บทท 2 เงนลงทนและตวเงนรบ

ในการด าเนนงานของกจการ บางครงอาจจะมเงนสด คงเหลออยมากเกนกวาความตองการใช

ในขณะนน กจการทมการบรหารเงนทดจะน าเงนไปซอเงนลงทน เพอแสวงหาผลตอบแทนจากการลงทนในรปดอกเบย เงนปนผล หรอคาสทธ เปนตน หรอกจการอาจมความจ าเปนทจะตองสรางความสมพนธในเชงธรกจ โดยลงทนในรปของหลกทรพยประเภทหนสามญ ซงจะท าใหกจการไดรบประโยชนในอนาคต โดยทวไปแลวกจการมกน าเงนสดไปลงทนหาผลตอบแทนในระยะเวลาสน ๆ ซงเปนการลงทนชวคราว และเมอใดทตองการจะใชเงนกสามารถขายเงนลงทนเปลยนเปนเงนสดไดทนท และไมท าใหเกดผลขาดทน ดงนน เพอใหเกดประโยชนมากทสดในการบรหารเงน กจการควรมการพจารณาก าหนดจ านวนเงนทจะน าไปลงทน และชวงระยะเวลาทจะลงทนใหเหมาะสม ซงบทน จะเนนการศกษาเกยวกบเงนลงทนชวคราว ความหมายของเงนลงทน มาตรฐานการบญช ฉบบท 40 เรองการบญชส าหรบเงนลงทนในตราสารหนและตราสารทน ของสมาคมนกบญช และผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย (2542, หนา4-5) ไดก าหนดค านยามศพท โดยเฉพาะ ไวดงน เงนลงทน หมายถง สนทรพยทกจการมไวเพอเพมความมงคงใหกบกจการ ไมวาจะอยในรปของสวนแบงทจะไดรบ (เชน ดอกเบย คาสทธ และเงนปนผล) ในรปของราคาทเพมขน หรอในรปของประโยชนอยางอนทกจการไดรบ (เชน ประโยชนทไดรบจากความสมพนธทางการคา) ประเภทของเงนลงทน เงนลงทน สามารถแบงตามระยะเวลาการถอไวในกจการ ไดเปน 2 ประเภท คอ

1. เงนลงทนชวคราว หมายถง เงนลงทนทกจการตงใจจะถอไวไมเกน 1 ป เงนลงทนชวคราวรวมถงหลกทรพยเพอคา หลกทรพยเผอขาย เงนลงทนทวไป และตราสารหนทจะครบก าหนดภายใน 1 ป

42

2. เงนลงทนระยะยาว หมายถง เงนลงทนทกจการตงใจจะถอไวเกน 1 ป เงนลงทนระยะยาวรวมถง ตราสารทนทจดประเภทเปนหลกทรพยเผอขาย เงนลงทนทวไป ตราสารหนทจดประเภทเปนหลกทรพยเผอขาย และตราสารหนทจะถอจนครบก าหนด

เงนลงทน สามารถแบงตามแหลงทมาของหลกทรพย เปน 2 ชนด คอ 1. เงนลงทนในหลกทรพยในความตองการของตลาด หมายถง หลกทรพย หรอเงนลงทนอนทมการซอขายในตลาดซอขายคลอง จงท าใหสามารถก าหนดมลคายตธรรมของหลกทรพยหรอเงนลงทนนนไดทนท มลคายตธรรมจะถอวาสามารถก าหนดไดในทนท หากราคาขายหรอราคาเสนอซอหรอเสนอขายมการเผยแพรทเปนปจจบนในตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย หรอตลาดหลกทรพยอนทท าการเผยแพรราคาตอสาธารณชน

2. เงนลงทนทวไป หมายถง เงนลงทนในตราสารทน ทไมอยในความตองการของตลาด ท าใหกจการไมสามารถจดประเภทเปนหลกทรพยเพอคาหรอหลกทรพยเพอขาย เงนลงทนทวไปสามารถแยกประเภทเปนเงนลงทนชวคราว หรอเงนลงทนระยะยาว

เงนลงทนในหลกทรพยในความตองการของตลาด ยงสามารถแบงไดเปน 2 ประเภท คอ 1. ตราสารทน หมายถง สญญาทแสดงวาผถอตราสารมความเปนเจาของในสวนไดเสยคงเหลอของกจการทไปลงทน เชน หนสามญ หนบรมสทธ และยงรวมถงใบส าคญแสดงสทธในหนทน ใบส าคญแสดงสทธในการซอหนทน (หนวยลงทนในกองทนรวม) ใบส าคญแสดงสทธใบหนปนผล และตราสารหรอหลกฐานแสดงสทธในสนทรพยของโครงการจดการลงทน แตหลกทรพยหนทนน จะไมรวมถงหนบรมสทธทอาจไถถอนได และไมรวมถงหนก ทอาจแปลงสภาพเปนหนทนได

2. ตราสารหน หมายถง สญญาทแสดงวาผออกตราสารมภาระผกพนทงทางตรงและทางออม ทจะตองจายเงนสด หรอสนทรพยอน ใหแกผถอตราสารตามจ านวนและเงอนไข ทไดก าหนดไว เชน หนก พนธบตร ทงนไดรวมถงใบส าคญแสดงสทธในหนก ใบส าคญแสดงสทธทจะซอหนก

ซงการลงทนในตราสารทนและตราสารหนในหลกทรพยตามความตองการของตลาด สามารถจดประเภทได ดงน หลกทรพยเพอคา หมายถง เงนลงทนในตราสารหนทกชนด หรอตราสารทนในความตองการของตลาดทกจการถอไวโดยมวตถประสงคหลกทจะขายในอนาคตอนใกล ท าใหกจการถอหลกทรพย

43

นนไวเปนระยะเวลาสนๆ เพอหาก าไรจากการเปลยนแปลงราคาของหลกทรพย ดงนน หลกทรพยเผอคาจงมอตราการหมนเวยนสง หลกทรพยเผอขาย หมายถง เงนลงทนในตราสารหนทกชนด หรอตราสารทนในความตองการของตลาดซงไมถอเปนหลกทรพยเพอคา และขณะเดยวกนไมถอเปนตราสารหนทจะถอจนครบก าหนดหรอเงนลงทนในบรษทยอย หรอบรษทรวม หลกทรพยเผอขายสามารถแยกประเภทเปนเงนลงทนชวคราว หรอเงนลงทนระยะยาว

ตราสารหนทจะถอจนครบก าหนด หมายถง ลงทนในหลกทรพยประเภทตราสารหน ทกจการมความตงใจแนวแน และมความสามารถทจะถอไวจนครบก าหนดไถถอน เนองจากวาหลกทรพยในความตองการของตลาดมสภาพคลองสง ท าใหกจการมกจะน าเงนสดคงเหลอเกนความตองการใชในกจการมาลงทนกบตราสารทน หรอตราสารหน ในประเภทหลกทรพยเพอคา เพราะนอกจากจะไดรบผลตอบแทนในก าไรจากการเปลยนแปลงราคาของหลกทรพยแลว เมอมความตองการใชเงนกสามารถน าไปขายเปลยนมาเปนเงนสดไดทนท การซอขายหลกทรพยในความตองการของตลาด ทจะจดอยในประเภทของหลกทรพยเพอคานน ตองเขาตามหลกเกณฑทก าหนดไว หากหลกทรพยใดไมเปนไปตามเกณฑทก าหนด จะใหจดเปนประเภทหลกทรพยเผอขายซงหลกเกณฑทใชก าหนดประเภทหลกทรพยเพอคา มดงน 1. หลกทรพยนนตองมสภาพซองายขายคลอง หรอสามารถท าการซอขายไดทนทในตลาดหลกทรพยและ 2. หลกทรพยนนจะตองมการซอขายกนอยางสม าเสมอ และ 3. ผลงทนในหลกทรพยนน มความตงใจทจะหาก าไรจากการขนลงของราคาในชวงเวลาสนๆ โดยจดรวมเปนกลมหลกทรพยซงกจการเจาะจงถอไวเพอคา เมอกจการตองการลงทนชวคราว โดยการซอหลกทรพยในความตองการของตลาด จะตองตดตอกบบรษทสมาชกของตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทยเปนผจดการให เนองจากตลาดหลกทรพยจะท าการซอขายเฉพาะกบบรษทสมาชกเทานน โดยกจการจะตองจายคาธรรมเนยมใหบรษทสมาชกเหลานนในอตราทตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทยเปนผก าหนดใหเรยกเกบเปนรอยละ 0.50 ของจ านวนเงนทซอขายส าหรบตราสารทน และรอยละ 0.10 ของจ านวนเงนทซอขายส าหรบตราสารหน จ าพวกพนธบตร ทงนการคดคาธรรมเนยมดงกลาวในแตละครงจะตองไมต ากวา 50 บาท ทกกรณ ซงการท าการซอขายหลกทรพยในตลาดหลกทรพยจะใชวธการประมลราคา ดงนน กฎหมายไทยจงหามจ าหนายหลกทรพยในราคาทต ากวามลคา คอ ราคาทตราไว (atpar) บนใบหนก โดยให

44

จ าหนายในราคาเทากบมลคาหรอสงกวามลคากไดถาคาดวาหลกทรพยนนจะใหผลตอบแทนสงกวาอตราดอกเบยในทองตลาด การบญชเกยวกบเงนลงทนชวคราว ในบทนจะเปนการศกษาเฉพาะ เงนลงทนชวคราวทเปนหลกทรพยประเภทตราสารทน และตราสารหน ในความตองการของตลาดทจดอยในประเภทของหลกทรพยเพอคา และหลกทรพยเผอขาย ซงมาตรฐานการบญช ฉบบท 40 ของสมาคมนกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทยก าหนดใหวดมลคาโดยใชมลคายตธรรม และใหค านยามมลคายตธรรมไววา หมายถง จ านวนเงนทผซอและผขายตกลงแลกเปลยนสนทรพยกน ในขณะททงสองฝายมความรอบรและเตมใจในการแลกเปลยน และสามารถตอรองราคากนไดอยางเปนอสระ ในลกษณะของผทไมมความเกยวของกน โดยมวธปฏบตเกยวกบการบญชส าหรบหลกทรพยประเภทตราสารทน และตราสารหน ดงน

การบญชส าหรบหลกทรพยประเภทตราสารทนในความตองการของตลาด ตนทนของหลกทรพยประเภทตราสารทน จะประกอบดวยจ านวนเงนของหลกทรพยทกจการลงทนซอรวมทงคาใชจายตางๆ ทกจการจายเพอใหไดมาซงหลกทรพยดงกลาวมาเชน คาธรรมเนยม คานายหนา คาภาษ คาใชจายในการโอน เปนตน หากกจการน าสนทรพยอนไปแลก กใหใชมลคายตธรรมของสนทรพยทน าไปแลกเปนตนทนของหลกทรพยนน

1. การบนทกบญชเมอซอหลกทรพย เมอกจการซอตราสารทนในความตองการของตลาด ใหบนทกบญชแยกแสดงเปนหลกทรพยเพอคาหรอหลกทรพยเผอขาย ทงนขนอยกบวตถประสงคในการลงทนของกจการวาเปนอยางไร 1.1 ถากจการถอไวเปนหลกทรพยเพอคา จะบนทกบญช ดงน เดบต บญชหลกทรพยเพอคา-หนทน XX เครดต บญชเงนสด XX 1.2 ถาการถอไวเปนหลกทรพยเผอขาย จะบนทกบญช ดงน เดบต บญชหลกทรพยเผอขาย-หนทน XX เครดต บญชเงนสด XX

45

ตวอยางท 1 บรษท เมองไทย จ ากด ลงทนซอหนสามญของบรษท ทจดทะเบยนกบตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย เมอวนท 1 มถนายน 2547 ดงน - บรษท A จ ากด จ านวน 500 หน มลคาหนละ 100 บาท ในราคาหนละ 110 บาท เสยคาธรรมเนยมและคาใชจายตาง ๆ รวมเปนเงน 400 บาท โดยมวตถประสงคเพอคา - บรษท 1,000 หน มลคาหนละ 100 บาท ในราคาหนละ 120 บาท เสยคาธรรมเนยมและคาใชจายตาง ๆ รวมเปนเงน 700 บาท โดยมวตถประสงคถอไวเผอขาย จะบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ม.ย. 1

เดบต หลกทรพยเพอคา-หนสามญบรษท A จ ากด เครดต เงนสด บนทกการลงทนในหลกทรพยหนสามญ บรษท A จ ากด มวตถประสงคเพอคา

55,400

-

55,400

-

เดบต หลกทรพยเผอขาย-หนสามญ บรษท B จ ากด เครดต เงนสด บนทกการลงทนในหลกทรพยหนสามญบรษท B จ ากด มวตถประสงคถอไวเผอขาย

120,700 - 120,700

-

วธการค านวณ - รายการหลกทรพยเพอคา บรษท A จ ากด

ราคาซอ (500 หน x 110 บาท) 55,000 บาท บวก คาธรรมเนยมและคาใชจายตาง ๆ 400 บาท ราคาทน 55,400 บาท ราคาทนตอหน = 55,400 บาท = 110.80 บาท วธการค านวณ - รายการหลกทรพยเผอขาย บรษท B จ ากด ราคาซอ (1,000 หน x 120 บาท) 120,000 บาท บวก คาธรรมเนยมและคาใชจายตาง ๆ 700 บาท ราคาทน 120,700 บาท ราคาทนตอหน = 120,700 บาท = 120.70 บาท

1,000

500 หน

46

2. การบนทกบญชเมอรบผลตอบแทนจากการลงทน เมอกจการไมมการจ าหนายหลกทรพยประเภทตราสารทนในความตองการของตลาด ผลตอบแทนทกจการจะไดรบจากการลงทนซอหลกทรพยประเภทน กคอ เงนปนผลรบ (dividend revenue) ซงแสดงเปนบญชรายไดอน ในงบก าไรขาดทน โดยผออกหนทกจการไปลงทนจะประกาศจายเงนปนผลและรายชอผมสทธรบเงนปนผลกอน แลวจงจายเงนใหภายหลง 2.1 เมอมการประกาศจายเงนปนผล บนทกบญช โดย เดบต บญชเงนปนผลคางรบ XX เครดต บญชเงนปนผลรบ XX 2.2 เมอกจการไดรบเงนปนผล บนทกบญชโดย เดบต บญชเงนสด XX เครดต บญชเงนปนผลคางรบ XX ในกรณทระยะเวลา วนทประกาศจายเงนปนผลไมหางจากวนทจายเงนปนผลมากนก และอยในรอบระยะเวลาบญชเดยวกน ใหกจการบนทกรายการเมอไดรบเงนปนผลเลย ตวอยางท 2 จากตวอยางท 1 บรษท A จ ากด ประกาศจายเงนปนผลหนสามญ หนละ 15 บาท เมอวนท 24 ธนวาคม 2547 และจะจายเงนปนผลใหในวนท 15 มกราคม 2548 สวนทางดานบรษท B จ ากด ประกาศจายเงนปนผลหนสามญ หนละ 10 บาท เมอวนท 25 ธนวาคม 2547 และจะจายเงนปนผลใหในวนท 29 ธนวาคม 2547 ะบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน

2547 ธ.ค. 24

29

2548 ม.ค. 15

เงนปนผลคางรบ เงนปนผลรบ บนทกเงนปนผลคางรบ จากบรษท A จ ากด (500 หน x 15 บาท) เงนสด เงนปนผลรบ บนทกเงนปนผล จากบรษท B จ ากด (1,000 หน x 10 บาท) เงนสด เงนปนผลคางรบ บนทกรบเงนปนผลทคางรบจากบรษท A จ ากด

7,500

10,000

7,500

- - -

7,500

10,000

7,500

- - -

47

3. การบนทกบญชเมอขายหลกทรพย เมอกจการมความตองการใชเงนหรอเหนวาขณะนราคาตลาดของหลกทรพยไดสงขน กจการกจะขายหลกทรพยทถออยออกไป ซงในการขายจะตองเสยคาธรรมเนยมและคาใชจายตางๆ จงท าใหกจการไดรบเงนสทธจากการขาย เทากบ ราคาขาย หก คาธรรมเนยมและคาใชจายตางๆ แลว ในการบนทกบญชการขายหลกทรพย กจการจะโอนหลกทรพยออกจากบญชดวยราคาทน ผลตางระหวางราคาทนของหลกทรพยกบจ านวนเงนสทธทไดรบ จะบนทกเปนรายการก าไรขาดทนทเกดขนจากการจ าหนายหลกทรพย ซงแสดงเปนบญชรายไดคาใชจายอน ในงบก าไรขาดทน ตวอยางท 3 จากตวอยางท 1 เมอวนท 28 มกราคม 2547 บรษทเมองไทย จ ากด ขายหนของบรษท A จ ากด จ านวน 300 หน ในราคาหนละ 114 บาท เสยคาใชจายในการขายรวม 200 บาท และ ขายหนของบรษท B จ ากด จ านวน 800 หน ในราคาหนละ 119 บาท เสยคาใชจายในการขายรวม 600 บาท จะบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ธ.ค. 28

เงนสด หลกทรพยเพอคา-หนสามญบรษท A จ ากด รายการก าไรทเกดขนจากการจ าหนายหลกทรพย บนทกการขายหนสามญ บรษท A จ ากดจ านวน 300 หน ราคาหนละ 114 บาท เสยคาใชจาย 200 บาท เงนสด รายการขาดทนทเกดขนจากการจ าหนายหลกทรพย หลกทรพยเผอขาย-หนสามญบรษท B จ ากด บนทกการขายหนสามญ บรษท B จ ากด จ านวน 800 หน ราคาหนละ 119 บาท เสยคาใชจาย 600 บาท

34,000

94,600 1,960

- - -

33,240 760

96,560

- - -

48

วธการค านวณ - รายการหลกทรพยเพอคา ราคาขาย (300 หน x 114 บาท) 34,200 บาท หก คาใชจาย 200 บาท จ านวนเงนสทธทไดรบ 34,000 บาท หก ราคาทน (300 หน x 110.80 บาท) 33,240 บาท ก าไรจากการขายหลกทรพย 760 บาท วธการค านวณ - รายการหลกทรพยเผอขาย ราคาขาย (800 หน x 119 บ ท) 95,200 บาท หก คาใชจาย 600 บาท จ านวนเงนสทธทไดรบ 94,600 บาท หก ราคาทน (800 หน x 120.70 บาท) 96,560 บาท ขาดทนจากการขายหลกทรพย (1,960) บาท

การบญชส าหรบหลกทรพยประเภทตราสารหน ในความตองการของตลาด ในท านองเดยวกบหลกทรพยประเภทตราสารทนในความตองการของตลาด ตนทนของหลกทรพย ประเภทตราสารทน จะประกอบดวย จ านวนเงนของหลกทรพยทกจการลงทนซอ รวมทงคาใชจายตางๆ ทกจการจายเพอใหไดมา ซงหลกทรพยดงกลาว เชน คาธรรมเนยม คานายหนา คาภาษ คาใชจายในการโอน เปนตน หากกจการน าสนทรพยอนไปแลก กใหใชมลคายตธรรมของสนทรพยทน าไปแลก เปนตนทนของหลกทรพยนน

1. การบนทกบญชเมอซอหลกทรพย และรบผลตอบแทนจากการลงทน เมอกจการซอตราสารหนในความตองการของตลาด ใหบนทกแยกแสดงเปนหลกทรพยเพอคาหรอหลกทรพยเผอขาย ท งนขนอยกบวตถประสงคในการลงทนของกจการวาเปนอยางไร และเนองจากวาตราสารหน เชนหนก พนธบตร จะใหผลตอบแทนผถอในรปดอกเบย โดยผออกหลกทรพยจะก าหนดอตราดอกเบยและวนทจายดอกเบยไวแนนอน การบนทกบญชเกยวกบหลกทรพยประเภทตราสารหน มหลกการเชนเดยวกบหลกทรพยประเภทตราสารทน หากวนทซอขายหลกทรพยตรงกบวนทจายดอกเบย แตถาวนทซอขายหลกทรพยไมตรงกบวนทจายดอกเบย จ านวนเงนทซอขายจะตองรวมดอกเบยคางรบดวย ซงแสดงการบนทกบญชได ดงน

49

1.1 ถากจการซอขายหลกทรพยประเภทหนตรงกบวนทจายดอกเบย กจการจะบนทกบญช โดย กรณกจการถอหลกทรพยโดยมวตถประสงคเพอคา เดบต บญชหลกทรพยเพอคา-หนหน XX เครดต บญชเงนสด XX กรณกจการถอหลกทรพย โดยมวตถประสงคเผอขาย เดบต บญชหลกทรพยเผอขาย-หนหน XX เครดต บญชเงนสด XX 1.2 ถากจการซอขายหลกทรพยประเภทหนไมตรงกบวนทจายดอกเบย กจการจะบนทกบญช โดย กรณกจการถอหลกทรพยโดยมวตถประสงคเพอคา เดบต บญชหลกทรพยเพอคา- หนหน XX บญชดอกเบยคางรบ XX เครดต บญชเงนสด XX กรณกจการถอหลกทรพยโดยมวตถประสงคเผอขาย เดบต บญชหลกทรพยเผอขาย-หนหน XX บญชดอกเบยคางรบ XX เครดต บญชเงนสด XX บญชดอกเบยคางรบทบนทกนน จะถกโอนออกในวนรบดอกเบยงวดแรก โดยจ านวนเงนสดทไดรบ ณ วนทรบดอกเบยงวดแรก จะถอเปนรายได ของกจการเฉพาะชวงเวลาทนบจากวนทซอหลกทรพยจนถงวนทรบดอกเบยงวดแรก ซงกจการจะบนทกบญช โดย เดบต บญชเงนสด XX เครดต บญชดอกเบยคางรบ XX บญชดอกเบยรบ XX เมอกจการไดรบดอกเบยงวดถดไป จ านวนเงนสดทไดรบ ณ วนทจายดอกเบยในงวดน จะถอเปนรายได ของกจการทงจ านวน ซงกจการจะบนทกบญช โดย เดบต บญชเงนสด XX เครดต บญชดอกเบยรบ XX

50

ในวนสนของระยะเวลาบญช ใหท าการปรบปรงดอกเบยคางรบ ของหลกทรพยทกจการถอไวแตยงไมครบก าหนด เวลาจายดอกเบย นบชวงเวลาจากวนทไดรบดอกเบยครงสดทายจนถงวนสนรอบเวลาบญช ซงถอเปนรายไดของกจการทเกดขนแลวแตยงไมไดรบเงน กจการจะบนทกบญช โดย เดบต บญชดอกเบยคางรบ XX เครดต บญชดอกเบยรบ XX ตวอยางท 4 บรษทเมองไทยจ ากด ลงทนซอหนกของบรษท ทจดทะเบยนกบตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย เมอวนท 1 เมษายน 2547 ดงน - บรษท 1,000 หน มลคาหนละ 100 บาท ในราคาหนละ 105 บาท คาธรรมเนยม 0.5% หนกก าหนดจายดอกเบยในอตรารอยละ 10 โดยจายดอกเบยในวนท 1 เมษายน และ 1 ตลาคม โดยมวตถประสงคเพอคา - บรษท 2,000 บ ท มลคาหนละ 100 บาท ในราคาหนละ 108 บาท เสยคาธรรมเนยม 0.5% หนกก าหนดจายดอกเบยในอตรารอยละ 12 โดยจายดอกเบยในวนท 1 มถนายน และ 1 ธนวาคม โดยมวตถประสงคถอไวเผอขาย จะบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 เม.ย.28

หลกทรพยเพอคา-หนกบรษท C จ ากด เงนสด บนทกการลงทนในหลกทรพยหนกบรษท C จ ากด มวตถประสงคเพอคา

104,475

-

104,475

-

หลกทรพยเผอขาย-หนบรษท D จ ากด ดอกเบยคางรบ เงนสด บนทกการลงทนในหลกทรพยหนก บรษท D จ ากดมวตถประสงคถอไวเผอขาย

214,920 8,000

- -

222,920

-

51

2547 ม.ย. 1

เงนสด ดอกเบยคางรบ ดอกเบยรบ บนทกรบดอกเบยหนก 12% ของบรษท D จ ากด จ านวน 2,000 หน มลคาหนละ 100 บาท ระยะเวลา 6 เดอน (1ธ.ค. 2547 – 1 ม.ย. 2547)

12,000

-

8,000 4,000

- -

ต.ค. 1 เงนสด ดอกเบยรบ บนทกรบดอกเบยหนก 10% ของบรษท C จ ากด จ านวน 1,000 หน มลคาหนละ 100 บาท ระยะเวลา 6 เดอน (1 เม.ย. – 1 ต.ค. 2547)

5,000 - 5,000

-

ธ.ค. 1 เงนสด ดอกเบยรบ บนทกรบดอกเบยหนก 12% ของบรษท ากด จ านวน 2,000 หน มลคาหนละ 100 บาท ระยะเวลา 6 เดอน (1 ม.ย. – 1 ธ.ค. 2547)

12,000 - 12,000

-

31 ดอกเบยคางรบ ดอกเบยรบ ปรบปรงดอกเบยหนก 10% ของบรษท C จ ากด จ านวน 1,000 หน มลคาหนละ 100 บาท ระยะเวลา 3 เดอน (1 ต.ค. – 31 ธ.ค. 2547)

2,500 - 2,500

-

31 ดอกเบยคางรบ ดอกเบยรบ ปรบปรงดอกเบยหนก 12% ของบรษท ากด จ านวน 2,000 หน มลคาหนละ 100 บาท ระยะเวลา 1 เดอน (1 ธ.ค.- 31 ธ.ค. 2547)

2,000 - 2,000

-

52

วธค านวณเมอซอ - รายการหลกทรพยเพอคา บรษท ากด ราคาทน :ราคาซอ (1,000 หน x 105 บาท) 105,000 บาท หก คาธรรมเนยม (0.5% x 105,000บ ท) 525 บ ท ราคาทน 104,475 บาท ราคาทนตอหน = 104,475 บาท = 104.475 บ ท - รายการหลกทรพยเผอขาย บรษท D จ ากด ราคาทน (2,000 หน x 108 บาท) 216,000 บาท หก คาธรรมเนยม (0.5% x 216,000 บ ท) 1,080 บ ท ราคาทน 214,920 บาท ราคาทนตอหน = 214,920 บ ท = 107.46 บาท ดอกเบยคางรบ บ ทมการจายดอกเบยครงสดทาย จนถงวนทซอหลกทรพย 1 ธ.ค. 2546 – 1 เม.ย. 2547 = 4 เ = (2,000 หน x 100 บ ท) x 12% x 4 = 200,000 x 12 x 4

= 8,000 บาท 2. การบนทกบญชเมอขายหลกทรพย

เมอกจการมความตองการใชเงน หรอเหนวาขณะนราคาตลาดของหลกทรพยไดสงขน กจการจะท าการขายหลกทรพยทถออยออกไป ซงในการขายจะตองเสยคาธรรมเนยมและคาใชจาย ตางๆ จงท าใหกจการไดรบเงนสทธ จากราคาขาย เทากบ ราคาขาย หกคาธรรมเนยมและคาใชจายตางๆ แลว หากวนทขายหลกทรพยตรงกบวนทจายดอกเบย แตถาวนทขายหลกทรพยไมตรงกบวนทจายดอกเบย กจการผ ขายหลกทรพยจะตองคดดอกเบยจากผ ซอหลกทรพยดวยระยะเวลาจากวนทหลกทรพยจายดอกเบยครงสดทาย จนถงวนทขายหลกทรพย ฉะนน จ านวนเงนสทธจากการขายทกจการจะไดรบ จงรวมดอกเบยคางรบดวย

1,000 หน

2,000 หน

12 12 100

53

ตวอยางท 5 จากตวอยางท 4 สมมตวา เมอวนท 1 ตลาคม 2547 บรษทเมองไทย จ ากด ขายหนกของบรษท ากด จ าวน 600 หน ในราคาหนละ 107 บาท เสยคาธรรมเนยม 0.5% และ ขายหนกของบรษท D จ ากด จ านวน 1,500 หน ในราคาหนละ 110 บาท เสยคาธรรมเนยม 0.5% ะบนทกรายการในสมดรายวนทวไป ดงน 2547 ต.ค. 1

เงนสด ดอกเบยรบ บนทกรบดอกเบยหนก 10% ของบรษท C จ ากด จ านวน 1,000 หน มลคาหนละ 100 บาท ระยะเวลา 6 เดอน (1 เม.ย. – 1 ต.ค. 2547) จ านวน 600 หน ในราคาหนละ 107 บาท เสยคาธรรมเนยม 0.5%

5,000

-

5,000

-

เงนสด หลกทรพยเพอคา-หนก บรษท C จ ากด รายการก าไรทเกดขนจากการจ าหนายหลกทรพย บนทกการขายหนก บรษท C จ ากด จ านวน 600 หน ในราคาหนละ 107 บาท เสยคาธรรมเนยม 0.5%

63,879

- 62,685 1,194

- -

เงนสด (164,175 + 6,000) หลกทรพยเผอขาย-หนกบรษท D จ ากด รายการก าไรทเกดขนจากการจ าหนายหลกทรพย ดอกเบยรบ บนทกการขายหนก บรษท D จ ากด จ านวน 1,500 หน ในราคาหนละ 110 บาท เสยคาธรรมเนยม 0.5% วมดอกเบยทคาง 4 เดอน (1ม.ย. – 1 ต.ค. 2547)

170,175 - 161,190 2,985 6,000

- - -

วธการค านวณเมอขาย - รายการหลกทรพยเพอคาบรษท C จ ากด ราคาขาย (6,000 หน x 107 บ ท) 64,200 บาท หก คาธรรมเนยม (0.5% x 64,200) 321 บ ท จ านวนเงนสทธทไดรบจากการขาย 63,879 บาท หก ราคาทน (600 หน x 104.475) 62,685 บาท ก าไรจากการจ าหนายหลกทรพย 1,194 บาท

54

- รายการหลกทรพยเพอขาย บรษท ากด ราคาขาย (1,500 หน x 110 บ ท) 165,000 บาท หก คาธรรมเนยม (0.5% x 165,000 บ ท) 825 บ ท จ านวนเงนสทธทไดรบจากการขาย 164,175 บาท หก ราคาทน (1,500 หน x 107.46 บาท) 161,190 บาท ก าไรจากการจ าหนายเงนลงทน 2,985 บาท ดอกเบยรบ ส าหรบระยะเวลา 4 เดอน (1 ม.ย. – 1 ต.ค. 2547) = (1,500 หน x 100 บ ท) x12% x 4 = 150,000 x 12 x 4 = 6,000 บ ท

การบนทกบญชเมอมการเปลยนแปลงมลคาของหลกทรพย มาตรฐานการบญช ฉบบท 40 ของสมาคมนกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย ไดก าหนดใหเงนลงทนชวคราวทเปนหลกทรพยประเภทตราสารทน และตราสารหนในความตองการของตลาด ทจดอยในประเภทของหลกทรพยเพอคา และหลกทรพยเผอขาย แสดงมลคาในงบดลดวยมลคายตธรรม ณ วนทในงบดลมลคายตธรรมดงกลาว กคอราคาซอขายหรอราคาตลาดของหลกทรพยทปรากฏอยในตลาดหลกทรพย ณ สนวนนน ณ วนทในงบดล ถามการเปลยนแปลงมลคาระหวางราคาทนกบราคาตลาดของหลกทรพย ในปแรก และถามการเปลยนแปลงมลคาระหวางราคาตามบญชกบราคาตลาดของหลกทรพยในปตอๆ ไป กจการจะตองบนทกการเปลยนแปลงดงน กรณเปนหลกทรพยประเภทตราสารทนในความตองการของตลาด ทอยในประเภทหลกทรพยเพอคา และหลกทรพยเผอขาย ผลตางของการเปลยนแปลงมลคาระหวางราคาตามบญช กบราคาตลาดของหลกทรพยเพอคาและหลกทรพยเผอขาย รบรเปนก าไรหรอขาดทนในงวดบญชทเกดการเปลยนแปลงมลคาทนท โดยบนทกบญชของก าไรขาดทนนน ใน “บญชก าไรขาดทนทยงไมเกดขนจากหลกทรพยเพอคา – หนทน” หรอ “บญชก าไรขาดทนทยงไมเกดขนจากหลกทรพยเผอขาย-หนทน” ซงจะแสดงในงบก าไรขาดทนประจ างวด สวนมลคาของหลกทรพยเพอคาและหลกทรพยเผอขาย ทเพมขนหรอลดลง จากราคาตามบญชจะบนทกใน “บญชคาเผอการปรบมลคาหลกทรพยเพอคา-หนทน” หรอ “บญชคาเผอการปรบมลคาหลกทรพยเผอขาย-หนทน” ซงเปนบญชปรบมลคาของบญช

12 12 100

55

หลกทรพยเพอคา-หนทน หรอบญชหลกทรพยเผอขาย-หนทน ในงบดลนนเอง 1. เมอกจการเกดผลตางของการเปลยนแปลงมลคาของหลกทรพย เนองจากราคาตลาด มากกวาราคาตามบญช จะรบรเปนก าไร บนทกบญชโดย เดบต บญชคาเผอปรบมลคาหลกทรพยเพอคา-หนทน XX เครดต บญชก าไรขาดทนทยงไมเกดขนจากหลกทรพยเพอคา-หนทน XX หรอ เดบต บญชคาเผอการปรบมลคาหลกทรพยเผอขาย-หนทน XX เครดต บญชก าไรขาดทนทยงไมเกดขนจากหลกทรพยเผอขาย-หนทน XX 2. ถาผลตางทเกดขน เนองจากราคาตลาดนอยกวาราคาตามบญช จะรบรเปนขาดทน บนทกบญชโดย เดบต บญชก าไรขาดทนทยงไมเกดขนจากหลกทรพยเพอคา-หนทน XX เครดต บญชคาเผอการปรบมลคาหลกทรพยเพอคา-หนทน XX หรอ เดบต บญชก าไรขาดทนทยงไมเกดขนจากหลกทรพยเผอขาย-หนทน XX เครดต บญชคาเผอการปรบมลคาหลกทรพยเผอขาย-หนทน XX ส าหรบงวดตอมา หากหลกทรพยประเภทตราสารทนในความตองการของตลาด ไมวาจะเปนประเภทหลกทรพยเพอคา หรอหลกทรพยเผอขาย ยงคงมยอดคงเหลออย กจการยงคงตองการแสดงมลคาของหลกทรพยดงกลาวในงบดล ดวยมลคายตธรรมหรอราคาตลาด ณ วนทในงบดล โดยกจการตองบนทกการเปลยนแปลงมลคาระหวางราคาตามบญชของหลกทรพยซงเปนราคาตลาด ณ วนทของงบดลในงวดกอน กบราคาตลาด ณ วนทในงบดลของงวดปจจบน ตวอยางท 6 บรษทสยามชย จ ากด ซอหลกทรพยเพอคาหนสามญ บรษท อเนก จ ากด เมอวนท 1 มนาคม 2547 เปนเงน 120,000 บาท ณ วนท 31 ธนวาคม 2547 หนสามญของบรษทอเนก จ ากด มมลคายตธรรม 130,000 บาท หลกทรพยเพอคา ราคาทน 120,000 บาท ณ วนสนป มมลคายตธรรม 130,000 บาท เนองจากราคาตลาดมากวาราคาทน จะรบรเปนก าไรทยงไมเกดขน 10,000 บาท ทจะบนทกในงบก าไรขาดทนและหลกทรพยมมลคาเพมขน 10,000 บาท บนทกบญช โดย

56

เดบต คาเผอการปรบมลคาหลกทรพยเพอคา-หนสามญบรษทอเนก จ ากด 10,000 เครดต ก าไรขาดทนทยงไมเกดขนจากหลกทรพยเพอคา-หนสามญบรษทอเนก จ ากด 10,000

บญชคาเผอการปรบมลคาหลกทรพยเพอคา-หนสามญบรษทอเนก จ ากด เมอแสดงในงบดลจะเปนบญชปรบเพมยอดหลกทรพยเพอคา ท าใหมลคาของหลกทรพยเพอคาทแสดงในงบดล จะแสดงดวยมลคายตธรรม คอ 130,000 บาท ตวอยางท 7 บรษทสยามชย จ ากด ซอหลกทรพยเผอขาย หนสามญบรษท อนนต จ ากด เมอวนท 1 เมษายน 2547 เปนเงน 150,000 บาท ณ วนท 31 ธนวาคม 2547 หนสามญของบรษทอนนต จ ากด มมลคายตธรรม 110,000 บาท หลกทรพยเผอขาย ราคาทน 150,000 บาท ณ วนสนปมมลคายตธรรม 110,000 บาท เนองจากราคาตลาดนอยกวาราคาทน จะรบรเปนขาดทนทยงไมเกดขน 40,000 บาท ทจะบนทกในงบก าไรขาดทนและหลกทรพยมมลคาลดลง 40,000 บาท บนทกบญช โดย เดบต ก าไรขาดทนทยงไมเกดขนจากหลกทรพยเผอขาย- หนสามญบรษท อนนต จ ากด 40,000 เครดต คาเผอการปรบมลคาหลกทรพยเผอขาย- หนสามญ บรษท อนนต จ ากด 40,000 บญชคาเผอการปรบมลคาหลกทรพยเผอขาย-หนสามญบรษท อนนต จ ากด เมอแสดงในงบดลจะเปนบญชปรบลดยอดหลกทรพยเผอขายท าใหมลคาของหลกทรพยเผอขายทแสดงในงบดลจะแสดงดวยมลคายตธรรม คอ 110,000 บาท กรณเปนหลกทรพยประเภทตราสารหนในความตองการของตลาด ทจดอยในประเภทหลกทรพยเพอคา และหลกทรพยเผอขาย ถามการเปลยนแปลงมลคาระหวางราคาทนกบราคาตลาดของหลกทรพยในปแรก และถามการเปลยนแปลงมลคาระหวางราคาตามบญช กบราคาตลาดของหลกทรพยในปตอๆ ไป ใหบนทกการเปลยนแปลงเชนเดยวกบหลกทรพยประเภทตราสารทน การแสดงรายการเงนลงทนชวคราวในงบการเงน เงนลงทนชวคราวทเปนหลกทรพยประเภทตราสารทนและตราสารหน ในความตองการของตลาด ไมวาจะเปนหลกทรพยเพอคาหรอหลกทรพยเผอขาย จะแสดงภาพใตหวขอสนทรพยหมนเวยน ในงบดล ดวยราคาตามบญชหรอราคาตลาด ณ วนท ในงบดล ดงน

57

งบดล (บางสวน) ณ วนท 31 ธนวาคม 25x1

สนทรพย สนทรพยหมนเวยน : เงนลงทนชวคราว หลกทรพยเพอคา-หนทน XX บวก(หก) คาเผอการปรบมลคาหลกทรพยเพอคา-หนทน XX XX หลกทรพยเผอขาย-หนทน XX บวก(หก) คาเผอการปรบมลคาหลกทรพยเผอขาย-หนทน XX XX หลกทรพยเพอคา-หนหน XX บวก(หก) คาเผอการปรบมลคาหลกทรพยเพอคา-หนหน XX XX หลกทรพยเผอขาย-หนหน XX บวก(หก) คาเผอการปรบมลคาหลกทรพยเผอขาย-หนหน XX XX สวนบญชก าไรขาดทนทยงไมเกดขน หรอก าไรขาดทนทเกดขนแลว ในหลกทรพยประเภทตราสารทน และตราสารหน ไมวาจะเปนหลกทรพยเพอคาหรอหลกทรพยเผอขาย แสดงภายใตหวขอรายไดอน หรอคาใชจายอน ในงบก าไรขาดทน ตวอยางท 8 จากตวอยางท 6 และ 7 จะแสดงรายการหลกทรพยเพอคา และหลกทรพยเผอขาย ของบรษทสยามชย จ ากด ในงบดล และงบก าไรขาดทน ไดดงน

การแสดงรายการในงบดล 2547 (บางสวน) สนทรพยหมนเวยน : เงนลงทนชวคราว หลกทรพยเพอคา-หนสามญ 120,000 บวก คาเผอการปรบมลคาหลกทรพยเพอคา-หนสามญ 10,000 130,000 หลกทรพยเผอขาย-หนสามญ 150,000 หก คาเผอการปรบมลคาหลกทรพยเผอขาย-หนสามญ 40,000 110,000

58

การแสดงรายการในงบก าไรขาดทน 2547 (บางสวน) รายไดอน ก าไรขาดทนทยงไมเกดขนจากหลกทรพยเพอคา-หนสามญ 10,000 คาใชจายอน ก าไรขาดทนทยงไมเกดขนจากหลกทรพยเผอขาย-หนสามญ 40,000 กจการยอมตองการมรายไดเกดขนจ านวนมากในแตละรอบระยะเวลาบญช การซอขายสนคาหรอการใหบรการ จงมทงทเปนการซอขายเปนเงนสดและเปนเงนเชอ สวนใหญจะเปนการซอขายเปนเงนเชอ แลวไดรบช าระหนเปนเอกสารเครดต ทเรยกวา ตวเงนรบ ซงเปนการเขยนสญญาเปนลายลกษณอกษรจากลกคาทซอสนคาวาจะน าเงนสดมาชดใชใหแกกจการ ตวเงนรบจะเปลยนเปนเงนสดไดกตอเมอครบก าหนดเวลาจายช าระตามทระบไวในตว แตถากจการมความจ าเปนตองใชเงนสดกอนวนทตวครบก าหนด กสามารถน าตวเงนรบไปขายลดใหสถาบนการเงน เพอน าเงนมาใชกอนได ความหมายของตวเงนรบ ตวเงนรบ หมายถง ค ามนสญญาเปนลายลกษณอกษรโดยปราศจากเงอนไขทบคคลหนงรบจะช าระเงนจ านวนหนงทแนนอนใหแกอกบคคลหนงภายในเวลาทก าหนด (สมาคมนกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย, 2538, หนา68) ดงนน ตวเงนรบจงเปนเอกสารแสดงสทธในการรบช าระหนของกจการ ซงนอกจากกจการจะไดรบตามจ านวนเงนทเปนมลคาหนแลว กจการอาจจะไดรบผลตอบแทนจากตวเงนรบในรปของดอกเบยรบอกดวย ประเภทของตวเงนรบ ตามประมวลกฎหมาย แพงและพาณชย มาตรา 898 แบงตวเงนออกเปน 3 ประเภท คอ ตวแลกเงน ตวสญญาใชเงน และ เชค ตวแลกเงน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 908 ไดบญญตวา “อนตวแลกเงนนนคอ หนงสอตราสารซงบคคลหนงเรยกวา ผสงจาย สงบคคลอกคนหนงเรยกวา ผจาย ใหใชเงนจ านวนหนงแกบคคลหนง หรอใหใชตามค าสงอกบคคลหนง ซงเรยกวา ผรบเงน และ มาตรา 909 ไดบญญตใหตวแลกเงน ตองมรายการ ดงตอไปน 1. ค าบอกชอวา เปนตวแลกเงน

59

2. ค าสงอนปราศจากเงอนไขใหจายเงนเปนจ านวนแนนอน 3 ชอหรอยหอผจาย 4 วนถงก าหนดใชเงน 5. สถานทใชเงน 6. ชอ หรอ ยหอผรบเงน หรอค าจดแจงวาใหใชเงนแกผซอ 7. วน และสถานทออกตวเงน 8. ลายมอชอผสงจาย ดงนน จะเหนวาตวแลกเงนเปนตราสารทมบคคลเกยวของดวย 3 ฝาย คอ 1. ผสงจาย คอ ผเขยนตวฉบบนนขน อาจจะระบใหตนเองหรอบคคลอนเปนผรบเงนกได 2. ผจายเงน คอ ผลงลายมอชอรบรองตว และมหนาทจายเงนตามตวเมอครบก าหนด 3. ผรบเงน คอ ผมสทธไดรบเงนตามตว ซงผสงจายและผรบเงนอาจเปนบคคลเดยวกนกได กฎหมายไดมการบญญตให เฉพาะตวแลกเงนน กอนถงก าหนดเวลาใชเงน ผถอตวตองน าตวแลกเงนไปใหผจายเงนรบรองตว โดยผจายเงนจะเขยนค าวา “รบรองแลว” พรอมทงลงลายมอชอและวนทไวบนดานหนาของตว จงจะถอวาตวแลกเงนฉบบนสมบรณและมผลตามกฎหมาย ซงผจายเงนมหนาทจะตองจายเงนตามวนท และจ านวนเงนทระบไวในตวเมอถงก าหนดช าระเงน และในระหวางทตวแลกเงนยงไมถงก าหนดช าระเงน ตวเงนรบนจะมสภาพเปน ตวเงนรบ ซงเปนสนทรพยของผทรงตว ตวสญญาใชเงน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 982 ไดบญญตวา “อนวาตวสญญาใชเงน คอ หนงสอตราสารซงบคคลหนง เรยกวา ผออกตว ใหค ามนสญญาวาจะใชเงนจ านวนหนงใหแกบคคลอกคนหนง หรอใชใหตามค าสงของบคคลอกคนหนง เรยกวา ผรบเงน” และมาตรา 983 ไดบญญตใหตวสญญาใชเงน ตองมรายการดงตอไปน 1. ค าบอกชอวาเปนตวสญญาใชเงน 2. ค ามนสญญาอนปราศจากเงอนไขวาจะใชเปนจ านวนแนนอน 3. วนถงก าหนดใชเงน 4. สถานทใชเงน 5. ชอหรอยหอของผรบเงน 6. วนและสถานทออกตวสญญาใชเงน 7. ลายมอชอผออกตว

60

ดงนน จะเหนวาตวสญญาใชเงนเปนตราสารทมบคคลเกยวของดวย 2 ฝาย คอ 1. ผออกตว คอ ผเขยนตวซงมหนาทตองจายช าระเงนตามสญญาวาจะจายเงนตามจ านวนทระบไวใหแกผมชอในตวตามทก าหนด 2. ผรบเงน คอ บคคลทถกระบชอวามสทธไดรบเงนตามตว โดยจะไดรบตวเงนทผออกตวเขยนตวและลงลายมอชอแลว มาถอไวจนถงก าหนดช าระเงน กจะน าตวไปขอรบเงนจากผออกตวไดในระหวางทตวสญญาใชเงนยงไมถงก าหนดช าระเงน ตวเงนฉบบน จะมสภาพเปนตวเงนรบซงเปนสนทรพยของผทรงตว เชค ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 987 ไดบญญตวา “เชค คอ หนงสอตราสารซงบคคลหนง เรยกวา ผสงจาย สงธนาคารใหใชเงนจ านวนหนงเมอทวงถามใหแกบคคลอกคนหนง หรอใชตามค าสงของบคคลอกคนหนง ซงเรยกวา ผรบเงน” ซงรายการในเชค ประกอบดวย ค าบอกวาเปนเชค ค าสงทใชจายเงนเปนจ านวนทแนนอน วนทสถานททออกเชค ชอผรบเงน ชอธนาคารผจายเงน สถานทจายเงน และลายมอชอผ สงจายเงน เมอไดรบเชคธนาคารจะจายเงนใหแกผ เบกทนท นอกจากนนเชคยงโอนสลกหลงใหผอนได ดงนน จะเหนวา เชค เปนตราสารทมบคคลเกยวของ 3 ฝาย คอ ผสงจาย ซงเปนผลงนามในเชค ผรบเงน และธนาคารซงเปนผจายเงนคนใหแกผรบเงนเมอถกทวงถาม ซงเชคทลงวนทปจจบนจะสามารถน ามาเบกเงนไดทนท เมอไดรบมาทางบญชจะนบรวมเปนเงนสด สวนเชคทลงวนทลวงหนา ยงไมสามารถเบกเงนในขณะนนไดทนท จงมลกษณะเชนเดยวกบตวแลกเงน และตวสญญาใชเงน ดงนนเมอไดรบมาจะบนทกรวมอยในบญช ตวเงนรบ ซงเปนสนทรพยของผถอเชคกได การนบวนครบก าหนดของตวเงนรบ ขอความทก าหนดวนช าระเงนตามตว อาจเขยนไดหลายอยาง ซงตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 713 ไดก าหนดวนครบก าหนดไว 4 วธ ดงน 1. เมอทวงถาม เชน “ขาพเจาสญญาวาจะจายเงนใหเมอทวงถามจ านวน.................” ดงนน ผ จายเงนตามตวจะตองจายเงนทนทเมอผรบเงนตองการ อยางไรกตาม ตวเงน ซงถงก าหนดเมอทวงถาม จะตองยนใหจายเงนภายใน 6 เดอน 2. ระบวนทถงก าหนดไวในตวเงน เชน “ขาพเจาสญญาวาจะจายเงนใหนายโชคชย จตใจด ในวนท 1 กมภาพนธ 25.....” เปนตน ดงนนผจายเงนตามตวมหนาทจายเงนในวนท 1 กมภาพนธ 25.....

61

3. เมอสนเวลาหนงนบแตไดเหน เชน “ถงก าหนด 20 วน นบแตไดเหนขาพเจาสญญาวาจะจายเงนจ านวน.............” เปนตน ซงกรณนวนถงก าหนด คอ 20 วน นบจากวนทไดเหน คอ เปนวนทรบรองนนเอง ตวประเภทนผทรงอาจลงวนทแทจรงกไดแลวจงเรมนบจากวนนน 4. เมอสนระยะเวลาครบทก าหนดไวนบแตวนทในตวเงน 4.1 ระยะเวลาครบก าหนดเปนป วนทครบก าหนดช าระเงนจะเปนวนเดยวกบวนทออกตวเงนแตเปนของปทครบก าหนด เชน ออกตวเงน ณ วนท 1 เมษายน 2547 ตวเงนมอาย 1 ป จงถงวนครบก าหนดช าระเงนในวนท 1 เมษายน 2547 เปนตน 4.2 ระยะเวลาครบก าหนดเปนเดอน วนทครบก าหนดช าระเงนจะเปนวนเดยวกบวนทออกตวเงนแตเปนของเดอนทครบก าหนด ในกรณทวนทในตวเงนตรงกบวนสนเดอน ในเดอนทถงก าหนดกตองเปนวนสนเดอนดวย ถาไมมวนทวนนนในเดอนทถงก าหนด ใหถอวนสดทายของเดอนนน เปนวน ทครบก าหนดแทนได เชน ออกตวเงน ณ วนท 31 มกราคม 2547 ตวเงนมอาย 3 เดอน ดงนน วนครบก าหนดช าระเงนจะเปนวนสนเดอนของเดอนเมษายน คอวนท 30 เมษายน 2547 นนเอง แตถาออกตวเงน ณ วนท 15 มกราคม 2547 วนทครบก าหนดช าระเงนจะนบมาอก 3 เดอน และเปนวนทเดยวกน คอ วนท 15 เมษายน 2547 4.3 ระยะเวลาครบก าหนดเปนวน การนบวนครบก าหนดช าระจะไมนบรวมวนทออกตว แตจะใหเรมนบวนทหลงจากวนออกตว จนครบอายตว เชน ออกตวเงน ณ วนท 16 มกราคม 2547 ตวเงนอาย 60 วน จะหาวนครบก าหนดได โดยเอาจ านวนวนของเดอนทออกตวเปนตวตง แลวเอาวนทในตวไปหกออก จะไดจ านวนวนของตวในเดอนทออกตว หลงจากนน ใหนบวนทของเดอนตอๆ ไป จนครบอายของตวไปถงวนของเดอนใด วนนนจะเปนวนทครบก าหนด ดงน เดอนมกราคม (เปนเดอนทออกตว มจ านวน วน 31 วน) 31 วน หก วนทออกตวเงน (ณ วนท 16 มกราคม 2541) 16 วน จ านวนวนของอายตวเงน ในเดอนทออกตว = 15 วน เดอนกมภาพนธ (มจ านวนวน 28 วน) 28 วน = 43 วน เดอนมนาคม (เดอนทครบก าหนด) 17 วน รวม = 60 วน ดงนน วนครบก าหนด คอ วนท 17 มนาคม 2547

62

ชนดของตวเงนรบ นอกจากจะแบงประเภทของตวเงน เปนตวแลกเงน ตวสญญาใชเงนและเชคแลว อาจจะพจารณาแบงประเภทของตวเงน โดยใชเกณฑพจารณาถงประโยชนทไดรบจากตว เนองจากตวเงนปกต ระยะเวลาในการช าระหนยาวนานกวาลกหน จงมกมการตกลงจายดอกเบยใหระหวางกน ดงนน ตวเงนจะถกแบงตามลกษณะของประโยชนทไดรบ คอ ดอกเบยทปรากฏบนหนาตว ดงน 1. ตวเงนชนดไมมดอกเบย ตวเงนประเภทน จะไมมอตราดอกเบยระบไวบนหนาตว เมอตวเงนครบก าหนด จ านวนเงนทผรบเงนจะไดรบ จะเทากบจ านวนเงนทระบไวบนหนาตว เทานน 2. ตวเงนชนดมดอกเบย ตวเงนประเภทนจะมอตราดอกเบยระบไวบนหนาตว เมอตวเงนครบก าหนด จ านวนเงนทผรบเงนจะไดรบ จะเทากบ จ านวนเงนทระบไวบนหนาตวบอกดวยจ านวนเงนทเปนดอกเบยรบ การค านวณดอกเบยรบของตวเงนรบ เมอตวเงนครบก าหนด จะมการน าอตราดอกเบยทก าหนดหนาตว ของตวเงนชนดมดอกเบยมาค านวณตามระยะเวลาอายของตว ซงวธการค านวณจะแตกตางกนไมมากขนอยกบระยะเวลาทครบก าหนด มสตรการค านวณ ดงน

ดอกเบยรบ = เงนตน(มลคาทระบไวบนหนาตว) x อตราดอกเบย x ระยะเวลา 1. ระยะเวลาครบก าหนดเปนป การค านวณดอกเบยใหใชปเปนฐานการค านวณ เชน ตวเงนรบจ านวน 50,000 บาท อตราดอกเบย 10% มอาย 1 ป ดอกเบยจะค านวณไดดงน ดอกเบยรบ =50,000 x 10 x 1 ป

=5,000 บาท 2. ระยะเวลาครบก าหนดเปนเดอน การค านวณดอกเบยใหใช 12 เดอน เปนฐานในการค านวณ เชน ตวเงนรบ จ านวน 50,000 บาท อตราดอกเบย 10% มอาย 3 เดอน ดอกเบยจะค านวณไดดงน ดอกเบยรบ = 50,000 x 10 x 3

= 1,250 บาท

100

100 12

63

3. ระยะเวลาครบก าหนดเปนวน การค านวณดอกเบยรบใหใช 360 วน หรอ 365 วน เปนฐานในการค านวณ เชน ตวเงนรบ จ านวน 50,000 บาท อตราดอกเบย 10% มอาย 180 วน ดอกเบยจะค านวณไดดงน (ก าหนดให 1 ป = 360 วน) ดอกเบยรบ = 50,000 x 10 x 180

= 2,500 บาท มลคาตวเมอครบก าหนด มลคาตวครบก าหนด หมายถง จ านวนเงนทงสนทผรบเงนจะไดรบจากตวเมอครบก าหนดช าระถาเปนตวชนดไมมดอกเบย มลคาตวเมอครบก าหนด จะเทากบ มลคาทระบไวหนาตว และ ถาเปนตวชนดมดอกเบย มลคาตวเมอครบก าหนด จะเทากบ มลคาทระบไวหนาตว บวก ดอกเบย การบญชส าหรบตวเงนรบ กจการจะไดรบตวเงนรบเขามา ทงทเกดจากการด าเนนงานตามปกตของกจการ เชน ตวเงนรบทไดรบจากการขายสนคา หรอตวเงนรบทไดรบจากการช าระหนของลกหนการคา ซงจะเรยกตวเงนประเภทนวา “ตวเงนรบการคา” และกจการไดรบตวเงนรบเขามาไมไดเกดจากการด าเนนงานตามปกตของกจการ เชน ตวเงนรบทไดรบจากการใหผอนกยมเงน ตวเงนรบทไดรบจากการขายสนทรพยอนทมใชสนคา ซงจะเรยกตวเงนประเภทนวา “ตวเงนรบอน” การบญชตวเงนรบในบทน จะบนทกรายการส าหรบตวเงนรบทงชนดทไมมดอกเบย และชนดทมดอกเบย จะเรมตงแตเมอไดรบตวเงนรบ ตวเงนรบครบก าหนดตวเงนรบขาดความเชอถอ รวมถงการน าตวเงนรบไปขายลดใหกบสถาบนการเงน การบนทกบญชส าหรบตวเงนรบการคา 1. เมอไดรบตวเงนรบการคา ไมวาตวเงนรบฉบบนจะเปนตวเงนชนดทไมมดอกเบย หรอ ชนดมดอกเบยกตาม จะบนทกโดย เดบต บญชตวเงนรบ ตามมลคาทระบไวหนาตว เครดต บญชขาย เมอไดรบจากการขาย หรอ เครดต บญชลกหนการคา เมอไดรบจากการรบช าระหนจากลกหน จะแสดงการบนทกบญช ดงน เดบต บญชตวเงนรบ XX เครดต บญชขาย XX บนทกเมอไดรบตวเงนรบจากการขายสนคา

เดบต บญชตวเงนรบ XX เครดต บญชลกหนการคา XX บนทกเมอไดรบช าระหนจากลกหนเปนตวเงนรบ

100 360

64

2. เมอถงวนทตวเงนรบครบก าหนดและขนเงนได ถาเปนตวเงนรบชนดไมมดอกเบยผถอตวจะไดรบเงนตามมลคาทระบไวหนาตว แตถาเปนตวเงนรบชนดทมดอกเบย จะไดรบเงนตามมลคาทระบไวหนาตว บวกดอกเบยรบ จะบนทกบญช โดย เดบต บญชเงนสด เครดต บญชตวเงนรบ และ เครดต บญชดอกเบย (ถาตวมดอกเบย) จะแสดงการบนทกบญช ดงน เดบต บญชเงนสด XX เครดต บญชตวเงนรบ XX บนทกรบช าระหนตามตวเงนรบชนดไมมดอกเบย

เดบต บญชเงนสด XX เครดต บญชตวเงนรบ XX บญชดอกเบยรบ XX บนทกรบช าระหนตามตวเงนรบชนดมดอกเบย

3. เมอถงวนครบก าหนดและขนเงนไมได เรยกวา ตวขาดความเชอถอ ถาตวเงนรบถงวนครบก าหนดแลว และไมสามารถขนเงนได ผทรงตวจะตองรบท าค าคดคานภายใน 3 วน และโอน ตวเงนรบออกจากบญช พรอมกบตงผออกตวเปนลกหน ดวยจ านวนเงนตามมลคาทระบไวหนาตว บวก ดอกเบย (ถาม) และคาใชจาย ในการคดคาน (ถาม) จะบนทกบญชโดย เดบต บญชลกหนการคา เครดต บญชตวเงนรบ และ เครดต บญชดอกเบยรบ (ถาม) จะแสดงการบนทกบญช ดงน เดบต บญชลกหนการคา XX เครดต บญชตวเงนรบ XX บญชดอกเบยรบ XX 4. รายการปรบปรงของดอกเบยคางรบ เนองจากตวเงนรบชนดทมดอกเบย ทกจการถอไวจนถงวนสนงวดบญช แตยงไมถงวนครบก าหนดทจะไดรบช าระเงน จงตองมการบนทกรายการปรบปรง ณ วนสนป เพอรบรรายไดดอกเบยทเกดขน ตามระยะเวลาตงแตวนท ไดรบตวเงนรบจนถงวนสนงวดบญชนน โดยไมค านงวาจะไดรบเงนแลวหรอไม จะบนทกรายการปรบปรงโดย เดบต บญชดอกเบยคางรบ และ เครดต บญชดอกเบยรบ และเมอขนงวดบญชใหม ใหบนทกกลบรายการปรบปรงดอกเบยคางรบ ณ วนสนป ท าใหบนทกรายไดดอกเบยตามระยะเวลาทเกดขนจรงในงวดบญชใหม ไดสะดวกจะบนทกกลบรายการปรบปรงโดย 31 ธ.ค. 25x1 เดบต บญชดอกเบยรบ XX เครดต บญชดอกเบยคางรบ XX บนทกรายการปรบปรงดอกเบยคางรบ

1 ม.ค. 25x2 เดบต บญชดอกเบยคางรบ XX เครดต บญชดอกเบยรบ XX บนทกการกลบรายการปรบปรง

65

ตวอยางท 1 ณ วนท 1 พฤศจกายน 2547 บรษท รวมไทย จ ากด ขายสนคาใหบรษทสดใน จ านวน 20,000 บาท โดยไดรบช าระเปนตวสญญา ใชเงน อาย 30 วน และลกหนนายสนองชาตเขยนตวสญญาใชเงนมลคา 30,000 บาท อตราดอกเบย 12% อาย 90 วน ใหแกบรษท เนองจากวานายสนองชาตไมสามารถหาเงนมาจายช าระหนคาสนคาทซอไปจากบรษทได (ก าหนดให 1 ป = 360 วน) สมมตวา เมอตวสญญาใชเงนทงสองฉบบครบก าหนด บรษทรวมไทย จ ากด สามารถน าตวสญญาใชเงนของบรษท สดใส จ ากด ไปขนเงนได สวนตวสญญาใชเงนทไดจากลกหนนายสนองชาตขาดความเชอถอ ไมสามารถขนเงนไดตามก าหนด บรษทจงท าค าคดคานในวนถดมา การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ไดดงน

2547 พ.ย. 1

ตวเงนรบ ขายสนคา ขายสนคาใหบรษท สดใส จ ากด และรบช าระหนเปนตวสญญาใชเงน

20,000

-

20,000

-

ตวเงนรบ ลกหน-นายสนองชาต รบตวสญญาใชเงนอาย 90 วน อตราดอกเบย 12% จากลกหนนายสนองชาต

30,000 - 30,000

-

ธ.ค. 1 เงนสด ตวเงนรบ ตวเงนรบอาย 30 วน ครบก าหนดไดรบเงน

20,000 - 20,000

-

31 ดอกเบยคางรบ ดอกเบยรบ ปรบปรงดอกเบยคางรบ ตวเงนลงวนท 1 พ.ย. มลคา 30,000 บาท อตราดอกเบย 12% ระยะเวลาดอกเบยคางรบ 60 วน

600 - 600

-

2548 ม.ค. 1

ดอกเบยรบ ดอกเบยคางรบ กลบรายการดอกเบยคางรบ

600

-

600

66

2548 31

ลกหน-นายสนองชาต ตวเงนรบ ดอกเบยรบ ตวเงนลงวนท 1 พ.ย. 2547 มลคา 30,000 บาท ดอกเบย 12% อาย 90 วน ครบก าหนดช าระเงนวนท 30 ม.ค. 2548 ขนเงนไมไดบรษท จงท าคดคานในวนถดมา โดยตงนายสนองชาตเปนลกหนใหม

30,900

-

30,000 900

- -

สมมตวาวนท 28 กมภาพนธ 2548 ลกหนนายสนองชาต ไดน าเงนสดมาจายช าระหน ใหแกบรษท รวมไทย จ ากด พรอมดอกเบยตวพนก าหนด จ านวนเงนทบรษทไดรบค านวณ ดงน มลคาตวเมอครบก าหนด 30,900 บวก ดอกเบยตวพนก าหนด (30,000 x 12% x 1) 300 จ านวนเงนทงหมดทไดรบ 31,200 รายการบนทกบญชคอ 2548 ก.พ. 28

เงนสด ลกหน-นายสนองชาต ดอกเบยรบ รบช าระหนตามตวเ งนรบขาดความเชอถอพรอมดอกเบยตวพนก าหนด

31,200

-

30,900 300

- -

การบนทกบญชส าหรบตวเงนรบอนๆ 1. เมอไดรบตวเงนรบอนๆ 1.1 ในกรณทเปนตวเงนรบอนๆ ชนดทมดอกเบย รายการบญชทบนทกในตอนทไดรบตวเงนรบรบช าระหนตามตวเงนรบเมอครบก าหนด และรายการปรบปรงเกยวกบดอกเบยคางรบ ณ วนสนงวด จะบนทกบญชเชนเดยวกบ ตวเงนรบการคาชนดทมดอกเบยทกประการ

12

67

1.2 ในกรณทเปนตวเงนรบอนๆ ชนดทไมมดอกเบย เชน กจการใหผอนกยมเงน และรบช าระเปนตวเงนรบชนดไมมดอกเบย โดยกจการอาจจะหกจ านวนเงนสวนทเปนดอกเบยไวลวงหนา และจายเงนใหผทมากยมเงนไมเตมตามจ านวนมลคาทระบไวบนหนาตว ซงจ านวนเงนดอกเบยทกจการหกไวลวงหนา จะบนทกไวใน “บญชสวนลดในตวเงนรบ” จะแสดงการบนทกบญช ดงน เดบต บญชตวเงนรบอน ๆ XX เครดต บญชสวนลดในตวเงนรบ XX บญชเงนสด XX

2. เมอถงวนทตวเงนรบครบก าหนดและขนเงนได กจการจะไดรบช าระหนเตมตามจ านวนมลคาทระบไวบนหนาตว รายการทบนทกบญช คอ การรบช าระหนตามตวเงนรบ และโอนบญชสวนลดในตวเงนรบ ไปยงบญชดอกเบยรบ จะแสดงการบนทกบญช ดงน เดบต บญชเงนสด XX บญชสวนลดในตวเงนรบ XX เครดต บญชตวเงนรบอน ๆ XX บญชดอกเบยรบ XX

3. เมอถงวนทตวเงนรบครบก าหนดและขนเงนไมได เรยกวา ตวเงนรบขาดความเชอถอ กจการจะโอนตวเงนรบออกจากบญช พรอมกบตงผออกตวเปนลกหน และโอนบญชสวนลดในตวเงนรบ ไปยงบญชดอกเบยรบ จะแสดงการบนทกบญช ดงน เดบต บญชลกหนอน ๆ XX บญชสวนลดในตวเงนรบ XX เครดต บญชตวเงนรบอน ๆ XX บญชดอกเบยรบ XX

4. รายการปรบปรงสวนลดในตวเงนรบ เนองจากตวเงนรบชนดไมมดอกเบย ทกจการถอไว จนถงวนสนงวดบญช แตยงไมถงวนครบก าหนดทจะไดรบช าระเงน จะตองมการบนทกรายการปรบปรง เพอตดบญชสวนลดในตวเงนรบไปยงบญชดอกเบยรบ เพอรบรรายไดดอกเบยทเกดขน ตามระยะเวลาตงแตวนทไดรบตวเงนรบจนถงวนสนงวดบญชนน จะแสดงการบนทกบญช ดงน

68

เดบต บญชสวนลดในตวเงนรบ XX เครดต บญชดอกเบยรบ XX บญชสวนลดในตวเงนรบ เปนบญชปรบมลคาของตวเงนรบ และแสดงรายการในงบดล โดยน าไปหกบญชตวเงนรบ ดงน

งบดล (บางสวน) สนทรพยหมนเวยน : ตวเงนรบอนๆ XX หก สวนลดในตวเงนรบ (XX) XX ตวอยางท 2 ณ วนท 1 มนาคม 2547 บรษท รวมใจ จ ากด ใหผจดการแผนกขาย กยมเงนจ านวน 50,000 บาท โดยทผจดการแผนกขายไดออกตวสญญาใชเงน จ านวน 50,000 บาท อตราดอกเบย 12% อาย 1 ป ใหกบบรษทและบรษทไดจายเงนใหกบผจดการแผนกขาย จ านวน 50,000 บาท วนท 1 พฤศจกายน 2547 บรษทรวมใจ จ ากด ใหผจดการแผนกตลาด กยมเงนจ านวน 60,000 บาท โดยทผจดการแผนกตลาดไดออกตวสญญาใชเงนชนดไมมดอกเบย จ านวน 60,000 บาท อาย 6 เดอน ใหกบบรษท และบรษทไดจายเงนใหกบผจดการแผนกตลาด จ านวน 56,400 บาท และเมอตวสญญาใชเงนทงสองฉบบครบก าหนด บรษทไดรบช าระเงนตามตวเงนครบ ทงสองฉบบ การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป ไดดงน

2547 ม.ค. 1

ตวเงนรบอน ๆ เงนสด รบช าระหนจากผจดการแผนกขาย เปนตวสญญาใชเงน 12% อาย 1 ป

50,000

-

50,000

-

พ.ย. 1 ตวเงนรบอน ๆ สวนลดในตวเงนรบ เงนสด รบช าระหนจากผจดการแผนกตลาด เปนตวสญญาใชเงนชนดไมมดอกเบย อาย 6 เดอน

60,000 - 3,600 56,400

- -

69

2547 ธ.ค. 31

ดอกเบยคางรบ ดอกเบยรบ ปรบปรงดอกเบยคางรบ ตวเงนลงวนท 1 ม.ค. มลคา 50,000 บาท อตราดอกเบย 12% ระยะเวลา 10 เดอน (1 ม.ค. – 31 ธ.ค. 2547) ดอกเบยคางรบ = 50,000 x 12% x 10 สวนลดในตวเงนรบ ดอกเบยรบ ปรบปรงตดบญชสวนลดในตวเงนรบส าหรบระยะเวลา 2 เดอน (1 พ.ย. – 31 ธ.ค. 2547) = 3,600x2 = 1,200 บาท

5,000

1,200

- -

5,000

1,200

- -

การแสดงรายการในงบดล ณ วนท 31 ธนวาคม 2547 ของบญชสวนลดในตวเงนรบ จะเปนดงน

งบดล (บางสวน) ณ วนท 31 ธนวาคม 2547

สนทรพยหมนเวยน : : ตวเงนรบอน ๆ (50,000 + 60,000) 110,000 หก สวนลดในตวเงนรบ (3,600 – 1,200) 2,400 107,600

2548 ม.ค. 1

ดอกเบยรบ ดอกเบยคางรบ บนทกกลบรายการปรบปรง

5,000

-

5,000

-

ม.ค. 1 เงนสด ตวเงนรบอน ๆ ดอกเบยรบ รบช าระเงนตามตวเงนรบ อตราดอกเบย 12% อาย 1 ป

56,000 -

50,000 6,000

- -

6

12

70

2548 พ.ค. 1

เงนสด สวนลดในตวเงนรบ ตวเงนรบอน ๆ ดอกเบยรบ รบช าระหนตามตวเงนรบ อาย 6 เดอน และรบรรายไดดอกเบยรบ

60,000 2,400

- -

60,000 2,400

- -

ตวเงนรบขายลด ถากจการมความจ าเปนตองการใชเงนกอนถงวนทตวเงนครบก าหนด กสามารถน าตวเงนรบไปขายลดใหสถาบนการเงน เชน ธนาคารพาณชย หรอบรษทเงนทนหลกทรพย เพอน าเงนสดมาใชกอน ซงสถาบนการเงนจะรบซอตวเงนรบไว และถอไวจนกระทงตวครบก าหนด โดยสถาบนการเงนจะจายเงนสดใหผน าตวไปขายลดดวยจ านวนเงน เทากบ มลคาตวเมอครบก าหนด หกดวยสวนลด ซงคดจากอตราทสถาบนการเงนก าหนดจากมลคาตวเมอครบก าหนดและระยะเวลาตงแตวนรงขนทน าตวเงนรบไปขายลดจนถงวนครบก าหนดช าระตามตวท าการเปรยบเทยบระหวาง จ านวนเงนสดทไดรบ กบมลคาทระบไวหนาตว ผลตางทเกดขนจะเปนดอกเบยของทางดานผน าตวไปขายลด โดยถาจ านวนเงนสดทไดรบ มากกวามลคาทระบไวหนาตว ผลตางจะถอเปนบญชดอกเบยรบ แตถาจ านวนเงนทไดรบนอยกวามลคาทระบไวหนาตว ผลตางจะถอเปนบญชดอกเบยจาย เนองจากการน าตวเงนรบไปขายลดนน ผน าตวไปขายจะตองสลกหลงตวกอนทจะสงมอบใหสถาบนการเงน ซงผลตามกฎหมายของการสลกหลงตว ท าใหผขายตวมภาระทตองรบผดชอบตอสถาบนการเงน ถาตวขาดความเชอถอ คอ ไมสามารถเรยกเกบเงนจากผออกตวเงนรบได ผขายตวจะตองรบผดชอบจายช าระเงนแทนดวยจ านวนมลคาทระบไวหนาตว รวมกบดอกเบยรบ และคาใชจายตางๆ ทสถาบนการเงนเสยไปแลวจงคอยไปไลเบยเอาจากผออกตว โดยบนทกบญชตงผออกตวเปนลกหน ดวยจ านวนเงนทไดจายแทนไปแลวทงหมด ดงนนเมอน าตวเงนรบไปขายลด จงไมบนทกบญช เครดต ตวเงนรบโดยตรง แตจะใหบนทกบญชตวเงนขายลด ซงเปนหนสนทอาจจะเกดขนในภายหนา เพอแสดงถงภาระผกพนยงคงมอยเกดขนตงแตวนขายจนถงวนทตวเงนรบครบก าหนด ซงบญชตวเงนรบขายลดน จะแสดงรายการหกจากบญชตวเงนรบ ในงบดล และเมอถงวนทตวเงนรบครบก าหนดไมวาจะไดรบเงนหรอไมกตาม ใหโอนปดบญชตวเงนรบขายลด และบญชตวเงนรบออกจากบญช บนทกบญชโดย เดบต ตวเงนรบขายลด เครดต ตวเงนรบ

71

ขนตอนการปฏบตเมอน าตวเงนรบไปขายลดใหสถาบนการเงน มดงน 1. ค านวณหามลคาของตวเมอครบก าหนด 1.1 ถาเปนตวเงนรบชนดไมมดอกเบย มลคาตวเมอครบก าหนด = มลคาทระบไวหนาตว 1.2 ถาเปนตวเงนรบชนดมดอกเบย มลคาตวเมอครบก าหนด = มลคาทระบไวหนาตว + ดอกเบยรบตามอายของตว 2. ค านวณหาจ านวนสวนลดทสถาบนการเงนหกไว = มลคาตวเมอครบก าหนด x อตราสวนลดของสถาบนการเงนทก าหนดไว x ระยะเวลาทตวอยกบสถาบนการเงน

(ระยะเวลาทตวอยกบสถาบนการเงน = ระยะเวลานบแตวนรงขนทน าตวเงนรบไปขายลดใหกบสถาบนการเงนจนถง วนทตวเงนรบครบก าหนด)

3. ค านวณจ านวนเงนทกจการจะไดรบ = มลคาตวเมอครบก าหนด - จ านวนสวนลดทสถาบนการเงนหกไว

4. ค านวณดอกเบยรบ หรอดอกเบยจาย = จ านวนเงนทไดรบ - มลคาทระบไวหนาตว 4.1 ถาจ านวนเงนทไดรบ มากกวา มลคาทระบไวหนาตว ผลตางจะบนทกไวในบญช ดอกเบยรบ 4.2 ถาจ านวนทไดรบ นอยกวา มลคาทระบไวหนาตว ผลตางจะบนทกไวในบญช ดอกเบยจาย การบญชส าหรบตวเงนรบขายลด 1. เมอน าตวเงนรบไปขายลด 1.1 กรณจ านวนเงนทไดรบ มากกวา มลคาทระบไวหนาตว เดบต บญชเงนสด XX เครดต บญชตวเงนรบขายลด XX บญชดอกเบยรบ XX น าตวเงนรบไปขายลดใหสถาบนการเงน

72

1.2 กรณจ านวนเงนทไดรบ นอยกวา มลคาทระบไวหนาตว เดบต บญชเงนสด XX บญชดอกเบยจาย XX เครดต บญชตวเงนรบขายลด XX น าตวเงนรบไปขายลดใหสถาบนการเงน

2. เมอเรยกเกบเงนตามตวเงนได กรณตวเงนรบขายลดครบก าหนด และสถาบนการเงนเรยกเกบเงนตามตวเงนรบได จะบนทกรายการยกเลกหนสนทอาจจะเกดขน ดงน เดบต บญชตวเงนรบขายลด XX เครดต บญชตวเงนรบ XX ยกเลกหนสนทอาจจะเกดขนจากตวเงนรบขายลด

3. เมอเรยกเกบเงนตามตวเงนรบไมได กรณตวเงนรบทน าไปขายลดใหกบสถาบนการเงนครบก าหนด และไมสามารถเรยกเกบเงนได เรยกวา ตวเงนขาดความเชอถอ กจการจะบนทกรายการยกเลกหนสนทอาจจะเกดขน และบนทกการจายช าระเงนแทนผออกตวใหแกสถาบนการเงน ดวยจ านวนมลคาทระบไวหนาตว รวมกบดอกเบยรบ และคาใชจายตางๆ ทสถาบนการเงนไดเสยไป พรอมกบตงผออกตวกลบมาเปนลกหน จะแสดงการบนทกบญช ดงน 3.1 การบนทกบญชตวเงนรบความเชอถอ เดบต บญชตวเงนรบขายลด XX เครดต บญชตวเงนรบ XX ยกเลกหนสนทอาจจะเกดขนจากตวเงนรบขายลด เดบต ลกหน-ผออกตว XX เครดต เงนสด XX บนทกการจายช าระเงนแทนผออกตวใหกบสถาบนการเงน พรอมกบ บนทกผออกตวกลบมาเปนลกหนดวยจ านวนเงนทจายช าระแทนทงหมด 3.2 การบนทกบญชเมอสามารถเกบเงนจากลกคาผออกตวเงนรบขาดความเชอถอได

73

เดบต เงนสด XX เครดต ลกหน-ผออกตว XX รบช าระหนจากลกหน ผออกตวส าหรบเงนทไดจายช าระแทนใหแกสถาบนการเงน การแสดงรายการตวเงนรบขายลดในงบการเงน บญชตวเงนรบขายลด เปนบญชปรบมลคาของตวเงนรบ จะแสดงรายการหกจากบญชตวเงนรบในงบดล ดงน

งบดล (บางสวน) สนทรพยหมนเวยน : ตวเงนรบ XX หก ตวเงนรบขายลด (XX) XX ตวอยางท 3 จากตวอยางท 1 ถาบรษท รวมไทย จ ากด น าตวเงนรบของนายสนองชาต ไปขายลดใหกบธนาคาร ในวนท 16 ธนวาคม 2547 โดยธนาคารคดสวนลด 10% 1. มลคาตวเมอครบก าหนด = มลคาทระบไวหนาตว + ดอกเบยตามอายของตว = 30,000 + (30,000x12%x 90/360) = 30,000 + 900 = 30,900 บาท

2. จ านวนสวนลดทธนาคารหกไว = มลคาตวเมอครบก าหนดxอตราสวนลดทธนาคารก าหนด xระยะเวลาทตวอยกบธนาคาร = 30,900 x 10% x 45/360 = 386.25 บาท

3. จ านวนเงนทจะไดรบ = มลคาตวเมอครบก าหนด–จ านวนสวนลดทธนาคารหกไว = 30,900 – 386.25 = 30,513.75 บาท 4. ดอกเบย = จ านวนเงนทไดรบ – มลคาทระบไวหนาตว

74

= 30,513.75 – 30,000 = 513.75 บาท (บญชดอกเบยรบ) การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป เมอน าตวเงนรบไปขายลด มดงน 2547 ธ.ค. 16

เงนสด ตวเงนรบขายลด ดอกเบยรบ น าตวเงนรบมลคา 30,000 บาท อตราดอกเบย 12% ไปขายลดธนาคารคดสวนลด 10%

30,513

75

30,000 513

- 75

ตวอยางท 4 เมอตวครบก าหนด ธนาคารแจงวาตวเงนรบขายลดขาดความเชอถอ และคดคาธรรมเนยม 150 บาท ดงนน กจการจะจายเงนใหธนาคาร เปนเงนตามมลคาตวเมอครบก าหนด (มลคาทระบไวหนาตว + ดอกเบยรบ) รวมกบคาธรรมเนยม จะเปนจ านวนเงนทตองจายเทากบ 31,050 บาท (30,900 + 150) และ ตงนายสนองชาต เปนลกหนเทากบจ านวนเงนทจายไป การบนทกบญชในสมดรายวนทวไป เมอตวเงนรบขายลดขาดความเชอถอ 2548 ม.ค. 30

ตวเงนรบขายลด ตวเงนรบ ยกเลกหนสนทอาจจะเกดขนจากตวเงนรบ

30,000

-

30,000

-

ลกหน-นายสนองชาต เงนสด ตว เ งน รบขายลดขาดความ เ ชอ ถอ ธนาคาร คดคาธรรมเนยม 150 บาท จายเงนตามมลคาตวเมอครบก าหนด บวก คาธรรมเนยมใหธนาคารและต งนายสนองชาตผออกตวเปนลกหน

31,050 - 31,050

-

75

งบดล ณ วนท 31 ธนวาคม 2547

สนทรพยหมนเวยน . . . ตวเงนรบ XX หก ตวเงนรบขายลด 30,000 XX สรป เงนลงทนชวคราว เปนสนทรพยหมนเวยน ทกจการมไวเพอแสวงหาผลตอบแทนจากการลงทน ในรปดอกเบย เงนปนผล หรอคาสทธ ในบางครงกจการมเงนสดเหลออยมากเกนกวาความตองการใชในขณะนน กจการทมการบรหารเงนทดจะน าเงนสดไปลงทนหาผลตอบแทนในระยะเวลาสนๆ ซงเปนการลงทนชวคราว และเมอใดทมความตองการใชเงนกสามารถขายเงนลงทนนเปลยนเปนเงนสดไดทนท วธการบญชตามมาตรฐานการบญช ฉบบท 40 ไดแบงเงนลงทนชวคราวในหลกทรพยในความตองการของตลาด เปนประเภทตราสารทน และตราสารหน ซงกจการตงใจจะถอไวไมเกน 1 ป สามารถจดประเภทไดเปนหลกทรพยเพอคา หลกทรพยเพอขาย เงนลงทนทวไป และตราสารหนทจะครบก าหนดภายใน 1 ป และใหบนทกการไดมาส าหรบหลกทรพยเพอคา และหลกทรพยเผอขาย โดยการจายเงนดวยจ านวนตนทน และ ณ วนสนงวดบญชกใหแสดงเงนลงทนทเปนหลกทรพยเพอคาและหลกทรพยเผอขายดวยมลคายตธรรม ณ วนทในงบดล ผลตางของการเปลยนแปลงมลคาระหวางราคาตามบญชกบราคาตลาดของหลกทรพยเพอคา และหลกทรพยเผอขาย ใหรบรเปนก าไรหรอขาดทนในงวดบญชทเกดการเปลยนแปลงมลคาทนท โดยแสดงรายการบญชเปนรายไดหรอคาใชจายในงบก าไรขาดทนประจ างวด และปรบมลคาของหลกทรพยเพอคาและหลกทรพยเผอขายในงบดล ตวเงนรบ คอ ค ามนสญญาเปนลายลกษณอกษร ทบคคลหนงรบจะช าระเงนจ านวนหนงทแนนอน ใหแกอกบคคลหนงภายในระยะเวลาทก าหนดโดยปราศจากเงอนไข ซงแบงประเภทออกเปน ตวแลกเงน ตวสญญาใชเงน และ เชค (ลงวนทลวงหนา) หรออาจจะพจารณาแบงเปนชนดของตวเงนรบตามประโยชนทไดรบดอกเบย คอ ตวเงนรบชนดไมมดอกเบย และตวเงนรบชนดมดอกเบย ตวเงนรบ

76

เปนสนทรพยของกจการ แสดงรายการเปนสนทรพยหมนเวยน โดยถากจการไดรบตวเงนรบจากการขายสนคาหรอรบช าระหนจากลกหนการคาจะถอเปน ตวเงนรบการคา และถาไดรบจากการใหกยมเงนหรอ การขายสนทรพยอน จะถอเปนตวเงนรบอนๆ ซงเมอตวเงนรบครบก าหนด ในกรณตวเงนรบชนดไมมดอกเบย กจการจะไดรบเงนตามมลคาทระบไวหนาตว แตถาเปนตวเงนรบชนดมดอกเบย กจการจะไดรบเงนตามมลคาทระบไวหนาตวรวมกบดอกเบย นอกจากนถากจการมความจ าเปนตองใชเงนสด และไมตองการถอตวเงนรบไวจนกระทงตวครบก าหนด กจการสามารถน าตวเงนรบไปขายลดทสถาบนการเงน และรบเงนสดมากอน โดยสถาบนการเงนจะรบซอตวเงนและหกสวนลดตามระยะเวลาจากวนรงขนทน าตวเงนรบไปขายลดจนถงวนครบก าหนดจายช าระตามตวเงน ซงถาจ านวนเงนทไดรบมากกวามลคาทระบไวหนาตว ผลตางจะถอเปนบญชดอกเบยรบ แตถาจ านวนเงนทไดรบนอยกวามลคาทระบไวหนาตว ผลตางจะถอเปนบญชดอกเบยจาย และเมอตวเงนรบครบก าหนด หากวาสถาบนการเงนทรบซอตวเงนรบ ไมสามารถเรยกเกบเงนตามตวเงนรบได จะเรยกวา ตวเงนรบขาดความเชอถอ กจการผขายตวจะตองเปนผช าระเงนตามมลคาตวเมอครบก าหนด บวกคาใชจาย (ถาม) ใหแกสถาบนการเงนและตงผออกตวเปนลกหน

77

แบบฝกหดบทท 2 1. จงอธบายความหมาย “เงนลงทน” และ “เงนลงทนในหลกทรพยในความตองการของตลาด” 2. เงนลงทน แบงไดเปนกประเภท อะไรบาง อธบาย 3. กจการมวธการแสดงรายการเงนลงทนชวคราวในงบการเงน ไดอยางไร อธบาย 4. จงอธบาย ความหมาย “ตวเงนรบ” “ตวเงนรบขายลด” และ “ตวเงนขาดความเชอถอ” 5. ตวเงนรบแบงไดเปนกประเภท อะไรบาง อธบาย 6. กจการมวธการนบวนครบก าหนดตวเงนรบไดอยางไรบาง อธบาย 7. รายการทเกยวของกบหลกทรพยในความตองการของตลาดของบรษท น านง จ ากด ซงถอวาเปนหลกทรพยเพอคา ส าหรบป 2547 ดงน ม.ค. 5 ซอหนสามญของบรษท น าเชยว จ ากด จ านวน 8,000 หน ในราคา 102% าคามลคา หนละ 60 บาท ม.ค.19 ซอหนสามญของบรษท น าวน จ ากด ในราคาหนละ 23 บาท จ านวน 10,000 บาท เสย คานายหนา 13,800 บาท ม.ย.10 จ าหนายหนสามญ ของบรษท น าเชยว จ ากด ในราคาหนละ 19 บาท เสยคาใชจายใน การขาย 4,500 บาท จ านวน 5,000 หน ต.ค.29 ไดรบเงนปนผลจาหนสามญของบรษท น าวน จ ากด ในราคาหนละ 2 บาท ธ.ค.31 ณ วนท 31 ธ.ค. หนสามญของบรษท น าเชยว จ ากด มราคาตลาดหนละ 17.50 บาท หนสามญของบรษท น าวน จ ากด มราคาตลาดหนละ 19.50 บาท ใหท า 1. บนทกรายการในสมดรายวนทวไป 2. แสดงรายการทเกยวกบหลกทรพยในความตองการของตลาด ป 2547 ในงบการเงน 8. ตอไปนเปนรายการเกยวกบหลกทรพย ซงกจการมวตถประสงคทจะถอไวเพอคา ของป 2546 และ 2547 ดงน 2546 ม.ค. 1 ซอหลกทรพย –หนสามญ ของบรษท มงคล จ ากด 1,000 หน ในราคาหนละ

78

14 บาท ราคาตามมลคา 10 บาท เสยคาใชจายในการซอ 0.5% พ.ค. 1 ไดรบเงนปนผลของหนบรษท ก. จ ากด หนละ 7 บาท ก.ค. 1 ขายหนสามญของบรษท มงคล จ ากด ไป 300 หน ในราคา 16 บาท เสยคานายหนา 0.5% ต.ค. 1 ซอหลกทรพยหนสามญของบรษท มงคล จ ากด เพมอก 800 หน ในราคาหนละ 10 บาท เสยคาใชจายในการซอ 0.5% ธ.ค.31 มลคายตธรรมของหน บรษท มงคล จ ากด หนละ 12 บาท 2547 เม.ย. 1 ขายหนสามญของบรษท มงคล จ ากด ในราคาหนละ 15 บาท จ านวน 500 หน เสยคา นายหนา 0.5% ธ.ค.31 มลคายตธรรมของหนสามญของบรษท มงคล จ ากด หนละ 15 บาท ใหท า 1. บนทกรายการขางตนในสมดรายวนทวไป 2. แสดงรายการทเกยวของกบหลกทรพย ในงบการเงน ป 2546, และ 2547 9. ตอไปนเปนรายการหลกทรพยในความตองการของตลาด ของบรษท นกขมน จ ากด 2547 ก.พ. 1 ซอหนก 12% บรษท สฟา จ ากด มลคา 60,000 บาท ในราคา 105 หนกจายดอกเบย ปละ 2 ครง คอ ในวนท 30 เมษายน และ 31 ตลาคม กจการเสยคาใชจายในการซอ 300 บาท ม.ค.21 ซอหนสามญ บรษท สหนม จ ากด จ านวน 300 หน มลคาหนละ 100 ในราคา 120 เสยคาใชจายในการซอ 75 บาท ม.ย. 1 ขายเงนลงทนหนก 12% บรษท มสข จ ากด มลคา 20,000 บาท ในราคา 108 พรอม เสยคาใชจายในการขาย 50 บาท ก.ค.18 ซอหนสามญบรษท สหนม จ ากด จ านวน 400 หน มลคาหนละ 100 บาท ในราคา 125 เสยคาใชจายในการซอ 600 บาท พ.ย. 1 บรษทไดรบเงนปนผลหนละ 3 บาท ธ.ค. 1 บรษทขายเงนลงทน ดงน

79

- หนก 12% บรษทสฟา จ ากด มลคา 20,000 บาท ในราคา 109 คาใชจายใน การขาย 40 บาท - หนสามญบรษท บนเทง จ ากด 500 หน ราคาหนละ 123 บาท คาใชจายใน การขาย 70 บาท ใหท า 1. บนทกรายการในสมดรายวนทวไป 2. แสดงรายการทเกยวของกบหลกทรพยในความตองการของตลาดในงบการเงน 10. บรษท เตมดวง จ ากด มเงนลงทนชวคราว ในป 2546 และป 2547 ดงน 2546 ต.ค. 1 ซอหนก 10% ข งบรษท กสมา จ ากด มลคา 15,000 บาท เสยคาใชจายในการซอ 100 บาท โดยหนกมก าหนดการช าระดอกเบยปละ 1 ครง ในวนท 1 ม.ค. ธ.ค.31 ปรบปรงบญชดอกเบยคางรบ 2547 ม.ค. 1 รบดอกเบยหนก งวด 1 ป ต.ค. 1 ขายเงนลงทนชวคราว หนก 10% มลคา 5,000 บาท ในราคา 125 คาใชจายในการ ขาย 100 บาท ธ.ค.12 ซอหนสามญ บรษท ตวงทรพย จ ากด จ านวน 200 หน มลคาหนละ 100 บาท ใน ราคา 102 เสยคาใชจายในการซอ 200 บาท 14 ราคายตธรรม ของเงนลงทนชวคราว เปนดงน หนก 10% บ ท ส ม ราคา 10,000 บาท หนสามญ บรษท ตวงทรพย หนละ 105 บาท ใหท า 1. บนทกรายการในสมดรายการทวไป 2. แสดงรายการเงนลงทนชวคราวในงบดล ป 2546 และป 2547

80

11. จากขอมลตอไปน ใหค านวณหาวนทครบก าหนด มลคาหนาตว สวนลดทธนาคารหกไว และจ านวนเงนทไดรบ

ฉบบท วนท จ านวนเงน อตราดอกเบย

ระยะเวลา วนทขายลด อตราขายลด

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

22 ม.ค. 47 10 พ.ค. 47 8 ม.ย. 47 12 ก.ค. 47 6 ส.ค. 47 15 ก.ย. 47 21 ต.ค. 47 30 พ.ย. 47 7 ธ.ค. 47 23 ธ.ค. 47

12,000 9,000

15,000 20,000 10,000

8,000 15,000 27,000 42,000 35,000

12% 10% 9%

- 10% 15% 8%

- 12% 10%

6 เดอน 30 วน 45 วน 3 เดอน 6 เดอน 45 วน 120 วน 45 วน 30 วน 1 ป

- - - - 6 ก.ย. 47 10 ต.ค. 47 15 ธ.ค. 47 5 ธ.ค. 47 15 ธ.ค. 47 1 ก.พ. 47

12% 15% 18% 10% 15% 12%

12. ตอไปนเปนรายการเกยวกบตวเงนของกจการ 2547 ม.ค. 7 ขายสนคาเปนเงนเชอใหนายสมโชค จ านวน 50,000 บาท 8 ไดรบตวเงน จ านวน 50,000 บาท ก าหนด 30 วน อตราดอกเบย 10% ตอป จากนาย สมโชค เปนคาสนคาทซอ 12 ไดรบตวเงนลงวนท 15 ม.ค. 2547 นายสมชย เพอช าระหน จ านวน 80,000 บาท ก าหนด 1 เดอน ก.พ.15 ไดรบเงนตามตวเงนของนาย 17 ไดรบเงนตามตวของนายสมโชค ใหท า บนทกรายการขางตนในสมดรายวนทวไป

81

13. บรษท เทวรานนท จ ากดเรมด าเนนธรกจ เมอวนท 1 กรกฏาคม 2547 รายการคาทเกดขนในระหวางป มดงน ม.ย. 8 รบช าระหนจาก นายองอาจ เปนตวเงนรบ จ านวน 75,000 บาท อาย 60 วน อตรา ดอกเบย 10% 28 น าตวเงนรบของนายองอาจ ไปขายลดทธนาคารกรงไทย ธนาคารหกสวนลด ไว 12% ส.ค. 7 นายองอาจจายช าระหนตามตวเงนรบใหธนาคารกรงไทยแลว ก.ย. 1 รบช าระหนจากนายอ านาจ เปนตวเงนรบ จ านวน 120,000 บาท อาย 120 วน อตรา ดอกเบย 12% ต.ค. 1 น าตวเงนรบของนาย อ านาจ ไปขายลดทธนาคารกสกรไทย ธนาคารหกสวนลดไว 15% ธ.ค.30 ธนาคารกสกรไทย แจงวาตวเงนรบของนายอ านาจ ขาดความเชอถอ ธนาคารเสยคา ใชจายในการเรยกเกบเงน 200 บาท 31 ตดจ าหนายลกหน นายอ านาจ เปนหนสญ ใหท า บนทกรายการในสมดรายวนทวไป 14. ตอไปนเปนรายการเกยวกบตวเงนของกจการ แหงหนง 2547 เม.ย. 2 กจการไดรบตวเงนรบ จากนายมงม เปนการช าระหน จ านวน 30,000 บาท ก าหนด 45 วน ดอกเบย 15% ตอป 5 กจการไดรบตวเงนรบ จากนายก าพล ส าหรบการขายสนคา จ านวน 42,000 บาท ก าหนด 60 วน ดอกเบย 12% ตอป 8 น าตวเงนรบ ลงวนท 2 เม.ย. ไปขายลดธนาคาร ธนาคารหกสวนลดไว 12% ตอป 15 น าตวเงนรบ ลงวนท 5 เม.ย. ไปขายลดธนาคาร ธนาคารหกสวนลดไว 10% ตอป พ.ค.17 ธนาคารเกบเงนตามตวเงนรบลงวนท 2 เม.ย. เรยบรอยแลว ม.ย. 4 ธนาคารแจงมาวาไมสามารถเรยกเกบเงนตามตวเงนรบลงวนท 5 เม.ย. ได และมคา ใชจายในการเรยกเกบเงน 100 บาท ใหท า บนทกรายการขางตนในสมดรายวนทวไป

82

เอกสารอางอง นกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย . (2538). ศพทบญช . พมพครงท 6. กรงเทพฯ : .เ . ง. ______. (2542). มาตรฐานการบญช ฉบบท 40 การบญชส าหรบเงนลงทนในตราสารหนและ ตราสารทน . กรงเทพฯ : พ.เอ.ลฟวง. ______. (2544). มาตรฐานการบญชของไทย ฉบบรวมเลม พ.ศ. 2544 เลม 1. กรงเทพฯ : สมาคม นกบญชและผสอบบญชรบอนญาตแหงประเทศไทย. ______. (2544). มาตรฐานการบญชของไทย ฉบบรวมเลม พ.ศ. 2544 เลม 2 กรงเทพฯ : สม ม บ แ ส บบ บ าตแหงประเทศไทย. พยอม สงหเสนห. (2543) . การบญชทรพยสน. กรงเทพฯ โรงพมพชวนพมพ.