Jackie Wright

R.N.Div 1, Midwife I.B.C.L.C

Chăm sóc hậu sản

Chăm sóc hậu sảnĐịnh nghĩa: thời kỳ hậu sản là thời gian từ giai đoạn

III của chuyển dạ cho đến 6 tuần sau sanhThời kỳ hậu sản là thời gian chuyển tiếp bao gồm bà

mẹ, em bé, gia đình, về thể chất, tâm lý và tình trạng xã hội.

Mục đích của chăm sóc hậu sảnĐẩy mạnh sự khôi phục từ lúc chuyển dạ cho đến sanhHồi phục lại cảm xúc/ tâm lý và thể chất Theo dõi sự tiến triển của bà mẹ trong thời kỳ hậu sảnPhát hiện những biến chứng liên quan đến nhân cách,

bệnh lý cần chăm sóc đặc biệt

Mục đích của chăm sóc hậu sảnHỗ trợ, tuyên truyền, khuyến khích các bà mẹ:

Chăm sóc lành mạnhThích nghi tình mẫu tửHiệu quả sự gắn bó mẹ conHỗ trợ giáo dục sức khỏe sau sanh

Những biến chứng trong thời kỳ hậu sảnNguyên nhân chính của tử vong mẹ trên toàn thế giới

bao gồm:Băng huyết sau sanhNhiễm trùng hậu sảnTiền sản giật/ sản giật

Những biến chứng trong thời kỳ hậu sảnNhững vấn đề thường gặp:

Những vấn đề về đường tiểu, nhiễm trùng tiểuĐau, nhiễm trùng TSMVấn đề về tâm lý

Chăm sóc ngay sau sanhChắc chắn TC được co hồi tốt

Đáy TC gò cứng, nằm dưới rốnXoa bóp đáy TC nếu ra máu nhiều và đờ tử cungGiải thích cho sản phụ khi họ lo lắngKhám vết TSM nếu có vết cắt cần khâu lại

Chăm sóc ngay sau sanhĐánh giá trương lực và vị trí của đáy TC, và số lượng

máu mất:Mỗi 15 phút trong 1 giờ đầu sau sanhMỗi 1 giờ cho giờ thứ 2 sau sanhSau đó mỗi 4 giờ cho đến 12 giờ sau sanhKiểm tra thường xuyên trong thời gian này để phát hiện

và điều trị những trường hợp bất thường xảy ra

Chăm sóc ngay sau sanhĐo HA, M, kiểm tra tầng sinh môn

Mỗi 30 phút trong giờ đầu sau sanhMỗi 1 giờ cho giờ thứ 2 sau sanhSau đó 4 giờ cho đến 12 giờ sau sanhĐo HA, M và đánh giá để phát hiện máu mấtKiểm tra TSM xem có nề hay khối máu tụ

Chăm sóc ngay sau sanhCập nhiệt độĐánh giá mức độ đau, sự khó chịu và hướng dẫn bà

mẹ cách làm cho giảm đauĐau vết may TSM, đau trong thời kỳ hậu sản sẽ cản

trở sự gần gũi mẹ con, việc cho bú mẹ

Chăm sóc ngay sau sanhKhuyến khích bà mẹ gần con, da kề da ngay sau sanh

cho đấn khi bé bú mẹKhuyến khích các bà mẹ không làm gián đoạn việc

tiếp xúc da kề da và giữ ấm thân nhiệt bé, tiếp xúc sớm sẽ ảnh hưởng tốt đến việc nuôi con bằng sữa mẹ (NCBSM)

Chăm sóc ngay sau sanhKhuyến khích việc NCBSM

Tiếp xúc da kề daGiúp bà mẹ cho con bú đúng cáchHướng dẫn bà mẹ cho con bú mẹ sớmPhản xạ nút, bú của bé sẽ tăng trong suốt thời gian cho

con bú

Chăm sóc ngay sau sanhĐề nghị bà mẹ nghỉ ngơi

Sanh đẻ có thể dẫn đến giảm sút năng lượng dự trữ và mất nước

Ăn uống sẽ giúp cân bằng nước và năng lượng

Chăm sóc ngay sau sanhVấn đề vệ sinh:

Giúp các bà mẹ đi tiểu và tắm Đề nghị làm vệ sinh tại giường sau khi tiểuNgăn ngừa đờ TC và mất máu bằng cách không để sản

phụ bí tiểuNếu bí tiểu cần xem xét bằng thông tiểu

Chăm sóc ngay sau sanhGây tê giảm đau sản khoa

Bà mẹ có thể đi lại được nếu chắc chắn là đã có cảm giác sau gây tê

Rút kim gây tê một cách an toànChắc chắn bệnh nhân đủ giảm đau

Chuyển khoaTrước khi chuyển khoa đánh giá và ghi nhận những

quan sát:Chuyển bằng xe ngồi, mẹ bế bé trên tayCũng có thể chuyển bằng xe lăn điệnĐi bộ nếu cho phép

Chăm sóc hậu sảnQuan sát những dấu chứng để chỉ ra những dấu hiệu

lâm sàngTheo dõi thường xuyên trong 12- 24 giờ đầu sau sanh,

để phát hiện bất cứ những biến chứngNếu không có biến chứng theo dõi 1 lần 1 ngày những

dấu hiệu lâm sàng

Khám hậu sảnHỏi sản phụ đi tiểu được chưaKhám nơi riêng tư, kín đáo, thoải máiLấy dấu hiệu sinh tồn: nhiệt độ, mạch, HA

Khám hậu sảnSự co hồi tử cung

Sờ nắn đáy TCGhi chú BCTC, trương lực và độ mềm TC +/ -Hướng dẫn sản phụ biết về những tiến triển phức tạp và

nhận ra những bất thườngChắc chắn sản phụ dùng thuốc giảm đau

Khám hậu sảnĐánh giá sản dịch để phát hiện những bất thường, ứ

sản dịch và nhiễm trùng TCHỏi sản phụ về màu sắc, số lượng và mùi sản dịchHướng dẫn sản phụ biết về màu sắc, số lượng của sản

dịch

Khám hậu sảnQuan sát TSM, âm hộ- chắc chắn sạch và khô, vết

khâu bầm, nề, đang lànhThảo luận cho sản phụ biết được sự lành lặn bình

thường, nhiễm trùng, sự thoải mái (chườm đá chỗ vết khâu nề) và dùng thuốc giảm đau

Hướng dẫn sản phụ biết cách chăm sóc vết may TSM

Khám hậu sảnTiểu: đo lượng nước tiểu 2 lần liên tục phải > 300mlHỏi sản phụ có gặp khó khăn trong lúc tiểuHướng dẫn, khuyến khích sản phụ tập thể dục sàn

chậu, những bài tập thể dục này giúp giảm tình trạng tiểu xón

Khám hậu sảnTiêu: hỏi sản phụ có bị táo bón khôngĐảm bảo sản phụ được giảm đau vùng chậuNếu bị táo bón đến ngày thứ 3 hậu sản, dùng thuốc

nhuận trườngHướng dẫn ăn uống dinh dưỡng, chế độ ăn có nhiều

chất xơ. Uống nước mỗi ngày từ 6 – 8 ly nước

Khám hậu sảnTrĩ: thường xảy ra sau khi sanhTrĩ gây ra đau và khó chịuĐề nghị sản phụ thoa thuốc mỡ chữa trĩ để giảm đauKhuyên sản phụ không để táo bónHướng dẫn bà mẹ nên dùng thuốc vài ngày sau sanh

Khám hậu sảnChân: quan sát 2 chân có đỏ, nóng, sưng Mặc dù hiếm, thuyên tắc huyết khối vẫn là nguyên

nhân chính gây tử vong mẹ và tăng tần suất bệnh tậtHướng dẫn bà mẹ ngăn ngừa sớm bệnh tật bằng cách

vận động sớm, ngồi gác chân cao, tập thể dục lưu thông tuần hoàn máu

Khám hậu sảnSản phụ có nguy cơ thuyên tắc huyết khối nên xem xét

điều trị dự phòng thuốc chống đông máuĐánh giá mức độ chèn épĐi bộ sớmNguy cơ cao thuyên tắc huyết khối nghiêm trọng ở

phụ nữ > 35 tuổi, béo phì và đứng lâu

Khám hậu sảnChăm sóc vú: quan sát núm vú, xem xét bà mẹ cho con

bú đúng cáchQuan sát vú: đỏ, cứng, nóng do tắt tia sữa hoặc nhiễm

trùngGiám sát việc NCBSMHướng dẫn cho bú đúng cách

Đánh giá về mặt tâm lýThời kỳ hậu sản là thời kỳ dễ tổn thương về những vấn

đề phát triển tâm sinh lýHổ trợ sản phụ và gia đình giúp họ ổn định lại tâm

sinh lý trong thời kỳ hậu sản

Đánh giá về mặt tâm lýTrao đổi với sản phụ cách bình chỉnh tâm lý như thế

nào trong thời kỳ hậu sảnKhuyến khích gia đình/ chồng của sản phụ trao đổi với

NHS về những bất thay đổi trạng thái cảm xúc và hành vi

Hướng dẫn sản phụ về sự thay đổi cảm xúc sau sanh

Đánh giá về mặt tâm lýTrạng thái suy sụp tinh thần xảy ra từ 3 – 5 ngày trong

thời kỳ hậu sản, xảy ra ở 80% số sản phụTrầm cảm trong thời kỳ hậu sản > 15%Bệnh loạn tâm thần 0.1%Nên được đánh giá và điều trị tại phòng khám tâm thầnHướng dẫn trên điều kiện cần thiết

Đánh giá về mặt tâm lýTạo cơ hội cho sản phụ trao thảo luận về kinh nghiệm

sanh nở đã trải qua để làm rõ và giải quyết các vấn đề gây bận tâm

Nếu sản phụ có những kết cục không mong muốn xảy ra như: băng huyết sau sanh, sanh giúp, sanh mổ

Đánh giá về mặt tâm lýTình trạng mệt mỏi vừa là vấn đề thông thường trong

thời kỳ hậu sản và vừa là triệu chứng của vấn đề tâm lý và bệnh lý

Khuyến khích nghỉ ngơi thời gian ít nhất là một lần trong ngày

Hướng dẫn bà mẹ dinh dưỡng, tập thể dục, lên kế hoạch hoạt động bao gồm những hoạt động nuôi con và nghỉ ngơi

Tập thể dục sau sanhTập thể dục có thể bắt đầu từ 2 – 3 ngày sau sanh.Một nhà vật lý trị liệu hướng dẫn những buổi học vật

lý trị liệu tại khoa hậu sản và giáo dục cho sản phụCác bài tập sàn chậuCác bài tập bụngChăm sóc lưng Các bài tập sau mổ sanh

Giáo dục sức khỏeGiáo dục sức khỏe cho sản phụ gồm:

Chăm sóc vú, nuôi con bằng sữa mẹ và nặn sữaNuôi con bằng sữa nhân tạo (dành cho sản phụ không

nuôi con bằng sữa mẹ)Vấn đề tiểuBù nước và dinh dưỡngNgủ và nghỉ ngơi

Ngừa thaiDễ mắc bệnh đường sinh dục trong giai đoạn sinh conBắt đầu sinh hoạt tình dục trở lạiNhững vấn đề có thể gặp bao gồm: đau sau giao hợp

và khô âm đạoGiáo dục sản phụ lựa chọn biện pháp ngừa thai trong

thời gian hậu sản trước khi xuất viện

Tái khámLên kế hoạch tái khám mẹ và bé trong 6 – 8 tuần sau

sanhNếu cuộc sanh và thời kỳ hậu sản có biến chứng nên

hẹn tái khám sớm hơn

Anti D và chủng ngừaThực hiện thuốc Anti D cho tất cả những sản phụ có

Rh – D âm trong vòng 72 giờ sau sanh mà bé có Rh – D dương

Tiêm ngừa sởi, quai bị, Rubella cho những sản phụ có kết quả xét nghiệm huyết thanh âm tính sau sanh trước khi xuất viện

Tài liệu tham khảoKing Edward Memorial Hospital – Clinical guideline,

postpartum careRoyal Women’ s Hospital- clinical practice guidelines

postpartum care