1120

03/09 BELLEZZA

04/09

05/09

annada 15 Glion pretsch frs. 45.–/onn

05/04

06/04

07/04

08/04

09/04

10/04

11/04

12/04

01/05

02/05

03/05

04/05

05/05

06/05

07/05

08/05

09/05

10/05

11/05

12/05

01/06

02/06

03/06

04/06

05/06

06/06

07/06

08/06

09/06

10/06

11/06

01/07

02/07

03/07

04/07

05/07

06/07

07/07

09/07

10/07

11/07

12/07

01/08

02/08

03/08

04/08

05/08

06/08

07/08

09/08

10/08

11/08

12/08

01/09

02/09

ChALirA CurvAs dA MustérGAiL, sExy u siMpLAMAin ridiCuL?po in MAntun duBEL EssEr sExy?

2

è en grogn dobel sexy 3da Cornelia Candreia

sin in Trip da gossip 4-5 da Silvana Derungs

bellezia – enzaTgei individual 6 da Saskia Del Zotto

spievel, spievel ve dalla pare 6 da Catrina Waldegg

schlarigna dal 1900 7dad Irene Mercuri

Tschiffar il bel 8-9 da Silvana Derungs

Miss MaxiM 10-11da Flurina Cajochen

acTs da duonnas 12 da Nina Pfiffner

»zu geil« 13 dad Anton Capaul

la granda naiv 13da Victoria Mosca

las punTs poliTicas 14da Roman Liesch e Clau Dermont

il pled dal Mais 15dad Ursin Lutz

MaMMa Mia 15da Fadrina Hofmann Estrada

per cuorT TeMps el Mund da filM 16da Flurina Cajochen

in Tec hisToria 16 da Silvana Menzli

Mes Tracks 17cun Flurina Badel

fesTivals e vinars 18dal team da Punts

engiavinera 18

conTainer 19

treid è per me:

• meffasenvivondas

• composttgitoffa

• ritschia,angeneralschletasodours

• peis(iadetestpeis;))

endeletgestetic

• belsîglsd’encarstgang

• enaflour

• enprodapremaveira

• tschielsteilia

• lamarcunondas

• levadasedarandeidasdiglsuglegl

Tanja Augustin, 19

bel e tarladì

PUNTS ha vulì avair respostas a las dumondas

«Tge è per tai absolutamain trid?» e «Tge è per

tai in daletg estetic?». Voilà las respostas…

cuntegn 175

3

Belezza è ena noziun tg’è variabla sainza cun-

fegns. Schi vurdagn anavos segls davos tschenta-

ners, vusagnsa tg’igl ideal da belezza è sa mido du-

rant mintg’epoca an en’otra direcziun.

Ainten l’antica pudeva igl corp betg esser

mengia gross ed er betg mengia stigl. La don-

na veva d’aveir sagns pitschens pero stagns ed

ena bitscheida largia. Siva, digl taimp medieval,

veva ena donna perfetga da posseder ena

figura da mattatscha, fitg stiglia cun en calung

strètg. Ella veva d’aveir tschurrichels blonds,

îgls blos, ena pel alva, vestas cotschen-rosa ed

ena pitschna bucca cotschna. La pel alva era en

segn per ena moda da veiver da retgezza.

Sa mido an en’otra direcziun è igl ideal da

belezza durant igl taimp dalla renaschientscha.

Ins leva donnas cun calungs vasts e sagns gronds

e compacts. Er ainten fatscha ins vevigl otras

preteisas, en grogn dobel era da lez taimp sexy.

La calour blonda è pero restada trend. Siva digl

16avel tschentaner è igl corset nia moda, e pir

treis tschentaners pi tard era ena schinumnada

taglia da mostga en ideal da belezza. Ma ena

pel alva scu la neiv era venavant en indicatour

da belezza e retgezza. Pir aint igl 20avel tschen-

taner ins levigl ena calour bregna e naturala

an fatscha. La figura veva ossa d’esser sporti-

va e flentga. Igls onns ’60 eran per las donnas

las maseiras 90-60-90 da gronda valeta, pigls

omens en «Waschbrettbauch». Sch’ins posse-

deva chellas preteisas ainten las dretgas epocas,

persunifitgivins en ideal da belezza.

Dictats e depressiuns – er pigls omensEr anc ozande totga ena figura sportiva e

flentga tigl ideal da belezza. Ma tge è belezza

ansoma? Tgi decida tge tg’è bel e tge tg’è treid?

Chegl è tot dumondas tg’èn betg schi simplas

da rasponder. Belezza è ena noziun relativa.

Mintgign ò sez da decider tge tg’è bel e tge betg.

Egn varda sen la belezza interna digls concar-

stgangs, oters dattan en îgl sen l’apparientscha.

An chest punct ans pon las medias e la reclama

influenzar fitg ferm. Savens prescreivan els a

nous tge tg’è «in» e tge tg’è «out», chegl surtot

ainten la brancha da moda.

Tras l’antiera propaganda tgi angal las ma-

seiras da models seian belas, dattigl bleras de-

pressiuns tar donnas tgi cuntanschan betg chel-

las preteisas. I dat er adegna daple omens tgi

suffregian da talas depressiuns. Uscheia reivan

las operaziuns da belezza adegna pi savens an

dumonda.

Tots èn scu nousLa gliout sa metta sot chest cuntel privlous

per corresponder ad en ideal da belezza tgi vign

mess avant dalla societad digl mond occidental.

Ma chegl cuntanscha angal en prievel tg’igls

differents carstgangs sa sumeglian adegna pi

fitg. Igl carstgang amprova da neir uscheia bel

scu tg’è prescretg, e cotras dattigl mintg’eda

en pass vers l’egualitad dall’antiera umanitad.

Giun Africa ed an Asia sa lascha la gliout gio

ossa operar per vuseir or scu igls carstgangs

dall’Europa centrala.

Aglmanc tenor igl aspect teoretic so la chirur-

gia da belezza produtgier en carstgang cun ena

apparientscha ideala. Ma alla fegn finala dess

mintgign sez decider tge tgi seia belezza ideala e

betg sa metter sot pressiun u lascher influenzar

digls concarstgangs.

Era la bellezza ha sias mancanzas«Schönheit liegt im Auge des Betrachters.»

Ina locuziun ch’è apparentamain in pau anti-

quada. Uschiglio savess jau senz’auter renun-

ziar da scriver quest editorial e dar a vus lecturs

e lecturas la peda da laschar reger voss’atgna

fantasia e pudair definir la noziun bellezza.

Dentant dubit jau che vossa definiziun fiss

vairamain creada da vus sezs. Per gliez essan

nus umans memia influenzads da las normas

che l’elita dals bels e dals ritgs fixeschan. U co

pon ins uschiglio declerar l’anorexia ch’è de-

plorablamain anc adina fitg actuala? U daco

han las mieurs en il labor da tegnair nà lur

pitschen chau per che dunnas ed umens en

ils megliers onns possian zuppentar lur faudas

cun ina squitta da botox? Dapi che la crisa da

l’economia è qua aud jau adina puspè ch’i saja

forsa temp da reflectar ina giada davart l’atgna

vita. Tgi sa, forsa fissi era temp da chalar da sa

cumparegliar cun ils stars da la branscha da

moda e da vesair l’atgna bellezza? Perquai pir

cura ch’ins sez è cuntent cun l’atgna bellezza,

par’ins era bel per ils auters.

è en grogn dobel sexy?da Cornelia Candreia

editorial 175da Flurina Cajochen

4

Silvana ha cumprau ina revista che s’auda buc en il

repertori da lectura dad ina studenta, mo lectura eis

ei era buca tanienta, plitost mirar maletgs. Silvana

ha mo cumprau quell’illustrada per mirar e giudicar

16 umens che vulan perschuader oravontut cun lur

bellezia.

Jeu concedel gest uss per che vus sappies gia

activar l’entschatta vossas buccas bletschas e

trer neu sur da mei. Pia (oh, con penibel): jeu

hai cumprau la «Schweizer Illustrierte». Mo

buc x-ina, mobein l’ediziun cun ils 16 candi-

dats per l’elecziun dil Mister Svizra.

Targlinau hai jeu schon avon ch’ir el kiosk,

encurir l’ediziun ch’ei empau zuppada, dar ella

al giuvenot dil kiosk, dir in «bonjour» aschi

normal sco pusseivel, observar il surrir sin sia

fatscha, pagar quater francs e miez (giave-

tschen, savevel gnanc che quell’illustrada seigi

aschi cara) e seturpegiar in tec... Mender che

da cumprar x-in schmuddelheftli. E buca mo

seturpegiar enviers il vendider dil kiosk, mo-

bein era enviers memezza. La finala vegn jeu

grad ord la biblioteca e mon lu directamein a

cumprar in carnet aschia... Mo daco buca des-

cender mintgaton in pèr scalems intellectuals

pli a bass (quei che munta buc ch’ins fussi schi-

glioc mai giu en quellas sferas)? Il sentiment da

vergugna resta. Daco eis ei penibel da cumprar

in heftli da maletgs enstagl dil Geo (che ha è

bia maletgs) ni dil Spektrum der Wissenschaft?

Bien, ils daners ein probablamein schon investi

meglier en in artechel davart l’influenza dalla

cardientscha en la medischina ch’en ina home-

story da Bernhard Russi e saver co e cura ch’el

fa la barba. Mo la finala ei la revista cumpra-

da uss, sche lu vegn ella era legida (ed jeu poi

giustificar mia cumpra cun emplenir spazi en

las PUNTS).

Masculin, giuven ed ella publicitadInaga ch’jeu sun a casa, selegrel jeu sco sin il

bambin (el bus cun tut ils scolars gimnasials hai

jeu secapescha aunc buc ughegiau da sfegliar

en la revista). Mirar sin quels giuvens – ni era

buca pli aschi – e dar la bucca, trer neu e far

giu. Quels sepresentan medialmein ella publi-

citad, ston gie quintar cun pareris e valetaziuns

ed aschia hai jeu neginas retenientschas e ne-

gina schliata cunscienzia da dar la bucca. Tut-

tina sun jeu cunscienta: sch’jeu entupass in da

quels tips per casualitad sin via, dess el gnanc

en egl ni ch’jeu taxass el perfin sco «aunc in

tschec giuven». Mo en quei rom cheu ein els

semplamein da rir.

André, David, Pascal ed Umberto ein quater

d’els, tuts sedisch han secapescha in bellezia

body ed han survegniu surnums significativs

sco «der Schnügel» (il pli giuven, tgi dess buc

il num Schnügel ad el?), «der Naturbursche»

(nus seregurdein vid nies «natürlicha und

bodaständiga» Renzo), «der Künstler» (tgisà,

sch’el fa frisuras intimas zun originalas?) u

era «der Kumpel» (sincer, lein nus dunnas in

cumpel sco IGL um dalla Svizra??). Las veglia-

detgnas ein denter 19 e 34 onns. Ina giuvna

sur 25 havess negina schanza da daventer Miss

Svizra. Las dunnas han para in temps da belle-

zia en lur veta bia pli limitau ch’ils umens. Era

in motiv, pertgei ch’jeu poi buca persequitar

l’elecziun da lezza: vegness ina gada dapli per-

tscharta ch’jeu s’audel tier il fier vegl, paun dir

e caschiel veder (schegie, in bien Parmigiano

ei lu buca da sbittar). Mo da mirar sin quel-

las dunnas bialas ed intelligentas s’installescha

tuttina mo la schaluisa – u silpli in tec plascher

malvuglient (Schadafreud, per dir pli explicit),

p.ex. sch’ina ei buca tuccada gest per siu avan-

tatg sin la fotografia u sch’ella – hihi – ha in tac

da suau sut bratsch. Targevas toch en in bikini

enstagl d’in t-shirt per il shooting sco tschellas

tschahaias era!

Tender las musclas, trer giu las caultschas e rir, rir, rir

Mo turnein anavos tier ils umens: in surri,

l’auter sghegna ed il tierz mira nausch e ualti

tuts emprovan da seducir cun lur egliada e tier

ualti tuts resta ei tier l’emprova. Mo forsa che

lur corps lain lu schar dar la liua ins? Tender

las musclas! Trer en il venter! Tensiun, ten-

siun! (E sperar che la sminca tegni e ch’il tgau

daventi buca cotschens.) Boah, exemplars per

emprender l’anatomia humana (jeu ditg mo:

Musculus rectus abdominis da bellezia) ed els

stattan era gest aschi steric en posa sco Anatole,

il skelet.

Mussar las musclas san els gie schon, mo

ston els lu è trer las caultschas tochen varga

12 centimeters sut igl umblitg? Stoi jeu veser

ils pelegns genitals (respectiv quels che vessen

dad esser leu, mo ch’ein vegni eliminai)? Pro-

pi bein en posa semetta «Strahlemann» Gio-

vanni che ha sco caracteristica «sein breites

Lachen», mo che vul lu tuttina pli bugen tener

serrau la bucca e mirar sc’in botsch (forsa zup-

penta el in lucca en sia biala retscha largia da

dents?). Persuenter ha el aviert la siaranetga.

Buca semplamein in haver-aviert-igl-ualer stu-

pid e nunattentiv, na, igl ei in haver-aviert-la-

siaranetga lasciv. Ed aschia eis ei sexy.

Dat ei era sexiadad senza bellezia? Ni eis ella

mo pusseivla en cumbinaziun cun lezza? Tgei

eis ei, sch’igl um ei buca bials e vul sedar da

sexy? Eis ei lu semplamein ridicul?

Sefar ridiculs per nies beinstarMo ridiculs ei lu era igl entir circus medial

sin SF1 che ha liug zacu il matg. 16 umens

(schegie che miu bab numnass quels buca di-

spet «umens», quels milchbubis ch’han gnanc

pelegna endretg sil brust) saltignoccan empau

per il palc entuorn, giogan scenas da seducziun

cun rosas e romantica, sedattan immensa brei-

gia da schar parer lur moviments aschi natu-

rals ed autentics e perschuadan cun lur semper

surrir. E rispundan la finala aschi sinceramein

e suveranamein allas damondas (pretensiusas e

heiclias e nunprevediblas).

Ah, vus remarcheis, jeu hai era gia viu ina

da quellas emissiuns. Buca persula, quei ei

buc in’emissiun per mirar persuls (ed era buca

persulA); interessant eis ei mo, sch’ins sesa en-

semen e sa dar la bucca. Forsa vegn tut quei

teater medial mo inscenaus sin proposta dad in

pèr psicologs? Per rinforzar il cuminesser e sen-

sin in trip da gossipda Silvana Derungs

5

tir la libertad cumpleina da dar giu commen-

taris senza stuer seretener – ina buontad per

l’olma! Mo quest onn enconuschel jeu negin

ch’enconuscha in candidat (e che ha neginas

retenientschas da far giu siu enconuschent) ed

aschia dat ei il matg probablamein negina sera

da buccas bletschas (e cartei a mi: era umens

san dar la tecca, e lu aunc co!) cun SF1 (tgei su-

stegn jeu pomai tut cun mia contribuziun alla

Billag?) ed André, Pascal e consorzis.

La revista ei sfegliada atras (dil reminent, era

«Iceman» Janka muossa ses sixpacks en quel-

la medema revista e sweetie Lara Gut mira

carinamein ella fotografia) ed jeu emprovel

da cumpensar miu fauxpas e planiseschel per

questa sera – leger poi jeu secapescha buca

pli – in’emissiun sin Arte ni ina documenta-

ziun sin 3sat. Gie gie, pudeis vus tertgar, e lu la

gievgia puspei mirar Germany’s next top mo-

del. Mo nana, ditg jeu, entscheivel buca cun

quei casting che gnanc la scheffa Heidi Plum

sezza dumignass (tenor experts dalla branscha,

jeu tradeschel pli bugen buca mia fontauna),

cunquei ch’ella ha matei fatg memia bia re-

clama per McDonalds e veramein era lagut-

tiu ils burgers enstagl da rietscher ora mintga

buccada per mantener sia figura. Jeu spetgel

sin l’alternativa dil canal idée suisse. Cun quel

astgass mirar televisiun igl entir di senza schlia-

ta cunscienza catschada el tgau dil tron intel-

lectual (e dils models feminins).

Aunc ina remarca per evitar in bumbarda-

ment da brevs da lecturs (medemamain lecturs

dalla SI) che sesentan attaccai: jeu vi secape-

scha discreditar negin che mira maletgs en la

«Schweizer Illustrierte» – aschiditg che quellas

persunas legian era las PUNTS.

Ia raspond scu amprem a la sagonda dumonda,

perchegl tg’ia cat chegl bler pi simpel:

En deletg estetic pigls mies îgls èn uscheia feno-

mens dalla nateira scu per exaimpel igl tschiel

bel steilia u ena darandeida digl suglegl. Sim-

plamaintg dus tgossas d’ena tala belezza.

Amprema dumonda:

Puh, propa treid, dattigl chegl ansomma? Hmm

ia crei, sch’ia vusess en carstgang blesso dad

ena ghera, plagn sang e dolour u ègl chegl pi-

tost trest...?

Na, ia crei igl mender è tuttegna cura tgi egn

am ò ritschia a dess, bä chegl era propa betg

bel.... Ou, u schi en om ò tgavels lungs e fatg

aint ena cua, bää ;-)

Na ossa vaia la perfecta rasposta. Ea chegl è la

dretga. Ia era eneda neida la dumang aint igl

bus, gist lavada curt avant, ed alloura am du-

monda gio tar la proxima fermada en om vigl,

ia schess uscheia 60 onns, sch’el possa tschan-

tar dasper me. Cò vaia anc panso navot nosch

ed igl detg tgi chegl seia an urden. Ma dalunga

sunga stada anriclada, perchegl tgi el tuffava da

suaditsch, d’alcohol e da zigis (tge cumbinazi-

un, puh) e chegl era prest betg per tigneir or,

propa absolutamaintg treid, gruusig, wää!!!!

Judit Augustin, 22

6

La branscha da models e da designers ei dil meini ch’ina dunna biala ni in bi um stoppi haver:ina certa simmetria dalla fatscha, ina biala e schubra pial, ina bellezia figura (per nus «normalos» naturalmein bia memia satella), ina certa grondezia, mauns bials ed ulivs, ina biala fuorma dils egls ed aschia vinavon.

E sch’ins mira inagada in tec entuorn el

mund dalla moda e dils pli rehs, lu vesan ins

che bunamein tut ils models possedan quel-

las pretensiuns. Lein inagada per exempel

analisar Kate Moss. Ella ha ina biala fatscha,

la simmetria che constat ed ina buna figura.

Denton cuora ella adina puspei dad in scandal

en l’auter. Cun quei less jeu dir che bellezia ei

aunc ditg buca tut ella veta. Biars patratgan che

la bellezia porti ins pli tgunsch tras la veta. Jeu

denton sun dil meini ch’ina veta ella glisch dils

projecturs fetschi la veta mo pli greva.

Bi ed aunc pli biTgei che para a mi adina puspei ina tschon-

tscha fallida ei ch’ins discuora adina dallas PLI

bialas ni dils PLI bials duront las elecziuns da

missas ni misters, seigi quei d’in cert territori ni

digl entir mund. Jeu denton sun perschuadida

ch’ei dat aunc bia pli bialas dunnas e pli bials

umens che separticipeschan semplamein buc a

talas concurrenzas da bellezia.

Mei persunalmein fascinescha la glieud digl

ost: Libanon, Iran, Afganistan. Mo era Afri-

cans e Sudamericans. Magari hai jeu maletgs

ni fotografias enta maun, per las qualas jeu

drovel in temps da contemplar. Denteren ha

ei aschi biala glieud cun ina grondiusa expres-

siun ch’ins sa magari bunamein buca descriver.

Aschia ch’jeu sun lu semplamein mo fascinada

ch’ei dat insumma ina tala bellezia. E che metta

nus Europès ell’umbriva.

Bellezia ei in’enorma gronda definiziun ed ella

ei aschia individuala. Perquei ditg jeu: mintgin

da nus ha ina auter meini tgei che bellezia ei.

Ed exactamein perquei ei gie nies mund aschi

bials.

Belezza fascinescha, oz scu avant 200 onns. Min-tgign so deir, sch’el catta bel ena fatscha u betg, ma savens betg pertge. E pertge ischan nous savens digl madem meini? Ògl betg nom tg’igl gost seia diffe-rent da persunga tar persunga? Tge fò damaias at-tractiv ena fatscha?

Chesta dumonda gio blers scientists tg’on

sa mess. I dat bleras ipotesas tgi l’amprovan

da rasponder, ma las treis pi ancunaschaintas

èn chella dalla media, chella dalla simmetria e

chella da tratgs caracteristics.

«Fatschas mediaras èn las pi attractivas»

Chest’ipotesa sa basa segl effect da fatschas

tg’èn morfadas. Sir Francis Galton, en scientist

engles digl 19avel tschentaner, leva ansasez

reconstrueir ena fatscha tipica per en crimi-

nal. Per far chegl ò el simplamaintg «coptgia»

fotografias d’anturn 300 fatschas da perschu-

niers egna sur l’otra. Or da chegl ègl resulto ena

fatscha morfada tgi era nunspitgeidamaintg fitg

attractiva. Dus oters scientists (Langlois e Rogg-

man, 1990) on concludia ord chest fatg tg’ins

catta bel chegl tg’ins è igl pi diso, monta ena

structura da basa tgi vign avant savens.

Pero tenor studis da plessas universitads na

constatt chesta tesa tuttegna betg digl tottafatg.

Igl è betg exnom las proporziuns tgi fòn bel ena

fatscha, mabagn surtot la surfatscha da chella

(pel, calour,…).

«Simmetria fò attractiv»Igl onn 1993 on Thornhill e Gangestad mess

se l’ipotesa dalla simmetria. Tenor chella ègl

uscheia, tgi pi simmetrica tg’ena fatscha è e pi

bela seila.

Pero igl resultad dallas amprovas tg’èn neidas

fatgas cun la tecnica dad oz è: fatschas malat-

tractivas son er aveir ena simmetria e fatschas

attractivas n’èn betg automaticamaintg simme-

tricas.

«Segns da madirezza cumbinos cun tratgs unfantils fon attractiv»

Anturn igls onns 80 era Brigitte Bardot

en’icona da stil e belezza. Ella è igl prototip per

ena «Kindfrau». 1986 ò alloura Cunningham

mess se sia ipotesa. Tenor lezza èn surtot don-

nas tg’on tratgs caracteristics per unfants fitg

attractivas. Chegl fiss per exaimpel: ena testa

gronda; en front dominant e grond; îgls, nas e

bucca relativmaintg bass; îgls gronds e radonds;

en nas ed en grogn pitschen…

Biologs d’evoluziun argumenteschan tgi pi

bod seigl sto d’avantatg pigls omens d’aveir

donnas giuvnas scu partenarias per la repro-

ducziun, perchegl tg’ellas èn pitost da buna

sanadad ed on anc avant ellas ena lunga pe-

rioda da fritgevladad. Ellas igls son partureir

blers unfants, uscheia tg’els son dar anavant

lour gens a schi blers descendents scu pussebel.

Ma chesta tesa n’è betg incontestada, perchegl

tg’igl è er uscheia tgi segns da madirezza fon

attractiv ena fatscha d’ena donna. Per exaim-

pel oss dalla missella relativmaintg ots e vestas

concavas (damaias igl cuntrari digls unfants).

L’argumentaziun biologica dei tgi chels segns

signaliseschan agl om tgi la donna n’è nign

unfant ple, mabagn sexualmaintg madeira ed

uschei’er abla da partureir unfants. Cunning-

ham dei tgi dovra tots dus, tratgs unfantils e

segns da madirezza scu per exaimpel tar Kate

Moss. Perchegl tgi uscheia vignia dasdo igl in-

stinct da pertgirader digls omens e chegl seia

anc adegna en grond factour tar la tschertga da

partenarias.

Pero tge ipotesa ò ossa raschun? Mintgigna

ò per part dretg ed è per part fallada. Ord las

retschertgas ègl pero resulto, tgi seian prest

adegna stadas fatschas artifizialas, chegl vot

deir fatschas tg’èn neidas fatgas cugl computer,

tg’èn neidas valetadas scu las pi belas. Chestas

fatschas virtualas on tottas tratgs spezifics tg’èn

mianc contanschibels per carstgangs «normals».

Pero cunchegl tgi nous nign «pavlos» mintga

de cun reclamas e fotografias da fatschas total-

maintg perfectas (tg’èn pero neidas surluvradas

e migluradas cugl computer anfignen tigl pi pi-

tschen detail), exista igl privel tgi nous daven-

tagn victims digl noss agen ideal da belezza tgi

n’è ansoma betg realistic.

spievel, spievel ve dalla pare…da Catrina Waldegg

bellezia – enzatgei individualda Saskia Del Zotto

Absolutamaing trid: zappar cun sandalas e peis

nüds in üna chaja da chans frais-cha

Ün dalet estetic: meis hom e meis figl.

Fadrina, 26

7

PUNTS ha supplitgà Irene Mercuri da Schlarigna che

frequenta l’Academia Engiadina da dar in’invista

en sia lavur da matura, en la quala ella descriva la

bellezza da Schlarigna avant 100 onns..

Cu guardaivan oura las giassas e las vias cur

cha passaivan chavals invezza dad autos? Cu

guardaivan oura las chesas cur cha d’eiran abi-

tedas tuot an? Cura ho cumanzo il turissem a

Schlarigna e cura l’industrialisaziun?

Duos vschinaunchasAunz il 1900 d’eira la vschinauncha da

Schlarigna spartida in duos parts: Crasta e

Schlarigna, chi d’eiran vairamaing pü bod duos

vschinaunchas per se ed haun alura pü tard

fusiuno. Traunter quellas duos parts passaiva

il Schlatain, ün dals duos flüms chi passa tres

la vschinauncha. Giò da San Murezzan gni-

va, scu auncha hoz, l’En chi ho sia funtauna a

Malögia. La vschinauncha d’eira circundeda da

grands pros ed ers chi purtaivan als purs bgera

racolta. Uschè es que cler cha da quel temp vai-

va que bgers purs. Quels abitaivan in lur chesas

cun talvo.

La viafier arriva, ils turists eirMa cul arriv da la Viafier Retica dal 1903 s’ho

müdo tuot. Ils turists pudaivan uossa gnir sü

da la Bassa ed eir ils Schlarignots scu eir tuot

ils Engiadinais pudaivan uossa viager dapü.

L’orizont pel turissem s’ho aviert. Il Muragl, fa-

bricho dal 1860 ed il Misani dal 1870, nu bastai-

van pü per accoglier ils turists chi cumanzaivan

a gnir da tuot il muond. Uschè s’ho cumanzo a

fabricher ün nouv hotel pü grand e pussaunt.

Il Cresta Palace evra las portas dal 1907 e vain

ingrandieu dal 1914. Quel chesamaint uschè

pussaunt ho cumplettamaing müdo l’aspet da

la vschinauncha. Tuot in üna vouta paraiva la

vschinauncha dad esser omogena. Dal 1908

s’ho alura fabricho l’hotel Kulm. Quel hotel a’s

vzaiva scu prüm cun gnir giò da San Murez-

zan e cul passer dal temp s’ho’l adüna pruvo da

camufler fin cha hoz ho que do landrour duos

chesamaints our da crap fich pussaunts. Ma na

be il turissem es la basa dal svilup da la vschi-

nauncha. L’industrialisaziun ho eir cumanzo

intuorn il 1903.

Dal 1890 ho fundo Riet Campell la Bieraria

Engiadinaisa. Dal 1902 ho’l fabricho la fabrica

chi’d es hoz püprubabel pü cuntschainta scu

«die alte Brauerei». Ma da quel temp d’eira

que ün affer chi girava bain, cun que ch’el fur-

niva biera a tuot l’hotelleria engiadinaisa. Ma

na be la biera, dimpersè eir il lain ho purto

Schlarigna intuorn il 1906

profit düraunt l’industrialisaziun. La falegna-

maria Denoth, chi vaiva da quel temp auncha

nom Chalet Jössler, es gnida fabricheda dal

1910. Dischplaschaivelmaing nun exista quella

hoz pü.

E che es alura capitò cul cumanzamaint da

la guerra? Schi, eir nossa valleda ho subieu

grandas perditas. Cun que as ferma mia lavur

da matura dal 1914.

Que chi’ns do ferm in ögl es, scu cha ün pêr

chesas paun müder fermamaing l’aspet da la

vschinauncha. Cul svilup da quel temp s’ho

müdo bger, ma l’essenziel es resto. Cler, bge-

ras chesas nouvas sun gnidas fabrichedas, ma il

cour da Schlarigna es resto il istess. Sperains be,

ch’üngün nu vegna süll’ideja da transfurmer

quista pitschna vschinauncha, ameda dals tu-

rists taunt scu dals indigens, cun fabricats chi

pudessan cumplettamaing müder l’aspet da

quista vschinaunchetta uschè bella in sia na-

türa intacta.

schlarigna dal 1900 14 ans da svilup industriel e turisticdad Irene Mercuri

8

Maud Andina e Daniela Derungs emprovan mintga

di da tegnair ferm la bellezza da lur clientas e clients:

ellas èn emploiadas spezialisadas da fotografia.

Maud è da Tschlin, Daniela da Surcasti. Dapi intgins

onns abiteschan ellas ensemen en ina cuminanza

d’abitar a Cuira. Omaduas èn da l’annada 1988,

omaduas han frequentà la Scola media propedeutica

a Cuira, omaduas èn actualmain en lur segund onn

d’emprendissadi ed omaduas dattan resposta ad

insaquantas dumondas per las punts.

Nua lavurais vus? (Uschia pudais vus far in zic

reclama per voss schefs ed ils lecturs san nua ir,

per laschar far bellas fotografias da bellas giuv-

nas.)

D: Wuffli Foto Multimedia AG (tuna super,

ni?!), Grabenstrasse 34 a Cuera.

M: Fotostudio Oettli, Tittwiesenstrasse 25 a

Cuoira.

Pudessas vus descriver vossas activitads princi-

palas?

D: Lavurs en labor: sviluppar films, elavurar las

fotografias, curreger fotografias (colurs etc.); far

fotis per pass/annunzias, per part fotografias da

purtret; «empruar» da vender cameras

M: Fotografar (pass, annunzcha, purtrets,...),

elavurar fotografias vi dal computer (photo-

shop), inramar, scans...

Las bellas e las main bellas varts da vossa la-

vur?

D: Bi ei il contact cun la differenta glieud e sa-

ver far in plascher cun ina fotografia. Mo sche

la clientella ha schliata luna, eis ei buca pli

aschi bi...

M: Bellas: in prüma lingia il fotografar, plü tard

lura l’elavuraziun da las fotografias vi dal com-

puter, fin pro’l inramar. Sco eir il contact culla

cliantella. Insè am plaschan eir otras robinas

pitschnas chi’d es da finir... Main bellas: hm..

pulir ;)

Tge maletg / clisché avais vus stuì curreger en

connex cun vossa professiun?

D: Hmm... cu ch’jeu hai entschiet a luvrar en

quella professiun, havevel jeu gnanc propi in

maletg tgei che spetgi mei... da clischés sai jeu

buca tschintschar.

M: Hm..

Plans per il futur? Datti projects, visiuns, sie-

mis?

D: Suenter igl emprendissadi luvrass jeu bugen

vinavon en quei sectur e lu sescolar vinavon

(mo sco tgei sai jeu aunc buc). Jeu pren inaga

pass per pass e mirel tgei che sedat. Jeu fagess è

bugen ina pausa dil luvrar per ir sin viadi.

M: Sch’eu less restar per adüna sün quist

manster nu’m suna uschè sgüra. fich jent fessa

davo mes giarsunadi amo ün practicum o alch

simil pro ün büro da grafica o pro üna stam-

paria.

Ina da las fotografias preferidas da Daniela © Sylvie Blum

Vi da tge experimentais vus mumentanamain

(p.ex. en voss temp liber u durant muments da

lungurella en fatschenta)? Da tge as laschais

vus inspirar?

D: Jeu fetsch buc experiments pli gronds.

Jeu emprovel semplamein d’emprender

d’enconuschuscher meglier l’entira tecnica da

fotografar. Naturalmein dat ei muments da li-

unguriala en fatschenta, e sch’il schef ei buca

d’entuorn, miran ins da s’occupar enzaco.

M: Eu n’ha diversas chosas ch’eu n’ha da far

pel «arbeitsbuch». Sajan quai lavurs vi dal

computer o eir fotografias per ün tschert tema.

Otramaing prouva jent oura nouvas robas aint

il photoshop sco eir aint il studio.

Camera digitala u analoga?

D: Digital

M: Digital. Da quai ch’eu sa nu fotografescha

bod ingün plü analog in affars da fotografia.

Photoshop: benedicziun u smaladicziun?

D: Omisdus. Per part eis ei fetg nizeivel ed in-

teressant, mo ei dat fetg bia lavur d’elavurar

fotografias.

M: Benedicziun. I dà uschè bleras funcziuns,

las bleras chi gnanca nu’s cugnuoscha. Mincha

tant temp as chatta darcheu alch nouv chi fa

plaschair.

Güst in connex cun bellezza e portraits da

persuna as poja (pudessa) far uschè bler.

Noss tema dal mais è «bellezza». Tge munta la

bellezza en connex cun vossa professiun?

D: Naturalmein che la gronda part da nus

vul veser ora bein sin fotografias. Igl ei den-

ton aschia ch’ins astga buca rir e sto mirar tut

agraden sin las fotis da pass. Quei vesa per part

o sgarscheivel ed ils biars vesan o sco bandits

sin quellas fotografias. Negin che ha plascher

da quellas fotis ed ils biars damondan, sch’ins

sappi buc far ina retuscha per ch’els vesien o

meglier. Ni ei dat denteren clients (feminin e

masculin!) che vulan schar far il liften, also

els vulan schar retuschar lur rubaglias... Ei dat

glieud fetg heicla/difficila quei che pertucca siu

veser ora e cheu ston ins lu dar adatg co tractar

quels cass.

M: Eu crai cha blera glieud chatta quai super,

schi pon ir pro’l fotograf a far fotografias chi

guardan davo oura «makellos». Sün giavüsch

Tschiffar il belda Silvana Derungs

9

da nossa cliantella schminca la scheffa e fa fri-

suras. Plü tard vegnan las fotografias amo ela-

vuradas sül computer. A mai persunal plascha,

schi’d es natüral, uschè sco cha la persuna es, e

na scha mincha foda vegn retuschada.

«Perfection is boring.» Tge pensais?

D: Jeu hai pli bugen, sch’ins vesa las rubaglias.

Quei fa tut pli interessant.

M: Per part bain, ma na exagerar!

Maud Andina (a sanestra) e Daniela Derungs

Avais vus in fotograf preferì u forsa ina

fotografia preferida?

D: Jeu hai buc in fotograf preferiu, cunquei

ch’ei dat aschi bia buns fotografs che fan

fotografias che plain a mi. El mument hai fetg

bugen ils maletgs da Sylvie Blum, cunquei che

la fotografia dad act plai fetg bein a mi.

M: Ün fotograf predilet nun haja. I dà tants e

tants fotografs chi fan bellas fotografias!

Che es per me absolutamaing trid? Absolu-

tamaing trid es per me üna persuna chi nu’s

chüra. A do persunas tridas e bellas. Las bellas

nun haun da fer bger per lur parair. Las tridas

invezza as rivan da tgnair sur l’ova cun la güsta

chüra.

A do eir glieud chi es caracteristicamaing ab-

solut trida. Quelo sun per me ils ignorants, ils

arrogants, quels cun il cour fraid, ils noschs,

quels sainza conscienzcha ed il pü trid es üna

persuna chi es tuot quelo.

Che es in mieus ögls ün dalet estetic? Üna

persuna cun ün bel nes, cun üna bella fuor-

ma dad ögls, cun üna bella pel, cun ün’aura chi

lascha la buocha avierta, cun bels chavels, chi’d

es sauna, üna persuna chi’d es bod perfetta e

chi ho lura auncha ün bun caracter; quelo es in

mieus ögls ün dalet estetic.

Nadia Clalüna, 19

10

Ils 18 da settember 2007 ei Daniela Natalia

Columberg, oriundamein da Mustér, vegnida eligida

Miss Maxim Svizra digl onn 2008/09. En las PUNTS

dat la miss in cuort sguard anavos e tradescha ultra

da quei era ses plans pil futur.

Pressapauc avon in onn e miez eis ti vegnida

nominada Miss Maxim. Tgei ni tgi ha animau

tei da separticipar a quella concurrenza?

Da separticipar ha ina collega animau mei. Ne-

gina grondezia, negina vegliadetgna ni autras

mesiras eran dumandadas. Mintgina saveva

separticipar. Quei ha animau mei il pli fetg.

Wow, ina concurrenza, nua ch’ins sto buc esser

gest 180 cm gronda, 45 kilos greva ni 16 onns

veglia ed aschia vinavon. Erel semplamein tut

surstada ch’ei detti insumma ina concurrenza

aschia.

Eis ti sepreparada a moda speciala per la con-

currenza?

Na, hai fatg insumma neginas preparaziuns

specialas.

Co san ins s’imaginar quei entir process tochen

la nominaziun?

Igl emprem selecziunescha la gasetta da bou-

levard «Blick» da quei da 25 annunzias or da

400 e presenta silsuenter las candidatas en

in’ediziun. Allura san il lecturs eleger lur fa-

vorita per sms ni per e-mail. Apparentamein

havevel jeu lunsch ora las biaras vuschs ed hai

aschia gudignau il tetel da Miss Maxim. Cuort

suenter ein tut las missas digl entir mund viagi-

adas en Tailanda, nua che la concurrenza dalla

«Miss Maxim World» ha giu liug.

Co ei tia reacziun sin igl emprem plaz stada?

Jeu savevel insumma buca capir. Gnanc el sie-

mi havess jeu tertgau enzatgei aschia. Quei ei

vegniu tut nunspitgadamein. Igl emprem hai

jeu gnanc propi saviu selegrar da mia victoria.

Ei ha duvrau in pèr jamnas entochen ch’jeu hai

saviu acceptar e realisar quei ch’ei veramein

succediu. Mo ussa sun mega loscha sin mei.

Co ha tia parentella ni la glieud ord tiu con-

tuorn reagiu?

Entgins eran surstai dalla Natalia ch’era adina

in tec schenada e ruasseivla e tuttenina duess

ella esser ina missa. Mo en tut priu hai jeu giu

bunas reacziuns. Perfin a Turitg han certas

persunas enconuschiu mei e plidentau mei a

moda simpatica. Ultra da quei hai jeu retschiert

entginas brevs da fans ord igl entir mund.

Tgeininas ein stadas las experientschas las pli

specialas entochen uss?

In’experientscha speciala ei il fatg che las me-

dias ein surprendentamein interessadas vid

ins. Plinavon ein naturalmein era las invitaziuns

da prominents VIP adina puspei ina honur.

In’autra realisaziun ch’il tetel da Miss Maxim

ha possibilitau a mi ei in agen calender pigl onn

2009. Quei project ha dau ina massa lavur, mo

jeu sun veramein cuntenza cun il product, las

fotos ein veramein vegnidas genialas. Dil remi-

nent eis ei pusseivel da cumprar il calender sut

www.natalia-columberg.ch.

Tgei incumbensas han plaschiu il meglier a ti?

Il meglier han ils «shootings» en Tailanda

e Minca plaschiu a mi. Quels eran ina total

nov’experientscha per mei. Era hai jeu aschia

giu la pusseivladad d’emprender d’enconuscher

biara glieud.

Tgei plans has ti per tiu futur. Has forsa avunda

dalla branscha da model?

Jeu vegn en mintga cass a luvrar vinavon sco

model, quei ei numnadamein mia gronda pis-

siun. Era lavurel jeu en la branscha dad immo-

bilias e studegel el davos semester economia da

menaschi. La proxima finamira ei da sescolar

vinavon sco fiduziara dad immobilias.

L’ediziun dallas Punts da quei meins porta il

num «bellezza». Tgei capeschas ti sut la noziun

bellezia?

«Schönheit liegt im Auge des Betrachters.»

Denton tgei ch’ei bi e co ch’in carstgaun ch’ei

bials duess veser ora, vegn cunzun definiu da

nossa societad. Ozildi vegnan las normas dalla

bellezia cunzun era definidas entras ils stars da

film ni dils models. Tgi che semeglia a quels ei

bials e quei fatg quetel jeu trests.

Miss MaxiM – calira curvas da Mustérda Flurina Cajochen

11

Treid: «peparoni»

Deletg estetic: «crème-schnitta»

Sascha, 21

12

PUNTS ha supplitgà Nina Pfiffner da Champfer che

vegn a far la matura a la Scola chantunala a Cuira

da mussar insatge da sia lavur da matura, per la

quala ella ha creà acts da dunnas cun differents

materials.

Il tema da mia lavur da matura es «purtrets

dad act da duonnas cun differents materiels».

L’input per quel tema es sto mia paschiun da

disegner persunas. Il prüm d’heja fat ün shoo-

ting da fotografias cun üna buna amia chi ho

gieu avuonda curaschi da lascher cruder ils

vstieus. Eau d’he pruvo oura ün pô che posizi-

uns chi füssan cunvgnaintas.

Da quellas fotografias es gnida la lavur da

skizzas ed adüna dapü las fuormas concretas.

Our da que s’haun sviluppos quatter purtrets.

Ils prüms trais purtrets sun pittüros cun culur

d’acril e l’ultim cun culur dad öli, que per-

che ch’eau druvaiv culuors pü intensivas per

l’ultim purtret.

Las pü grandas difficulteds d’he gieu cun in-

terpreter mieus purtrets. Que, perche ch’eau

chat cha minchün dess svessa stüdger che

cha’ls purtrets vulessan dir per se svessa.

Ma eau nu d’he be pittüro, eau sun eir gnida

a cugnuoscher ün oter artist, dal quêl d’he in-

terpreto ils purtrets. Quel artist es sar Hubertus

Bezzola, e sieus purtrets d’eiran üna granda in-

spiraziun per me.

acts da duonnasda Nina Pfiffner

13

Per cas guardi our da la fnestra e che vezzi – a

naiva, darcho üna vouta. A naiva scu scha que

nu vess auncha mê naivieu quist inviern. Min-

cha flöchin chatta sia via pachificamaing fin

inua ch’el placha. Ad es bel da guarder. Mieu

sguard vo ün pô pü dalönch, sur ils tets da la

vschinauncha fin vi tar las muntagnas. Alv es

simplmamaing la culur dominanta, e que da-

spö eterniteds, am pera. Quella culur ho ün

effet chi calma. Tuot pera paschaivel e mincha

problem sfuondra aint illa vatta.

Cur cha que glivra lura traunteraint üna vou-

ta da naiver ed il sulagl prouva da der ün cuc

tres las nüvlas pera que scu scha tuot il muond

füss nouv naschieu. Ils pizs da las muntagnas

glüschan scu perlmut. Ils gods sun pennas dad

üna cuverta e las chesas sun chesas da nanins.

A nu’s oda neir üngünas caneras, a pera cha las

massas alvas travuondan tuot.

A me vain la vöglia dad ir our dadoura, da

lascher sfundrer mieus stivels aint il alv lam.

L’ajer nun es niauncha uschè fraid scu que

ch’eau vaiva spetto ed eau d’he trat aint vettas

bger memma grossas. Eau nun od mieus pass,

tuot vo luot, luotin. Che bel da vzair scu cha’ls

autos sün via nu rivan dal flach, che flot cha la

natüra es adüna darcho buna da fer ün spass

cun nus e cun nossa tecnica, da la quela nus

essans uschè dependents.

Mia spassageda am maina directamaing sü

ill’otezza, eau vuless avair üna survista dal cha-

os alv. Tuot es alv, glüscha, orvainta bod. Per

descriver tuot la cuntredgia druvessi milli pleds

per alv, scu cha’ls Inuits haun prunas da pleds

per naiver.

Ma eau pudess eir descirver tuot la scena a

moda simplischma:

Ad es bellezzas.

La bellezia camonda la veta. Glieud biala ha pli lev ella veta. Ella ha access ad in auter cerchel dalla veta. Ina gada dapli muossa quei a nus: la veta ei partgida en duas classas.

Normalmein sun jeu cuntents cun quei si-

stem, denton cura ch’ei va per la bellezia ditg

era jeu: Igl ei donn, ins savess gie era seprofitar

dils meins bials. Els ein per ordinari meins ar-

rogants che tschels, ein pli huslis, fan lur caussa

e finito.

La bellezia niua ei darar la bellezia quotidia-

na ni quella dalla sortida. Maletgs da promi-

nents che vegnan cumparegliai en illustradas

cun e senza make-up tschontschan per quei.

Cun gidar suenter mia pial cun products dal-

la lingia da cosmetica Biotherm sun perfin jeu

mintga di frestgs per buca dir bials.

Jeu stoi adina puspei rir cura ch’jeu audel

la giuvna schend alla camerata: «Quei giuven

ei zu geils.» Ina expressiun che porta pauc e

per mei nuncapeivla el messadi. Tier quellas

expressiuns ston ins mo rir, deplorablamein

ei rir meins bien per la bellezia dalla fatscha.

Silmeins eis ei bien per l’olma. Mattatschas

quetan giuvens che van a spass cun caultschas

giudem il tapun senza profil bellezia, ellas ve-

gnan fleivlas cura ch’in ha si ina capetscha e

porta resti dil vischin che para da pesar 106 ki-

los. Mia cusrina e mia sora che han vargau ils

20 onns quetan il stil conveziunal alla 08/15

pli attractivs. Miu aug va mintga dumengia a

messa cun tschiep e mia tatta ha viviu sia veta

alla liunga cun scussal. Mintgin ha quitau il siu

bi ed aschia purtau a nus varietad e colur alla

veta meinsvart legera e grischa. Saver cu purtar

tgei resti e co ei ina sfida. Pertgei la bellezia a

Turitg ei buca quella el Grischun. Quella el plaz

da lavur buca quella da nozzas.

La roda dil temps lai era passar baul ni tard ils

«zu geils» temps.

Bellezia ei veta per in e scadin, perquei ch’ella

ei nundefinida.

«zu geil» – quella belleziadad Anton Capaul

la granda naivda Victoria Mosca chi’d es fascineda

Absolutamantg treid è die fette Elke ed ena

donna cun ena blotta.

En deletg estetic è Jessica Simpson e sch’ia vei

notas da 4 anse ;)

Fabian Augustin, 20

14

Dapi ils 20 da schaner 2009 è Barack Obama en uffizi sco il 44avel president dals Stadis Unids da l’America. Il pievel – e betg mo quel american – ha grondas speranzas en il politicher democratic. Ve-gni a reussir ad el da meglierar il maletg ruinà da l’America? Tge pensan noss politichers giuvens?

Obama – Messias u icona da pop?da Roman Liesch

Ia stò conceder tg’ia sung sto mecta scep-

tic tge tgi pertotga Obama. Durant la campa-

gna electorala vaia gia l’impressiun tgi seia sto

mengia blera retorica e mengia pacs recepts

concrets. Ma l’istorgia ans mossa tgi an taimps

da crisa ò retorica cun ideias scu speranza ade-

gna puspe funcziuno.

Tgi Obama è nia titulo «messias» va ia persu-

nalmaintg catto exagero digl tottafatg. Tranter

las ampurmischungs, las speranzas e la realitad

dattigl grondas differenzas. Obama ò adegna

puspe ampurmess durant la campagna electo-

rala tg’el lessa midar igl stil e collaborar sur igls

cunfegns da parteida or. Cun la tscherna digls

sies ministers ò el demusso tg’el less effectiv

realisar chegl, pertge el ò tscharnia ministers

tgi on posiziuns pi moderadas tgi el sez – per

me en cler signal per ena bunga collaboraziun

cugls republicans. Dantant on chels ministers

tuttegna da far percumond ad Obama...

La votaziun pigl pachet da conjunctura aint

igl senat ò dantant demusso ensatge oter. Nign

republican e mianc tot igls democrats on detg

ea a chel pachet da conjunctura – la collabora-

ziun sur igls cunfegns da parteida ò oramaias

betg funcziuno. Digl reminent ò chella vota-

ziun er demusso, quant dependent tg’igl pre-

sident american è digl parlamaint; er schi la sia

parteida ò lò cleras maioritads, ò igl congress

mess otras prioritads tgi Obama e perchegl evi-

to, tg’el so gio ossa realisar ena part dallas sias

ampurmischungs dalla campagna electorala –

la «revoluziun verda» mantga (anc).

Tot sursto sunga sto dalla reacziun digls po-

punTs poliTicas: obaMa supersTar

litichers an Europa. Ia sung dantant persva-

dia tgi lour euforia stò bagnbod far plaz alla

realitad. Anc ègl tots tgi lessan far puncts tar

Obama e paran pronts da piglier se anteriours

parschuniers da Guantanamo. Igl pi tard tigl

inscunter dalla NATO, cura tgi Obama vign

tgunsch a pretender pi gronda participaziun da

tschellas armadas ad Afghanistan, veian er igls

politichers europeans tgi Obama è an ampre-

ma lengia en American. Igl pi tard lò ston er

els realisar tgi la relaziun transatlantica è nigna

relaziun d’amour, ma ò adegna funcziuno igl

migler, cura tgi la «communitad da valours»

(occidentalas, democraticas etc.) era periclitada

dad ordvart. Las differenzas tranter l’America e

l’Europa eran schon adegna grondas (betg pir

durant las legislaturas da Bush junior) ed on

adegna duvro pressiun d’ordvart (cf. l’uniun

sovietica u igls nazis) per saveir neir ignoradas.

Ia crei tgi las speranzas tg’ins associescha cun

Obama èn mengia grondas – chegl ò el sez er

s’accurschia ed ò perchegl davent d’esser eligia

er adegna ampruo da redutgier las speranzas

sen en niveau pi modest, chegl am ò mintga-

mai paria igl tenor aint igls sies pleds.

Anc èn igls Americans pronts da dar taimp

ad Obama – taimp tg’igls electours on anfignen

ossa pudia queir a nign. Igl taimp vign dantant

a mussar, tge tgi Obama so far – an dus onns

ègl gio schon puspe elecziuns dad ena part digl

congress. Igl pi tard lò vign a sa mussar, tge

impressiun tg’igls Americans on digl president

Obama. Er Bush junior veva antschet igl sies

presidi cun ena maioritad dalla sia parteida aint

igl congress – dus onns siva era igl suveran gio

d’en oter meini.

Roman Liesch (22) da Brinzauls è student da las scien-zias politicas a Turitg e vicepresident da la giuvna partida populara dal Grischun.

New Deal II?da Clau Dermont

In sempel job ei quei segir buc – president dils

Stadis Uni. Gia en temps normals. Pér da dretg

en temps da crisa sco quei che nus havein uss.

Il neoliberalissem propagaus da mintga tip che

vegn da far in nuv da cravatta e che porta ina

cofretta d’actas ei carraus cun tempo 250 en ina

preit da betun – senza frenar, senza «Goldener

Fallschirm», senza preavis. Falliu – cun preavis.

Denton han las bancas (alla testa l’UBS) adina

perschuadiu che lur capital seigi francaus, ch’ei

detti buca pli aschi grondas amortisaziuns, che

tut seigi bien.

Tuttina ha ei lu buca calau. Island ei gleiti ban-

crot. Lehman Brothers ei bancrot. Freddie Mac

e Fannie Mae havess ei bunamein tuccau –

facticamein bancrot. E la UBS ha oz aunc ina

valeta da gnanc 30 milliardas, cumparegliau

cun las 200 milliardas d’avon dus onns. Contas

persunas han piars lur respargn? Contas persu-

nas han piars lur casa ell’America?

Zaco enconuschent. Gia 1929 ha ei dau ina

crisa – la crisa economica mundiala. Quella ei

vegnida surmuntada oravontut cun il «New

Deal» da Roosevelt, president naven da 1932

tochen tier sia mort 1945. L’economia ha da

niev giu da survir al pievel american enstagl

mo ad in pèr milliunaris alla testa da trusts e

firmas. Novas prescripziuns han reglau da niev

l’economia ed il sistem da finanzas.

Ch’il carstgaun empren buc, muossa il temps

2007–2009. Puspei il medem. Puspei bia memia

bia libertads per egoists che senumnan «presi-

dent dil cussegl d’administraziun» e «CEO». La

paga ei secundara – bonis ein quei che caztga

da riscar adina dapli e dapli.

Cun quei sto ei esser finiu. Ils Stadis Uni

han ussa puspei in president endretg. In che

ha buca la detta ella fatschenta da petroli e

s’empatscha mo per l’atgna buorsa. Mobein in

cun ina perschuasiun: Il stadi e l’economia han

da survir a mintgin, buca mo ad in pèr porta-

cravattas da New York. Ei drova in niev «New

Deal», cun grond plascher era in «New Green

Deal». Novas reglas che schurmegian il singul

digl egoissem e dalla pirataria economica d’in

pèr bänkers. Gie, nus savein, Obama!

Clau Dermont (20) da Rueun studegia politologia a Berna ed è pledader da medias dals Giuvens socia-lists dal Grischun.

15

Pleds ed il linguatg en general furman ina part in-tegrala dal mund dad Ursin. Per questa columna zipl’el mintga mais in’ivetta or dals pleds ch’el ins-cuntra en ina moda u l’autra per pudair quintar ina istorgina davart quel.

Da buobs, uhams e librocsSco lungatg pign ei il romontsch adina puspei

sesurvius dad auters lungatgs per augmentar e

sviluppar igl agen scazi da plaids. Cunzun dil

tudestg e dil talian ha ina pluna plaids anflau

la via el lungatg romontsch e dapi entgins onns

eisi era nuot special da schar cular plaids en-

gles en nies lungatg da mintgadi. Quella moda

dils Romontschs dad empristar plaids ei denton

buca nova, anzi – ella ei pli u meins aschi ve-

glia sco il lungatg romontsch sez. Plaids jasters

ch’ein vegni empristai fetg baul ein strusch pli

d’enconuscher sco tals, ferton ch’emprests pli

novs, sco per exempel «laitplanca», «festplat-

ta» ni «töff», muossan immediat lur fatscha

jastra.

Per quella gada dat ei buc in sulet plaid dil

meins, persuenter presentel jeu ina pintga

schelta da plaids che paran dad esser dil tut-

tafatg romontschs, che derivan denton per pro-

pi dil tudestg.

Lein entscheiver cul «pur» che fa la pareta dad

esser vieti romontschs, cunzun patertgond al

renomau pur suveran. Davos il pur romontsch

sezuppa denton tut semplamein il «Puur»

dalla Svizra tudestga. Il medem ei schabegiau

cul «buob» romontsch, era cheu ha il «Bueb»

dalla Svizra tudestga anflau la via en Romon-

tschia. Sco proxim vegn igl «uham» a mauns.

Sill’emprema egliada ei da veser nuot dad in

plaid tudestg, cun volver e strubegiar in techet

vegn denton igl «Umhang» alla glisch. E quei

ch’ei pigl «uham» igl «Umhang», ei pil «libroc»

il «Lîb-Rock» e pil «lismer» il «Lismer».

Per finir e per buca demascrar memia bia plaids

romontschs sco plaids tudestgs, vi jeu aunc

numnar dus plaids che vegnan duvrai fetg ste-

di. Ils dus candidats «gleiti» e «guess» ein vegni

integrai cumpletamein el romontsch e vegnan

duvrai senza ch’enzatgi vegness silla minim’idea

da sminar plaids tudestgs davos quels dus scha-

nis. Igl ei denton propi aschia ch’ils dus plaids

tudestgs svizzers «g’leitig» e «g’wiss» han

anflau la via el lungatg romontsch da mintgadi.

Igl ei schizun aschia ch’il romontsch ha conser-

vau en sia fuorma adattada il «g’leitig» ch’ei gia

daditg ius a piarder el tudestg.

il pled dal Maisdad Ursin Lutz

Ursin Lutz (27) è linguist e lavura sco assistent scientific tar l’Institut dal Dicziunari Rumantsch Grischun a Cuira. En ses temp liber fa el bunamain adina termagls cun pleds.

Ün pop da bellezza Per dir güsta al cumanzamaint: eu n’ha il plü

bel uffant dal muond! Quai nun es narcissem,

quai es simplamaing uschè. Ok, eu cugnuosch

a pacs genituors chi nu pretendan il listess da

lur uffant. Perquai as lascha meglder sainza

manzunar il tema da la bellezza, schi’s es tanter

mammas e baps.

A la fin finala vezzaina in noss juniors adüna

be a quels umans cha no amain il plü ferm – a

nos partenari ed a no svessa. Biologicamaing es

ün uffant il resultat d’ün masdügl da gens. La

mamma es inchantada cha’l pop ha la listessa

foppina, sch’el ria sco seis bap. E’l bap es tuot

inamurà i’ls bels ögls s-chürs dal pitschen – pre-

cis ils listess sco la mamma! Grondius che ch’ün

inscunter d’amur sa striunar. Qua daja our da

pel da caramella e pel da lat üna culurina sco

be tuornà da las vacanzas al mar. Da chavels

in fuorma da spiralas e chavels sco spaghettis

resultan las plü bellas marüschlas lommas. Là

s’inscuntra las uraglias da nona, o l’ögliada da

la sour e minchatant dafatta trats caracteristics

sten cuntschaints.

A la fin finala es mincha uffant ün pitschen

miracul, ils bels ed eir quels chi han gnü ün

zich damain furtüna pro la scumpartiziun da

la bellezza.

Dal rest, n’haja manzunà cha meis uffant es

e resta simplamaing il plü bel – sainza dubi.

Fadrina Hofmann Estrada (26) è schurnalista e mamma. En sia columna rapporta ella da las stentas ed oravant tut da las bellezzas da ses mintgadi cun Luan ch’è e resta il pli bel.

MaMMa Miada Fadrina Hofmann Estrada

16

La fin settember 2008 sun jeu stada engaschada alla producziun dil film «Rumantsch e Rivella». Co igl ei vegniu adaquella e per tgei ch’ei va, saveis vus leger en las Punts dil november 2008; ussa suonda la cuntinuaziun:

«Klappe, die Zweite»Suenter ch’jeu hai giu retschiert l’incumbensa

dil giuven reschissur Amir Hamz d’esser la

cussegliadra dil lungatg romontsch ed assis-

tenta da producziun, hai jeu contactau cun

tutta curascha l’actura Nikola Weisse. Bien pia,

il termin da sentupada ei uss inagada sclarius.

Mo co pomai sai jeu mussar la pronunzia dil

text romontsch ad ella e quei enteifer dus dis?

In sguard sin miu telefonin e la sligiaziun era

dada. Cul receptur da vuschs da miu telefonin

eis ei pusseivel da recepir il text a bucca e met-

ter quel la finfinala sil laptop sco datoteca da

mp3. Aschia sa l’actura tedlar adina e dapertut

il dialog e cunquei exercitar la pronunzia.

Exercezis da romontschDus dis pli tard sun jeu allura s’entupada

cun l’actura Nikola Weisse en sia habitaziun

a Turitg. Jeu erel tut surstada da sia cumparsa

giuvna – igl ei da menziunar ch’ella va direc-

ziun ils 70 onns – ed ella ha retschiert mei cun

bratscha aviarta. Per buca piarder temps essan

nus idas directamein alla lavur stentusa. Min-

tga plaid hai jeu prelegiu ed ella ha repetiu. Jeu

erel enorm incantada con precis e spert ch’ella

ei s’identificada cun il lungatg romontsch. Alla

fin dil di havein nus recepiu sil natel il dialog e

transponiu el sin il laptop dall’actura. Cunten-

tas cun la lavur prestada, havein nus silsuenter

gudiu in té ner en cumpignia.

All’actura principala Elmira Rafizadeh era ei

buca reussiu da vegnir en Svizra avon ils dis da

filmar, aschia che nus havein buca saviu tre-

nar il text communablamein. Aschia havevel

jeu era tarmess ad ella la data da mp3. Suenter

l’emprema sentupada ha ella raquintau ch’ella

seigi duront las davosas duas jamnas adina se-

durmentada cun mia vusch en las ureglias. Ei

era aunc enzatgei, buc?

La registraziun dil filmAschia ei igl emprem di da producziun ar-

rivaus. S’entupai essan nus alla Militär-/

Langstrasse a Turitg. Duront ch’ils teams da ca-

mera ed illuminaziun eran vid s’installar, essan

las duas acturas ed jeu idas en in café per saver

ir atras il text romontsch. Tut loscha hai jeu con-

statau ch’jeu hai fatg buna lavur. Naturalmein

hai jeu aunc stuiu curreger certas finessas, mo

tut priu eran ellas bein preparadas. Silsuenter

essan nus arrivadas en ina bar, nua che l’em-

prema scena ei vegnida registrada. Suenter che

la mascra ha smincau tut ils acturs ed il rest

dil team era preparaus, ha il schef da camera

tschentau en siu apparat ed igl entir proceder

ha entschiet. Sezuppada denter las duas actu-

ras Elmira e Nikola era mia incumbensa da te-

dlar lur pronunzia e d’intervegnir, sch’ils sbagls

eran memia gronds. Cun bucca e nas erel jeu

concentrada da buca schar schluitar en in soli

sbagl, quei ch’era semplamein nunpusseivel,

cunquei che las duas acturas eran Tudestgas.

Abstrahau da mias incumbensas san ins

s’imaginar in di aschia suandontamein: In

dialog ni ina sequenza d’ina scena vegn fat-

ga entuorn 20 gadas e quei ord tut las diffe-

rentas perspectivas entochen ch’il reschissur

ei cuntents cul resultat. Quei drova buca mo

bia temps, mobein era bia gnarva e pazienzia.

Suenter pressapauc dudisch uras lavur era igl

emprem di da scenari alla fin ed ils ulteriurs

han entschiet.

L’experientscha ei stada fantastica ed il punct

culminont dall’entira caussa era in agen fuffer-

gnadi sco actura. Quei vul dir: mirar bein sin ils

statists cura ch’il film vegn emess!

(Deplorablamein eis ei aunc buca clar, cura e nua ch’il film vegn emess, mo PUNTS vegn ad informar vus.)

La revoluziun dil mars«Märzrevolution» – quei ei il cavazzin che lai

quest meins negin’autra letga a mi en caussa

«gronds eveniments historics». Quella revolu-

ziun liberala ei succedida igl onn 1848 ed ha

tschaffau las grondas metropolas europeicas,

naven da Vienna tochen Prag e naven da Ber-

lin tochen Milaun. Igl impuls per quella revolu-

ziun havevan ils republicans franzos dau; quels

eran gia i il fevrer sillas barricadas en lur tiara

e contonschiu cun lur rebelliun l’abdicaziun dil

monarc Louis Philippe e l’introducziun dalla

secunda republica.

Era ell’uniun tudestga era il giavisch dad ina

midada actuals. Quest desideri fundava d’ina

vart ella misera sociala (caschunada denter

auter dad ina nauscha raccolta egl onn 1846

e dalla revoluziun industriala) e dall’autra vart

ella finamira da far ina fin alla politica da re-

stauraziun sut Metternich. Las pretensiuns

dall’opposiziun eran oravontut l’instituziun

d’ina regenza liberala e la fundaziun d’in stadi

naziunal tudestg cun ina suletta constituziun

per quei territori e cun ina representaziun dil

pievel. L’assamblea naziunala da Frankfurt – igl

emprem parlament eligius democraticamein

digl entir territori tudestg – ei stada il resul-

tat da quels schabetgs revoluziunars. Quella

reuniun ei seradunada l’emprema ga aunc el

medem meins, numnadamein ils 18 da mars

1848 ella baselgia da S.Paul (perquei ei era

l’assamblea sco tala enconuschenta sut il num

«Paulskirche»). Il pensum da quei parlament

era l’elavuraziun d’ina constituziun per il niev

stadi unitar.

Denton ei la disdetga digl experiment libe-

ral gia semussada suenter in onn. La constitu-

ziun dall’assamblea naziunala adempleva bein

biaras pretensiuns dil moviment liberal e na-

ziunalistic. Ella pretendeva denton era ina mo-

narchia constituziunala cun in imperatur sco

predominonza. Previus per quei post fuss staus

Friedrich Wilhelm IV., il retg dalla Prussia. Lez

ha denton desistiu dalla cruna d’imperatur.

Quei ei stau in dils fatgs decisivs che han mess

ina fin al siemi d’in stadi naziunal e liberal.

«Tgi che vul leger en il futur, sto sfegliar en il pas-sà.» Cun quella persvasiun collia Silvana Menzli, studenta d’istorgia a Turitg, mintga mais da l’onn cun in eveniment istoric.

in Tec hisToriada Silvana Menzli

per cuort temps el mund da filmda Flurina Cajochen

17

Mintga mais preschenta in Rumantsch u ina Rumantscha sia musica. Sche Rumantschun u Rumantschet, gliez emporta pauc; il principal èn ils tracks!

Mia musica momentana: L’album «beyond

the Missouri Sky (short stories)» da Charlie

Haden e Pat Metheny. La guittara eletrica am

maina davent. In d’üna am rechat eu immez

istorgias estras, chi pudessan eir esser las mias,

in lös esters, chi pudessan eir esser meis dacha-

sa – scha tuot füss i oter… ed il bass fa gnir tuot

amo ün pa plü melancolic.

Mia musica da film preferida: Per exaimpel

la musica dal film «Herr Lehmann» – chanzuns

da Cake (fich fich cools), Eels (svaglian ble-

rischmas bellas algordanzas) e dad Anita Lane

(ferma e lasziva).

Mia musica cura ch’jau sun vilada: Nar-

rischma vegna, sch’eu n’ha da lavar giò – arg

– per da quels mumaints (per furtüna fich rars)

daja la cd «3121» da Prince e lura meis favu-

rit Jean-Marc Mirò cun l’album «La Voix du

Vaurien».

La musica per muments intims: Suspürs e

charezzas fladadas.

Chanzuns cun muntada speziala: I dà tantas

– quia dimena be trais da tuot quellas chanzuns

chi m’accumpognan di per di – trais chanzuns

dad hommens chi’m cuffortan:

«Workingman’s blues nr.2» da Bob Dylan:

«sing a little bit of these workingman’s blues»

e lura terdscher giò las larmas e sü cullas mon-

gias e lura vaja schon darcheu – right?

«Better Off Without A Wife» da Tom Waits:

quista chanzun es sco mangiar ün toc tuorta da

tschiculatta cun latmilch, s-charpar fotografias

da meglders temps e tagliar giò ils chavels. In

cumbinaziun cun üna cigaretta svapurescha

bod mincha pisser e bod mincha dubi .

«I’m your Man» da Leonard Cohen: per-

quai ch’eu m’insömg e nu dun sü la spranza

ch’inchün scrivess uschè üna chanzun per mai,

be per mai – üna jada, chi sa…

Mia chanzun dal scalin da mes telefonin: Inchün ha inventà e tschüblà e registrà üna

melodiina per mai – eu craj ch’ella haja nom

«je t’attends».

Mes Tracksdad Astrid Alexandre

Musica es movimaint e restar in movimaint. Flurina Badel, lavura parzialmain sco mo-deratura e redactura tar la Televisiun Ru-mantscha ed uschiglio per da tuttas sorts curiusitads.

18

Malgrà che la GiuRu sto spargnar, sustegna

ella era vinavant generusamain las PUNTS. Nus

da la redacziun engraziain a la GiuRu per ses

sustegn e sia fidanza en nossa lavur. Nus essan

dentant conscients che nus na pudain betg mo

sa pusar sin l’agid da nossa editura, ma stuain

impunder dapli sforzs ed energia per chattar in-

serents e fauturs – ina buna purziun lavur che

spetga era Clau Dermont da Rueun che vegn

a surprender a partir dal proxim mais il secre-

tariat da la gasetta giuvna. Nus al faschain in

cordial bainvegni en noss team ed engraziain

ad Aita Pult da Ftan che ha surveglià durant

dus onns la morala da pajar quints da noss abu-

nents.

En quest lieu vulain nus da la redacziun era

engraziar a vus abunents per vossa fidaivladad

e voss sustegn. Sinceramain: i fa mintga giada

in nar plaschair, cura che nus pudain registrar

in nov abunent. Franc! Grazia fitgun a quels e

quellas che smatgan il link ABUNAR sin nossa

pagina web – e grazia fitg a quels e quellas che

pajan era lur abunent! Nus sperain en mintga

cas d’as pudair divertir ed infurmar vinavant e

be per tradir insatge: a partir da questa prima-

vaira cumparan las PUNTS anc pli bellas... (per

turnar al puntissimo da quest’ediziun)

Schlia l’engiavinera e trametta la soluziun cun indi-caziun da tia adressa a: Silvana Derungs, Haupt-strasse 117, 1715 Alterswil; scriva in sms a 079 274 48 03 u in e-mail a: silvana.derungs@punts.ch.

1. Prenum da l’«Iceman» e da noss layoutist

2. La musica dal film da quest Herr plascha a

Flurina Badel

3. En l’antica avevan quels dad esser pitschens

e stagns

4. Prenum dal reschissur da Rumantsch e

Rivella

5. Proxim puntissimo

6. Chanal da cultura franzos-tudestg

7. Auter pled per bellischem, lasciv, chalirà

8. Natalia Columberg è stada quella Miss en

il 2008

9. Dunnas cun tratgs dad ... èn attractivas.

engiavinera 175

Engiavinera 175

Schlia l’engiavinera e trametta la soluziun cun indicaziun da tia adressa a:

Silvana Derungs, Hauptstrasse 117, 1715 Alterswil; scriva in sms a 079 274 48

03 u in e-mail a: silvana.derungs@punts.ch.

1. Prenum dal «Iceman» e da noss layoutist

2. La musica dal film da quest Herr plascha a Flurina Badel

3. En l’antica avevan quels dad esser pitschens e stagns

4. Prenum dal reschissur da Rumantsch e Rivella

5. Proxim Puntissimo

6. Chanal da cultura franzos-tudestg

7. Auter pled per bellischem, lasciv, chalirà

8. Natalia Columberg è stada quella Miss en il 2007

9. Dunnas cun tratgs dad ... èn attractivas.

↓

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Ils 28 da favrer 2009 ha gì lieu la radunanza

generala da la GiuRu en las catacumbas ru-

mantschas, qvd. en il tschaler da la Chasa

Rumantscha. En suprastanza hai dà mida-

das: Martin Cantieni da Sagogn che è stà

varsaquants onns vicepresident da la GiuRu,

banduna la suprastanza. Sco nov commember

da suprastanza è Sandro Buchli da Laax vegnì

elegì; el surprenda il post dad assessur.

Malgrà che la Lia Rumantscha ha scursanì

per 12’000 francs la contribuziun a la GiuRu

da 47’000 giu sin 35’000 francs, planisescha

la GiuRu era quest onn buns projects per la

giuventetgna da la Rumantschia – ma deplora-

blamain betg tants sco quai che la suprastanza

avess ideas. Era las contribuziuns per suste-

gnair projects dad auters giuvens ston ve-gnir

scursanidas. Sper la participaziun a divers sem-

inaris ed inscunters cun giuvens e giuvnas dad

autras minoritads linguisticas planisescha la

GiuRu tranter auter in workshop da musica ed

in workshop da brischar vinars. In dals gronds

projects per il 2009 (e per ils onns vegnints)

è dentant il GiuFeRu – il Giuven Festival Ru-

mantsch. Ensemen cun pliras uniuns da giu-

ventetgna organisescha la GiuRu in festival

che duai avair lieu insacura la stad. Dapli da-

vart il cura e nua pudais vus leger qua en las

PUNTS suenter ch’il comité d’organisaziun dal

GiuFeRu s’è inscuntrà il mars.

festivals e vinars radunanza generala da giuru e punTs

dal team da Punts

Ha Martin anc da dir insatge ad Urs avant che bandunar la GiuRu?

Per ina giada auters uffants en il curtin da la scolina.

Baiver curaschi avant che surprender il post da secretari?

19

chauredactura:Silvana Derungs, Hauptstr. 117, 1715 Alterswilsilvana.derungs@punts.ch, 079 274 48 03

redacziun:flurina Cajochen, Crestas 36A, 7154 Ruscheinflurina.cajochen@punts.chVictoria Mosca, via Nouva 1, 7503 Samedanvictoria.mosca@punts.chCatrina Waldegg, Purmaglera 1, 7460 Savognincatrina.waldegg@punts.ch

collavuratur/as en quest numer:Astrid Alexandre, Cornelia Candreia, Anton Capaul, Saskia Del Zotto, Clau Dermont, Fadrina Hofmann Estrada, Roman Liesch, Ursin Lutz, Silvana Menzli, Irene Mercuri, Nina Pfiffner, Fabian, Judit, Nadia, Sascha, Tanja

layout nr. 175:Carlo Clopath, Parlatsch, 7016 Trin Mulin,caclo@gmx.ch

concept frontispizi:Donat Caduff, 7152 Sagogn, donatcaduff@gmx.ch

secretariat:PUNTS, Aita Pult, 7551 Ftan, punts@rumantsch.ch, 079 563 27 32

editura:GiuRu, Chascha postala 312, 7002 Cuira,giuru@giuru.ch

abunament:45 francs per onn, Raiffeisen Surselva, clearing 81073, conto 41742.23novs abunents: www.punts.ch

stampa: communicaziun.ch, 7130 Glion

internet:www.punts.chwww.giuru.ch

avis:Las opiniuns dals auturs e da las auturas en quest numer na ston betg correspunder a l´opiniun da la redacziun da PUNTS. PUNTS è commembra da l´Associaziun da la Pressa Svizra dals Giuvens.

iMpressuM

conTainer 175

Performance la primavairaDals 17 als 19 d’avrigl 2009 ha lieu a La-

vin en La Vouta in curs da performance cun

l’artista Elisabeth Zündel. Il workshop è avert

per profis ed amaturs che vulan sviluppar lur

potenzial artistic e persunal. En il center stat

la tschertga dal tema persunal e la percepziun,

la lavur vi dal corp, l’improvisaziun, activar la

memoria corporala, la lavur cun associaziuns,

imaginaziuns, maletgs, spazi, ambient... Per la

stad che vegn è medemamain planisà in grond

project da performance «Las chombras vödas».

La finamira è da raquintar performativamain

las biografias da dunnas engiadinaisas.

Persunas interessadas al curs retschaivan infur-

maziuns pli detagliadas e pon s’annunziar tar:

Anna Serarda Campell, annaserarda@hotmail.

com, 081 862 26 46. Ils curs custa 210 frs., 150

frs. cun reducziun.

To grow means not to become what you should be,

but to become what you are.

EngiavineraEn l’ediziun dal schaner avain nus tschertgà

il TRAIFEGL. Malgrà ch’igl è ina stoda fortu-

na da chattar in tal, han tuttina insaquantas

persunas inoltrà lur traifegl. Ma la fortuna ha

tuttina be tschernì ina persuna, e quai fiss....

Oliver Nyffeler. Tataaaa! Gia tantas giadas ha

il president da la GiuRu empruvà da gudagnar

insatge tar l’engiavinera, finalmain èsi reussì.

Gratulaziun. (E tgi che suppona ussa ch’i saja

forsa stà in schwindel, nana. La diala da fortu-

na da l’engiavinera puntistica è incorruptibla.

Ins sto be empruvar, x-ina giada funcziuni tar

mintgin. Mintgatant numnadamain nagin che

sa participescha).

Columna onlineQuest mais s’occupa Veronica cun la culpa

da las dunnas. Il putgà original da la dunna è

bain vesaivel anc oz: ella è tenor il Vatican (ed

era tenor cumprovas scientificas indubitablas)

la raschun pertge ch’ils umens dad oz èn ste-

rils. Era la fertilitad dals mastgels ha da far insa-

tge cun la protecziun da l’ambient... Dapli sin

www.punts.ch.

Arcunà punts en il telefonin?Gia dus onns è Aita Pult secretaria da las

PUNTS, ma insaquants da vus abunents na

l’avais betg realisà! Tschertins pudessan ac-

tualisar il numer da telefon en lur handy sut

«punts». Noss anteriur secretari ha numnada-

main anc mintgatant da far mediatur en cas

da reclamaziuns u da novs abunents. Grazia

fitgun Maurus! E grazia fitgun a quels che han

arcunà PUNTS en lur telefonin, quai ans fa sa

chapescha grond’onur. Il numer dad Aita chat-

tais en l’impressum – ma adatg! Bainprest sa

mida quest numer puspè (guarda pagina 18).

Festa da la lingua maternaAvais festivà il «di internaziunal da la lin-

gua materna»? Igl è gia stà ils 21 da favrer, las

PUNTS n’èn halt betg gist fitg sveltas da derasar

communicaziuns da pressa, ma PUNTS ha era

pir intervegnì da quest eveniment proclamà da

l’UNESCO trais dis avant la gronda party. Per-

quai ans vulain nus legrar postfestum e duvrar

oz spezialmain fitg noss’atgna lingua materna

en nossa famiglia ed en nossa vita da min-

tgadi – quai ha la LR numnadamain giavischà

per quest di da festa. E quest onn festivescha

la LR ses 90avel anniversari, lura la vulain nus

sa chapescha ademplir insaquants giavischs e

duvrar il rumantsch. Perquai legiai gist anc ina

giada questa notizia u meglier gist anc ina giada

las PUNTS – lura n’avais era naginas difficultads

da schliar l’engiavinera. Ed emprendai e duvrai

da qua d’envi in pled rumantsch: il tarader (e

betg il bohrer). Urs sa legra lura, era sche vus

“tarais” en il nas!

Bun uman I!Juhè! Puspè in nov bun uman, questa giada

perfin or dal Partenz. Lukas Horrer da Küblis

fa a partir dad ussa part dal club exquisit dals

abunents da PUNTS. Nus ans legrain e sperain

che Lukas sa legria medemamain mintga mais

da la posta puntistica.

Bun uman II!Sandro Buchli da Laax è in bun uman! Betg

mo – ma oravant tut – perquai ch’el ha abunà

las PUNTS, mabain era perquai ch’el ha sur-

prendì il post sco assessur en la suprastanza da

la GiuRu. Nus al engraziain e gratulain.

20 120

Liquids #176

suBCuLturA #177

aZB 7130 Glion

10 onns punts #120 oK #121

MAsChinAs #122 MoBiLisAZiun #123

JuGos #124

fELix #125

GiuvEntEtGnA #126

siLvEstEr #127

undErGround #128

LA Mort #129

intiM #130

sEniors #131

tuALEttAs #132

trEn #133

BudGEt #134

7 putGAds MortALs #135

dvd #136

supErstiZiun #137

MinoritAds #138

stAtistiCA #139

ConsCiEnZA #140

frisurAs #141

CurEisMA #142

siEMis #143

MALsAun #144

duMondAs #145

troCCA 7 #146

vip #147

trEttEL #148 tAMAZi #149

pErtGE? #150 intEGrAZiun #151

sKis EtC. #152

GEniturs #153

uniuns #154

EMpriMA AMur #155

sMs #156

fiMAr #157

ChAtsChA #158

ELECZiuns #159

CudEsChs #160

surprisE #161

08/15 #162

Art #163

MArs #164

AurAs sturnAs #165

CusChinAr #166

sGuLAr #167

BiKini #168

CArriErA #169

ChALZErs #170

GiEus #171

pAGinA d’intErnEt #172

Gion dA CLEtG #173

CArnAvAL #174

#175