chanakya niti darpana

46
ca[Ky-nIit-dpR[> àwmae=Xyay> à[My izrsa iv:[u< ÇElaeKyaixpit< àÉum!, nana-zaôaeϯt< vúye raj-nIit-smu½ym!.1. AxITyed< ywa-zaô< nrae janait sÄm>, xmaeRpdez-ivOyat< kayaRkay¡ zuÉazuÉm!.2. tdœ Ah< sMàvúyaim laekana< iht-kaMyya, yen iv}at-maÇe[ svR}Tv< àp*te.3. mUoR-iz:yaepdezen Êò-ôI-Ér[en c, Ê>iotE> s<àyaege[ pi{ftae=Py! AvsIdit.4. Êòa ÉayaR zQ< imÇ< É&Tyz! caeÄr-dayk>, s-speR c g&he vasae m&Tyurœ @v n s<zy>.5. AapdweR xn< r]edœ daran! r]edœ xnErœ Aip, AaTman< stt< r]edœ darErœ Aip xnErœ Aip.6. Aapdœ-AweR xn< r]ec! ïImta< k…t Aapd>, kdaicc! clte lúmI> s<ictae=ip ivnZyit.7. yiSmn! deze n s<manae n v&iÄrœ n c baNxva>, n c iv*agmae=Py! AiSt vas< tÇ n karyet!.8. xink> ïaeiÇyae raja ndI vE*s! tu pÂm>,

Upload: jataveda

Post on 02-Apr-2015

217 views

Category:

Documents


4 download

TRANSCRIPT

Page 1: Chanakya niti Darpana

ca[Ky-nIit-dpR[>

àwmae=Xyay>

à[My izrsa iv:[u< ÇElaeKyaixpit< àÉum!,nana-zaôaeϯt< vúye raj-nIit-smu½ym!.1.

AxITyed< ywa-zaô< nrae janait sÄm>,xmaeRpdez-ivOyat< kayaRkay¡ zuÉazuÉm!.2.

tdœ Ah< sMàvúyaim laekana< iht-kaMyya,yen iv}at-maÇe[ svR}Tv< àp*te.3.

mUoR-iz:yaepdezen Êò-ôI-Ér[en c,Ê>iotE> s<àyaege[ pi{ftae=Py! AvsIdit.4.

Êòa ÉayaR zQ< imÇ< É&Tyz! caeÄr-dayk>,s-speR c g&he vasae m&Tyurœ @v n s<zy>.5.

AapdweR xn< r]edœ daran! r]edœ xnErœ Aip,AaTman< stt< r]edœ darErœ Aip xnErœ Aip.6.

Aapdœ-AweR xn< r]ec! ïImta< k…t Aapd>,kdaicc! clte lúmI> s<ictae=ip ivnZyit.7.

yiSmn! deze n s<manae n v&iÄrœ n c baNxva>,n c iv*agmae=Py! AiSt vas< tÇ n karyet!.8.

xink> ïaeiÇyae raja ndI vE*s! tu pÂm>,p yÇ n iv*Nte n tÇ idvs< vset!.9.

laek-yaÇa Éy< l¾a dai]{y< Tyag-zIlta,p yÇ n iv*Nte n k…yaRt! tÇ s<iSwitm!.10.

Page 2: Chanakya niti Darpana

janIyat! àe;[e É&Tyan! baNxvan! Vysnagme,imÇ< capiÄ-kale;u Éaya¡ c ivÉv-]ye.11.

Aature Vysne àaÝe ÊiÉR]e zÇu-s»qe,raj-Öare Zmzane c ys! itóit s baNxv>.12.

yae Øuvai[ pirTyJy AØuv< pir;evte,Øuvai[ tSy nZyiNt AØuv< nòm! @v ih.13.

vryet! k…lja< àa}ae ivêpam! Aip kNykam!,êp-zIla< n nIcSy ivvah> s†ze k…le.14.

ndIna< zô-pa[Ina< noIna< z&i¼[a< twa,ivñasae nEv ktRVy> ôI;u raj-k…le;u c.15.

iv;adœ APy! Am&t< ¢aý< AmeXyadœ Aip kaÂnm!,AimÇadœ Aip sdœ-v&Ä< baladœ Aip suÉai;tm!.16.

ôI[a< iÖgu[ Aaharae l¾a caip ctuguR[a,sahs< ;fœ-gu[< cEv kamz! caò-gu[> Sm&t>.17.

#it ca[Ky-nIit-dpR[e àwmae=Xyay> .1.

2

iÖtIyae=Xyay>,

An&t< sahs< maya mUoRTvm! AitlaeiÉta,AzaEcTv< indRyTv< ôI[a< dae;a> SvÉavja>.1.

ÉaeJy< Éaejn-zi´z! c rit-zi´rœ vra¼na,ivÉvae dan-zi´z! c naLpSy tps> )lm!.2.

Page 3: Chanakya niti Darpana

ySy puÇae vzIÉUtae ÉayaR cNdanugaimnI,ivÉve yz! c sNtuòs! tSy SvgR #hEv ih.3.

te puÇa ye ipturœ É´a> s ipta ys! tu pae;k>,tn!-imÇ< yÇ ivñas> sa ÉayaR yÇ inv&Rit>.4.

prae]e kayR-hNtar< àTy]e iày-vaidnm!,vjRyet! ta†z< imÇ< iv;-k…MÉ< pyaemuom!.5.

n ivñset! k…imÇe c imÇe caip n ivñset!,kdaict! k…ipt< imÇ< sv¡ guý< àkazyet!.6.

mnsa iciNtt< kay¡ vaca nEv àkazyet!,mÙe[ r]yedœ gUF< kayeR caip inyaejyet!.7.

kò< c olu mUoRTv< kò< c olu yaEvnm!,kòat! kòtr< cEv pr-geh-invasnm!.8.

zEle zEle c mai[Ky< maEi´k< n gje gje,saxvae n ih svRÇ cNdn< n vne vne.9.

puÇaz! c ivivxE> zIlErœ inyaeJya> stt< buxE>,nIit}a> zIl-sMpÚa ÉviNt k…l-pUijta>.10.

mata zÇu> ipta vErI ya_ya< bala n paiQta>,sÉa-mXye n zaeÉNte h<s-mXye bkae ywa.11.

lalnadœ bhvae dae;as! tafne bhvae gu[a>,Atz! caÇz! c puÇz! c tafyen! n tu lalyet!.12.

ðaeken va tdœ-AxeRn tdœ-AxaRxaR]re[ va,AbNXy< idvs< k…yaRdœ danaXyyn-kmRiÉ>.13.

Page 4: Chanakya niti Darpana

kaNta-ivyaeg> Svjnapman< \[Sy ze;< k…n&pSy seva,dairÕ-Éavadœ ivmuo< c imÇ< ivnai¶na p dhiNt kaym!.14.

ndI-tIre c ye v&]a> pr-gehe;u kaimnI,miÙ-hInaz! c rajan> zIº< nZyNTy! As<zy>.15.

bl< iv*a c ivàa[a< ra}a< sENy< bl< twa,bl< ivÄ< c vEZyana< zUÔa[a< paircyRkm!.16.

inxRn< pué;< veZya àja ɶ< n&p< Tyjet!,oga vIt-)l< v&]< Éu®va ca_yagtae g&hm!.17.

g&hITva di][a< ivàas! TyjiNt yjmankm!,àaÝ-iv*a gué< iz:ya dGxar{y< m&gas! twa.18.

ÊracarI Êra†iòrœ ÊravasI c ÊjRn>,yn! mEÇI i³yte puiMÉrœ nr> zIº< ivnZyit.19.

smane zaeÉte àIit> rai} seva c zaeÉte,vai[Jy< Vyvhare;u idVya ôI zaeÉte g&he.20.

#it ca[Ky-nIit-dpR[e iÖtIyae=Xyay> .2.

3t&tIyae=Xyay>

kSy dae;> k…le naiSt Vyaixna kae n pIift>,Vysn< ken n àaÝ< kSy saEOy< inrNtrm!.1.

Aacar> k…lm! AaOyait dezm! AaOyait Éa;[m!,s<æm> õehm! AaOyait vpurœ AaOyait Éaejnm!.2.

Page 5: Chanakya niti Darpana

suk…le yaejyet! kNya< puÇ< iv*asu yaejyet!,Vysne yaejyec! cÇu< imÇ< xmeR inyaejyet!.3.

ÊjRnSy c spRSy vr< spaeR n ÊjRn>,spaeR d<zit kale tu ÊjRns! tu pde pde.4.

@tdœ-AweR k…lInana< n&pa> k…vRiNt s<¢hm!,Aaid-mXyavsane;u n te g½iNt ivi³yam!.5.

àlye iÉÚ-myaRda ÉviNt ikl sagra>,sagra Éedm! #½iNt àlye=ip n saxv>.6.

mUoRs! tu àhtRVy> àTy]ae iÖpd> pzu>,iÉ*te vaKy-zLyen A†z< k{qk< ywa.7.

êp-yaEvn-sMpÚa ivzal-k…l-sMÉva>,iv*a-hIna n zaeÉNte ingRNxa> ik<zuka ywa.8.

kaeiklana< Svrae êp< ôI[a< êp< pit-ìtm!,iv*a êp< k…êpa[a< ]ma êp< tpiSvnam!.9.

Tyjedœ @k< k…lSyaweR ¢amSyaweR k…l< Tyjet!,¢am< jnpdSyaweR AaTmaweR p&iwvI— Tyjet!.10.

%*aege naiSt dairÕ< jptae naiSt patkm!,maEnen klhae naiSt naiSt jagirte Éym!.11.

Aitêpe[ v sIta AitgveR[ rav[>,Aitdanadœ bilrœ bÏae hTy! svRÇ vjRyet!.12.

kae ih Éar> smwaRna< ik< Ër< Vyvsaiynam!,kae ivdez> suiv*ana< k> pr> iàyvaidnam!.13.

Page 6: Chanakya niti Darpana

@kenaip suv&]e[ pui:pten sugiNxna,vaist< tdœ vn< sv¡ supuÇe[ k…l< ywa.14.

@ken zu:k-v&]e[ dýmanen viûna,dýte tdœ vn< sv¡ k…puÇe[ k…l< ywa.15.

@kenaip supuÇe[ iv*a-yu´en saxuna,Aa’aidt< k…l< sv¡ ywa cNÔe[ zvRrI.16.

ik< jatErœ b÷iÉ> puÇE> zaek-sNtap-karkE>,vrm! @k> k…lalMbI yÇ ivïaMyte k…lm!.17.

lalyet! pÂ-v;aRi[ dz-v;aRi[ tafyet!,àaÝe tu ;aefze v;eR puÇe imÇvdœ Aacret!.18.

%psgeR=Nyc³e c ÊiÉR]e c Éyavhe,Asaxu-jn-s<pkeR y> playet! s jIvit.19.

xmaRwR-kam-mae]a[a< ySyEkae=ip n iv*te,jNm-jNmin mTyeR;u mr[< tSy kevlm!.20.

mUoaR yÇ n pUJyNte xaNy< yÇ susiÂtm!,daMpTye klhae naiSt tÇ ïI> Svym! Aagta.21.

#it ca[Ky-nIit-dpR[e t&tIyae=Xyay> .3.

4ctuwaeR=Xyay>

Aayu> kmR c ivÄ< c iv*a inxnm! @v c,pÂEtain ih s&JyNte gÉRSwSyEv deihn>.1.

saxu_ys! te invtRNte puÇ-imÇai[ baNxva>,

Page 7: Chanakya niti Darpana

ye c tE> sh gNtars! tdœ-xmaRt! suk«t< k…lm!.2.

dzRn-Xyan-s<SpzERrœ mTsI kªmIR c pi][I,izzu< palyte inTy< twa s¾n-s¼it>.3.

yavt! SvSwae ý! Ay< dehae yavn! m&Tyuz! c Ërt>,tavdœ AaTm-iht< k…yaRt! àa[aNte ik< kir:yit.4.

kamxenu-gu[a iv*a ý! Akale )l-daiynI,àvase mat&-s†zI iv*a guÝ< xn< Sm&tm!.5.

@kae=ip gu[van! puÇae inguR[en zten ikm!,@kz! cNÔs! tmae hiNt n c tara> shöz>.6.

mUoRz! icrayurœ jatae=ip tSmaj! jat-m&tae vr>,m&t> s caLp-Ê>oay yavj!-jIv< jfae dhet!.7.

k…¢am-vas> k…l-hIn-sevak…Éaejn< ³aex-muoI c ÉayaR,puÇz! c mUoaeR ivxva c kNyaivnai¶na ;qœ àdhiNt kaym!.8.

ik< tya i³yte xeNva ya n daeGØI n giÉR[I,kae=wR> puÇe[ jaten yae n ivÖan! n Éi´man!.9.

s<sar-tap-dGxana< Çyae ivïaiNt-hetv>,ApTy< c klÇ< c sta< s¼itrœ @v c.10.

sk«j! jLpiNt rajan> sk«j! jLpiNt pi{fta>,sk«t! kNya> àdIyNte ÇI{y! @tain sk«t! sk«t!.11.

@kaikna tpae Öa_ya< pQn< gayn< iÇiÉ>,ctuiÉRrœ gmn< ]eÇ< pÂiÉrœ b÷ÉI r[>.12.sa ÉayaR ya zuicrœ d]a sa ÉayaR ya pit-ìta,

Page 8: Chanakya niti Darpana

sa ÉayaR ya pit-àIta sa ÉayaR sTy-vaidnI.13.

ApuÇSy g&h< zUNy< idz> zUNyas! Tv! AbaNxva>,mUoRSy ùdy< zUNy< svR-zUNya dirÔta.14.

An_yase iv;< zaôm! AjI[eR Éaejn< iv;m!,dirÔSy iv;< gaeóI v&ÏSy té[I iv;m!.15.

Tyjedœ xm¡ dya-hIn< iv*a-hIn< gué< Tyjet!,Tyjet! ³aex-muoI— Éaya¡ in>õehan! baNxva<s! Tyjet!.16.

AXva jra dehvta< pvRtana< jl< jra,As<Éaegae jra ôI[a< vakœ-zLy< mnsae jra.17.

k> kal> kain imÇai[ kae dez> kaE VyyagmaE,kz! cah< ka c me zi´rœ #it icNTy< mu÷rœ mu÷>.18.

Ai¶rœ devae iÖjatIna< munIna< ùid dEvtm!,àitma-SvLp-buÏIna< svRÇ sm-dizRn>.19.

#it ca[Ky-nIit-dpR[e ctuwaeR=Xyay>.4.

5pÂmae=Xyay>

guérœ Ai¶rœ iÖjatIna< v[aRna< äaü[ae gué>,pitrœ @v gué> ôI[a< svRSya_yagtae gué>.1.

ywa ctuiÉR> knk< prIúyte in";R[-½edn-tap-tafnE>,twa ctuiÉR> pué;> prIúyte

Page 9: Chanakya niti Darpana

Tyagen zIlen gu[en kmR[a.2.

tavdœ Éye;u ÉetVy< yavdœ Éym! Anagtm!,Aagt< tu Éy< vIúy àhtRVym! Az»ya.3.

@kaedr-smuуta @k-n]Ç-jatka>,n ÉviNt sma> zIle ywa bdr-k{qka>.4.

in>Sp&hae naixkarI Syan! nakamae m{fn-iày>,naivdGx> iày< äUyat! Spò-v´a n vÂk>.5.

mUoaR[a< pi{fta Öe:ya Axnana< mhaxna>,pra¼na k…l-ôI[a< suÉgana< c ÊÉRga>.6.

AalSyaepgta iv*a pr-hSt-gt< xnm!,ALp-bIj< ht< ]eÇ< ht< sENym! Anaykm!.7.

A_yasadœ xayRte iv*a k…l< zIlen xayRte,gu[en }ayte Tv! AayR> kaepae neÇe[ gMyte.8.

ivÄen rúyte xmaeR iv*a yaegen rúyte,m&Êna rúyte ÉUp> st!-iôya rúyte g&hm!.9.

ANywa ved-zaôai[ }an-pai{fTym! ANywa,ANywa tt! pd< zaNt< laeka> i¬ZyiNt caNywa.10.

dairÕ-nazn< dan< zIl< ÊgRit-naznm!,A}an-naiznI à}a Éavna Éy-naiznI.11.

naiSt kam-smae Vyaixrœ naiSt maeh-smae irpu>,naiSt kaep-smae viûrœ naiSt }anat! pr< suom!.12.

jNm-m&TyU ih yaTy! @kae Éun®y! @k> zuÉazuÉm!,nrke;u ptTy! @k @kae yait pra< gitm!.13.

Page 10: Chanakya niti Darpana

t&[< äü-ivd> SvgRs! t&[< zUrSy jIivtm!,ijtazSy t&[< narI in>Sp&hSy t&[< jgt!.14.

iv*a imÇ< àvase;u ÉayaR imÇ< g&he;u c,VyaixtSyaE;x< imÇ< xmaeR imÇ< m&tSy c.15.

v&wa v&iò> smuÔe;u v&wa t&ÝSy Éaejnm!,v&wa danm! smwRSy v&wa dIpae idvaip c.16.

naiSt me"-sm< taey< naiSt caTm-sm< blm!,naiSt c]u>-sm< tejae naiSt xaNy-sm< iàym!.17.

Axna xnm! #½iNt vac< cEv ctu:pda>,manva> SvgRm! #½iNt mae]m! #½iNt devta>.18.

sTyen xayRte p&WvI sTyen tpte riv>,sTyen vait vayuz! c sv¡ sTye àitiótm!.19.

cla lúmIz! cla> àa[az! cle jIivt-miNdre,clacle c s<sare xmR @kae ih iníl>.20.

nra[a< naiptae xUtR> pi][a< cEv vays>,ctu:pda< z&gals! tu ôI[a< xUtaR c mailnI.21.

jinta caepneta c ys! tu iv*a< ày½it,AÚ-data Éy-Çata pÂEte iptr> Sm&ta>.22.

raj-pÆI gurae> pÆI imÇ-pÆI twEv c,pÆI-mata Sv-mata c pÂEta matr> Sm&ta>.23.

pÂmae=Xyay>

6

Page 11: Chanakya niti Darpana

;óae=Xyay>

ïuTva xm¡ ivjanait ïuTva Tyjit ÊmRitm!,ïuTva }anm! Avaßaeit ïuTva mae]m! Avaßuyat!.1.

pi][> kakz! c{fal> pzUna< cEv k…Š…r>,munIna< papz! c{fal> svR-ca{fal-inNdk>.2.

ÉSmna zuÏ(te kaSy< taèm! AMlen zuÏ(it,rjsa zuÏ(te narI ndI vegen zuÏ(it.3.

æmn! sMpUJyte raja æmn! sMpUJyte iÖj>,æmn! sMpUJyte yaegI ôI æmNtI ivnZyit.4.

ySyawaRs! tSy imÇai[ ySyawaRs! tSy baNxva>,ySyawaR> s puma<l! laeke ySyawaR> s c pi{ft>.5.

ta†zI jayte buiÏrœ Vyvsayae=ip ta†z>,shayas! ta†za @v ya†zI ÉivtVyta.6.

kal> pcit ÉUtain kal> s<hrte àja>,kal> suÝe;u jagitR kalae ih Êrit³m>.7.

n pZyit c jNmaNx> kamaNxae nEv pZyit,mdaeNmÄa n pZyiNt AwIR dae;< n pZyit.8.

Svy< kmR kraeTy! AaTma Svy< tt!-)lm! Aîute,Svy< æmit s<sare Svy< tSmadœ ivmuCyte.9.

raja raò+-k«t< pap< ra}> pap< puraeiht>,ÉtaR c ôI-k«t< pap< iz:y-pap< gués! twa.10.

\[-ktaR ipta zÇurœ mata c VyiÉcair[I,ÉayaR êpvtI zÇu> puÇ> zÇurœ Api{ft>.11.

Page 12: Chanakya niti Darpana

luBxm! AweRn g&ŸIyat! StBxm! AÃil-kmR[a,mUo¡ cNdae=nuv&Åya c ywawRTven pi{ftm!.12.

vr< n raJy< n k…raj-raJy<vr< n imÇ< n k…imÇ-imÇm!,vr< n iz:yae n k…iz:y-iz:yaevr< n dara n k…dar-dar>.13.

k…raj-raJyen k…t> àja-suo<k…imÇ-imÇe[ k…tae=iÉinv&Rit>,k…dar-darEz! c k…tae g&he rit> k…iz:y-iz:y-mXyapyt> k…tae yz>.14.

is<hadœ @k< bkadœ @k< iz]ec! cTvair k…Š…qat!,vaysat! p iz]ec! c ;qœ zuns! ÇIi[ gdRÉat!.15.

àÉUt< kayRm! ALp< va yn! nr> ktuRm! #½it,svaRrMÉe[ tt! kay¡ is<hadœ @k< àc]te.16.

#iNÔyai[ c s<yMy ragÖe;-ivvijRt>,sm-Ê>o-suo> zaNt> tÅv-}> saxurœ %Cyte.17.

àTyuTwan< c yuÏ< c s<ivÉag< c bNxu;u,Svym! Aa³My Éu´< c iz]ec! cTvair k…Š…qat!.18.

gUF-mEwun-cairTv< kale kale c s<¢hm!,AàmÄm! Aivñas< p iz]ec! c vaysat!.19.

bþazI SvLp-sNtuò> sinÔae l"u-cetn>,Svaim-É´z! c zUrz! c ;fœ @te ñantae gu[a>.20.

suïaNtae=ip vhedœ Éar< zItae:[< n c pZyit, sNtuòz! crte inTy< ÇIi[ iz]ec! c gdRÉat!.21.

Page 13: Chanakya niti Darpana

y @tan! iv<zit-gu[an! Aacir:yit manv>,kayaRvSwasu svaRsu Ajey> s Éiv:yit.22.

7sÝmae=Xyay>

AwR-naz< mns!-tap< g&he Êíirtain c,vÂn< capman< c mitman! n àkazyet!.1.

xn-xaNy-àyaege;u iv*a-s'œ¢h[e;u c,Aahare Vyvhare c Ty´-l¾> suoI Évet!.2.

sNtae;am&t-t&Ýana< yt! suo< zaiNtrœ @v c,n c tdœ-xn-luBxanam! #tz! cetz! c xavtam!.3.

sNtae;s! iÇ;u ktRVy> Sv-dare Éaejne xne,iÇ;u cEv n ktRVyae=Xyyne jp-danyae>.4.

ivàyaerœ ivà-vû(aez! c dMpTyae> Svaim-É&Tyyae>,ANtre[ n gNtVy< hlSy v&;ÉSy c.5.

pada_ya< n Sp&zedœ Ai¶< gué< äaü[m! @v c,nEv ga< n k…marI— c n v&Ï< n izzu< twa.6.

zkq< pÂ-hSten dzhSten vaijnm!,hStI hSt-shöe[ dez-Tyagen ÊjRnm!.7.

hStI A»‚z-maÇe[ vajI hSten taf(te,z&¼I lguf-hSten ofœg-hSten ÊjRn>.8.

tu:yiNt Éaejne ivàa myUra "n-gijRte,saxv> pr-sMpÄaE ola> pr-ivpiÄ;u.9.

Page 14: Chanakya niti Darpana

Anulaemen biln< àitlaemen ÊjRnm!,AaTm-tuLy-bl< zÇu< ivnyen blen va.10.

ba÷-vIy¡ bl< ra}a< äü[ae äaü-ivdœ blI,êp-yaEvn-maxuy¡ ôI[a< blm! AnuÄmm!.11.

naTyNt< srlErœ ÉaVy< gTva pZy vn-SwlIm!,ic*Nte srlas! tÇ k…âas! itóiNt padpa>.12.

yÇaedk< tÇ vsiNt h<sas!twEv zu:k< pirvjRyiNt,n h<s-tuLyen nre[ ÉaVy<puns! TyjNt> punrœ AaïyNte.13.

%paijRtana< ivÄana< Tyag @v ih r][m!,tfagaedr-s<Swana< prIvah #vaMÉsam!.14.

ySyawRs! tSy imÇai[ ySyawRs! tSy baNxva>,ySyawR> s puma<l! laeke ySyawR> s c jIvit.15.

SvgR-iSwtanam! #h jIv-laekecTvair icûain vsiNt dehe,dan-às¼ae mxura c va[IdevacRn< äah[-tpR[< c.16.

ATyNt-kaep> kquka c va[I dirÔta c Svjne;u vErm!,nIc-às¼> k…l-hIn-seva icûain dehe nrk-iSwtanam!.17.

gMyte yid m&geNÔ-miNdr<l_yte kir-kpal-maEi´km!,jMbukaly-gte c àaPyte vTs-pu½-or-cmR-o{fnm!.18.

Page 15: Chanakya niti Darpana

zun> pu½m! #v Vyw¡ jIivt< iv*ya ivna,n guý-gaepne z´< n c d<z-invar[e.19.

vaca< zaEc< c mns> zaEcm! #iNÔy-in¢h>,svR-ÉUt-dya-zaEcm! @tc! caEc< praiwRnam!.20.

pu:pe gNx< itle tEl< kaóe=i¶< pyis "&tm!,#]aE guf< twa dehe pZyaTman< ivvekt>.21.

#it ca[Ky-nIit-dpR[e sÝmae=Xyay>.7.

8Aòmae=Xyay>

Axma xnm! #½iNt xn-manaE c mXyma>,%Äma manm! #½iNt manae ih mhta< xnm!.1.

#]urœ Aap> pyae mUl< taMbUl< )lm! AaE;xm!,É]iyTvaip ktRVya> õan-danaidka> i³ya>.2.

dIpae É]yte XvaNt< k¾l< c àsUyte,ydœ AÚ< É]yte inTy< jayte ta†zI àja.3.

ivÄ< deih gu[aiNvte;u mitm! AÚaNy! AÇ deih Kvict!àaÝ< vairinxerœ jl< "nmuoe maxuyR-yu´< sda,jIvan! Swavr-j¼ma<z! c sklan! s<jIVy ÉU-m{fl<ÉUy> pZy tdœ @v kaeiq-gui[t< g½Ntm! AMÉaeinixm!.4.

ca{falana< shöEz! c sUiriÉs! tÅv-dizRiÉ>,@kae ih yvn> àae´ae n nIcae yvnat! pr>.5.

Page 16: Chanakya niti Darpana

tEla_y¼e icta-xUme mEwune ]aEr-kmRi[,tavdœ Évit ca{falae yavt! õan< n cacret!.6.

AjI[eR Ée;j< vair jI[eR vair bl-àdm!,Éaejne cam&t< vair ÉaejnaNte iv;aphm!.7.

ht< }an< i³ya-hIn< htz! ca}antae nr>,ht< in[aRyk< sENy< iôyae nòa ý! AÉt&Rka>.8.

v&Ï-kale m&ta ÉayaR bNxu-hSt-gt< xnm!,Éaejn< c praxIn< itö> pu<sa< ivfMbna>.9.

nai¶-haeÇ< ivna veda n c dan< ivna i³ya,n Éaven ivna isiÏs! tSmadœ Éavae ih kar[m!.10.

n devae iv*te kaóe n pa;a[e n m&Nmye,Éave ih iv*te devStSmaÑavae ih kar[m!.11.

kaó-pa;a[-xatUna< k«Tva Éaven sevnm!,ïÏya c twa isiÏs! tSy iv:[u-àsadt>.12.

kaó-pa;a[-xatUna< k«Tva Éaven sevnm!,ïÏya c twa isiÏs! tSy iv:[ae> àsadt>.13.

zaiNt-tuLy< tpae naiSt n sNtae;at! pr< suom!,n t&:[aya pra Vyaixrœ n c xmaeR dya-pr>.14.

gu[ae ÉU;yte êp< zIl< ÉU;yte k…lm!,isiÏrœ ÉU;yte iv*a< Éaegae ÉU;yte xnm!.15.

inguR[Sy ht< êp< Ê>zIlSy ht< k…lm!,AisÏSy hta iv*a ý! AÉaegen ht< xnm!.16.

zuÏ< ÉUim-gt< taey< zuÏa narI pit-ìta,

Page 17: Chanakya niti Darpana

zuic> ]em-krae raja sNtae;ae äahm[> zuic>.17.

AsNtuòa iÖja nòa> s<tuòaí mhIÉ&t>,sl¾a gi[ka nòa inlR¾aí k…la¼na.18.

ik< k…len ivzalen iv*a-hInen deihnam!,Ê:k…l< caip ivÊ;ae devErœ Aip s pUJyte.19.

ivÖan! àzSyte laeke ivÖan! svRÇ pUJyte,iv*ya lÉte sv¡ iv*a svRÇ pUJyte.20.

êp-yaEvn-sMpÚa ivzal-k…l-sMÉva>,iv*a-hIna n zaeÉNte ingRNxa> ik<zuka ywa.21.

ma<s-ÉúyE> sura-panErœ muoEz! ca]r-vijRtE>,pzuiÉ> pué;akarErœ Éara³aNta ih meidnI.22.

AÚ-hInae dhedœ raò+< mÙ-hInz! c \iTvj>,yjman< dan-hInae naiSt y}-smae irpu>.23.

#it ca[Ky-nIit-dpR[e=òmae=Xyay>.8.

9nvmae=Xyay>

mui´m! #½is cet! tat iv;yan! iv;vt! Tyj,]majRv-dya-zaEc< sTy< pIyU;vt! ipb.1.

prSprSy mmaRi[ ye Éa;Nte nraxma>,t @v ivly< yaiNt vLmIkaedr-spRvt!.2.

gNx> suv[eR )lm! #]u-d{fe nakair pu:p< olu cNdnSy,

Page 18: Chanakya niti Darpana

ivÖan! xnaF(z! c n&pz! icrayu> xatu> pura kae=ip n buiÏdae=ÉUt!.3.

svaER;xInam! Am&ta àxanasveR;u saEOye:v! Azn< àxanm!,sveRiNÔya[a< nyn< àxan<sveR;u gaÇe;u izr> àxanm!.4.

Ëtae n s<crit oe n clec! c vataR pUv¡ n jiLptm! #d< n c s¼mae=iSt,Vyaeiç iSwt< riv-ziz-¢h[< àzSt<janait yae iÖjvr> s kw< n ivÖan!.5.

iv*awIR sevk> paNw> ]uxataeR Éy-katr>,Éa{farI àitharI c sÝ suÝan! àbaexyet!.6.

Aih< n&p< c zaËRl< v&Ï< c balk< twa,pr-ñan< c mUo¡ c sÝ suÝan! n baexyet!.7.

AxaRxItaz! c yErœ vedas! twa zUÔaÚ-Éaejna>,te iÖja> ik< kir:yiNt inivR;a #v pÚga>.8.

yiSmn! éòe Éy< naiSt tuòe nEv xnagm>,in¢hae=nu¢hae naiSt s éò> ik< kir:yit.9.

inivR;e[aip speR[ ktRVya mhtI )[a,iv;m! AStu n caPy! AStu "qaqaepae Éy»r>.10.

àatrœ *Ut-às¼en mXyaûe ôI-às¼t>,raÇaE caEr-às¼en kalae g½iNt xImtam!.11.

Sv-hSt-¢iwta mala Sv-hSt-"&ò-cNdnm!,Sv-hSt-iliot< StaeÇ< z³Syaip iïy< hret!.12.

Page 19: Chanakya niti Darpana

#]u-d{das! itla> zUÔa> kaNta hem c meidnI,cNdn< dix taMbUl< mdRn< gu[-vxRnm!.13.

dirÔta xIrtya ivrajtek…vôta zuætya ivrajte,kdÚta cae:[tya ivrajtek…êpta zIltya ivrajte.14.

#it ca[Ky-nIit-dpR[e nvmae=Xyay> .9.

10dzmae=Xyay>

xn-hInae n hInz! c xink> s suiníy>,iv*a-rÆen hInae y> s hIn> svR-vStu;u.1.

†iò-pUt< Nyset! pad< vô-pUt< ipbej! jlm!,zaô-pUt< vdedœ vaKy> mn>-pUt< smacret!.2.

suoawIR cet! Tyjedœ iv*a< iv*awIR cet! Tyjet! suom!,suoaiwRn> k…tae iv*a suo< iv*aiwRn> k…t>.3.

kvy> ik< n pZyiNt ik< n É]iNt vaysa>,m*pa> ik< n jLpiNt ik< n k…vRiNt yaei;t>.4.

r»< kraeit rajan< rajan< r»m! @v c,xinn< inxRn< cEv inxRn< xinn< ivix>.5.

luBxana< yack> zÇurœ mUoaRna< baexkae irpu>,jar-ôI[a< pit> zÇuz! caEra[a< cNÔma irpu>.6.

ye;a< n iv*a n tpae n dan<

Page 20: Chanakya niti Darpana

}an< n zIl< n gu[ae n xmR>,te mTyR-laeke Éuiv Éar-ÉUta mnu:y-êpe[ m&gaz! criNt.7.

ANt>sar-ivhInanam! %pdezae n jayte,mlyacl-s<sgaRn! n ve[uz! cNdnayte.8.

ySy naiSt Svy< à}a zaô< tSy kraeit ikm!,laecna_ya< ivhInSy dpR[> ik< kir:yit.9.

ÊjRn< s¾n< ktuRm! %payae nih ÉUtle,Apan< ztxa xaEt< n ïeóm! #iNÔy< Évet!.10.

AaÝ-Öe;adœ Éven! m&Tyu> pr-Öe;adœ xn-]y>,raj-Öe;adœ Éven! nazae äü-Öe;at! k…l-]y>.11.

vr< vn< Vyaº-gjeNÔ-seivt<Ô‚maly< pÇ-)laMbu-sevnm!,t&[e;u zYya zt-jI[R-vLkl<n bNxu-mXye xn-hIn-jIvnm!.12.

ivàae v&]s! tSy mUl< c sNXyaved> zaoa xmR-kmaRi[ pÇm!,tSman! mUl< yÆtae r][Iy<icÚe mUle nEv zaoa n pÇm!.13.

mata c kmla devI ipta devae jnadRn>,baNxva iv:[u-É´az! c Svdezae Éuvn-Çym!.14.

@k-v&]-smaêFa nana-v[aR ivh<gma>,àatrœ dz idzae yaiNt ka tÇ pirdevna.15.

buiÏrœ ySy bl< tSy inbuRÏez! c k…tae blm!,vne is<hae ydaeNmÄ> zzken inpaitt>.16.

Page 21: Chanakya niti Darpana

ka icNta mm jIvne yid hirrœ ivñ<Érae gIyte nae cedœ AÉRk-jIvnay jn-nIStNy< kw< inmRme,#Ty! AalaeCy mu÷rœ mu÷rœ yÊpte lúmIpte kevl< Tvt!-padaMbuj-sevnen stt< kalae mya nIyte.17.

gIvaR[-va[I;u ivizò-buiÏs!twaip Éa;aNtr-laelupae=hm!,ywa suxayam! Amre;u sTya<SvgaR¼nanam! Axrasve éic>.18.

AÚadœ dz-gu[< ipò< ipòadœ dz-gu[< py>,pysae=ò-gu[< ma<s< ma<sadœ dz-gu[< "&tm!.19.

zaeken raega vxRNte pysa vxRte tnu>,"&ten vxRte vIy¡ ma<san! ma<s< àvxRte.20.

#it ca[Ky-nIit-dpR[e dzmae=Xyay> .10.

11

@kadzae=Xyay>

dat&Tv< iày-v´«Tv< xIrTvm! %ict}ta,A_yasen n l_yNte cTvar> shja gu[a>.1.

AaTm-vg¡ pirTyJy pr-vg¡ smaïyet!,Svym! @v ly< yait ywa rajaNy-xmRt>.2.

hStI SwUl-tnu> s ca»‚z-vz> ik< hiSt-maÇae=»‚zaedIpe àJvilte à[Zyit tm> ik< dIp-maÇ< tm>,v¿e[aip hta> ptiNt igry> ik< v¿-maÇ< ngas!tejae ySy ivrajte s blvan! SwUle;u k> àTyy>.3.

Page 22: Chanakya niti Darpana

klaE dz-shöai[ hirs! Tyjit meidnIm!,tdœ-Ax¡ jaûvI-taey< tdœ-Ax¡ ¢am-devta>.4.

g&has´Sy nae iv*a nae dya ma<s-Éaeijn>,ÔVy-luBxSy nae sTy< ôE[Sy n pivÇta.5.

n ÊjRn> saxu-dzam! %pEitb÷-àkarErœ Aip izúyma[>,AamUl-is´> pysa "&tenn inMb-v&]ae mÊrTvm! @it.6.

ANtgRt-mlae Êòs! tIwR-õan-ztErœ Aip,n zuXyit ywa Éa{f< suraya daiht< c st!.7.

n veiÄ yae ySy gu[-àk;¡s t< sda inNdit naÇ icÇm!,ywa ikratI kir-k…MÉ-lBxa<mu´a< pirTyJy ibÉitR guÃam!.8.

ye tu s<vTsr< pU[¡ inTy< maEnen ÉuÃte,yug-kaeiq-shö< tE> SvgR-laeke mhIyte.9.

kam-³aexaE twa laeÉ< SvaÊ-z&¼ar-kaEtuke,AitinÔaitseve c iv*awIR ý! Aò vjRyet!.10.

Ak«ò-)l-mUlain vn-vas-rit> sda,k…éte=hrh> ïaÏm! \i;rœ ivà> s %Cyte.11.

@kahare[ s<tuò> ;qœ-kmR-inrt> sda,\tu-kalaiÉgamI c s ivàae iÖj %Cyte.12.

laEikke kmRi[ rt> pzUna< pirpalk>,vai[Jy-k«i;-kmaR y> s ivàae vEZy %Cyte.13.

Page 23: Chanakya niti Darpana

la]aid-tEl-nIlIna< kaEsuMÉ-mxu-sipR;am!,iv³eta m*-ma<sana< s ivà> zUÔ %Cyte.14.

pr-kayR-ivhNta c daiMÉk> SvawR-saxk>,clI Öe;I m&Ê> ³ªrae ivàae majaRr %Cyte.15.

vapI-kªp-tfaganam! Aaram-sur-veZmnam!,%½edne inraz»> s ivàae Mle½ %Cyte.16.

dev-ÔVy< gué-ÔVy< pr-daraiÉmzRnm!,invaRh> svR-ÉUte;u ivàz! ca{fal %Cyte.17.

dey< ÉaeJy-xn< xn< suk«itiÉrœ nae sÂys! tSy vEïI-k[RSy blez! c iv³m-pterœ A*aip kIitR> iSwta,ASmak< mxudan-Éaeg-riht< nò< icrat! siÂt<invaR[adœ #it nEjpad-yugl< x;RNTy! Ahae mi]ka>.18.

#it ca[Ky-nIit-dpR[e @kadzae=Xyay> .11.

12Öadzae=Xyay>

sanNd< sdn< sutas! tu suixy> kaNta iàyalaipnI #½a-pUitR-xn< Sv-yaei;it rit> Sva}a-pra> sevka>,AaitWy< izv-pUjn< àitidn< imòaÚ-pan< g&he saxae> s¼m! %paste c stt< xNyae g&hSwaïm>.1.

AateR;u ivàe;u dyaiNvtz! c yc! CrÏya SvLpm! %pEit danm!,AnNt-par< smupEit rajn! ydœ dIyte tn! n lÉedœ iÖje_y>.2.

Page 24: Chanakya niti Darpana

dai]{y< Svjne dya pr-jne zaQ(< sda ÊjRneàIit> saxu-jne Smy> ol-jne ivÖj!-jne cajRvm!,zaEy¡ zÇu-jne ]ma gué-jne narI-jne xUtRta#Tw< ye pué;a klasu k…zlas! te:v! @v laek-iSwit>.3.

hStaE dan-ivvijRtaE ïuit-puqaE sarSvt-Ôaeih[aEneÇe saxu-ivlaeknen rihte padaE n tIw¡ gtaE,ANyayaijRt-ivÄ-pU[Rm! %dr< gveR[ tu¼< izraere re jMbuk mu mu shsa nIc< suinN*< vpu>.4.

ye;a< ïImdœ-yzaeda-sut-pd-kmle naiSt Éi´rœ nra[a<ye;am! AaÉIr-kNya-iày-gu[-kwne nanur´a rs}a,ye;a< ïI-k«:[-lIla-lilt-rs-kwa-sadraE nEv k[aER ixkœ tan! ixkœ tan! ixg! @tan! kwyit stt< kItRnSwae m&d¼>.5.

pÇ< nEv yda krIl-ivqpe dae;ae vsNtSy ik<naelUkae=Py! Avlaekte yid idva sUyRSy ik< Ë;[m!,v;aR nEv ptiNt catk-muoe me"Sy ik< Ë;[<yt! pUv¡ ivixna llaq-iliot< tn! maijRtu< k> ]m>.6.

st!-s¼adœ Évit ih saxuna olana<saxUna< nih ol-s¼t> olTvm!,Aamaed< k…sum-Év< m&dœ @v xÄem&dœ-gNx< nih k…sumain xaryiNt.7.

saxUna< dzRn< pu{y< tIwR-ÉUta ih saxv>,kalen )lte tIw¡ s*> saxu-smagm>.8.

ivàaiSmn! ngre mhan! kwy ks! tal-Ô‚ma[a< g[>kae data rjkae ddait vsn< àatrœ g&hITva iniz,kae d]> pr-ivÄ-dar-hr[e svaeR=ip d]ae jn> kSmaj! jIvis he soe iv;-k«im-Nyayen jIvaMy! Ahm!.9.

Page 25: Chanakya niti Darpana

n ivà-padaedk-kdRmai[n ved-zaô-Xvin-gijRtain ,Svaha-Svxakar-ivvijRtain Zmzan-tuLyain g&hai[ tain.10.

sTy< mata ipta }an< xmaeR æata dya soa,zaiNt> pÆI ]ma puÇ> ;fœ @te mm baNxva>.11.

AinTyain zrIrai[ ivÉvae nEv zañt>,inTy< s<inihtae m&Tyu> ktRVyae xmR-s<¢h>.12.

inmÙaeTsva ivàa gavae nv-t&[aeTsva>,pTy!-%Tsah-yuta ÉayaR Ah< k«:[-cr[aeTsv>.13.

mat&vt! pr-dare;u pr-ÔVye;u laeò+vt!AaTmvt! svR-ÉUte;u y> pZyit s p{#t>.14.

xmeR tt!-prta muoe mxurta dane smuTsahtaimÇe=vÂkta guraE ivnyta icÄe=itmÉIrta,Aacare zuicta gu[e riskta zaôe;u iv}antaêpe suNdrta izve Éjnta TvYy! AiSt Éae ra"v.15.

kaó< kLp-té> sumeérœ Aclz! icNtami[> àStr> sUyRs! tIì-kr> zzI c ivkl> ]arae ih vara< inix>,kamae nò-tnurœ bilrœ idit-sutae nNdI pzu> kamgae nEta<s! te tulyaim Éae r"u-pte kSyaepma dIyte.16.

iv*a imÇ< àvase c ÉayaR imÇ< g&he;u c,VyaixtSyaE;x< imÇ< xmaeR imÇ< m&tSy c.17.

ivny< raj-puÇe_y> pi{fte_y> suÉai;tm!,An&t< *Ut-kare_y> ôI_y> iz]et kEtvm!.18.

Page 26: Chanakya niti Darpana

AnalaeKy Vyy< ktaR Anaw> klh-iày>,Aatur> svR-]eÇe;u nr> zIº< ivnZyit.19.

nahar< icNtyet! àa}ae xmRm! @k< ih icNtyet!,Aaharae ih mnu:ya[a< jNmna sh jayte.20.

xn-xaNy-àyaege;u iv*a-s'œ¢h[e twa,Aahare Vyvhare c Ty´-l¾> suoI Évet!.21.

jl-ibNÊ-inpaten ³mz> pUyRte "q>,s hetu> svR-iv*ana< xmRSy c xnSy c.22.

vys> pir[ame=ip y> ol> ol @v s>,sMpKvm! Aip maxuy¡ naepyatINÔ-vaé[m!.23.

#it ca[Ky-nIit-dpR[e Öadzae=Xyay> .12.

13Çyaedzae=Xyay>

muøtRm! Aip jIvec! c nr> zu¬en kmR[a,n kLpm! Aip kòen laek-Öy-ivraeixna.1.

gte zaekae n ktRVyae Éiv:y< nEv icNtyet!,vtRmanen kalen vtRyiNt ivc][a>.2.

SvÉaven ih tu:yiNt deva> st!-pué;a> ipta,}aty> õan-pana_ya< vaKy-danen pi{fta>.3.

Ahae bt ivicÇai[ cirtain mhaTmnam!,lúmI— t&[ay mNyNte tdœ-Éare[ nmiNt c.4.

ySy õehae Éy< tSy õehae Ê>oSy Éajnm!,

Page 27: Chanakya niti Darpana

õeh-mUlain Ê>oain tain Ty®va vset! suom!.5.

Anagt-ivxata c àTyuTpÚ-mits! twa,Öav! @taE suom! @xete ydœ-Éiv:yae ivnZyit.6.

Anagt-ivxata c àTyuTpÚ-mits! twa,Öav! @taE suom! @xete ydœ Éiv:yae ivnZyit.7.

rai} ximRi[ ximRóa> pape papa> sme sma>,rajanm! AnuvtRNte ywa raja twa àja>.8.

jIvNt< m&tvn! mNye deihn< xmR-vijRtm!,m&tae xmeR[ s<yu´ae dI"R-jIvI n s<zy>.9.

xmaRwR-kam-mae]a[a< ySyEkae=ip n iv*te,Ajagl-StnSyev tSy jNm inrwRkm!.10.

dýmana> sutIìe[ nIca> pr-yzae=i¶na,Az´as! tt!-pd< gNtu< ttae inNda< àk…vRte.11.

bNxay iv;yas¼ae mu®yE inivR;y< mn>,mn @v mnu:ya[a< kar[< bNx-mae]yae>.12.

dehaiÉmane gilt< }anen prmaTmin,yÇ yÇ mnae yait tÇ tÇ smaxy>.13.

$iPst< mns> sv¡ kSy s<p*te suom!,dEvayÄ< yt> sv¡ tSmat! s<tae;m! Aaïyet!.14.

ywa xenu-shöe;u vTsae g½it matrm!,twa yc! c k«t< kmR ktaRrm! Anug½it.15.

AnviSwt-kayRSy n jne n vne suom!,jnae dhit s<sgaRdœ vn< s¼-ivvjRnat!.16.

Page 28: Chanakya niti Darpana

oinTva ih oinÇe[ ÉUtle vair ivNdit,twa gué-gta< iv*a< zuïU;urœ Aixg½it.17.

kmaRyÄ< )l< pu<sa< buiÏ> kmaRnusair[I,twaip suixyz! cayaR suivcayERv k…vRte.18.

sNtae;s! iÇ;u ktRVy> Sv-dare Éaejne xne,iÇ;u cEv n ktRVyae=Xyyne jp-danyae>.19.

@ka]r-àdatar< yae gué< naiÉvNdte,ñan-yaein-zt< gTva ca{fale:v! AiÉjayte.20.

yugaNte àclen! meé> kLpaNte sÝ sagra>,saxv> àitpÚawaRn! n cliNt kdacn.21.

#it ca[Ky-nIit-dpR[e Çyaedzae=Xyay> .13.

14ctudRzae=Xyay>

p&iwVya< ÇIi[ rÆain jlm! AÚ< suÉai;tm!,mUFE> pa;a[-o{fe;u rÆ-s<}a ivxIyte.1.

AaTmaprax-v&]Sy )laNy! @tain deihnam!,dairÕ-Ëo-raegai[ bNxn-Vysnain c.2.

punrœ ivÄ< punrœ imÇ< punrœ ÉayaR punrœ mhI,@tt! sv¡ punrœ l_y< n zrIr< pun> pun>.3.

bøna< cEv sÅvana< smvayae irpuÃy>,v;aRxaraxrae me"s! t&[Erœ Aip invayRte.4.

Page 29: Chanakya niti Darpana

jle tEl< ole guý< paÇe dan< mnag! Aip,àa}e zaô< Svy< yait ivStar< vStu-zi´t>.5.

xmaROyane Zmzane c raeig[a< ya mitrœ Évet!,sa svRdEv itóec! cet! kae n muCyet bNxnat!.6.

%TpÚ-píat!-tapSy buiÏrœ Évit ya†zI,ta†zI yid pUv¡ Syat! kSy n Syan! mhaedy>.7.

dane tpis zaEyeR va iv}ane ivnye nye,ivSmyae nih ktRVyae b÷-rÆa vsuNxra.8.

ËrSwae=ip n ËrSwae yae ySy mnis iSwt>,yae ySy ùdye naiSt smIpSwae=ip Ërt>.9.

ySmac! c iàym! #½et! tu tSy äUyat! sda iàym!,Vyaxae m&g-vx< ktu¡ gIt< gayit suSvrm!.10.

ATyasÚa ivnazay ËrSwa n )l-àda,tSmadœ AaùTy datVya ÉUim> paiwRv-sÄm.11.

Ai¶rœ Aap> iôyae mUoaR> spaR raj-k…lain c,inTy< yÆen seVyain s*> àa[-hrai[ ;qœ.12.

s jIvit gu[a ySy ySy xmR> s jIvit,gu[-xmR-ivhInSy jIivt< in:àyaejnm!.13.

ydI½is vzIktu¡ jgdœ @ken kmR[a,pura pÂdzaSY_yae ga< crNtI invary.14.

àStav-s†z< vaKy< àÉav-s†z< iàym!,AaTm-zi´-sm< kaep< yae janait s pi{ft>.15.

@k @v pdawRs! tu iÇxa Évit vIi]t>,

Page 30: Chanakya niti Darpana

k…[p< kimnI ma<s< yaeigiÉ> kaimiÉ> ñiÉ>.16.

suisÏm! AaE;x< xm¡ g&h-i½Ô< c mEwunm!,k…Éu´< k…ïut< cEv mitman! n àkazyet!.17.

tavn! maEnen nIyNte kaeiklEz! cEv vasra>,yavt! svR-jnanNd-daiynI vakœ àvtRte.18.

xm¡ xn< c xaNy< c guraerœ vcnm! AaE;xm!,sug&hIt< c ktRVym! ANywa tu n jIvit.19.

Tyj ÊjRn-s<sg¡ Éj saxu-smagmm!,k…é pu{ym! Ahae-raÇ< Smr inTym! AinTyt>.20.

#it ca[Ky-nIit-dpR[e ctudRzae=Xyay> .14.

15pÂdzae=Xyay>

ySy icÄ< ÔvIÉUt< k«pya svR-jNtu;u,tSy }anen mae]e[ ik< jqa-ÉSm-lepnE>.1.

@km! APy! A]r< yStu gué> iz:y< àbaexyet!,p&iwVya< naiSt tdœ ÔVy< ydœ dÅva sae=n&[I Évet!.2.

olana< k{qkana< c iÖivxEv àiti³ya,%pann!-muo-ɼae va Ërtae va ivsjRnm!.3.

k…cEiln< dNtm! Alaep-xair[<bþ‰-Aaizn< inóur-Éai;[< c,sUyaeRdye caStm! #te zyan<ivmuÂit ïIrœ yid c³pai[>.4.

Page 31: Chanakya niti Darpana

TyjiNt imÇai[ xnErœ ivhIn< puÇaz! c daraz! c suùj!-jnaz! c,tm! AwRvNt< punrœ AaïyiNt AwaeR ih laeke mnu;Sy bNxu>.5.

ANyayaepaijRt< ÔVy< dz v;aRi[ itóit,àaÝe cEkadze v;eR smUl< tdœ ivnZyit.6.

Ayu´< Svaimnae yu´< yu´< nIcSy Ë;[m!,Am&t< rahve m&Tyurœ iv;< z»r-ÉU;[m!.7.

tdœ Éaejn< ydœ iÖj-Éu´-ze;<tt! saEùd< yt! i³yte priSmn!,sa àa}ta ya n kraeit pap<dMÉ< ivna y> i³yte s xmR>.8.

mi[rœ lu{Qit pada¢e kac> izris xayRte,³y-iv³y-velaya< kac> kacae mi[rœ mi[>.9.

AnNt-zaô< b÷laz! c iv*a> SvLpz! c kalae b÷-iv¹ta c,yt! sar-ÉUt< tdœ-%pasnIy< h<sae ywa ]Irm! #vaMbu-mXyat!.10.

Ëragt< piw ïaNt< v&wa c g&hm! Aagtm!,AncRiyTva yae Éu“e s vE ca{fal %Cyte.11.

pQiNt cturae vedan! xmR-zaôa{y! Anekz>,AaTman< nEv janiNt dvIR pak-rs< ywa.12.

xNya iÖjmyI naEka ivprIta Éva[Rve,trNTy! Axaegta> sveR %piróa> ptNTy! Ax>.13.

Page 32: Chanakya niti Darpana

Aym! Am&t-inxan< naykae=Py! Aae;xInam! Am&t-my-zrIr> kaiNt-yu´ae=ip cNÔ>,Évit ivgt-riZmrœ m{fl< àaPy Éanae> pr-sdn-inivò> kae l"uTv< n yait.14.

Ailrœ Ay< nilnI-dl-mXyg> kmilnI-mkrNd-mdals>,ivix-vzat! pr-dezm! %pagt> k…qj-pu:p-rs< b÷ mNyte.15.

pIt> ³…Ïen tatz! cr[-tl-htae v‘Éae yen rae;adœAabaLyadœ ivà-vyER> Sv-vdn-ivvre xayRte vEir[I me,geh< me cedyiNt pitRidvsm! %makaNt-pUja-inimÄ<tSmat! ioÚa sdah< iÖj-k…l-inly< naw yu´< Tyjaim.16.

bNxnain olu siNt bøin àem-r¾u-k«t-bNxnm! ANyt!,daé-Éed-inpu[ae=ip ;fœ-Ai'œºrœini:³yae Évit p»j-kaeze.17.

%Vya¡ kae=ip mhIxrae l"utrae dae_ya¡ x&tae lIlya ten Tv< idiv ÉUtle c stt< gaevxRnae gIyse,Tva< ÇElaeKy-xr< vhaim k…cyaerœ A¢e n tdœ g{yte ik< va kezv Éa;[en b÷na pu{yEyRzae l_yte.18.

%Vya¡ kae=ip mhIxrae l"utrae dae_ya¡ x&tae lIlya ten Tv< idiv ÉUtle c stt< gaevxRnae gIyse,Tva< ÇElaeKy-xr< vhaim k…cyaerœ gre[ tdœ g{yteik< va kezv Éa;[en b÷na pu{yErœ yzae l_yte.19.

#it ca[Ky-nIit-dpR[e pÂdzae=Xyay>

Page 33: Chanakya niti Darpana

.15.

16;aefzae=Xyay>

n Xyat< pdm! $ñrSy ivix-vt!-s<sar-ivi½ÄyeSvgR-Öar-kpaq-paqn-pqurœ xmaeR=ip naepaijRt>,narI-pInpyaexraeé-yugl< Svße=ip naili¼t<matu> kevlm! @v yaEvn-vn-½ede k…Qara vym!.1.

jLpiNt saxRm! ANyen pZyNTy! ANy< sivæma>,ùdye icNtyNTy! ANy< n ôI[am! @ktae rit>.2.

yae maehan! mNyte mUFae r´ey< miy kaimnI,s tSya vzgae ÉUTva n&Tyet! ³Ifa-zk…Ntvt!.3.

kae=waRn! àaPy n givRtae iv;iy[> kSyapdae=St< gta>ôIiÉ> kSy n oi{ft< Éuiv mn> kae nam raj-iày>,k> kalSy n gaecrTvm! Agmt! kae=wIR gtae gaErv<kae va ÊjRn-ÊgRme;u pitt> ]eme[ yat> piw.4.

n inimRta ken n †ò-pUvaRn ïUyte hem-myI k…r¼I,twaip t&:[a r"unNdnSyivnaz-kale ivprIt-buiÏ>.5.

gu[Erœ %Ämta< yait nae½Erœ Aasn-s<iSwta>,àasad-izorSwae=ip kak> ik< géfayte.6.

gu[a> svRÇ pUJyNte n mhTyae=ip sMpd>,pU[eRNÊ> ik< twa vN*ae in:kl»ae ywa k«z>.7.

prErœ %´-gu[ae ys! tu inguR[ae=ip gu[I Évet!,

Page 34: Chanakya niti Darpana

#NÔae=ip l"uta< yait Svy< àOyaiptErœ gu[E>.8.

ivveiknm! AnuàaÝa gu[a yaiNt mnae}tam!,sutra< rÆm! AaÉait camIkr-inyaeijtm!.9.

gu[E> svR}-tuLyae=ip sIdTy! @kae inraïy>,An¸yRm! Aip mai[Ky< hemaïym! Ape]te.10.

Ait¬ezen ydœ ÔVym! AitlaeÉen yt! suom!,pr-pIfa c ya v&iÄrœ nEv saxu;u iv*te.11.

ik< tya i³yte lúMya ya vxUrœ #v kevla,ya tu veZyev samaNya piwkErœ Aip ÉuJyte.12.

xne;u jIivtVye;u ôI;u cahar-kmRsu,At&Ýa> àai[n> sveR yata yaSyiNt yaiNt c.13.

]IyNte svR-danain y}-haem-bil-i³ya>,n ]Iyte paÇ-danm! AÉy< svR-deihnam!.14.

t&[< l"u t&[at! tUl< tUladœ Aip c yack>,vayuna ik< n nItae=saE mam! Ay< yaciy:yit.15.

vr< àa[-pirTyagae man-ɼen jIvnat!,àa[-Tyage ][< Ê>o< man-ɼe idne idne.16.

iày-vaKy-àdanen sveR tu:yiNt jNtv>,tSmat! tdœ @v v´Vy< vcne ka dirÔta.17.

s<sar-iv;-v&]Sy Öe )le Am&taepme,suÉai;t< c suSvaÊ s¼it> s¾ne jne.18.

jNm jNm ydœ A_ySt< danm! AXyyn< tp>,tenEva_yas-yaegen dehI ca_ySyte pun>.19.

Page 35: Chanakya niti Darpana

puStkSwa tu ya iv*a pr-hSt-gt< xn<,kayR-kale smuTpÚe n sa iv*a n tdœ xnm!.20.

#it ca[Ky-nIit-dpR[e ;aefzae=Xyay> .16.

17sÝdzae=Xyay>

puStk-àTyyaxIt< naxIt< gué-siÚxaE,sÉa-mXye n zaeÉNte jar-gÉaR #v iôy>.1.

k«te àitk«it< k…yaRdœ ix<sne àitih<snm!,tÇ dae;ae n ptit Êòe Êò< smacret!.2.

ydœ Ër< ydœ ÊraraXy< yc! c Ëre VyviSwtm!,tt! sv¡ tpsa saXy< tpae ih Êrit³mm!.3.

laeÉz! cedœ Agu[en ik< ipzunta y*! AiSt ik< patkE>sTy< cet! tpsa c ik< zuic mnae y*! AiSt tIweRn ikm!,saEjNy< yid ik< gu[E> sumihma y*! AiSt ikm! m{fnE>sdœ-iv*a yid ik< xnErœ Apyzae y*! AiSt ik< m&Tyuna.4.

ipta rÆakrae ySy lúmIrœ ySy shaedra,zŒae iÉ]aqn< k…yaRn! n dÄm! %pitóte.5.

Az´s! tu Évet! saxurœ äücarI v inxRn>,Vyaixtae dev-É´z! c v&Ïa narI pitìta.6.

naÚaedk-sm< dan< n itiwrœ ÖadzI sma,n gayÈya> prae mÙae n maturœ dEvt< prm!.7.

Page 36: Chanakya niti Darpana

t]kSy iv;< dNte mi]kayas! tu mStke,v&iíkSy iv;< pu½e svaR¼e ÊjRne iv;m!.8.

pTyurœ Aa}a< ivna narI ý! %pae:y ìt-cair[I,Aayu:y< hrte ÉtuR> sa narI nrk< ìjet!.9.

n danE> zuXyte narI naepvas-ztErœ Aip,n tIwR-sevya tÖdœ ÉtuR> pdaedkErœ ywa.10.

pad-ze;< pIt-ze;< sNXya-ze;< twEv c,ñan-mUÇ-sm< taey< pITva caNÔay[< cret!.11.

danen pai[rœ n tu k»[enõanen zuiÏrœ n tu cNdnen,manen t&iÝrœ n tu Éaejnen}anen mui´rœ n tu m{fnen.12.

naiptSy g&he ]aEr< pa;a[e gNx-lepnm!,AaTm-êp< jle pZyn! z³Syaip iïy< hret!.13.

s*> à}a-hra tu{fI s*> à}a-krI vca,s*> zi´-hra narI s*> zi´-kr< py>.14.

praepkr[< ye;a< jagitR ùdye stam!,nZyiNt ivpds! te;a< sMpd> Syu> pde pde.15.

yid rama yid c rma yid tnyae ivny-gu[aepet>,tnye tnyaeTpiÄ> survr-ngre ikm! AaixKym!.16.

Aahar-inÔa-Éy-mEwunain samaNym! @tt! pzuiÉrœ nra[am!,}an< nra[am! Aixkae ivze;ae }anen hIna> pzuiÉ> smana>.17.

Page 37: Chanakya niti Darpana

danaiwRnae mxukra yid k[R-talErœËrIk«ta> kirvre[ mdaNx-buÏ(a,tSyEv g{f-yug-m{fn-hainrœ @;a É&¼a> punrœ ivkc-pÒ-vne vsiNt.18.

raja veZya ymz! cai¶s! tSkrae bal-yackaE,pr-Ê>o< n janiNt Aòmae ¢am-k{qk>.19.

Ax> pZyis ik< bale pitt< tv ik< Éuiv,re re mUoR n janais gt< taé{y-maEi´km!.20.

Vyalaïyaip ivklaip sk{qkaip v³aip pi»l-Évaip Êrasdaip,gNxen bNxurœ Ais ketik svRjNtarekae gu[> olu inhiNt smSt-dae;an!.21.

yaEvn< xn-sMpiÄ> àÉuTvm! Aivveikta,@kEkm! APy! AnwaRy ikm! % yÇ ctuòym!.22.

#it ca[Ky-nIit-dpR[e sÝdzae=Xyay> .17.

àkI[R-ðaeka>

Aayu;> ][ @kae=ipn l_y> Sv[R-kaeiqiÉ>n cen! inrwRk< nIit>ka c hains! ttae=ixka.34.

mata ySy g&he naiStÉayaR caiày-vaidnIAr{y< ten gNtVy<ywar{y< twa g&hm!.57.

Page 38: Chanakya niti Darpana

kae=wR> puÇe[ jatenyae n ivÖan! n xaimRk>,ka[en c]u;a ik< vac]u> pIfEv kevlm!.

sn!-inimÄe vr< Tyagae ivnaze inyte sit ca[Ky-ðaek 36

ivñasae nEv ktRVy> ôI;u raj-k…le;u c

Aayu> kmR c ivÄ< c iv*a inxnm! @v c,pÂEtain ih s&JyNte gÉRSwSyEv deihn>.5131.