပနလညေနရာခထားေရးအတြက ရည႐ြယခကမာ ပစၥညးဥစၥာအတြက ေလာေၾကးေပးအပျခငး သကသကမဟတဘ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈဆငရာ အျပညအဝ ျပနလည ျဖညဆညးေပးေရးျဖစပါသည။ ထသ႔ ျဖညဆညးေပးရာတြင ေရရညတညတေသာ အသကေမြးဝမးေကာငးမႈလပငနးမား ဆး႐ႈးသြားျခငးမ ေရာငရားႏငရနႏင ေပးေလာသညေငြသားမား အလြယတကကနဆးေပာကပကမႈ မရေစရနအတြက ေငြေၾကး (ေငြသား) ေလာေၾကးထက ေျမယာအစားျပနေပးျခငးက ဥးစားေပးသငပါသည။ ထ႔အျပင လတတေလာ အေျခ အေန၌ ေျမယာအစားျပနေပးျခငး ကစၥရပမားတြင ပြငလငးျမငသာမႈမရျခငးႏင ပစတညသည လပ႐းလပစဥမား မရျခငး တ႔ေၾကာင လြမားစြာကငသးႏငမည အခြငအလမးမား ျဖစေပၚေစပါသည။ မားစြာေသာ အေျခအေနမားတြင ေျမယာ ရယမႈက ျငငးပယႏငမည၊ သ႔မဟတ ေလာေၾကးအေျခအေနက ညႇႏႈငးႏငမည ထေရာကေသာ လပငနးစဥမရပါ။ အလ

၄၄.၃

42 အပငး - ၄.၃

ဆႏၵျဖငျဖစေစ၊ အလဆႏၵမပါဘျဖစေစ ႏစမးလးေသာ ျပနလညေနရာခထားေရးႏင ပတသကသည လမးၫႊနခက လးဝမရသညအတြက အစးရအား IFC လပကငေဆာင႐ြကမႈ စသတမတခက (၁) ႏင (၅) တ႔က ကငသးရနႏင ၎တ႔ ကယတင လမးၫႊနခကမားအား လကနာရန ကမၸဏမားအေနမ တကတြနးသငပါသည။

� အလဆႏၵမပါဘ ျပနလညေနရာခထားမႈအေပၚ EIA လပထးလပနညးမၾကမး။ ။ သဘာဝပတဝနးကငအေပၚ အကးသကေရာကမႈမားက ေလလာဆနးစစျခငး (EIA) လပထးလပနညးမၾကမး၏ ေနာကဆးအဂၤလပဘာသာျပနဆမႈတြင ျပနလညေနရာခထားေရးအတြက မပါဝငေၾကာငး၊ ျပနလညေနရာခထားေရး ကစၥမားပါဝငမည၊ သ႔မဟတ တငး ရငးသားလမးမားအား ထခကဖြယရသည စမကနးမားအေနႏင သကဆငရာဝနႀကးဌာနမားမ ထတျပနသည သးသန႔ လပထးလပနညးမားက လကနာေဆာင႐ြကရမည။"ထသ႔ေသာ လပထးလပနညးမားမရပါက ၎စမကနးမားအေနႏင သေဘာတညမႈမပါေသာ ျပနလညေနရာခထားေရးဆငရာ အေကာငးဆးေသာ အျပညျပညဆငရာ အေလအထမားက ကငသးရမည…"ဟ အတအလငးေဖာျပထားပါသည။ ထသ႔ေသာ အေျခအေနတြင အျပညျပညဆငရာ အေလအထ ေကာငးမားက ကငသးျခငးသည ေ႐ြးခယစရာတစခအေနႏင မဟတဘ မျဖစမေနျပလပရမည လအပခကတစချဖစလာမညျဖစသည။

လကနကကငပဋပကၡ ျဖစပြားရာေနရာႏင လထအတြငးတငးမာမႈ ျဖစပြားရာေနရာမားမ ေျမယာ

� ထပမျဖစေပၚလာေသာ ႐ႈပေထြးမႈ။ ။ ပဋပကၡျဖစပြားရာေနရာမား၌ ႐ႈပေထြးမႈမား ထပမေပၚေပါကလာပါသည။ ပဋပကၡ ျဖစပြားရာေနရာအမားစသည ႏငင၏အေျခခကေသာ ေျမပမားအတြငး မပါရဘ၊ သ႔မဟတ အလအေလာကပင VFV ေျမယာမားအျဖစ သတမတထားပါသည။ အခ႕ေသာ လနညးစလမးစ လကနကကငေဒသမားတြင ေျမယာမတပတငျခငး အတြက ၎တ႔၏ကယပငစနစရၿပး အမားပငအခြငအေရး၊ ထးတမးစဥလာအခြငအေရးႏင ေ႐ႊ႕ေျပာငးစကပးေရးဆငရာ ဓေလထးတမးမားလညး ပါဝငပါသည။ ၎စနစမားအတြငး အားနညးခကမားအျဖစ လာဘစားမႈမား၊ ပြငလငးျမငသာမႈမရျခငးတ႔မာ သစခတခြငျပျခငး၊ ဓာတသတရာေဖြျခငးႏင စကပးေရးလပငနးေဆာင႐ြကျခငးမား အပါအဝင ဆး ျဖတခကခရာ၌ ၎ေဒသအတြငး ေနထငသမားအား ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈ မရျခငးပငျဖစသည။ ဆန႔ကငဘက အပခပေရးအဖြ႔မားရသညေနရာမားရ ရပ႐ြာလထမားတြငမ တစခါတစရ ထသ႔ေသာလပငနးမား လပကငခြငေပးျခငးကပင၊ သ႔မ ဟတ မညသက လပကငခြငေပးသညကပင မသရလကၾကပါ။ ေဒသလကနကကငအဖြ႔မားမ အရာရမားသည ၎တ႔၏ ဌာနခပသ႔ပင အသမေပးဘ ခြငျပမန႔ေပးႏငပါသည။ ထ႔အျပင နယစပစညးတစေလာက စစပြမကနရစေသာ ေျမျမႇပ မငးမားႏင အျခားေပါကကြေစသည အကြငးအကနမား ျပန႔ႏတညရေနၿပး ရပ႐ြာလထႏင အျခားေျမယာအသးျပမညသမားအတြက ၎ေနရာမားက အသးမျပႏငရန ကန႔သတထားသကသ႔ ျဖစေနပါသည။ ဤအခကေၾကာငပင အသးျပခြင ရရသမားအေနႏင ကာလၾကာျမငစြာပင အသးမျပႏငဘ ဆး႐ႈးရနအခြငအလမးမား မားျပားလာပါသည။ အထးသျဖင ေဘးကငးလၿခေသာ ေျမယာအသးျပမႈအတြက ေနာငတြင မငးရငးလငးေရးစမကနးမား လပေဆာငမညဆပါက ေျမယာ သမးယမႈကစၥမား ျဖစလာဖြယရာရပါသည။ ၿငမးခမးေရးတညေဆာကမႈလပငနးစဥအတြငး ေျမယာကစၥရပမား၏ အေရးပါမႈက အသအမတျပခၾကၿပး ျမနမာၿငမးခမးေရးစငတာ (Myanmar Peace Center) အတြငး ေျမယာစငတာ (Land Center) ၏ အဆျပခကမာ မဝါဒေရးရာႏင နညးပညာကစၥရပမားအေပၚ (ေကာငးကငေျမပ ေရးဆြျခငးကသ႔ - geospatial) အေလးေပးထားပါသည။

� ရခငျပညနယအတြငး ထပမလအပသည သငေလာေသာ လပငနးမား။ ။ ရခငျပညနယ အတြငးတြင ၂ဝ၁၂-ခႏစ ဇြနလမစတငကာ လထအတြငး အၾကမးဖကမႈမားေၾကာင လေပါငး ၁၄၃,ဝဝဝ-ခန႔ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငခရၿပး အမားစမာ မဆလငဘာသာဝင ႐ဟငဂာဆသမား ျဖစၾကပါသည။ ထသ႔ေသာ လထအတြငး တငးမာမႈမားရေနသည ေနရာမား၌ ကမၸဏမားအေနႏင အသးျပရနလအပမည မညသညေနရာမဆ ပငဆငမႈႏငပတသကသည မရငးဇစျမစအေပၚ သငေလာေသာလပငနးမား အထးေဆာင႐ြကရန လအပမညျဖစသည။ ပထမဥးစြာ လထအတြငးအၾကမးဖကမႈမား ေၾကာင ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငေနေသာလမားႏင ဆကစပမႈ ရ၊ မရအား ေလလာသငပါသည။ ေ႐ႊ႕ေျပာငးေနထငသမား အေနႏင ၎တ႔၏အမယာမားသ႔ ျပနလညေနထငခြငရသျဖင ကမၸဏမားအေနႏင ထပေလာငးျပနာမား မျဖစေပၚေစ ရန၊ သ႔မဟတ လထေ႐ႊ႕ေျပာငးမႈျဖစေစသည ကစၥရပမားအား တတတဆတ ကညပပးေပးသညအသြင မေရာကရေစရန၊ သ႔မဟတ ၎ကစၥရပမားမ အကးေကးဇးရေနသည အသြငမျဖစေစရန အေရးႀကးပါသည။ ကမၸဏမားအေနႏင

၄၄.၃

အပငး - ၄.၃ 43

ဆကလကေဆာင႐ြကမည ဆးျဖတခကမား မခမတြင ထသ႔ေသာေနရာမားရ ကယဆယေရးအဖြ႔မား၊ အရပဘက အဖြ႔အစညးမားအပါအဝင ေဒသကၽြမးကငသမားထမ အႀကဉာဏမား ရယေတာငးခသငပါသည။ ပဋပကၡကစၥရပမား ဆငရာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအလက ထညသြငးစဥးစားရနအခကမားအား အခနး (၆) တြင ၾကည႐ႈပါ။

(ဂ) ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႕ရခကမား

ေျမသမးျခငးမျပမ ေဆြးေႏြးတငပငျခငး

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - အမားျပညသဆငရာကစၥမား ေဆာငရြကရာတြင ပါဝငႏငခြင။ သတငးအခကအလက ရရပငခြင။

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

� ေဒသရပရြာလထႏင ေဆြးေႏြးတငပင အၾကဉာဏယျခငးအတြက လေလာကသညအသေပးမႈ မရေပ။ ထသတ႔၏ အသကေမြးဝမးေကာငးအေပၚ ႐ကခတႏငသည။ အထးသျဖင အခ႕ေသာပကလငးစမကနးမားႏင သကဆငရာေျမသမးမႈမားအေၾကာငး ပါဝငေဆြးေႏြးခြင မရရၾကေပ။ ကစၥအမားစ တြငေဒသရပရြာလထသည -

• ၎တ႔၏ ေျမကသမးယရန ရညရြယခကရသညအေၾကာငး၊ သ႔မဟတ ေျမကသမးယမည စမကနးအေၾကာငးႀကတငအသေပးမႈမရရၾကပါ။

• စမကနးႏငပတသက၍ ကယကယျပန႔ျပန႔ အေၾကာငးၾကားတငပငမႈ၊ သ႔မဟတ အသေပးခရရန အခြငအေရးမရရၾကပါ။ ထအစား ေျမယာေလာေၾကးႏငပတသက၍သာ သတငးရရၿပး မားေသာအားျဖင ပကလငးတည ေဆာကေရးအဖြ႔သားမား ေရာကမလာမ တေတာငးသည ကာလအတြငးမသာ ကပ၍အသေပးတတသည။

• စမကနးပစေရးဆြျခငးအဆငဆငတြင စမကနး၏ျဖစႏငေျခရျခငး၊ မရျခငးႏငပတသက၍ အသေပးျခငးႏင ပါဝင ေဆြးေႏြးခြငတ႔ မရရပါ။

• သမးယမညေျမကြက၊ ေျမယာသမးယမႈႏငပတသက၍ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးခြင၊ သ႔မဟတ ေျမယာသးစြမႈႏငပတသက၍ ကန႔သတထားရေသာ စညးကမးမားႏငစပလဥး၍ ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးခြင မရရခပါ။

ေျမယာသမးယျခငးမျပမ ေဆာငရြကရမညလပငနးစဥ

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - ပငဆငမႈမားအား ဆႏၵအေလာကသမးယျခငးမ ကငးလြတခြင၊ သငေတာ လေလာကသည လေနမႈအဆငအတနး ရရပငခြင၊ လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆႏငခြင။

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

� ေျမယာသမးယမႈမျပလပမ ရြာသားမားအား ႀကတငအသေပးေဆာငရြကျခငးမား အားနညးသည (ကမၸဏအစား အစးရအာဏာပငမားက ေျမယာသမးဆညးမႈ၊ ရယမႈႈက ေဆာငရြကေလရသည)။ ရပရြာလထအား ၎တ႔၏ ေျမယာ မား သမးယျခငးမျပမ ႀကတငအသေပးျခငး၊ ေျမယာသမးယမႈႏငပတသက၍ ရပရြာ၏ သေဘာတညမႈႈ ခြငျပမႈရယျခငး၊ ေျမယာေလာေၾကးကစၥအား ညႇႏႈငးျခငးလပငနးစဥမား အားနညးခေၾကာငး ေတြ႕ရရပါသည။ ေဒသရပရြာလထ အေနျဖင - • ၎တ႔၏ ေျမသမးယရနေဆြးေႏြးရာတြင မညသညအစးရအာဏာပင၊ သ႔မဟတ ကမၸဏတ႔ ပါဝငသညကပင

အသေပးခရျခငး မရေပ။ မညသ႔ကယစားေဆာငရြကသည၊ သ႔မဟတ ေနာကထပ သတငးအခကအလက မညမရႏငမည စသညတ႔က အသေပးခရျခငးမရေပ။ ေျမယာေကာမတ ပါဝငသညကစၥမားတြငသာ ႁခြငးခကရ ပါသည။

၄၄.၃

44 အပငး - ၄.၃

• ၎တ႔၏ ေျမဝယယမႈအေျခအေနမားအား ေဖာျပေသာ စာရြကစာတမးမားတြင တစသမတတညးရေသာ စာရြက စာတမးမား ေပးအပခရျခငးမရေပ။

• အခ႕ေနရာမားတြင ေဒသခမားနားမလညေသာ ဘာသာစကားျဖင ေရးသားေဖာျပထားသည စာရြကစာတမးမားတြင လကမတထးခငးျခငး ခရသညမားရသည။ စာရြကစာတမးမားက ျမနမာစာမ တငးရငးသားဘာသာစကားသ႔ ျပနဆထားျခငးမရေပ။ တစခါတစရ ျမနမာဘာသာစကားျဖငပင ေရးသားထားသညက မေတြ႔ရေပ။(ဥပမာ - ႏငငျခားဘာသာမား)။ (အခ႕စာခပမားတြငမ အဂၤလပ-ျမနမာ ႏစဘာသာျဖငေရးသားၾကသည။)

• တစခါတစရ စာရြကစာတမးတြင လကမတထးျခငးျဖင စမကနးက မကန႔ကြကရန၊ တားဆးေႏာငယကမႈမျပရန သေဘာတၿပး ျဖစသညဟလညး ထညသြငးေဖာျပၾကသည။

• အခ႕ ျမနမာဘာသာစကားသ႔ ျပနဆထားေသာ စာရြကစာတမးမားသည သေဘာတညမႈစာရြကစာတမးမ ေဖၚျပခကအတငးမဟတသညကေတြ႔ရသည။ တညသညသေဘာအယက ထငဟပမႈမရေသာ စာရြကစာတမး ျဖစေနသည။ ဥပမာ - ရြာတစရြာတြင သေဘာတညမႈ စာရြကစာတမး၏အဂၤလပမတြင “ေလာေၾကး” ဟေသာ အသးအႏႈနးက ျမနမာမ၌ “က႐ဏာေၾကး”ဟ ရညညႊနးထားသညက ေတြ႕ရရပါသည။ ထ႔ေၾကာင “ရပငခြငအျဖစ ေပးရနရသညေလာေၾကး”ဟေသာ ဆလရငးအဓပၸာယ အားေပာေလာနညးသြားေစသည။

• ေလာေၾကးအားလကခရရရန စတ႐ႈပေထြးဖြယေကာငးေသာ၊ ဝနထပဝနပးျဖစေစေသာ အပလပငနးအဆငမားျပလပခရသညလညး ရသည။ ဥပမာ-ေလာေၾကးကေတာငးယရန အပခပေရး႐းစကရာၿမ႕သ႔ သြားရသည။တက႐ကအေပးခရျခငး မဟတဘ ေဒသဆငရာ အာဏာပငမားထမတစဆင ေပးေခေငြကထတယရသည။တစခါတစရ ေလာေၾကးေငြေပးေခမႈရရရန ေဒသဆငရာအာဏာပငမားက လာဘထးရျခငးမးလညး ရတတ သည။

� ရြာအမားစတြင ရြာသားမားသည ပစ (၇) က အေျခခ၍ ေလာေၾကးရရသည။ (ယခင ပစ- ၁ဝ၅၊ ေျမယာ၊ သ႔မ ဟတ ပငဆငမႈအေပၚ အခြနေဆာငထားသညကျပသည အခြနပစ) သ႔မဟတ အျခားစာရြကစာတမး၊ အမနးနားခငး၏ ေထာကခခက(အစစခခက)ျဖငလညး ျဖစႏငသည။ တသမတတညးကေသာ၊ အလြယတက ရယသးစြႏငသည ေျမယာမတပတငမႈ မရျခငးကၾကညလင ပငဆငမႈကသကေသျပရန အျခားေသာ စာရြကစာတမးပစ တငျပႏငမႈသည ေျမယာပငရငအတြက အေရးပါသည ကာကြယမႈျဖစပါသည။ သ႔ရာတြင ယငးနညးလမးသည အစဥအလာအရ ပငဆငသမား၏ အခြငအေရးကေကာလႊားသြားရန အသးျပႏငေသာေၾကာင ႀကးမားသညျပနာလညး ျဖစလာ ႏငဖြယလညးရသည။ အကးရလဒအေနျဖင အစဥအလာအရ ေျမယာပငဆငမႈ အပါ အဝင ေျမယာပငဆငမႈကစၥရပမားအတြက စးပြားေရးလပငနးမားအေနျဖင မမတ႔၏လပငနးလညပတမႈေၾကာင လမႈ၊ သ႔မဟတ သဘာဝပတဝနး ကငတ႔က တက႐ကျဖစေစ၊ သြယဝက၍ျဖစေစ ထခကနစနာမႈမားက ႀကတငသရႏငရနစစစျခငး၊ ထခကႏငသညအေၾကာငးအျခငးအရာမားက ႀကတငကာကြယတားစးရန အစအမမား ေဆာငရြကျခငးအစရသည သငျမတေလာ ကနေအာင ေဆာငရြကမႈမားျပလပရန လအပၿပး မၾကာခဏ ရြာသားမား၊ ေဒသအာဏာပငမားႏင တက႐ကေဆြးေႏြး ရနလညး လအပသည။

၄၄.၃

အပငး - ၄.၃ 45

ေျမယာရယမႈ၊ အသးျပမႈအတြက ေလာေၾကးေပးေဆာငျခငး

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - ပငဆငမႈပစၥညးမားအား လကလြတစပယသမးယမႈမ ကငးလြတခြင။ လတငးလ ေလာကေသာ လေနမႈအဆငအတနးရပငခြင၊ ထေရာကသညကစားမႈရရပငခြင။

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

လမႈအသငးအဝငးမားမ မၾကာခဏဆသလ ေျမယာ၊ ေနအမ၊ သးႏတ႔အတြက လေလာကသည ေလာေၾကးမရရျခငးက မေကမနပတငတနးေျပာဆၾကသည။ အထးသျဖင -

� ေျမႏငသးႏတ႔အတြကေပးေခသညႏႈနးထားႏငပတသက၍ပြငလငးျမငသာမႈႏင မတတမးမတရာ အားနညးျခငး။ အဓကအားျဖင ေျမႏငသးႏအတြက ေစးကြကေပါကေစးအတငးေပးေလာပရၿပး ယငးမာသငေတာသညစႏႈနးလညးျဖစပါသည။ ေဒသအလက ၎ေဒသ၏ ေျမယာေစးကြကေပါကေစးအေပၚ မတညၿပးတြကခကေသာေၾကာငစမကနးေဆာငရြကေနေသာျပညတြငးရ အျခားေသာေနရာမား၏ ေပါကေစးႏငႏႈငးယဥၾကညလငမရလဒမားကြျပားျခားနားမႈမား ရႏငသည။ အခ႕ ကစၥမား တြကမ ေျမယာေလာေၾကး ႏႈနးထားမား၊ ေလာေၾကးညႏႈငးမႈမားႏင ပတသကေသာ မတတမးမားမာပြငလငးျမငသာမႈအနညးငယသာရျခငး သ႔မဟတ လးဝမရျခငးတ႔က ေတြ႕ရသည။ ႏႈနးထားမား ကြျပားမႈရၿပး တြကခကပနညးစနစမားမာ ပြငလငးျမငသာမႈမရေသာေၾကာင အခ႕ နယေျမမားရ ရြာသားမားအေနျဖငအျခားနယေျမမားတြင ေျမယာေလာေၾကးအတြက ၎တ႔ထက ပမရရေၾကာငး ၾကားသရေသာအခါ မေကနပမႈမား ျဖစၾကသညက ေတြ႔ရသည။

� အခ႕ေသာေဒသမားတြင ေငြေပးေခမႈက အေၾကာငးအရာအလက ခြျခားေပးေခမႈမရဘ တစေပါငးတညးေပးေခမႈမားရသည။ ထ႔ေၾကာင ေလာေၾကးရရသေဒသခမားအေနျဖင သငေတာသညႏႈနးထားျဖင လကခရရမႈ ရ၊ မရက ကယတင စစေဆး အတညျပရန ခကခပါသည။

� တညေနရာႏင ကမၸဏအေပၚမတည၍ ေလာေၾကးေပးသညပစ ကြျပားမႈလညးရသည။ အခ႕ကစၥမားတြင အၿမတမး ေနထငလပကငသညေျမအတြက ေလာေၾကးေပးသလ ေျမကြကအတြငး သးႏရလင ငါးႏစစာသးႏအတြက ေလာ ေၾကးေပးသည။ အခ႕ကစၥမားတြင အၿမတမးလပကငသည ေျမအတြကပင လယသမားမားသည ေျမအတြက ေလာေၾကးႏင သးႏစစာသးႏေလာေၾကးသာ ရရသညဟ SWIA သေတသမားမသရရသည။ ယာယလပကငသည ေျမအတြက ေျမတနဖး၏ (၉ဝ) ရာခငႏႈနးႏင သးႏစစာသးႏေလာေၾကးေပးသည ကမၸဏရသကသ႕အခ႕တြင ေျမအတြက ေလာေၾကးမေပးရေသးသည ကမၸဏလညးရသည။ ေဒသအမားစတြင သးႏအတြကေလာေၾကးေပး သည။ ဥပမာအားျဖင ေျမပကစးသညအခါ ကမၸဏတစခက ပထမႏစအတြက တစႏစစာသးႏအတြက ေလာေၾကးေပး ခနတြင ၎ေဒသအတြငးရ အျခားကမၸဏတစခမ ပထမတစႏစစာအတြက ေလာေၾကးအားတစႏစခြစာအတြက (၁၅ဝ) ရာခငႏႈနး ျဖငေပးေခခသည။

� အရငးအျမစသးစြစရာနယေျမသ႔ ဆကသြယေရးလမးေၾကာငး ေပါကေရာကမႈဆး႐ႈးျခငး၊ အစဥအဆက သးစြခရာ နယေျမႏင အမားႏငဆငရာနယေျမမားအတြက ေလာေၾကးေပးမႈ ျဖစႏငေျခနညးပါးသည။ ေဒသခမား၏အသကေမြးဝမးေကာငးအတြက အသးျပေသာ၊ စးပြားေရးအတြက အသးျပေသာ ေျမယာမားမေျပာငးေရႊ႕ခရျခငး (economic displacement) အတြက ေတာငးဆမႈမား ျပလပေသာလညး မားေသာအားျဖင ျငငးပယခရသည (လပငနးအရငးအႏး ဆး႐ႈးျခငး၊ ဝငေငြရလမးရငးျမစမား၊ သ႔မဟတ အသကေမြးမႈနညးလမးမား ရယသးစြႏငမႈ ဆးရႈးျခငး)။

� အခ႕မာ ၎တ႔ေျမယာအေပၚ ေလာေၾကးေငြရရေရး သငေလာသည စာ႐ြကစာတမးမားျဖင တငျပေတာငးဆသညတင မညသညေလာေၾကးေငြမ ရရျခငးမရဘ အခ႕သမားမာမ ၎တ႔ရရေသာ ေလာေၾကးေငြအနညးအမားအေပၚ မေကနပ၍ တငတနးခကမား ရခပါသည (တစခါတစရတြင အျခားေနရာမား၌ ရရေနသည ေလာေၾကးေငြပမာဏ၏ သတငးအခကအလကမားအေပၚ အေျခခ၍ ႏႈငးယဥပါသည)။ အစးရတာဝနရသမားမ ေျမယာေလာေၾကးအတြက ေဒသခမားအားေပးေခေသာေငြအား ျဖတေတာကမႈျပလပျခငး၊ ေငြေၾကးေတာငးချခငးမားေၾကာင တငတနးခရမႈမား လညးရသည။

၄၄.၃

46 အပငး - ၄.၃

� အခ႕ကစၥရပမားတြင ႐ြာသားမားမ လကခရရေသာ ေလာေၾကးႏငပတသက၍ ေကနပမႈရၾကပါသည။

� ပကလငးေၾကာငးတစခတြင ယငးပကလငးတစေလာက ေျမယာေကာမတသတမတထားရၿပး၊ အပခပေရးမးမား၊ သကဆငရာအာဏာပငမား၊ အစးရဌာနမား၊ MOGE ႏင ကမၸဏက ေရြးခယေပးေသာ လမားျဖင ဖြ႕စညးထားသည။ ေျမယာရယျခငးႏငပတသက၍ အဖြ႔အစညးမား ပးေပါငးေဆာငရြကသညသေဘာေဆာငၿပး ရြာသားမားအေနျဖင လညး စစမးေမးျမနးလပါက တစေနရာတညးသ႔သာ သြားေရာကစစမးေမးျမနးႏငသည နညးလမးလညးျဖစသည။

� ေယဘယအားျဖင အမးသမး၊ သ႔မဟတ အမးသမးဥးေဆာငေသာ အမေထာငစမားအတြက ေလာေၾကးေငြ လကခ ရရႏငရနအတြက တရားဥပေဒဆငရာ အတားအဆးမရပါ။ သ႔ရာတြင အမေထာငစမားသည အမေထာငဥးစး၏ အမညျဖငသာ မတပတငၾကၿပး အမားအားျဖင အမးသားမားသာျဖစေသာေၾကာင ေလာေၾကးအား မသားစတြင ခငပြနးျဖစသမသာ လကခရယေလရသည။ သ႔ေသာ မဆးမမားကသ႔ အမးသမးဥးေဆာငသည အမေထာငစမားတြင လညး အမးသားဥးေဆာငေသာ အမေထာငစမားနညးတ ေလာေၾကးေငြ လကခရရၾကပါသည။

� စမကနးနယေျမအတြငး သကေရာကမႈခရသမားအတြက အျခားေသာအသကေမြးမႈဆငရာ နညးလမးဖနတးေပးမႈမား၊ သ႔မဟတ သငေလာသည ေလာေၾကးေပးမႈပစ စစဥေရးဆြျခငး ကစၥရပမားအား ထညသြငးစဥးစားေပးမႈ နညးပါးပါ သည။

� ေျမယာအေျချပ အသကေမြးသမားအတြက အျခားေသာေျမေနရာ အစားထးေပးျခငးရသညဟ မၾကားရေပ။ ထ႔ ေၾကာင အကးဆကအေနျဖင အနးပတဝနးကငတြင ေျမေနရာအစားျပနလညမရရႏငေသာ ေဒသခမား၏ အသကေမြး ဝမးေကာငးအေပၚ ႀကးမားသညသကေရာကမႈမား ရသည။

� ေျမယာေလာေၾကးအတြက ေပးေခမႈအားေငြသားျဖငသာ ျပလပသည။ ေကးလကေဒသမားစြာတြင ေငြသားမားလျခ စြာ ထနးသမးထားရနအတြက ဘဏမားႏငပတသကေသာ အသပညာ၊ ဝနေဆာငမႈမားအေၾကာငး သရမႈ အလြန နညးပါးသည။ ထ႔အတ ေငြေၾကးအား စနစတကစမခန႔ခြရနလညး ကၽြမးကငမႈမရပါ။ အခ႕သမားသည ေလာေၾကး ေငြက လငျမနစြာသးစြပစၾကၿပး အသကေမြးမႈ၊ သ႔မဟတ အရငးအႏးျပလပရနအတြကမရဘ ျဖစကနေနတတၿပး အလပသမားအျဖစ အသကေမြးရပတညရနအတြက လအပေသာ ကၽြမးကငမႈမားလညးမရဘ ျဖစေနတတသည။

� အခ႕ကမၸဏမားႏင ေဒသခတာဝနရသမားသည ေငြေၾကးေပးေခမႈလပငနးစဥတြင ပြငလငးျမငသာမႈတးျမႇငရန သကဆငရာအပစမား၏ ေရ႕ေမာက၊ အမားျပညသ၏ေရ႕၌ ေငြေပးေခမႈကျပလပၾကသည၊ သ႔မဟတ ဘဏေငြစာရငး မားအတြငးသ႔႔ တက႐ကေပးသြငးႏငရန ႀကးပမးေနၾကသည။

ဆႏၵအေလာကမဟတေသာ ျပနလညေနရာခထားမႈ

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - အးအမပငဆငခြင။ သငေတာလေလာကသည လေနမႈအဆငအတနးရရပငခြင။

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

� SWIA ကြငးဆငးေလလာေရးအဖြ႕အေနျဖင သေတသနျပလပရာတြင စမကနးႏင တက႐ကဆကႏႊယေသာ လ အမားစအား အစလကအၿပလက ျပနလညေနရာခထားျခငးမး မေတြ႕ရခရပါ။ (အျခားေနရာေဒသမားအတြက သရ ႏငရန အထကတြငေရးသားထားေသာ "ပတသကဆကႏႊယေနသည ႏငငေရးရာအေျခအေန"က ဖတ႐ႈပါ။)

� ကြငးဆငးေလလာေသာေနရာမားတြင မသားစတစစ၊ ႏစစ စသျဖင အနညးငယသာ ေတြ႕ရခရပါသည။ သ႔ေသာ ၎မသားစအား ေနရာသစတြင ျပနလညအေျခကရန အကအညေပးျခငးမး မရေပ။ ေငြသားေလာေၾကး ေပးေသာ လညး ၎ေရႊ႕ေျပာငးမသားစမားမသာ ၎တ႔၏အစအစဥျဖင ေနရာအသစရာေဖြျခငး၊ ေရႊ႔ေျပာငးျခငးႏင ေနအမ အသစ တညေဆာကျခငးတ႔က ျပလပၾကရသည။

၄၄.၃

အပငး - ၄.၃ 47

ေျမယာႏငပတသကေသာ ထခကနစနာမႈမားအတြက ကစားမႈနညးလမးမား

လ႔အခြင႔အေရးဆငရာ ရညညႊနးခက - ထေရာကေသာ ကစားမႈနညးလမးမား ရရပငခြင။

ကြငးဆငးေလလာျခငးမ ေတြ႔ရခကမား

� ရြာသားအမားစသည ေျမယာသမးယမႈ၊ သ႔မဟတ ေျမယာေလာေၾကးႏငပတသက၍ မေကနပမႈက ထတေဖာေျပာဆ ရန စးရမၾကေၾကာငး ေဖာထတေျပာဆမႈမားရသည။ ေၾကာကရြ႕မႈပငရၿပး မေကနပမႈအား တငတနးေျပာဆလင ၿခမးေျခာကခရမညက စးရမသမားလညး ရသည။

� အဆငဆငအပခပေသာ စနစ(bureaucracy)အတြငး အဆငမားစြာရၿပး ႐းဌာနတစခမတစခသ႔၊ သ႔မဟတ အာဏာ ပငတစေယာကမ အျခားတစေယာကသ႔ လကဆငကမးရာတြင ေႏာငေႏးၾကန႔ၾကာေနၿပး သသသာသာကာ ဆးထား သျဖင တငတနးမႈမားသည အခညးႏးသာျဖစသညဟ ဆသည။ ေျမယာသမးယျခငး၊ သ႔မဟတ ေလာေၾကးေပးေခမႈ ႏငပတသက၍ တငတနးျခငးေၾကာင ဆးျဖတခကေျပာငးလႏငခသညဟေသာကစၥမး SWIA သေတသမားမ မၾကားသခရပါ။ သ႔ရာတြင အမႈကစၥတစခတြင ေျမယာေလာေၾကးေငြအား လကဝယသမးယထားမႈျဖင ေဒသခ တာဝနရသတစဥးမ တရားစြဆခရၿပး အလပမ အနားေပးခခရသညဟ သရရပါသည။

� ကမၸဏအခ႕မ ရပရြာမားႏင ဆကသြယပးေပါငး၍ ထခကမႈမား၊ စးရမမႈမားက ေဖာထတေျဖရငးေရးနညးလမးမား (grievance mechanism) အား ကယတငျပလပၿပး လပထးလပနညးအား ပမလြယကေစရနႏင ေဒသမလြယကစြာပမ အသးျပႏငရန စစဥမႈမားျပလပခသည။

� ရြာသားမားသည မားေသာအားျဖင ၎တ႔၏တငတနးမႈမားျပလပရန MOGE သ႔ ညႊနးဆခရေသာလညး၊ အလညက စနစျဖင တာဝနထမးေဆာငၾကၿပး ရပရြာလထမ တငတနးမႈမားအား ေျဖရငးရနကၽြမးကငမႈ၊ ကငတြယေျဖရငးနညး ဆငရာ သငတနးမား မရရထားၾကပါ။

� ေရနႏင သဘာဝဓာတေငြ႔စမကနးႏငပတသကေသာ ေျမယာသမးဆညးမႈေၾကာငေဒသခမားမ ေဒသတြငးဆႏၵျပမႈမား ရခၿပး အျဖစအပကတစခတြင ဆႏၵျပကန႔ကြကသမား ေထာငဒဏကခခရသည။

ျမနမာႏငငမ ေကာငးမြနေသာအေလအထေကာငးမား ဥပမာ

� ပကလငးေၾကာငးတစခတြင ယငးပကလငးတစေလာက ေျမယာေကာမတ သတမတထားရၿပး၊ အပခပေရးမးမား၊ သကဆငရာအာဏာပငမား၊ အစးရဌာနမား၊ MOGE ႏင ကမၸဏကေရြးခယေပးေသာ လမားျဖင ဖြ႕စညးထားသည။ ေျမယာရယျခငးႏငပတသက၍ အဖြ႔အစညးမား ပးေပါငးေဆာငရြကသည သေဘာေဆာငၿပး ရြာသားမားအေနျဖင လညး စစမးေမးျမနးလပါက တစေနရာတညးသ႔သာ သြားေရာကစစမးေမးျမနးႏငသည နညးလမးလညးျဖစသည။

� အခ႕ကမၸဏမားႏင ေဒသခတာဝနရသမားသည ေငြေၾကးေပးေခမႈလပငနးစဥတြင ပြငလငးျမငသာမႈ တးျမႇငရန သကဆငရာအပစမား၏ ေရ႕ေမာက၊ အမားျပညသ၏ေရ႕၌ ေငြေပးေခမႈက ျပလပၾကသည၊ သ႔မဟတ ဘဏေငြ စာရငးမားအတြငးသ႔႔ တက႐ကေပးသြငးႏငရန ႀကးပမးေနၾကသည။

� "ေကးရြာအခြငအေရးေကာမတ" (Village Rights Committee – VRC) ပစသည တငၾကားမႈမားအား ေျဖရငးေပးရာ၌ ပထမေျခလမးအျဖစ လထပါဝငေသာ လပငနးစဥတစချဖစၿပး ထခကခရသမားအတြက တရားမတမႈျပနလည ရရ ေစရန အကအညေပးမညျဖစပါသည။ အကယ၍ ရပ႐ြာလထအေနႏင ပဋပကၡမား ေျပလညေစေရးအတြက စမ ခန႔ခြျခငး မျပလပပါက "ဥပေဒေရးရာ ကစားေရး" (Legal Clinics) (ကၽြမးကငသ ေရ႕ေန၏ အကအညကယၿပး ထသမ ရပ႐ြာလထအတြငး ၾကားခပဂၢလအျဖစ ေဆာင႐ြကျခငး) အေလအထသည အလြနေအာငျမငႏငပါသည။