cfly{scfly{s p]g, @)^&p]g, @)^&p]g, @)^& · 3 -(_ :jf:yo ;]jf s/sf] k|zf;g cfgtl/s...
TRANSCRIPT
www.lawcommission.gov.np
1
www.lawcommission.gov.np
cfly{scfly{scfly{scfly{s P]g, @)^&P]g, @)^&P]g, @)^&P]g, @)^&
g]kfn /fhkqdf k|sflzt ldlt
@)^&.!!.)#
k|:tfjgfk|:tfjgfk|:tfjgfk|:tfjgf M g]kfn ;/sf/sf] cy{ ;DaGwL k|:tfjnfO{ sfof{Gjog ug{ s]xL dx;'n, s/, kf]t,
z'Ns / b:t'/ nufpg, nufO /fv]sf]nfO{ rfn" /fVg jf x]/k]m/ ug{ tyf /fh:j k|zf;g
;DaGwL k|rlnt sfg'gnfO{ ;+zf]wg ug{ ;d]t jf~5gLo ePsf]n],
g]kfnsf] cGtl/d ;+ljwfg, @)^# sf] wf/f *# sf] pkwf/f -!_ adf]lhd ;+ljwfg
;efn] of] P]g agfPsf] 5 .
!=!=!=!= ;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; P]gsf] gfd æcfly{s P]g, @)^&Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] P]g t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@=@=@=@= eG;f/ dx;'neG;f/ dx;'neG;f/ dx;'neG;f/ dx;'n M -!_ ljb]zaf6 g]kfnleq k}7f/L x'g] dfnj:t'x¿df cg';"rL–!
adf]lhd eG;f/ dx;'n nufOg] / c;"npk/ ul/g]5 .
-@_ g]kfnaf6 ljb]zdf lgsf;L x'g] dfnj:t'x¿df cg';"rL–@ adf]lhd
eG;f/ dx;'n nufOg] / c;"npk/ ul/g]5 .
#=#=#=#= eG;f/ ;]jf b:t'/eG;f/ ;]jf b:t'/eG;f/ ;]jf b:t'/eG;f/ ;]jf b:t'/ M g]kfnaf6 ljb]zdf lgsf;L x'g] / ljb]zaf6 g]kfndf k}7f/L x'g ]
dfnj:t'sf] k|lt k|1fkgkqdf lgsf;L afkt 5 ;o ?k}ofF / k}7f/L afkt kfFr ;o
?k}ofF eG;f/ ;]jf b:t'/ nufOg] / c;"npk/ ul/g]5 .
t/ lgsf;L dx;'n nfUg] dfnj:t'x¿, s"6g}lts tyf dx;'n ;'ljwfdf
lgsf;L jf k}7f/L x'g] dfnj:t'x¿ tyf dx;'n lt/L c:yfoL k}7f/L x'g] dfnj:t'x¿,
xjfO{dfu{af6 ofq'n] cfk"m;Fu} n}hfg] dfnj:t'x¿ / kfFr xhf/ ?k}ofF;Dd d"Nosf]
lgsf;L jf k}7f/L x'g] dfnj:t'x¿df eG;f/ ;]jf b:t'/ nfUg] 5}g .
$=$=$=$= s[lif ;'wf/ z'Nss[lif ;'wf/ z'Nss[lif ;'wf/ z'Nss[lif ;'wf/ z'Ns M cfly{s jif{ @)^&÷)^* df cg'';"rL–! sf] bkmf !^ df
plNnlvt dfnj:t' k}7f/L x'Fbf k}7f/L d"Nodf kfFr k|ltztsf b/n] s[lif ;'wf/ z'Ns
nufOg] / c;"npk/ ul/g]5 .
t/ To:tf dfnj:t'x¿sf] k}7f/L x'Fbf eG;f/ dx;'n nfUg] /x]5 eg] To:tf]
k}7f/Ldf s[lif ;'wf/ z'Ns nfUg] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
2
%=%=%=%= cGtMz'NscGtMz'NscGtMz'NscGtMz'Ns M cfly{s jif{ @)^&÷)^* df g]kfnleqsf] ldn jf sf/vfgfdf pTkfbg
jf tof/ ePsf dfnj:t', kbfy{ jf k}7f/L ePsf dfnj:t', kbfy{ jf ;]jfdf
cGtMz'Ns P]g, @)%* adf]lhd cGtMz'Ns nufOg] / c;"npk/ ul/g]5 .
^=^=^=^= d"No clej[l4 s/d"No clej[l4 s/d"No clej[l4 s/d"No clej[l4 s/ M cfly{s jif{ @)^&÷)^* df d"No clej[l4 s/ P]g, @)%@
adf]lhd d"No clej[l4 s/ nufOg] / c;"npk/ ul/g]5 .
&= &= &= &= :jf:Yo ;]jf s/:jf:Yo ;]jf s/:jf:Yo ;]jf s/:jf:Yo ;]jf s/ M -!_ cfly{s jif{ @)^&÷)^* df g]kfn ;/sf/n] k|bfg ug]{
:jf:Yo ;]jf / ;fd'bflos c:ktfnx¿n] k|bfg ug]{ :jf:Yo ;]jf afx]ssf cGo
lgsfox¿n] k|bfg ug]{ :jf:Yo ;]jfx¿df hf/L lahs d"Nosf] kfFr k|ltztsf b/n]
:jf:Yo ;]jf s/ nufOg] / c;"npk/ ul/g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] :jf:Yo ;]jf s/ To:tf] ;]jf k|bfg ug{] JolQm,
;+:yf jf lgsfon]] lahs hf/L u/L c;"npk/ ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd :jf:Yo ;]jf s/ c;"n ug]{ JolQm, ;+:yf jf
lgsfon] c;"n u/]sf] /sd / ;f]sf] ljj/0f rf}dfl;s ¿kdf k|To]s rf}dfl;s cjlw
;dfKt ePsf] kRrL; lbgleq ;DalGwt cfGtl/s /fh:j sfof{nodf bflvnf ug'{
kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] Dofbleq s/ bflvnf gu/]df jflif{s kGw|
k|ltzt Aofh / ljj/0f bflvnf gu/]df k|lt ljj/0f Ps xhf/ ?k}ofF c;"npk/
ul/g]5 . tLg dlxgf;Dd klg afFsL :jf:Yo ;]jf s/ ga'emfpg] JolQm, ;+:yf jf
lgsfoåf/f ;~rflnt sf/f]af/nfO{ s/ clws[tn] aGb ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-%_:jf:Yo ;]jf s/ a'emfpg] :jf:Yo ;+:yfn] :j]lR5s ¿kdf d"No clej[l4
s/df btf{ x'g kfpg]5g\ .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd btf{ ePsf :jf:Yo ;+:yfaf6 :jf:Yo ;]jf s/
c;"n gu/L d"No clej[l4 s/ P]g, @)%@ adf]lhd d"No clej[l4 s/ c;"n ug'{
kg]{5 .
-&_ pkbkmf -%_ adf]lhd d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf :jf:Yo ;+:yfn]
btf{sf] ldltn] kfFr jif{;Dd d"No clej[l4 s/ dfq c;"n ug'{ kg]{5 .
-*_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] :jf:Yo ;]jf s/sf] sfo{ljlw cfGtl/s /fh:j
ljefun] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
3
-(_ :jf:Yo ;]jf s/sf] k|zf;g cfGtl/s /fh:j ljefu / ;f] ljefu
cGtu{tsf sfof{noaf6 x'g]5 . To:tf] sfof{no gePsf] lhNnfdf ;f] ljefun]
tf]s]sf] k|lqmofadf]lhd sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{non] :jf:Yo ;]jf s/sf]
k|zf;g ug]{5 .
*=*=*=*= lzIff ;]jf z'NslzIff ;]jf z'NslzIff ;]jf z'NslzIff ;]jf z'Ns M -!_ cfly{s jif{ @)^&÷)^* df lghL If]qaf6 ;~rflnt
b]zel/sf pRr dfWolds lzIffeGbf dflysf] lzIff k|bfg ug]{ lzIf0f ;+:yfx¿,
sf7df8f}+ pkTosfleq tyf pkdxfgu/kflnsf, gu/kflnsf / lhNnf
;b/d'sfdl:yt pRr dfWolds lzIff;Ddsf] lzIff k|bfg ug]{ lzIf0f ;+:yfx¿n]
c;"n ug]{ egf{ z'Ns / dfl;s lzIf0f z'Nsdf Ps k|ltztsf b/n] lzIff ;]jf z'Ns
nufOg] / c;"npk/ ul/g]5 .
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0fMMMM o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu ælghL If]qaf6 ;~rflnt lzIf0f
;+:yfÆ eGgfn] tflnd tyf k'gtf{huL tflnd k|bfg ug]{ ;+:yf afx]s k|rlnt sfg'g
adf]lhd btf{ ePsf / lghL If]qaf6 ;~rflnt ljZjljBfno, dxfljBfno, ljBfno
tyf k|fljlws lzIffno nufot h'g;'s} lsl;dsf] lzIff k|bfg ug]{ lgsfonfO{
hgfpg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] z'Ns lk5l8Psf Pj+ b"u{d If]qsf ljkGgju{sf
ljBfyL{x¿sf] lxtdf vr{ ul/g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] lzIff ;]jf z'Ns To:tf] lzIf0f ;+:yfx¿n]
lahs hf/L u/L c;"npk/ ug'{ kg]{5 . s'g} lzIf0f ;+:yfn] lzIff ;]jf z'Ns c;"n
x'g] u/L lahs hf/L gu/]df cfGtl/s /fh:j sfof{non] k|fKt ;"rgfsf cfwf/df
To:tf lzIf0f ;+:yfsf] ;Dk"0f{ sfuhft tyf cfly{s / k|zf;lgs sIf cfˆgf] sAhf
tyf lgoGq0fdf lng ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd lzIff ;]jf z'Ns c;"n ug]{ lzIf0f ;+:yfn] c;"n
u/]sf] /sd / ;f]sf] ljj/0f rf}dfl;s ¿kdf k|To]s rf}dfl;s cjlw ;dfKt ePsf]
kRrL; lbgleq cfGtl/s /fh:j sfof{no ePsf] lhNnfdf ;f] sfof{nodf /
cfGtl/s /fh:j sfof{no gePsf] lhNnfdf sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{nodf
bflvnf ug'{ kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
4
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] Dofbleq lzIff ;]jf z'Ns bflvnf gu/]df
jflif{s kGw| k|ltzt Aofh / ljj/0f bflvnf
gu/]df k|lt ljj/0f Ps xhf/ ?k}ofF c;"npk/ ul/g]5 . tLg dlxgf;Dd klg lzIff
;]jf z'Ns bflvnf gug]{ lzIf0f ;+:yfnfO{ g]kfn ;/sf/n] aGb ug{ cfb]z lbg
;Sg]5 .
-^_ ljb]z cWoog ug{ hfg] ljBfyL{nfO{ lzIf0f z'Ns afkt ljb]zL d'b|fsf]
;6xL ;'ljwf lbFbf To:tf] ;6xL /sddf Ps k|ltzt lzIff ;]jf z'Ns nufOg]5 /
c;"npk/ ul/g]5 .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd ljb]zL d'b|fsf] ;6xL ;'ljwf pknAw u/fpg] a}Ín]
lzIff ;]jf z'Ns afkt ;+sng u/]sf] /sd csf]{ dlxgfsf] kGw| ut]leq /fh:j
vftfdf hDdf u/L ;f]sf] ljj/0f ;lxtsf] hfgsf/L ;DalGwt cfGtl/s /fh:j
sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
-*_ lzIff ;]jf z'Ns ;+sng ;DaGwL cGo sfo{ljlw cfGtl/s /fh:j
ljefun] lgwf{/0f u/]adf]lhd x'g]5 .
-(_ lzIff ;]jf z'Nssf] k|zf;g cfGtl/s /fh:j ljefu / ;f] ljefu
cGtu{tsf sfof{noaf6 x'g]5 . To:tf] sfof{no gePsf] lhNnfdf ;f] ljefun]
tf]s]sf] k|lqmofadf]lhd sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{non] lzIff ;]jf z'Nssf]
k|zf;g ug]{5 .
-!)_ cfly{s jif{ @)^%÷)^^ sf] a'emfpg afFsL lzIff ;]jf s/ @)^& r}q
d;fGtleq :jo+ 3f]if0ff u/L a'emfPdf l9nf] /sd a'emfP afkt nfUg] Jofh / /sd
ldgfxf x'g]5 .
-!!_ cfly{s P]g, @)^^ sf] bkmf * sf] pkbkmf -(_ adf]lhdsf] cjlwleq
:jo+ 3f]if0ff u/L lzIff ;]jf s/ a'emfPsf lzIf0f ;+:yfx¿sf] xsdf ;f] :jo+ 3f]if0ff
u/L a'emfPsf] /sd clGtd dflgg]5 . ;f]xL cjlwdf cfly{s jif{ @)^%÷)^^ sf]
lzIff ;]jf s/ :jo+ 3f]if0ff u/L a'emfPsf t/ cfGtl/s /fh:j sfof{noaf6 lgwf{/0f
ePsf] ;Dk"0f{ s/ ga'emfpg] lzIf0f ;+:yfsf] a'emfpg' kg]{ aSof}tf s/sf] /sd
ldgfxf ul/Psf] 5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
5
-!@_ cfly{s jif{ @)^^÷)^& sf] lzIff ;]jf z'Nssf] klxnf], bf];|f] / t];|f]
rf}dfl;s cjlwsf] a'emfpg' kg]{ Ps k|ltzt lzIff ;]jf z'Nssf] ljj/0f / /sd
@)^& r}q d;fGtleq bflvnf u/]df To:tf lzIf0f ;+:yfn] pQm cfly{s jif{sf]
klxnf], bf];|f] / t];|f] rf}dfl;s cjlwsf] ljj/0f l9nf a'emfP afktsf] /sd / Jofh
ldgfxf x'g]5 .
-!#_ lhNnf lzIff sfof{no jf cGo ;/sf/L lgsfon] lzIf0f ;+:yfnfO{
h'g;'s} lsl;dsf] ;]jf, ;'ljwf jf l;kmfl/z pknAw u/fpFbf To:tf] lzIf0f ;+:yfn]
lzIff ;]jf z'Ns a'emfPsf] k|df0f k]z u/]kl5 dfq ;f] ;]jf, ;'ljwf jf l;kmfl/z
pknAw u/fpg' kg]{5 .
(=(=(=(= ;8s lgdf{0f tyf ;Def/ b:t'/;8s lgdf{0f tyf ;Def/ b:t'/;8s lgdf{0f tyf ;Def/ b:t'/;8s lgdf{0f tyf ;Def/ b:t'/ / ;jf/L ;fwg s/ / ;jf/L ;fwg s/ / ;jf/L ;fwg s/ / ;jf/L ;fwg s/ M cfly{s jif{ @)^&÷)^*
df cg';"rL–# adf]lhd ;8s lgdf{0f tyf ;Def/ b:t'/ / ;jf/L ;fwg s/ nufOg]
/ c;"npk/ ul/g]5 .
!)=!)=!)=!)= ;8s dd{t tyf ;'wf/ b:t'/;8s dd{t tyf ;'wf/ b:t'/;8s dd{t tyf ;'wf/ b:t'/;8s dd{t tyf ;'wf/ b:t'/ M cfly{s jif{ @)^&÷)^* df ;8s dd{t tyf
;'wf/ ug{ ljb]zaf6 g]kfndf k}7f/L x'g] k]6«f]ndf k|lt ln6/ rf/ ?k}ofF / l8h]ndf
k|lt ln6/ b'O{ ?k}ofF ;8s dd{t tyf ;'wf/ b:t'/ eG;f/ laGb'd} nufOg] /
c;"npk/ ul/g]5 .
!!=!!=!!=!!= 3/hUuf 3/hUuf 3/hUuf 3/hUuf /lhi6«]zg b:t'/, ;]jf z'Ns / /f]Ssf b:t'//lhi6«]zg b:t'/, ;]jf z'Ns / /f]Ssf b:t'//lhi6«]zg b:t'/, ;]jf z'Ns / /f]Ssf b:t'//lhi6«]zg b:t'/, ;]jf z'Ns / /f]Ssf b:t'/ M cfly{s jif{ @)^&÷)^*
df cg';"rL–$ adf]lhd 3/hUuf /lhi6«]zg b:t'/, ;]jf z'Ns / /f]Ssf b:t'/ nufOg]
/ c;"npk/ ul/g]5 .
!@=!@=!@=!@= rnlrq ljsf; z'Nsrnlrq ljsf; z'Nsrnlrq ljsf; z'Nsrnlrq ljsf; z'Ns M cfly{s jif{ @)^&÷)^* df cg';"rL–% adf]lhd rnlrq
ljsf; z'Ns nufOg] / c;"npk/ ul/g]5 .
!#=!#=!#=!#= k|b'if0f lgoGq0f z'Nsk|b'if0f lgoGq0f z'Nsk|b'if0f lgoGq0f z'Nsk|b'if0f lgoGq0f z'Ns M -!_ cfly{s jif{ @)^&÷)^* df g]kfnleq laqmL ljt/0f
x'g] k]6«f]n tyf l8h]ndf k|lt ln6/ krf; k};fsf b/n] k|b'if0f lgoGq0f z'Ns nufOg]
/ c;"npk/ ul/g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] z'Ns g]kfn cfon lgudn] c;"n u/L k|To]s
dlxgfsf] z'Ns csf]{ dlxgfsf] kRrL; ut]leq /fh:j vftfdf bflvnf ug'{ kg]{5 .
;f] cjlwleq bflvnf gu/]df jflif{s kGw| k|ltzt Jofh ;lxt c;"npk/ ul/g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
6
-#_ o; bkmf adf]lhdsf] k|b'if0f lgoGq0f z'Nssf] k|zf;g cfGtl/s /fh:j
ljefun] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
!$=!$=!$=!$= 6]lnkmf]g :jfldTj z'Ns6]lnkmf]g :jfldTj z'Ns6]lnkmf]g :jfldTj z'Ns6]lnkmf]g :jfldTj z'Ns M -!_ cfly{s jif{ @)^&÷)^* df 6]lnkmf]g h8fg ug]{
u|fxsaf6 6]lnkmf]g :jfldTj z'Ns afkt Ps xhf/ ?k}ofF c;"npk/ ul/g]5 .
6]lnkmf]gsf] :jfldTj kl/jt{g ePsf] cj:yfdf 6]lnkmf]gsf] :jfldTj k|fKt ug]{
JolQmaf6 ;d]t To:tf] z'Ns c;"npk/ ul/g]5 .
t/ cu|Ld e'QmfgL x'g] -lk|–k]8_ df]jfOn 6]lnkmf]gsf] xsdf k|To]s l;dsf8{
/ l/rfh{ sf8{sf] d"Nodf b'O{ k|ltztsf b/n] 6]lnkmf]g :jfldTj z'Ns nfUg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] z'Ns b"/;~rf/ ;]jf pknAw u/fpg] lgsfon]
c;"n u/L k|To]s dlxgfsf] z'Ns csf]{ dlxgfsf] kRrL; ut]leq /fh:j vftfdf
bflvnf ug'{ kg]{5 . ;f] cjlwleq bflvnf gu/]df ;DalGwt lgsfoaf6 jflif{s kGw|
k|ltzt Jofh ;lxt c;"npk/ ul/g]5 .
-#_ o; bkmf adf]lhdsf] 6]lnkmf]g :jfldTj z'Nssf] k|zf;g cfGtl/s
/fh:j ljefun] lgwf{/0f u/] adf]lhd x'g]5 .
!%=!%=!%=!%= b"/;~rf/ ;]jf b:t'/b"/;~rf/ ;]jf b:t'/b"/;~rf/ ;]jf b:t'/b"/;~rf/ ;]jf b:t'/ M -!_ cfly{s jif{ @)^&÷)^* df b"/;~rf/ ;]jf pknAw
u/fpg] lgsfon] u|fxsaf6 lng] dx;'nsf] bz k|ltzt /sd b"/;~rf/ ;]jf b:t'/
afkt u|fxsaf6 c;"npk/ ul/g]5 . u|fxsaf6 c;"npk/ ul/g] o:tf]] b:t'/ /sd
b"/;~rf/ ;]jf pknAw u/fpg] lgsfon] d"No clej[l4 s/ ;fy bflvnf ug'{ kg]{5 .
t/ O06/g]6 6]lnkmf]g ;]jf -le=cf]=cfO{=lk=_ afx]ssf] O06/g]6 ;]jf tyf
k]h/ ;]jf k|bfosx¿nfO{ o:tf] b:t'/ nfUg] 5}g .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg b"/;~rf/ ;]jf pknAw
u/fpg] cg'dlt k|fKt JolQmx¿aLr Psn] csf]{sf] g]6js{ k|of]u u/] afkt ltg'{ kg]{
z'Ns -OG6/ sg]S;g rfh{_ df o:tf] b:t'/ nfUg] 5}g .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] b:t'/ b"/;~rf/ ;]jf pknAw u/fpg] cg'dlt
k|fKt JolQm jf lgsfon] c;"n u/L k|To]s dlxgfsf] z'Ns csf]{ dlxgfsf] kRrL;
ut]leq d"No clej[l4 s/ ;lxt /fh:j vftfdf bflvnf ug'{ kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd bflvnf ug'{ kg]{ b:t'/ Dofbleq ga'emfPdf To:tf]
afFsL /sddf dfl;s kfFr k|ltztsf b/n] yk b:t'/ nfUg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
7
-%_ b"/;~rf/ ;]jf b:t'/sf] k|zf;g cfGtl/s /fh:j ljefun] lgwf{/0f u/]
adf]lhd x'g]5 .
!^=!^=!^=!^= Sofl;gf] /f]oN6LSofl;gf] /f]oN6LSofl;gf] /f]oN6LSofl;gf] /f]oN6L M -!_ cfly{s jif{ @)^&÷)^* df g]kfndf /x]sf Sofl;gf]
;~rfng ug{ Ohfhtkq k|fKt k|To]s JolQm tyf lgsfon] k|To]s Sofl;gf] ;~rfng
u/] afkt jflif{s b'O{ s/f]8 ?k}ofF /f]oN6L ltg'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] /f]oN6L afktsf] /sd ;DalGwt Sofl;gf]
;~rfng ug{ Ohfhtkq k|fKt JolQm tyf lgsfon] cfly{s jif{ k|f/De ePsf] ldltn]
b'O{ dlxgfleq ;DalGwt cfGtl/s /fh:j sfof{nodf a'emfpg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] cjlwleq /f]oN6L ga'emfpg] JolQm jf
lgsfonfO{ ;f] /sd ga'emfP afkt a'emfpg afFsL /sdsf] aflif{s kGw| k|ltztsf
b/n] z'Ns / ;f] Dofb gf3]sf] ldltn] tLg dlxgf;Dd jflif{s kGw| k|ltztsf b/n]
yk z'Ns ;d]t nufO /f]oN6L /sd c;"npk/ ul/g]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhdsf] cjlwleq klg /f]oN6L / z'Ns ga'emfpg]
Ohfhtkq k|fKt JolQm jf lgsfonfO{{ s/ clws[tn] lghsf] ;DklQ pk/ bfaL ug{,
bfaL u/]sf] ;DklQ lnnfd laqmL ug{, lghnfO{ g]kfnaflx/ hfg /f]s nufpg, ;f]
/sd Ph]06 eO{ sfd ug]{ JolQmaf6 c;"n ug{ jf cGo s'g} tj/n] lghaf6 /sd
c;"n ug{ jf Sofl;gf]sf] ;~rfng aGb ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-%_ o; bkmfadf]lhd cfb]z ePdf Ohfhtkq lbg] lgsfon] lghsf]
Ohfhtkq /2 ug'{ kg]{5 .
-^_ o; bkmfadf]lhd c;"npk/ ug'{ kg]{ /f]oN6L, z'Ns tyf /sd Ohfhtkq
k|fKt JolQm jf lgsfon] bflvnf gu/]df To:tf] /f]oN6L, z'Ns tyf /sd ;/sf/L
afFsL ;/x lghaf6 c;"npk/ ul/g]5 .
-&_ Sofl;gf] ;~rfng ug{ Ohfhtkq k|fKt JolQm jf lgsfon] cfly{s jif{
;dfKt x'g' cufj} cfufdL cfly{s jif{sf] nflu Ohfhtkq gljs/0f u/fpg' kg]{5 .
-*_ o; bkmfadf]lhd /f]oN6L, z'Ns / /sd ga'emfpg] Ohfhtkq k|fKt
JolQm tyf lgsfosf]] Ohfhtkq gljs/0f x'g] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
8
!&=!&=!&=!&= jg k}bfjf/ z'Nsjg k}bfjf/ z'Nsjg k}bfjf/ z'Nsjg k}bfjf/ z'Ns M -!_ g]kfn ;/sf/åf/f ;fd'bflos jgsf] ¿kdf x:tfGt/0f
ul/Psf /fli6«o jgdWo] pkef]Qmf ;d"xn] k|rlnt sfg'g adf]lhd sfo{ of]hgf agfO{
lgsflnPsf] ;fn / vo/sf sf7 pkef]Qmf ;d"xaflx/ Jofkfl/s k|of]hgsf nflu
laqmL u/]df To;/L laqmL u/L k|fKt ePsf] /sddWo] kGw| k|ltzt /sd cfly{s jif{
@)^&÷)^* df jg k}bfjf/ z'Ns afkt g]kfn ;/sf/sf] ;l~rt sf]ifdf hDdf ug'{
kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd pkef]Qmf ;d"xaflx/ Jofkfl/s k|of]hgsf] nflu
sf7 laqmL u/L pkef]Qmf ;d"xn] k|fKt u/]sf] /sd ;fd'bflos jgsf] ;+/If0f,
;Da4{g, jftfj/0f ;+/If0f / :yfgLo ljsf;;Fu ;DalGwt sfo{df vr{ ug'{ kg]{5 .
!*=!*=!*=!*= b/ 36fpg, j9fpg jf b/ 36fpg, j9fpg jf b/ 36fpg, j9fpg jf b/ 36fpg, j9fpg jf 5'65'65'65'6 lbg ;Sg] lbg ;Sg] lbg ;Sg] lbg ;Sg] M -!_ k|rlnt sfg'gdf h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg g]kfn ;/sf/n] cfjZostf cg';f/ o; P]g / k|rlnt sfg'g
adf]lhd nufOPsf b:t'/, z'Ns, dx;'n / s/sf] b/ 36fpg, a9fpg jf To:tf]
b:t'/, z'Ns, dx;'n / s/ cf+lzs jf k"0f{¿kdf 5'6 lbg ;Sg]5 . To:tf] b/
36fOPsf], j9fOPsf] jf 5'6sf] ;"rgf g]kfn /fhkqdf k|sfzg ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s/sf] b/ 36fOPsf], a9fO{Psf] jf s'g} b:t'/
z'Ns, dx;'n / s/ cf+lzs jf k"0f{ ¿kdf 5'6 lbO{Psf] ljj/0f k|To]s jif{ cy{
dGqfnon] Joj:yflksf–;+;bdf k]z ug'{ kg]{5 .
!(=!(=!(=!(= k|lqmof ;/nLs/0f ug{ tyf afwf c8k|lqmof ;/nLs/0f ug{ tyf afwf c8k|lqmof ;/nLs/0f ug{ tyf afwf c8k|lqmof ;/nLs/0f ug{ tyf afwf c8\\\\sfp k'ms'jf ug{ ;Sgsfp k'ms'jf ug{ ;Sgsfp k'ms'jf ug{ ;Sgsfp k'ms'jf ug{ ;Sg] M cfos/ P]g,
@)%*, d"No clej[l4 s/ P]g, @)%@, cGtMz'Ns P]g, @)%*, eG;f/ P]g, @)^$
tyf o; P]gsf] sfof{Gjogsf] qmddf x8\tfn, b}jL k|sf]k, k|fs[lts ljklQsf] sf/0fn]
plNnlvt P]gn] k|bfg u/]sf] s'g} ;'ljwf pkef]u ug{ g;lsg] cj:yf l;h{gf ePdf
jf s'g} hl6ntf b]lvPdf jf afwf c8\sfp kg{ uPdf cy{ dGqfnon] cfjZostf
cg';f/ cjlw yk ug{, k|lqmof ;/nLs/0f ug{ jf afwf c8\sfp k'ms'jf ug{ ;Sg]5 .
@)=@)=@)=@)= kf;a'skf;a'skf;a'skf;a's tyf tyf tyf tyf a}Ía}Ía}Ía}Í Uof/]06L Uof/]06L Uof/]06L Uof/]06L ;Da;Da;Da;DaGwL Joj:yfGwL Joj:yfGwL Joj:yfGwL Joj:yf M jg:ktL £o" t]n pBf]un] cfly{s jif{
@)^$÷)^% / @)^%÷)^^ df kf;a's -gub w/f}6L_ tyf a}Í Uof/]06L ;'ljwfdf
cfoft u/]sf] sRrf kbfy{df bz k|ltzt d"No clej[l4 u/L tof/ u/]sf] j:t'
k|rlnt sfg'gsf] cjlwleq lgsf;L u/L ljb]zL d'b|f k|fKt u/]sf] t/ a}Í Uof/]06L jf
kf;a's -gub w/f}6L_ km's'jf x'g afFsL /x]sf pBf]un] @)^& ;fn k'; d;fGtleq
lgjb]g lbPdf To:tf] a}Í Uof/]06L km's'jf jf gub w/f}6L lkmtf{ ul/g] 5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
9
@!=@!=@!=@!= ;xsf/L ;+3÷;+:yfnfO{ nfUg] z'Ns, Jofh ;DaGwL ljz]if Joj:yf;xsf/L ;+3÷;+:yfnfO{ nfUg] z'Ns, Jofh ;DaGwL ljz]if Joj:yf;xsf/L ;+3÷;+:yfnfO{ nfUg] z'Ns, Jofh ;DaGwL ljz]if Joj:yf;xsf/L ;+3÷;+:yfnfO{ nfUg] z'Ns, Jofh ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ ;xsf/L
P]g, @)$* adf]lhd btf{ eO{ cfos/ P]g, @)%* sf] bkmf !! sf] pkbkmf -@_
adf]lhd s/ gnfUg] ;xsf/L ;+3 jf ;+:yf afx]ssf cGo ;xsf/L ;+3 jf ;+:yfn]
cfo jif{ @)^$÷)^%, @)^%÷)^^ / @)^^÷)^& sf] cfo ljj/0f / ;f]df nfUg]
cfos/ tyf e"QmfgLdf s/s§L ul/Psf] a'emfpg afFsL /sd @)^& ;fn r}q
d;fGtleqdf bflvnf u/]df ;f]eGbf cufl8sf] cfo ljj/0f k]z ug'{ kg]{ 5}g / ;f]df
nfUg] cGo z'Ns tyf Aofh ldgfxf ul/g]5 .
-@_ cfos/ P]g, @)%* sf] bkmf !! sf] pkbkmf -@_ adf]lhd s/ gnfUg]
;xsf/L ;+3 jf ;+:yf tyf cfos/ P]g, @)%* sf] bkmf !) sf] v08 -^_ adf]lhd
5'6 kfPsf] ;+:yfn] cfo jif{ @)^$÷)^%, @)^%÷)^^ / @)^^÷)^& sf] ljQLo
ljj/0f tyf e'QmfgLdf cu|Ld s/ s§L eO{ bflvnf ug{ afFsL /x]sf] /sd @)^& r}q
d;fGtleq bflvnf u/]df ;f]df nfUg] z'Ns tyf Jofh ldgfxf ul/g]5 .
-#_ gfkmf gsdfpg] tyf d'gfkmf ljt/0f gug]{ p2]Zo ePsf ;xsf/L ;+3 jf
;+:yfx¿n] ljutdf :yfoL n]vf gDa/ lnPsf] jf glnPsf] h] h:tf] cj:yf eP
tfklg To:tf] ;+3 jf ;+:yfn] cfo jif{ @)^$÷)^%, @)^%÷)^^ / @)^^÷)^& sf]
cfo ljj/0f bflvnf u/L nfUg] cfos/ bflvnf u/]df tyf To:tf ;+3 jf ;+:yfn]
cu|Ld s/ s§L u/L e'QmfgL ug'{ kg]{ /sdsf] cu|Ld s/ bflvnf u/]df ;f]df nfUg]
z'Ns tyf Jofh ldgfxf ul/g]5 .
-$_ pkbkmf -!_, -@_ / -#_ df plNnlvt ;+3 jf ;+:yfn] o;/L ;'ljwf
lbPsf] cjlwleq klg ljj/0f, /sd jf Aofh ga'emfPdf ;fljs b]lvsf] ltg'{
a'emfpg' kg]{ ;Dk"0f{ s/, Jofh tyf z'Ns ;d]t c;"npk/ ul/g]5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf ;xsf/L ;+3 jf ;+:yfnfO{ ;/sf/L lgsfoaf6
pknAw x'g] s'g} klg 5'6 tyf ;'ljwf ;d]t k|bfg ul/g] 5}g .
@@@@@@@@==== s/sf] bfo/fdf cfpg]nfO{ z'Ns s/sf] bfo/fdf cfpg]nfO{ z'Ns s/sf] bfo/fdf cfpg]nfO{ z'Ns s/sf] bfo/fdf cfpg]nfO{ z'Ns tyf tyf tyf tyf Jofh Jofh Jofh Jofh ldgfxfldgfxfldgfxfldgfxf lbO{g]lbO{g]lbO{g]lbO{g]M -!_ lrlsT;s,
snfsf/, Ol~hlgo/, sfg'g Joj;foL, n]vfk/LIfs, Jofkf/L, pBf]uL, nufgLstf{,
k/fdz{;]jf k|bfos, sldzg Ph]06, ;]jflgj[t jf jxfnjfnf jf ;fj{hlgs kbwf/0f
u/]sf kbflwsf/L, sd{rf/L, lzIfs, k|fWofks nufot h'g;'s} JolQm jf lgsfon]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
10
cfly{s jif{ @)^%÷)^^ eGbf cufl8sf jif{df s/ nfUg] cfo cfh{g u/]sf] t/
To;/L cflh{t cfodf s/ bflvnf gu/]sf] ePdf / cfly{s jif{ @)^%÷)^^ /
@)^^÷)^& sf] cfo ljj/0f @)^& ;fn r}q d;fGt;Dd bflvnf u/L ;f]df nfUg]
cfos/ bflvnf u/]df plNnlvt cjlweGbf cl3sf cfo jif{sf] cfos/, z'Ns /
Jofh 5'6 x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg kqsf/, kqklqsf Pj+
;~rf/ tyf k|sfzg u[xn] cfly{s jif{ @)^^÷)^& sf] cfo ljj/0f / ;f] adf]lhd
ltg'{ kg]{ s/ @)^& r}q d;fGtleq a'emfO{ :yfoL n]vf gDa/ lnPdf ;f] cjlweGbf
cl3sf jif{sf] ;Dk"0f{ s/, z'Ns / Jofh 5'6 x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df plNnlvt JolQm tyf lgsfon] ;f] pkbkmfx¿df
tf]lsPsf] cjlw;Dd s/ bflvnf gu/]df To:tf JolQm tyf lgsfosf] ltg'{ kg]{ s/,
z'Ns tyf Jofh ;/sf/L afFsL ;/x c;"n ul/g]5 .
@@@@####==== vfF8;f/L pBf]unfO{ b:t'/ tyf vfF8;f/L pBf]unfO{ b:t'/ tyf vfF8;f/L pBf]unfO{ b:t'/ tyf vfF8;f/L pBf]unfO{ b:t'/ tyf hl/jfgfhl/jfgfhl/jfgfhl/jfgf ldgfxfldgfxfldgfxfldgfxf ;DaGwL Joj:yf;DaGwL Joj:yf;DaGwL Joj:yf;DaGwL Joj:yf M el6{sn
/f]n/ tyf xf]l/h]06n /f]n/ k|of]u ug]{ -bz xif{ kfj/;Ddsf]_ vfF8;f/L pBf]un]
cfly{s jif{ @)^^÷^& ;Dddf a'emfpg' kg]{ jflif{s gjLs/0f b:t'/ cfly{s jif{
@)^&÷^* sf nflu tf]lsPsf] b/adf]lhd a'emfPdf afFsL ljnDa z'Ns tyf
hl/jfgf ldgfxf x'g]5 .
@$=@$=@$=@$= aSof}tf km5aSof}tf km5aSof}tf km5aSof}tf km5\\\\of}6 ;ldltof}6 ;ldltof}6 ;ldltof}6 ;ldlt M -!_ k|rlnt sfg'gadf]lhd r'Qmf x'g afFsL /x]sf
aSof}tf s/x¿ -eG;f/ dx;'n, cfos/, d"No clej[l4 s/, cGtMz'Ns, dgf]/~hg
s/, 7]Ssf s/, laqmL s/, xjfO{ p8fg s/, xf]6n s/_ tyf u}/s/ c;"npk/ ug]{,
ldgfxf ug]{ tyf ldgfxfsf] nflu l;kmfl/; ug{ g]kfn ;/sf/n] clwsf/ ;DkGg
aSof}tf km5\of}6 ;ldlt u7g ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;ldltsf] cGo sfd, st{Jo / clwsf/ tyf
sfo{ljlw g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
@@@@%%%%==== lzt e08f/ ;lzt e08f/ ;lzt e08f/ ;lzt e08f/ ;]jfsf] d"No clej[l4 s/]jfsf] d"No clej[l4 s/]jfsf] d"No clej[l4 s/]jfsf] d"No clej[l4 s/ tyf tyf tyf tyf hl/jfgfhl/jfgfhl/jfgfhl/jfgf ldgfxfldgfxfldgfxfldgfxf x'g]x'g]x'g]x'g] M lzt e08f/
Joj;fo ;~rfng ug]{ JolQmn] pknAw u/fpg] s[lif k}bfjf/ e08f/0f ;]jf afkt
a'emfpg afFsL /x]sf] d"No clej[l4 s/ / ;f]df nfu]sf] hl/jfgf, z'Ns tyf Jofh
ldgfxf x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
11
@^= @^= @^= @^= Ohfhtkq b:t'/ cf+lzs ldgfxfOhfhtkq b:t'/ cf+lzs ldgfxfOhfhtkq b:t'/ cf+lzs ldgfxfOhfhtkq b:t'/ cf+lzs ldgfxf ;Da;Da;Da;DaGwL Joj:yfGwL Joj:yfGwL Joj:yfGwL Joj:yf M cGtMz'Ns lgodfjnL, @)%(
sf] cg';"rL–@ sf] qmd;+Vof @ dlb/f laqmL ljt/0ftk{m v08 -s_ / -v_ tyf qmd
;+Vof # sf] v08 -u_, -3_ / -em_ df nfu]sf] Ohfhtkq b:t'/df pkTosfaflx/sf]
xsdf @% k|ltzt ldgfxf ul/Psf] 5 .
@@@@&&&&==== ;fgf s/bftfnfO{ ljz]if ;fgf s/bftfnfO{ ljz]if ;fgf s/bftfnfO{ ljz]if ;fgf s/bftfnfO{ ljz]if 5'65'65'65'6 M -!_ jflif{s aL; nfv;Dd sf/f]af/ / b'O{ nfv;Dd
cfo cfh{g ug]{ b]xfosf ;fgf s/bftfn] cfly{s jif{ @)^%÷)^^ sf] cfos/
afktsf] b]xfosf] /sd @)^& k'; d;fGtleqdf a'emfPdf afFsL a'emfpg' kg]{ s/,
z'Ns, Jofh tyf hl/jfgf ldgfxf x'g]5 M–
-s_ dxfgu/kflnsf tyf pkdxfgu/kflnsfleqsf s/bftfn]
tLg xhf/ kfFr ;o ?k}ofF,
-v_ gu/kflnsfleqsf s/bftfn] b'O{ xhf/ ?k}ofF /,
-u_ cGo If]qsf s/bftfn] Ps xhf/ b'O{ ;o krf; ?k}ofF .
-@_ pkbkmf -!_ df pNn]v ePeGbf a9L a'emfPsf] cfos/ /sd
kl5Nnf cfly{s jif{x¿df lx;fj ldnfg ug{ ;lsg]5 .
@@@@*=*=*=*= ;fdflhs ;'/Iff ;fdflhs ;'/Iff ;fdflhs ;'/Iff ;fdflhs ;'/Iff sf]if sf]if sf]if sf]if Joj:yfJoj:yfJoj:yfJoj:yf M cfos/ P]g, @)%* sf] cg';"rL–! adf]lhd Psn
JolQm tyf bDkQLaf6 c;"n ul/g] ! k|ltzt s/sf] /sd 5'§} /fh:j vftfdf
hDdf ul/g]5 .
@@@@((((==== /fh:j r'xfj6 /fh:j r'xfj6 /fh:j r'xfj6 /fh:j r'xfj6 ----cg';Gwfg tyf lgoGq0f_ P]g, @)%@ df ;+zf]wgcg';Gwfg tyf lgoGq0f_ P]g, @)%@ df ;+zf]wgcg';Gwfg tyf lgoGq0f_ P]g, @)%@ df ;+zf]wgcg';Gwfg tyf lgoGq0f_ P]g, @)%@ df ;+zf]wg M /fh:j
r'xfj6 -cg';Gwfg tyf lgoGq0f_ P]g, @)%@ sf],–
-!_ bkmf @ sf], –
-s_ v08 -s_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -s_ /flvPsf] 5 M–
æ-s_ æ/fh:jÆ eGgfn] k|rlnt sfg'gadf]lhd g]kfn ;/sf/nfO{
ltg'{ jf a'emfpg' kg]{ eG;f/ dx;'n, cGtMz'Ns, cfos/,
d"No clej[l4 s/, ;jf/L ;fwg s/, 3/hUuf axfn s/,
;DklQ s/, 3/hUuf /lhi6«]zg b:t'/ ;Demg' k5{ / ;f]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
12
zAbn] k|rlnt sfg'gadf]lhd nfUg] cGo s/ tyf u}/s/
/fh:jnfO{ ;d]t hgfpF5 .Æ
-v_ v08 -s_ kl5 b]xfosf] v08 -s!_ ylkPsf] 5 M–
æ-s!_ æu}/s/Æ eGgfn] ;a} k|sf/sf] k|zf;lgs b:t'/, ;]jf
z'Ns, /f]oN6L, nfef+z, ;fFjf Jofh nufot g]kfn
;/sf/n] k|rlnt sfg'g adf]lhd nufPsf] ;a}
b:t'/ tyf z'Ns ;d]tsf] /sd ;Demg'k5{ .Æ
-u_ v08 -ª_ kl5 b]xfosf] v08 -ª!_ ylkPsf] 5 M–
æ-ª!_ ædGqfnoÆ eGgfn] cy{ dGqfno ;Demg' k5{ .Æ
-3_ v08 -5_ kl5 b]xfosf] v08 -5!_ ylkPsf] 5 M–
æ-5!_ ælauf]Æ eGgfn] cfos/, d"No clej[l4 s/,
cGtMz'Ns, 3/ axfn s/ / k|rlnt sfg'gadf]lhd
nfUg] cGo s/, z'Ns tyf Aofh ;d]tsf] /sd
;Demg' k5{ / ;f] zAbn] eG;f/ rf]/L k}7f/L ePsf]
jf x'g nfu]sf] dfnj:t'sf] yf]s ahf/ d"No jf
dfnj:t' k]mnf gk/L sfuh dfq k]mnf k/]sf]df
To:tf] dfnj:t' cfoft ubf{ eG;f/ laGb'df eG;f/
k|of]hgsf] nflu sfod x'g] d"No / ;f]df nfUg]
eG;f/ dx;'nnfO{ ;d]t hgfpF5 .Æ
-@_ bkmf $ sf], –
-s_ v08 -r_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -r_ /flvPsf] 5 M–
æ-r_ /fh:j a'emfpg' kg]{ sfof{nosf] sd{rf/L;Fu ldnf]dtf] u/L
jf gu/L g]kfn ;/sf/nfO{ k|rlnt sfg'g adf]lhd ltg'{
a'emfpg' kg]{ /fh:j /sddf x]/k]m/ jf kl/jt{g u/]df jf
/fh:j a'emfPsf] b]lvg] unt lnvt tyf sfuhft k]z
u/]df jf k|fKt ePdf .Æ
-v_ v08 -r_ kl5 b]xfosf] v08 -5_ ylkPsf] 5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
13
æ-5_ /fh:j a'emfpg] k|of]hgsf] nflu 3f]if0ff ul/g' kg]{ s'g} cfo,
3/ hUuf jf cGo ;DklQ jf ;fdfgsf] d"No 36L jf a9L
x'g]u/L clen]vf+sg u/L lx;fj tof/ u/]df .Æ
-#_ bkmf ^ sf] pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -!s=_ ylkPsf]
5 M–
æ-!s=_ btf{ u/L jf gu/L jf Ohfht lnO{ jf glnO{ ul/g] ;a}
lsl;dsf cfly{s sf/f]af/df ePsf] /fh:j r'xfj6;DaGwL cg';Gwfg,
txlssft / tT;DaGwL cGo sf/afxL ljefun] ug]{5 .Æ
-$_ bkmf & kl5 b]xfosf] bkmf &s= ylkPsf] 5M–
æ&s=&s=&s=&s= cfsl:ds hfFr k/LIf0f ug{ ;Sgcfsl:ds hfFr k/LIf0f ug{ ;Sgcfsl:ds hfFr k/LIf0f ug{ ;Sgcfsl:ds hfFr k/LIf0f ug{ ;Sg] M -!_ bkmf -$_ adf]lhd /fh:j
r'xfj6 u/]sf] dflgg] s'g} sfo{ ePsf] 5 eGg] ljZjf; nfUg]
dgfl;j dflkmssf] sf/0f ePdf jf bkmf -&_ adf]lhd /fh:j
r'xfj6sf] ;"rgf k|fKt ePdf dxflgb]{zs jf lghn] v6fPsf] s'g}
sd{rf/Ln] cfsl:ds ¿kdf h'g;'s} JolQm jf ofq' Pj+ dfn;fdfg
cf];f/k;f/ ug]{ oftfoftsf ;fwgnfO{ /f]sL cfjZos sfuhft dfu
ug{, tnf;L lng jf s'g} ejg, uf]bfd, k;n, sf/f]af/:yn, hUuf /
:yfg ljz]ifdf pkl:yt eO{ vfgtnf;L lng, l;naGbL ug{, s'g}
dfnj:t' jf sfuhft lgoGq0fdf lng ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} :yfgdf vfgtnf;L lnFbf jf
cfsl:ds hfFr ug'{ kbf{ ;DalGwt JolQmnfO{ vfgtnf;L lng' jf
hfFr ug'{ k/]sf] sf/0f v'n]sf] lnlvt hgfp lbg' kg]{5 .Æ
-%_ bkmf * df b]xfosf] k|ltaGwfTds jfSof+z ylkPsf] 5 M–
æt/, cg';Gwfg tyf txlssftsf] sfd ;DkGg gePdf
dxflgb]{zsn] cfjZostf cg';f/ Ps} k6s jf k6s k6s u/L a9Ldf csf]{
tL; lbg;Dd cg';Gwfg tyf txlssftsf] nflu Dofb yk ug{ ;Sg]5 .Æ
-^_ bkmf ( sf] pkbkmf -&_ kl5 b]xfosf pkbkmf -*_ / -(_ ylkPsf 5g\ M–
æ-*_ o; P]gadf]lhd cg';Gwfg tyf txlssftsf] qmddf /x]sf]
s'g} JolQm sf/afxL 5Ng] p2]Zon] g]kfn 5f]8L aflx/ hfFb}5 eGg] ljZjf;
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
14
x'g] kof{Kt sf/0f ePdf ljefun] lghnfO{ ljb]z hfgaf6 /f]s nufpg
;Sg]5 / o:tf] JolQmsf] /fxbfgL sAhfdf lng, /f]Ssf ug{ ;DalGwt
lgsfonfO{ n]vL k7fpg ;Sg]5 . o;/L n]vL cfPsf] ljifodf ;xof]u ug'{
;Da4 lgsfosf] st{Jo x'g]5 .
-(_ ;DalGwt sfof{no, ;+3–;+:yf jf s'g} JolQmsf] ;fydf /x]sf]
;Da4 sfuhft jf k|df0fsf] lnvt jf s'g} a}Í, ljQLo tyf ;xsf/L
;+:yfdf ePsf] sf/f]af/sf] ljj/0f, lwtf]kq ahf/df ePsf] ;a} cfly{s
sf/f]af/sf] ljj/0f cg';Gwfgsf] k|of]hgsf] nflu ljefun] dfu ug{ ;Sg]5 .
o;/L dfu u/]sf] ljj/0f tf]s]sf] Dofbleq pknAw u/fpg' ;Da4 JolQm jf
lgsfosf] st{Jo x'g]5 .Æ
-&_ bkmf !) sf] pkbkmf -!_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -!_ /flvPsf] 5 M–
æ-!_ o; P]g adf]lhd /fh:j r'xfj6 ;DaGwL s;"/sf] cg';Gwfg
tyf txlssft dxflgb]{zsn] cfjZostf cg';f/ cfkm} ug{ jf ljefu jf
dftxt sfof{nosf] clws[t:t/sf] sd{rf/LnfO{ cg';Gwfg clws[t eO{ sfd
ug{ tf]Sg ;Sg]5 .Æ
-*_ bkmf !! sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -r_ kl5 b]xfosf] v08 -5_ ylkPsf] 5 M–
æ-5_ /fh:j r'xfj6sf] s;"/ ug]{ ;+:yf jf JolQmsf] rn crn ;DklQ
/f]Ssf ug'{ kg]{ dgfl;j sf/0f ePdf cg';Gwfg clws[tn] To:tf]
;DklQ /f]Ssf ug]{5 .Æ
-(_ bkmf !# kl5 b]xfosf] bkmf !#s= ylkPsf] 5 M–
æ!#s=!#s=!#s=!#s= cGo ljefunfO{ n]vL k7fpg ;SgcGo ljefunfO{ n]vL k7fpg ;SgcGo ljefunfO{ n]vL k7fpg ;SgcGo ljefunfO{ n]vL k7fpg ;Sg]]]]M -!_ /fh:j r'xfj6sf] ;DaGwdf
cg';Gwfg clws[tn] cg';Gwfg ubf{ k|rlnt sfg'g adf]lhd
lgwf{/0f ug'{ kg]{ cfos/, d"No clej[l4 s/, cGtMz'Ns, eG;f/
dx;'n jf u}/s/ lgwf{/0f ubf{ nfk/afxL jf x]nr]q\mofOF jf cGo
s'g} sf/0faf6 q'6L x'g uPsf] kfPdf cg';Gwfg clws[tn] ;f] s'/f
pNn]v u/L ljefu ;dIf k|ltj]bg k]z ug'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cg';Gwfg clws[tsf] k|ltj]bg k]z
x'g cfPkl5 ljefun] To:tf] s/, cGtMz'Ns, eG;f/ dx;'n jf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
15
u}/s/sf] lgwf{/0fdf ePsf] q'6L ;Rofpg ;DalGwt lgsfonfO{ n]vL
k7fpg]5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd q'6L ;Rofpgsf] nflu n]vL cfPdf
;f] adf]lhd q'6L ;Rofpg] st{Jo ;DalGwt lgsfosf] x'g]5 .Æ
-!)_ bkmf @# sf] ;§f b]xfosf] bkmf @# /flvPsf] 5 M–
æ@#æ@#æ@#æ@#==== b08 ;hfob08 ;hfob08 ;hfob08 ;hfoM -!_ /fh:j r'xfj6sf] s;"/ ug]{ JolQmnfO{ b]xfo
adf]lhdsf] ;hfo x'g]5 M–
-s_ dfnj:t' sAhfdf lnO{Psf]df To:tf]
dfnj:t' hkmt u/L lauf]sf] bf]Aa/;Dd
hl/jfgf jf s;"/sf] dfqf x]/L tLg jif{;Dd
s}b jf b'j} ;hfo,
-v_ dfnj:t' sAhfdf geO{ sf/f]af/sf] clen]v
dfqsf] cfwf/df ck/fw k|dfl0ft ePdf ;f]
sf/f]af/df k|rlnt sfg'g adf]lhd a'emfpg'
kg]{ /fh:j /sd / lauf]sf] bf]Aa/;Dd
hl/jfgf jf s;"/sf] dfqf x]/L tLg jif{;Dd
s}b jf b'j} ;hfo .
-@_ /fh:j r'xfj6sf] s;"/df dltof/nfO{ d'Vo cleo'QmnfO{
x'g] ;hfosf] cfwf ;hfo x'g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhd a'emfpg' kg]{ /fh:j
/sddf /fh:j ;DaGwL k|rlnt sfg'gdf pNn]v eP adf]lhdsf]]
Aofh ;d]t nfUg]5 .Æ
-!!_ bkmf @^ sf] ;§f b]xfosf] bkmf @^ /flvPsf] 5 M–
æ@^=@^=@^=@^= ljz]if1 jf sd{rf/LnfO{ sfddf nufpg ;lsgljz]if1 jf sd{rf/LnfO{ sfddf nufpg ;lsgljz]if1 jf sd{rf/LnfO{ sfddf nufpg ;lsgljz]if1 jf sd{rf/LnfO{ sfddf nufpg ;lsg]M o; P]g cGtu{tsf]
cg';Gwfg tyf txlssft ;DaGwL sfd sf/afxLsf] ;DaGwdf
ljefun] ljz]if1sf] /fo lng jf s'g} ljz]if1 jf cGo sd{rf/LnfO{
sfhdf lnO{ jf s/f/df /fvL sfddf nufpg ;Sg]5 .Æ
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
16
-!@_ bkmf @( sf] ;§f b]xfo adf]lhdsf] bkmf @( /flvPsf] 5 M–
æ@(=@(=@(=@(= k'/:sf/ lbk'/:sf/ lbk'/:sf/ lbk'/:sf/ lbOOOOgggg]]]] M -!_ o; P]g cGtu{tsf] s;"/ u/]sf] ;"rgf lbg]
;'/fsLnfO{ o; P]g cGtu{t bfo/ ul/Psf] d'2fsf] clGtd lsgf/f
nfu]kl5 c;"n ePsf] ljuf] /sdsf] kGw| k|ltzt jf kGw| nfv
?k}ofFdWo] h'g 36L x'G5 ;f] a/fa/sf] /sd k'/:sf/ :j¿k lbOg]5 .
-@_ o; P]gadf]lhd ljefun] u/]sf] cg';Gwfgaf6 s;}n]
cfk"mn] ltg'{ a'emfpg' kg]{] /fh:jsf] ;Dk"0f{ jf s]xL c+z 5n]sf]
osLg ePdf c;"n x'g cfPsf] ljuf] /sdsf] kfFr k|ltzt jf kfFr
nfv ?k}ofFdWo] h'g 36L x'G5 ;f] a/fa/sf] /sd cg';Gwfgdf
;+nUg sd{rf/LnfO{ k'/:sf/ :j¿k lbOg]5 .
-#_ k'/:sf/ kfpg] JolQm PseGbf a9L ePdf k'/:sf/sf]
/sd bfdf;fxLn] lbOg]5 .Æ
-!#_ bkmf #& kl5 b]xfosf] bkmf #&s= ylkPsf] 5 M–
æ#&s= /fh:j k|x/Lsf] ¿kdf v6fpg ;Sg] M -!_ bkmf #& df pNn]v eP
adf]lhd /fh:j k|x/Lsf] 5'§} Joj:yf geP;Ddsf nflu g]kfn
;/sf/n] ljefu cGtu{t /xg] u/L cfjZostf cg';f/ ;z:q k|x/L
ansf clws[t Pj+ hjfgnfO{ cfjZos ;+Vofdf ;+nUg u/L /fh:j
k|x/Lsf] ¿kdf sfd ug{ v6fpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ ad]flhd vl6Psf /fh:j k|x/Ln]
dxflgb]{zssf] k|ToIf dftxt / lgoGq0fdf /xL sfd ug'{ kg]{5 .
-#_ s;}n] /fh:j r'xfj6 u/]sf] jf ug{ nfu]sf] dgfl;j
dflkmssf] sf/0f ePdf dxflgb]{zs jf ;DalGwt cg';Gwfg
clws[tsf] cfb]zn] pkbkmf -!_ adf]lhd vl6Psf /fh:j k|x/Ln]
To:tf] JolQmnfO{ /f]Sg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd /f]Sg vf]Hbf lghn] x'nx'Hht jf
hf]/h'n'd u/]df To;/L vl6Psf] /fh:j k|x/Ln] lghnfO{ To;f] gug{
;Demfpg' a'emfpg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
17
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhd ;DemfpFbf a'emfpFbf klg lghn]
x'nx'Hht jf hf]/h'n'd u/]df vl6Psf] /fh:j k|x/Ln] lghnfO{
kqmfp ug{ ;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhd kqmfp ug{ vf]Hbf lghn] hf]/h'n'd
u/]df jf efUg pDsg vf]h]df / tTsfn kqmfp ug{ g;lsg] cj:yf
ePdf cfˆgf] /Iff / st{Josf] kfngfsf] lglDt dxflgb]{zs jf
;DalGwt cg';Gwfg clws[tsf] cfb]zn] 36gf:yndf vl6Psf
/fh:j k|x/Ln] To:tf] 36gf /f]Sg klxn] xjfO{ kmfo/ ug{ / To;f]
ubf{ klg l:ylt lgoGq0f geP jf x'nx'Hht ug]{ JolQm;Fu ;d]t
xltof/ ePdf sd Iflt x'g] u/L uf]nL ;d]t rnfpg ;Sg]5 .
-&_ s'g} 9'jfgL jf ;jf/L ;fwgaf6 /fh:j 5lnPsf]
dfnj:t' 9'jfgL ub}{ u/]sf] dgfl;j dflkmssf] z+sf ePdf vl6Psf
/fh:j k|x/Ln] To:tf] ;jf/L ;fwg ;d]t /f]Sg jf /f]Sg nufpg
cfb]z lbg ;Sg]5 . To:tf] cfb]z gdfgL x'nx'Hht jf hf]/h'n'd
u/L To:tf] ;jf/L ;fwg ghFrfO{ eufpg] k|oTg u/]df jf eufPdf
dxflgb]{zs jf ;DalGwt cg';Gwfg clws[tsf] cfb]z lnO{ vl6Psf
/fh:j k|x/Ln] To:tf] ;jf/L ;fwgsf] kfª\u|fdf sd Iflt x'g] u/L
uf]nL rnfpg ;Sg]5 .
-*_ pkbkmf -^_ / -&_ adf]lhd uf]nL rnfpg' k/]sf]
cj:yfdf ;f] s'/fsf] hfgsf/L l56f] ;fwgåf/f cg';Gwfg clws[tn]
cfb]z lbPsf]df dxflgb]{zs / ;DalGwt lhNnfsf] k|d'v lhNnf
clwsf/LnfO{ / dxflgb]{zsn] cfb]z lbPsf]df ;DalGwt lhNnfsf]
k|d'v lhNnf clwsf/LnfO{ / cy{ dGqfnosf] ;lrjnfO{ lbg' kg]{5 .Æ
#)#)#)#)= = = = d"No clej[l4 s/ P]g, @)%@ df ;+zf]wgd"No clej[l4 s/ P]g, @)%@ df ;+zf]wgd"No clej[l4 s/ P]g, @)%@ df ;+zf]wgd"No clej[l4 s/ P]g, @)%@ df ;+zf]wg M d"No clej[l4 s/ P]g, @)%@ sf],–
-!_ bkmf @ sf],–
-s_ v08 -r_ kl5 b]xfosf] v08 -r!_ ylkPsf] 5 M–
æ-r!_ æsDkgL jf lgsfosf] ;d"xÆ eGgfn] b]xfosf] cj:yf
ljBdfg ePsf] sDkgL jf lgsfosf] ;d"x dflgg]5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
18
-s_ lgsfosf] ;d"xdf ;Da4 JolQm jf k|ltlglw
;b:oåf/f s'g} Joj;fo ;~rfng u/]df,
-v_ s'g} j:t' jf ;]jfsf] cfk"lt{ lgsfosf] ;d"xåf/f
cfˆgf] ;Da4 s'g} lgsfo jf csf]{ lgsfosf]
;d"xnfO{ cfk"lt{ u/]df,
-u_ lgsfosf] ;d"x jf ;d"xsf] ;b:onfO{ s'g} j:t' jf
;]jfsf] cfk"lt{ u/]df,
-3_ s'g} b'O{ jf b'O{eGbf a9L lgsfox¿sf] Jofkf/
;~rfngsf] :yfoL 7]ufgf Ps} 7fpFdf ePdf, jf
-ª_ s'g} Ps JolQm jf s]xL JolQmsf] k|ToIf jf ck|ToIf
¿kdf lgsfosf] ;d"xdf lgoGq0f ePdf .Æ
-v_ v08 -h_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -h_ /flvPsf] 5 M–
ææ--h__ æk|ltkmnÆ eGgfn] j:t' jf ;]jfsf] cfk"lt{ ubf{ ;f]sf] d"No
afkt k|fKt x'g] s'g} klg s'/f ;Demg' k5{ .Æ
-u_ v08 -h_ kl5 b]xfosf] v08 -h!_ ylkPsf] 5 M–
æ-h!_ æC0f ;Demf}tfÆ eGgfn] xfo/ kr]{h ;Demf}tf jf ljQLo k§f
;Demg' k5{ .Æ
-3_ v08 -6_ kl5 b]xfosf] v08 -6!_ ylkPsf] 5 M–
æ-6!_ æljB'tLo dfWodÆ eGgfn] sDKo"6/, OG6/g]6, O–d]n, ˆofS;,
ljB'tLo Sof; d]lzg -On]S6«f]lgs Sof; /lhi6/_, lkm:sn
lk|G6/ ;d]tsf :jLs[t dfWod hgfpF5 .Æ
-ª_ v08 -g_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -g_ /flvPsf] 5 M–
æ-g_ æs/ clws[tÆ eGgfn] o; P]gsf] k|of]hgsf] nflu g]kfn
;/sf/n] lgo'Qm u/]sf] s/ clws[t, k|d'v s/ clws[t /
k|d'v s/ k|zf;s ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] ljefusf zfvf
clws[t, lgb]{zs / pkdxflgb]{zs jf o; P]g adf]lhd s/
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
19
clws[tsf] clwsf/ k|of]u ug{ kfpg] u/L g]kfn ;/sf/n]
tf]s]sf] cGo s'g} clws[tnfO{ ;d]t hgfpF5 .Æ
-@_ bkmf $ sf] ;§f b]xfosf] bkmf $ /flvPsf] 5 M–
ææ$=$=$=$= s/ clws[tsf] clwsf/ If]qs/ clws[tsf] clwsf/ If]qs/ clws[tsf] clwsf/ If]qs/ clws[tsf] clwsf/ If]qMMMM -!_ s/ clws[tsf] clwsf/ If]q g]kfn
;/sf/n] tf]s] adf]lhd x'g]5 .
-@_ s/ clws[tnfO{ cfˆgf] sfo{If]q afx]ssf cGo If]qsf
s/bftfsf] sf/f]af/ ;d]t lg/LIf0f / cg'udg ug]{ u/L dxflgb]{zsn]
tf]Sg ;Sg]5 .Æ
-#_ bkmf %s= sf] ;§f b]xfosf] bkmf %s= /flvPsf] 5 M–
æ%s=%s=%s=%s= sf/f]af/sf] :jfldTjsf] x:tfGt/0fdf s/ gnfUgsf/f]af/sf] :jfldTjsf] x:tfGt/0fdf s/ gnfUgsf/f]af/sf] :jfldTjsf] x:tfGt/0fdf s/ gnfUgsf/f]af/sf] :jfldTjsf] x:tfGt/0fdf s/ gnfUg]] ]] M -!_ o; P]gdf
cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg btf{ ePsf] JolQmn] cfk"mn]
ub}{ cfPsf] sf/f]af/ cGo s'g} btf{ ePsf] JolQmnfO{ laqmL u/]df jf
lghsf] d[To' eO{ xsjfnfsf] gfddf sf/f]af/ x:tfGt/0f ePdf
To;/L x'g] :jfldTjsf] x:tfGt/0fdf s/ nfUg] 5}g . To;/L sf/f]af/
laqmL ubf{ jf x:tfGt/0f ubf{ btf{ ePsf] JolQmn] ;f] s'/fsf]
hfgsf/L tf]lsPadf]lhd ljefunfO{ lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg sfg'g
adf]lhd btf{ x'g' kg]{ jf ePsf] s'g} pBf]u jf Joj;fosf]
x:tfGt/0f ePdf :jfldTj k|fKt ug]{n] x:tfGt/0f ug]{sf] sfg'gåf/f
lglb{i6 s/sf] bfloTj Joxf]g'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ sf] cwLgdf /xL :jfldTj k|fKt ug]{n] o;
P]gadf]lhd tf]lsPsf] cjlw;Dd -x:tfGt/0f x'g cl3 / kl5;Ddsf]_
To:tf] pBf]u jf Joj;fosf] sf/f]af/sf] n]vf, vftfjxL tyf lx;fj
lstfa ;'/lIft /fVg' kg]{ bfloTj jxg ug'{ kg]{5 .Æ
-$_ bkmf ^ sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -u_ df b]xfosf] :ki6Ls/0f ylkPsf] 5 M–
ææææ:ki6Ls/0fM:ki6Ls/0fM:ki6Ls/0fM:ki6Ls/0fM o; v08sf] k|of]hgsf] nflu b]xfosf cj:yfdf k|fKt
u/]sf] dflgg]5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
20
-s_ slk/fO6\;, k]6]G6, nfO;]G;, 6«]8dfs{ / o:t} ;dfg
k|s[ltsf clwsf/x¿,
-v_ lj1fkg ;]jf,
-u_ k|fljlws ;]jf, Ol~hlgol/Ë ;]jf, k|fljlws ;]jf
k|bfg ug]{ cfk"lt{stf{sf] ;]jf, sfg'gL ;]jf,
n]vf;DaGwL ;]jf, tYofÍ tyf tYofÍ k|zf]wg ;]jf,
;"rgfsf] ;]jf / o:t} ;dfg k|s[ltsf] ;]jf,
-3_ pkbkmf -!_ sf] ;]jf k|bfg ubf{ jf s'g} bfloTj jf
cg'jGwg :jLsf/ ubf{ jf ;f] cg'jGwgsf] cf+lzs jf
k"0f{ c+zsf] cEof; ubf{ jf To:tf] clwsf/sf] k|of]u
u/L s'g} Jofj;flos lqmofsnfk ubf{, jf
-ª_ ;]km l8kf]lh6sf] ;'ljwfsf] sfo{ afx]s aLdf jf
k'gaL{dfsf] ;]jf .Æ
-%_ bkmf & sf] pkbkmf -!_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -!_ /flvPsf] 5 M–
æ-!_ o; P]gadf]lhd nfUg] s/sf] b/ t]x| k|ltztsf] Psn b/
x'g]5 .Æ
-^_ bkmf * sf],–
-s_ pkbkmf -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf] 5 M–
æ-@_ g]kfnaflx/sf] btf{ gePsf] s'g} JolQmaf6 ;]jf k|fKt
ug]{ btf{ ePsf] jf btf{ gePsf] JolQmn] of] P]g / of] P]g cGt{ut
ag]sf] lgodadf]lhd s/ nfUg] d"Nodf e'QmfgLsf jvt s/ lgwf{/0f
/ c;"npk/ ug'{ kg]{5 .Æ
-v_ pkbkmf -@_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#_ ylkPsf] 5 M–
æ-#_ Jofj;flos k|of]hgsf] nflu lgdf{0f ul/g] krf; nfv
?k}ofFeGbf a9Lsf] ejg jf ckf6{d]G6 jf ;lkª sDKn]S; / ljefun]
tf]s]sf o:t} k|sf/sf cGo ;+/rgf btf{ gePsf] JolQmaf6 lgdf{0f
u/fPsf] eP tfklg To:tf] lgdf0f{ btf{ ePsf] JolQmaf6 u/fP ;/x
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
21
dfgL ;f] ;+/rgfsf] :jfldTj /x]sf JolQmaf6 s/ lgwf{/0f u/L
c;"npk/ ul/g]5 .Æ
-&_ bkmf * kl5 b]xfosf] bkmf *s= ylkPsf] 5 M–
æ*s= *s= *s= *s= a}Ía}Ía}Ía}Í k|Tofe"ltsf] Joj:yf k|Tofe"ltsf] Joj:yf k|Tofe"ltsf] Joj:yf k|Tofe"ltsf] Joj:yf M -!_ pBf]u ;~rfng ePsf] clGtd ljut
afx| dlxgfsf] s'n laqmLsf] ;f7L k|ltzteGbf a9L lgsf;L ug]{
pBf]un] lgsf;L ug]{ kl/df0f hltsf] dfnj:t' pTkfbg ug{
cfjZos sRrf kbfy{ k}7f/L ubf{ tyf a08]8 j]o/ xfp; dfk{mt s/
d'Qm k;nsf] nflu k}7f/L ug]{ dfn;fdfgdf nfUg] s/ afkt
;DalGwt eG;f/ sfof{nodf a}Í k|Tofe"lt /fvL k}7f/L ug{ ;lsg]5 .
t/ a08]8 j]o/ xfp; dfk{mt s/ d'Qm k;nn] k}7f/L ug]{
afx]s cGo lgsf;Lstf{n] o:tf] ;'ljwf k|fKt ug{ sRrf kbfy{af6
tof/L ;fdfg agfO{ lgsf;L ubf{ bz k|ltzt d"No clej[l4 ePsf]
x'g' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] ;'ljwf lnO{ a08]8 j]o/ xfp;
dfk{mt k}7f/L ePsf dlb/f tyf r'/f]6 g]kfn ;/sf/, k//fi6«
dGqfnon] l;kmfl/; u/]sf] s"6g}lts tyf dx;'n ;'ljwf k|fKt JolQm
jf lgsfonfO{ dfq laqmL ug'{ kg]{5 .
-#_ of] bkmf k|f/De x'Fbfsf jvt lqe'jg cGt/f{li6«o
ljdfg:ynl:yt s/d'Qm k;ndf df}Hbftdf /x]sf dlb/f tyf r'/f]6
:jLs[lt k|fKt cfˆg} a08]8 j]o/ xfp;df :yfgfGt/0f ug{ jf nfUg]
s/ lt/L laqmL ug{ ;lsg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd /flvPsf] a}Í k|Tofe"lt ljefun]
tf]s]sf] k|lqmofadf]lhd ;DalGwt eG;f/ sfof{noaf6 k'ms'jf
ul/g]5 .
-%_ o; bkmf adf]lhdsf] ;'ljwf k|fKt ug]{ JolQmn] bkmf @$
sf] pkbkmf -$_ adf]lhdsf] ;'ljwf kfpg] 5}g .Æ
-*_ bkmf ( sf] ;§f b]xfosf] bkmf ( /flvPsf] 5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
22
æ(=(=(=(= ;fgf] sf/f]af/ ug]{ Joj;foLnf;fgf] sf/f]af/ ug]{ Joj;foLnf;fgf] sf/f]af/ ug]{ Joj;foLnf;fgf] sf/f]af/ ug]{ Joj;foLnfO{ O{ O{ O{ 5'65'65'65'6 M o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg tf]lsPsf] /sd;Ddsf] jflif{s s/ nfUg]
sf/f]af/ ug]{ ;fgf Joj;foLnfO{ btf{ ug'{ gkg]{ / ljj/0f k]z ug'{
gkg]{ tyf cGo k|lqmofx¿ k"/f ug'{ gkg]{ u/L tf]lsPadf]lhd 5'6
lbg ;lsg]5 .
t/ ;fgf] sf/f]af/ ug]{ Joj;foLn] :j]R5fn] cfˆgf] sf/f]af/
btf{ ug{ rfx]df bkmf !) adf]lhdsf] k|lqmof k"/f u/L btf{ u/fpg
;Sg]5 .Æ
-(_ bkmf !) sf],–
-s_ pkbkmf -!_ / -@_ sf] ;§f b]xfosf pkbkmf -!_ / -@_ /flvPsf
5g\M–
æ-!_ s'g} sf/f]af/df ;+nUg x'g rfxg] JolQmn] sf/f]af/ z'?
x'g'eGbf cl3 sf/f]af/ btf{sf] nflu tf]lsPsf] 9fFrfdf s/ clws[t
;dIf b/vf:t lbg' kg]{5 .
-@_ s'g} JolQmn] sf/f]af/ u/]sf] j:t'df s/ nfUg] ePdf jf
s'g} JolQmn] dxfgu/kflnsf, pkdxfgu/kflnsf, gu/kflnsf jf
ljefun] tf]s]sf] If]qleq xf8{j]o/, ;]lg6/L, kmlg{r/, lkmS:r/,
kmlg{l;+u, c6f]df]jfON;, df]6/ kf6{\;, On]S6«f]lgS;, dfa{n, z}lIfs
k/fdz{, l8:sf] y]s, x]Ny Sna, Sof6l/Ë ;]jf, kf6L{ Kofn]; Joj;fo,
kfls{ª ;]jf, d]lzg/L pks/0f k|of]u ePsf] 8«fO{lSng;{, af/
;lxtsf] /]i6'/]06 / sn/Nofjsf] sf/f]af/ ;~rfng u/]df To;/L s/
nfu]sf] jf sf/f]af/ ;~rfng u/]sf] ldltn] tL; lbgleq To:tf]
sf/f]af/ btf{sf] nflu tf]lsPsf] 9fFrfdf s/ clws[t ;dIf b/vf:t
lbg' kg]{5 .Æ
-v_ pkbkmf -$_ df /x]sf] ælgj]bgÆ eGg] zAbsf] ;§f æb/vf:tÆ eGg]
zAb /flvPsf] 5 .
-!)_ bkmf !) kl5 b]xfosf] bkmf !)s= ylkPsf] 5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
23
æ!)s=!)s=!)s=!)s= c:yfoL btf{c:yfoL btf{c:yfoL btf{c:yfoL btf{ ;DaGwL ljz]if Joj:yf;DaGwL ljz]if Joj:yf;DaGwL ljz]if Joj:yf;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ c:yfoL ¿kdf cfof]hgf
ug]{ k|bz{gL, d]nf tyf cGo o:t} sf/f]af/sf] xsdf sf/f]af/ z'?
x'g'eGbf cufj} cfof]hs tyf ;f] cfof]hgfdf s/ nfUg] j:t' jf
;]jfsf] sf/f]af/ ug]{ d"No clej[l4 s/df btf{ gePsf Joj;foL
d"No clej[l4 s/df c:yfoL ¿kdf btf{ x'g' kg]{5 . o;/L btf{
x'g]sf] xsdf s/ clws[tn] ;'/If0f afkt w/f}6L dfUg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ;fljsb]lv d"No clej[l4 s/df
btf{ ePsf] Joj;foLn] ;f] sfo{qmddf /fVg] j:t' :6s 6«fG;km/ u/L
n}hfg kfpg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] sfo{qmdsf] nflu dfq btf{
ePsf] s/bftfn] cfof]hgf u/]sf] k|bz{gL, d]nf ;dfKt ePsf] ;ft
lbgleq sf/f]af/sf] ljj/0f k]z u/L nfUg] ;Dk"0f{ s/ ;d]t bflvnf
u/L c:yfoL btf{ vf/]h ug'{ kg]{5 .Æ
-!!_ bkmf !! sf],–
-s_ pkbkmf -!_ sf],–
-!_ v08 -u_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -u_ /flvPsf] 5 M–
ææ-u_ ;fem]bf/ ;+:yf eP To:tf] ;fem]bf/L ;+:yf lj36g
ePdf jf ;fem]bf/sf] d[To' ePdfÆ
-@_ v08 -3_ kl5 b]xfosf] v08 -3!_ ylkPsf]
5 M–
æ-3!_ nuftf/ Ps jif{;Dd z"Go ljj/0f lbg] jf ljj/0f g}
glbO{ a;]sf s/bftf ePdf,Æ
-#_ pkbkmf -!s_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -!v_ ylkPsf] 5 M–
æ-!v_ btf{ vf/]hLsf] nflu s/ ljj/0f k]z ePsf]
kGw| lbgleq s/bftfn] n]vfk/LIf0fsf] nflu cfˆgf]
sfuhftx¿ k]z ug'{ kg]{5 / s/ clws[tn] To:tf
s/bftfsf] n]vfk/LIf0f u/L tLg dlxgfleq btf{ vf/]hL u/L
jf btf{ vf/]h gx'g] eP ;f]sf] hfgsf/L s/bftfnfO{ lbg'
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
24
kg]{5 . ;f] cjlwleq s/ clws[tn] btf{ vf/]h gu/]df jf
btf{ vf/]h x'g] egL lg0f{o gu/]df ;f] cjlwkl5sf] s/
ljj/0f s/bftfn] k]z ug'{ kg]{ 5}g .Æ
-v_ pkbkmf -#_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -#_ /flvPsf] 5 M–
ææ-#_ klxn] s/s§L ;'ljwf lnO{ ;s]sf j:t'x¿dWo] btf{
vf/]h x'Fbfsf avt afFsL /x]sf] df}Hbft -k"FhLut ;fdfg ;d]t_ nfO{
ahf/ d"Nodf cfk"lt{ u/]sf] dflgg]5 / ;f] adf]lhd s/ lgwf{/0f u/L
c;"n ul/g]5 .
:k:k:k:kiiii6Ls/0f6Ls/0f6Ls/0f6Ls/0fMMMM o; pkbkmfsf] k|of]hgsf] nflu æk"FhLut ;fdfgÆ
eGgfn] s'g} ;DklQ jf ;DklQsf] s'g} efu / s/ nfUg] sf/f]af/df
k|of]u x'g] ;DklQnfO{ hgfpF5 .ÆÆ
-u_ pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -$_ ylkPsf] 5 M–
æ--$$__ s/ nfUg] sf/f]af/ x'Fbf s'g} s'/f u/]sf] jf gu/]sf]
sf/0fn] o; P]g adf]lhd ug{' kg]{ sfo{ tyf bfloTj afFsL ePdf ;f]
s/bftfsf] btf{ vf/]h x'Fb}df To:tf] bfloTjsf] c;/af6 To:tf]
s/bftfn] pGd'lQm kfpg] 5}g .Æ
-!@_ bkmf !@ sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -v_ /flvPsf]
5 M–
æ-v_ o; P]g adf]lhdsf] s/ afx]s cGtMz'Ns, :jfldTj z'Ns / cGo s/
/sd .Æ
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0fMMMM o; v08sf] k|of]hgsf] nflu æcGo s/ /sdÆ eGgfn] ;fn–
j;fnL cfly{s P]gn] tf]s] adf]lhd nfUg] dx;'n, b:t'/, / z'Ns ;Demg'
k5{ .
-!#_ bkmf !@ kl5 b]xfosf] bkmf !@s= ylkPsf] 5 M–
æ!@s=!@s=!@s=!@s= sf7sf] sfsf7sf] sfsf7sf] sfsf7sf] sf/f]af/df s/ nfUg] d"No/f]af/df s/ nfUg] d"No/f]af/df s/ nfUg] d"No/f]af/df s/ nfUg] d"No M -!_ /fli6«o jgsf] sf7 lnnfdL,
5f]8k"hL{ jf lr/fg cfb]z kfPsf] ;dodWo] h'g klxn] x'G5 ;f]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
25
;dodf To:tf] sf7sf] /f]oN6L /sd jf lnnfd /sddf h'g a9L
x'G5 ;f] /sddf s/ nufO c;"npk/ ul/g]5 .
-@_ lghL cfjfbL, lghL jg jf ;fd'bflos jgsf] sf7
Jofkfl/s k|of]hgsf] nflu laqmL u/]df /f]oN6L gnfUg] eP klg
pkbkmf -!_ df Joj:yf ePadf]lhd /fli6«o jgsf] sf7 ;/x g} s/
nfUg]5 .Æ
-!$_ bkmf !$ sf],–
-s_ pkbkmf -!_ df b]xfosf] k|ltaGwfTds jfSof+z ylkPsf] 5 M–
æt/ bz nfv ?k}ofFeGbf a9Lsf] jflif{s sf/f]af/ ug]{
JolQmn] btf{ gePsf] eP klg cfˆgf] gfd, 7]ufgf tyf :yfoL n]vf
gDa/ pNn]v u/L l;nl;n]jf/ gDa/ ;lxtsf] lahs lbg' kg]{5 .Æ
-v_ pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf pkbkmf -$_, -%_, -^_ / -&_ ylkPsf
5g\ M–
æ-$_ bz xhf/ ?k}ofFeGbf a9Lsf] s/ nfUg] j:t' ljefun]
tf]s]sf] If]qaflx/ 9'jfgL ug]{n] s/ lahs ;fydf /fVg' kg]{5 .
-%_ ljefun] s/bftfnfO{ Sof; d]l;g jf sDKo'6/sf] k|of]u
u/L lahs lbg' kg]{ u/L cfb]z lbg ;Sg]5 . o;/L Sof; d]l;g jf
sDKo'6/sf] k|of]u u/L lahs lbg] ;DaGwL cGo k|lqmof ljefun]
tf]s]adf]lhd x'g]5 .
-^_ ljefun] ;"rgf k|sfzg u/L jf lnlvt cfb]z lbO{
tf]s]sf] s'g} JolQmn] s'g} j:t'sf] ;f]xL ;"rgf jf cfb]zdf tf]s]sf]
j:t'sf] tf]s]sf] ;dofjlwsf nflu To:tf] j:t'sf] v'b|f laqmL d"No
;fj{hlgs ug'{ kg]{ u/L tf]Sg ;Sg]5 . o:tf] ;"rgf jf cfb]z k|fKt
ePkl5 v'b|f laqmL d"No ;fj{hlgs gu/L s'g} j:t'sf] laqmL jf
x:tfGt/0f ug{ kfpg] 5}g .
-&_ pkbkmf -^_ adf]lhd tf]lsPsf] JolQmn] To:tf] j:t'sf]
btf{ gePsf] JolQmnfO{ laqmL ubf{ ;fj{hlgs ePsf] d"Nodf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
26
tf]lsPsf] 9fFrfdf lahs lbO{ pkef]Qmf txsf] s/ ;d]t c;"npk/
u/fpg] Joj:yf ul/g]5 .
t/ pkbkmf -^_ adf]lhd gtf]lsPsf] s'g} JolQmn] :j]R5fn]
o; pkbkmf adf]lhdsf] lahs lbg ;Sg]5 .Æ
-!%_ bkmf !% sf] pkbkmf -@_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#_ ylkPsf] 5 M–
æ-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg :yfgLo
lgsfo jf g]kfnl:yt cGt/f{li6«o ;+3 ;+:yf jf lgof]u jf g]kfn ;/sf/ jf
d"No clej[l4 s/ gnfUg] j:t'sf] sf/f]af/ ug]{ ;fj{hlgs ;+:yfgx¿n] d"No
clej[l4 s/ nfUg] j:t' jf ;]jf laqmL ubf{ s/ c;"npk/ ug'{ kg]{5 . Æ
-!^_ bkmf !^ sf],–
-s_ pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -!s_ ylkPsf] 5 M–
æ-!s_ ljefun] s/bftfsf] sDKo'6/ tYofÍ cfwf/ -8f6fj]z_
df lg/Gt/ kx'Fr k|fKt ug{ ;Sg]5 .Æ
-v_ pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#s_ ylkPsf] 5 M–
æ-#s_ s/ nfUg] j:t' jf ;]jfsf] sf/f]af/ ug]{ btf{ gePsf
JolQmn] k|To]s cfly{s jif{sf] nflu vl/b laqmL vftf cfkm+}n]
k|dfl0ft u/fO /fVg' kg]{5 . To:tf] vftf s/ clws[tn] h'g;'s}
avt hfFr ug{ ;Sg]5 .Æ
-!&_ bkmf !^s= sf] ;§f b]xfosf] bkmf !^s= /flvPsf] 5 M–
æ!^s=!^s=!^s=!^s= sDKo"6/ k|zf]lwt clen]v k|df0fsf] sDKo"6/ k|zf]lwt clen]v k|df0fsf] sDKo"6/ k|zf]lwt clen]v k|df0fsf] sDKo"6/ k|zf]lwt clen]v k|df0fsf] ¿k¿k¿k¿kdf u|fXo x'g]df u|fXo x'g]df u|fXo x'g]df u|fXo x'g] M -!_ k|rlnt
sfg'gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s/sf] k|of]hgsf] lgldQ
cGoyf k|dfl0ft ePdf afx]s ljefu jf cGtu{tsf sfof{nodf /x]sf
sDKo"6/af6 k|zf]lwt s/bftf ;DaGwL clen]v k|df0fsf] ¿kdf
u|fXo x'g]5 .
-@_ ljefun] ;"rgf k|sfzg u/L ljB'tLo dfWodaf6 lahs
hf/L ug]{, n]vf /fVg], s/ ljj/0f k]z ug]{ tyf e'QmfgL ug]{
;DaGwdf cfjZos Joj:yf ug{ ;Sg]5 .Æ
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
27
-!*_ bkmf !^s= kl5 b]xfosf] bkmf !^v= ylkPsf] 5 M–
æ!^v=!^v=!^v=!^v= gf]S;fg ePsf] j:t'df lt/]sf] s/ s§L ug]gf]S;fg ePsf] j:t'df lt/]sf] s/ s§L ug]gf]S;fg ePsf] j:t'df lt/]sf] s/ s§L ug]gf]S;fg ePsf] j:t'df lt/]sf] s/ s§L ug]{{ {{M cfuhgL, rf]/L, b'3{6gf,
6'6km'6 jf Wj+zfTds ultljlwsf] sf/0fn] xflg gf]S;fgL ePsf]
j:t'df lt/]sf] d"No clej[l4 s/ tf]lsPadf]lhd s§L ug{ kfO{g]5 .Æ
-!(_ bkmf !& sf],–
-s_ pkbkmf -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf] 5 M–
æ-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
Jofj;flos jf JolQmut b'j} k|of]hgsf] nflu k|of]u x'g ;Sg]
tf]lsPsf j:t'x¿sf xsdf s/s§L ug{ gkfpg] jf cf+lzs ¿kdf
dfq s/ s§L ug{ kfpg] Joj:yf ug{ ;lsg]5 .Æ
-v_ pkbkmf -%s_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -%s_ /flvPsf] 5 M–
æ-%s_ pkbkmf -@_ sf] cwLgdf /xL ljQLo k§f cGtu{t
C0f ;Demf}tf u/L k}7f/L jf v/Lb ul/Psf k"FhLut j:t'x¿df
lt/]sf] s/ ;DalGwt s/bftfn] s§L ug{ kfpg]5 .Æ
-u_ pkbkmf -%s_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -%v_ ylkPsf] 5 M–
æ-%v_ bkmf * sf] pkbkmf -@_, bkmf !@s= / bkmf !% sf]
pkbkmf -#_ adf]lhd lt/]sf] s/ ;DalGwt s/bftfnfO{ s§L ug{
lbOg]5 .Æ
-3_ bkmf !& sf] pkbkmf -&_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -*_ ylkPsf] 5 M–
æ-*_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
nuftf/ 5 dlxgf;Dd s/ ljj/0f k]z gug]{ s/bftfsf] gfd
;fj{hlgs ul/g]5 / To:tf s/bftfsf] s/s§L ug'{ kg]{ /sd afFsL
eP lgnDjg ug{ / lghsf] btf{ ;d]t lgnDjg ug{ ;lsg]5 .Æ
-@)_ bkmf !* sf],–
-s_ pkbkmf -!_ df /x]sf æs/ clws[t ;dIfÆ eGg] zAbx¿kl5 æjf
x'nfsaf6 /lhi6«L u/LÆ eGg] zAbx¿ ylkPsf 5g\ .
-v_ pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -!s_ / -!v_ ylkPsf 5g\ M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
28
æ-!s_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
cfGtl/s /fh:j sfof{no gePsf lhNnfsf s/bftfn] cfk"mn] s/
ljj/0f a'emfpg' kg]{ dlxgfsf] kGw| ut]leq ;f]xL lhNnfsf] sf]if tyf
n]vf lgoGqs sfof{nodf a'emfpg' kg]{ s/ /sd / s/ ljj/0f k]z
ug{ ;Sg]5 . o;/L k|fKt x'g cfPsf] s/ ljj/0f tyf s/ e'QmfgLsf]
ljj/0f sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{non] ;ft lbgleq ;DalGwt
cfGtl/s /fh:j sfof{nodf k7fpg' kg]{5 .
-!v_ pkbkmf -!_ adf]lhd ljj/0f k]z ug]{ / k7fpg]
sfo{ljlw ljefun] lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .Æ
-@!_ bkmf !( sf],–
-s_ pkbkmf -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf] 5 M–
æ-@_ s/bftfn] pkbkmf -!_ df plNnlvt Dofbleq a'emfpg'
kg]{ s/ ga'emfPdf afFsL /x]sf] s/ /sddf jflif{s bz k|ltztsf
b/n] yk b:t'/ nfUg]5 .Æ
-v_ pkbkmf -#_ lemlsPsf] 5 .
-u_ pkbkmf -$_ df /x]sf æpkbkmf -@_ jf -#_ adf]lhdÆ eGg]
zAbx¿sf] ;§f æpkbkmf -@_ adf]lhdÆ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-3_ pkbkmf -%_ df /x]sf æpkbkmf -@_ / -#_ adf]lhdsf]Æ eGg]
zAbx¿sf] ;§f æpkbkmf -@_ adf]lhdsf]Æ eGg] zAbx¿ /flvPsf
5g\ .
-@@_ bkmf @) sf],–
-s_ pkbkmf -!_ sf] v08 -ª_ kl5 b]xfosf v08 -r_,
-5_, -h_ / -em_ ylkPsf 5g\ M–
æ-r_ Go"g lahsLs/0f u/L ;d"x sDkgLdf cfk"lt{ ePdf,
-5_ btf{ x'g' kg]{ bfloTj ePsf] JolQmn] btf{ gu/L sf/f]af/
u/]df,
-h_ lahs hf/L gu/L laqmL u/]df,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
29
-em_ btf{ gePsf] JolQmn] s/ p7fPdf .Æ
-v_ pkbkmf -$_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -$_ /flvPsf] 5 M–
æ-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd s/ lgwf{/0f ubf{ s/ ljj/0f k]z
u/]sf] ldltn] rf/ jif{leq s/ lgwf{/0f ul/;Sg' kg]{5 . ;f] cjlwleq
s/ lgwf{/0f x'g g;s]df k]z ePsf] ljj/0f g} :jtM dfGo ePsf]
dflgg]5 .Æ
-u_ pkbkmf -$_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -$s_ ylkPsf] 5 M–
æ-$s_ pkbkmf -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
s'g} JolQmn] e'm§f n]vf jf lahs jf cGo sfuhft tof/ u/L jf
hfn;fhL u/L s/ 5n]sf] /x]5 eg] h'g;'s} jvt ljefun] k'gM s/
lgwf{/0f ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .Æ
-@#_ bkmf @! sf],–
-s_ pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -u_ /flvPsf] 5 M–
æ-u_ s/bftfsf] ;Dk"0f{ jf s]xL ;DklQ Ps} k6s jf k6s k6s
u/L l;naGbL af]nkq jf ;fj{hlgs a9fa9åf/f lnnfd
laqmL u/]/ .Æ
-v_ pkbkmf -@_ lemlsPsf] 5 .
-@$_ bkmf @@ kl5 b]xfosf] bkmf @@s= ylkPsf] 5 M–
æ@@s=@@s=@@s=@@s= s/ 5Ng] of]hgf lj?4sf] Joj:yfs/ 5Ng] of]hgf lj?4sf] Joj:yfs/ 5Ng] of]hgf lj?4sf] Joj:yfs/ 5Ng] of]hgf lj?4sf] Joj:yf M o; P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg s/sf] kmfObf lng] ab\lgotn] b]xfosf] s'g} sfo{
u/]df s/d'lQm of]hgf u/L s/ 5Ng] b'?T;fxg u/]sf] dfgL
dxflgb]{zsn] To:tf] s/bftfsf] s/ lgwf{/0f u/L s/ c;"npk/ ug]{
cfb]z s/ clws[tnfO{ lbg ;Sg]5M–
-s_ o; P]gdf ePsf] Joj:yfsf] b'¿kof]u u/L s/ 5Ng]
ab\lgotn] s'g} of]hgf tyf sfo{ u/L s/sf] bfloTj sd
u/]df,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
30
-v_ s'g} JolQm jf lgsfon] s/sf] bfloTj sd ug]{ ab\lgotn]
s'g} sfo{ u/]df jf ;f] ug]{ p2]Zon] ;Demf}tf u/]df .Æ
-@%_ bkmf @#v= kl5 b]xfosf bkmf @#u= / @#3=ylkPsf 5g\ M–
æ@#u=@#u=@#u=@#u= Go"g lahsLs/0fsf j:t' vl/b ugGo"g lahsLs/0fsf j:t' vl/b ugGo"g lahsLs/0fsf j:t' vl/b ugGo"g lahsLs/0fsf j:t' vl/b ug]{ M -!_ s'g} JolQmn] k|rlnt ahf/
d"NoeGbf laqmL d"No sd b]vfO{ Go"g lahsLs/0f u/L s'g} j:t'
laqmL u/]df k|rlnt sfg'gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
To;/L Go"g lahsLs/0f u/L laqmL u/]sf] To:t} k|s[ltsf] df}Hbftdf
afFsL /x]sf] j:t' s/ clws[tn] /f]Ssf /fvL Go"g lahsLs/0f u/L
laqmL u/]sf] d"Nodf ljefu jf cfGtl/s /fh:j sfof{non] vl/b ug{
jf u/fpg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd ljefu jf sfof{non] j:t' vl/b
ubf{ jf u/fpFbf To:tf] JolQmn] j:t' laqmL ug{ d~h'/ gu/]df
ljefu jf sfof{non] To:tf] j:t' cfˆgf] sAhfdf lnO{ Go"g
lahsLs/0f u/L laqmL u/]sf] d"Nosf] cfwf/df u0fgf u/L To:tf]
JolQmn] e'QmfgL lng cfPsf] avt e'QmfgL lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ / -@_ adf]lhd vl/b u/]sf] jf vl/b ug{
nufPsf] j:t' dxflgb]{zsn] tf]s]sf] d"No tyf k|lqmof cg';f/ laqmL
ug{ jf u/fpg ;lsg]5 .Æ
æ@#3= @#3= @#3= @#3= vfgtnf;L, sAhf jf w/f}6 dfu ug{ ;lsgvfgtnf;L, sAhf jf w/f}6 dfu ug{ ;lsgvfgtnf;L, sAhf jf w/f}6 dfu ug{ ;lsgvfgtnf;L, sAhf jf w/f}6 dfu ug{ ;lsg]M -!_ s'g} JolQm, kmd{,
sDkgL jf ;+:yfn] s/ 5nL sf/f]af/ u/]sf] / t'?Gt} s]xL sf/afxL
gu/]df cleo'Qm efuL hfg] jf s;"/sf] ;a't k|df0f ufoa x'g]
;Defjgf b]v]df dxflgb]{zssf] :jLs[lt lnO{ s/ clws[tn] b]xfosf
sfdx¿ ug{ u/fpg ;Sg]5 M–
-s_ sf/f]af/ :yndf l;naGbL ug{,
-v_ ljB'tLo pks/0f tyf ;f]sf] clen]v sAhf
ug{,
-u_ s;"/ u/]sf] eGg] s'/fsf] ljZjf; nfu]sf]
JolQmaf6 5lnPsf] s/ a/fa/sf] /sd krf{
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
31
v8f u/L gub w/f}6 jf h]yf hdfgL dfu
ug{,
-3_ s/bftfsf] gfddf /x]sf] a}Í vftf tLg
dlxgf;Ddsf] nflu /f]Ssf /fVg .
t/, s/ lgwf{/0f k|lqmof k"/f gePsf]
cj:yfdf dxflgb]{zssf] :jLs[ltdf yk tLg
dlxgfsf] nflu a}Í vftf /f]Ssf /fVg
;lsg]5 .
-@_ o; P]gadf]lhd s;"/sf] txlssftsf] ;DaGwdf s/
clws[tnfO{ k|rlnt sfg'gadf]lhd k|x/LnfO{ eP ;/xsf] clwsf/
x'g]5 .Æ
-@^_ bkmf @$ sf] pkbkmf -$_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -$_ /flvPsf] 5 M–
æ-$_ pkbkmf -@_ / -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
dlxgfel/sf] s'n laqmLdWo] rfnL; k|ltzteGbf a9L lgsf;L laqmL ug]{ btf{
ePsf] JolQmn] bkmf !& adf]lhd s§L ug{ kfpg] s/sf] /sd o; cl3 o;
bkmfdf tf]lsPsf] sfo{ljlw ckgfO lkmtf{ kfpg lgj]bg lbPdf a'emfpg' kg]{ s'g}
/sd afFsL eP To;df ldnfg u/L afFsL /x]sf] /sd Psd'i6 lkmtf{ kfpg
lgj]bg lbg ;Sg]5 .Æ
-@&_ bkmf @$ sf] pkbkmf -%_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -%_ /flvPsf] 5 M–
æ-%_ pkbkmf -#_ jf -$_ adf]lhd s'g} lgj]bg k/]df lkmtf{ lbg' kg]{
7xl/Psf] /sd s/ clws[tn] lkmtf{ lbg]5 / lgj]bg k/]sf] ldltn] pkbkmf
-$_ adf]lhd eP tL; lbgleq / pkbkmf -#_ adf]lhd eP ;f7L lbgleq
lkmtf{ gul/Pdf To:tf] /sddf g]kfn ;/sf/n] tf]lsPadf]lhd Aofh ;d]t
lbg' kg]{5 .Æ
-@*_ bkmf @$ kl5 b]xfosf] bkmf @$s= ylkPsf] 5 M–
æ@$s@$s@$s@$s==== s/ lkmtf{ gx'gs/ lkmtf{ gx'gs/ lkmtf{ gx'gs/ lkmtf{ gx'g] M bkmf @$ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o;
P]gadf]lhd lkmtf{ lng' kg]{ /sd s/ cjlw ;dfKt ePsf] ldltn]
tLg jif{leq lkmtf{sf] nflu lgj]bg glbPdf lkmtf{ x'g] 5}g .Æ
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
32
-@(_ bkmf @% sf],–
-s_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -s_ /flvPsf] 5 M–
æ-s_ g]kfn ;/sf/, k//fi6« dGqfnon] s"6g}lts dfGotf k|bfg
u/]sf] g]kfnsf] s"6gLlt1nfO{ ljb]zL /fi6«n] kf/:kl/stfsf]
cfwf/df jf If]qLo jf cGt/f{li6«o lgof]u jf ;+:yfdf sfo{/t
s"6g}lts ;'ljwf k|fKt JolQmnfO{ s/ 5'6sf] ;'ljwf k|bfg
u/]sf] /x]5 eg] g]kfnl:yt To:tf] /fi6«, If]qLo jf
cGt/f{li6«o lgof]u jf ;+:yfsf] s"6gLlt1n] cfk"mn] pkef]u
u/]sf] xb;Dd g]kfnleq lt/]sf] s/sf] /sd .Æ
-v_ pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -!s_ ylkPsf] 5 M–
æ-!s_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
s"6g}lts lgsfo jf s"6gLlt1n] s/ nfUg] j:t' jf ;]jf vl/b ubf{
lt/]sf] s/ Ps k6sdf Ps xhf/ kfFr;o ?k}ofFeGbf sdsf] vl/bdf
lkmtf{ ul/g] 5}g .Æ
-#)_ bkmf @% kl5 b]xfosf] bkmf @%s= / @%v= ylkPsf] 5 M–
æ@%s= @%s= @%s= @%s= ljb]zL ko{6sn] vl/bdf lt/]sf] s/ lkmtf{ x'gljb]zL ko{6sn] vl/bdf lt/]sf] s/ lkmtf{ x'gljb]zL ko{6sn] vl/bdf lt/]sf] s/ lkmtf{ x'gljb]zL ko{6sn] vl/bdf lt/]sf] s/ lkmtf{ x'g] M g]kfn e|d0f u/L
xjfO{dfu{af6 kms{g] ljb]zL ko{6sn] kGw| xhf/ ?k}ofFeGbf a9Lsf]
s/ nfUg] j:t' vl/b u/L cfk"m;Fu nu]df ljefun] tf]s]sf] k|lqmof
cg';f/ To:tf] j:t'df lt/]sf] s/ lkmtf{ lbOg]5 . o:tf] lkmtf{ x'g ]
/sdsf] tLg k|ltzt /sd ;]jf z'Ns afkt s§f ul/g]5 .
@%v=@%v=@%v=@%v= k'gM lk'gM lk'gM lk'gM lgof{tdf eG;f/ gof{tdf eG;f/ gof{tdf eG;f/ gof{tdf eG;f/ laGb'laGb'laGb'laGb'aaaaf6} s/ lkmtf{ x'gf6} s/ lkmtf{ x'gf6} s/ lkmtf{ x'gf6} s/ lkmtf{ x'g] M s'g} a:t' k'gM lgof{t
ePdf ;DalGwt JolQmn] eG;f/df bflvnf u/]sf] d"No clej[l4 s/
afktsf] w/f}6L /sddWo] ;f] a:t' k'gM lgof{t ePsf] k|df0fsf]
cfwf/df ;DalGwt eG;f/ sfof{noaf6 lghnfO{ lkmtf{ lbOg]5 .Æ
-#!_ bkmf @^ sf] pkbkmf -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf] 5 M–
æ-@_ pkbkmf -!_ sf] k|of]hgsf] nflu Aofhsf] b/ jflif{s kGw|
k|ltzt x'g]5 .Æ
-#@_ bkmf @* sf] pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -!s_ ylkPsf] 5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
33
æ-!s_ g]kfnleq pTkfbg ePsf] jf tof/ ePsf] dfnj:t' eG;f/
sfof{noaf6 lgsf;Lsf] k|lqmof k"/f eO;s]kl5 jf ljb]zdf k'lu;s]kl5
;DalGwt kf6L{n] lng c:jLsf/ u/L jf cGo sf/0fn] k'gM k}7f/L u/L NofO{
;f]xL dfnj:t' k}7f/L ePsf] tLg dlxgfleq lgsf;L ug]{ ePdf o;/L lkmtf{
NofpFbfsf] avt nfUg] d"No clej[l4 s/ w/f}6Ldf /fvL 5f8\g ;lsg]5 /
To:tf] dfnj:t' k'gM lgsf;L ePkl5 pQm w/f}6L lkmtf{ lbOg]5 . o;/L
w/f}6Ldf /flvPsf] / lkmtf{ ul/Psf] /sdsf] ljj/0f ;DAflGwt eG;f/
sfof{non] cfGtl/s /fh:j ljefudf lbg' kg]{5 .Æ
-##_ bkmf @( sf],–
-s_ pkbkmf -!_ sf],–
-!_ v08 -s_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -s_ /flvPsf] 5 M–
æ-s_ bkmf !) sf] pkbkmf -!_ jf -@_ pNnª\3g u/]df
k|To]s s/ cjlwsf] lgldQ bz xhf/ ?k}oFf .Æ
-@_ v08 -v_ kl5 b]xfosf] v08 -v!_ ylkPsf] 5 M–
æ-v!_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod adf]lhd
s/kf6L g/fv]df k|lt xKtf b'O{ xhf/ ?k}ofF /
tf]lsPsf] 7fpFdf /fVg' kg]{df g/fv] Ps xhf/ ?k}ofF
hl/jfgfÆ
-#_ v08 -u_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -u_ /flvPsf] 5 M–
æ-u_ bkmf !$ sf] pkbkmf -!_ / -$_ sf] Joj:yf
pNnª\3g u/]df k|To]s k6s kfFr xhf/ ?k}ofF .Æ
-$_ v08 -3_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -3_ /flvPsf] 5M–
æ-3_ bkmf !% pNn‹g u/]df p7fPsf] s/sf] zt k|ltzt
/sd .Æ
-%_ v08 -5_ kl5 b]xfosf] v08 -5!_ ylkPsf] 5 M–
æ-5!_ bkmf !^ sf] pkbkmf -#s_ pNnª\3g u/]df k|To]s
k6s Ps xhf/ ?k}ofFÆ
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
34
-^_ v08 -6_ kl5 b]xfosf] v08 -7_ ylkPsf] 5 M–
æ-7_ sDKo"6/ lalnª ug{ :jLs[lt lnPsf s/bftfn]
tYofÍ d]6\g tyf ;Rofpg ;lsg] ;ˆ6j]o/ k|of]u
u/]sf] kfOPdf kfFr nfv ?k}ofF .Æ
-v_ pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -!s_ ylkPsf] 5 M–
æ-!s_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod kfngf
gu/L s/sf] bfloTj 36fPdf s/ clws[tn] ljefun] tf]s]sf]
cfwf/df s/ lauf]sf] kRrL; k|ltzt;Dd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .Æ
-u_ pkbkmf -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf] 5 M–
æ-@_ s'g} JolQmn] b]xfo adf]lhdsf s'g} s;"/ u/]df s/
clws[tn] To:tf] JolQmnfO{ s/ lauf]sf] zt k|ltzt /sd hl/jfgf
jf 5 dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo ug{ ;Sg]5 M–
-s_ e'm§f n]vf jf lahs jf cGo sfuhft tof/
u/]df,
-v_ hfn;fhL u/L s/ 5n]df,
-u_ btf{ gePsf] JolQmn] btf{ ePsf] JolQm ;/x
Jojxf/ u/]df,
-3_ bkmf @#u= pNnª\3g u/]df,
-ª_ bkmf #) sf] pNnª\3g u/L sf/f]af/
u/]df .Æ
-#$_ bkmf @( kl5 b]xfosf] bkmf @(s= ylkPsf] 5 M–
æ@(s= @(s= @(s= @(s= ljefun] ljefun] ljefun] ljefun] hl/jfgfhl/jfgfhl/jfgfhl/jfgfsf] /sd bflvnf ug{ cfb]z lbg ;Sgsf] /sd bflvnf ug{ cfb]z lbg ;Sgsf] /sd bflvnf ug{ cfb]z lbg ;Sgsf] /sd bflvnf ug{ cfb]z lbg ;Sg] M -!_ o;
P]gdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} JolQmn] cfk"mn]
bkmf @( sf] pkbkmf -@_ df pNn]v ePsf] cGo s'g} Ps jf
PseGbf a9L s;"/ u/]sf] egL sf/afxLsf] k|lqmof z'? x'g' cufj}
lnlvt ¿kdf :jLsf/ u/]df To:tf]] s;"/ u/] afkt nfUg] hl/jfgf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
35
/sddf ga9\g] u/L hl/jfgf /sd bflvnf ug{ ljefun] To:tf]
JolQmnfO{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ ljefun] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] cfb]z lbFbf To:tf]
cfb]zdf To:tf] s;"/sf] ljj/0f, a'emfpg' kg]{ hl/jfgf /sd /
hl/jfgf /sd a'emfpg' kg]{ ldlt v'nfpg' kg]{5 .
-#_ ljefun] o; bkmf adf]lhd lbPsf] cfb]z clGtd
x'g]5 .Æ
-#%_ bkmf #) kl5 b]xfosf] bkmf #)s= ylkPsf] 5 M–
æ#)s= #)s= #)s= #)s= k'gM s/ lgwf{/0fsf] nflu cfb]z lbg ;Sgk'gM s/ lgwf{/0fsf] nflu cfb]z lbg ;Sgk'gM s/ lgwf{/0fsf] nflu cfb]z lbg ;Sgk'gM s/ lgwf{/0fsf] nflu cfb]z lbg ;Sg] M -!_ s/ lgwf{/0f eO{
g;Sb} ;f] s/ lgwf{/0f ;DaGwL s'g} sf/afxL clgoldt x'g nfu]sf]
5 jf ePsf] 5 eGg] s'/f dxflgb]{zsnfO{ k|fKt ;"rgfaf6 b]lvg
cfPdf :ki6 sf/0f vf]nL krf{ v8f u/L dxflgb]{zsn] k'gM s/
lgwf{/0f ug{ ;DalGwt s/ clws[tnfO{ lgb]{zg lbg jf cGo s'g} s/
clws[tnfO{ ;f] sfd ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
-@_ s/ clws[tn] nfk/afxL jf ab\lgot;fy s/ lgwf{/0f
u/L s/sf] bfloTj 36\g uPsf] b]lvPdf dxflgb]{zsn] To:tf] s/
lgwf{/0f cfb]zdf ;+zf]wg ug{ z'? s/ lgwf{/0f ePsf] ldltaf6 rf/
jif{leq cfb]z lbg ;Sg]5 .Æ
-#^_ bkmf #!s= sf] ;§f b]xfosf] bkmf #!s= /flvPsf] 5 M–
æ#!s=#!s=#!s=#!s= k|zf;sLo k'gk|zf;sLo k'gk|zf;sLo k'gk|zf;sLo k'g/fjnf]sgsf] nflu lgj]bg lbg ;Sg/fjnf]sgsf] nflu lgj]bg lbg ;Sg/fjnf]sgsf] nflu lgj]bg lbg ;Sg/fjnf]sgsf] nflu lgj]bg lbg ;Sg] M -!_ s/
clws[tn] u/]sf] s/ lgwf{/0fsf] lg0f{o pk/ lrQ ga'‰g] JolQmn]
To:tf] lg0f{osf] ;"rgf kfPsf] ldltn] tL; lbgleq To:tf] lg0f{o
lj?4 ljefu ;dIf lgj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg lbg] Dofb u'lh|g uO{ s'g}
s/bftfn] Dofb yksf] nflu Dofb u'lh|Psf] ldltn] ;ft lbgleq
lgj]bg lbPdf ljefun] Dofb u'h|]sf] ldltaf6 a9Ldf tL; lbgsf]
Dofb yk ug{ ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
36
-#_ s/bftfn] pkbkmf -!_ adf]lhd lbPsf] lgj]bg ;d]tsf
k|df0f sfuhft 5fglag ubf{ lgj]bssf] lgj]bg lhsL/ ;To b]lvg
cfPdf :ki6 sf/0f vf]nL krf{ v8f u/L dxflgb]{zsn] ;f] s/
lgwf{/0f cfb]z ab/ u/L k'gM s/ lgwf{/0f ug{ ;DalGwt s/
clws[tnfO{ lgb]{zg lbg jf s'g} s/ clws[tnfO{ ;f] sfd ug{ cfb]z
lbg ;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k/]sf] ldltn] ;f7L
lbgleq ;f] lgj]bg pk/ ljefun] lg0f{o lbg' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] Dofbleq ljefun] lg0f{o
glbPdf ;DalGwt JolQmn] bkmf #@ adf]lhd /fh:j Gofoflws/0fdf
k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg lbg] s/bftfn] lgwf{l/t s/
/sddWo] ljjfb/lxt s/ /sd a'emfO{ ljjflbt s/ /sdsf] Ps
ltxfO{ /sd gub w/f}6L /fVg' kg]{5 .
-&_ pkbkmf -!_ adf]lhd bflvnf ug'{ kg]{ /sd lgj]bg
lbg'eGbf cufl8 g} a9L bflvnf u/]sf] /x]5 eg] To:tf] /sdn]
vfd];Ddsf] /sd s6fO afFsL /sd dfq w/f}6L /fVg ;lsg]5 .Æ
-#&_ bkmf #@ sf] ;§f b]xfosf] bkmf #@ /flvPsf] 5 M–
æ#@=#@=#@=#@= /fh:j Gofoflws/0fdf k'g/fj]bg nfUg]/fh:j Gofoflws/0fdf k'g/fj]bg nfUg]/fh:j Gofoflws/0fdf k'g/fj]bg nfUg]/fh:j Gofoflws/0fdf k'g/fj]bg nfUg] M -!_ bkmf #) adf]lhd
dxflgb]{zsn] u/]sf] lgnDagsf] cfb]z jf bkmf #!s= sf] pkbkmf
-$_ adf]lhd ljefun] u/]sf] lg0f{o pk/ lrQ ga'‰g] JolQmn] /fh:j
Gofoflws/0fdf k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k'g/fj]bg lbg] JolQmn] k'g/fj]bg
lbPsf] kGw| lbgleq k'g/fj]bgsf] ;"rgfsf] Ps k|lt ljefudf btf{
u/fpg' kg]{5 .Æ
-#*_ bkmf #@ kl5 b]xfosf] bkmf #@s= ylkPsf] 5 M–
æ#@s=#@s=#@s=#@s= k"jf{b]zk"jf{b]zk"jf{b]zk"jf{b]zM -!_ s'g} JolQmn] of] P]g nfu" x'g] cj:yf af/] s'g} låljwf
lg/fs/0fsf nflu ljefu ;dIf lnlvt ¿kdf lgj]bg lbPdf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
37
ljefun] ;f] JolQmnfO{ lnlvt ¿kdf ;"lrt u/L ljefusf] wf/0ff
tf]lsP adf]lhd k"jf{b]zåf/f hf/L ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o;
P]gsf] sfof{Gjogsf ;DaGwdf b]vfk/]sf] s'g} låljwf ;DaGwL ljifo
cbfntdf ljrf/fwLg /x]sf] jf cbfntaf6 lg0f{o eO{ ;s]sf]
cj:yfdf To:tf] ljifodf ljefun] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] k"jf{b]z
hf/L ug{ ;Sg] 5}g .Æ
-#(_ bkmf #$ kl5 b]xfosf] bkmf #$s= ylkPsf] 5 M–
æ#$s= #$s= #$s= #$s= ljz]if1sf] ;]jf lng ;Sgljz]if1sf] ;]jf lng ;Sgljz]if1sf] ;]jf lng ;Sgljz]if1sf] ;]jf lng ;Sg] M g]kfn ;/sf/n] s/ k/LIf0f;DaGwL
sfo{sf] nflu ;DalGwt ljz]if1sf] ;]jf lng ;Sg]5 / To:tf]
ljz]if1sf] ;DaGwdf bkmf #& df plNnlvt ;/sf/L uf]Kotf ;DaGwL
Joj:yf nfu" x'g]5 .Æ
-$)_ bkmf $) sf] pkbkmf -!_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -!_ /flvPsf] 5 M–
æ-!_ s'g} s/bftfn] cfˆgf] s/sf] bfloTjsf] ;Dk"0f{ jf s]xL c+z
5n]sf] jf 5Ng sf]lz; u/]sf] k|df0f ;lxtsf] ;"rgf lbg] JolQmnfO{ To:tf]
;"rgfsf] cfwf/df c;"npk/ ul/Psf] s/sf] /sddWo] lghn] k]z u/]sf]
k|df0faf6 lgwf{/0f eP hltsf] s/ /sdsf] aL; k|ltzt a/fa/sf] /sd
dxflgb]{zssf] lg0f{on] k'/:sf/ lbg ;Sg]5 .Æ
-$!_ cg';"rL–! / cg';"rL–@ sf] ;§f b]xfosf cg';"rL–! / cg';"rL–@ /flvPsf
5g\ M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
38
æcg';'rL – !
-bkmf % sf] pkbkmf -#_ ;Fu ;DalGwt_
s/ 5'6 x'g] j:t' tyf ;]jfx¿
;d"x !M cfwf/e"t s[lif pTkfbgx¿
-s_ wfg, rfdn -zLif{s !)=)^_, ux"F -zLif{s !)=)! / !)=)@_, ds} -zLif{s
!)=)%_, hf} -zLif{s !)=)#_, sf]bf], -pkzLif{s !)=)*=@)_, kmfk/, -
pkzLif{s !)=)*=!)_, bnxg / bfn -zLif{s )&=!#_, lk7f] / ;'hL -
zLif{s !!=)!,!!=)@,, lu|6\; -zLif{s !!=)$_, wfgsf] lrp/f, -zLif{s
!(=)$_, rgf, af]8L, s]/fpm, l;dL -zLif{s )&=)* / )&=!#_, o:t}
vfBfGgsf] ¿kdf k|of]u x'g] cfwf/e"t ck|zf]lwt s[lif pTkfbgx¿ /
ltgsf cjz]if,
-v_ xl/of] tyf tfhf ;fu;AhL, -zLif{s )&=)! b]lv )&=!! ;Dd -pkzLif{s
)&=)#=@) afx]s__, tfhf kmnk"mn -zLif{s / pkzLif{s )*=)!=!(,
)*=)#, )*=)$=#), )*=)$=$), )*=)$=%), )*=)%, )*=)^=!),
)*=)& b]lv )*=!) ;Dd_, tfhf k"mn, -pkzLif{s )^=)#=!)_, sGbd"n
tyf kmnk"mn, t/sf/L / sGbd"nsf] ¿kdf k|of]]u x'g] tfhf tyf
ck|zf]lwt s[lif pTkfbgx¿ . -xf]6n, /]i6'/]06, af/, u]i6xfp;, Sofˆ6]l/of
jf o:t} cGo ;+:yfn] ug]{ cfk"lt{ afx]s_
-u_ ck|zf]lwt gub]afnL -h:t} pv' -pkzLif{s !@=!@=((_, skf; -zLif{s
%@=)!_, cn}+rL -pkzLif{s )(=)*=#)=!)_, cb'jf / ;"7f] --pkzLif{s
)(=!)=!)_, ;gkf6 -zLif{s %#=)! / pkzLif{s %#=)#=!)_, ls;fgn]
laqmL ug]{ ck|zf]lwt ;'tL{, lrofsf] kft -pkzLif{s )(=)@=!),
)(=)@=@)_, lrofsf] k}lsª j§f -l6 r]i6_ -pkzLif{s $$=!%=!)_,
slkmsf] u]8f -pkzLif{s )(=)!=!! / )(=)!=!@_, e6df; -zLif{s
!@=)!_, abfd -zLif{s !@=)@_, xn]bf] -pkzLif{s )(=!)=#)__ lkgf /
;f]ofj8L d:of}/f -zLif{s @#=)$ / @#=)%_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
39
-3_ h8La'6L -ltgsf] ;f/ ;d]t_
;d"x @ M cfwf/e"t cfjZostfsf j:t'x¿
-s_ wf/f tyf 6]Í/af6 v'nf ¿kdf cfk"lt{ x'g] lkpg] kfgL
-v_ bfp/f -pkzLif{s $$=)!=!)_
-u_ uf]n -zLif{s $$=)@_
-3_ g"g -pkzLif{s @%=)!=))=()_
;d"x # M hLjhGt' tyf ;f]sf] pkh
-s_ v;L / af]sf -pkzLif{s )!=)$=@)_, e]+8f / Rof+u|f -pkzLif{s
)!=)$=!)_ rf}+/L, /fFuf -zLif{s )!=)@_ aFb]n / ;'+u'/ -zLif{s )!=)#_ ,
v/fof] -pkzLif{s )!=)^=!(_ / ltgsf] ck|zf]lwt sfFrf] vfB kl/sf/x¿
-zLif{s )@=)! b]lv zLif{s )@=)$ ;Dd, zLif{s )@=)^_
-v_ ufO{ / e}+;L -)!=)@_, jfv|L -)!=)$=@)_, / ltgsf] tfhf b"w -)$=)!_,
-kf:r/fO{H8 ;d]t_, bxL -)$=)^=!)_, df}/L -)!=)^=()_ tyf df}/L /fVg]
3f/ -$$=!%=!)_, tyf df}/L kfng pBf]un] k}7f/L ug]{ df}/L kfngsf]
nflu cfjZos kg]{ d]6n Jof/n, /fgL 5]Sg] kftf, df}/L a|';, cfwf/ rfsf
/f]n/, luo/ kDk / x«Ln Kn]6 tyf df}/Lkfng Joj;fosf] d]l;g -zLif{s
*$=#^_ / dx 5fGg] / /; 5fGg] d]l;g -zLif{s *$=##_
-u_ xfF;, efn] tyf kf]yL s'v'/f, 6sL{, nf}sf6 / o:t} cGo k+IfLx¿ -zLif{s
)!=)%_, ltgsf] tfhf df;', ck|zf]lwt sfFrf] kl/sf/x¿ -zLif{s )@=)&_
/ c08f -zLif{s )$=)&_
-3_ tfhf jf ;'sfPsf] df5f -KoflsË ul/Psf] afx]s_
-zLif{s )#=)! -pkzLif{s )#=)@=## b]lv )#=)@=#^ ;Dd / )#=)@=&)
afx]s_ -zLif{s )#=)#_ -pkzLif{s )#=)#=*) afx]s__, -pk zLif{s
)#=)&=$! / )#=)&=$(_
;d"x $ M s[lif ;fdu|Lx¿
-s_ afnL, 3fF;, k"mn jf jf]6 lj?jfsf] jLp jLhg, lj?jf, lj?jfsf] sndL
tyf ljp ljhgsf] ¿kdf k|of]u x'g] ufgf] h/f -zLif{s )^=)!, )^=)@,
)^=)$ / !@=)(_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
40
-v_ dn, /f;folgs dn / df6f]sf] pkrf/ ;fdu|L -efu #!_
-u_ s[lif sfo{df k|of]u x'g] ;fdfGo cf}hf/x¿ M hdLg vGg] tyf ;kmf ug]{
s'6f], sf]bfnf] / ;fj]n, xft] cf}hf/x¿, xft] cf/f afx]s emf/kft tyf
sf7 sf6\g] xft] cf}hf/x¿, cGgsf] u]8f emfg]{ / e"; ;kmf ug]{ xft]
cf}hf/x¿, kz'x¿sf] rf/f sf6\g] xft] cf}hf/x¿ tyf xnf]df k|of]u ul/g]
kmfnL -zLif{s *@=)!_
-3_ afnLgfnLsf] nflu dfq k|of]u x'g] eG;f/ b/aGbLsf] efu #* sf
ls6gfzs, 9';Lgfzs, emf/kftgfzs, d';fgfzs cf}ifwL -pkzLif{s
#*=)*=(!=(), #*=)*=(@, #*=)*=(#, #*=)*=((_
-ª_ 6\ofS6/ -zLif{s *&=)!_, slN6e]6/ -pkzLif{s *$=#@=@(_, x}/f] -
pkzLif{s *$=#@=@!_, n]en/ -pkzLif{s *$=#@=*)_, kz'sf] rf/f sf6\g]
d]lzg
-zLif{s *$=##_, y|];/ -pkzLif{s *$=##=%@_, df5f dfg]{ hfnL -pkzLif{s
%^=)*=!!_, df5f kfNg] tof/L s]hx¿, dT:o OGs'j]6/, l;FrfO sfo{df
k|of]u x'g] @ xif{kfj/b]lv * xif{kfj/;Dd zlQm ePsf] Ol~hg ;lxtsf]
klDkª ;]6 / ;f]sf] ;fydf /x]sf] #) ld6/;Ddsf] xf]h kfOk .
-r_ eG;f/ b/aGbLsf] efu @#, @* / @( df kg]{ lkm8;lKnd]06sf] sRrf
kbfy{, eG;f/ b/aGbLsf] efu @# cGtu{tsf kz'k+ILfsf] bfgf /
lkm8;lKnd]06, efu @% sf] r'g9'Ëfsf] w'nf] . xl•sf] w'nf] / df5fsf]
w'nf] .
-5_ ;fdfGo efF8fjt{g afx]ssf s'v'/fsf] bfgf v'jfpg] ljz]if k|sf/sf] efF8f
/ s'v'/fsf] kfgL lkpg] ljz]if lsl;dsf efF8f .
;d"x % M cf}ifwL pkrf/ / o:t} :jf:Yo ;]jfx¿
-s_ :jf:Yo ;]jf -d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf ;+:yfn] k|bfg u/]sf]
:jf:Yo ;]jf afx]s_
-v_ dfgj /ut / dfgj /QmhGo kbfy{x¿ / EoflS;g,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
41
-zLif{s #)=)@_ /Qm ;~rf/ ;]jfsf] nflu cfjZos kg]{ g]kfn /]8qm;
;f];fO6Ln] cfoft ug]{ /ut /fVg] Knfli6ssf y}nf, 6«fG;ˆo'hg ;]6,
6]l:6Ë ls6\;, l/Ph]G6 tyf /Qm k/LIf0f l/Ph]06 lgdf{0fsf] nflu
cfjZos kg]{ ljleGg cf}hf/ pks/0fx¿ Pj+ /;fogx¿,
-u_ lrlsT;f cg';Gwfgdf k|of]u x'g] dfgj jf hgfj/sf c+u tyf tGt'x¿ -
zLif{s #)=)!_
-3_ kz' pkrf/ tyf dfgjLo pkrf/sf cf}ifwLx¿ / ue{ lg/f]ws ;fwgx¿,
-zLif{s #)=)#, #)=)$ -Rofjgk|f; afx]s_, pkzLif{s $)=!$=!)
-ª_ d'6'sf] pkrf/df k|of]u x'g] k];d]s/ -()=@!=%)_, :6]06, d'6'sf] eNj -
()=@!=()_, d[uf}nf /f]usf] pkrf/sf nflu cfjZos pks/0fx¿,
8fonfOl;;df k|of]u x'g] jfy sG;]G6]«]6 7f]; jf t/n -#*=@$=()_,
czQm / ckfË JolQmx¿sf] k|of]usf] nflu dfq pko'Qm x'g] u/L jg]sf
;fwgx¿ -:s'6/ ;d]t_ -*&=!#=!) / *&=!$=@)_,
-r_ PS;–/] lkmNd -pkzLif{s #&=)@=!)_ / pkrf/sf] lgldQ k|of]u x'g]
clS;hg UofF; -pkzLif{s @*=)$=$)_ / Jof08]h -zLif{s #)=)%_
-5_ cf}ifwL pBf]usf] sRrf kbfy{M xfdf]{gfOH8 sf]8sf] efu @* leq kg]{
cf}ifwL pBf]u tyf cfO=cf]=Pn= pTkfbgdf k|of]u ug]{ wft'sf nj0fx¿,
cS;fO8x¿ / xfO8«f]cS;fO8x¿sf cltl/Qm efu @( cGtu{t ug]{
cf}ifwLsf sRrf kbfy{ -cf}ifwLsf] ;lqmo tTj_ tyf cf}ifwL pBf]un]
cf}ifwL pTkfbgsf] nflu k|of]u ug]{ tyf cfO=cf]=Pn= pTkfbgdf k|of]u x'g]
sRrf kbfy{ / Kofls+u d]6]l/on, cf]}iflw Joj:yf ljefusf] l;kmfl/;df
cf}ifwL pBf]u tyf c:ktfnsf] cg';Gwfg tyf ljsf;df k|of]u x'g] zLif{s
()=!* / ()=@& df kg]{ pks/0fx¿
;d"x ^ M lzIff
-s_ ljBfno tyf ljZj ljBfnodf x'g] cg';Gwfg ;DaGwL sfo{x¿,
-v_ g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTj ePsf ;+:yfx¿af6 k|bfg ug{] Jojzflos
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
42
jf k];fut tflnd jf k'gtf{huL tflndx¿ .
-u_ ljBfno tyf ljZj ljBfnox¿n] k|bfg ug]{ lzIf0f ;]jf .
;d"x & M lstfa, cvjf/ / d'lb|t ;fdu|Lx¿
-s_k':ts, kfqf], cvjf/, kqklqsf -zLif{s $(=)!, $(=)@, $(=)$_ /
To;sf] d'b|0f tyf k|sfzg
-v_cvjf/L sfuh -zLif{s $*=)!_
;d"x * M ;f+:s[lts, snfTds / sfnLu9L ;]jf
-s_ lrqsnf, d"lt{snf, jf:t'snf tyf o:t} k|sf/sf cGo x:tsnfx¿ /
tT;DaGwL ;]jf,
-v_ ;f+:s[lts sfo{qmd,
-u_ k':tsfno, ;+u|xfno, snf ;+u|xfno, lrl8of3/ tyf jg:klt pBfg /
/fli6«o lgs'~hsf] k|j]z z'Ns .
;d"x ( M ofq'afxs oftfoft tyf 9'jfgL ;]jfx¿
xjfO{ ofqf, ofq'jfxs oftfoft -s]j'nsf/ afx]s_, 9'jfgL ;]jf -cfk"lt{;Fu
;DalGwt 9'jfgL afx]s_ tyf lgof{tsf] k|of]hgsf nflu ePsf] sfuf]{ ;]jf
;d"x !) M Jofj;flos jf k]zfut ;]jf
snfsf/, v]nf8L, n]vs, gd"gfsf/, cg'jfbs, bf]efif]n] ;+:yfut jf
JolQmut ¿kdf k|bfg ug]{ k]zfut ;]jf, ljb]zdf hgzlQm cfk"lt{ ug]{
;]jf .
;d"x !! M cGo j:t' tyf ;]jf
!= lzt e08f/n] pknAw u/fpg] s[lif k}bfjf/ e08f/0f ;]jf .
!= @= x'nfs ;]jf -g]kfn ;/sf/af6 ;~rflnt dfq_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
43
-s_ lr7Lkq, k};f tyf k'lnGbf kl/jxg jf x:tfGt/0f ;DaGwL ;]jf,
-v_ lr7Lkq, k};f tyf k'lnGbf kl/jxg x:tfGt/0f ;DaGwL ;]jfsf]
nflu cfjZos kg]{ cGo ;]jfx¿,
-u_ x'nfs l6s6 -zLif{s $(=)&_
-3_ g]kfn ;/sf/åf/f k|bfg ug]{ ;]jfx¿ .
#= cGtMz'Ns l6s6 / /fxbfgL -zLif{s $(=)&_, Sof; d]lzg -pkzLif{s
*$=&)=()_
$= ljQLo ;]jf, hLjg aLdf ;]jf / k'glj{df ;]jf
%= a}Í gf]6, l;Ssf tyf r]s a's
-s_ g]kfnL gf]6sf] 5kfO tyf lgisfzg,
-v_ g]kfnaflx/af6 g]kfnleq x'g] a}Í gf]6sf] cfk"lt{, -zLif{s $(=)&_
-u_ r]s a's -zLif{s $(=)&_
^= ;'g, rfFbL
-s_ ;'g -zLif{s &!=)*_, ;'gsf l;Ssf -pkzLif{s &!=!*=()_, ;'gsf
uxgf -zLif{s &!=!#_ / xL/f hjfx/ft
-v_ rfFbL -zLif{s &!=)^_ rfFbLsf l;Ssf -pkzLif{s &!=!*=()_ rfFbLsf
t}of/L j:t' / u/uxgf -zLif{s &!=!#_
&= ljB't cfk"lt{
*= sRrf pmg -zLif{s %!=)!_
(= Aof6«Laf6 rNg] 6]Dkf] -pkzLif{s *&=)#=@!=!)_ / ltgsf r]l;; -pkzLif{s
*&=)^=))=!%_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
44
!)= j}slNks phf{ k|j{4g s]Gb|sf] l;kmfl/;df afof] UofF;, ;f}o{ zlQm / jfo'
zlQmaf6 phf{ pTkfbg ug]{ ;+oGq tyf pks/0fx¿ / 6\o"jn/ Aof6«L .
!!= xjfO{hxfh / x]lnsK6/ -zLif{s **=)@ -pkzLif{s **=)@=^) afx]s__ tyf
ltgsf Ol~hg -pkzLif{s *$=)(=!)_ u]o/ jS; -pkzLif{s **=)%=!)_
bdsn -pkzLif{s *&=)%=#)_ PDa'n]G; / zj jfxg -zLif{s *&=)@ /
*&=)#_
!@= h'6 Aoflrª cfon -pkzLif{s @&=!)=!(=!#_ h'6sf pTkfbgx¿ -zLif{s
%#=)^, %#=)& / %#=!)_
!#=eG;f/ b/aGbLsf] efu *$ sf % k|ltzt;Dd eG;f/ dx;'n nfUg] 3/fo;L
k|of]u x'g ;Sg] afx]ssf dLn d]lzg/L Pj+ oGq pks/0fx¿, df]lN8+u ug]{
;fFrf] -kf6{k'h{f afx]s_
!$= pmgL un}+rf tyf un}+rfsf] pmgL wfuf] stfO, /ËfO, w'nfO / a'gfO .
!%= zt k|ltzt ;"ltsf] ;f8L, n'+lu, wf]tL -dbf{gf÷hgfgf_ k]6fgL, uD5f -zLif{s
^@=!!_ / ;"lt wfuf] -zLif{s %@=)% / %@=)&_ .
!^= :j]bzd} xftn] a'lgg] :jL6/df k|of]u x'g] pmgL wfuf] -s[lqd / Pqm]lns
afx]s_ .
!&= g]kfn ;/sf/ cy{ dGqfnoaf6 :jLs[lt k|fKt ePsf] s'g} b}jL k|sf]k jf
k/f]ksf/sf] nflu cg'bfgdf k|fKt x'g] j:t'x¿ .
!*= lem6L, u'06f, ef/L cfb]zsf] ;'ljwf cGtu{t k}7f/L ul/Psf] eG;f/ dx;'n
gnfUg] JolQmut k|of]hgsf j:t'x¿ .
!(= sk8f, ;nfO -sf7sf] sf6L dfq_, / 6fo/–6\o'a pBf]ux¿n] cfˆgf]
pTkfbgsf] pQm ;fdfg laqmL ubf{ p7fPsf] s/af6 vl/bdf lt/]sf] s/
36fpFbf afFsL a'emfpg' kg]{ b]lvPsf] s/ a/fa/sf] /sd ljefun] tf]s]sf]
k|lqmofadf]lhd tL pBf]unfO{ lkmtf{ lbOg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
45
@)= d}bf pBf]un] cfˆgf] pTkfbg -d}bf_ laqmL ubf{ p7fPsf] s/af6 vl/bdf
lt/]sf] s/ 36fpFbf afFsL a'emfpg' kg]{ b]lvPsf] s/ a/fa/sf] /sd ljefun]
tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd kRrL; k|ltzt dfq lkmtf{ lbOg]5 .
@!= tf]/Lsf] t]n pTkfbg ug]{ :jb]zL pBf]un] cfˆgf] pTkfbgsf] tf]/Lsf] t]n /
:jb]zdf pTkflbt jg:ktL £o" / cGo k|zf]lwt vfg]t]n pBf]un] d"No
clej[l4 s/df btf{ ePsf s/bftfx¿nfO{ cfˆgf] pTkfbg laqmL ubf{ p7fPsf]
d"No clej[l4 s/df %) -krf;_ k|ltzt d"No clej[l4 s/ cfGtl/s
/fh:j ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd lkmtf{ lbOg]5 . t/ 7"nf] kl/df0f
((BBuullkk)) df k|zf]lwt t]n cfoft u/L pkef]Qmf Kofs]hdf KoflsË
((RReeffiilllliinngg)) u/L laqmL ljt/0f ug]{ Kofs]lhË pBf]ux¿n] o:tf] ;'ljwf kfpg]
5}gg\ .
@@= ;]n'n/ df]jfOn kmf]g;]6 pTkfbg ug]{ :jb]zL pBf]u tyf k}7f/Lstf{n] ;]n'n/
df]jfOn kmf]g;]6sf] sRrfkbfy{ jf tof/L ;fdfgdf lt/]sf] s/ To:tf ;fdfg
d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf s/bftfx¿nfO{ laqmL u/]sf] k|df0f k]z u/]df
ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd ;f7L k|ltzt lkmtf{ lbOg]5 .
@#= hnljB't cfof]hgfsf] nflu cfjZos kg]{ g]kfndf pTkfbg gx'g] oGq
pks/0fx¿, d]zLg/L cf}hf/x¿ / ltgsf kf6{k'hf{, k]g:6s kfO{k jf ;f]
agfpg k|of]u x'g] kmnfd] kftf k}7f/L ubf{ j}slNks phf{ k|a4{g s]Gb|sf]
:jLs[ltdf ;~rfng x'g]sf] xsdf ;f] s]Gb|sf] / j}slNks phf{ k|j4{g s]Gb|sf]
:jLs[ltdf ;~rfng x'g]b]lv afx]s cGo cfof]hgfsf] xsdf ljB't ljsf;
ljefusf] l;kmfl/;df d"No clej[l4 s/ 5'6 ul/g]5 .
@$= ljb]zL lgof]u tyf bft[ ;+:yfn] s"6g}lts ;'ljwf jf dx;'n ;'ljwfdf k}7f/L
u/]sf ;jf/L ;fwg s'g} cfof]hgfsf] :jLs[t jflif{s sfo{qmd cg'¿k
cfof]hgfnfO{ g} x:tfGt/0f u/L ;/sf/L gDa/ Kn]6df kl/jt{g ubf{ jf s'g}
cfof]hgfsf] gfddf k"0f{ jf cf+lzs dx;'n ;'ljwfdf -nut jf a}Í Uof/]06Ldf
k}7f/L ePsf] afx]s_ k}7f/L ePsf ;jf/L ;fwg cfof]hgf ;dflKtkl5 cy{
dGqfnosf] :jLs[lt lnO{ ;/sf/L gDa/ Kn]6df kl/jt{g u/L ;/sf/L
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
46
lgsfodf x:tfGt/0f ubf{ d"No clej[l4 s/ nfUg] 5}g .
@%= s"6g}lts lgof]u, kl/of]hgf / cGo lgsfox¿n] -;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L ;+3
;+:yf_ dx;'n ;'ljwfdf k}7f/L u/]sf z'? pTkfbg jif{n] !% jif{ gf3]sf k'/fgf
;jf/L ;fwg cy{ dGqfnosf] :jLs[lt lnO{ k'gM k|of]u x'g g;Sg] u/L :qmofk
u/L /lhi6«]zg /2 ug{ rfx]df To:tf] ;jf/L ;fwgdf d"No clej[l4 s/ nfUg]
5}g .
@^= lghL k|of]usf] nflu g]kfnL gful/sn] d"No clej[l4 s/ 5'6df cfoft
ul/Psf ;jf/L;fwgsf wgLsf] d[To" eO{ ;jf/L;fwgnfO{ lghsf] klt jf
kTgLsf] gfddf gfd;f/L ubf{ ljefusf] :jLs[ltsf] cfwf/df To:tf ;jf/L
;fwgx¿df nfUg] d"No clej[l4 s/ 5'6 x'g]5 .
@&= a08]8 j]o/ xfp; jf gub w/f}6L -kf;a's_ sf] ;'ljwf glnPsf pBf]ux¿n]
cfk"mn] lgsf;L ug]{ dfnj:t' pTkfbgsf] nflu cfjZos kg]{ sRrf kbfy{,
;xfos sRrf kbfy{ Pj+ g]kfndf pTkfbg gx'g] Koflsª d]6]l/on k}7f/L u/L
;f]af6 pTkflbt tof/L dfnj:t' tf]lsPsf] cjlwleq tf]lsPsf] k|lqmof cg';f/
lgsf;L u/]df To:tf sRrf kbfy{, ;xfos sRrf kbfy{ Pj+ Koflsª d]l6l/on
k}7f/L ubf{ eG;f/ laGb'df nfu]sf] s/ g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L
;f]xL ;"rgfdf tf]lsP adf]lhdsf dfnj:t'df tf]lsP adf]lhdsf] ldltb]lv
tf]lsP adf]lhdsf] ;db/df eG;f/ laGb'af6} d"No clej[l4 s/ lkmtf{
lbOg]5 .
@*= g]kfnL ;]gf, ;z:q k|x/L an / g]kfn k|x/Lsf] k|wfg sfof{nosf] gfddf
k}7f/L x'g] lgDg lnlvt ;fdfgx¿df ;DalGwt dGqfnosf] l;kmfl/;df 5'6
k|bfg ul/g]5 M—
-s_ ;}lgs, ;z:q k|x/L / g]kfn k|x/Lsf] k|of]usf v/vhfgf, xftxltof/,
uf]lnu¶f, af?b / ltgsf :k]o/kf6{;, ljz]if k|sf/sf] t]n / 6NnLx¿,
PS;];l/h, la:kmf]6s kbfy{, ;}lgs ;fdu|L pTkfbg ug{ cfjZos kg]{
sRrf kbfy{ tyf ;'/Iffsf] lgldQ k|of]u ug]{ d]lzg/L cf}hf/ /
kf6{k'hf{x¿ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
47
-v_ zflGt;'/Iff sfod ug{ cfjZos kg]{ d]lzg/L cf}hf/x¿, eL8
lgoGq0fsf ;fdfgx¿, ck/fw cg';Gwfgsf] nflu cfjZos pks/0f
tyf cGo ;fdfgx¿ tyf ;~rf/ dGqfnosf] l;kmfl/;df ;}lgs
hjfg, ;z:q k|x/L / g]kfn k|x/Ln] k|of]u ug]{ ;~rf/ ;DaGwL
;fdfgx¿ .
-u_ ;}lgs hjfg, ;z:q k|x/L, g]kfn k|x/L tyf 3f]8f vRr/x¿sf] :jf:Yo
pkrf/sf] nflu cfjZos kg]{ cf}hf/, pks/0f, cf}ifwL / tT;DaGwL
;fdfgx¿ .
-3_ ;}lgs hjfg, ;z:q k|x/L, g]kfn k|x/Lsf] cEof; tyf tflnddf k|of]u
x'g] ;fdfgx¿ .
-ª_ g]kfnL ;]gfn] k|of]u ug]{ Ol~hlgol/Ë ;e]{ / lgdf{0f sfo{df k|of]u x'g]
x]le cy{d'le+u KnfG6, cf}hf/ / ;f] ;DaGwL kf6{;, clK6sn OSjLkd]G6
tyf /Iff dGqfnoåf/f tf]lsP adf]lhdsf] l8k]mG; :6f]/sf ;fdfgx¿ .
-r_ g]kfnL ;]gfn] k|of]u ug]{ SoflDkË OSjLkd]06 tyf :k]zn kmf];{ /
Kof/f6«'k/nfO{ cfjZos kg]{ ljleGg ;fdfgx¿ .
-5_ g]kfnL ;]gfsf] gfddf k}7f/L x'g] xjfO{hxfh, x]lnsK6/ / tLgsf
kf6{k'hf{, Kof/f;'6 -Aofu ;d]t_ 6'N;, n'lj|s]G6\; tyf u|fp08
OSjLkd]G6x¿ .
-h_ c:ktfn ;~rfngsf] nflu cfjZos kg]{ pks/0f tyf cf}hf/x¿ .
-em_ a}1flgs k|of]uzfnfnfO{ cfjZoskg]{ ;fdfgx¿ .
-`_ b}jL k|sf]k p4f/ sfo{df k|of]u x'g] ;fdfgx¿ .
;d"x !@ M ejg / hUuf
3/ tyf hUufsf] vl/b laqmL tyf axfn -xf]6n, u]i6xfp; h:tf]
Jofj;flos ¿kdf ;~rflnt lgsfon] pknAw u/fpg] ;]jf afx]s_ .
;d"x !# M afhL, Sofl;gf] / lrÝf
afhL jf h'jf v]nfpgsf lgldQ k|bfg ul/g] ;'ljwf ;DaGwL lqmofsnfk,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
48
lrÝf .
b|i6JoM -!_ dfly pNn]v eP adf]lhd zLif{s / pkzLif{sx¿df ls6fg;fy
pNn]v ePsf] j:t' tyf ;]jfdf dfq d"No clej[l4 s/ 5'6 x'g]5 .
s/ 5'6 ul/Psf j:t' tyf ;]jfsf] JofVof tyf j:t'sf] xfdf]{gfOH8
sf]8 cfjZostf cg';f/ eG;f/ ljefu;Fu k/fdz{ lnO{ ljefun]
yk36 tyf kl/dfh{g ug{ ;Sg]5 .
-@_ pk/f]Qmfg';f/ :jb]zdf pTkflbt ag:klt £o" / tf]/Lsf] t]n, d}bf
tyf ;]n'n/ df]afOn kmf]g ;]6df cf+lzs ;'ljwf lbO{ ;f] cg';f/
s/ lkmtf{ lbg] Joj:yf /x]sf]df tL j:t'sf] ahf/ cg'udg ;d]tsf]
;dGjofTds Joj:yf cfGtl/s /fh:j ljefun] ug]{5 .
-#_ s/ nfUg] j:t'df s'g} 5'6 jf s/ lkmtf{ lbg dgfl;j b]v]df g]kfn
;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L 5'6 lbg ;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
49
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@@@@
-bkmf & sf] pkbkmf -@_ ;Fu ;DalGwt_
z"Go b/ nfUg] j:t' tyf ;]jf
!= g]kfnaflx/ lgof{t x'g] j:t' M j:t'sf] cfk"lt{ b]xfo adf]lhd ePsf] 5 eGg]
s'/f k|dfl0ft ePdf M–
-s_ g]kfnaflx/ lgof{t u/]sf], jf
-v_ g]kfnaflx/ uGtJo :yfg ePsf] cGt/f{li6«o p8fgdf :6f]/sf] ¿kdf
/flvPsf], jf
-u_ g]kfnaflx/ uGtJo :yfg ePsf] cGt/f{li6«o p8fgdf v'b|f laqmL jf
cfk"lt{ jf pkef]u ug{sf nflu /flvPsf] .
@= g]kfnaflx/sf] JolQmnfO{ cfk"lt{ x'g] ;]jf M
-s_ g]kfnleq a;f]af; ePsf] JolQmn] g]kfndf s'g} Jofj;flos
sf/f]af/, Jofj;flos k|ltlglwTj jf sfg'gL ¿kdf dfGo k|ltlglw
gePsf] g]kfnaflx/sf JolQmnfO{ cfk"lt{ u/]sf] ;]jf,
-v_ g]kfnleq a;f]af; eO{ btf{ ePsf] JolQmn] g]kfnaflx/ a;f]af;
ePsf] JolQmnfO{ u/]sf] j:t' jf ;]jfsf] cfk"lt{ .
#= g]kfn ;/sf/, k//fi6« dGqfnosf] l;kmfl/;df s"6g}lts ;'ljwf k|fKt JolQm
jf lgof]un] tyf dx;'n ;'ljwf k|fKt s"6g}lts lgof]udf sfo{/t JolQmn]
k}7f/L ug]{ j:t' tyf ;]jf .
$= ;fljssf] s'g} ;lGw jf ;Demf}tfdf k}7f/L ubf{ laqmLs/ 5'6 k|bfg ul/Psf]
eP ;DalGwt cfof]hgfsf] l;kmfl/;df tL ;lGw jf ;Demf}tf axfn /x];Dd
btf{ ePsf s/bftf;Fu :yfgLo vl/b u/]df To:tf] cfk"lt{df z"Go b/sf]
;'ljwf k|bfg ul/g]5 .
%= k|rlnt sfg'gadf]lhd :yfkgf ePsf] ljz]if cfly{s If]qdf ;~rfng ePsf]
pBf]unfO{ laqmL ul/g] sRrf kbfy{ tyf pTkflbt ;fdfg .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
50
^= j}slNks phf{ k|j4{g s]Gb|sf] l;kmfl/;df ;f}o{ zlQmaf6 phf{ pTkfbg ug]{
;oGq tyf pks/0fdf k|of]u x'g] Jof6«L :jb]zL pBf]uaf6 pTkfbg x'g] eO{
;f]xL pBf]uaf6 cfk"lt{ ug]{ ePdf j}slNks phf{ k|a4{g s]Gb|sf] l;kmfl/; /
ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd ;f] pBf]unfO{ ;f] sf/f]af/df z"Go b/sf]
;'ljwf k|bfg ul/g]5 .
&= hn ljB't cfof]hgfsf nflu cfjZos kg]{ d]lzg/L cf}hf/x¿ / ltgsf
kf6{k'hf{, oGq pks/0fx¿, k]g:6s kfO{k jf ;f] agfpg k|of]u x'g] kmnfd]
kftf :yfgLo pBf]uaf6 pTkfbg x'g] eO{ ;f]xL pBf]uaf6 cfk"lt{ ug]{ ePdf
j}slNks phf{ k|a4{g s]Gb|af6 :jLs[t x'g]sf] xsdf ;f] s]Gb|sf] / j}slNks
phf{ k|j4{g s]Gb|sf] :jLs[ltdf ;~rfng x'g]b]lvafx]s cGo cfof]hgfsf]
xsdf ljB't ljsf; ljefusf] l;kmfl/; / ljefun] tf]s]sf] k|lqmofadf]lhd
;f] pBf]unfO{ ;f] sf/f]af/df z"Go b/sf] ;'ljwf k|bfg ul/g]5 .
*= 3/]n' tyf ;fgf pBdLx¿n] :jb]zdf pTkfbg u/]sf d"lt{snf, lrqsnf,
jf:t'snf / To:t} k|sf/sf cGo x:tsnfx¿sf ;fdfg g]kfnsf :jLs[t
lgof{t u[x -PS;kf]6{ 6«]l8Ë xfp;_ dfk{mt ljb]z lgsf;L u/]df To:tf ;fdfg
pTkfbg ubf{ k|of]u ePsf sRrf kbfy{df lt/]sf] d"No clej[l4 s/ cfGtl/s
/fh:j ljefun] tf]s]sf] k|lqmof k"/f u/]kl5 lkmtf{ lbO{g]5 .
(= ckfËn] k|of]u ug]{ :s'6/ k}7f/L jf :yfgLo vl/b ubf{ lt/]sf] d"No clej[l4
s/ To:tf] :s'6/ oftfoft Joj:yf sfof{nodf lghsf] gfddf btf{ ePsf]
cj:yfdf dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfh sNof0f dGqfno jf ;DalGwt
lhNnfsf] k|d'v lhNnf clwsf/Lsf] l;kmfl/;df cfGtl/s /fh:j ljefun]
tf]s]adf]lhd lkmtf{ ug]{5 . To;/L lkmtf{ ul/Psf] d"No clej[l4 s/ ckfË
afx]s cGo JolQmnfO{ laqmL u/]df c;"npk/ ul/g]5 .
####!!!!==== cGtMz'Ns P]g, @)%* df ;+zf]wgcGtMz'Ns P]g, @)%* df ;+zf]wgcGtMz'Ns P]g, @)%* df ;+zf]wgcGtMz'Ns P]g, @)%* df ;+zf]wg M cGtMz'Ns P]g, @)%* sf],–
-!_ bkmf @ sf],–
-s_ v08 -5_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -5_ /flvPsf] 5 M–
æ-5_ æpTkfbgÆ eGgfn] cGtMz'Ns nfUg] j:t' lgdf{0f ug]{, agfpg]
jf tof/ ug]{ sfo{ ;Demg' k5{ .Æ
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
51
-v_ v08 -h_ kl5 b]xfosf] v08 -h!_ ylkPsf] 5 M–
æ-h!_ æ;"lt{hGo j:t'Æ eGgfn] ;"lt{ jf ;"lt{hGo kbfy{sf tTjx¿
ldl>t w'dkfg, rkfpg], d'vdf /fVg] kfgk/fu, v}gL jf
o:t} kbfy{x¿ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] r'/f]6, la8L, l;uf/
cflbnfO{ ;d]t hgfpF5 .Æ
-u_ v08 -`_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -`_ /flvPsf] 5 M–
æ-`_ æsf/vfgf d"NoÆ eGgfn] cGtMz'Ns nfUg] j:t'df cGtMz'Ns
jf cGo s'g} s/ ghf]8L To:tf] j:t' pTkfbg ug{ nfUg] vr{
/ k|lti7fgsf] gfkmf dfq hf]8L lgwf{/0f ePsf] d"No ;Demg'
k5{ .Æ
-3_ v08 -6_ sf] pkv08 -#_ sf] ;§f b]xfosf] pkv08 -#_ /flvPsf]
5 M–
æ-#_ k}7f/L x'g] j:t'sf] xsdf bkmf -&_ sf] pkbkmf -@_ adf]lhd
lgwf{/0f ePsf] d"No .Æ
-ª_ v08 -0f_ kl5 b]xfosf v08 -0f!_, -0f@_, -0f#_, -0f$_, -0f%_, -0f^_,
-0f&_, -0f*_ / -0f(_ ylkPsf 5g\ M–
æ-0f!_ ædlb/fÆ eGgfn] cGg, kmnkm'n jf cGo s'g} :6fr{o'Qm
j:t'nfO{ hLj /f;folgs k|lqmofåf/f s'xfO{ jf cGo s'g}
tl/sfaf6 tof/ kfl/Psf] z"Go bzdnj kf“r k|ltzteGbf
a9L cNsf]xn ePsf] kbfy{ ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] /S;L,
hf“8, 5\of‹, lXj:sL, /d, lhg, a|f08L, ef]8\sf, ljo/, jfOg,
;]/L, ;]Dk]g, ;fO8/, k]/L, ld8, dfN6, cf}Bf]lus cNsf]xn,
/]lS6kmfO8 l:k|6, dfN6 l:k|6, ;fOn]06 l:k|6, l8g]r8{ l:k|6,
O{=Pg=P= / x]8\; l:k|6 ;d]tnfO{ hgfp“5 .
-0f@_ ætof/L dlb/fÆ eGgfn] cfotgdf ;GtfpGg bzdnj z"Go
5 k|ltzteGbf sd cNsf]xnsf] ld>0faf6 ag]sf ;a}
k|sf/sf dfbs b|jx¿ ;Demg' k5{ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
52
-0f#_ æPn=kL=Æ eGgfn] n08g k|'kmdf z'4 O{yfgf]nsf] zlQm
;Demg' k5{ .
-0f$_ æPn=kL= ln6/Æ eGgfn] k|lt ln6/df ;GtfpGg bzdnj
z"Go 5 k|ltzt z'4 O{yfgf]nsf] dfqf ;Demg' k5{ .
-0f%_ æo"=kL=Æ eGGffn] n08g k|'kmeGbf sd zlQm ;Demg' k5{ .
-0f^_ æcf]=kL=Æ eGgfn] n08g k|'kmeGbf a9L zlQm ;Demg' k5{ .
-0f&_ æef}lts lgoGq0f k|0ffnLÆ eGgfn] cGtMz'Ns clws[t jf
lghn] tf]s]sf] sd{rf/Lsf] lgoGq0fdf cGtMz'Ns nfUg]
j:t'sf] pTkfbg, lgisfzg, k}7f/L tyf lgsf;L ul/g] k|0ffnL
;Demg' k5{ .
-0f*_ æ:jo+\ lgisfzg k|0ffnLÆ eGgfn] ef}lts lgoGq0f k|0ffnLdf
cfwfl/t afx]ssf cGtMz'Ns nfUg] cGo j:t' jf ;]jfsf]
pTkfbg, lgisfzg, k}7f/L tyf lgsf;L ul/g] k|0ffnL ;Demg'
k5{ .
-0f(_ æcGtMz'Ns lgwf{/0fÆ eGgfn] o; P]g adf]lhd ul/g]
cGtMz'Ns lgwf{/0f ;Demg' k5{ .Æ
-@_ bkmf # sf] ;§f b]xfosf] bkmf # /flvPsf] 5 M—
æ#=#=#=#= cGtMz'Ns nfUg]cGtMz'Ns nfUg]cGtMz'Ns nfUg]cGtMz'Ns nfUg] M cGtMz'Ns nfUg] j:t' tyf ;]jf k|lti7fgaf6
pTkfbg u/L lgisfzg ubf{, k}7f/L ubf{ / ;]jf laqmL ubf{ cg';"rLdf
pNn]v eP adf]lhdsf] cGtMz'Ns nfUg]5 .Æ
-#_ bkmf # kl5 b]xfosf] bkmf #s= / #v= ylkPsf 5g\ M–
æ#s=#s=#s=#s= cGtMz'Ns lgwf{/0f / cGtMz'Ns lgwf{/0f / cGtMz'Ns lgwf{/0f / cGtMz'Ns lgwf{/0f / c;"nc;"nc;"nc;"nLLLL M -!_ o; P]g adf]lhd nfUg]
cGtMz'Nssf] lgwf{/0f / c;"n ug]{ bfloTj cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf
;]jfsf] pTkfbg ug]{ pTkfbssf] x'g]5 .
t/ k}7f/L x'g] j:t'sf] cGtMz'Nssf] lgwf{/0f c;"nL ;DalGwt
eG;f/ sfof{non] ug]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
53
-@_ s'g} j:t'sf] pTkfbg jf k}7f/Lsf cltl/Qm laqmL
ljt/0fsf] txdf ;d]t cGtMz'Ns nfUg] ePdf o; P]g adf]lhd
nfUg] cGtMz'Nssf] lgwf{/0f / c;"nL ug]{ bfloTj k}7f/Lstf{ jf
laq]mtfsf] x'g]5 .
-#_ cGtMz'Ns nfUg] j:t' pTkfbg ubf{ vkt ePsf] sRrf
kbfy{df lt/]sf] cGtMz'Ns tof/L j:t' lgisfzg ubf{ ltg'{ kg]{
cGtMz'Nsdf s§f ug{ kfOg]5 .
t/ :jo+ lgisfzg k|0ffnL nfu" x'g] pBf]un] sRrf kbfy{
vl/b jf cfoft ubf{ lt/]sf] cGtMz'Ns tof/L j:t' laqmL ubf{ ltg'{
kg]{ cGtMz'Nsdf s§f ug{ kfOg]5 .
-$_ Jofkfl/s k|of]hgsf nflu cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf
;]jfsf] vl/bdf jf k}7f/Ldf lt/]sf] cGtMz'Ns To:tf] j:t' jf ;]jf
laqmL ubf{ ltg'{ kg]{ cGtMz'Nsdf s§f ug{ kfOg]5 .
-%_ cfuhgL, rf]/L, b'3{6gf, Wj+;fTds ultljlw jf j:t'sf]
pkof]usf] Dofb ;lsPsf] sf/0fn] xflg gf]S;fgL ePsf] j:t'df
lt/]sf] cGtMz'MNs ljefun] tf]s] adf]lhd s§L ug{ kfOg]5 .
#v=#v=#v=#v= cGtMz'Ns gnfUgcGtMz'Ns gnfUgcGtMz'Ns gnfUgcGtMz'Ns gnfUg] M -!_ bkmf # adf]lhd cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf
;]jfdf b]xfosf] cj:yfdf cGtMz'Ns nfUg] 5}g M—
-s_ g]kfnaflx/ lgsf;L u/]df jf :jLs[lt k|fKt
s/ d'Qm k;n
-a08]8 j]o/ xfp; / 8\o"l6 k|mL ;k_ nfO{
dlb/f / r'/f]6 afx]ssf cGo j:t' laqmL
u/]df To:tf] a:t' jf ;]jfdf cGtMz'Ns
nfUg] 5}g .
-v_ :jLs[lt k|fKt a08]8 j]o/ xfp;n] g]kfn
;/sf/, k//fi6« dGqfnon] l;kmfl/; u/]sf]
s"6g}lts tyf dx;'n ;'ljwf k|fKt JolQm
jf lgsfonfO{ laqmL ug]{ r'/f]6 tyf dlb/fdf
cGtMz'Ns nfUg] 5}g .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
54
t/,
-!_ a08]8 j]o/ xfp;n] r'/f]6 tyf
dlb/f afx]ssf cGo j:t' cGtMz'Ns
gnufO laqmL ljt/0f ug{ afwf kg]{
5}g .
-@_ a08]8 jo]/ xfp;af6 laqmL ul/g]
cGtMz'Ns nfUg] j:t' k}7f/L ubf{
To:tf] j:t'df nfUg] cGtMz'Ns
a/fa/sf] /sd gub w/f}6L jf a}Í
k|Tofe"lt /fVg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhdsf] gub w/f}6L jf
a}Í k|Tofe"ltsf] k'ms'jf jf lkmtf{ k|lqmof ljefuåf/f tf]lsP adf]lhd
x'g]5 .
-#_ g]kfnleq pTkfbg ePsf jf tof/ ePsf dfnj:t'x¿
g]kfnaflx/ lgof{t e};s]kl5 ;DalGwt kf6L{n] lng c:jLsf/ u/L jf
cGo s'g} sf/0fn] k'gM k}7f/L u/L NofPsf] cj:yfdf ;f]xL dfnj:t'
k}7f/L ePsf] tLg dlxgfleq lgsf;L ug]{ ePdf o;/L lkmtf{
NofpFbfsf avt nfUg] cGtMz'Ns w/f}6Ldf /fvL To:tf] dfnj:t' k'gM
lgsf;L ePkl5 w/f}6L /sd ;DalGwt eG;f/ sfof{non] lkmtf{
lbg]5 .Æ
-$_ bkmf $ sf] ;§f b]xfosf] bkmf $ /flvPsf] 5M–
æ$=æ$=æ$=æ$= cGtMz'Ns cGtMz'Ns cGtMz'Ns cGtMz'Ns c;"nc;"nc;"nc;"nLLLL M -!_ o; P]gdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s
o; P]g adf]lhd cGtMz'Ns nfUg] j:t' tyf ;]jfdf b]xfo adf]lhd
cGtMz'Ns c;"n ul/g]5 M–
-s_ ef}lts lgoGq0f k|0ffnL nfu" x'g] pBf]un] pTkfbg
ug]{ j:t'sf] xsdf k|lti7fgaf6 pTkfbg u/L
laqmLsf nflu lgisfzg ubf{sf] avt,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
55
-v_ :jo+\ lgisfzg k|0ffnLdf cfwfl/t j:t' tyf ;]jfsf]
xsdf aLhs hf/L ubf{sf] avt,
-u_ k}7f/L x'g] j:t'sf] xsdf To:tf] j:t' g]kfnleq
k|j]z ubf{sf] avt eG;f/ laGb'df,
-3_ k}7f/L x'g] ;]jfsf] xsdf ljefuåf/f tf]lsPadf]lhd .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g} j:t' jf
;]jfsf] xsdf To:tf] j:t' pTkfbg u/]sf] jf ;]jf k|bfg u/]sf] cj:yfdf g}
cGtMz'Ns c;"n ug'{ kg]{ u/L ljefun] tf]Sg ;Sg]5 .Æ
-%_ bkmf $ kl5 b]xfosf bkmf $s=, $v=, $u=, / $3= ylkPsf 5g\ M–
æ$s=$s=$s=$s= cGtMz'Ns a'´fpg] bfloTjcGtMz'Ns a'´fpg] bfloTjcGtMz'Ns a'´fpg] bfloTjcGtMz'Ns a'´fpg] bfloTj M o; P]gadf]lhd cGtMz'Ns a'emfpg]
bfloTj b]xfo adf]lhdsf] JolQmdf x'g]5 M–
-s_ g]kfnleq pTkfbg x'g] j:t' jf ;]jfsf] xsdf pTkfbs,
-v_ k}7f/L x'g] j:t'df ;f] j:t' k|fKt ug]{ lan ckm n]l8Ë, Po/
j] lan, lahs jf hf“rkf;sf] nflu lbPsf] lgj]bgdf
pNn]v ePsf] JolQm,
-u_ cGtMz'Ns nfUg] kbfy{ lnnfd ePsf]df ;f] lnnfd ;sfg]{
JolQm,
-3_ s/ d'Qm k;n -8\o"6L lk|m ;k_ af6 laqmL ePsf] dlb/f /
r'/f]6 afx]ssf j:t' k'gMlaqmL jf cGo k|of]hgdf k|of]u
ePdf k'gM laqmL ug]{ jf k|of]u ug]{ JolQm,
-ª_ s'g} j:t' jf ;]jf cGtMz'Ns gnfUg] cj:yfaf6 nfUg]
cj:yfdf kl/jt{g ePdf To:tf] j:t'sf] :jfldTj sfod
/xg] JolQm,
-r_ v08 -s_ b]lv -ª_ df pNn]v ePb]lv afx]s cGo cj:yfdf
ljefun] tf]s]sf] JolQm .
$v=$v=$v=$v= cGtMz'Ns bflvnf ug]{ DofbcGtMz'Ns bflvnf ug]{ DofbcGtMz'Ns bflvnf ug]{ DofbcGtMz'Ns bflvnf ug]{ Dofb M -!_ o; P]gadf]lhd c;"n ePsf]
cGtMz'Ns b]xfoadf]lhd bflvnf ug'{ kg]{5 M—
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
56
-s_ ef}lts lgoGq0f k|0ffnLdf cfwfl/t j:t'sf]
xsdf To:tf] j:t' lgisfzg ubf{sf avt,
-v_ :jo+ lgisfzg k|0ffnL cGtu{t pTkfbg tyf
laqmL ljt/0f x'g] j:t' jf ;]jfsf] xsdf
lahs hf/L ePkl5sf] dlxgfsf] kRrL;
ut]leq,
-u_ k}7f/L x'g] j:t'sf] xsdf To:tf] j:t'
g]kfnleq k|j]z ubf{sf avt,
-3_ k}7f/L x'g] ;]jfsf xsdf ljefun] tf]s]
adf]lhd .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhdsf] Dofbleq
cGtMz'Ns e'QmfgL gu/]df e'QmfgL ug{ afFsL cGtMz'Ns /sddf k|lt
lbg z"Go bzdnj z"Go kfFr k|ltztsf b/n] ljnDa z'Ns nfUg]5 .
$u= $u= $u= $u= cGtMz'Ns cGtMz'Ns cGtMz'Ns cGtMz'Ns 5'65'65'65'6 x'g] x'g] x'g] x'g] M -!_ s"6g}lts ;'ljwf k|fKt JolQm jf lgsfon]
k//fi6« dGqfnosf] l;kmfl/;df k}7f/L ug]{ j:t'df cGtMz'Ns 5'6
x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
b]xfosf] cj:yfdf ;d]t cGtMz'Ns 5'6 x'g]5 M–
-s_ ljb]zL lgof]u tyf bft[ ;+:yfn] s"6g}lts
;'ljwf jf dx;'n ;'ljwfdf k}7f/L u/]sf
;jf/L ;fwg s'g} cfof]hgfsf] :jLs[t
jflif{s sfo{qmd cg'¿k cfof]hgfnfO{ g}
x:tfGt/0f u/L ;/sf/L gDa/ Kn]6df
kl/jt{g ubf{ jf s'g} cfof]hgfsf] gfddf
k"0f{ jf cf+lzs dx;'n ;'ljwfdf -nut jf
a}Í Uof/]06Ldf k}7f/L ePsf] afx]s_ k}7f/L
ePsf ;jf/L ;fwg cfof]hgf ;dflKtkl5
cy{ dGqfnosf] :jLs[lt lnO{ :yfgLo
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
57
lgsfo, ;fd'bflos ljBfno, ;fd'bflos
c:ktfn jf ;/sf/L lgsfonfO{ x:tfGt/0f
ubf{,
-v_ s"6g}lts lgof]u, kl/of]hgf / cGo
lgsfox¿ -;/sf/L Pj+ u}/;/sf/L ;+3
;+:yf_ n] dx;'n ;'ljwfdf k}7f/L u/]sf z'?
pTkfbg jif{n] kGw| jif{ gf3]sf k'/fgf ;jf/L
;fwg cy{ dGqfnosf] :jLs[lt lnO{ k'gM
k|of]u x'g g;Sg] u/L :qmofk u/L /lhi6«]zg
/2 ug{ rfx]df To:tf] ;jf/L ;fwgdf,
-u_ lghL k|of]hgsf] nflu cf+lzs eG;f/ dx;'n
;'ljwfdf cfoft ul/Psf ;jf/L ;fwgsf
wgLsf] d'To' e} pQm ;jf/L ;fwgnfO{
lghsf] klt jf kTgLsf] gfddf gfd;f/L
ubf{ .
-#_ gAa] k|ltzt jf ;f]eGbf a9L :jb]zL e'mqf jf kq' -
sjf8L_ j:t' k|of]u u/L pTkfbg ug]{ pBf]unfO{ To:tf] pTkfbgdf
nfUg] cGtMz'Ns 5'6 x'g]5 .
$3=$3=$3=$3= laqmL ljt/0fdf lgoGq0flaqmL ljt/0fdf lgoGq0flaqmL ljt/0fdf lgoGq0flaqmL ljt/0fdf lgoGq0f M g]kfn ;/sf/n] cfjZos 7fg]sf]
cGtMz'NshGo j:t'sf] laqmL ljt/0fdf lgoGq0f u/L tf]lsP adf]lhd
Jojl:yt ug{ ;Sg]5 .Æ
-^_ bkmf & sf] ;§f b]xfosf] bkmf & /flvPsf] 5 M–
æ&=&=&=&= cGtMz'Ns nfUg] j:t' tyf ;]jfsf] d"No lgwf{/0fcGtMz'Ns nfUg] j:t' tyf ;]jfsf] d"No lgwf{/0fcGtMz'Ns nfUg] j:t' tyf ;]jfsf] d"No lgwf{/0fcGtMz'Ns nfUg] j:t' tyf ;]jfsf] d"No lgwf{/0f M -!_ g]kfnleq
pTkfbg x'g] s'g} j:t' jf ;]jfdf d"Nosf] cfwf/df cGtMz'Ns nfUg]
ePdf b]xfo adf]lhdsf] d"NonfO{ cfwf/ dfgL cGtMz'Ns
nufOg]5 M–
-s_ pTkfbsn] cGtMz'Ns nfUg] j:t' laqmL ubf{ lgwf{/0f
u/]sf] sf/vfgf d"No,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
58
-v_ ;]jfsf] xsdf ;]jf laqmL ubf{sf] d"No, jf
-u_ ljefun] pTkfbg nfut jf cGo pko'Qm
cfwf/df tf]sL lbPsf] d"No .
-@_ g]kfnleq k}7f/L x'g] j:t'sf] ;DaGwdf To:tf] j:t'df
eG;f/ dx;'n lng] k|of]hgsf] lgldQ lgwf{/0f ul/Psf] d"Nodf
eG;f/ dx;'n ;d]t yk u/L sfod x'g cfPsf] d"Nodf cGtMz'Ns
nufOg]5 .
-#_ ;]jfdf lahs adf]lhd d"No lgwf{/0f u/L cGtMz'Ns
c;"npk/ ul/g]5 .
-$_ cGtMz'Ns clws[tn] cGtMz'Ns c;"npk/ ug]{
k|of]hgsf] lgldQ cfjZostfg';f/ k'gM d"No lgwf{/0f jf cltl/Qm
d"No lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .Æ
-&_ bkmf ( sf] ;§f b]xfosf] bkmf ( /flvPsf] 5 M–
æ(=æ(=æ(=æ(= Ohfhtkq ;DaGwL Joj:yfOhfhtkq ;DaGwL Joj:yfOhfhtkq ;DaGwL Joj:yfOhfhtkq ;DaGwL Joj:yf M -!_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t
ag]sf] lgod adf]lhd Ohfhtkq glnO{ s;}n] klg cGtMz'Ns nfUg]
j:t' pTkfbg, k}7f/L, laqmL jf ;~ro ug{ jf cGtMz'Ns nfUg] ;]jf
s;}nfO{ k|bfg ug{ x'b}g .
t/ OF6f, :6f]g qm;/, la+8L, ;'tL{, v}gL, kfg d;nf, u'6\vf
pTkfbg, vfF8;f/L pBf]u tyf v'bf] / u'F8 k}7f/Ldf afx]s :jo+
lgisfzg k|0ffnL nfu" x'g] pBf]u cGtu{t cGtMz'Ns nfUg] j:t'sf]
pTkfbg, k}7f/L, laqmL jf ;~ro ug{ jf cGtMz'Ns nfUg] ;]jf k|bfg
ug{ / k//fi6« dGqfnosf] l;kmfl/;df s"6g}lts ;'ljwf cGtu{t
cGtMz'Ns nfUg] j:t'sf] k}7f/L ubf{ cGtMz'Ns Ohfhtkq lng' kg]{
5}g .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Ohfhtkq lng rfxg] JolQm,
kmd{, sDkgL jf ;+:yfn] tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf tf]lsPsf] b:t'/
;+nUg u/L cGtMz'Ns clws[t ;dIf Ohfhtkqsf] nflu lgj]bg lbg'
kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
59
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd cGtMz'Ns clws[t ;dIf
Ohfhtkqsf] nflu lgj]bg k/]df To:tf] lgj]bg pk/ cfjZos
hfFra'´ u/L pko'Qm b]lvPdf tf]lsP adf]lhdsf] 9fFrfdf ljefu jf
ljefun] tf]s]sf] cGtMz'Ns clws[tn] Ohfhtkq lbg' kg]{5 .
-$_ pkbkmf -#_ adf]lhd lbOPsf] Ohfhtkqsf] cjlw Ps
cfly{s jif{;Dd sfod /xg]5 .
-%_ Ohfhtkq gjLs/0f u/fpg rfxg] Ohfhtkqjfnfn]
pkbkmf -$_ adf]lhdsf] cjlw ;dfKt ePkl5 tf]lsP adf]lhdsf]
b:t'/ bflvnf u/L >fj0f dlxgfleq gjLs/0f u/fpg' kg]{5 .
t/ s'g} Ohfhtkqjfnfn] rfx]df tLg cfly{s jif{sf nflu
Ps}k6s gjLs/0f b:t'/ bflvnf u/L gjLs/0f u/fpg ;Sg]5 .
-^_ pkbkmf -%_ adf]lhdsf] cjlwleq Ohfhtkq gjLs/0f
gu/fpg] Ohfhtkqjfnfn] To:tf] cjlw gf3]sf] klxnf] tLg
dlxgfleq gjLs/0f u/fpg]n] gjLs/0f b:t'/sf] kRrL; k|ltzt,
To;kl5sf] tLg dlxgfleq gjLs/0f u/fpg]n] krf; k|ltzt,
To;kl5sf] tLg dlxgfleq gjLs/0f u/fpg]n] krxQ/ k|ltzt /
To;kl5 c;f/ d;fGt;Ddsf] cjlwsf] nflu zt k|ltzt hl/jfgf
a'´fpg' kg]{5 .
-&_ pklgod -^_ df tf]lsPsf] cjlw ;dfKt ePkl5
gjLs/0f u/fpg rfx]df tf]lsP adf]lhdsf] gjLs/0f afkt nfUg]
b:t'/df k|To]s cfly{s jif{sf] nflu zt k|ltzt yk Ohfht b:t'/
/ aSof}tf /sd ;d]t a'´fO Ohfhtkq gjLs/0f u/fpg ;Sg]5 .
-*_ s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] Ohfhtkq glnO{
sf/f]af/ u/]sf]df Ohfhtkq afkt / ;f]sf] gjLs/0f afkt nfUg]
b:t'/af6 pGd'lQm kfpg] 5}g .Æ
-*_ bkmf ( kl5 b]xfosf] bkmf (s= ylkPsf] 5 M–
æ(s(s(s(s==== Ohfhtkq :yug ug{ ;Sg]Ohfhtkq :yug ug{ ;Sg]Ohfhtkq :yug ug{ ;Sg]Ohfhtkq :yug ug{ ;Sg]MMMM -!_ Ohfhtkqjfnfn] cGtMz'Ns nfUg]
j:t' jf ;]jfsf] sf/f]af/ ug{ 5f8]df kGw| lbgleq To;sf] sf/0f
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
60
;lxt Ohfhtkq :yug ug{sf] nflu cGtMz'Ns clws[t ;dIf
lgj]bg lbg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k|fKt ePdf cGtMz'Ns
clws[tn] Ohfhtkqjfnfsf] Ohfhtkq :yug ug'{ kg]{ jf gkg]{
lg0f{o u/L Ohfhtkq :yug ug'{ kg]{ b]lvPdf ;f] Ohfhtkq :yug
u/L lgj]bg k|fKt ePsf] tL; lbgleq ;f]sf] hfgsf/L
OhfhtkqjfnfO{ lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -@_ adf]lhd Ohfhtkq :yug ePsf] hfgsf/L
Ohfhtkqjfnfn] Ohfhtkq :yug ePkl5sf] csf]{ dlxgfb]lv bkmf
!)s= adf]lhdsf] ljj/0f k]z ug'{ kg]{ 5}g .
-$_ pkbkmf -@_ adf]lhd Ohfhtkq :yug ePsf]
cjlwe/sf] nflu Ohfhtkqjfnfn] bkmf ( adf]lhd Ohfhtkq
gljs/0f ug'{ kg]{ 5}g .Æ
-(_ bkmf !) sf] v08 -u_ kl5 b]xfosf] v08 -3_ /flvPsf] 5 M–
æ-3_ Ohfhtkqjfnf ;+:yf lj36g ePdf jf Ohfhtkqjfnfn] cfˆgf]
Ohfhtkq /2 ug{ lgj]bg lbPdf .Æ
-!)_ bkmf !) kl5 b]xfosf bkmf !)s=, !)v=, !)u=, !)3=, !)ª=, !)r=, !)5=,
!)h= / !)em= ylkPsf 5g\ M—
æ!)s= !)s= !)s= !)s= cGtMz'Ns ljj/0f lbcGtMz'Ns ljj/0f lbcGtMz'Ns ljj/0f lbcGtMz'Ns ljj/0f lbg' kg' kg' kg' kgggg]{]{ ]{]{ M bkmf #s= adf]lhd cGtMz'Ns lgwf{/0f
/ c;"n ug'{ kg]{ bfloTj ePsf JolQmn] k|To]s dlxgfsf] cGtMz'Ns
nfUg] sf/f]af/sf] ljj/0f ;f] dlxgf ;dfKt ePsf] kRrL; lbgleq
cGtMz'Ns clws[t ;dIf jf x'nfsaf6 /lhi6«L u/L tf]lsP
adf]lhdsf] cGtMz'Ns ljj/0f k]z ug'{ kg]{5 . To:tf] ljj/0f ;f]
dlxgfdf cGtMz'Ns nfUg] sf/f]af/ u/]sf] jf gu/]sf] h] ;'s} eP
tfklg k]z ug'{ kg]{5 .
!)Vf= !)Vf= !)Vf= !)Vf= n]vf /fVg' kgn]vf /fVg' kgn]vf /fVg' kgn]vf /fVg' kg]{ M -!_ bkmf !)s= adf]lhd cGtMz'Ns ljj/0f k]z ug'{
kg]{ JolQmn] cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf ;]jfsf] pTkfbg, laqmL, To:tf]
j:t' jf ;]jfsf] pTkfbgsf nflu k|of]u x'g] sRrf kbfy{, ;xfos
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
61
sRrf kbfy{ cflbsf] vl/b, vkt tyf clGtd df}Hbftsf] d"No tyf
kl/df0f v'Ng] tf]lsP adf]lhdsf ljj/0f ;lxtsf n]vf cBfjlws
/fVg' kg]{5 / To:tf] n]vf cGtMz'Ns clws[tn] lg/LIf0f ug{ dfu
u/]sf avt pknAw u/fpg' kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf vl/b, pTkfbg, lgisfzg,
laqmL / df}Hbft vftf ;DalGwt cGtMz'Ns clws[tåf/f k|dfl0ft
u/fO{ n]vf /fVg] k|of]hgsf nflu k|of]u ug'{ kg]{5 .
-#_ Ohfhtkqjfnfn] sf/f]af/sf] n]vf 5 jif{;Dd ;'/lIft
/fVg' kg]{5 .
-$_ o; P]gsf] sfof{Gjogsf] lgldQ cGtMz'Ns clws[tn]
lnlvt ¿kdf ;"rgf lbO{ cGtMz'Ns nfUg] j:t' tyf ;]jfsf]
sf/f]af/sf] ;DaGwdf hfgsf/L dfu ug{ ;Sg]5 .
!)u= sDKo'6/af6 k|zf]lwt clen]v k|df0fsf] ¿kdf u|fX\o x'g] M -!_
k|rlnt sfg'gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg cGtMz'Nssf]
k|of]hgsf lgldQ cGoyf k|dfl0ft ePsf]df afx]s ljefu jf ;f]
cGtu{tsf sfof{no jf cGtMz'Ns k|zf;g ug{ tf]lsPsf sfof{nodf
/x]sf sDKo'6/af6 k|zf]lwt s'g} JolQmsf] cGtMz'Ns ;DaGwL
clen]v k|df0fsf] ¿kdf u|fXo x'g]5 .
-@_ tf]lsPsf cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf ;]jfsf] pTkfbg
;DaGwL tYofÍ ljB'tLo dfWodaf6 ljefu jf ;f] ljefun] tf]s]sf]
sfof{nodf :jtM k|fKt x'g] u/L Joj:yf ug{ ljefun] tf]Sg ;Sg]5 .
-#_ ljefun] ljB'tLo dfWodaf6 cGtMz'Ns ljj/0f k]z ug]{
/ cGtMz'Ns e'QmfgL ug]{ ;DaGwdf cfjZos Joj:yf ug{ ;Sg]5 .
!)3=!)3=!)3=!)3= cGtMz'Ns clws[tn] cGtMz'Ns lgwf{/0f ug{ ;SgcGtMz'Ns clws[tn] cGtMz'Ns lgwf{/0f ug{ ;SgcGtMz'Ns clws[tn] cGtMz'Ns lgwf{/0f ug{ ;SgcGtMz'Ns clws[tn] cGtMz'Ns lgwf{/0f ug{ ;Sg] M -!_ b]xfosf s'g}
cj:yfdf cGtMz'Ns clws[tn] cGtMz'Ns lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 M—
-s_ Dofbleq cGtMz'Ns ljj/0f k]z gu/]df,
-v_ cw'/f] jf q'6Lk"0f{ cGtMz'Ns ljj/0f k]z
u/]df,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
62
-u_ e'm§f cGtMz'Ns ljj/0f k]z u/]df,
-3_ cGtMz'Nssf] /sd sd b]vfPsf] jf 7Ls
gePsf] eGg] cGtMz'Ns clws[tnfO{ ljZjf;
ug'{ kg]{ cfwf/ ePdf,
-ª_ laqmL d"Nodf Go"g lahsLs/0f u/]sf] eGg]
cGtMz'Ns clws[tnfO{ ljZjf; ug'{ kg]{
cfwf/ / sf/0f e} bkmf & sf] pkbkmf -$_
adf]lhd k'gM d"No lgwf{/0f jf cltl/Qm
d"No lgwf{/0f ug{'kg]{ ePdf,
-r_ o; P]g jf o; P]g cGtu{t cGtMz'Ns
nfUg] j:t' jf ;]jfsf] pTkfbg k|ltnAwL
tf]lsPsf]df ;f] cg';f/sf] pTkfbg k|ltnAwL
gk'u]df,
-5_ lgisfzg u/]sf] dlb/f / r'nfO{df hfg]
kbfy{sf] cNsf]xnsf] dfqf Ps k|ltzteGbf
a9L km/s k/]df,
-h_ cGtMz'Ns 5n]df,
-em_ Ohfhtkq glnO{ s'g} JolQmn] cGtMz'Ns
nfUg] j:t'sf] sf/f]af/ u/]df .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cGtMz'Ns lgwf{/0f ubf{ cGtMz'Ns
clws[tn] ;DalGwt JolQmnfO{ cfˆgf] ;kmfO k]z ug{ kGw| lbgsf]
Dofb lbg' kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ul/Psf] cGtMz'Ns lgwf{/0fsf]
;DaGwdf ljefun] cg'udg ug{ ;Sg]5 . cg'udg ubf{ s'g} q'6L
b]lvPdf dxflgb]{zsn] k'gM cGtMz'Ns lgwf{/0f ug{ cfb]z lbg
;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
63
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd cGtMz'Ns lgwf{/0f ug]{ jf bkmf
!)s= adf]lhd k]z u/]sf] cGtMz'Ns ljj/0f hfFr ug]{ k|of]hgsf
nflu cGtMz'Ns clws[tnfO{ b]xfo adf]lhdsf] clwsf/ x'g]5 M—
-s_ cGtMz'Ns bfloTj;Fu ;DalGwt j:t'x¿,
:yfg, sfuhft, n]vf tyf clen]v hfFr
ug]{,
-v_ s'g} JolQmsf] sf/f]af/ :yn jf o; P]g
cGtu{t s;"/ dflgg] sfo{l;t ;DalGwt
k|df0fx¿ x'g;Sg] ;Defjgf ePsf cGo
:ynx¿df vfgtnf;L lng],
-u_ cfˆgf] st{Jokfngsf] l;nl;nfdf s'g}
clen]v, lstfa, vftf sfuhftx¿ tof/
ug]{ Jff ltgLx¿df ljj/0f eg]{ JolQm;Fu
hfgsf/L dfu ug]{,
-3_ cGtMz'Ns nfUg] j:t' tyf ;]jfsf]
sf/f]af/:yn jf ;f];Fu ;DalGwt cGo
:yndf /x]sf] s'g} sfuhft, lstfa tyf
clen]vnfO{ sAhf ug]{ jf cGoq n}hfg],
-ª_ sf/f]af/ ;~rfng ug]{ :yfg jf sfof{no jf
cGo s'g} pko'Qm :yfgdf cGtMz'Nssf]
n]vfk/LIf0f ug]{,
-r_ cGtMz'Ns clws[tn] a}Í tyf ljQLo ;+:yf
nufot s'g} JolQm;Fu cGtMz'Ns nfUg] j:t'
jf ;]jfsf] sf/f]af/sf] ;DaGwdf s'g} s'/fsf]
hfgsf/L dfu ug]{ .
-%_ cGtMz'Ns clws[tn] o; bkmf adf]lhd dfu u/]sf]
;"rgf lbg' To:tf] a}Í tyf ljQLo ;+:yf jf JolQmsf] st{Jo x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
64
!)ª=!)ª=!)ª=!)ª= ljz]if1sf] ;]jf lljz]if1sf] ;]jf lljz]if1sf] ;]jf lljz]if1sf] ;]jf lng ;Sg]ng ;Sg]ng ;Sg]ng ;Sg] M ljefun] o; P]gsf] k|efjsf/L
sfof{Gjogsf nflu cfjZostfg';f/ dlb/f ljz]if1, a|'OË ljz]if1,
/;fog lj1 nufotsf cGo ljz]if1x¿sf] ;]jf lng ;Sg]5 .
!)r=!)r=!)r=!)r= cGtMz'Ns nfUg] j:t' tyf ;]jfsf] pTkfbg k|ltnAwL tf]Sg ;SgcGtMz'Ns nfUg] j:t' tyf ;]jfsf] pTkfbg k|ltnAwL tf]Sg ;SgcGtMz'Ns nfUg] j:t' tyf ;]jfsf] pTkfbg k|ltnAwL tf]Sg ;SgcGtMz'Ns nfUg] j:t' tyf ;]jfsf] pTkfbg k|ltnAwL tf]Sg ;Sg]] ]] M
-!_ PgxfO8«; Oyfgf]n, /]lS6kmfO8 l:k|6 jf O=Pg=P= pTkfbg ug]{
pBf]un] k|of]u ug]{ cGg, df]nfl;; jf v'bf]af6 k|fKt x'g' kg]{
Oyfgf]n, l:k|6 jf O=Pg=P=sf] pTkfbg k|ltnAwL b/sf] lgwf{/0f
tf]lsP adf]lhd x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd tf]lsPsf] k|ltnAwL b/eGbf 36L
pTkfbg ePsf] b]lvPdf To:tf] km/s kl/df0fsf] Oyfgf]n, l:k|6 jf
O=Pg=P= af6 ;f] k|lti7fgn] pTkfbg ug]{ pRrtd\ sf]6Lsf] dlb/f
pTkfbg ePsf] dflgg]5 .
-#_ ljefun] cGtMz'Ns nfUg] cGo j:t' tyf ;]jfsf]
pTkfbg k|ltnAwL b/ tf]Sg ;Sg]5 .
!)5= !)5= !)5= !)5= cNsf]xnsf] dfqf hfFr ug]{cNsf]xnsf] dfqf hfFr ug]{cNsf]xnsf] dfqf hfFr ug]{cNsf]xnsf] dfqf hfFr ug]{ M :jLs[lt lnO{ lgisfzg u/]sf] dlb/f /
r'nfO{df hfg] kbfy{sf] cNsf]xnsf] dfqf / u'0f:t/sf] k/LIf0f
cGtMz'Ns clws[tn] h'g;'s} avt ug{ ;Sg]5 . cNsf]xnsf] dfqf
Ps k|ltzteGbf a9L km/s jf u'0f:t/df pNn]vgLo ¿kaf6 km/s
kfg{ kfOg] 5}g .
!)h= aSof}tf cGtMz'Nssf] c;"nL M o; P]g adf]lhdsf] Dofbleq a'emfpg'
kg]{ cGtMz'Ns s'g} JolQmn] ga'emfPdf ;DalGwt cGtMz'Ns
clws[tn] b]xfosf s'g} jf ;a} tl/sf ckgfO{ c;"n ug{ ;Sg]5 M–
-s_ To:tf] JolQmnfO{ lkmtf{ ug'{ kg]{ s'g} /sd eP To;df s§f
u/]/,
-v_ g]kfn ;/sf/ jf g]kfn ;/sf/sf] :jfldTjdf ePsf] s'g}
;Ful7t ;+:yf jf :yfgLo lgsfox¿af6 To:tf] JolQmn]
kfpg] /sdaf6 s§f ug{ nufP/,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
65
-u_ To:tf] JolQmsf] a}Í, ljQLo jf cGo ;+:yfdf /x]sf] lxtaf6
s§f ug{ nufP/,
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M o; v08sf] k|of]hgsf] nflu ælxtÆ eGgfn]
a}Í, ljQLo jf cGo ;+:yfdf /x]sf] lgIf]k tyf nufgLnfO{
;d]t ;Demg' k5{ .
-3_ To:tf] JolQmsf] laqmL, lgsf;L, k}7f/L / cGo Joj;fo
/f]Ssf u/]/,
-ª_ To:tf] JolQmsf] rn tyf crn ;DklQ sAhf u/]/,
-r_ To:tf] JolQmsf] rn tyf crn ;DklQ ;Dk"0f{ jf s]xL Ps}
k6s jf k6s k6s u/L tf]lsPadf]lhd lnnfd laqmL
u/]/
-5_ df}Hbftdf /x]sf] j:t' lnnfd u/]/ .
!)em!)em!)em!)em==== ljnDaljnDaljnDaljnDa z'Ns z'Ns z'Ns z'Ns M– bkmf $ sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ sf] cj:yfdf
afx]s cGtMz'Ns lgwf{/0f ePsf] jf cGo s'g} sf/0fn] o; P]g
adf]lhdsf] Dofbleq a'emfpg' kg]{ cGtMz'Ns /sd s'g} JolQmn]
ga'emfPdf a'emfpg afFsL /x]sf] cGtMz'Ns /sddf k|lt lbg z'Go
bzdnj z'Go kfFr k|ltztsf b/n] ljnDa z'Ns nfUg]5 .Æ
-!!_ bkmf !! df /x]sf] ælgsf;LÆ eGg] zAbsf] ;§f ælgisfzgÆ eGg] zAb
/flvPsf] 5 .
-!@_ bkmf !@ sf] pkbkmf -#_ sf] v08 -3_ df b]xfo adf]lhdsf] k|ltjGwfTds
jfSof+z ylkPsf] 5 M–
æt/ To:tf] lgnDjg ;ft lbgeGbf a9L cjlwsf] nflu ug{ kfOg]
5}g / To;/L lgnDag u/]sf] ;f7L lbgleq lg0f{o u/L ;Sg' kg]{5 .Æ
-!#_ bkmf !# sf],—
-s_ pkbkmf -!_ sf] 7fpF 7fpFdf /x]sf æcGtMz'Ns sfof{noÆ eGg]
zAbx¿sf] ;§f æcfGtl/s /fh:j sfof{noÆ eGg] zAbx¿ /flvPsf
5g\ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
66
-v_ pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf pkbkmf -$_ / -%_ ylkPsf 5g\M–
æ-$_ ljefun] o; bkmf adf]lhdsf] s;"/sf] ;"rgf lbg]
;'/fsLnfO{ ;"rgfsf] ;Totfsf] cfwf/df ljefun] tf]s] adf]lhd
a9Ldf bz xhf/ ?k}oFf;Dd ;'/fsL k|f]T;fxg vr{ lbg ;Sg]5 .
-%_ o; bkmf adf]lhd s;"/sf] ;"rgf lbg] JolQmsf] ljj/0f
uf]Ko /xg]5 .Æ
-!$_ bkmf !$ sf] pkbkmf -!_ df /x]sf æcGtMz'Ns sfof{noÆ eGg] zAbx¿sf]
;§f æcfGtl/s /fh:j sfof{noÆ eGg] zAbx¿ /fvL ;f]xL pkbkmfsf] v08 -
s_, -v_ / -u_ sf] ;§f b]xfosf v08 -s_, -v_ / -u_ /flvPsf 5g\ M–
æ-s_ ;'/fs lbg] JolQmnfO{ lauf]sf] bz k|ltzt,
-v_ j:t' dfq kqmL k]z ug]{ JolQmnfO{ lauf]sf] aL; k|ltzt .
-u_ bzL tyf dflg; ;lxt kqmL k]z ug]{ JolQmnfO{ lauf]sf] tL;
k|ltzt,
t/ ;"rgf jf ;'/fs lbg] JolQm PseGbf a9L ePdf To:tf
JolQmx¿aLr k'/:sf/sf] afF8kmfF8 bfdf;fxLn] ul/g]5 .Æ
-!%_ bkmf !% df /x]sf æcGtMz'Ns sfof{non]Æ eGg] zAbx¿sf] ;§f æcfGtl/s
/fh:j sfof{non]Æ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-!^_ bkmf !^ sf],–
-s_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -v_ /flvPsf] 5 M–
æ-v_ Ohfhtkq glnO{ cGtMz'Ns nfUg] j:t' pTkfbg jf k}7f/L
u/]df .Æ
-v_ pkbkmf -$_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -%_ ylkPsf] 5 M–
æ-%_ s'g} JolQmn] b]xfosf] s'g} s;"/ u/]df cGtMz'Ns
clws[tn] b]xfoadf]lhd hl/jfgf ug{ ;Sg]5 M–
-s_ bkmf & sf] pkbkmf -$_ adf]lhd k'gM d"No lgwf{/0f jf
cltl/Qm d"No lgwf{/0f ePdf yk x'g] cGtMz'Ns
/sdsf] zt k|ltzt /sd,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
67
-v_ Ohfhtkq glnO{ cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf ;]jf laqmL
jf ;~ro u/]df kf“r xhf/ ?k}oFfb]lv kGw| xhf/
?k}oFf;Dd .
-u_ bkmf !)s= sf] Joj:yf pNnª\3g u/]df nfUg]
cGtMz'Nssf] k|ltlbg z"Go bzdna z"Go kfFr k|ltzt
jf k|lt ljj/0f Ps xhf/ ?k}oFfdWo] h'g a9L x'G5 ;f]
/sd,
-3_ bkmf !)v= sf] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] n]vf cBfjlws
g/fv]df bz xhf/ ?k}ofF / sf/f]af/sf] n]vf lg/LIf0f
ug{ glbPdf k6s}lkR5] kfFr xhf/ ?k}ofF,
-ª_ bkmf !)v= sf] pkbkmf -@_ pNnª\3g u/]df kfFr xhf/
?k}ofF;Dd,
-r_ bkmf !)v= sf] pkbkmf -#_ pNnª\3g u/]df bz xhf/
?k}ofF,
-5_ bkmf !)3= sf] pkbkmf -#_ adf]lhdsf] sfo{df jfwf lj/f]w
u/]df k6s} lkR5] kFfr xhf/ ?k}ofF,
-h_ bkmf !)5= adf]lhd hfFr ubf{ cNsf]xnsf] dfqf Ps
k|ltzteGbf a9L km/s ePdf /fh:j r'xfj6 ePsf]
/sdsf] zt k|ltzt /sd,
-em_ cGtMz'Ns nfUg] j:t' jf ;]jfsf] pTkfbg k|ltnAwL
tf]lsPsf]df ;f] cg';f/sf] pTkfbg k|ltnAwL gk'u]df
yk x'g] cGtMz'Ns /sdsf] zt k|ltzt /sd,
-`_ bkmf $3 pNnª\3g u/]df k6s}lkR5] bz xhf/ ?k}ofF .
-6_ of] P]g jf o; P]g cGtu{t ag]sf] lgod pNnª\3g
u/]df k6s} lkR5] Ps xhf/ ?k}ofF .Æ
-!&_ bkmf !& kl5 b]xfosf] bkmf !&s= ylkPsf] 5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
68
æ!&s= !&s= !&s= !&s= ls:tfls:tfls:tfls:tfaGbLaGbLaGbLaGbLdf ltg]{ Joj:yfdf ltg]{ Joj:yfdf ltg]{ Joj:yfdf ltg]{ Joj:yf M s'g} s/bftfn] aSof}tf cGtMz'Ns
ls:tfaGbLdf a'emfpg kfpF egL lnlvt cg'/f]w u/]df Ps
jif{sf] nflu ls:tfaGbLdf a'emfpg] u/L cg'dlt k|bfg ug{
;lsg]5 .Æ
-!*_ bkmf !( sf] ;§f b]xfosf] bkmf !( /flvPsf] 5 M–
æ!(=æ!(=æ!(=æ!(= k|zf;sLo k'g/fjnf]sg tyf k'g/fj]bg ;DaGwL Joj:yfk|zf;sLo k'g/fjnf]sg tyf k'g/fj]bg ;DaGwL Joj:yfk|zf;sLo k'g/fjnf]sg tyf k'g/fj]bg ;DaGwL Joj:yfk|zf;sLo k'g/fjnf]sg tyf k'g/fj]bg ;DaGwL Joj:yf M -!_
cGtMz'Ns clws[tn] cGtMz'Ns lgwf{/0f tyf c;"nLsf nflu u/]sf]
lg0f{o pk/ lrQ ga'em]df To:tf] ;"rgf kfPsf] ldltn] tL; lbgleq ;f]
lg0f{osf] lj?4 ljefu ;dIf k|zf;sLo k'g/fjnf]sgsf nflu lgj]bg
lbg ;Sg]5 .
t/ bkmf !^ sf] pkbkmf -!_, -@_, -#_ / -$_ adf]hdsf
s;"/df cGtMz'Ns clws[tn] s}b ug]{ u/L u/]sf] lg0f{o pk/ /fh:j
Gofoflws/0fdf k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg lbg] Dofb u'lh|g uO{ s'g}
JolQmn] Dofb yksf] nflu Dofb u'lh|Psf] ldltn] ;ft lbgleq
lgj]bg lbPdf ljefun] Dofb u'h|]sf] ldltaf6 a9Ldf tL; lbgsf]
Dofb yk ug{ ;Sg]5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd lbPsf] lgj]bg ;d]tsf k|df0f
sfuhft 5fgljg ubf{ lgj]bssf] lgj]bg lhsL/ ;To b]lvg cfPdf
:ki6 sf/0f v'nfO krf{ v8f u/L dxflgb]{zsn] ;f] cGtMz'Ns
lgwf{/0f cfb]z ab/ u/L k'gM cGtMz'Ns lgwf{/0f ug{ cfb]z lbg
;Sg]5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg k/]sf] ldltn] ;f7L
lbgleq ;f] lgj]bg pk/ ljefun] lg0f{o ug'{ kg]{5 .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgj]bg lbg] JolQmn] lgwf{l/t
cGtMz'Ns /sddWo] ljjfb/lxt cGtMz'Ns / hl/jfgf /sd a'emfO
ljjflbt cGtMz'Ns / hl/jfgf /sdsf] Ps ltxfO{ /sd gub w/f}6L
/fVg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
69
-^_ pkbkmf -$_ adf]lhdsf] Dofbleq ljefun] lg0f{o gu/]df
;f] Dofb gf3]kl5 jf u/]sf] lg0f{o pk/ lrQ ga'dm]df ;f] lg0f{osf]
;"rgf kfPsf] ldltn] k}+tL; lbgleq ;DalGwt JolQmn] /fh:j
Gofoflws/0fdf k'g/fj]bg lbg ;Sg]5 .
-&_ o; bkmfadf]lhd k|zf;sLo k'g/fjnf]sgsf] lgj]bg jf
k'g/fj]bg lbg] JolQmn] ;f]sf] Ps k|lt kGw| lbgleq ;DalGwt
sfof{nodf btf{ u/fpg' kg]{5 .
-*_ pkbkmf -!_ adf]lhd k'g/fjnf]sgsf] lgj]bg jf k'g/fj]bg
lbPsf] sf/0faf6 bkmf !^ sf] pkbkmf -!_ df plNnlvt lg0f{osf]
sfof{Gjogdf c;/ k/]sf] dflgg] 5}g .Æ
-!(_ bkmf @@ kl5 b]xfosf] bkmf @@s ylkPsf] 5 M–
æ@@s=@@s=@@s=@@s= cGtMz'Ns ;/x dflggcGtMz'Ns ;/x dflggcGtMz'Ns ;/x dflggcGtMz'Ns ;/x dflgg] M o; P]gadf]lhd nfUg] b:t'/, ljnDa z'Ns
jf hl/jfgf o; P]g adf]lhd nfUg] cGtMz'Ns ;/x dflgg]5 .Æ
-@)_ bkmf @# sf] ;§f b]xfosf] bkmf @# /flvPsf] 5 M–
æ@#=æ@#=æ@#=æ@#= sfof{Gjog / k|zf;g ug{ ljefu lhDd]jf/ x'gsfof{Gjog / k|zf;g ug{ ljefu lhDd]jf/ x'gsfof{Gjog / k|zf;g ug{ ljefu lhDd]jf/ x'gsfof{Gjog / k|zf;g ug{ ljefu lhDd]jf/ x'g]] ]] M o; P]gsf]
sfof{Gjog tyf k|zf;g ug]{ sfdsf] nflu ljefu lhDd]jf/ x'g]5 .Æ
-@!_ bkmf @$ sf] ;§f b]xfosf] bkmf @$ /flvPsf] 5 M–
æ@$=@$=@$=@$= cGtMz'Ns cGtMz'Ns cGtMz'Ns cGtMz'Ns ;Da;Da;Da;DaGwGwGwGwLLLL Joj:yf o Joj:yf o Joj:yf o Joj:yf o;} P]g;} P]g;} P]g;} P]gadf]lhdadf]lhdadf]lhdadf]lhd x'gx'gx'gx'g] M k|rlnt sfg'gdf
h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;fnj;fnL nfu" x'g] cfly{s P]gn]
o; P]gdf ;+zf]wg u/L cGtMz'Ns nufpg], lgwf{/0f ug]{, a9fpg],
36fpg], 5'6 lbg] jf ldgfxf lbg] ;DaGwL Joj:yf u/]sf]df afx]s cGo
s'g} klg P]gn] o; P]gadf]lhdsf cGtMz'Nssf Joj:yfx¿df s'g} klg
;+zf]wg, kl/jt{g jf cGtMz'Ns ;DaGwL cGo Joj:yf ug{ ;Sg]
5}g .Æ
-@@_ bkmf @% kl5 b]xfosf] bkmf @%s= ylkPsf]5,–
æ@%s= @%s= @%s= @%s= lgb]{lzsf agfO lgb]{lzsf agfO lgb]{lzsf agfO lgb]{lzsf agfO nfu" ug{ ;Sgnfu" ug{ ;Sgnfu" ug{ ;Sgnfu" ug{ ;Sg] M of] P]g / o; P]g cGtu{t ag]sf]
lgodsf] cwLgdf /xL ljefun] cfjZos lgb]{lzsf agfO{ nfu" ug{
;Sg]5 .Æ
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
70
-@#_ cGtMz'Ns P]g, @)%* df b]xfosf] cg';"rL ylkPsf] 5 M–
cg';"rL
-bkmf # ;Fu ;DalGwt_
cGtMz'Ns b/aGbL
qm=;++
=
zL{if{s÷pkzLif{s
g+= j:t' jf ;]jfsf] ljj/0f OsfO{
cGtMz'Ns
b/
! !&)#=!)=)) /
!&)#=()=)) v'bf] -df]nf;];_
k|lt
SjL06n ?=$).-
@
!&)!=!!=() ;Vv/ -u'8_, sfnf] ;Vv/,
vf8;f/Laf6 lg:sg] /;s6
-k}7f/Ldf dfq_
k|lt
SjL06n ?=&@.
# #(@# cGtu{t Knfli6ssf Kofs ug]{ ;fdfg
df]n
k|ltzt %
#(@), #(@! Knfli6s l;6 df]n
k|ltzt %
#(@^=()=() Knfli6ssf] cGo ;fdfgM df]n
k|ltzt %
^#)%=##=)) Knfli6ssf Kofs ug]{ ;fdfg df]n
k|ltzt %
$ tof/L kmnk"mnsf] /; M–
@))(=!(=)),
@))(=!!=)) /
@))(=!@=))
-s_ ;'Gtnfsf] /; -c/]Gh h';_ k|lt ln6/ ?=@.–
@))(=@(=)), /
@))(=@!=)) -v_ c+u'/sf] /; -u|]kk|m'6 h';_ k|lt ln6/ ?=@.–
@))(=#(=)) /
@))(=#!=))
-u_ cGo s'g} h+jL/ hftL -l;6/;_ sf]
Ps kmnsf] /; k|lt ln6/ ?=@.–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
71
@))(=$(=)), /
@))(=$!=)) -3_ e'Os6/sf] /; -kfOg]kn h';_ k|lt ln6/ ?=@.–
@))(=^(=)),
@))(=%)=)) /
@))(=^!=))
-ª_ uf]ne]8fsf] /; -6df6f] h';_
c+u'/sf] /; -u|}k h';_ c+u'/sf]
sfFrf] /; -u|}k d:6_ ;d]t
k|lt ln6/ ?=@.–
@))(=&(=)) /
@))(=&!=)) -r_ :ofpsf] /; -Pkn h';_ k|lt ln6/ ?=@.–
@))(=*)=)) -5_ cGo s'g} Pp6} kmnkm'n jf
jg:kltsf] /; k|lt ln6/ ?=@.–
@))(=()=)) -h_ /;sf] ld>0f k|lt ln6/ ?=@.–
%
@!)^=()=@) r"gf ld>0f ePsf] lgsf]l6go'Qm jf
lgsf]l6g/lxt kfg d;nfx¿ / o:t}
cGo kbfy{x¿
k|lt lsnf] ?=@%).–
^ !$)$=()=)) sTyf k|lt lsnf] ?=!!%.–
sTyf /; k|lt lsnf] ?=!).–
& @@)@=()=)) cNsf]xn /lxt ;j} lsl;dsf] k]o
kbfy{x¿ k|lt ln6/ ?=@.%)
* @@)#=))=)) ljo/ k|lt ln6/ ?=&@.–
@@)^=))=!) s06«L lao/ -5\ofª_ k|lt ln6/ ?=@).–
(
@@)$=@(=)) :jb]zdf lgld{t jfO{g -r'qf], :ofp /
P];]n'af6, lgld{t !@ k|ltzt;Dd
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_ jf :jb]zL
;fO{8/
k|lt ln6/ ?=%%.–
–
!@ k|ltzt;Dd cNsf]xn ePsf jfOg
/ ljo/ afx]ssf cGo k]o kbfy{x¿ -
k}7f/Ldf_
k|ltln6/ ?=!^&.–
@@)$=!)=)),
@@)%=()=))
@@)$=@!=))
@@)$=@(=))
@@)$=#)=))
/ @@)%=!)=))
!@ k|ltzt;Dd cNsf]xn ePsf jfOg
-k}7f/Ldf_ k|lt ln6/ ?=!^&.–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
72
@@)$=!)=)),
@@)%=()=))
@@)$=@!=))
@@)$=@(=))
@@)$=#)=))
/ @@)%=!)=))
!@–!& k|ltzt;Dd cNsf]xnsf] dfqf
ePsf] jfOg k|ltln6/ ?=!^&.–
!) @@)$=!)=)),
@@)%=()=))
@@)$=@!=))
@@)$=@(=))
@@)$=#)=))
@@)%=!)=))
/ @@)^=))=()
!& k|ltzteGbf a9L cNsf]xn ePsf]
jfOg, hl8j'6L ldl>t dlb/f, sS6]n -
cNsf]xlns ÷cNsf]xlns÷
gg\cNsf]xlns ld>0f_ tyf cGo
kmd]{06]8 dlb/fx¿
k|lt ln6/ ?=!*(.–
!! @@)^=))=()
/ @@)$=!)=)) ;]Dk]g, ;]/L, ld8, k]/L, ;fO8/ . k|ltln6/ ?=!*(.–
!@ @@)&=@)=)) l8g]r8{ l:k|6 -*) b]lv ((
k|ltzt;Dd cNsf]xn ePsf]_ k|lt ln6/ ?=!).–
!# #*!$=))=)) lyg/, ;Ne]06 k|lt ln6/ ?=@@.–
!$ @@)&=!)=)) PgxfO8«; Oyfgf]n -(( k|ltzteGbf
a9L cNsf]xn ePsf]_ k|lt ln6/
?=^.–
!%
cfotgdf %&=)^ k|ltztb]lv *)
k|ltzt;Dd cNsf]xn ePsf] dlb/fsf]
sRrf kbfy{sf] ¿kdf k|of]u x'g] ;a}
k|sf/sf dfbs b|ax¿
@@)*=@)=!) -s_ jfOg tyf j|f08Lsf] sRrf kbfy{ k|lt ln6/ ?=!)*.–
@@)*=#)=!) -v_ lx\j:sLsf] sRrf kbfy{ k|lt ln6/ ?=!)*.–
@@)*=$)=!) -u_ /d P08 6fkmLofsf] sRrf kbfy{ k|lt ln6/ ?=!)*.–
@@)*=%)=!) -3_ hLg / h]g]efsf] sRrf kbfy{ k|lt ln6/ ?=!)*.–
@@)*=^)=!) -ª_ ef]8\sfsf] sRrf kbfy{ k|lt ln6/ ?=!)*.–
@@)*=&)=!) -r_ lns;{ / sl8{oN;sf] sRrf kbfy{ k|lt ln6/ ?=!)*.–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
73
@@)*=()=!) -5_ cGo dlb/fsf] sRrf kbfy{ -
:k|L6 ;d]t_ k|lt ln6/ ?=!)*.–
!^
@@)&=!)=)) cfotgdf *) k|ltzteGbf a9L
cNsf]xn ePsf dlb/fsf] sRrf
kbfy{sf] ¿kdf k|of]u x'g] /]lS6kmfO8
l:k|6
k|lt ln6/ ?=##.–
@@)&=!)=)) O{=Pg=P= k|lt ln6/ ?=$$.–
!& tof/L dlb/f
@@)*=@)=()
-s_ jfOg tyf a|f08L
-!_ @% o'=lk= zlQmsf]
-$@=* k|ltzt cNsf]xnsf] dfqf
ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=#*%.–
?=%!#.–
@@)*=@)=()
-@_#) o'=lk= zlQmsf]
-#(=($ k|ltzt cNsf]xnsf] dfqf
ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=#^).–
?=%!#.–
-v_ XjL:sL
@@)*=#)=() -!_ @% o'=lk= zlQmsf]
-$@=* k|ltzt cNsf]xnsf] dfqf
ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=#*%.–
?=%!#.–
@@)*=#)=() -@_ #) o'=lk= zlQmsf]
-#(=($ k|ltzt cNsf]xnsf] dfqf
ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=#^).–
?=%!#.–
-u_ /d P08 6flkmof
@@)*=$)=() -!_ @% o'=lk= zlQmsf]
-$@=* k|ltzt cNsf]xnsf] dfqf
ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=#*%.–
?=%!#.–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
74
@@)*=$)=()
-@_#) o'=lk= zlQmsf] -#(=($ k|ltzt
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=#^).–
?=%!#.–
-3_ hLg / h]g]ef
@@)*=%)=() -!_ @% o'=lk= zlQmsf]
-$@=* k|ltzt cNsf]xnsf] dfqf
ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=#*%.–
?=%!#.–
@@)*=%)=()
-@_#) o'=lk= zlQmsf] -#(=($ k|ltzt
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=#^).–
?=%!#.–
-ª_ ef]8\sf
@@)*=^)=() -!_ @% o'=lk= zlQmsf]
-$@=* k|ltzt cNsf]xnsf] dfqf
ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=#*%.–
?=%!#.–
@@)*=^)=() -@_#) o'=lk= zlQmsf]
-#(=($ k|ltzt cNsf]xnsf] dfqf
ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=#^).–
?=%!#.–
-r_ lns;{ / sl8{oN;
@@)*=&)=() -!_ @% o'=lk= zlQmsf]
-$@=* k|ltzt cNsf]xnsf] dfqf
ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=#*%.–
?=%!#.–
@@)*=&)=()
-@_ #) o'=lk= zlQmsf] -#(=($
k|ltzt cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=#^).–
?=%!#.–
-5_ cGo tof/L dlb/f
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
75
@@)*=()=()
-!_ !% o'=lk= zlQmsf] -$*=% k|ltzt
HNsf]xnsf] dfqf ePsf] _
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=%!&.–
?=^)*.–
@@)*=()=()
-@_ @% o'=lk= zlQmsf] -$@=* k|ltzt
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=#*%.–
?=%!#.–
@@)*=()=() -#_ #) o'=lk= zlQmsf] -#(=($
k|ltzt cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=#^).–
?=%!#.–
@@)*=()=() -$_ $)o'=lk= zlQmsf] -#$=@# k|ltzt
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=!*@.–
?=#)@.–
@@)*=()=() -%_ %) o'=lk= zlQmsf] -@*=%#
k|ltzt cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=^$.–
?=!@&.–
@@)*=()=() -^_ &) o'=lk= zlQmsf] -!&=!@ k|ltzt
cNsf]xnsf] dfqf ePsf]_
k|lt ln6/
k|lt
Pn=lk=ln
6/
?=!&.–
?=%^.–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
76
t/ cfofltt dlb/fsf] xsdf dfly
plNnlvt b/aGbLdf tf]lsPsf][
cNsf]xnsf] dfqfdf Ps
k|ltzt;Dd km/s ePdf ;f]xL
b/aGbL nfUg]5 / Ps k|ltzteGbf
a9L km/s ePdf glhssf]
pRrb/sf] b/aGbL cg';f/
cGtMz'Ns nufO c;"npk/ ul/g]5
.
!*
@$)! Kofs gul/Psf] sf]/f ;"lt{ k}7f/Ldf
dfq -pBf]un] sRrf kbfy{df k|of]u
ug]{ afx]s_
k|lt ls=
u|fd ?=%%.—
@$)#=(!=)) r'gf ldnfO{ vfg] KoflsË ul/Psf]
sf]/f ;'lt{
k|lt ls=
u|fd ?= !$%.–
@$)#=(!=)) ;'tL{af6 tof/ ePsf] ;a} k|sf/sf]
hbf{ / v}gL,
k|lt ls=
u|fd ?= @@).–
@$)#=((=)) g; tyf ;"lt{sf] w"nf] ldl;Psf] bfFt
df‰g] j:t'
k|lt=ls
u|fd ?= @!).–
@$)#=!)=() tof/L lj8L k|lt Pd ?= %%.–
@$)#=!)=!)
kfOk ;"lt{ k|lt
ls=u|fd ?= ^@%.–
!
(
@$)@=!)=)) /
@$)@=()=)) ;j} k|sf/sf] l;uf/
k|lt
lvNnL ?=^.–
@
)
&@!#, &@!$ /
&@!%
-pk zLif{s
&@!$=((=!)
;d]t
kmnfd] 808L k|lt
d]=6g=
?=
!))).–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
77
@
!
@%!^=()=)),
@%!^=@)=)),
@%!%=!@=)),
@%!%,@)=)),
@%!^=!@=)) /
^*)@=@!=)) b]lv
^*)@=((=))
;Dd
dfa{n Dff]n
k|ltzt %
^()*
Un]h 6fonx¿ Dff]n
k|ltzt %
@@ !()@ rfp rfp -g'8N;_ / ltgsf]
6'qmf6fqmL, Dofsf/f]gL / kf:tf
k|lt
s]=lh= ?= &.%)
@!)^=()=!) h+s km'8\; -s'/s'/], s'/d'/], lrhaN;,
n]h, k]i6«L cflb_
k|lt
s]=lh= ?= &.%)
@
#
efu !^ df;', df5fsf tof/L kl/sf/x¿
-l6gKofs_
Dff]n
k|ltzt %
@#)(=!)=))
s's'/, la/fnf]sf] vfgf Dff]n
k|ltzt %
@$ r'/f]6 -;"lt{af6 tof/ ePsf] ;j}
k|sf/sf] r'/f]6_
-!_ &) ld=ld= ;Ddsf] nDjfO{df =
@$)@=@)=)) -s_ lkmN6/ gePsf] k|lt Pd ?=@#$.–
@$)@=@)=)) -v_ lkmN6/ ePsf] k|lt Pd ?=$($.–
@$)@=@)=)) -@_ &) eGbf a9L &% ld=ld= ;Ddsf]
nDjfO{df
-lkmN6/ ePsf]_
k|lt Pd ?=^##.–
@$)@=@)=)) -#_ &% eGbf a9L *% ld=ld= ;Ddsf]
nDjfO{df
-lkmN6/ ePsf]_
k|lt Pd ?=*!!.–
@$)@=@)=)) -$_ *% ld=ld= eGbf a9L nDjfO{df -
lkmN6/ ePsf]_ k|lt Pd ?=!)%%.–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
78
@% l;d]06
@%@#=@!=)) -s_ kf]6{Nof08 l;d]06 ;]tf]
-/ËLg jf /Ëljlxg_ k|lt d]=6g ?= !*).–
@%@#=@(=)) -v_ kf]6{n}08 l;d]06 -v}/f]_ k|lt d]=6g ?= !*).–
@%@#=#)=)) -u_ cn'ldlgo; l;d]06 k|lt d]=6g ?= !*).–
@%@#=()=)) -3_ cGo xfO8«f]lns l;d]06 k|lt d]=6g ?= !*).–
@^ #@)*, #@)(,
#@!) ;a} k|sf/sf k]G6\;
Dff]n
k|ltzt %
@& ^()$=!)=)) -s_ ;a} k|sf/sf -;]/flds_ O{6fx¿
-cfGtl/s pTkfbg afx]s_ k|lt xhf/ ?= ^)).–
@* ;jf/L ;fwgx¿ M
-s_ sf/, hLk / Eofgx¿
-eG;f/ zLif{s *&)@ / *&)#_ /
ltgsf r]l;; -eG;f/ zLif{s
*&)^_
Dff]n
k|ltzt
^)
-v_ dfOqmf]a;x¿ -!! b]lv !$
l;6;Dd ePsf] -eG;f/ zLif{s *&)@_
/ ltgsf r]l;; -
eG;f/ zLif{s *&)^_
Dff]n
k|ltzt
%%
-u_ 8jn Sofj lksck
-eG;f/ zLif{s *&)$_ / ltgsf
r]l;; -eG;f/ zLif{s *&)^_
Dff]n
k|ltzt
^)
-3_ tLg kf+u|] uf8Lx¿
-c6f]l/S;f_ -eG;f/ zLif{s
*&)#_ / ltgsf r]l;; -
eG;f/ zLif{s *&)^_
Dff]n
k|ltzt
%%
-8=_ l;+un Sofj lksck
-eG;f/ zLif{s *&)$_ / ltgsf
r]l;; -eG;f/ zLif{s *&)^_
Dff]n
k|ltzt
%)
-r_ 8]lne/L Eofg -eG;f/ zLif{s
*&)$_ / ltgsf r]l;;
-eG;f/ zLif{s *&)^_
Dff]n
k|ltzt
#)
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
79
-5_ ldlga;x¿ -!% b]lv @%
l;6;Dd ePsf]_
-eG;f/ pkzLif{s *&)@!)@)_
Dff]n
k|ltzt
#%
-h_ ldlga;x¿ -!% b]lv @%
l;6;Dd ePsf]_
-eG;f/ pkzLif{s *&)@()=@)_
Dff]n
k|ltzt
#%
-em_ eG;f/ zLif{s *&)@ df kg]{ -
!% b]lv @% l;6;Dd ePsf]_
ldlgj;sf r]l;;
-eG;f/ zLif{s *&)^_
Dff]n
k|ltzt
#%
-`_ a; / 6«sx¿
-eG;f/ zLif{s *&)@,*&)$ /
ltgsf r]l;; eG;f/ zLif{s
*&)^_
Dff]n
k|ltzt %
-6_ df]6/;fOsn -eG;f/ zLif{s
*&!!_
Dff]n
k|ltzt
$)
@(
*$=$#
Kn]6x¿, l;ln08/x¿ / zLif{s
*$=$@ sf 5kfOsf cGo
pkfbfgx¿åf/f d'b|0f sfo{sf] nflu
k|of]u x'g] 5fKg] -d'b|0f_ oGqfjnLÙ
cGo d'b|0f oGqx¿, k|ltlnlk ptfg]{
oGqx¿, / ˆofS; ug]{ oGqx¿,
;+of]lht ePsf jf gePsfÙ ltgsf
cËx¿ / ;xfos j:t'x¿ -kf6\;{
P08 P;];l/h_ .
–cGo d'b|sx¿, k|ltlnlk ptfg]{
oGqx¿ / ˆofS; ug]{ oGqx¿Ù
;+of]hg ePsf jf gePsfM
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
80
*$$#=#!=)) ––d'b|0f ug]{, k|ltlnlk ptfg]{ jf
ˆofS; k7fpg]dWo] b'O{ jf b'O{eGbf
a9L sfo{x¿ ;DkGg ug{ ;Sg]
oGqx¿, :jrflnt cfFs8f k|zf]wg
oGq jf ;+hfn -g]6js{_ df hf]8\g
;lsg] lsl;dsf
df]n
k|ltzt
10
*$$#=#()) –– cGo df]n
k|ltzt 10
#) *$=&@
cGo sfof{no oGqx¿ -
clkm; dlzG;_ -pbfx0ftM
x]S6f]u|fkm jf :6]]lG;n 8'lKns]]]]]l6Ë
dlzgx¿, P8«]l;Ë dlzgx¿,
c6f]Dofl6s AofÍgf]]6 l8:k]G;/x¿,
SjfOg;f}l6{Ë dlzgx¿ -d'b«f
5f+6\g] oGq_, SjfOg sfpl06Ë jf
¥oflkË dlzgx¿, k]lG;n zfk]{lgË
dlzgx¿, k/kmf]]/]l6Ë jf :6\oflKnË
dlzgx¿_ .
*$&@=()=)) – cGo df]n
k|ltzt 15
#! *$=&(
o; efusf] cGoq pNn]v gePsf
jf ;dfj]z gePsf, JolQmut sfo{
-Ogl8leh'cn kmÍ;G;_ ePsf
oGqx¿ / oflGqs ;flwqx¿
-d]sflgsn cKnfoG;];_ .
––cGo M
*$&(=*(=() –––cGo df]n
k|ltzt 10
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
81
#@ *%=!&
6]lnkmf]g ;]6x¿, ;]n'n/ ;+hfnx¿
jf cGo tf/ljlxg ;+hfnx¿sf
nflu k|of]u x'g] 6]lnkmf]gx¿ ;d]tÙ
WjgL, 5jL jf cGo cfFs8f k|;f/0f
jf ;+u|x0f lgldQsf pks/0fx¿,
tf/;lxt jf tf//lxt ;+hfn
-h:t}M :yfgLo jf a[xt If]q ;+hfn
-nf]sn c/ jfO8 Pl/of g]6js{__
df ;~rf/ ug{ k|of]u x'g]
pks/0fx¿ ;d]t, zLif{s *$=$#,
*%=@%, *%=@& jf *%=@* sf
k|;f/0f jf ;+u|x0f pks/0fx¿
afx]s .
–WjgL, 5jL jf cGo cfFs8f
k|;f/0f jf ;+u|x0f lgldQsf
pks/0fx¿, tf/;lxt jf
tf//lxt ;+hfn -h:t}M :yfgLo jf
a[xt If]q ;+hfn -nf]sn c/
jfO8 Pl/of g]6js{__ df ;~rf/
ug{ k|of]u x'g] pks/0fx¿ ;d]tM
*%!&=^!=)) ––cfwf/ :yfgx¿ -a]; :6]zG;_ df]n
k|ltzt 5
*%!&=^@=)) ––WjgL, 5jL jf cGo cfFs8fnfO{
;+u|x0f ug]{ kl/jt{g ug]{ /
k|;f/0f jf k'g?Tkfbg ug]{
oGqx¿, :jLrLË / /fpl6Ë
pks/0fx¿ ;d]t
df]n
k|ltzt
5
*%!&=^(=)) ––cGo df]n
k|ltzt 5
*%!&=&)=)) –cËx¿ -kf6{;_ df]n
k|ltzt
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
82
## *%=!*
;"IdWjgLjfxs -dfOqmf]kmf]]g_ x¿ /
To; lgldQsf wf/sx¿
-:6of08;_Ù ;+nUgs -
OgSnf]h/_ df cf/f]lkt -
dfp06]8\_ eP jf gePsf Wjlg
lj:tf/s oGqx¿
-nfp8\ :kLs;{_Ù ;'IdWjlg jfxs -
dfOqmf]kmf]g_ ;lDdlnt
-sDjfO08_ ePsf] jf gePsf] s0f{
>j0foGq -x]8 kmf]g_ x¿ tyf s0f{
>j0foGq -Oo/ kmf]g_ x¿, / Ps
;"IdWjlgjfxs -dfOqmf]kmf]g_ tyf
Ps jf PseGbf a9L Wjlg lj:tf/s
oGq -nfp8:kLs/_ x¿ ePsf
;d'Rro -;]6_ x¿Ù >Aofj[lQ
j}B'lts lj:tf/s -cl8of] lk|mSj]G;L
On]lS6«s PlDKnkmfo/_ x¿Ù j}B'lts
WjgL k|jWb{s oGq -On]lS6«s ;fp08
PDKnLkmfo/_ sf ;d'Rrox¿ -;]6\;_
*%!*=!)=)) –dfOqmf]kmf]]g / ltgsf c8];fx¿ df]n
k|ltzt %
–a§fleq c8\ofOPsf jf
gc8\ofOPsf nfp8 l:ks/x¿M
*%!*=@(=)) ––cGo df]n
k|ltzt %
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
83
*%=@#
l8:sx¿, 6]kx¿, ;'ul7t
cj:yfsf jfikLs/0f gx'g] -;f]ln8–
:6]6 gg\–ef]nf6fOn_ ;~ro
pks/0fx¿, æ:df6{ sf8{x¿Æ /
WjgL jf cGo k|j[lQnfO{ clen]vg
ug{ lgldQsf cGo dfWod,
clen]vg ul/Psf jf gul/Psf
l8:s pTkfbgsf nflu k|of]u x'g]
Dofl6«;x¿ / dfi6/x¿, t/ efu
#& sf pTkfbgx¿
afx]s .
–r'DjsLo dfWodM
*%@#=@(=() ––cGo df]n
k|ltzt %
#$
*%@#=$)=)) –rfIf'ifLo -clK6sn_ dfWod df]n
k|ltzt %
*%@#=%!=)) ––;'ul7t cj:yfsf jfikLs/0f
gx'g] -;f]ln8–:6]6 gg\–
ef]nf6fOn_ ;~ro pks/0fx¿
df]n
k|ltzt
%
*%@#=%@=)) ––æ:df6{ sf8{x¿Æ df]n
k|ltzt %
*%@#=%(=)) ––cGo df]n
k|ltzt %
*%@#=*)=)) –cGo df]n
k|ltzt %
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
84
#% *%=@%
;+u|x0f pks/0f -l/;]K;g P]k/]6;_
jf Wjlg clen]vg -;fp08
l/sl8{Ë_ jf k'g?Tkfbg
-l/k|f]8\o"l;Ë_ pks/0f -P]k/]6;_
;dflji6 eP jf gePsf], /]l8of]
k|;f/0f -/]l8of]–a|f]8sfl:6Ë_ jf
6]lnlehg lgldQsf k|;f/0f
pks/0f -6«fG;ld;g Pk/]6;_Ù
6]lnlehg Sofd/fx¿Ù l8lh6n
Sofd/fx¿ / lel8of] Sofd/f–
l/s8{;{ .
*%@%=^)=))
–;+u|x0f pks/0f -l/;]K;g Pk/]6;\_
;dflji6 6«fG;ld;g pks/0fx¿
df]n
k|ltzt
%
*%@%=*)=))
–6]lnlehg Sofd/fx¿, l8lh6n
Sofd/fx¿ / lel8of] Sofd/f
l/s8{/x¿ -lel8of] Sofd/f
/]s8{;{_
df]n
k|ltzt %
#^ *%=@*
/]l8of] k|;f/0f -a|f]8sf:6_ u|fxsx¿
-l/l;e;{_ cyjf Wjlg jf lel8of]
clen]vg -l/sl8{Ë_ jf k'g?Tkfbg
-l/k|f]8\o"l;Ë_ pks/0fx¿ -P]k/]6;_
;dflji6 -Ogs/kf]/]l6Ë_ ePsf jf
gePsf, 6]lnlehg lgldQsf
;+u|x0f -l/;]K;g_ pks/0f
-P]k/]6;_Ù 6]lnlehg ;+u|x0f
pks/0fx¿ ;dflji6 gePsf
df]lg6/x¿ -k/LljIfsx¿_ /
k|f]h]S6/-k|If]lkq_ x¿ .
–k|f]h]S6/ -k|If]lkq_ x¿
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
85
*%@*=^!=))
––zLif{s *$&! sf] :jrflnt
cfFs8f k|zf]wg k|0ffnLdf
k"0f{¿kdf jf d'Vo¿kdf k|of]u x'g]
lsl;dsf]
df]n
k|ltzt !)
#& *%@*=&@=)) /lËg 6]lnlehg
Dff]n
k|ltzt %
*%$)=!!=)) /lËg 6]lnlehgsf lkSr/ 6\'o'ax¿
Dff]n
k|ltzt
%
#* *%=@(=
zLif{s *%=@% b]lv *%=@* ;Ddsf
pks/0fx¿sf] nflu k"0f{tof /
d'Votof k|of]u of]Uo kf6{k'hf{x¿ .
–cGo M
*%@(=()=!) 6]lnlehg l/l;e/sf df]n
k|ltzt
!)
#(
*%=#!
zLif{s *%=!@ jf *%=#) afx]ssf
ljB'tLo Wjlg jf b[Zo ;"rs
pks/0fx¿ -h:t}–306L, ;fO/g,
O+l8s]6/ Kofg]n, rf]/ 306L
-ju{n/ Pnfd{_ jf cfunfuLsf] 306L -
kmfo/ cnfd{_ .
*%#!=@)=)) –t/n :kml6s ;fdfu|L -Pn=;L=l8=_
jf k|sfz Oldl6ª 8fof]8\; -
Pn=O=8L=_ ;dflji6 O08Ls]6/
Kofg]n
df]n
k|ltzt
!)
*%#!=()=)) –kf6{k'hf{x¿ df]n
k|ltzt !)
$) *%=#@
l:y/ Eofl/Pjn / ldnfpg x'g]
ljB'tLo ;Gwfl/q -Sofkfl;6/_
-lk|–;]6_ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
86
*%#@=!)=)) –%).^) xh{ ;ls{6sf] k|of]usf]
nflu tof/ ul/Psf] l:y/ ;Gwfl/q
-Sofkfl;6/_ / )=% s]=ef/ -kfj/
Sofkfl;6/_ eGbf sd Ifdtf
gePsf] l/PS6Le zlQm ;~rfng
ug{ ;Sg] ePsf]
df]n
k|ltzt
!)
–cGo l:y/ ;Gwfl/q -Sofkfl;6/_ M
*%#@=@!=)) ––6\ofG6fnd df]n
k|ltzt !)
*%#@=@@=)) ––cfNd'lgod On]S6«f]nfOl6s df]n
k|ltzt !)
*%#@=@#=)) ––;]/flds 8fOO{n]lS6«s, l;Ën
n]o/
df]n
k|ltzt
!)
*%#@=@$=)) ––;]/flds 8fOO{n]lS6«s, dlN6n]o/ df]n
k|ltzt !)
*%#@=@%=)) ––sfuh jf Knfli6ssf]
8fOO{n]lS6«s
df]n
k|ltzt
!)
*%#@=@(=)) ––cGo df]n
k|ltzt !)
*%#@=#)=)) –Eofl/Pjn jf P8hi6]jn
-ldnfpg x'g]_-lk|–;]6_ Sofkfl;6/
df]n
k|ltzt !)
*%#@=()=)) –kf6{k'hf{x¿ df]n
k|ltzt !)
$! *%=##
ljB't k|lt/f]ws -/]l;i6/_
-l/of]:6\of6\ / kf]6]GzLof]ld6/
;d]t_, tfk k|lt/f]ws afx]s .
*%##=!)=)) –l:y/ sfa{g k|lt/f]ws, sDkf]lh;g
jf lkmNd h:tf
df]n
k|ltzt !)
–cGo l:y/k|lt/f]ws M
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
87
*%##=@!=)) ––@) jf6;Ddsf] zlQm ;~rfng
Ifdtfsf nflu
df]n
k|ltzt !)
*%##=@(=)) ––cGo df]n
k|ltzt !)
–tf/ hf]l8Psf] 36a9 x'g]
-Eofl/Pjn_ k|lt/f]ws, l/of]:6\–
of6\; / kf]6]GzLof]ld6/ M
*%##=#!=)) ––@) jf6;Ddsf] zlQm ;~rfng
Ifdtfsf nflu
df]n
k|ltzt !)
*%##=#(=)) ––cGo df]n
k|ltzt !)
*%##=$)=)) –cGo 36a9 x'g] k|lt/f]ws,
l/of]i6\of6\; / kf]6]GzLof]ld6/ ;d]t
df]n
k|ltzt !)
*%##=()=)) –kf6{k'hf{x¿ df]n
k|ltzt !)
*%#$=$)=)) lk|G6]8 ;ls{6 -5flkPsf kl/kyx¿_ df]n
k|ltzt !)
$@ *%=#^
!))) ef]N6;Ddsf] ef]N6]h ePsf]
jfNg] lgefpg] -:jLlrª_ jf
ljB'tLo kl/kysf] nflu jf ljB't
kl/kydf jf ;Fu hf]8\gsf] nflu
rflxg] j}B'lts pks/0fx¿ -h:t},
:jLr, l/n], ˆo"h, ;h{ ;k|];/,
Knu, ;s]6, NofDk–xf]N8/ / cGo
;+of]hsx¿ -sg]S6;{_ hS;g
aS;];_Ù rfIf'ifLo tGt'x¿
-clK6sn kmfOj;{_, rfIf'ifLo
tGt'sf d'Ýf jf df]6f tf/x¿
lgldQsf ;+of]hsx¿ -sg]S6;{_.
*%#^=%)=)) –cGo :jLrx¿ df]n
k|ltzt !)
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
88
–NofDk xf]N8/, Knu / ;s]6x¿M
*%#^=^(=)) ––cGo df]n
k|ltzt !)
*%#^=()=)) –cGo pks/0fx¿ df]n
k|ltzt !)
$# *%=$$
ljB't?4 -OG;'n]6]8_, -Ogfd]n
nufPsf] jf Pgf]8fOh ;d]t_, tf/
-jfo/_, s]a'n -sf]–PS;]n s]a'n
;d]t_ / sg]S6/;Fu hf]l8Psf] jf
ghf]l8Psf] cGo OG;'n]6]8 sG8S6/Ù
clK6sn kmfOa/ s]a''n, tf/, ljB't
s08S6/ jf sg]S6/ hf]8]sf] jf
ghf]8]sf] k|To]s 9flsPsf /]zfx¿
-lzb\8 kmfOa/_ af6 ag]sf] tf/ .
–!))) ef]N6;Ddsf] nflu cGo
On]lS6«s s08S6/x¿M
*%$$=$@=))
––sg]S6/;Fu hf]l8Psf df]n
k|ltzt !%
*%$$=$(=))
––cGo df]n
k|ltzt !%
*%$$=&)=))
-clK6sn kmfOj/ s]j'n df]n
k|ltzt !)
$$ ()=!)
of] efusf] cGoq pNn]v gePsf]
jf ;dfj]z gePsf] t:jL/ ;DaGwL
-rnlrq ;DaGwL ;d]t_
k|of]uzfnfx¿df k|of]u x'g]
pks/0f / cf}hf/x¿Ù g]u]6f]:sf]kÙ
k|f]h]S;g :qmLg -k|If]ks kbf{_ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
89
()!)=()=)) –kf6{k'hf{ / ;xfos ;fdfgx¿ df]n
k|ltzt !)
$% ()=!!
;"Id kmf]]6f]u|fkmL
-kmf]]6f]dfOqmf]u|fkmL_,
l;g]kmf]6f]dfOqmf]u|fkmL jf
dfOqmf]k|f]h]S;g -;"Id k|If]k0f_ sf]
nflu ;d]t ;+o'Qm rfIf'if ;"IdbzL{
oGqx¿ -sDkfp08 clK6sn
dfOqmf]:sf]k_ .
()!!=!)=)) –:6Ll/of]:sf]lks dfOqmf];sf]K; df]n
k|ltzt %
()!!=@)=))
–;"Id kmf]]6f] lvRg]
-kmf]]6f]]dfOqmf]u|fkmL_, ;"Id rnlrq
lvRg] -l;g]kmf]6f]dfOqmf]u|fkmL_ jf
;"Id k|If]k0f -dfOqmf] k|f]h]S;g_ sf
cGo ;"Id bz{s oGqx¿
-dfOqmf]:sf]K;_
df]n
k|ltzt %
()!!=()=)) –kf6{k'hf{x¿ / ;xfos ;fdfgx¿ df]n
k|ltzt %
$^ ()=!@
rfIf'if -clK6sn_ ;"Idbz{s
oGqx¿ -dfOqmf]:sf]K;_ afx]ssf
;"Idbz{s oGqx¿Ù ljjlt{t
pks/0fx¿-l8 |̂ofS;g Pk/]6;__.
()!@=!)=))
–b'?jLIf0f oGqx¿ –dfOqmf]:sf]K;_,
clK6sn dfOqmf]:sf]kx¿ afx]sÙ
ljjt{g pks/0fx¿ -l8k|mofS;g
Pk/]6;\_
df]n
k|ltzt %
()!@=()=)) –kf6{k'hf{x¿ / ;xfos ;fdu|Lx¿ df]n
k|ltzt %
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
90
$& ()=!&
lvRg], lrgf] nufpg], jf ul0ftLo
lx;fj ug]{ cf}hf/x¿ -h:t}–lv+Rg]
d]lzg, gS;f ptfg]{ oGq,
k|f]6«ofS6/, gS;fsf ;]6x¿, :nfO8\
?nx¿, l8:s SofNs'n]6/_Ù o;
efudf cGoq gk/]sf], xftn]
nDjfO{ gfKg] cf}hf/x¿ -h:t}–gfKg]
808L / lkmQf jf dfOqmf]ld6/,
Soflnk;{_ .
9017.20.00 –cGo lvRg], lrgf] nufpg] /
ul0ftLo lx;fj ug]{ cf}hf/x¿
df]n
k|ltzt %
9017.90.00 –kf6{k'hf{x¿ / ;xfos ;fdu|Lx¿ df]n
k|ltzt %
$* 90.26
Uof+; jf c¿ t/n kbfy{sf k|jfx,
tx, bjfj jf cGo ljljwtf -
e]l/ojN;_ gfKg] jf k/LIf0f ug]{
-h:t}–k|jfxdfks, ;txdfks,
Dofgf]dL6/ -xfjf jf jfiksf] bjfj
gfKg] oGq_ tfkdfks_ cf}hf/ /
pks/0fx¿, zLif{s ()=!$,
()=!%, ()=@* jf ()=#@ sf
cf}hf/ / pks/0fx¿ afx]s .
9026.10.00 –t/nsf] k|jfx jf ;tx gfKg jf
k/LIf0f ug{sf] nflu
df]n
k|ltzt 5
9026.20.00 –bjfj gfKg jf k/LIf0f ug{sf]
nflu
df]n
k|ltzt 5
9026.80.00 –cGo cf}hf/x¿ / pks/0fx¿ df]n
k|ltzt 5
9026.90.00 –kf6{k'hf{x¿ / ;xfos ;fdu|Lx¿ df]n
k|ltzt 5
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
91
$( 90.27
ef}lts jf /f;folgs ljZn]if0f
-h:t}–w«jLs/0fdfks -kf]nf/L–
ld6/_, k/fjt{dfks
-l/k«\m|ofS6f]ld6/_, a0f{qmddfks
-:k]S6«f]– ld6/_, Uof+; jf w'jf+
ljZn]if0f ug]{ pks/0fx¿_ sf
k|of]usf cf}hf/x¿ / pks/0fx¿Ù
RofkRofk nfUg] -le:sf]l;6L_,
l5b«tf -kf]/f]l;6L_, k|;/0f -
PS;kfG;g_ ;txsf] wf/0f–Ifdtf
-;k]m{]{; 6]G;g_ jf o:t} gfKg] jf
k/LIf0f ug]{ cf}hf/ / oGqx¿Ù
tfksf] dfqf, Wjlg jf k|sfzsf]
gfk jf k/LIf0f ug]{ cf}hf/x¿ /
pks/0fx¿ -PS:kf]h/ dL6/
;d]t_Ù ;"Idst{s
-dfOqmf]6f]D;_ .
9027.20.00 –j0f{n]v -qmf]Sof6f]u|fkm_ / ljB't\
;+/r0f ;DaGwL -On]S6«f]kmf]]l/l;;_
pks/0fx¿
df]n
k|ltzt 5
9027.50.00
–rfIf'if ljsL/0f -o"=eL=, lelhjn,
cfO= cf/=_ k|of]u ug]{ cGo
cf}hf/x¿ / pks/0fx¿
df]n
k|ltzt 5
9027.80.00 –cGo cf}hf/x¿ / pks/0fx¿ df]n
k|ltzt 5
%) 90.30
cf];Lnf]:sf]k -bf]ngbzL{_, :k]S6«d -
j0f{k6_ ljZn]ifs / zLif{s ()=@*
sf dfks -ld6/_ afx]ssf ljB'tsf]
dfqf gfKg] jf k/LIf0f ug{sf] nflu
k|of]u x'g] cGo cf}hf/x¿ /
pks/0fx¿; cNkmf, la6f, ufdf,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
92
PS;–/],sl:ds -cGtl/If_ jf cGo
cfof]gfOlhª -ljB't c0f'_ ljsL/0f
-/]8LP;g_ gfKg] jf kQf nufpg]
cf}hf/ / pks/0fx¿ .
9030.40.00
–ljz]iftM b"/;~rf/sf] nflu lgld{t
cGo cf}hf/x¿ / pks/0fx¿ -
h:t}–qm;–6sdL6/, u]g ldhl/Ë
ug]{ cf}hf/x¿, l8:6f];{g ˆofS6/
ld6/, ;f]kmf]]ld6/_
df]n
k|ltzt 5
9030.90.00 –kf6{k'hf{x¿ / ;xfos ;fdu|Lx¿ df]n
k|ltzt 5
b|i6Jo M–
-!_ cGtMz'Ns b/aGbLdf dfly h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg PDa'n]G;, zj
jfxg, ckfËx¿n] k|of]u ug{ ldNg] u/L agfO{Psf :s'6/ / Aofl6«af6 rNg]
6]Dkf]sf] r]l;;df cGtMz'Ns nfUg] 5}g .
-@_ cfly{s jif{ @)^%÷^^ ;Dd vl/b eO{ df}Hbftdf /x]sf cGtMz'Ns nfUg]
;jf/L ;fwgx¿sf] cGtMz'Ns c;"n ug]{ k|lqmof cfly{s P]g, @)^% adf]lhd
g} x'g]5 .
-#_ pBf]un] k}7f/L ug]{ zLif{s &@=!# sf] pkzLif{s &@!#=(!=!) sf] M.S Wire
Rod in Coil sRrf kbfy{df pBf]u ljefusf] l;kmfl/;df cGtMz'Ns 5'6
lbOg]5 .
-$_ s'g} klg dlb/fsf] sS6]n u/]df l;=g+= !) adf]lhdsf] b/aGbL nfUg]5 .
-%_ &) o"=kL= zlQmsf] tof/L dlb/f l;=g+= !^ sf] /]lS6kmfO8 l:k|6 k|of]u u/L
dfq agfpg kfOg]5 .
-^_ dfa{nsf] :yfgLo pTkfbgdf cGtMz'Ns nfUg] 5}g .
-&_ lem6L, u'G6f ef/L cfb]zsf] ;'ljwf cGtu{t eG;f/ dx;'n 5'6df k}7f/L
ul/Psf] JolQmut k|of]hgsf j:t'x¿df cGtMz'Ns nfUg] 5}g .
-*_ df]6/ ;fOsnsf] :yfgLo pTkfbgdf krf; k|ltzt / cGo ;jf/L ;fwgsf]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
93
:yfgLo pTkfbgdf nfUg] cGtMz'Nsdf kRrL; k|ltzt 5'6 x'g]5 .
-(_ ljB'tLo dfWodaf6 rNg] ;jf/L ;fwgx¿df cGtMz'Ns nfUg] 5}g .
-!)_ cf}Bf]lus gLlt, @)^& sf] cg';"rL–( df pNn]v ePsf clt cljsl;t
If]qdf :yflkt :yfgLo kmnk"mndf cfwfl/t pBf]uaf6 pTkflbt a|f08Lsf]
pTkfbgdf o; cGtMz'Ns b/aGbL cg';f/ nfUg] cGtMz'Nsdf c;L k|ltzt
5'6 x'g]5 .
-!!_ cGtMz'Ns b/aGbL k|of]hgsf] nflu lgwf{l/t cf7 c+ssf] pkzLif{snfO{
tYofÍ k|of]hgsf] nflu dxflgb]{zsn] c+s yk ug{ ;Sg]5 .
-!@_ cGtM z'Ns nfUg ;Sg] j:t'x¿sf] JofVof tyf xfdf]{gfOH8 sf]8 tf]Sg] sfd
cfjZostf cg';f/ eG;f/ ljefu;Fu k/fdz{ lnO{ ljefun] ug{ ;Sg]5 .
####@@@@==== dlb/f P]g, @)#! df ;+zf]wgdlb/f P]g, @)#! df ;+zf]wgdlb/f P]g, @)#! df ;+zf]wgdlb/f P]g, @)#! df ;+zf]wg M dlb/f P]g, @)#! sf],–
-!_ bkmf @ sf] v08 -u_ kl5 b]xfosf v08 -u!_, -u@_,
-u#_, -u$_ / -u%_ ylkPsf 5g\ M–
æ-u!_ æcGtMz'Ns clws[tÆ eGgfn] cGtMz'Ns ;DaGwL k|rlnt sfg'g
adf]lhd tf]lsPsf] clws[t ;Demg' k5{ .
-u@_ æpTkfbsÆ eGgfn] dlb/f pTkfbg ug{ Ohfhtkq k|fKt u/]sf] JolQm,
kmd{, sDkgL jf ;+:yf ;Demg' k5{ .
-u#_ æJolQmÆ eGgfn] s'g} JolQm, k|lti7fg, ;+3, ;fem]bf/L ;+:yf, ;xsf/L,
;+o'Qm Joj;fo, u'7L jf sf]ifsf] ;~rfns, k|f]k|fO6/ / d'Vo e} sfd
ug]{ k|ltlglw jf Ph]06 ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] gfkmfsf] p2]Zo lnO{
jf glnO{ dlb/fsf] pTkfbg jf k}7f/L u/L yf]s jf v'b|f jf h'g;'s}
¿kdf laqmL ljt/0f ug]{ lgsfo jf To:tf] lgsfosf] zfvf, pkzfvf
jf To:t} cGo sf/f]af/ ug]{ :yfg ;d]tnfO{ hgfpg]5 .
-u$_ æk}7f/LÆ eGgfn] k|rlnt sfg'g adf]lhd ljb]zaf6 g]kfnleq dlb/f
Nofpg] sfo{ ;Demg' k5{ .
-u%_ æljefuÆ eGgfn] cfGtl/s /fh:j ljefu ;Demg' k5{ .Æ
-@_ bkmf ^ sf] ;§f b]xfosf] bkmf -^_ /flvPsf] 5 M—
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
94
æ^= ^= ^= ^= Ohfhtkq lnOhfhtkq lnOhfhtkq lnOhfhtkq lng' kg' kg' kg' kg]{g]{g]{g]{ M -!_ cGtMz'Ns P]g, @)%* jf ;f] P]g cGtu{t
ag]sf] lgod adf]lhd Ohfhtkq glnO{ s;}n] klg dlb/fsf]
pTkfbg, k}7f/L, laqmL jf ;~ro ug{ kfpg] 5}g .Æ
-#_ bkmf !@ sf] ;§f b]xfosf] bkmf !@ /flvPsf] 5 M–
æ!@=!@=!@=!@= b08 ;hfob08 ;hfob08 ;hfob08 ;hfo M -!_ s;}n] b]xfosf s;"/ u/]df To:tf JolQmnfO{ To:tf]
s;"/sf] lgldQ lauf] hkmt u/L lauf] adf]lhd hl/jfgf jf Ps
jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 M–
-s_ cGtMz'Ns P]g, @)%* adf]lhd dlb/fdf
ltg'{ kg]{ cGtMz'Ns bafPdf, l5kfPdf jf
5n]df,
-v_ Ohfhtkq glnO{ dlb/f pTkfbg jf k}7f/L
u/]df,
-u_ s'g} JolQmn] e'm§f n]vf jf lst]{ sfuh tof/
u/L o; P]g ljk/Lt s'g} s;"/ u/]df .
-@_ pkbkmf -!_ sf] v08 -s_, -v_ jf -u_ df n]lvPsf]
s;"/ ug{ k|oTg jf b'?T;fxg u/]df ;f] pkbkmfdf plNnlvt
;hfosf] cfwf ;hfo x'g]5 .
-#_ s;"/;Fu k|ToIf jf k/f]If ¿kdf k|of]u x'g cfPsf] efF8f
jt{g, j:t' jf ;]jf pTkfbg ug{ k|of]u ul/Psf] Hofjn, d]zLg,
pks/0f / ;jf/L ;fwg ;d]t hkmt x'g]5 .
t/ To:tf] s;"/ ug]{ JolQmn] ef8fsf] ;jf/L ;fwg k|of]u
u/]sf] / ;jf/L wgLsf] cg'dltljgf ;jf/L ;fwg To:tf] sfddf
k|of]u u/]sf] ePdf To:tf] ;jf/L ;fwg hkmt gu/L ;jf/L wgLnfO{
kRrL; xhf/ ?k}ofF hl/jfgf / ;jf/L rfnsnfO{ s;"/sf] k|s[lt x]/L
tLg dlxgf;Dd s}b jf kGw|xhf/ ?k}oFf;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo
x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
95
-$_ pkbkmf -#_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
ef8fsf] ;jf/Ldf btf{ u/L m;jf/L ;fwgsf] dflnssf] ;+nUgtfdf
k|of]u u/]sf] kfOPdf To:tf] ;jf/L hkmt x'g]5 .Æ
-$_ bkmf !% sf] ;§f b]xfosf] bkmf !% /flvPsf] 5 M–
æ!%=!%=!%=!%= k'g/fj]bgk'g/fj]bgk'g/fj]bgk'g/fj]bg M -!_ o; P]gadf]lhd cGtMz'Ns clws[tn] u/]sf] lg0f{o
pk/ /fh:j Gofoflws/0fdf / g]kfn ;/sf/n] tf]sL lbPsf]
clwsf/Ln] u/]sf] lg0f{o pk/ k'g/fj]bg cbfntdf k'g/fj]bg
nfUg]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd k'g/fj]bg lbg] JolQmn] k'g/fj]bg
lbPsf] kGw| lbgleq k'g/fj]bgsf] Ps k|lt ;DalGwt sfof{nodf btf{
u/fpg' kg]{5 .Æ
-%_ bkmf !& sf] ;§f b]xfosf] bkmf !& /flvPsf] 5 M–
æ!&=!&=!&=!&= k|rlntk|rlntk|rlntk|rlnt sfg'gsfg'gsfg'gsfg'gadf]lhd x'g]adf]lhd x'g]adf]lhd x'g]adf]lhd x'g] M o; P]gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg dlb/f k|zf;g ;DaGwL cGo k|rlnt g]kfn sfg'g adf]lhd
Ohfhtkq, dlb/fsf] sRrf kbfy{, pTkfbg, lgisfzg, k|ltnAwL b/,
b/aGbL / b:t'/ ;DaGwL Joj:yf cGo k|rlnt sfg'g adf]lhd
x'g]5 .
-^_ 7fpF 7fpFdf /x]sf æcg'dltkqÆ eGg] zAbsf] ;§f æOhfhtkqÆ eGg] zAb /
æcGtMz'Ns clwsf/LÆ eGg] zAbx¿sf] ;§f æcGtMz'Ns clws[tÆ eGg]
zAbx¿ /fvL ¿kfGt/0f ul/Psf] 5 .
########==== cfos/ P]g, @)%* df ;+zf]wgcfos/ P]g, @)%* df ;+zf]wgcfos/ P]g, @)%* df ;+zf]wgcfos/ P]g, @)%* df ;+zf]wgM cfos/ P]g, @)%* sf],–
-!_ bkmf @ sf],–
-s_ v08 -h_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -h_ /flvPsf] 5 M–
æ-h_ æcfoÆ eGgfn] s'g} JolQmn] /f]huf/L, Joj;fo, nufgL jf
cfsl:ds nfeaf6 k|fKt u/]sf] cfo / o; P]gadf]lhd
u0fgf ul/Psf] ;f] cfosf] s'n /sd ;Demg' k5{ .Æ
-v_ v08 -h_ kl5 b]xfosf] v08 -h!_ ylkPsf] 5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
96
æ-h!_ æcfsl:ds nfeÆ eGgfn] lr¶f, pkxf/, k'/:sf/, alS;;,
lhtf}/L tyf cGo s'g} klg cfsl:ds ¿kdf k|fKt x'g] nfe
;Demg' k5{ .Æ
-u_ v08 -9_ sf] pkv08 -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkv08 -@_ /flvPsf]
5 M–
æ-@_ cu|Ld s/ s§L ug]{ JolQm jf s/ s§L x'g] JolQmn]
bkmf () adf]lhd a'emfpg' kg]{ /sd jf ls:tfaGbLdf bflvnf ug]{
JolQmn] bkmf ($ adf]lhd a'emfpg' kg]{ /sd jf cu|Ld s/ bflvnf
ug'{ kg]{ JolQmn] bkmf (%s= adf]lhd a'emfpg' kg]{ /sd jf bkmf
((, !)), !)! adf]lhd s/ lgwf{/0f eP cg';f/ a'emfpg' kg]{
/sd .Æ
-3_ v08 -t_ kl5 b]xfosf] v08 -t!_ ylkPsf] 5 M–
æ-t!_ æsf/f]af/Æ eGgfn] s'g} cfo jif{sf] /f]huf/L, nufgL jf
Joj;fosf] cfo u0fgf ug]{ k|of]hgsf] nflu bkmf &, * jf
( adf]lhd ;dfj]z ul/g] hDdf /sd a/fa/sf] sf/f]af/
;Demg' k5{ .Æ
-ª_ v08 -b_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -b_ /flvPsf] 5 M–
æ-b_ æu}/ Jofj;flos s/of]Uo ;DklQÆ eGgfn] b]xfosf ;DklQ
afx]ssf hUuf, ejg tyf s'g} lgsfodf /x]sf] lxt jf
;'/If0f ;Demg' k5{ M–
-!_ Jofj;flos ;DklQ, x|f;of]Uo ;DklQ jf Jofkfl/s
df}Hbft,
-@_ s'g} k|fs[lts JolQmsf] lgDg cj:yfsf] lghL ejg,
-s_ cljlR5Gg bz jif{ jf ;f]eGbf a9L cjlw
:jfldTjdf /x]sf] /
-v_ ;f] JolQmn] cljlR5Gg jf k6s k6s u/L
s'n bz jif{ jf ;f]eGbf a9L a;f]af;
u/]sf],
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
97
-#_ s'g} lxtflwsf/Lsf] cjsfz sf]ifdf /x]sf] lxt,
-$_ s'g} k|fs[lts JolQmsf] tL; nfv ?k}ofFeGbf sd
d"Nodf lgM;u{ u/]sf] hUuf, 3/hUuf tyf lghL
ejg, jf
:ki6:ki6:ki6:ki6LLLLs/0fs/0fs/0fs/0f M o; pkv08sf] k|of]hgsf] nflu ælghL
ejgÆ eGgfn] ejg / ejgn] rr]{sf] If]qkmn
a/fa/sf] hUuf jf Ps /f]kgL hUufdWo] h'g 36L
x'G5 ;f] nfO{ a'emfpg]5 .
-%_ tLg k':tfleq ePsf] vl/b, laqmL afx]s cGo
lsl;dn] x:tfGt/0f u/L lgM;u{ u/]sf] ;DklQ .Æ
-r_ v08 -w_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -w_ /flvPsf] 5 M–
æ-w_ æ5'6 kfpg] ;+:yfÆ eGgfn] b]xfosf lgsfo ;Demg' k5{ M–
-!_ s/ 5'6 kfpg] ;+:yfsf] ¿kdf ljefudf btf{ ePsf
b]xfo adf]lhdsf lgsfo M–
-s_ gfkmf gsdfpg] p2]Zon] :yfkgf ePsf
;fj{hlgs k|s[ltsf ;fdflhs, wfld{s,
z}lIfs jf k/f]ksf/L ;+:yf,
-v_ ;fdflhs jf v]ns"b ;DaGwL ;'ljwf k|j4{g
ug]{ p2]Zon] ;f] ;+:yf jf To;sf
;b:ox¿n] nfe glng] u/L u7g ePsf]
cJoj;foL -Pd]Rof]/_ v]ns"b ;+:yf,
-@_ lgjf{rg cfof]udf btf{ ePsf] /fhg}lts bn,
-#_ ufpF ljsf; ;ldlt, gu/kflnsf jf lhNnf ljsf;
;ldlt,
t/ 5'6 kfpg] ;+:yfsf] p2]Zo cg';f/ sfo{
;DkGg x'Fbf jf s'g} JolQmåf/f ;f] ;+:yfnfO{ k|bfg
ul/Psf ;DklQ jf ;]jf afktsf] s'g} e'QmfgL ubf{
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
98
afx]s ;f] ;+:yfsf] ;DklQ / ;f] ;+:yfn] k|fKt u/]sf]
/sdaf6 s'g} JolQmnfO{ s'g} kmfObf k'¥ofPsf] eP
To:tf] ;+:yfnfO{ s/ 5'6 x'g] 5}g .Æ
-5_ v08 -e_ sf] pkv08 -%_ df /x]sf æpkv08
-!_, -@_ / -#_Æ eGg] zAbx¿sf] ;§f æpkv08 -!_, -@_, -#_ / -$_Æ
eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-h_ v08 -z_ sf] pkv08 -!_ / -@_ sf] ;§f b]xfosf pkv08 -!_ /
-@_ /flvPsf 5g\ M–
æ-!_ hldgaf6 kfgL, vlgh kbfy{ jf cGo hLljt jf lgh{L{j
;|f]t lgsfNg] clwsf/ k|fKt u/] afktsf] e'QmfgL, jf
-@_ hldgaf6 ;du| jf cf+lzs ¿kdf lgsflnPsf] k|fs[lts
;|f]t / vlgh kbfy{sf] hLljt jf lghL{j ;|f]tsf] kl/df0f jf
d"Nosf cfwf/af6 u0fgf ul/Psf] /sd .Æ
-em_ v08 -;_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -;_ /flvPsf] 5 M–
æ-;_ æef8fÆ eGgfn] 3/ axfn ;d]tsf d"t{ ;DklQsf] axfn tyf
k§f cGtu{t ul/Psf lk|ldod nufotsf ;a} e'QmfgL
;D´g' k5{ .
t/ o; zAbn] k|fs[lts ;|f]t afkt ePsf]
e'QmfgLnfO{ hgfpg] 5}g .Æ
-`_ v08 -sv_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -sv_ /flvPsf] 5 M–
æ-sv_ ænufgLÆ eGgfn] b]xfo adf]lhd afx]s Ps jf PseGbf a9L
;DklQ wf/0f ug]{ jf To:tf] ;DklQ nufgL ug]{ sfo{ ;Demg'
k5{ M–
-!_ ;DklQdf :jfldTj /fVg] JolQmaf6 lghL k|of]udf
NofOPsf] ;DklQ /fVg] sfo{,
-@_ /f]huf/L jf Joj;fo .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
99
t/ u}/ Jofj;flos s/of]Uo ;DklQ /fVg]
sfo{ nufgL dflgg]5 .Æ
-6_ v08 -sª_ sf],–
-!_ pkv08 -!_ sf] b]xfo -v_ df /x]sf æs'g} cfo jif{sf]Æ eGg]
zAbx¿ lemlsPsf 5g\ .
-@_ pkv08 -#_ sf] b]xfo -v_ sf] cGTodf æjf,Æ eGg] zAb
ylkPsf] 5 .
-#_ pkv08 -$_ sf] b]xfo -s_ sf] cGTodf æjf,Æ eGg] zAb
ylkPsf] 5 .
-$_ pkv08 -$_ kl5 b]xfosf] pkv08 -$s_ ylkPsf] 5 M–
æ-$s_ g]kfn ;/sf/,Æ
-%_ pkv08 -^_ sf] bf];|f] x/kmdf /x]sf] æ/Æ eGg] zAbsf] ;§f
æjf,Æ eGg] zAb /flvPsf] 5 .
-7_ v08 -sem_ sf] pkv08 -@_ df /x]sf] ælk|lddoÆ eGg] zAbsf] ;§f
æC0f bfloTj cGtu{tsf] 5'6, lk|ldodÆ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-8_ v08 -s`_ df /x]sf æul/Psf] jfÆ eGg] zAbx¿ lemlsPsf 5g\ .
-9_ v08 -s7_ kl5 b]xfosf] v08 -s7!_ ylkPsf] 5 M–
æ-s7!_ æljB'tLo dfWodÆ eGgfn] sDKo"6/, kmofS;, Od]n, OG6/g]6,
ljB'tLo Sof; d]lzg, lkm:sn lk|G6/ ;Demg' k5{ / ;f]
zAbn] ljefun] tf]s]sf cGo :jLs[t dfWodnfO{ ;d]t
hgfpF5 . Æ
-0f_ v08 -s0f_ df /x]sf æpkv08 -$_Æ eGg] zAbx¿sf] ;§f æpkv08
-%_Æ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-t_ v08 -sg_ kl5 b]xfosf] v08 -sg!_ ylkPsf] 5 M–
æ-sg!_ æ;dfof]lht s/of]Uo cfoÆ eGgfn]] s'g} JolQmsf] s'g} cfo
jif{sf] s/ of]Uo cfosf] u0fgf ubf{ bkmf !@ adf]lhd s'g}
/sd g36fO tyf bkmf !$ sf] pkbkmf -@_, bkmf !& jf !*
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
100
adf]lhd s§L gu/L u0fgf ul/Psf] s/of]Uo cfo ;D´g'
k5{ .Æ
-y_ v08 -sa_ df /x]sf æbz k|ltztÆ eGg] zAbx¿sf] ;§f ækGw|
k|ltztÆ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-b_ v08 -sn_ df /x]sf æsfo{;Fu ;DalGwt s'g} lgsfodfÆ eGg]
zAbx¿sf] ;§f æs'g} lgsfodf v08 -d_ adf]lhdsf]Æ eGg] zAbx¿
ylkPsf 5g\ .
-@_ bkmf $ sf],–
-s_ pkbkmf -!_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -!_ /flvPsf] 5 M–
æ-!_ s'g} cfo jif{sf nflu bkmf # df plNnlvt s'g}
JolQmn] bflvnf ug'{ kg]{ s/sf] /sd ;f] bkmfsf] v08 -s_, -v_ /
-u_ df plNnlvt s'g} Ps jf PseGbf a9L JolQmsf] x}l;otn] ;f]
JolQmn] bflvnf ug'{ kg]{ s/sf] hDdf /sd a/fa/ x'g]5 .Æ
-v_ pkbkmf -@_ df /x]sf æbkmf %! jf &!Æ eGg] zAbx¿kl5 æjf b'j}
bkmfÆ eGg] zAbx¿ ylkPsf 5g\ .
-u_ pkbkmf -#_ sf] v08 -u_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -u_ /flvPsf] 5 M–
æ-u_ /f]huf/bftfn] e'QmfgL u/]sf] cf}ifwL pkrf/ vr{ afktsf]
s/ ldnfg / /f]huf/bftfn] g} e'QmfgL ul/lbPsf] cjsfz
of]ubfg dfq 36fpg bfaL u/]sf] tyf bkmf !@ ad]flhd
rGbf afkt vr{ 36fpg bfaL gu/]sf] .Æ
-3_ pkbkmf -$_ sf],–
-!_ v08 -s_ kl5 b]xfosf] v08 -s!_ ylkPsf] 5 M–
æ-s!_ cf}ifwL pkrf/ vr{ afkt bkmf %! adf]lhd tyf
cu|Ld s/s§L afkt bkmf (# adf]lhd s/ ldnfg
ug{ bfaL gu/]sf],Æ
-@_ v08 -v_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -v_ /flvPsf] 5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
101
æ-v_ Joj;foaf6 k|fKt cfo b'O{ nfv ?k}ofF / Joj;fosf]
sf/f]af/ aL; nfv ?k}ofFeGbf a9L gePsf], /Æ
-ª_ pkbkmf -^_ df /x]sf æbkmf **Æ eGg] zAbx¿sf] ;§f æbkmf *&,
** / *(Æ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-#_ bkmf % sf],–
-s_ t];|f] x/kmdf /x]sf æbkmf !@ jf ^#Æ eGg] zAbx¿kl5 æjf b'j}
bkmfÆ eGg] zAbx¿ ylkPsf 5g\ .
-v_ v08 -v_ sf] cGTodf /x]sf] æ/Æ eGg] zAb lemlsPsf] 5 .
-u_ v08 -u_ kl5 b]xfosf] v08 -3_ ylkPsf] 5 M–
æ-3_ cfsl:ds nfe .Æ
-$_ bkmf ^ sf] v08 -v_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+zdf /x]sf æbkmf !! jf ^$Æ
eGg] zAbx¿kl5 æjf b'j} bkmfÆ eGg] zAbx¿ ylkPsf 5g\ .
-%_ bkmf & sf] pkbkmf -!_ df /x]sf æcfodf u0fgf ug'{ kg]{5Æ eGg] zAbx¿sf]
;§f æcfo x'g]5Æ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-^_ bkmf ( sf] pkbkmf -!_ df /x]sf ædfgL u0fgf ug'{ kg]{5Æ eGg] zAbx¿sf]
;§f æx'g]5Æ eGg] zAb /flvPsf] 5 .
-&_ bkmf !) sf] v08 -5_ sf] pkv08 -#_ kl5 b]xfosf] pkv08 -$_ ylkPsf]
5 M–
æ-$_ g]kfn lwtf]kq af]8{n] cfˆgf] p2]Zo cg'¿k cfh{g u/]sf] /sd .Æ
-*_ bkmf !) sf] v08 -h_ kl5 b]xfosf] v08 -em_ ylkPsf] 5 M–
æ-em_ g]kfn ;/sf/sf] h'g;'s} k|sf/sf] cfo .Æ
-(_ bkmf !! sf], –
-s_ pkbkmf -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf] 5 M–
æ-@_ ;xsf/L P]g, @)$* adf]lhd btf{ eO{ ;~rfng ePsf]
s[lif jf jg k}bfjf/df cfwfl/t /]zd v]tL tyf /]zd pTkfbg,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
102
kmnk"mn v]tL, pTkfbg tyf kmnk"mn k|zf]wg, kz'kfng, 8]/L pBf]u,
s'v'/fkfng, dT:okfng, lrof v]tL tyf k|zf]wg, skmL v]tL tyf
k|zf]wg, hl8j'6L v]tL tyf k|zf]wg, t/sf/Lsf aLp lahg pTkfbg,
df}/Lkfng, dx pTkfbg, /a/ v]tL, sj'lnolt jg, Pu|f]km/]i6«L cflb
Jofj;flos jg ;DaGwL Joj;fox¿ h:tf s[lif tyf jghGo
pBf]ux¿, t/sf/L e08f/sf nflu :yflkt zLt e08f/, s[lif
;DaGwL aLp lahg, kz'cfxf/f, bfgf, sL6gfzs cf}ifwL, dn tyf
s[lif cf}hf/ -oflGqs zlQmaf6 rNg] afx]s_ sf] sf/f]af/ ug]{
;xsf/L ;+:yf tyf u|fdL0f ;d'bfodf cfwfl/t art tyf C0f
;xsf/L ;+:yf jf ;+3sf] cfodf s/ nfUg] 5}g . o:tf] ;+:yf jf
;+3n] ljt/0f u/]sf] nfef+zdf ;d]t s/ nfUg] 5}g .Æ
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M o; pkbkmfsf] k|of]hgsf] nflu æu|fdL0f ;d'bfoÆ
eGgfn] dxfgu/kflnsf, pkdxfgu/kflnsf tyf tL If]q;Fu
hf]l8Psf ufpF ljsf; ;ldlt / gu/kflnsf afx]ssf If]q ;Demg'
k5{ .Æ
-v_ pkbkmf -#_ df /x]sf æljz]if pBf]uaf6Æ eGg] zAbx¿sf] ;§f
æljz]if pBf]u / ;"rgf k|ljlw pBf]uaf6Æ eGg] zAbx¿ /fvL ;f]xL
pkbkmfdf /x]sf] v08 -s_ / -v_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -s_ / -v_
/flvPsf 5g\ M—
æ-s_ tLg ;o jf ;f]eGbf a9L g]kfnL gful/snfO{ jif{el/ g}
k|ToIf /f]huf/L lbg] ljz]if pBf]u / ;"rgf k|ljlw pBf]unfO{
;f] jif{sf] cfodf nfUg] s/sf] gAa] k|ltzt, afx| ;o jf
;f]eGbf a9L g]kfnL gful/snfO{ jif{el/ g} k|ToIf /f]huf/L
lbg] ljz]if pBf]unfO{ ;f] jif{sf] cfodf nfUg] s/sf] c;L
k|ltzt, dlxnf, blnt jf ckfËx¿dWo] sDtLdf t]lQ;
k|ltztnfO{ ;d]t ;dfj]z u/L ;ohgfeGbf a9L g]kfnL
gful/snfO{ jif{el/ k|ToIf /f]huf/L lbPsf] ljz]if pBf]unfO{
;f] jif{sf] cfodf nfUg] s/sf] c;L k|ltzt,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
103
-v_ cltcljsl;t, cljsl;t, cNkljsl;t If]qx¿df ljz]if
pBf]u ;~rfng ePsf] eP To:tf pBf]u ;~rfng ePsf]
cfo jif{ ;d]t bz cfo jif{sf nflu ;f] jif{x¿sf] cfodf
nfUg] s/sf] qmdzM bz, aL; / tL;
k|ltzt .Æ
-u_ pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf pkbkmf -#s_, -#v_, -#u_, -#3_, -#ª_, -
#r_, -#5_, -#h_, -#em_ / -#`_ ylkPsf 5g\ M–
æ-#s_ ljz]if cfly{s If]qdf :yflkt pBf]usf] cfodf nfUg]
cfos/ / To:tf pBf]un] ljt/0f ug]{ nfef+zdf nfUg] s/df b]xfo
adf]lhd 5'6 x'g]5 M–
-s_ lxdfnL lhNnf / g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] kxf8L
lhNnfdf /x]sf] ljz]if cfly{s If]qdf :yflkt
pBf]un] sf/f]af/ z'? u/]sf] ldltn] bz
jif{;Dd nfUg] cfos/sf] zt k|ltzt /
To;kl5sf cfo jif{df nfUg] cfos/sf]
krf; k|ltzt,
-v_ cGo If]qdf /x]sf] ljz]if cfly{s If]qdf :yflkt
pBf]un] sf/f]af/ z'? u/]sf] ldltn] kfFr
jif{;Dd nfUg] cfos/sf] zt k|ltzt /
To;kl5sf cfo jif{df nfUg] cfos/sf]
krf; k|ltzt,
-u_ ljz]if cfly{s If]qdf :yflkt pBf]un]
ljt/0f u/]sf] nfef+zdf nfUg] s/ sf/f]af/
z'? u/]sf] ldltn] kfFr jif{;Dd zt k|ltzt
/ To;kl5sf] tLg jif{;Dd krf; k|ltzt,
-3_ ljz]if cfly{s If]qdf :yflkt pBf]usf
ljb]zL nufgLstf{n] ljb]zL k|ljlw jf
Joj:yfkg ;]jf z'Ns tyf /f]oN6Laf6
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
104
cfh{g u/]sf] cfodf nfUg] cfos/ krf;
k|ltzt .
-#v_ k]6«f]lnod tyf k|fs[lts UofF; cGj]if0f tyf pTvgg\
ug]{ sf/f]af/ ug]{ JolQmn] @)&% ;fn r}q dlxgf;Dd Jofkfl/s
¿kdf sf/f]af/ ;~rfng u/]df sf/f]af/ ;~rfng u/]sf] ldltn]
klxnf] ;ft jif{;Dd k"/} cfos/ 5'6 kfpg]5 / To;kl5sf] tLg
jif{;Dd krf; k|ltzt cfos/ 5'6 kfpg]5 .
-#u_ g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L
tf]s]sf] 6]Sgf]nf]hL kfs{, jfof]6]s kfs{ / ;"rgf k|ljlw kfs{leq
:yflkt ;ˆ6j]o/ ljsf;, tYofÍ k|zf]wg, ;fOj/ Sofk]m, l8lh6n
Doflkª ;DaGwL pBf]usf] cfodf nfUg] s/sf] krf; k|ltzt 5'6
x'g]5 .
-#3_ ljB'tsf] pTkfbg, k|;f/0f, ljt/0f ug]{ cg'dlt k|fKt
JolQmn] ;Dat\ @)&% ;fn r}q dlxgf;Dd Jofkfl/s ¿kdf
hnljB'tsf] pTkfbg, pTkfbg / k|;f/0f, pTkfbg / ljt/0f jf
pTkfbg, k|;f/0f, ljt/0f z'? u/]sf] ldltn] klxnf] ;ft jif{;Dd k"/ }
cfos/ 5'6 kfpg]5 / To;kl5sf] tLg jif{;Dd krf; k|ltzt
cfos/ 5'6 kfpg]5 . o:tf] ;'ljwf ;f}o{, jfo' tyf h}ljs kbfy{af6
pTkfbg x'g] ljB'tn] ;d]t kfpg]5 .
t/ of] pkbkmf k|f/De ePsf jvt Jofkfl/s pTkfbg
k|f/De ul/;s]sf cg'dlt k|fKt JolQmsf] xsdf cg'dltkq k|fKt
ul/Psf jvtsf] Joj:yf sfod /xg]5 .Æ
-#ª_ pTkfbgd'ns pBf]un] pTkfbg u/]sf] j:t' lgof{t
u/]df k|fKt cfodf nfUg] s/sf] b/df kRrL; k|ltztn] 5'6 x'g]5 .
-#r_ ;8s, k'n, ljdfg:yn, ;'?ª dfu{ lgdf{0f / ;~rfng
u/]df jf 6«fd, 6«nLa;df nufgL u/L ;~rfng u/]df ;f]af6 k|fKt
cfodf nfUg] s/sf] b/df rfnL; k|ltztn] 5'6 x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
105
-#5_ lwtf]kq ahf/df ;"lrs[t ePsf pTkfbgd'ns, ko{6g
;]jf, hnljB't pTkfbg, ljt/0f tyf 6«fG;ld;g ug]{ / bkmf !! sf]
pkbkmf -#u_ df pNn]v ePsf lgsfox¿nfO{ nfUg] s/df bz
k|ltztn] 5'6 x'g]5 .
-#h_ clt cljsl;t If]qdf :yflkt kmnk"mndf cfwfl/t
a|f08L, ;fO8/ Pj+ jfOg pTkfbg ug]{ pBf]unfO{ sf/f]af/ ;'? u/]sf]
ldltn] bz jif{;Dd rfnL; k|ltzt cfos/ 5'6 x'g]5 .
-#em_ s'g} JolQmn] af}l4s ;DklQ lgof{t afkt k|fKt /f]oN6L
cfodf nfUg] cfo s/sf] b/df kRrL; k|ltztn] 5'6 x'g]5 .
-#`_ s'g} JolQmn] jf}l4s ;DklQsf] x:tfGt/0fåf/f laqmL
u/L k|fKt u/]sf] cfodf nfUg] cfos/sf] b/df krf; k|ltztn] 5'6
x'g]5 .Æ
-3_ pkbkmf -$_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -$_ /flvPsf] 5 M–
æ-$_ pkbkmf -!_, -@_, -#_ sf] v08 -s_, -v_, pkbkmf
-#s_, -#v_ / -#u_, cg';"rL–! sf] bkmf ! sf] pkbkmf -!#_, -!$_ /
-!%_ / cg';"rL–! sf] bkmf @ sf] pkbkmf -@_, -#_, -#s_ / -$_
adf]lhdsf JolQmn] cfosf] u0fgf ubf{ cGo 5'§} JolQmåf/f ;f] cfo
dfq k|fKt u/] ;/x dfgL ;f] cfosf] u0fgf ug'{ kg]{5 .Æ
-ª_ pkbkmf -%_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -%_ /flvPsf] 5 M–
æ-%_ Pp6} cfosf] ;DaGwdf o; bkmf adf]lhd PseGbf
a9L 5'6 kfpg ;Sg] cj:yf ePsf] JolQmn] cfk"mn] /f]h]sf] s'g}
Pp6f 5'6 dfq kfpg]5 .Æ
-r_ pkbkmf -^_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -&_ ylkPsf] 5 M–
æ-&_ pkbkmf -#s_ / -#u_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg ;f]xL pkbkmfx¿df plNnlvt pBf]u jf Joj;fo ;~rfng
ug{ k|of]u ePsf ;DklQx¿ ;fljsdf cGo JolQmn] ;f]xL lsl;dsf]
jf cGo lsl;dsf] pBf]u jf Joj;fo ;~rfng ug{ k|of]u u/]sf]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
106
k'/fgf] ;DklQx¿ eP ;f] pkbkmfx¿ adf]lhdsf] ;'ljwf k|fKt x'g]
5}g .Æ
-!)_ bkmf !! kl5 b]xfosf] bkmf !!s= / !!v= ylkPsf
5g\ M–
æ!!s=!!s=!!s=!!s= k"jf{wf/ ;+/rgfsf] lgdf{0f tyf ;~rfngdf nfUg] s/k"jf{wf/ ;+/rgfsf] lgdf{0f tyf ;~rfngdf nfUg] s/k"jf{wf/ ;+/rgfsf] lgdf{0f tyf ;~rfngdf nfUg] s/k"jf{wf/ ;+/rgfsf] lgdf{0f tyf ;~rfngdf nfUg] s/ M k"jf{wf/
;+/rgfsf] lgdf{0f tyf ;~rfng ug{sf nflu g]kfn ;/sf/ / s'g}
JolQmsf aLr s'g} ;Demf}tf ePdf ;f] ;Demf}tf ubf{sf jvt sfod
ePsf] s/ ;DaGwL o; P]gn] Joj:yf u/]sf] s/sf ;'ljwfx¿ To:tf]
k"jf{wf/ lgdf{0f tyf ;~rfng ug]{ JolQmn] ;Demf}tf cjlwe/ To:tf]
s/;DaGwL ;'ljwf pkef]u ug{ kfpg]5 .
!!v= !!v= !!v= !!v= /fli6«o dxTjsf k"jf{wf/ ljsf; cfof]hgfx¿df ;x'lnot/fli6«o dxTjsf k"jf{wf/ ljsf; cfof]hgfx¿df ;x'lnot/fli6«o dxTjsf k"jf{wf/ ljsf; cfof]hgfx¿df ;x'lnot/fli6«o dxTjsf k"jf{wf/ ljsf; cfof]hgfx¿df ;x'lnot M /fli6«o
dxTjsf hnljB't cfof]hgf, cGt/f{li6«o ljdfg:yn, e"ldutdfu{
tyf ;8sdfu{, /]ndfu{ h:tf k"jf{wf/ ljsf; cfof]hgf tyf tLg
;ohgfeGbf a9L :jb]zL sfdbf/nfO{ /f]huf/L lbg] / krf;
k|ltzteGbf a9L :jb]zL sRrf kbfy{ pkof]u ug]{ pTkfbgzLn
pBf]u -r'/f]6, dlb/f / ljo/ pBf]u afx]s_ df ;Djt\ @)&% ;fn
r}t d;fGt;Dd u/]sf] nufgLsf] cfo;|f]t vf]lhg] 5}g .
-!!_ bkmf !@ sf] pkbkmf -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf] 5 M–
æ-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;f] pkbkmf
adf]lhd s'g} cfo jif{df 36fpg kfpg] vr{ Ps nfv ?k}ofF jf ;f] JolQmsf]
;f] jif{sf] ;dfof]lht s/of]Uo cfosf] kfFr k|ltztdWo] h'g 36L x'G5
;f]eGbf a9L x'g] 5}g .Æ
-!@_ bkmf !@ kl5 b]xfosf] bkmf !@s= ylkPsf] 5 M–
æ!@s= !@s= !@s= !@s= ;Dkbf ;+/If0f / v]ns"bsf] ljsf;df u/]sf] vr;Dkbf ;+/If0f / v]ns"bsf] ljsf;df u/]sf] vr;Dkbf ;+/If0f / v]ns"bsf] ljsf;df u/]sf] vr;Dkbf ;+/If0f / v]ns"bsf] ljsf;df u/]sf] vr{M s'g} sDkgLn] s'g}
cfo jif{df ljefusf] k"j{ :jLs[lt lnO{ g]kfnleq /x]sf k|frLg,
wfld{s tyf ;fF:s[lts ;Dkbfsf] ;+/If0f tyf ;Da4{g ug]{ jf
v]ns"bsf] ;fj{hlgs ef}lts k"jf{wf/ lgdf{0f ug]{ sfo{df u/]sf]
vr{dWo] bz nfv ?k}+ofF;Ddsf] /sd jf lgwf{/0f of]Uo cfosf] bz
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
107
k|ltztn] x'g] /sddWo] h'g 36L x'G5 ;f] /sd cfˆgf] ;f] jif{sf]
s/of]Uo cfo u0fgf ubf{ 36fpg bfaL ug{ ;Sg]5 .Æ
-!#_ bkmf !$ sf],–
-s_ pkbkmf -!_ df /x]sf æ;f] JolQmsf]Æ eGg] zAbx¿kl5 æJoj;fo jf
nufgLaf6 cfo cfh{g x'g] sfo{sf nflu l;h{gf ePsf]]Æ eGg]
zAbx¿ ykL ;f]xL pkbkmfsf] v08 -v_ df /x]sf] k|ltaGwfTds
jfSof+z lemlsPsf] 5 .
-v_ pkbkmf -@_ df /x]sf æ;f] pkbkmfadf]lhd s§L ug{ kfpg] s'n
Jofh /sd b]xfosf /sdx¿sf] hDdfeGbf a9L x'g] 5}gÆ eGg]
zAbx¿sf] ;§f ælgoGq0f ug]{ JolQm jf ;Da4 JolQmnfO{ Jofh
e'QmfgL u/]df pkbkmf -!_ adf]lhd s§L ug{ kfpg] To:tf] Jofh
/sd b]xfosf /sdx¿sf] hDdfeGbf a9L x'g] 5}gÆ eGg] zAbx¿
/fvL ;f]xL pkbkmfsf] v08 -v_ df /x]sf æs/of]Uo cfosf]Æ eGg]
zAbx¿sf] ;§f æ;dfof]lht s/of]Uo cfosf]Æ eGg] zAbx¿
/flvPsf 5g\ .
-!$_ bkmf !% sf] pkbkmf -^_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -^_ /flvPsf] 5 M–
æ-^_ s'g} JolQmsf] Joj;fosf] Jofkf/ df}Hbft osLg ug{ g;lsg]
ePdf ;f] JolQmn] klxnf] k|flKt klxnf] lgisfzg tl/sf jf efl/t cf};t
nfut tl/sfaf6 Jofkf/ df}Hbftsf] nfut u0fgf ug{ 5gf}6 ug{ ;Sg]5 .Æ
-!%_ bkmf !% sf] pkbkmf -*_ sf] v08 -s_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -s_
/flvPsf] 5 M–
æ-s_ efl/t cf};t nfut tl/sf adf]lhd u0fgf ubf{ n]vfsf] ;j{dfGo
l;4fGt cGtu{t Joj;fodf /x]sf pxL lsl;dsf ;a} Jofkf/
df}Hbftsf] efl/t cf};t nfutsf] cfwf/df u0fgf ug]{ .Æ
-!^_ bkmf !% sf],–
:ki6Ls/0fsf],–
-s_ v08 -u_ df b]xfosf] k|ltaGwfTds jfSof+z ylkPsf] 5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
108
æt/ sf/vfgfsf] lz/f]ef/ nfutdf dd{t tyf ;'wf/ / x|f;
s§L afktsf] s'g} /sd ;dfj]z x'g] 5}g .Æ
-v_ v08 -3_ df b]xfosf] k|ltaGwfTds jfSof+z ylkPsf] 5 M–
æt/ kl/jt{gzLn sf/vfgf lz/f]ef/ nfutdf dd{t tyf
;'wf/ / x|f; s§L afktsf] s'g} /sd ;dfj]z x'g] 5}g .Æ
-!&_ bkmf !^ sf],–
-s_ pkbkmf -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf] 5 M–
æ-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;f]
pkbkmf adf]lhd ug{ kfpg] vr{ s§L ubf{ ;f] cfo jif{sf] cGTodf
/x]sf] ;DklQsf] ;d"xsf] x|f; cfwf/ /sdsf] ;ft k|ltzteGbf a9L
x'g] 5}g . t/ xjfO{ oftfoft ;]jf pknAw u/fpg] JolQmn] g]kfn
gful/s p8\8og k|flws/0fn] lgwf{/0f u/]sf] dfkb08 adf]lhd
xjfO{hxfhsf] k"0f{ k/LIf0f ubf{ nfu]sf] dd{t ;Def/ vr{df of] ;Ldf
nfu" x'g] 5}g .Æ
-v_ pkbkmf -#_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -#_ /flvPsf] 5 M–
æ-#_ pkbkmf -@_ adf]lhdsf] ;Ldfsf] kl/0ffd :j¿k s§L
ug{ gkfOg] dd{t tyf ;'wf/ afkt s'g} clws vr{ jf ;f]sf] efu
cfufdL cfo jif{sf] z'?df ;DalGwt ;DklQsf] ;d"xsf] x|f; cfwf/
/sddf hf]8\g kfpg]5 .Æ
-!*_ bkmf !& sf],–
-s_ pkbkmf -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf] 5 M–
æ-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
s'g} cfo jif{df ;f] pkbkmf adf]lhd s§f ug{ kfpg] vr{sf] ;Ldf
u0fgf ubf{ ;f] JolQmaf6 ;~rflnt ;a} Joj;fosf] ;dfof]lht
s/of]Uo cfosf] krf; k|ltzteGbf a9L x'g] 5}g .Æ
-v_ pkbkmf -#_ df /x]sf] æefunfO{Æ eGg] zAbkl5 æcfufdL cfo jif{sf]
z'?dfÆ eGg] zAbx¿ ylkPsf 5g\ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
109
-!(_ bkmf !* sf],–
-s_ pkbkmf -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf] 5 M–
æ-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg s'g}
cfo jif{df ;f] pkbkmf adf]lhd s§f ug{ kfpg] vr{sf] ;Ldf u0fgf
ubf{ ;f] JolQmaf6 ;~rflnt ;a} Joj;fosf] ;dfof]lht s/of]Uo
cfosf] krf; k|ltzteGbf a9L x'g] 5}g .Æ
-v_ pkbkmf -#_ df /x]sf] æs'g} efunfO{Æ eGg] zAbx¿kl5 æcfufdL
cfo jif{sf] z'?dfÆ eGg] zAbx¿ ylkPsf 5g\ .
-@)_ bkmf !( sf] pkbkmf -!_ df /x]sf æug{ kfpg]5Æ eGg] zAbx¿sf] ;§f æug'{
kg]{5Æ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-@!_ bkmf @) sf],–
-s_ pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -v_ /flvPsf] 5 M–
æ-v_ ;f] JolQmn] s'g} Joj;foaf6 Joxf]g'{ k/]sf] ljut ;ft cfo
jif{x¿sf] s§L x'g gkfPsf] gf]S;fgL .
t/ ;fj{hlgs k"jf{wf/ ;+/rgfsf] lgdf{0f tyf
;~rfng u/L g]kfn ;/sf/nfO{ x:tfGt/0f ug]{
cfof]hgfx¿, ljB't u[x lgdf{0f, pTkfbg / k|zf/0f ug]{
cfof]hgfx¿ / g]kfn k]6«f]lnod P]g, @)$) adf]lhd
k]6«f]lnod sfo{ ug]{ lgsfosf] xsdf ljut afx« jif{sf] s§L
x'g gkfPsf] gf]S;fgL .Æ
-v_ pbkmf -@_ lemlsPsf] 5 .
-u_ pkbkmf -&_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -*_ ylkPsf] 5 M–
æ-*_ s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{df Joj;fo jf nufgLsf]
cfodf k"0f{ s/ 5'6 k|fKt u/]sf] eP To:tf] cfo jif{df ePsf]
gf]S;fgL cfufdL cfo jif{df ;f/L n}hfg -Sof/L km/jf8{_ kfpg]
5}g .Æ
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
110
-@@_ bkmf @! sf] :ki6Ls/0f -s_ sf] v08 -!_ df /x]sf æk|fs[lts JolQmsf] nflu
ePsf] vr{x¿Æ eGg] zAbx¿sf] ;§f æk|fs[lts JolQmsf] lghL vr{x¿Æ
eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-@#_ bkmf @$ sf],–
-s_ pkbkmf -@_ df /x]sf æs'g} JolQmn] u/]sf] cfosf] u0fgfdfÆ eGg]
zAbx¿sf] ;§f æs'g} JolQmsf] cfo u0fgf ubf{Æ eGg] zAbx¿ /fvL
;f]xL pkbkmfsf] pkv08 -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkv08 -@_ /flvPsf]
5 M–
æ-@_ To:tf] bfloTjsf] d"No oyfy{k/s 9Ën] cg'dfg ug{ ;lsg]
ePsf]df, /Æ
-v_ pkbkmf -#_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -#_ /flvPsf] 5 M–
æ-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg a}lÍË
Joj;fosf ;DaGwdf g]kfn /fi6« a}Í P]g, @)%* tyf a}lÍË
;DaGwL k|rlnt sfg'gsf cwLgdf /xL g]kfn /fi6« a}Ín] tf]s]sf]
n]vfÍgnfO{ ljefun] dfGotf lbg ;Sg]5 .Æ
-u_ pkbkmf -$_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -$_ /flvPsf] 5 M–
æ-$_ Joj;fo jf nufgLaf6 ePsf] s'g} JolQmsf] cfo Pqm'on
cfwf/df u0fgf ubf{ ;f] JolQmn] cfk"mn] kfpg' kg]{ s'g} e'QmfgL
;dfj]z u/]sf]df jf cfk"mn] Joxf]g'{ kg]{ s'g} e'QmfgL s§f u/]sf]df
;6xL b/sf] km/ssf] sf/0f ;d]tn] ubf{ ;f] JolQmn] e'QmfgL kfpFbf
jf e'QmfgL lbFbf km/s kg{ uPdf km/s /sdnfO{ e'QmfgL k|fKt x'Fbf
jf lbFbf ;dfof]hg ug'{ kg]{5 .Æ
-@$_ bkmf @% sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ df /x]sf æ/sdsf] ;f]wegf{Æ eGg]
zAbx¿sf] ;§f æ/sd lkmtf{Æ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-@%_ bkmf @& sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ df /x]sf æb|Jo -dgL_ jfÆ / ;f]xL
v08df /x]sf æb|Jo /Æ eGg] zAbx¿ lemlsPsf 5g\ .
-@^_ bkmf @( sf] ;§f b]xfosf] bkmf @( /flvPsf] 5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
111
æ@(=@(=@(=@(= ck|ToIf e'QmfgLx¿ck|ToIf e'QmfgLx¿ck|ToIf e'QmfgLx¿ck|ToIf e'QmfgLx¿ M s'g} JolQmn] e'QmfgLstf{ jf lgh;Fu ;Da4
JolQmn] u/]sf] e'QmfgLaf6 ck|ToIf ¿kn] kmfObf lnPdf jf e'QmfgL
k|fKt ug]{ cGo JolQm tf]s]sf]df ljefun] lnlvt ¿kdf ;"rgf hf/L
u/L To:tf] kmfObf lng] jf To:tf] cGo JolQm tf]Sg] JolQmnfO{ g} ;f]
e'QmfgL k|fKt ug]{ JolQmsf] ¿kdf dfGg ;Sg]5 .Æ
-@&_ bkmf #! df b]xfosf] k|ltaGwfTds jfSof+z ylkPsf] 5 M–
æt/ afl;Gbf k|fs[lts JolQmsf] JolQmut b'3{6gfaf6 ePsf] zfl//Ls
Iflt afktsf] Ifltk"lt{ e'QmfgL /sd cfodf ;dfj]z ug'{ kg]{ 5}g / ;f]
b'3{6gfaf6 ePsf] Ifltsf] pkrf/df nfu]sf] vr{ bkmf %! adf]lhd s/
ldnfg bfaL ug{ kfpg] 5}g .Æ
-@*_ bkmf #@ sf] pkbkmf -#_ df /x]sf] ælaqm]tfn]Æ eGg] zAb lemlsPsf] 5 .
-@(_ bkmf #* sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ sf] pkv08 -@_ sf] ;§f b]xfosf]
pkv08 -@_ /flvPsf] 5 M–
æ-@_ ;f] ;DklQ k|fKt ePsf] sf/0fn] ;f] JolQmsf] cfo u0fgf ubf{
;dfj]z ul/g' kg]{ s'g} /sd .Æ
-#)_ bkmf #( sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -u_ sf] k|ltaGwfTds jfSof+zdf /x]sf
æs/ nfu]sf] /sdÆ eGg] zAbx¿sf] ;§f æe'QmfgLÆ eGg] zAb /flvPsf] 5 .
-#!_ bkmf $! sf],–
-s_ v08 -s_ sf] pkv08 -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkv08 -@_ /flvPsf]
5M–
æ-@_ ;f] ;DklQ k'gM lgM;u{ xF'bf of] bkmf adf]lhd lgM;u{ ePsf]
avt;Dd ;f] ;DklQ afkt ul/Psf v"b vr{x¿ -g]6 cfp6
uf]OË_ k|flKt /sd a/fa/sf] /sd eP ;/x dflgg]5 .Æ
-v_ v08 -v_ sf] pkv08 -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkv08 -@_ /flvPsf]
5M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
112
æ-@_ ;f] bfloTj k'gM lgM;u{ x'Fbf of] bkmf adf]lhd lgM;u{ ePsf]
;do;Dd pkv08 -!_ adf]lhd bfloTj afkt ul/Psf v"b
cfDbfgLx¿ vr{ /sd a/fa/sf] eP ;/x dflgg]5 .Æ
-#@_ bkmf $% sf] pkbkmf -@_ df /x]sf æs/ nfUg]Æ eGg] zAbx¿sf] ;§f
æs/of]UoÆ eGg] zAb /flvPsf] 5 .
-##_ bkmf $% sf] pkbkmf -$_ df /x]sf] æglnO{Æ eGg] zAbsf] ;§f æglbO{Æ eGg]
zAb /flvPsf] 5 .
-#$_ bkmf $& kl5 b]xfosf] bkmf $&s= ylkPsf] 5 M–
æ$&s=$&s=$&s=$&s= Joj;fo uflePsf] sf/0fnJoj;fo uflePsf] sf/0fnJoj;fo uflePsf] sf/0fnJoj;fo uflePsf] sf/0fn] x'g] ] x'g] ] x'g] ] x'g] lgM;u{lgM;u{lgM;u{lgM;u{ ;DaGw ;DaGw ;DaGw ;DaGwLLLL ljz]ifljz]ifljz]ifljz]if JoJoJoJojjjj:yf:yf:yf:yf M -!_
a}lÍË tyf ljQLo Joj;fo jf aLdf Joj;fo ug]{] Ps} k|s[ltsf]
lgsfox¿ cfk;df ufleP/ -dh{/ jf PSo'lhzg_ ePdf bkmf %&
sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -s_, -v_, -3_, -ª_, -r_ / -5_ tyf
pkbkmf -#_ sf] Joj:yf nfu" x'g] 5}g .
t/, ufleP/ cl:tTjdf g/x]sf] lgsfosf] s'g} s§L x'g
g;s]sf] gf]S;fgL eP To:tf] gf]S;fgL bfdf;fxLn] cfufdL ;ft
jif{df s§L ug'{ kg]{5 . o;/L ;dfg ls:tfdf gf]S;fgL s§L ug]{
lgsfo ;f] k"/} gf]S;fgL s§L gub}{ k'gM ljefhg ePdf s§L ePsf]
gf]S;fgL afkt s§L ePsf] /sddf uflePsf] -dh{/ jf PSo'lhzg_
cfly{s ai{fdf sfod /x]sf] s/sf] b/n] s/ ltg'{ kg]{5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd lgsfox¿ ufleO{ ;DklQ /
bfloTjsf] lgM;u{ ePdf b]xfoadf]lhd x'g]5 M–
-s_ Jofkfl/s df}Hbft tyf Jofj;flos
;DklQsf] lgM;u{sf] xsdf–
-!_ lgM;u{sf] tTsfn cl3 ;f] ;DklQ
afkt ePsf] v"b vr{ a/fa/sf]
/sd ;f] lgM;u{ afkt ;f] JolQmn]
k|fKt u/]sf] dflgg]5, /
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
113
-@_ pkv08 -!_ df pNn]v eP
a/fa/sf] /sd ;DklQ k|fKt ug]{
JolQmsf] nfut k/]sf] dflgg]5 .
-v_ x|f;of]Uo ;DklQsf] lgM;u{sf] xsdf–
-!_ lgM;u{ x'Fbfsf jvt cg';"rL–@ sf]
bkmf $ adf]lhd ;d"xsf] 36\bf]
k|0ffnLsf] afFsL d"No a/fa/sf] /sd
;f] lgM;u{ afkt k|fKt u/]sf]
dflgg]5, /
-@_ pkv08 -!_ df pNn]v eP
a/fa/sf] /sd ;DklQ k|fKt ug]{
JolQmsf] nfut k/]sf] dflgg]5 .
-u_ bfloTjsf] lgM;u{sf] xsdf–
-!_ lgM;u{sf] tTsfn cl3 ;f] bfloTjsf]
ahf/ d"No / v"b cfDbfgLdWo] h'g
36L x'G5 ;f] a/fa/sf] /sd
lgM;u{ afkt ;f] JolQmsf] nfut
k/]sf] dflgg]5, /
-@_ pkv08 -!_ df pNn]v eP
a/fa/sf] /sd bfloTj jxg ug]{
JolQmn] ;f] bfloTj jxg u/] afkt
k|fKt u/]sf] dflgg]5 .
-3_ Joj;fo ufEg] lgsfo jf ufleP/ sfod
ePsf] lgsfon] uflePsf] ;DklQ /
bfloTjsf] nfut u0fgf ubf{ ufleg]
lgsfoaf6 ;f] uflePsf] Joj;fo ;~rfng
u/]sf avt -dh{/ jf PSo"hL;g cufl8_
sfod /x]sf ;DklQ / bfloTj afktsf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
114
nfut dfq v08 -s_, -v_ / -u_ adf]lhd
u0fgf ug'{ kg]{5 .
-#_ pkbkmf -!_ adf]lhd ufleO{ lgM;u{ ePsf] lgsfodf jf
ufleP kZrftsf] lgsfodf sfo{/t sd{rf/Lx¿ nfO{ ;fd'lxs ¿kdf
;]jfaf6 cjsfz lbg] k|of]hgsf] nflu ul/g] yk Psd'i6 e'QmfgLdf
-cjsfz sf]if dfk{mt ul/g] e'QmfgL jf sd{rf/L ;]jf zt{df pNn]v
eP cg';f/ ug'{ kg]{ e'QmfgL afx]ssf_ cjsfz e'QmfgLdf s/ s§L
ug'{ kg]{ b/df krf; k|ltzt 5'6 lbO{ e'QmfgLdf s/ s§L ug'{
kg]{5 .
-$_ pkbkmf -!_ adf]lhd ufleO{ lgM;u{ ePsf] lgsfodf
sfod /x]sf z]o/wgLx¿n] cfˆgf] z]o/ uflePsf] b'O{ jif{leq cfˆgf]
z]o/ laqmLsf] dfWodaf6 lgM;u{ u/]df To;/L lgM;u{ ePsf] z]o/df
ePsf] nfedf k"FhLut nfe s/ nfUg] 5}g .
-%_ pkbkmf -!_ adf]lhd ufleO{ lgM;u{ ePsf] lgsfon]
uflePsf] ldltn] b'O{ jif{leq uflePsf] cj:yfdf sfod /x]sf]
z]o/wgLnfO{ ljt/0f u/]sf] nfefz+df s/ nfUg] 5}g .
-^_ pkbkmf -!_ cg';f/ ufleO{ lgM;u{ x'g rfxg] lgsfon]
@)^* ;fn sflQs d;fGtleq ufleg] cfzokq cfGtl/s /fh:j
ljefudf lbg' kg]{5 .
-&_ pkbkmf -!_ adf]lhd uflegsf] nflu cfzokq lbg]
lgsfox¿n] ufleO{g] k|lqmof @)&) ;fn sflQs d;fGtleq k"/f ug'{
kg]{5 .
-*_ pkbkmf -^_ df tf]lsPsf] cjlwleq cfzokq glbg]
lgsfo tyf pkbkmf -&_ df pNn]v ePsf] ldlt;Dd ufleg] k|lqmof
k"/f gu/]sf] lgsfosf] xsdf of] bkmfsf] Joj:yf nfu" ePsf] dflgg]
5}g .Æ
-#%_ bkmf %) sf] pkbkmf -@_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#_ ylkPsf] 5 M–
æ-#_ pkbkmf -!_ / -@_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
115
cfl>tnfO{ e/0f kf]if0f ug'{ kg]{ afl;Gbf ljwjf jf ljw"/nfO{ bDktL ;/x
dflgg]5 .Æ
-#^_ bkmf %$ sf],–
-s_ pkbkmf -!_ sf],–
-!_ v08 -s_ df /x]sf æz]o/jfnfnfO{Æ eGg] zAbx¿kl5
æljt/0f u/]dfÆ eGg] zAbx¿ ylkPsf 5g\ .
-@_ v08 -v_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -v_ /flvPsf] 5 M–
æ-v_ cGo lgsfox¿n] ljt/0f u/]df s/ nfUg] 5}g .Æ
-v_ pkbkmf -#_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -#_ /flvPsf] 5 M–
æ-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;f]
pkbkmf adf]lhd s/s§L eO{ k|fKt ePsf] nfef+z ljt/0f u/]df s/
nfUg] 5}g .Æ
-u_ pkbkmf -$_ lemlsPsf] 5 .
-#&_ bkmf %& sf],–
-s_ pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -!s=_ ylkPsf] 5 M–
æ-!s=_ pkbkmf -!_ df pNn]v eP adf]lhdsf] s'g}
lgsfosf] krf; k|ltzt jf ;f]eGbf a9L :jfldTj kl/jt{gsf] u0fgf
ug]{ k|of]hgsf] nflu ;f] lgsfosf] b]xfo adf]lhdsf] :jfldTjnfO{
dfq ;dfj]z ul/g]5 M–
-s_ ;f] lgsfosf] s'n :jfldTjsf] Ps k|ltzt
jf ;f]eGbf a9L :jfldTj u|x0f ug]{
z]o/jfnfn] u|x0f u/]sf] :jfldTj, /
-v_ ;f] lgsfosf] s'n :jfldTjsf] Ps
k|ltzteGbf sd :jfldTj u|x0f ug]{
z]o/jfnfdWo] ;f] lgsfosf] s'n :jfldTjsf]
Ps k|ltzteGbf a9L :jfldTj u|x0f ug]{
z]o/jfnfsf] ;Da4 JolQmn] u|x0f u/]sf]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
116
:jfldTj .Æ
-v_ pkbkmf -@_ sf] v08 -u_ df /x]sf æbkmf %( jf ^)Æ eGg] zAbx¿
lemlsPsf 5g\ .
-#*_ bkmf %* sf] pkbkmf -!_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -!_ /flvPsf] 5 M–
æ-!_ s'g} lgsfon] b]xfosf] ;a} cj:yfx¿ sfod /fvL u/]sf]
k|aGwnfO{ nfef+z s/ 36fpg u/]sf] k|aGw dflgg]5 M–
-s_ ;f] lgsfosf] ;l~rt, rfn" jf ck]lIft d'gfkmf
ePdf,
-v_ lxt k|fKt ug]{ s'g} JolQmn] ;f] lgsfosf] s'g} lxt
k|fKt u5{ / ;f] lxt k|fKtstf{ jf lghsf] ;Da4
JolQmn] ;f] lgsfosf] xfnsf] jf ;flassf]
lxtflwsf/LnfO{ jf lghsf] ;Da4 JolQmnfO{ lxt
k|flKt;Fu ;DalGwt eP jf geP klg / lxt k|flKtsf]
;dodf e'QmfgL eP jf geP klg s'g} e'QmfgL
u/]sf]df,
-u_ ;f] e'QmfgL k"0f{ jf cf+lzs ¿kdf lgsfosf]
d'gfkmfdf k|ltlalDat ePdf, /
-3_ ;f] lgsfon] ;f] lxt k|fKtstf{nfO{ nfef+z ljt/0f
u/]sf]df / ;f] nfef+zn] k"0f{ jf cf+lzs ¿kn] ;f]
d'gfkmfnfO{ ;dfj]z u/]df .Æ
-#(_ bkmf %( sf],–
-s_ pkbkmf -!_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -!s=_ ylkPsf] 5 M–
æ-!s=_ g]kfn /fi6« a}Ín] tf]s]sf] dfkb08sf] cwLgdf /xL
a}lsË Joj;fo ;~rfng ug]{ JolQmn] hf]]lvd Joxf]g]{ sf]ifdf /fv]sf]
c;"n x'g afFsL C0f /sdsf] a9Ldf kfFr k|ltzt;Ddsf] /sdnfO{
vr{sf] ¿kdf s§L ul/g]5 . o;/L hf]lvd Joxf]g]{ sf]if sfod /x]sf]
cj:yfdf gp7\g] cf;fdL egL d'gfkmfaf6 vr{ n]lvPdf ldgfxf x'g]
5}g / ;f] sf]ifdf /x]sf] /sd k"FhLs[t ul/Pdf jf d'gfkmf jf nfef+z
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
117
afF8kmfF8 ul/Pdf h'g jif{ afF8kmfF8 ul/Psf] 5 ;f]xL jif{sf] cfodf
;dfj]z
ul/g]5 .Æ
-v_ pkbkmf -@_ / -#_ lemlsPsf] 5 .
-$)_ bkmf ^) sf],–
-s_ pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ sf] pkv08 -@_ kl5 b]xfosf] pkv08
-#_ ylkPsf] 5 M–
æ-#_ hf]lvd Joxf]g]{ sf]ifdf /fv]sf] b]xfo adf]lhdsf] /sdsf]
of]u M–
-s_ s'g} jif{sf] gfkmf gf]S;fg lx;fadf b]vfOPsf] v"b
aLdf z'Nssf] %) k|ltzt;Ddsf] /sd, /
-v_ s'g} jif{sf] cGTodf bfaL e'QmfgL afkt afFsL
/sdsf]] !!% k|ltzt;Ddsf] /sd .
t/ o; pkv08 adf]lhd s'g} jif{ vr{s§L
lnPsf] /sd cfufdL cfo jif{df aLdf Joj;fosf]
cfo u0fgf ubf{ cfodf ;dfj]z ug'{ kg]{5 .Æ
-v_ pkbkmf -#_ / -$_ lemlsPsf 5g\ .
-$!_ bkmf ^! sf],–
-s_ pkbkmf -@_ sf] v08 -v_ sf] pkv08 -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkv08
-@_ /flvPsf] 5 M–
æ-@_ laldtnfO{ lkmtf{ ePsf] v08 -s_ sf] pkv08 -!_ df
plNnlvt lk|ldod .Æ
-v_ pkbkmf -#_ df /x]sf ævr{x¿df ;dfj]z ug'{ kg]{5Æ eGg]
zAbx¿sf] ;§f ævr{ dflgg] 5}gÆ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-$@_ bkmf ^# sf],–
-s_ pkbkmf -!_ df b]xfosf] k|ltaGwfTds jfSof+z ylkPsf] 5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
118
æt/ gful/s nufgL sf]if P]g, @)$& adf]lhd :yfkgf
ePsf] gful/s nufgL sf]ifn] cjsfz sf]if /fVg rfx]df To:tf]
sf]ifn] / sd{rf/L ;~ro sf]if P]g, @)!( adf]lhd :yfkgf ePsf]
sd{rf/L ;~ro sf]ifn] cjsfz sf]if ;~rfng u/]df To:tf] sf]ifsf]
nflu :jLs[lt lng' kg]{ 5}g .Æ
-v_ pkbkmf -@_ df /x]sf æcfoaf6 36fO kfpg bfaL ug{ ;Sg]5Æ eGg]
zAbx¿sf] ;§f æcfosf] u0fgf ubf{ 36fO kfpg bfaL ug{ ;Sg]5Æ
eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-$#_ bkmf ^$ sf] pkbkmf -#_ df /x]sf æsDkgLnfO{ nfUg]Æ eGg] zAbx¿sf] ;§f
æcg';"rL– ! sf] bkmf @ sf] pkbkmf -!_ df plNnlvtÆ eGg] zAbx¿
/flvPsf 5g\ .
-$$_ bkmf ^% sf],–
-s_ pkbkmf -!_ df /x]sf ælxtaf6 ePsf]Æ eGg] zAbx¿kl5 æjf g]kfn
;/sf/af6 ePsf] cjsfz e'QmfgLÆ eGg] zAbx¿ ylkPsf 5g\ .
-v_ :ki6Ls/0fsf] cGtdf b]xfosf] k|ltaGwfTds jfSof+z ylkPsf] 5 M–
æt/ lxtflwsf/Lsf] of]ubfg gx'g] s'g} sf]if -gg\
s06«La'6/L km08_ af6 ePsf] e'QmfgLnfO{ :jLs[lt glnPsf] cjsfz
sf]ifdf /x]sf] lxt afkt ePsf] nfe dflgg] 5}g .Æ
-$%_ bkmf ^& sf] pkbkmf -^_ sf] v08 -em_ sf] pkv08 -@_ df /x]sf æ;f]
sfo{x¿Æ eGg] zAbx¿sf] ;§f æ/f]huf/Æ eGg] zAb /flvPsf] 5 .
-$^_ bkmf &! df /x]sf] :ki6Ls/0fsf] v08 -v_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -v_
/flvPsf] 5 M–
æ-v_ æg]kfnsf] s/sf] cf};t b/Æ eGgfn] s'g} cfo jif{df s'g} ljb]zL s/
ldnfg ug'{ cufj}sf] bkmf # sf] v08 -s_ df plNnlvt JolQmn] ;f]
jif{df bflvnf ug'{ kg]{ s/sf] /sdnfO{ ;f] JolQmsf] ;f] cfo jif{sf]
s/of]Uo cfon] efu u/L x'g cfpg] /sdnfO{ Ps ;on] u'0fg ubf{
x'g cfpg] b/ ;D´g' k5{ .Æ
-$&_ bkmf &@ sf] pkbkmf -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf] 5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
119
-@_ pkbkmf -!_ df plNnlvt ljefusf] lhDd]jf/L k"/f ug]{ sfo{df
ljefunfO{ ;3fp k'¥ofpg g]kfn ;/sf/n] g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg
u/L ljefu dftxtdf 7"nf s/bftf sfof{no jf cfGtl/s /fh:j sfof{no
jf s/bftf ;]jf sfof{no :yfkgf ug{ / tL sfof{nox¿sf] sfo{If]q tf]Sg
;Sg]5 . o;/L sfo{If]q tf]lsPsf sfof{nox¿ ljefus} cËsf ¿kdf /x]sf]
dflgg]5g\ .
-$*_ bkmf &$ sf] pkbkmf -!_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -!_ /flvPsf] 5 M–
æ-!_ s/bftfn] o; P]g adf]lhdsf st{Jox¿ kfngf ug'{ kg]{5 .Æ
-$(_ bkmf && sf] pkbkmf -@_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#_ ylkPsf] 5 M–
æ-#_ ljefun] s'g} JolQmn] ljefudf k]z ug'{ kg]{ ;"rgf jf
ljj/0f jf sfuhft ljB'tLo dfWodaf6 k]z ug{' kg]{ u/L tf]Sg ;Sg]5 .Æ
-%)_ bkmf &* sf],–
-s_ pkbkmf -!_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -!_ /flvPsf] 5 M–
æ-!_ o; P]gsf] cwLgdf /xL s'g} JolQmsf] klxrfg ug]{
k|of]hgsf nflu ljefun] ;f] JolQmnfO{ :yfoL n]vf gDa/ gfds
Pp6f kl/ro ;+Vof hf/L ug]{5 .
t/ ljefuaf6 :jLs[t k|fKt lgsfon] o; P]gsf] k|lqmof
k'¥ofO{ o:tf] :yfoL n]vf gDa/ k|bfg ug{ ;Sg]5 . o;/L hf/L
ul/Psf] :yfoL n]vf gDa/ k|fKt ug]{ s/bftfn] ljefun] tf]s]sf]
cjlw;Dd cfoft lgof{tsf] sf/f]af/ ug{ ;Sg] 5}g .Æ
-%!_ bkmf &* sf], –
-s_ pkbkmf -#_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -#_ /flvPsf] 5 M—
æ-#_ ljefun] s'g} JolQmnfO{ :yfoL n]vf gDa/ b]vfpg kg]{
jf pNn]v ug'{ kg]{ cj:yf tf]Sg ;Sg]5 .Æ
-v_ pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf pkbkmf -$_ / -%_ ylkPsf 5g\ M–
æ-$_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
pkbkmf -#_ adf]lhd tf]s]sf] JolQmn] sf/f]af/ ug'{eGbf klxn] :yfoL
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
120
n]vf gDa/ lng' kg]{5 .
-%_ pkbkmf -!_, -@_, -#_ jf -$_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf]
eP tfklg :yfoL n]vf gDa/ glnPsf] sf/0faf6 s/sf] bfloTjaf6
k'm;{b kfpg] 5}g .Æ
-%@_ bkmf *! sf],–
-s_ pkbkmf -@_ df /x]sf] æsDtLdfÆ eGg] zAb lemlsPsf] 5 .
-v_ pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -$_ ylkPsf] 5 M–
æ-$_ ljefun] s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ adf]lhd /fVg' kg]{
sfuhftx¿ ljB'tLo dfWodaf6 /fVg kfpg] u/L :jLs[lt lbg
;Sg]5 .Æ
-%#_ bkmf *% sf] pkbkmf -!_ df /x]sf æa'emfpg' kg]{5Æ eGg] zAbx¿kl5 æ/
o;/L ltg'{ kg]{ s/ ljB'tLo dfWodaf6 ;d]t ltg'{ kg]{ u/L ljefun] tf]Sg
;Sg]5Æ eGg] zAbx¿ ylkPsf 5g\ .
-%$_ bkmf ** sf],–
-s_ pkbkmf -!_ df /x]sf æ;]jf z'Ns e'QmfgL ubf{ / ;f] JolQm :jLs[t
cjsfz sf]if ePdf s'g}Æ eGg] zAbx¿sf] ;§f æ;]jf z'Ns, sldzg
jf laqmL af]g; /Æ eGg] zAbx¿ /fvL ;f]xL pkbkmfsf] k|ltaGwfTds
jfSof+zsf] ;§f b]xfosf] k|ltaGwfTds jfSof+z /flvPsf] 5 M–
æt/ b]xfosf e'QmfgLdf b]xfosf b/n] s/s§L ug'{ kg]{5 M–
-!_ g]kfn ;/sf/ jf :jLs[t cjsfz sf]ifaf6
ePsf] cjsfz e'QmfgLsf] xsdf bkmf ^%
sf] pkbkmf -!_ sf] v08 -v_ adf]lhd
u0fgf ul/Psf] nfedf kfFr k|ltztsf b/n],
-@_ afl;Gbf /f]huf/ sDkgLn] u}/ afl;Gbf
JolQmnfO{ e'QmfgL u/]sf] sldzgdf kfFr
k|ltztsf b/n],
-#_ jfo'ofgsf] lnh -k§f_ afktsf] /sd
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
121
e'QmfgL ubf{ bz k|ltztsf b/n],
-$_ d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf] ;]jfk|bfos
afl;Gbf JolQmnfO{ e'QmfgL u/]sf] ;]jf
z'Nsdf e'QmfgL /sdsf] Ps bzdna kfFr
k|ltztsf b/n], /
-%_ afl;Gbf JolQmn] g]kfndf ;|f]t ePsf] ef8f
e'QmfgL u/]sf]df bz k|ltztsf b/n] .Æ
-v_ pkbkmf -!_ sf] v08 -5_ lemlsPsf] 5 .
-u_ pkbkmf -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf] 5 M–
æ-@_ afl;Gbf JolQmn] g]kfndf ;|f]]t ePsf] b]xfosf e'QmfgL
ubf{ b]xfosf b/n] s/s§L ug'{ kg]{5 M–
-s_ nfef+z e'QmfgL u/]sf]df e'QmfgL /sdsf]
kfFr k|ltzt .
-v_ nufgL aLdfsf] nfe e'QmfgL ubf{ e'QmfgL
/sdsf] kfFr k|ltzt jf
-u_ :jLs[lt glnPsf] cjsfz sf]ifaf6 nfe
e'QmfgL ubf{ nfe /sdsf] kfFr k|ltzt .Æ
-3_ pkbkmf -#_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -#_ /flvPsf] 5 M–
æ-#_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
afl;Gbf a}Í, ljQLo ;+:yf jf C0fkq hf/L ug]{ cGo s'g} lgsfo jf
k|rlnt sfg'g adf]lhd ;"lrs[t ePsf sDkgLn] s'g} k|fs[lts
JolQmnfO{ lgIf]k, C0fkq, l8j]~r/ tyf ;/sf/L a08 afkt b]xfo
adf]lhdsf] Aofh jf Aofh :j¿ksf] s'g} /sd e'QmfgL lbFbf s'n
e'QmfgL /sddf kfFr k|ltztsf b/n] s/s§L ug'{ kg]{5 M–
-s_ g]kfndf ;|f]t ePsf], /
-v_ Joj;fo ;~rfng;Fu ;DalGwt gePsf] .Æ
-ª_ pkbkmf -$_ sf],–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
122
-!_ vt08 -s_ kl5 b]xfosf v08 -s!=_ ylkPsf] 5 M–
æ-s!=_ kqklqsfdf k|sflzt n]v /rgf afktsf] e'QmfgL /
k|Zgkq tof/ u/] afkt tyf pQ/ k'l:tsf hfFr u/]
afktsf] e'QmfgL .Æ
-@_ v08 -u_ kl5 b]xfosf v08 -3_, -ª_ /
-r_ ylkPsf 5g\ M–
æ-3_ qm]l86 sf8{ hf/L ug]{ a}ÍnfO{ lt/]sf] O06/l/hgn
O06/r]Gh z'Ns .
-ª_ g]kfn ;/sf/ / ljb]zL ;/sf/ jf g]kfn ;/sf/
kIf ePsf] cGt/f{li6«o ;+:yfaLr ePsf] s'g}
;Demf}tf adf]lhd g]kfn ;/sf/n] ljb]zL ;/sf/ jf
cGt/f{li6«o ;+:yfnfO{ e'Qmfg u/]sf] Aofh jf
z'Ns .Æ
-r_ u|fdL0f ;d'bfodf cfwfl/t n3' ljQ ;+:yf, u|fdL0f
ljsf; a}Í, x'nfs art a}Í / P]gsf] bkmf !! sf]
pkbkmf -@_ adf]lhd ;xsf/Ldf hDdf u/]sf]
lgIf]kaf6 cflh{t jflif{s bz xhf/ ?k}ofF;Ddsf]
Aofh e'QmfgL .Æ
-%%_ bkmf ** kl5 b]xfosf] bkmf **s= ylkPsf] 5 M–
æ**s=**s=**s=**s=cfsl:ds nfedf s/s§Lcfsl:ds nfedf s/s§Lcfsl:ds nfedf s/s§Lcfsl:ds nfedf s/s§LMMMM cfsl:ds nfe afktsf] e'QmfgLdf
kRrL; k|ltztsf b/n] s/s§L ug'{ kg]{5 .
t/ ;flxTo, snf, ;+:s[lt, v]ns'b, kqsfl/tf, lj1fg, k|ljlw
tyf ;fj{hlgs k|zf;g If]qdf of]ubfg k'¥ofP afkt k|fKt x'g]
/fli6«o / cGt/f{li6«o:t/sf k'/:sf/df g]kfn ;/sf/n] g]kfn
/fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L cfsl:ds nfe s/ gnfUg] u/L 5'6
lbg ;Sg]5 .Æ
-%^_ bkmf *( sf],–
-s_ pkbkmf -!_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -!_ /flvPsf] 5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
123
æ-!_ afl;Gbf JolQmn] 7]Ssf jf s/f/ afkt krf; xhf/
?k}ofFeGbf a9Lsf] /sd e'QmfgL lbFbf e'QmfgLsf] s'n /sddf !=%
k|ltztsf b/n] s/s§L ug'{ kg]{5 .Æ
-v_ pkbkmf -#_ sf] v08 -s_, -v_, -u_ / -3_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -s_,
-v_ / -u_ /flvPsf 5g\ M–
æ-s_ jfo'ofg dd{t tyf cGo 7]Ssf jf s/f/df–%Ü
-v_ u}/ afl;Gbf aLdf sDkgLnfO{ lk|ldod e'QmfgL ubf{–!=%Ü
-u_ pk/f]Qm afx]s ljefun] ;f] afl;Gbf JolQmnfO{ lnlvt ;"rgf
lbPsf]df ;f] ;"rgfdf plNnlvt b/dfÆ
-u_ pkbkmf -$_sf] v08 -v_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -v_ /flvPsf] 5 M–
æ-v_ s/ 5'6 lbOPsf e'QmfgL jf bkmf *& jf ** adf]lhd s/
s§L ug'{ kg]{ e'QmfgL .Æ
-3_ bkmf *( df b]xfosf] :ki6Ls/0f ylkPsf] 5 M–
ææææ:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æ7]Ssf jf s/f/Æ
eGgfn] s'g} j:t' jf >ldssf] cfk"lt{ jf d"t{ ;DklQ jf ;+/rgfsf]
lgdf{0f jf h8fg jf :yfkgf ug]{ ;DaGwdf ul/Psf] s/f/ jf ;Demf}tf
tyf ljefun] 7]Ssf jf s/f/ egL tf]s]sf] sfo{nfO{ ;Demg' k5{ /
To:tf] s/f/ jf ;Demf}tfn] lgdf{0f jf h8fg jf :yfkgf;Fu ;DalGwt
;]jf ;d]tnfO{ ;d]6]sf] eP ;f] ;]jf afktsf] e'QmfgL ;d]t s/f/
cGtu{tsf] e'QmfgL dflgg]5 .Æ
-%&_ bkmf *(s= / *(v= vf/]h ul/Psf] 5 .
-%*_ bkmf () sf],–
-s_ pkbkmf -!_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -!_ /flvPsf] 5 .
æ-!_ cu|Ld s/s§L ug'{ kg]{ k|To]s JolQmn] k|To]s dlxgf
;dfKt ePsf] klRr; lbgleq ljefun] tf]s]sf] tl/sf / 9fFrfdf
ljefudf ljj/0f bflvnf ug'{ kg]{5 .Æ
-v_ pkbkmf -%_ df /x]sf] æb]xfo adf]lhd cu|Ld s/s§L ug]{ JolQmn]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
124
s/s§L gu/]df jf bflvnf gu/]df ;f] s/s§L x'g] JolQmÆ eGg]
zAbx¿sf] ;§f æb]xfo adf]lhdsf] cj:yfdf cu|Ld s/s§L x'g]
JolQmÆ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-u_ pkbkmf -&_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -*_ ylkPsf] 5 M–
æ-*_ s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd bflvn ug'{
kg]{ ljj/0f jf s/ bflvnf gu/]sf] jf s'g} JolQmsf ;DaGwdf
pkbkmf -%_ sf] cj:yf /x]sf] s'/fdf ljefu ljZj:t ePdf bflvn
gu/]sf] jf 36L bflvnf u/]sf] /sd / bkmf !!( adf]lhdsf] Aofh
bflvnf ug{ cfb]z lbg ;Sg]5 .
t/ To:tf] cfb]z lbg'eGbf klxn] plrt sf/0f vf]nL ;f]
cfb]zsf ;DaGwdf ;kmfOsf] ;a't k|df0f k]z ug{ !% lbgsf] Dofb
lbO{ lnlvt ;"rgf lbg' kg]{5 .Æ
-%(_ bkmf (@ sf] pkbkmf -!_ sf],–
-s_ v08 -u_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -u_ /flvPsf] 5 M–
æ-u_ afl;Gbf JolQmn] nufgL aLdf afkt e'QmfgL u/]sf] nfe .Æ
-v_ v08 -ª_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -ª_ /flvPsf] 5 M–
æ-ª_ bkmf ** sf] pkbkmf -#_ df pNn]v eP adf]lhd a}Í,
ljQLo ;+:yf jf C0fkq hf/L ug]{ cGo s'g} lgsfo jf
k|rlnt sfg'g adf]lhd ;"lrs[t ePsf sDkgLn] e'QmfgL
lbPsf] b]xfo adf]lhdsf] Aofh M–
-!_ g]kfndf ;|f]t ePsf] / Joj;fo ;~rfng;Fu
;DalGwt gePsf] k|fs[lts JolQmnfO{ e'QmfgL u/]sf],
-@_ bkmf @ sf] v08 -w_ adf]lhdsf] s/ 5'6 kfpg]
;+:yfnfO{ e'QmfgL u/]sf],Æ
-u_ v08 -r_ kl5 b]xfosf v08 -5_, -h_ / -em_ ylkPsf 5g\ M–
æ-5_ æg]kfn ;/sf/ jf :jLs[t cjsfz sf]if jf :jLs[lt
glnPsf] cjsfz sf]ifaf6 e'QmfgL ul/Psf] cjsfz
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
125
e'QmfgLx¿ ;d]t ;a} k|sf/sf cjsfz e'QmfgLx¿ -lgoldt
¿kdf e'QmfgL x'g] lga[lQe/0f afx]s_,
-h_ a}7s eQf, k6s] ¿kdf cWofkg u/fP afktsf] e'QmfgL,
-em_ cfsl:ds nfe afktsf] e'QmfgL .Æ
-^)_ kl/R5]b !* sf] kl/R5]b zLif{sdf /x]sf] æls:tfaGbLÆ eGg] zAbkl5 æ /
cu|Ld s/ Æ eGg] zAbx¿ ylkPsf 5g\ .
-^!_ bkmf ($ sf],–
-s_ pkbkmf -!_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -!_ /flvPsf] 5 M–
æ-!_ s'g} Joj;fo jf nufgLaf6 s'g} cfo jif{df
lgwf{/0fof]Uo cfo ePsf] jf x'g] JolQmn] b]xfo adf]lhd tLg
ls:tfdf s/ bflvnf ug'{ kg]{5 M–
bflvnf ug'{ kg]{ ldlt bflvnf ug'{ kg]{ /sd
k'; dlxgfsf] cGTo;Dd cg'dflgt s/sf] $)Ü /sddWo]
ltg{ afFsL s/ /sd
r}t dlxgfsf] cGTo;Dd cg'dflgt s/sf] &)Ü /sddWo]
ltg{ afFsL s/ /sd
c;f/ dlxgfsf] cGTo;Dd cg'dflgt s/sf] !))Ü
/sddWo] ltg{ afFsL s/ /sd
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M o; pkbkmfsf] k|of]hgsf] nflu,–
-s_ æcg'dflgt s/Æ eGgfn] ls:tfaGbLdf s/ bflvnf
ug'{ kg]{ s'g} JolQmn] s'g} jif{sf] ls:tfaGbL s/
bflvnf ug'{ kg]{ ;dodf bkmf (% adf]lhd u0fgf
u/]sf] ls:tfaGbLsf] cg'dflgt s/ ;D´g' k5{ .
-v_ æltg{ afFsL s/ /sdÆ eGgfn] cg'dflgt s/sf] o;
pkbkmfdf ls:tfdf bflvnf ug{ tf]lsPsf] k|ltztn]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
126
x'g] /sdaf6 b]xfosf] s'n hDdf /sd 36fpFbf
gk'u x'g] /sd ;D´g' k5{ M–
-!_ ;DalGwt ls:tf bflvnf ug'{ kg]{ ldlt
cufl8 o; bkmf adf]lhd k"j{ ls:tfåf/f ;f]
cfo jif{df bflvnf u/]sf] s/ /sd,
-@_ ;f] cfo jif{df ;DalGwt ls:tf bflvnf ug'{
kg]{ ldlt cufl8 s'g} JolQmsf] kl/R5]b–!&
adf]lhd ;f] jif{df ;f] JolQmsf] cfo u0fgf
ubf{ ;dfj]z x'g] e'QmfgLx¿af6 s§L ePsf]
s/ /sd,
-#_ ls:tf a'´fpg' kg]{ ldlteGbf cufl8 ;f]
jif{df s/s§L ug]{ Ph]06 jf s/s§L x'g]
JolQmn] pkv08 -@_ df plNnlvt
e'QmfgLaf6 bkmf () sf] pkbkmf -#_
adf]lhd s/s§L ePsf] dflgg] /sd
ljefudf bflvnf u/]sf] eP To:tf] s/
/sd, /
-$_ ls:tf a'´fpg' kg]{ ldlteGbf cufl8 ;f]
JolQmn] u/]sf] :jLs[t cf}ifwL pkrf/ vr{sf]
;DaGwdf ;f] JolQmn] bkmf %! adf]lhd
bfaL ug{ ;Sg] cf}ifwL pkrf/ vr{sf] s/
ldnfg /sd .Æ
-v_ pkbkmf -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf] 5 M–
æ-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;f]
pkbkmfadf]lhd a'emfpg' kg]{ ;du| ls:tfsf] hDdf /sd kfFr xhf/
?k}ofFeGbf sd ePdf To:tf] ls:tfsf] /sd a'emfpg' kg]{ 5}g .Æ
-^@_ bkmf (% sf],–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
127
-s_ pkbkmf -!_ df /x]sf æ;f]sf] ljj/0fÆ eGg] zAbx¿kl5 æljefuaf6Æ
eGg] zAb ylkPsf] 5 .
-v_ pkbkmf -&_ df /x]sf æjf pkbkmf -^_ adf]lhd s/sf] ls:tf
a'emfpg s'g} JolQmn] cg'dfg k]z ug'{ gkg]{ u/L tf]lsPsf]dfÆ eGg]
zAbx¿ lemlsPsf 5g\ .
-^#_ bkmf (% kl5 b]xfosf] bkmf (%s ylkPsf] 5 M–
æ(%s= (%s= (%s= (%s= cu|Ldcu|Ldcu|Ldcu|Ld s/ s/ s/ s/ c;"nc;"nc;"nc;"n ug ug ug ug]{ M -!_ sdf]l86L ˆo'r/ dfs]{6 cGtu{t Jofkf/
ug]{ JolQmaf6 ;f] JolQmn] ;f] Joj;foaf6 k|fKt ug]{ d'gfkmf /
nfedf bz k|ltztsf b/n] x'g] /sd sdf]l86L ˆo"r/ dfs]{6 ;]jf
;~rfng ug]{ lgsfon] cu|Ld s/ c;"n ug'{ kg]{5 .
-@_ k|rlnt sfg'g adf]lhd btf{ eO{ lwtf]kqsf] v/Lb
laqmLsf] sf/f]af/ ug]{ afl;Gbf lgsfo afx]s cGo s'g} JolQmnfO{ s'g}
afl;Gbf lgsfodf /x]sf] lxtsf] lgM;u{af6 nfe x'g uPdf bkmf #&
adf]lhd u0fgf ul/Psf] To:tf] nfedf b]xfo adf]lhd cu|Ld s/
c;"n ug'{ kg]{5 M–
-s_ g]kfn lwtf]kq af]8{df ;"rLs/0f ePsf]
lgsfosf] lxtsf] lgM;u{af6 k|fKt nfesf]
xsdf lwtf]kq ljlgdo ahf/sf] sfo{ ug]{
lgsfon] afl;Gbf k|fs[lts JolQmsf] xsdf
nfe /sdsf] bz k|ltzt / cGosf] xsdf
nfe /sdsf] kGw| k|ltztsf b/n],
-v_ g]kfn lwtf]kq af]8{df ;"rLs/0f gePsf]
lgsfosf] lxtsf] lgM;u{af6 k|fKt nfesf]
xsdf h'g lgsfosf] lxt lgM;u{ ePsf] xf]
;f]xL lgsfon] afl;Gbf k|fs[lts JolQmsf]
xsdf nfe /sdsf] bz k|ltzt / cGosf]
xsdf nfe /sdsf] kGw| k|ltztsf b/n],
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
128
-#_ s'g} k|fs[lts JolQmsf] hUuf jf lghL ejg lgM;u{
afkt ePsf] k"+hLut nfedf dfnkf]t sfof{non] /lh:6]«zgsf jvt
b]xfo adf]lhd cu|Ld s/ c;"n ug'{ kg]{5M–
-s_ lgM;u{ ePsf] u}/ Joj;flos s/of]Uo
;DklQ -hUuf tyf ejg_ sf] :jfldTj kfFr
jif{ jf ;f]eGbf a9L ePsf] 5 eg] kf+r
k|ltztsf b/n],
-v_ lgM;u{ ePsf] u}/ Joj;flos s/of]Uo
;DklQ -hUuf tyf ejg_ sf] :jfldTj kfFr
jif{eGbf sd ePsf] 5 eg] bz k|ltztsf
b/n],
-$_ pkbkmf -!_, -@_ / -#_ adf]lhd cu|Ld s/ c;"n ug'{
kg]{ JolQmn] cu|Ld s/ c;"n gu/]sf] eP klg c;"n x'g' kg]{
;dodf ;f] s/ c;"n u/]sf] dflgg]5 .
-%_ cu|Ld s/ c;"n ug'{ kg]{ JolQmn] k|To]s dlxgf ;dfKt
ePsf] kRrL; lbgleq ljefun] tf]s]sf] tl/sf / 9fFrfdf ljefudf
ljj/0f bflvnf ug'{ kg]{5 .
-^_ pkbkmf -%_ df plNnlvt ljj/0f;Fu cu|Ld s/ c;"n
ul/Psf] /sd jf pkbkmf -#_ sf] v08 -s_ adf]lhd c;"n u/]sf]
dflgPsf] /sd ;f]xL pkbkmf adf]lhdsf] Dofbleq ljefudf bflvnf
ug'{ kg]{5 .
-&_ b]xfo adf]lhdsf] cj:yfdf cu|Ld s/ bflvnf ug'{ kg]{
/ c;"n ug'{ kg]{ JolQm b'j}hgf ;+o'Qm ¿kdf / 5'§f5'§} ¿kdf ;f]
s/ /sd ljefudf bflvnf ug{ lhDd]jf/ x'g]5g\M–
-s_ cu|Ld s/ c;"n ug'{ kg]{ JolQmn] cu|Ld s/
c;"n gu/]df, /
-v_ cu|Ld s/ c;"n ug'{ kg]{ JolQmn] pkbkmf
-$_ adf]lhd c;"n u/]sf] dflgg] /sd
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
129
pkbkmf -^_ adf]lhd ljefudf bflvnf
gu/]df .
-*_ pkbkmf -&_ adf]lhd cu|Ld s/ bflvnf ug'{ kg]{
JolQmn] pkbkmf -%_ df plNnlvt Dofb ;dfKt ePsf] kRrL;
lbgleq ;f] s/ bflvnf ug'{ kg]{5 .
-(_ cu|Ld s/ c;"n ug'{ kg]{ JolQmn] c;"n gu/]sf] cu|Ld
s/ pkbkmf -^_ adf]lhd ljefudf bflvnf u/]sf] eP ;f] bflvnf
ePsf] s/ /sd j/fj/sf] /sd ;f] s/ bflvnf ug'{ kg]{ JolQmaf6
c;"npk/ ug{ kfpg]5 .
-!)_ o; bkmfadf]lhd bflvnf ul/Psf] cu|Ld s/ bflvnf
ug'{ kg]{ JolQmn] ltg'{ kg]{ aflif{s s/ bfloTjdf 36fpg kfpg]5 . Æ
-^$_ bkmf (^ sf] pkbkmf -@_ sf],–
-s_ v08 -s_ sf] pkv08 -$_ / -%_ lemlsPsf 5g\ .
-v_ v08 -u_ sf] pkv08 -!_ lemlsPsf] 5 .
-^%_ bkmf (& sf],–
-s_ pkbkmf -!_ df /x]sf æljefun] lnlvt cfb]z lbPdf afx]sÆ eGg]
zAbx¿sf] ;§f æljefun] lnlvt ¿kdf cfb]z lbPdf jf ;fj{hlgs
¿kdf ;"rgf k|sfzg u/L cfb]z lbPdf afx]sÆ eGg] zAbx¿
/flvPsf 5g\ .
-v_ v08 -v_ sf] cGTodf /x]sf] æjfÆ eGg] zAb lemlsPsf] 5 .
-u_ v08 -u_ sf] cGTodf /x]sf] æk|fs[lts JolQmÆ eGg] zAbx¿sf] ;§f
æk|fs[lts JolQm, jfÆ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-3_ v08 -u_ kl5 b]xfosf] v08 -3_ ylkPsf] 5 M–
æ-3_ cg';"rL–! sf] bkmf ! sf] pkbkmf -!#_ adf]lhd s/ bflvnf
ug]{ ;jf/L ;fwgsf] wgL k|fs[lts JolQm ePdf To:tf]
k|fs[lts JolQm .Æ
-^^_ bkmf !)) sf] pkbkmf -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf] 5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
130
æ-@_ pkbkmf -!_ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg bkmf (^ sf]
pkbkmf -%_ df plNnlvt cj:yfdf ljefun] s'g} cfo jif{ jf ;f] jif{sf]
c+zsf] nflu bkmf (^ sf] pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ sf] pkv08 -!_, -@_, /
-#_ df plNnlvt /sdsf] cfwf/df Gofof]lrt ¿kn] ;f] JolQmsf] s/
lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .Æ
-^&_ bkmf !)! sf] pkbkmf -^_ df /x]sf æ;ft lbgsf]Æ eGg] zAbx¿sf] ;§f
ækGw| lbgsf]Æ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-^*_ bkmf !)^ sf] pkbkmf -!_ df /x]sf æs/ ljefun]Æ eGg] zAbx¿sf] ;§f
æljefun]Æ eGg] zAb /flvPsf] 5 .
-^(_ bkmf !!) kl5 b]xfosf] bkmf !!)s= ylkPsf] 5 M–
æ!!)s=!!)s=!!)s=!!)s= ls:tfaGbLdf ls:tfaGbLdf ls:tfaGbLdf ls:tfaGbLdf aSoaSoaSoaSof}f}f}f}tf s/ tf s/ tf s/ tf s/ c;"nc;"nc;"nc;"nLLLL M bkmf !!! adf]lhd d'2f rnfpg'
cufj} s'g} JolQmn] ltg]{ aSof}tf /sd ls:tfaGbLdf ltg{ lnlvt
cg'/f]w u/]df dgfl;j dflkmssf] Dofb lbO{ ls:tfaGbLdf ltg{ s/
clws[tn] :jLs[lt lbg ;Sg]5 .Æ
-&)_ bkmf !!# sf] pkbkmf -#_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -#_ /flvPsf] 5 M–
æ-#_ s'g} JolQmn] pkbkmf -!_ adf]lhd /sd lkmtf{ kfpg tf]lsP
adf]lhd ljefudf lgj]bg lbPdf ljefun] lgj]bg k/]sf] ldltn] ;f7L
lbgleqdf lkmtf{ ug'{ kg]{5 .Æ
-&!_ bkmf !!$ sf] pkbkmf -!_ sf],–
-s_ v08 -s_ kl5 b]xfosf] pkv08 -s!_ ylkPsf] 5 M–
æ-s!_ bkmf () sf] pkbkmf -*_ adf]lhd ul/Psf] lg0f{o jf
lbOPsf] cfb]z .Æ
-v_ v08 -ª_ df /x]sf æs/sf] lgwf{/0fÆ eGg] zAbx¿kl5 æjf bkmf
!)% sf] pkbkmf -%_ adf]lhdsf] lnnfd laqmL vr{sf] lgwf{/0fÆ
eGg] zAbx¿ ylkPsf 5g\ .
-&@_ bkmf !!% sf],–
-s_ pkbkmf -^_ df /x]sf æltg'{ kg]{ s/sf] krf; k|ltztÆ eGg]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
131
zAbx¿sf] ;§f æcljjflbt s/sf] ;Dk"0f{ /sd / ljjflbt s/sf]
PsltxfO{Æ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g .
-v_ pkbkmf -*_ df /x]sf ægAa] lbgleqÆ eGg] zAbx¿sf] ;§f æ;f7L
lbgleqÆ eGg] zAbx¿ /flvPsf 5g\ .
-&#_ bkmf !!& sf] , –
-s_ pkbkmf -!_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -!_ /flvPsf] 5 M–
æ-!_ s'g} JolQmn] b]xfo adf]lhdsf] ljj/0f bflvnf gu/]df
To:tf] JolQmnfO{ b]xfoadf]lhd z'Ns nfUg]5 M–
-s_ bkmf (% sf] pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} cfo
jif{sf] cfo ljj/0f bflvnf gu/]]df k|lt
ljj/0f b'O{ xhf/ ?k}ofF, /
-v_ cu|Ld s/ c;"n ug'{ kg]{ s'g} JolQmn] bkmf
(%s=sf] pkbkmf -%_ adf]lhdsf] ljj/0f
bflvnf gu/]df To:tf] JolQmnfO{ ljj/0f
bflvnf ug'{ kg]{ ldltaf6 ljj/0f bflvnf
gePsf] ldlt;Ddsf] k|To]s dlxgf /
dlxgfsf] efusf] nflu cu|Ld s/ c;"n ug'{
kg]{ /sdsf] jflif{s 8]9 k|ltztsf b/n] x'g ]
/sd z'Ns nfUg]5 .
-u_ bkmf (^ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd s'g} cfo
jif{sf] cfo ljj/0f bflvnf gu/]df P]gsf]
bkmf $ sf] pkbkmf -$_ df plNnlvt
JolQmsf] xsdf Ps ;o ?k}ofF k|lt dlxgfsf
b/n] x'g] /sd / cGo JolQmsf] xsdf ;f]
cfo jif{sf] cfosf] u0fgf ubf{ s'g} /sd
s6fO{ kfpg] eP ;f] gs6fO{ / s'g} /sd
;dfj]z ug'{ kg]{ eP ;f] ;dfj]z u/L x'g]
lgwf{/0fof]Uo cfosf] /sdsf] z"Go bzdna
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
132
Ps k|ltzt k|lt jif{sf b/n] x'g] /sd jf
Ps ;o ?k}ofF k|lt dlxgfsf b/n] x'g ]
/sddWo] h'g a9L x'G5 ;f] /sd .Æ
-v_ pkbkmf -@_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -@_ /flvPsf] 5 M–
æ-@_ s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{sf] bkmf *! adf]lhd /fVg'
kg]{ sfuhft g/fv]df To:tf] JolQmnfO{ To:tf] sfuhft g/fv]sf]
jif{sf] nflu s'g} cfo jif{sf] cfosf] u0fgf ubf{ s'g} /sd s6fO{
kfpg] eP ;f] gs6fO{ / /sdx¿ ;dfj]z ug'{ kg]{ eP ;f] ;dfj]z
u/L x'g] lgwf{/0fof]Uo cfosf] /sdsf] z"Go bzdnj Ps k|ltztn]
x'g] /sd jf Ps xhf/ ?k}of+FdWo] h'g a9L x'G5 ;f] /sd z'Ns
nfUg]5 .Æ
-&$_ bkmf !!* sf] ;§f b]xfosf] bkmf !!* /flvPsf] 5 M–
æ!!*=!!*=!!*=!!*= ls:tfaGbLdf bflvnf ug]{n] cg'dflgt s/ sd x'ls:tfaGbLdf bflvnf ug]{n] cg'dflgt s/ sd x'ls:tfaGbLdf bflvnf ug]{n] cg'dflgt s/ sd x'ls:tfaGbLdf bflvnf ug]{n] cg'dflgt s/ sd x'g] u/L a'´fPdf g] u/L a'´fPdf g] u/L a'´fPdf g] u/L a'´fPdf
Jofh nfUgJofh nfUgJofh nfUgJofh nfUg] M -!_ s'g} JolQmn] s'g} cfo jif{df bkmf ($ adf]lhd
bflvnf ug'{ kg]{ ls:tf /sd ;DaGwdf v08 -s_ df plNnlvt
/sdeGbf v08 -v_ df plNnlvt /sd a9L ePdf o;/L a9L
ePsf] /sddf pkbkmf -@_ adf]lhd Aofh nfUg]5 M–
-s_ ;f] JolQmn] s'g} cfo jif{df lt/]sf] k|To]s
ls:tfsf] /sd,
-v_ ;f] cfo jif{df k|To]s ls:tf cjlwsf] nflu
ls:tfaGbLsf] ¿kdf a'emfpg' kg]{ s'n
/sdsf] cg'dfg jf ;+zf]lwt cg'dfg ;xL
ePsf] eP ;f] /sd / ;f] /sd ;xL gePsf]
eP bkmf # sf] v08 -s_ / -v_ df
plNnlvt JolQmn] bflvnf ug'{ kg]{ s/
/sdsf] k|To]s ls:tf cjlwsf] nflu
ls:tfaGbLsf] ¿kdf a'emfpg' kg]{ /sdsf]
gAa] k|ltzt /sd .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
133
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhdsf] JolQmnfO{ ;f] jif{sf] ;f] ls:tf
a'´fpg' kg]{ ldltb]lv b]xfosf] cjlw;Ddsf] k|To]s dlxgf / dlxgfsf]
efusf] ;fdfGo Aofhb/n] Aofh nfUg]5 M–
-s_ bkmf (( sf] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s/
lgwf{/0f ug]{ JolQmsf] xsdf cfo ljj/0f
a'emfpg' kg]{ ldlt;Dd,
-v_ bkmf (( sf] pkbkmf -!_ adf]lhdsf] s/
lgwf{/0f gu/]sf] sf/0fn] ljefun] bkmf !)!
adf]lhd klxnf] k6s ;+zf]lwt s/ lgwf{/0f u/]sf]
JolQmsf] xsdf bkmf !)@ adf]lhd ;f]
;+zf]lwt s/ lgwf{/0fsf] ;"rgf a'emfPsf]
ldlt;Dd .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æls:tfaGbLsf]
¿kdf a'emfpg' kg]{ /sdÆ eGgfn] Ps k6s cg'dfg k]z u/L
;s]kl5 ;+zf]lwt cg'dfg k]z gug]{sf] tyf cg'dfg k]z
gu/]sf] sf/0fn] bkmf (% sf] pkbkmf -&_ adf]lhd ljefun]
cg'dfg u/]sf] xsdf bkmf ($ sf] pkbkmf -!_ adf]lhd /
;+zf]lwt cg'dfg k]z ug]{sf] xsdf tyf k]z ul/Psf] cg'dfg
jf ;+zf]lwt cg'dfgdf ;Gt'i6 geO{ bkmf (% sf] pkbkmf -&_
adf]lhd ljefun] cg'dfg u/]sf] bkmf (% sf] pkbkmf -%_
sf] Joj:yf cg';f/ u0fgf ul/Psf] ls:tfsf] /sd ;Demg' k5{
.Æ
-&%_ bkmf !!( sf] pkbkmf -#_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -#_ /flvPsf] 5 .
æ-#_ cu|Ld s/ c;"n ug'{ kg]{ JolQmn] bkmf (%s= sf] pkbkmf -*_ jf
cu|Ld s/ s§L ug]{ JolQmn] bkmf () sf] pkbkmf -$_ kfngf gu/]sf] sf/0fn]
lghn] a'emfpg' kg]{ Jofh lghn] cu|Ld s/ bflvnf ug'{ kg]{ jf cu|Ld s/ s§L
x'g] JolQmaf6 c;"npk/ u/L lng kfpg] 5}g .Æ
-&^_ bkmf !!( kl5 b]xfosf] bkmf !!(s= ylkPsf]] 5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
134
æ!!(s=!!(s=!!(s=!!(s= z'Ns nfUgz'Ns nfUgz'Ns nfUgz'Ns nfUg] M o; P]gdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s of] P]g
jf o; P]g cGtu{t ag]sf lgodx¿sf s'g} Joj:yfsf] kfngf gug]{
JolQmnfO{ bkmf !@* adf]lhd tf]lsPsf] hl/jfgf ;/xsf] z'Ns
nfUg]5 .Æ
-&&_ bkmf !@! df /x]sf] ækl/R5]b – @#Æ df eGg] zAbx¿sf] ;§f æo; P]gdfÆ
eGg] zAbx¿ /flvPsf]] 5 .
-&*_ bkmf !@$ sf] :ki6Ls/0fsf] ;§f b]xfosf] :ki6Ls/0f /flvPsf] 5 M–
æ:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æljefudf lbPsf] s'g}
hfgsf/L jf ljj/0f Æ eGgfn] ljefudf jf o; P]g adf]lhd st{Jo kfngf
ug]{ l;nl;nfdf ljefuaf6 clVtof/ k|fKt clws[t ;dIf lnlvt ¿kdf
bflvnf ul/Psf] ljj/0f / b]xfo adf]lhd bflvnf ul/Psf] ljj/0f ;d]tnfO{
hgfpg]5 M–
-s_ lgj]bg, ;"rgf, ljj/0f, ph"/L, jofg, jf o; P]g adf]lhd
bflvnf ul/Psf], tof/ kfl/Psf], lbOPsf] jf k]z ul/Psf]
cGo sfuhft,
-v_ ljefu jf ljefusf s'g} clws[t ;dIf k]z ul/Psf]
sfuhft,
-u_ ljefu jf s'g} clws[tn] s'g} JolQmnfO{ ;f]w]sf] k|Zgsf]
pQ/, jf
-3_ ljj/0f lbOg] s'/fsf] dgfl;j hfgsf/L ePsf] s'g} JolQmn]
s'g} csf]{ JolQmdfk{mt ljefu jf s'g} clws[tnfO{ lbPsf]
hfgsf/L .Æ
-&(_ bkmf !#^ kl5 b]xfosf] bkmf !#^ s ylkPsf] 5 M–
æ!#^s=!#^s=!#^s=!#^s= k'/:sf/sf] Joj:yfk'/:sf/sf] Joj:yfk'/:sf/sf] Joj:yfk'/:sf/sf] Joj:yf M s'g} JolQmn] cfˆgf] s/sf] bfloTj ;Dk"0f{ jf
s]xL c+z 5n]sf] jf 5Ng sf]lz; u/]sf] k|df0f ;lxtsf] ;"rgf lbg]
JolQmnfO{ To:tf] ;"rgfsf] cfwf/df c;"npk/ ul/Psf] s/sf]
/sddWo] lghn] k]z u/]sf] k|df0faf6 lgwf{/0f eP hltsf] s/
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
135
/sdsf] aL; k|ltzt a/fa/sf] /sd dxflgb]{zssf] lg0f{on] k'/:sf/
lbg ;lsg]5 .Æ
-*)_ vf/]hLvf/]hLvf/]hLvf/]hL M bkmf #s= / bkmf ^^ vf/]h ul/Psf 5g\ .
-*!_ cg';"rLdf ;+zf]wgcg';"rLdf ;+zf]wgcg';"rLdf ;+zf]wgcg';"rLdf ;+zf]wg M cg';"rL ! sf],–
!= bkmf ! sf],–
-s_ pkbkmf -!_, -@_, -#_, -$_, -%_, -^_, / -&_ sf] ;§f b]xfosf]
pkbkmf -!_, -@_, -#_, -$_, -%_, -^_ / -&_ /flvPsf 5g\ M–
æ-!_ s'g} cfo jif{df afl;Gbf k|fs[lts JolQmsf]
s/of]Uo cfodf o; cg';"rLsf] pkbkmf -@_ / -$_ sf
clwgdf /xL b]xfo adf]lhdsf] b/n] s/ nfUg]5 M–
-s_ Ps nfv ;f7L xhf/ ?k}+of;Dd
/f]huf/Lsf] s/of]Uo cfo ePdf Ps
k|ltzt s/ nfUg] .
-v_ Ps nfv ;f7L xhf/ ?k}ofFeGbf a9L
t/ b'O{ nfv ;f7L xhf/ ?k}ofF;Dd
s/of]Uo cfo ePdf v08 -s_
adf]lhd Ps nfv ;f7L xhf/
?k}ofF;Dd Ps xhf/ 5 ;o ?k}ofF /
Ps nfv ;f7L xhf/ ?k}ofFeGbf a9L
s/of]Uo cfodf kGw| k|ltzt,
-u_ b'O{ nfv ;f7L xhf/ ?k}ofFeGbf a9L
s/of]Uo cfo ePdf v08 -v_
adf]lhd b'O{ nfv ;f7L xhf/
?k}ofF;Dd ;f]x| xhf/ 5 ;o ?k}ofF /
b'O{ nfv ;f7L xhf/ ?k}ofFeGbf a9L
ePsf] s/of]Uo cfodf kRrL;
k|ltzt, /
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
136
-3_ kRrL; nfv ?k}ofFeGbf a9L s/
of]Uo cfo ePdf v08 -u_ adf]lhd
nfu]sf] s/df yk rfnL; k|ltzt
cltl/Qm s/ nfUg]5 .
t/ Psnf}6L kmd{ btf{ ePsf
s/bftfsf] xsdf v08 -s_
adf]lhdsf] Ps k|ltzt s/ nfUg]
5}g .
-@_ s'g} cfo jif{df bkmf %) adf]lhd 5gf}6 ug]{
s'g} bDktLsf] s/of]Uo cfodf o; cg';"rLsf] pkbkmf -$_
sf] clwgdf /xL b]xfo adf]lhdsf] b/df s/ nfUg]5 M–
-s_ b'O{ nfv ?k}ofF;Dd /f]huf/Lsf]
s/of]Uo cfo ePdf Ps k|ltzt s/
nfUg] .
-v_ b'O{ nfv ?k}ofFeGbf a9L t/ tLg
nfv ?k}ofF;Ddsf] s/of]Uo cfo
ePdf v08 -s_ adf]lhd b'O{ nfv
?k}ofF;Dd b'O{ xhf/ ?k}ofF / b'O{
nfv ?k}ofFeGbf a9L s/of]Uo cfodf
kGw| k|ltzt,
-u_ tLg nfv ?k}ofFeGbf a9L s/of]Uo
cfo ePdf v08 -v_ adf]lhd tLg
nfv ?k}ofF;Dd ;q xhf/ ?k}ofF /
tLg nfv ?k}ofFeGbf a9L s/of]Uo
cfodf kRrL; k|ltzt, /
-3_ kRrL; nfv ?k}ofFeGbf a9L s/
of]Uo cfo ePdf v08 -u_ adf]lhd
nfu]sf] s/df yk rfnL; k|ltzt
cltl/Qm s/ nfUg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
137
t/ Psnf}6L kmd{ btf{ ePsf
s/bftfsf] xsdf pk/f]Qm v08 -s_
adf]lhd Ps k|ltzt s/ nfUg]
5}g .
-#_ o; cg';"rLsf] pkbkmf -$_ df plNnlvt
Joj:yf b]xfosf] cj:yfdf nfu" x'g]5 M–
-s_ afl;Gbf k|fs[lts JolQmsf] ;DaGwdf
s'g} cfo jif{df Ps nfv ;f7L
xhf/ ?k}ofFeGbf a9L cfo ePsf] jf
bkmf %) adf]lhdsf] 5gf}6 gu/]sf]
afl;Gbf bDktLsf] ;DaGwdf s'g}
cfo jif{df b'O{ nfv ?k}ofFeGbf a9L
cfo ePsf],
-v_ u}/–Jofj;flos s/of]Uo ;DklQsf]
lgM;u{af6 k|fKt v"b nfe ;f]
k|fs[lts JolQm jf bDktLsf] cfo /
tbg'¿k s/of]Uo cfosf] u0fgfdf
;dfj]z ePsf] .
-$_ o; cg';"rLsf] pkbkmf -#_ sf] clwgdf /xL
b]xfosf JolQmnfO{ b]xfoadf]lhd s/ nfUg]5 M–
-s_ b]xfosf /sddWo] h'g a9L 5 ;f]
/sddf ;f] k|fs[lts JolQm jf
bDktLsf] ;f] dfq s/of]Uo cfo eP
;/x dfgL o; cg';"rLsf] pkbkmf
-!_ jf -@_ adf]lhdsf] b/n] s/
nfUg]5 M–
-!_ ;f] k|fs[lts JolQm jf
bDktLsf] hDdf s/of]Uo
cfoaf6 ;f] nfesf] /sd
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
138
36fO afFsL x'g cfpg]
/sd,
-@_ k|fs[lts JolQmsf] ;DaGwdf
Ps nfv ;f7L xhf/ ?k}ofF
jf bDktLsf] ;DaGwdf b'O {
nfv ?k}ofF .
-v_ ;f] s/of]Uo cfosf] afFsL /sdaf6
bz k|ltztsf b/n] s/ nfUg]5 .
t/,
-!_ lgM;u{ ePsf] u}/
Jofj;flos s/of]Uo ;DklQ
-hUuf tyf 3/hUuf_ sf]
:jfldTj % jif{eGbf a9L
ePsf] 5 eg] kfFr
k|ltztsf b/n] s/
nfUg]5 .
-@_ lgM;u{ ePsf] u}/
Jofj;flos s/of]Uo ;DklQ
-hUuf tyf 3/hUuf_ sf]
:jfldTj % jif{eGbf sd
/x]sf] 5 eg] bz k|ltztsf
b/n] s/ nfUg]5 .
-%_ g]kfn ;/sf/n] tf]s]sf] b"u{d If]qdf sfo{/t
k|fs[lts JolQmsf] b"u{d eQf afkt tf]lsPadf]lhd a9Ldf
krf; xhf/ ?k}oF+f;Dd s/of]Uo cfoaf6 36fO afFsL /xg]
/sddf dfq o; bkmf adf]lhd s/sf] u0fgf ul/g]5 .
-^_ g]kfnsf ljb]zl:yt s"6g}lts lgof]udf sfo{/t
sd{rf/Lsf] j}b]lzs eQfsf] krxQ/ k|ltzt /sd s/of]Uo
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
139
cfoaf6 36fO afFsL /xg] /sddf o; bkmf adf]lhd s/sf]
u0fgf ul/g]5 .
-&_ o; P]gsf] bkmf $ sf] pkbkmf -$_ adf]lhd
s/sf] /sd b]xfo adf]lhd x'g]5 M–
-s_ dxfgu/kflnsf jf
pkdxfgu/kflnsf If]qdf Joj;fo
ug]{ k|fs[lts JolQmsf xsdf tLg
xhf/ kfFr ;o ?k}ofF,
-v_ gu/kflnsf If]qdf Joj;fo ug]{
k|fs[lts JolQmsf xsdf b'O{ xhf/
?k}ofF,
-u_ cGo s'g} :yfgdf Joj;fo ug]{
k|fs[lts JolQmsf xsdf Ps xhf/
b'O{ ;o krf; ?k}ofF .Æ
-v_ pkbkmf -*_ kl5 b]xfosf pkbkmf -(_, -!)_,
-!!_, -!@_, -!#_, -!$_ / -!%_ ylkPsf 5g\ M–
æ-(_ o; bkmfdf cGoGq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg s'g} afl;Gbf k|fs[lts JolQmsf] lgj[lQe/0f cfo /x]5
eg] k|fs[lts JolQmsf] nflu pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ jf
bDklQsf] nflu pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ df plNnlvt
/sd sf] kRrL; k|ltzt /sd s/of]Uo cfoaf6 36fO afFsL
/xg] /sddf dfq o; bkmf adf]lhd s/sf] u0fgf ul/g]5 .
t/ o;/L 36fOg] /sdsf] ;Ldf tf]lsP adf]lhdeGbf a9L
x'g] 5}g .
-!)_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg s'g} afl;Gbf k|fs[lts JolQm ckfË /x]5 eg] To:tf]
k|fs[lts JolQmsf] nflu pkbkmf -!_ sf] v08 -s_ jf
bDktLsf] nflu pkbkmf -@_ sf] v08 -s_ df plNnlvt
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
140
/sdsf] krf; k|ltzt yk /sd s/of]Uo cfoaf6 36fO
afFsL /xg] /sddf dfq o; bkmf adf]lhd s/sf] u0fgf
ul/g]5 .
-!!_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg s'g} afl;Gbf k|fs[lts JolQm kfl/>lds cfo dfq
cfh{g ug]{ dlxnf /x]5 eg] To:tf] k|fs[lts JolQmn] ltg'{
kg]{ s/ /sddf bz k|ltzt 5'6 x'g]5 .
-!@_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg s'g} afl;Gbf k|fs[lts JolQmn] nufgL aLdf u/]sf]
/x]5 eg] ;f] afkt e'QmfgL u/]sf] jflif{s lk|ldod jf jL;
xhf/ ?k}ofFdf h'g 36L x'G5 ;f] /sd s/of]Uo cfoaf6
36fO afFsL /xg] /sddf dfq o; bkmf adf]lhd s/sf]
u0fgf ul/g]5 .
-!#_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg ef8fsf ;jf/L ;fwg wgLx¿af6 b]xfo adf]lhdsf]
jflif{s s/ c;"n ul/g]5 . ;jf/L ;fwg wgL k|fs[lts
JolQm ePdf o;/L lt/]sf] s/ g} clGtd x'g]5 .
;jf/Lsf] lsl;d k|lt;jf/L ;fwgdf
a'emfpg'kg]{ jflif{s s/
-s_ ldlga;, ldlg 6«s, 6«s / a; ?= !,%)).–
-v_ sf/, lhk, Eofg, dfOqmf] a; ?= !,@)).–
-u_ ly| x\jLn/, c6f] l/S;f, 6]Dkf] ?= *%).–
-3_ 6«]S6/ / kfj/ l6n/ ?= &%).–
-!$_ o; bkmfdf cGoq h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg
s'g} k|fs[lts JolQmn] s'g} jif{el/ k"0f{¿kn] o; P]gsf] bkmf !! df
plNnlvt ljz]if pBf]u ;~rfngdf ;+nUg /x]df, o; bkmf adf]lhd
s/sf] u0fgf ubf{ kRrL; k|ltzt s/ nfUg] s/of]Uo cfodf aL;
k|ltztsf b/n] s/ nfUg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
141
-!%_ s'g} k|fs[lts JolQmsf] s'g} cfo jif{df lgsf;Laf6
ePsf] s/of]Uo cfodf s/sf] u0fgf ubf{ kRrL; k|ltzt s/ nfUg]
s/ of]Uo cfodf kGw| k|ltztsf b/n] s/ nfUg]5 .Æ
-@_ bkmf @ sf],–
-s_ pkbkmf -@_ df /x]sf æs'g} cfo jif{df s'g}Æ eGg]
zAbx¿kl5 ær'/f]6, laF8L, l;uf/, vfg];"lt{, v}gL, dlb/f,
lao/,Æ eGg] zAbx¿ ylkPsf 5g\ .
-v_ pkbkmf -#_ sf] v08 -v_ sf] ;§f b]xfosf] v08 -v_
/flvPsf] 5 M–
æ-v_ ;f] lgsfon],–
-!_ s'g} ;8s, k'n, 6g]n, /f]k–j] jf cfsfz] k'n
lgdf{0f u/L ;~rfng u/]df,
:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0f:ki6Ls/0fMMMM /f]k–j] eGgfn] ;fdfg 9'jfgL ug]{
k|of]hgsf nflu lgdf{0f ul/Psf] jf dflg;
cf];f/ k;f/ ug]{ k|of]hgsf nflu lgdf{0f
ul/Psf] s]jnsf/ ;d]tnfO{ hgfpF5 .
-@_ s'g} 6«nL a; jf 6«fd ;~rfng u/]df, jf
-#_ ;xsf/L P]g, @)$* adf]lhd btf{ eO{ s/
5'6 sf/f]af/ ug]{ afx]ssf] sf/f]af/ ug]{
;xsf/L ;+:yf .
-u_ pkbkmf -#_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#s_ ylkPsf] 5 M–
æ-#s_ s'g} lgsfosf] g]kfnsf] ;|f]taf6 s'g} cfo
jif{df lgsf;Laf6 ePsf] s/of]Uo cfodf aL; k|ltztsf
b/n] s/ nfUg]5 .Æ
-3_ pkbkmf -%_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -%_ /flvPsf] 5 M–
æ-%_ s'g} cfo jif{df s'g} d[t afl;Gbf JolQmsf]
;DklQ k|fKt ug]{ jf /]vb]v ug]{ jf czQm afl;Gbf k|fs[lts
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
142
JolQmsf] 6«i6sf] s/of]Uo cfodf ;f] ;DklQ k|fKt ug]{ jf
/]vb]v ug]{ jf ;f] 6«i6nfO{ afl;Gbf k|fs[lts JolQm
;/xdfgL o; cg';"rLsf] bkmf ! sf] pkbkmf
-!_ / pkbkmf -$_ adf]lhd s/ nfUg]5 .Æ
-ª_ pkbkmf -^_ df /x]sf] æbzÆ eGg] zAbsf] ;§f ækfFrÆ eGg]
zAb /flvPsf] 5 M–
-r_ pkbkmf -&_ sf] ;§f b]xfosf] pkbkmf -&_ /flvPsf] 5M–
æ-&_ s'g} cfo jif{df bkmf &) df plNnlvt cfosf]
;DaGwdf s'g} u}/–afl;Gbf JolQmsf] s/of]Uo cfodf kfFr
k|ltztsf b/n] s/ nfUg]5 .
t/ g]kfnaf6 csf]{ ljb]zL d'n'sdf k'Ug] u/L k|:yfg
gx'g] hn oftfoft, xjfO{ oftfoft jf b"/;~rf/ ;]jf
pknAw u/fpg] u}/ afl;Gbf JolQmsf] xsdf b'O{ k|ltztsf
b/n] s/ nfUg]5 .
cg';"rL–@ sf],–
-s_ bkmf @ sf] pkbkmf -#_ sf] v08 -v_ df /x]sf] æbkmf -%_Æ
eGg] zAbsf] ;§f æpkbkmf -%_Æ eGg] zAb /flvPsf] 5 .
-v_ bkmf # sf] pkbkmf -@_ kl5 b]xfosf] pkbkmf -#_ / -$_
ylkPsf 5g\ M–
æ-#_ pTkfbgd"ns pBf]ux¿n] cfˆgf] pBf]usf]
lgldQ cfjZos kg]{ phf{zlQm pTkfbg ug{ k"FhLs[t u/]sf]
;DklQsf] k"FhLut /sdsf] krf; k|ltzt ;f]xL jif{ x|f;
vr{ afkt s§L bfaL ug{ ;Sg]5 .
-$_ s'g} JolQmn] lkm:sn lk|G6/ / Sof; d]lzg /fvL
lan lahs hf/L ug]{ u/]df ;f] lk|G6/ tyf Sof; d]lzgdf
ePsf] vr{sf] Psd'i6 /sd x|f;vr{ afkt ;f]xL jif{ bfaL
ug{ ;Sg]5 .Æ
#$= cf}Bf]lus Joj;fo P]g, @)$( sf] bkmf !% sf] v08 -s_ lemlsPsf] 5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
143
#%= ;+zf]wg jf vf/]hL a;+zf]wg jf vf/]hL a;+zf]wg jf vf/]hL a;+zf]wg jf vf/]hL axfn /xg] cjlwxfn /xg] cjlwxfn /xg] cjlwxfn /xg] cjlw M k|rlnt sfg'gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP
tfklg o; P]gåf/f ;+zf]wg jf vf/]h ePsf P]gsf k|fjwfg of] P]g jxfn /x];Ddsf]
nflu dfq ;+zf]wg jf vf/]h x'g]5 / ;f] cjlw Joltt ePkl5 To:tf k|fjwfg :jtM
hfu]sf] dflgg]5 .
#^= cWofb]z lglicWofb]z lglicWofb]z lglicWofb]z lgliqmqmqmqmo x'g]o x'g]o x'g]o x'g] M -!_ of] P]g k|f/De x'Fbfsf jvt sfod /x]sf] cfly{s
cWofb]z, @)^& of] P]g k|f/De ePkl5 :jtM lgliqmo x'g]5 .
-@_ pkbkmf -!_ adf]lhd cWofb]z lgliqmo ePkl5 csf]{ clek|fo gb]lvPdf
To;/L ePsf] lgliqmotfn],–
-s_ cWofb]z lgliqmo x'Fbfsf] avt rNtL gePsf] jf sfod
g/x]sf] s'g} s'/f klg hufpg] 5}g,
-v_ cWofb]zadf]lhd rfn" ePsf] s'/f jf ;f] adf]lhd /Lt
k'¥ofO cl3 g} ul/Psf] s'g} sfd jf ef]lu;s]sf] s'g}
s'/fnfO{ c;/ kfg{] 5}g,
-u_ cWofb]zadf]lhd kfPsf], xfl;n u/]sf] jf ef]u]sf] s'g} xs,
;'ljwf, st{Jo jf bfloTjdf c;/ kfg{] 5}g,
-3_ cWofb]zadf]lhd ul/Psf] s'g} b08 ;hfo jf hkmtnfO{
c;/ kfg{] 5}g,
-ª_ v08 -s_, -v_, -u_ / -3_ df n]lvPsf] s'g} xs, ;'ljwf,
st{Jo, bfloTj jf b08, ;hfosf ;DaGwdf ul/Psf] s'g}
sfd sf/afxL jf pkfonfO{ c;/ kfg{] 5}g / cWofb]z
sfod /x] ;/x To:tf] s'g} sfg'gL sf/afxL jf pkfonfO{
klg z'? ug{, rfn" /fVg jf nfu" ug{ ;lsg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
144
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––!!!!
!= eG;f/ dx;'n M ljb]zaf6 g]kfnleq k}7f/L x'g] dfnj:t'df cfly{s P]g, @)^^ sf]
cg';"rL–! df plNnlvt zLif{s, pkzLif{s, dfnj:t'sf ljj/0fx¿ / cGo
Joj:yfx¿df ;d]t b]xfoadf]lhd ;+zf]wg / yk u/L eG;f/ dx;'n b/ nufOPsf]
5 . o;df plNnlvt ;+zf]wg / yk afx]ssf kl/R5]b / efusf b|i6Jox¿, zLif{s,
pkzLif{sx¿, dfnj:t'sf ljj/0fx¿ / dfnj:t'sf] k}7f/Lsf b/x¿ ;d]t cfly{s
P]g, @)^^ adf]lhd g} x'g]5g\ .
zLif{s pkzLif{s dfnj:t'sf] ljj/0f
k}7f/L eG;f/
dx;'n b/
cGoyf pNn]v
ePsf]df afx]s
df]n k|ltztdf
! @ # $
04.02 uf9f kfl/Psf] jf lrgL jf cGo
u'lnof] kbfy{ xflnPsf] b"w / t/ .
0402.10.00 –tf}ndf gf}gLsf] dfqf !=%
k|ltzteGbf sd ePsf] w"nf], bfgf
jf cGo 7f]; ¿kdf 20
–tf}ndf gf}gLsf] dfqf !=%
k|ltzteGbf a9L ePsf] w"nf], bfgf
jf cGo 7f]; ¿kdf M
0402.21.00 ––lrgL jf cGo u'lnof] kbfy{
gxflnPsf] 20
0402.29.00 ––cGo 20
–cGo M
0402.91.00 ––lrgL jf cGo u'lnof] kbfy{
gxflnPsf] 20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
145
0402.99.00 ––cGo 20
08.02 cGo sfi7kmnx¿, tfhf jf
;'sfPsf], vj6f km''6fPsf] jf
gkm''6fPsf], af]qmf tf5]sf] jf
gtf5]sf] .
0802.90.00 –cGo 20
09.02 lrof, ;'ulGwt jf :jflbi6
ul/Psf] jf gul/Psf] .
0902.10.00 –gcldNofOPsf] -kmd]{06 gu/]sf]_
# s]=hL= eGbf sd jhgsf] sRrf
KoflsË ePsf] sf+rf] lrof -u|Lg
6L_ 30
0902.20.00 –gcldNofO{Psf] cGo sf+rf] lrof 30
0902.30.00 –# s]=hL= eGbf sd jhgsf]
sRrf KoflsË ePsf] cldnf]
kf/]sf] -kmd]{06]8_ sfnf] lrof
-An}s 6L_ / cf+lzs ¿kn] cldnf]
kf/]sf] lrof 30
0902.40.00 –cldnf] kf/]sf] cGo sfnf] lrof
-Anfs 6L_ / c+ztM cldnf] kf/]sf]
cGo lrof 30
09.03 0903.00.00 k/fu'P lrof -d]6_ . 30
09.08 hfOkmn, hfOkqL / cn}+rL .
–cn}+rL tyf ;'s'd]nM
0908.30.10 ––cn}+rL 20
17.03 lrgL agfpFbf lg:sg] lz/f jf
pv'sf] /; -6]df5'jf v'bf] ;d]t_ .
1703.10.00 –pv'sf] v'Fbf] 20
1703.90.00 –cGo 20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
146
17.04 sf]sf gePsf] lrgLsf] ld7fO
-;]tf] rSn]6 ;lxt_ .
1704.10.00 –lrgLn] 5f]k]sf] jf g5f]k]sf] jf
dL7f] n]k nufPsf] jf gnufPsf]
r'O+ud 30
1704.90.00 –cGo 30
18.06 rSn]6 / c¿ sf]sf] ldl;Psf
vfB kbfy{x¿ .
1806.10.00 –sf]sf]sf] w"nf], lrgL jf u'lnof]
kbfy{ xfn]sf] 30
1806.20.00 –@ s]=hL= eGbf a9L tf}nsf] l9sf
-Anf}s jf :Nofj_ jf 808L -af/_
sf] ¿kdf /x]sf cGo kl/sf/,
t/n, df+8f, w"nf], bfgfbf/ jf cGo
y'k|f] -aNs_ sf] ¿kdf ef+8f]df
xflnPsf] jf t'?Gt j]i7g ul/Psf]
-Oldl8o6 KoflsË_ df @ s]=hL=
eGbf a9L ePsf] 30
–cGo, l9sf, rfsf / 808Lsf]
¿kdfM
1806.31.00 ––el/Psf] 30
1806.32.00 ––gel/Psf] 30
1806.90.00 –cGo 30
21.06 cGoq gk/]sf] vfB kbfy{ .
–cGo M
2106.90.40 ––xNsf k]o kbfy{sf] sG;]G6]«6 30
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
147
22.03 2203.00.00 hf}af6 jg]sf] ljo/ . k|lt ln6/
?=125/-
22.04 tfhf c+u'/sf] jfOg / cNsf]xn
xfnL ;'/lIft ul/Psf] -kmf]l6{kmfO8_
jfOg ;d]t zLif{s @)=)( sf]
afx]s sf+rf] c+u"/sf /;
-u|]kd:6_ .
2204.10.00 –:kfs{lnª jfOg k|lt ln6/
?=180/-
–cGo jfOgÙ sf+rf] c+u'/sf] /;,
cNsf]xn xfn]/ s'x'g /f]s]sf] jf
9Lnf] u/]sf]M
2204.21.00 ––@ ln6/ jf sd hfg] ef+8f]df
/x]sf]
k|lt ln6/
?=180/-
2204.29.00 ––cGo k|lt ln6/
?=180/-
2204.30.00 –cGo sf+rf] c+u'/sf] /; k|lt ln6/
?=180/-
22.05 e/dfpy / jf:gf cfpg] ;f/ jf
;'ulGwt jf]6 lj?jf ldl>t tfhf
c+u'/sf] cGo jfOg .
2205.10.00 –@ ln6/ jf sd hfg] ef+8f]df
/x]sf]
k|lt ln6/
?=180/-
2205.90.00 –cGo k|lt ln6/
?=180/-
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
148
22.08 *) k|ltzteGbf sd 3gTj
cNsf]xn zlQm ePsf] cljs[t
-cgl8g]r8{_ Plyn cNsf]xnÙ
c/v-l:kl/6\;_,dlb/f -lns;{_ /
cGo dfbs -l:kl/r'c;_ k]ox¿
-a]e/]h]h_ .
–c+u'/sf] jfOg jf c+u'/ dfs{af6
lgsflnPsf] l:k|6 -a|f08L_M
2208.20.10 ––jfOg jf j|f08Lsf] sRrf
kbfy{sf] ¿kdf k|of]u x'g] ;a}
k|sf/sf dfbs b|ax¿ -:k|L6
;d]t_
k|=ln= ?=%$).–
2208.20.90 ––cGo k|=ln= ?=^)).–
–JxL:sLx¿ M
2208.30.10 ––x\jL:sLsf] sRrf kbfy{sf] ¿kdf
k|of]u x'g] dfbs b|ax¿ -:k|L6
;d]t_
k|=ln= ?=%$).–
2208.30.90 ––cGo k|=ln= ?=^)).–
–pv'sf] pTkfbgx¿nfO{ s'xfP/
r'nfO{ u/L lgsflnPsf] /d / cGo
:k|L6M
2208.40.10 ––/d / cGo :k|L6x¿sf] sRrf
kbfy{sf] ¿kdf k|of]u x'g] pv'sf]
pTkfbgx¿nfO{ s'xfP/ r'nfO{ u/L
lgsflnPsf] :k|L6 ;d]tsf dfbs
b|ax¿
k|=ln= ?=%$).–
2208.40.90 ––cGo k|=ln= ?=^)).–
–hLg / h]g]ef M
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
149
2208.50.10 ––hLg / h]g]efsf] sRrf kbfy{sf]
¿kdf k|of]u x'g] dfbs b|ax¿
-:k|L6 ;d]t_
k|=ln= ?=%$).–
2208.50.90 ––cGo k|=ln=
?=^)).–
–ef]8\sf M
2208.60.10 ––ef]8\sfsf] sRrf kbfy{sf] ¿kdf
k|of]u x'g] dfbs b|ax¿ -:k|L6
;d]t_
k|=ln=
?=%$).–
2208.60.90 –cGo k|=ln=
?=^)).–
–dlb/f -lns;{_ tyf p2Lks
-sl8{oN;_M
2208.70.10 ––dlb/f -lns;{_ tyf p2Lks
-sl8{oN;_ sf] sRrf kbfy{sf]
¿kdf k|of]u x'g] dfbs b|ax¿
-:k|L6 ;d]t_
k|=ln=
?=%$).–
2208.70.90 ––cGo k|=ln=
?=^)).–
–cGo M
2208.90.10 ––cGo dlb/fsf] sRrf kbfy{sf]
¿kdf k|of]u x'g] dfbs b|ax¿
-:k|L6 ;d]t_
k|=ln=
?=%$).–
2208.90.90 ––cGo k|=ln=
?=^)).–
24.02 ;"lt{ jf ;"lt{sf] k|lt:yfks
-;lJ:6Ro"6_ af6 jg]sf] l;uf/,
r'/f]6 -r]?6\;_, ;fgf] l;uf/
-l;ufl/n;_ / r'/f]6 -l;u/]6_ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
150
2402.10.00 –;"lt{sf] l;uf/, r'/f]6 -r]?6_ /
;fgf]l;uf/ -l;ufl/n;_
k|=xhf/
lvNnL
?=@))).–
2402.20.00 –;"lt{sf] r'/f]6 -l;u/]6_ k|=xhf/
lvNnL
?=@))).–
2402.90.00 –cGo k|=xhf/
lvNnL
?=@))).–
25.14 2514.00.00 cln cln 6'qmfPsf] jf g6'qmfPsf]
jf s/f}+]ltåf/f sf6]sf] jf gsf6]sf]
jf c¿ lsl;dn] sf6]sf] rf/kf6]
-juf{sf/ ;d]t_ l9Ssf jf kftf,
:n]6 . 20
25.16 s/f}+]ltåf/f jf cGo lsl;dn] cln
cln tfl5Psf], sfl6Psf] jf
6'qmfOPsf] rf/kf6] -auf{sf/
;d]t_ l9Ssf jf kftfsf] ¿kdf
/x]sf] u|]gfO6
-s8f kTy/_, kkmf{O/L, /]zf
gePsf] cfUg]o r§fg, j];fN6,
anf}6]9'+uf / :df/s Pj+ ejg
agfpg] cGo 9'+uf .
–s8f kTy/ -u]|gfO6_ M
2516.12.00 ––s/f}+]ltåf/f cln cln sfl6Psf]
jf cGo k|sf/n] sf6]sf] rf/kf6]
-juf{sf/ ;d]t_ l9Ssf jf kftf 20
2516.20.00 –anf}6 9'Ëf 20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
151
2516.90.00 –cGo :df/s jf ejg agfpg]
9'+uf 20
25.23 kf]6{n]08 l;d]06 -r'g 9'+uf / b'd6
df6f]nfO{ e§Ldf kf]Nbf algg]
l;d]06_, Pn'ldg; l;d]06
-Pn'ldlgod cS;fO8 o'Qm
l;d]06_, :nfu l;d]06, ;'k/
;Nk]m]6 l;d]06 / cGo o:t}
xfO8«f]lns l;d]06x¿ -kfgLdf
s8f x'g] l;d]06_, /ËLg jf /ËxLg
cyjf lSnGs/ -wft'dn_ sf]
¿kdf .
2523.10.00 –wft'dn l;d]06 -l;d]06 lSnGs/_ k|=d]=6g
?=1800/-
–kf]6{Nof08 l;d]06M
2523.29.00 ––cGo k|=d]=6g
?=3150/-
2523.90.00 –cGo xfO8«f]]lns l;d]06 30
27.10 sRrf -qm'8_ afx]s k]6«f]lnod t]n
/ la6'ldg vlghaf6 k|fKt t]nÙ
tf}ndf &) k|ltzt jf ;f]eGbf
a9L k]6«f]lnod t]n jf la6'ldg
vlghaf6 k|fKt t]n ePsf, log}
t]n g} d'Vo 36s -a]l;s
slG:6Ro"P06\;_ ePsf, cGoq
;dfj]z jf lglb{i6 gul/Psf
tof/L j:t'x¿ -lk|k/];G;_Ù /2L
t]nx¿ -j]i6 cfoN;_ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
152
–k]6«f]lnod t]nx¿ / lj6'ldg
vlghx¿af6 k|fKt t]nx¿
-sRrf t]n afx]s_ tyf cGoq
lglb{i6 jf ;dfj]z gePsf,
tf}nsf] lx;fjn] &) k|ltzt jf
;f]eGbf a9L k]6«f]lnod t]nx¿ jf
lj'6ldg vlghaf6 k|fKt t]nx¿
ePsf], log} t]nx¿ d'Vo 36s
-a]l;s slG:6\Ro"P06_ ePsf tof/L
j:t'x¿ -lk|k/];G;_, /2L t]nx¿
-j]i6 cfoN;_ afx]s M
––cGo M
2710.19.17 –––/a/sf] k|zf]wgdf k|of]u x'g]
t]n 20
31.01 3101.00.00 /f;folgs pkrf/ ul/Psf] jf
gul/Psf] ldl>t jf cldl>t
hLjhGt' jf jg:klthGo
dnvfbx¿Ù hLjhGt'hGo jf
jg:klthGo kbfy{nfO{ ld>0f
u/L jf /f;folgs pkrf/åf/f
pTkfbg ul/Psf dnvfbx¿ . 20
31.02 gfO6«f]hgo'Qm vlgh jf /f;folgs
dnvfbx¿ .
3102.10.00 –hnLo 3f]ndf ePsf] jf gePsf]
o"/Lof 20
–Pdf]lgod ;Nk]m]6Ù Pdf]lgod
;Nk]m]6 / Pdf]lgod gfO6«]6sf]
ld>0f / 8jn ;fN6 -lAnj0f_ M
3102.21.00 ––Pdf]lgod ;Nk]m6 20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
153
3102.29.00 ––cGo 20
3102.30.00 –hnLo 3f]ndf ePsf] jf gePsf]
Pdf]lgod gfO6«]6 20
3102.40.00 –Pdf]lgod gfO6«]6sf ;fy
SoflN;od sfaf]{g]6 jf cGo
ck|f+ufl/s cpj{/s tTjx¿sf
ld>0fx¿ 20
3102.50.00 –;f]l8od gfO6«]6 20
3102.60.00 –SoflN;od gfO6«]]6 / Pdf]lgod
gfO6]«6sf] ld>0fx¿ / lAnj0fx¿ 20
3102.80.00 –o"l/of / Pdf]lgod gfO6«]]6sf]
hnLo jf Pdf]lgod 3f]ndf ePsf
ld>0fx¿ 20
3102.90.00 –cGo, dflysf pk zLif{sx¿df
gk/]sf ld>0fx¿ ;d]t 20
31.03 kmf]:k]m6o'Qm vlgh jf /f;folgs
dnx¿ .
3103.10.00 –;'k/ kmf]:k]m6x¿ 20
3103.90.00 –cGo 20
31.04 kf]6f;o'Qm -kf]6fl;s_ vlgh jf
/f;folgs dnx¿
3104.20.00 –kf]6fl;od Snf]/fO8\ 20
3104.30.00 –kf]6fl;od ;Nk]m6 20
3104.90.00 –cGo 20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
154
31.05 gfO6«f]]hg, kmf]:km/; /
kf]6fl;oddWo] b'O{ jf tLg pj{/s
tTjx¿ ePsf vlgh jf
/f;folgs dnvfbx¿Ù cGo
dnx¿M o; efudf kg]{ uf]6L,
-6]jn]6_ jf To:t} cfsf/sf jf
s"n tf}n !) s]=hL= df ga9\g]
u/L -Kofs]h_ k'lnGbfsf] ¿kdf
/flvPsf ;fdfgx¿ .
3105.10.00 –o; efudf kg]{ uf]6L -6]jn]6_ jf
To:t} cfsf/sf jf s"n tf}n !)
s]=hL= df ga9\g] u/L k'lnGbfsf]
¿kdf /flvPsf ;fdfgx¿ 20
3105.20.00 –gfO6«f]hg, kmf]:km/; / kf]6fl;od
h:tf tLg pj{/s tTj ePsf
vlgh jf /f;folgs dn
-kml6{nfOh/_ x¿ 20
3105.30.00 –8fOPdf]lgod xfO8«f]]hgcyf]{
kmf]:k]m]6 -8fOPdf]lgod kmf]:k]m]6_ 20
3105.40.00 –Pdf]lgod 8fOxfO8«f]hg–
cyf]{kmf]:k]m6
-df]gf]Pdf]lgodkmf]:k]m]6_ / To;sf]
8fOPdf]lgod xfO8«f]hg
cyf]{kmf]:k]m6-8fOPdf]lgod kmf]:k]m6_
sf ;fy ePsf ld>0fx¿ 20
–b'O{ pj{/s tTj, gfO6«f]hg /
kmf]:kmf]/; ePsf cGo vlgh jf
/f;folgs dnx¿ -kml6{nfOh/_ M
3105.51.00 ––gfO6]«6\ / kmf]:k]m6\ ePsf 20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
155
3105.59.00 ––cGo 20
3105.60.00 –b'O{ pj{/s tTj, kmf]:kmf]/; /
kf]6fl;od ePsf vlgh jf
/f;folgs dnvfbx¿
-kml6{nfOh/x¿_ 20
3105.90.00 –cGo 20
32.09 hnLo dfWoddf l8ik;{\8
-k|lIfKt_ jf l8hNe
-3'lnt_ ul/Psf] s[lqd kf]lnd/x¿
-ax'efu_ jf /f;folgs tj/n]
kl/jt{g ul/Psf] k|fs[lts
kf]lnd/x¿df cfwfl/t /Ën]k
-k]06_ / /f]ug jflg{;_ -Ogfd]n
/ k|nfIff/; -Nofs;{_ ;d]t_ .
3209.90.00 –cGo 30
36.01 3601.00.00 ljikmf]6s jf k|]/s w"nf]x¿ . 20
36.02 3602.00.00 tof/ ul/Psf ljikmf]6s kbfy{x¿,
ljikmf]6s w"nf]x¿ afx]s . 20
36.03 3603.00.00 ;'/Iff -;]ˆ6L_ ˆo"hx¿Ù ljikmf]6s
-k8\sfpg]_ ˆo"hx¿Ù cf3ft
lz/x¿ jf ljikmf]6s lz/x¿
-Sofk_Ù ;Nsfpg] ;fwgx¿Ù
ljB'tLo ljikmf]6 k|]/sx¿ . 20
36.04 kmfo/ js{ -cftzjfhL_, l;Ugln+u
kmn]o;{ -zLif{s lbg] k|bLlKtsfx¿_,
jiff{lUgjf0f -/]g /f]s]6_, x':;'df
k|of]u x'g] ;Í]ltsf -l;Ugn_x¿ /
cGo cftzjfhL -kfO/f]6]lSgs_ sf
;fdu|Lx¿ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
156
3604.10.00 –cft;jfhL -kmfo/js{_ 20
3604.90.00 –cGo 20
36.06 nf}x–;]l/od -k]m]/f]–;]l/od_ / ;a}
¿kdf cGo kfO/f]kmf]l/s -:jtM
HjngzLn_ ld>0fx¿Ù o; efusf]
b|i6Jo @ df plNnlvt HjngzLn
-sDjl:6an_ kbfy{sf ;fdu|Lx¿ .
3606.10.00 –#)) 3g ;]=dL= eGbf a9L Ifdtf
gePsf] cfwfg kfq -sG6]g/_ df
ePsf] r'/f]6 ;Nsfpg] -l;u/]6
nfO6/_ jf o:t} ;Nsfpg]
-nfO6/_ x¿df eg]{ jf k'gM eg]{
t/n jf t/nLs[t UofF; OGwg . 20
3606.90.00 –cGo 20
40.11 /a/sf] gof+ Go"dfl6s -jfo'k"l/t
jf xfjf el/Psf_ 6fo/x¿ .
4011.10.00 –df]6/ sf/df k|of]u x'g] vfnsf]
-:6];g jfu]g / /]l;ª sf/x¿
;d]t_ 20
4011.20.00 –a; / nx/Lx¿df k|of]u x'g]
vfnsf] 20
4011.30.00 –xjfO hxfhx¿df k|of]u x'g]
vfnsf] 20
4011.40.00 –df]6/;fOsnx¿df k|of]u x'g]
vfnsf] 20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
157
40.12 kfbGof; k]ml/Psf] -l/l6«8]8\_ jf
k|of]u ul/Psf -o'H8_ xfjfbf/
-Go"Dofl6s_ /a/sf kfË|fx¿Ù
-/a/sf 7f]; -;f]ln8\_ jf u2fbf/
-s';g_ kfË|fx¿, kfË|f -6fo/_ sf
kbGof; -l6«8\;_ x¿, kfË|fx¿sf
cfj/s -ˆn}K;_x¿ .
–kfbGof; k]ml/Psf kfË|fx¿
-l/6«]8]8\ 6fo;{_ M
4012.11.00 ––df]6/ uf8L -df]6/ sf;{_ x¿
-:6]zg jfOug tyf /]l;Ë sf;{
;d]t_ df k|of]u x'g] vfnsf 20
4012.12.00 ––a; / nx/Ldf k|of]u x'g]
vfnsf 20
4012.13.00 ––jfo'ofg -Po/qmfˆ6_ df k|of]u
x'g] vfnsf 20
––cGo M
4012.19.90 –––cGo 20
4012.20.00 –k|of]u ul/Psf -o"H8_ xfjfbf/
-Go"Dofl6s_ kfË|f -6fo;{_ 20
4012.90.00 –cGo 20
40.13 /a/sf] leqL gnL -Og/ 6\o"a_ .
4013.10.00 –df]6/ sf/ -:6]zg jfu]G; / /]l;ª
sf/x¿ ;d]t_, a;x¿ jf
n/Lx¿df k|of]u x'g] vfnsf 20
–cGo M
4013.90.90 ––cGo 20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
158
48.11 zLif{s $*=)#, $*=)( jf
$*=!) df pNn]v ePsf
lsl;dsf j:t'x¿ afx]s, n]lkt-
sf]6]8\_, ;+l;Qm -OlDk|Ug]6]8\_,
cfR5flbt -se8{_Ù ;tx–/ËfPsf]
-k[i7/+lht_ -;k]m{;–sn8{_, ;tx
l;Ëfl/Psf] -k[i7fn+s[t_ -;k]m{;
8]sf]/]6]8\_ jf d'lb|t -lk|06]8\_
d'7f jf u6\7f -/f}N;_ df jf
cfotfsf/ -juf{sf/ ;d]t_
tfpx¿ -lz6\;_ df ePsf
hlt;'s} dfk -nDjfO–rf}8fO_ sf
sfut, sfutuftf sf]lifo u2f
-;]n'nf]h jfl8Ë_ tyf sf]ifLo
/]zfsf hfnLx¿ -a]A; ckm
;]n'nf]h kmfOa;{_ .
–Pw]l;e afx]ssf Knfli6såf/f
n]lkt -sf]6]8_, ;+l;Qm -OlDk|Ug]6]8_
jf cfR5flbt -se8{_ sfut /
sfutuftfM
4811.51.00 ––lj/+lht -lAnR8_, !%) u|fd k|lt
ju{ dL6/eGbf a9L tf}n ePsf] 20
4811.59.00 ––cGo 20
4811.60.00 –d}g, Kof/flkmg d}g, l:6ol/g, t]n
jf lUn;/f]nåf/f n]lkt -sf]6]8\_,
;+l;Qm -OlDk|Ug]6]8\_ jf cfR5flbt
-se8{_ sfut / sfutuftf 20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
159
48.17 sfut / sfutuftf -k]k/af]8{_ sf
vfdx¿ -Pge]nk_, n]6/ sf8{x¿,
;fbf kf]i6sf8{x¿ / kqJojxf/sf
kqsx¿ -s/]:kf]08]G; sf8{_Ù
sfutsf n]vg ;fdu|L -:6]zg/L_
sf] ;d"x -P;f]6{d]06_ ePsf sfut
jf sfutuftfsf a§fx¿ -aS;_,
´]fnL, y}nLx¿ -kfpr]h, jfn]6\;_
/ n]vg ;Ë|xx¿ -/fOl6ª
sDk]l08oD;_ .
4817.10.00 –vfdx¿ -Pge]nf]K;_ 20
4817.20.00 –n]6/ sf8{x¿, ;fbf kf]i6sf8{x¿
/ kqJojxf/sf kqsx¿
-s/]:kf]08]G; sf8{\;_ 20
4817.30.00 –sfutsf n]vg ;fdu|L -:6]zg/L_
sf ;d"x -P;f]6{d]06_ ePsf
sfut jf sfutuftfsf a§fx¿
-aS;_, ´]fnLx¿ kfpr]h_,
y}nLx¿ -jfn]6_ / n]vg ;Ë|xx¿
-/fOl6ª sDk]l08oD;_ 20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
160
48.20 sfut / sfutuftf -k]k/af]8{_ sf
axLx¿ -/lhi6;{_, n]vflstfa
-Psfp06 a's_x¿, :d/0f k'l:tsf
-gf]6a's_x¿, cfb]z k'l:tsf
-c8{/ a's_x¿, e/kfO{ k'l:tsf
-l/l;K6 a's_ x¿, kqfnL
-n]6/ Kof8_ x¿, l6Kk0fL–kq
-d]df]/]08d Kof8_x¿, b}glGbgL
-8fo/L_x¿ / o:t} j:t'x¿,
cEof; k'l:tsf -PS;/;fOh a's_
x¿, d;L zf]if0f Kof8 -Anf}l6Ë
Kof8_, uftfx¿-afO08;{_, -kftf
5'l§Psf jf cGo_, kmf]]N8/ -v'nf
sfutkq /fVg] uftf_ x¿, kmfOn
se/x¿, d]lgkmf]]N8 lahg];
kmd{x¿, O06/lnE8 sfj{g ;]6x¿
-b'O{ vfnL kfgfsf aLrdf
sfj{gk]k/ xfnL tof/ u/]sf]_ /
n]vg ;fdu|Lsf cGo j:t'x¿Ù
sfut jf sfuhuftfsf, gd"gf
-:ofDkn_ sf] lgldQsf] jf ;Íng
jf ;Ë|x0f -sn]S;g_ sf] lgldQsf]
jf k':ts cfj/0f -a's se;{_
lgldQsf cnadx¿ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
161
4820.10.00 –axLx¿ -/lhi6;{_, n]vflstfjx¿
-Psfp06 a'S;_, :d/0f k'l:tsfx¿
-gf]6a'sx¿_, cfb]z k'l:tsfx¿
-c8/ a'S;_, e/kfO{ k'l:tsf
-l/l;K6\ a'S;_x¿, kqfnL -n]6/
Kof8;\_x¿, l6Kk0fL kqx¿
-d]df]/]08d Kof8\;_, b}glGbgL
-8fo/L_ x¿ / o:t} j:t'x¿ 20
4820.20.00 –cEof; k'l:tsfx¿ -PS;/;fOh
a'S;_ 20
49.09 4909.00.00 d'lb«t jf ;+lrq kf]i6sf8{x¿Ù lrq
ePsf] jf gePsf], vfd jf
zf]ef]s/0f -l6«ldª_ ;lxt jf /lxt
JolQmut z'esfdgf, ;Gb]z jf
pb\3f]if0fx¿ ePsf d'lb«t
sf8{x¿ . 20
49.10 4910.00.00 h'g;'s} k|sf/sf] d'lb«t leQ]kfqf]
-Sofn]08/_, Sofn]08/ Ans
;d]t . 20
49.11 cGo d'lb«t j:t'x¿, d'lb«t lrq /
cfnf]s lrq -kmf]]6f]u|fkm_ ;d]t .
4911.10.00 –Jofkf/sf] lj1fkgsf ;fdu|Lx¿,
Jofkfl/s ;"lrkq / o:t} 20
–cGo M
4911.91.00 ––t:jL/x¿, gd"gfx¿ / cfnf]s
lrqx¿ -kmf]6f]u|fkm_ 20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
162
70.03 cjzf]ifs, k|ltljDjLo jf
ck|ltljDjLo tx -kq jf n]o/_
ePsf] jf gePsf], kftf -l;6\;_
jf k|f]kmfOn sf] ¿kdf ePsf], c¿
s'g} lsl;dsf] sfd gul/Psf],
9fn]sf] sf+r -sfi6 Unf;_ /
j]lNnt sf+r -/f]N8 Unf;_ .
–tf/ljlxg kftf M
7003.12.00 ––;Dk"0f{ ¿kdf /ËfPsf] -a8L
l606]8\_, ckf/bzL{ kfl/Psf]
-cf]kfl;kmfO8\_, /Ë r9fOPsf]
-ˆNof:8_ jf cjzf]ifs,
k|ltljDjLo jf ck|ltljDjLo tx
-n]o/_ ePsf] 30
7003.19.00 ––cGo 30
7003.20.00 –tf/ ePsf] kftf 30
7003.30.00 –k|f]kmfOn 30
70.04 cjzf]ifs, k|ltljDjLo jf
ck|ltljDjLo tx -n]o/_ ePsf]
jf gePsf], t/ cGo s'g} sfd
gul/Psf], kftf -l;6\;_ sf] ¿kdf
ePsf] tGSofP/ agfOPsf] -8«g_
sf+r jf xfjfk'ms]/ jf UofF; e/]/
agfOPsf] -Anf]g_ sf+r .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
163
7004.20.00 –;Dk"0f{ ¿kdf /ËfPsf] -a8L
l6G6]8\_, ckf/bzL{ kfl/Psf]
-cf]kfl;kmfO8_, /Ë r9fPsf]
-ˆNof:8_ jf cazf]ifs,
k|ltljDjLo jf ck|ltljDjLo tx
-n]o/_ ePsf] 30
7004.90.00 –cGo 30
70.05 cjzf]ifs, k|ltljDjLo jf
ck|ltljDjLo tx -n]o/_ ePsf] jf
gePsf], t/ cGo lsl;daf6 s'g}
sfd gePsf], kftf -l;6\;_ df
ePsf] ˆnf]6 Unf; -sf+r_ / ;tx
3lif{t -u|fp08_ jf rdsfOPsf]
-kf]ln:8_ sf+r .
7005.10.00 –cjzf]ifs, k|ltljDjLo jf
ck|ltljDjLo tx -n]o/_ ePsf],
tf/–ljlxg -gg–jfo8{_ sf+r . 30
–cGo tf/ ljlxg sf+r M
7005.21.00 ––;Dk"0f{tM /ËfPsf] -j8L l606]8_
cf]kfl;kmfO8, ˆNof:8 jf d]/]nL
;k]{m; u|fp08 30
7005.29.00 ––cGo 30
7005.30.00 –tf/ ePsf] sf+r 30
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
164
70.06 7006.00.00 zLif{s &)=)#, &)=)$ jf &)=)%
sf sf+rx¿, lgx'/]sf] -a]06_,
lsgf/fsf] sfd u/]sf] -Ph jS8{_,
vf]k]sf] -Ogu|]E8_, Kjfn kf/]sf]
-l8«N8_, Ogfd]n nufPsf] jf cGo
k|sf/n] agfPsf] t/ cGo kbfy{;Fu
hf]8L cfsf/ glbPsf] jf h8fg
gu/]sf] . 30
70.07 s8f agfPsf] jf k6lnt sf+r
ePsf] ;'/lIft sf+r .
–s8f agfPsf] -tflkt_ ;'/lIft
sfFrM
7007.11.00 ––uf8L, hxfh, cGt/LIfofg jf
;jf/Lsf ;fwgdf ;dflji6 ug{
of]Uo cfsf/ / gfksf 30
7007.19.00 ––cGo 30
–k6lnt ;'/lIft sf+r M
7007.21.00 ––uf8L, hxfh, cGt/LIfofg jf
;jf/Lsf ;fwgdf ;dflji6 ug{
of]Uo cfsf/ / gfksf] 30
7007.29.00 ––cGo 30
70.08 7008.00.00 sf+rsf] ax'leQLo cj/f]ws OsfO
-dlN6kn jfN8 OG;'n]l6ª o"lg6_ 30
70.09 km«]d ePsf] jf gePsf] sf+rsf]
P]gf, k5fl8sf] b[Zo b]lvg] P]gf
;d]t .
7009.10.00 –uf8Lsf] k[i7b[Zo b]lvg] P]gf 30
–cGo M
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
165
7009.91.00 ––k|m]d gxfn]sf] 30
7009.92.00 ––k|m]d xfn]sf] 30
71.13 ax'd"No wft'sf] jf ax'd"No wft'n]
9flsPsf] cfwf/e"t wft'sf]
uu{xgfsf ;fdfgx¿ / ltgsf
kf6{k'hf{x¿ .
–ax'd"No wft'sf], ax'd"No wft'df
hnk nufPsf] jf gnfPsf] jf
9flsPsf] jf g9flsPsf] M
7113.11.00 ––rf+bLsf], cGo ax'd"No wft'sf]
hnk nufPsf] jf gnufPsf],
ax'd"No wft'n] 9fs]sf] jf g9fs]sf] 30
7113.19.00 ––cGo ax'd"No wft'sf], cGo
ax'dNo wft'sf] hnk nufPsf] jf
gnufPsf] jf ax'd"No wft'n]
9fs]sf] jf g9fs]sf] 30
7113.20.00 –ax'd"No wft'n] 9flsPsf] cGo
cfwf/e"t wft'sf] 30
73.13 7313.00.00 kmnfd jf O:kftsf] sf+6f–tf/
-afA8{ jfo/_Ù a6f/]sf] -l6\j:6]8\_
x'k jf PSnf] RofK6f] tf/, sfF8f
ePsf] jf gePsf] / v's'nf] u/L
af6]sf] kmnfd jf O:kftsf] jf/
afg]{ sfddf cfpg] bf]xf]/f] tf/
-8an jfo/_ . 30
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
166
74.18 tfdfsf] ef]hg -6]j'n_, efG;f jf
cGo 3/fo;L k|of]usf ;fdfgx¿
/ ltgsf kf6{ k'hf{x¿Ù tfdfsf]
ef+8f d:sfpg] -d:sf]_ / df‰g]
jf rDsfpg] u2fx¿, k~hfx¿ /
o:t} ;fdfgx¿Ù tfdfsf ;kmfO /
:jf:Yo ;DaGwL ;fdfg / ltgsf
kf6{k'hf{x¿ .
–ef]hg -6]a'n_, efG;f -lsr]g_ jf
cGo 3/fo;L -xfp;xf]N8_
;fdfgx¿ / ltgsf c+ux¿
-kf6{\;_Ù efF8f d:sfpg] d:sf]
-:sf}/;{_ / df‰g] jf plhNofpg]
-kf]lnl;Ë_ u2fx¿ -Kof8\;_,
k~hfx¿ -Unf]E;_ / o:t} ;fdfgM
7418.11.00 ––ef+8f d:sfpg] d:sf] -:sf}/;{_
/ df‰g] jf plhNofpg] -kf]lnl;Ë_
u2fx¿ -Kof8\;_, k~hfx¿
-Unf]E;_ / o:t} ;fdfg 20
7418.19.00 ––cGo 20
7418.20.00 –;kmfO / :jf:Yo ;DaGwL ;fdfg
/ ltgsf kf6{k'hf{x¿ 20
76.15 cfnd'lgodsf] ef]hg -6]j'n_,
efG;f -lsr]g_ sf jf cGo
3/fo;L k|of]usf ;fdfgx¿ /
ltgsf kf6{k'hf{x¿Ù cfnd'lgodsf]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
167
efF8f d:sfpg] -d:sf]_ / efF8f
d:sfpg] jf rDsfpg] u2f, k~hf
/ o:t} j:t'Ù cfNd'lgodsf] ;kmfO
/ :jf:Yo ;DaGwL ;fdfgx¿ /
ltgsf kf6{k'hf{x¿ .
–ef]hg -6]a'n_, efG;f -lsr]g_ jf
cGo 3/fo;L -xfp;xf]N8_
;fdfgx¿ / ltgsf cËx¿-kf6{;\_Ù
ef+8f d:sfpg] d:sf] -:sf}/;{_
tyf df‰g] jf plhNofpg]
-kf]lnl;Ë_ u2fx¿ -Kof8\;_,
k~hfx¿ / o:t} ;fdfgx¿ M
7615.11.00 ––ef+8f d:sfpg] d:sf] -:sf}/;{_
tyf df‰g] jf plhNofpg]
-kf]lnl;Ë_ u2f -Kof8\;_ x¿,
k~hfx¿ -Unf]E;_ / o:t} ;fdfg 20
7615.19.00 –– cGo 20
7615.20.00 –;kmfO / :jf:Yo sf ;fdfg /
ltgsf kf6{k'hf{x¿ 20
80.07 8007.00.00 6Lgsf cGo ;fdfgx¿ . 20
83.09 cfwf/e"t wft'sf] j'hf] / ljsf]{
-qmfpg ss{, :S|o" -Sofk / kf]l/Ë
:6f}k/_, jf]tnsf] SofK;'n, y|]8]8
jË, -kLkfsf] k]+rsf6]sf] lasf]{_, jË
se/, l;n / cGo KoflsË ug]{
;xfos ;fdu|Lx¿ .
8309.10.00 –qmfpg ss{ 20
–cGoM
8309.90.90 ––cGo 20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
168
84.07 :kfs{-OlUg;g /]l;k|f]s]l6ª jf
/f]6/L OG6/gn sDazg lki6f]g
Ol~hg .
–efu *& sf] uf8Lsf] k|f]kN;gsf
nflu k|of]u x'g] k|sf/sf]
/]l;k|f]s]l6ª lki6f]g Ol~hgMM
8407.31.00 ––l;ln08/sf] Ifdtf %) ;L=;L=
;Ddsf 20
8407.32.00 ––l;ln08/sf] Ifdtf %) ;L=;L=
eGbf a9Lsf] t/ @%) ;L=;L=
ggf3]sf] 20
8407.33.00 ––l;ln08/sf] Ifdtf @%) ;L=;L=
eGbf a9Lsf] t/ !,))) ;L=;L=
ggf3]sf] 20
8407.34.00 ––l;ln08/sf] Ifdtf !,)))
;L=;L= eGbf a9Lsf] 20
8407.90.00 –cGo Ol~hgx¿ 20
84.08 sDk]|;g–OlUg;g OG6/gn
sDazg lki6g Ol~hg -8Lh]n jf
c4{–8Lh]n Ol~hg_ .
8408.20.00 –efu *& sf] uf8Lsf] k|f0ff]bg
-k|f]]kN;g_ sf] nflu k|of]u x'g]
vfnsf Ol~hgx¿ yfn, yfnL,
tZt/L ;kmf ug]{ oGqx¿ -l8; 20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
169
84.22 jflzË dlzG;_Ù af]6n jf cGo
cfwfgkfq -s06]g/x¿_ ;kmf ug]{
-lSnlgË_ jf ;'sfpg] -8«fOË_
oGqfjnL -dlzg/L_Ù af]6nx¿,
a§fx¿ -SofG;_ l8Jafx¿
-af}S;];_, ´f]nfx¿ -JofU;_ jf
cGo cfwfg kfqx¿ -s06]g;{_
eg{ -lkmlnË_, aGb ug{ -Snf]lhË_,
d'vjGb ug{ jf l;naGbL ug{
-l;lnË_ jf gfdkq -n]jn_
nufpg -n]a]lnË_ lgldQsf
oGqfjnLÙ af]6nx¿, hf/x¿,
glnsf -6\o"a_ x¿ / o:t}
cfwfgkfq -s06]g/_ x¿ ;+k'6g
-SofK;'lnË_ ug{ lgldQ sf
oGqfjnLÙ cGo kl/j]i7g
-KoflsË_ jf cfj[t -/\oflkË_ ug]{
oGqfjnL -tfk–cfs'+rg cfj[GQg
oGq -lx6 l;|Í /\oflkË dlzg/L_
;d]t_Ù k]o kbfy{ -lje/]h_ nfO{
afo'ld>0f-Po/]l6Ë_ ug{ lgldQsf
oGqfjnL .
–yfn,yfnL tZt/L ;kmf ug]{
oGqx¿ -l8z jflzË dlzG;_ M
8422.11.00 ––3/fo;L k|of]udf cfpg]
lsl;dsf] 30
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
170
84.50 3/fo;L -xfp; xf]N8_ jf
wf]]jLvfgf -nfp08«L_ lsl;d
-6fOk_ sf]] n'uf w'g] oGq -jflzË
dzLg_, n'uf w'g] / ;'sfpg] b'j}
y/L ePsf oGqx¿ ;d]t .
–k|To]ssf] ;'Vvf sk8f Ifdtf
-8«fO lng]g Sofkfl;6L_ !) s]=hL=
eGbf a9L gePsf oGqx¿
-dlzG;_M
8450.11.00 ––k"0f{tM :jo+rflnt oGqx¿
-c6f]Dofl6s dlzG;_ 30
8450.12.00 ––cks]Gb«Lo zf]ifs ;dflji6 -ljy
laN6–Og ;]06«Lˆo"un 8«fo/_ cGo
oGqx¿ 30
8450.19.00 ––cGo 30
8450.20.00 –k|To]ssf] ;'Vvf sk8f Ifdtf
-8«fO lng]g Sofkfl;6L_ !) s]=hL=
eGbf a9L ePsf oGqx¿ 30
84.51 jogLo -6]S;6fOn_ wfuf]x¿
-ofG;{_, sk8fx¿ -ˆofla|S;_ jf
sk8f kbfy{sf tof/L ;fdfgx¿
-d]8 ck 6]S;6fOn cfl6{sN;_ w'g
-jflzË_, ;kmf ug{ -lSnlgË_,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
171
lgrf]g{ -l/ËluË_, ;'sfpg -8«fOË_,
O:t/L ug{ -cfO/lgË_, k|]l;Ë
-ˆo"lhË k]|;x¿ ;d]t_ ug{
clj/+lht ug{ -lAnlrË_, /+lht ug{
-8fOË_, kl/is/0f ug{ -8]«l;Ë_
lkmlglzË_, n]kg ug{ -sf]l6Ë_ jf
;+l;Qm ug{-OlDk|Ug]l6Ë_ lgldQsf
oGqfjnL dlzg/L_ -zLif{s
*$=%) sf oGqx¿ afx]s_ /
lngf]lnod h:tf s[l§d cfR5fbg
-ˆnf]/ sel/Ë;_ x¿sf] lgdf{0f
-Dofg'ˆofSr/_ df k|o'Qm tnj:q
-a]; ˆofla|s_ jf cGo cfwf/
-;kf]6{_ df n]bf]]]]]]] -k]:6_ sf] n]k
ug{ lgldQsf oGqx¿Ù tfGtj
-6]S;6fOn_ sk8fx¿ -ˆofla|s_
l/ndf a]g]{ -l/lnË_ l/naf6
km''sfpg] -cgl/lnË_, k6\ofpg]
-kmf]]lN8Ë_, sf6\g] -sl6Ë_ jf
l5b«bf/ a'§f kfg]{ -lkªlsË_
lgldQsf oGqx¿ .
8451.10.00 –8|«fO lSnlgË oGqx¿ 30
–;'sfpg] -zf]ifs_ oGqx¿ M
8451.21.00 ––k|To]ssf] ;'Vvf sk8f Ifdtf
-8«fO lng]g Sofkfl;6L_ !) s]=hL=
eGbf a9L gePsf]] 30
85.06 k|fylds ¿ksf ;]n / Aof6«Lx¿ .
8506.10.00 –Dof+ulgh 8fOcS;fO8\ 30
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
172
8506.30.00 –d/So"l/s cS;fO8\ 30
8506.40.00 –l;Ne/ cS;fO8\ 30
8506.50.00 –lnlyod 30
8506.60.00 –Po/–lhÍ 30
8506.80.00 –cGo k|fylds ;]nx¿ tyf
k|fylds Aof6«Lx¿ 30
85.07 rf/kf6] -juf{sf/ ;d]t_ ePsf] jf
gePsf] ljB't ;l~rt ug]{ oGq
-Ps'd'n]6/_Ù ltgsf 5'6\ofpg] oGq
-;]k/]6/_ ;d]t .
8507.30.00 –lgsn Sof8ldod 20
8507.40.00 –lgsn kmnfd 20
87.09 yf]/} b'/Lsf] lgldQ ;fdfg Nofpg]
n}hfg] sfddf sf/vfgf, uf]bfd,
aGb/ufx jf ljdfg:yndf k|of]u
x'g] ckm}} ws]lng] pTyfks
-lnˆl6ª_ jf rnfpg] -x\of08lnª_
cf}hf/ ;Fu hf]l8Psf] sfd ug]{
6«sÙ /]nj] :6];g Kn]6kmd{df k|of]u
x'g] k|sf/sf] 6«ofS6/x¿Ù dflysf
uf8Lsf kf6{k'hf{x¿ .
–uf8Lx¿ M
8709.11.00 ––ljB'tLo 20
8709.19.00 ––cGo 20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
173
87.10 8710.00.00 xltof/x¿;Fu hf]l8Psf jf
ghf]l8Psf 6\ofÍx¿ / cGo
xltof/aGb o'4sf xltof/x¿,
df]6/ hl8Psf / ltgsf
kf6{k'hf{x¿ . 20
90.01 rfIf'if\ tGt' / rfIf'if\ tGt'sf d'ÝfÙ
zLif{s *%=$$ afx]ssf rfIf'if\
tGt'sf s]a'nx¿ w|'jLs/0f ug]{
-kf]nf/fOlhª_ kbfy{sf kftf /
rfb/Ù zLzf -n]G;_ x¿
-sG6\ofS6 n]G; ;d]t_, lqkfZj{
-lk|Hd_, P]gfx¿ / s'g} klg
kbfy{sf] tTjx¿, gc8\ofPsf,
Unf;sf rfIf'ifLo sfd gul/Psf
cf+vfsf] o:tf tTj afx]s .
–sG6\ofS6 n]G;x¿ M
9001.30.10 ––O06«fcf]s'n/ n]G; 30
96.01 sfl/u/L ul/Psf xfQLsf] bf+t,
xf8, s5'jfsf] va6f, l;ª, h/fof]
jf jfx|l;+ufsf] xf+ufbf/ l;ªx¿
-PG6n;{_, d'uf jf l;kL -sf]/n_,
;LkL -db/ ckm kn{_ / cGo
hLjhGt'sf s'+b\g x'g] kbfy{ / oL
kbfy{x¿af6 ag]sf ;fdfgx¿
-9fn]/ agfPsf ;fdfgx¿ ;d]t_ .
9601.10.00 –sfl/u/L ul/Psf] xfQLsf] bf+t /
xfQLsf] bf+tsf ;fdfgx¿ 20
9601.90.00 –cGo 20
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
174
96.02 9602.00.00 sfl/u/L ul/Psf jfg:klts jf
wflTjs ;Dd"t{g -sfle{Ë_ ul/g]
kbfy{x¿ / tL kbfy{af6 ag]sf
j:t'x¿Ù cGoq pNn]v gePsf jf
;dfj]z gePsf d}g, l:6ol/g
-kz'sf] af];f]df kfOg] ljz]if
tTj_,k|fs[lts vf]6f]x¿ -ud_ jf
k|fs[lts rf]kx¿ -/]lhG;_ jf
;f+rf]df gd"gf 9fNg] n]bf] -k]:6_
sf cfsf/df 9fn]sf jf s'+b]sf
;fdfgx¿ jf 9flnPsf jf
s'+lbPsf cGo ;fdfgx¿Ù sfd
ul/Psf] s8f gePsf] lhn]l6g
-zLif{s #%=)# sf] lhn]l6g afx]s_
/ s8f gul/Psf] lhn]l6gsf
;fdfgx¿ . 20
96.14 9614.00.00 w"dkfg ug]{ kfOkx¿ -kfOk
jfpnx¿ ;d]t_ / l;uf/ jf
r'/f]6 wf/s -xf]N8;{_ / ltgsf
cËx¿
-kf6{;_ . 20
cfly{s P]g, @)^^ sf] cg';"rL–! sf] bkmf @ b]lv @! ;Ddsf ;Dk"0f{ Joj:yfx¿
vf/]h u/L ;f]sf] ;§f b]xfosf Joj:yfx¿ /flvPsf 5g\ . o; cg';"rLsf] bkmf ! df h'g;'s}
s'/f pNn]v eP tfklg b]xfosf bkmfx¿df plNnlvt Joj:yfx¿sf] ;DaGwdf b]xfo
adf]lhd g} x'g]5 M–
@= -!_ ofq'x¿n] eG;f/ dx;'n 5'6df Nofpg kfpg] dfnj:t' afx]s lghL u'06f l´6L
ef/L ;DaGwL ;"rgf cg';f/ ljb]zaf6 cfk"m;Fu NofPsf] -PsDklg8_ jf cfk"m
cfpg'eGbf cl3 jf kl5 NofPsf] -cgPsDklg8_ dfnj:t'df eG;f/ dx;'n,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
175
cGtMz'Ns tyf d"No clej[l4 s/sf] ;§f b]xfo adf]lhd Psd'i6 ;db/af6 eG;f/
dx;'n nfUg]5 M–
-s_ eG;f/ b/ dfkmL ePsf dfnj:t'df kGw| k|ltzt,
-v_ kfFr k|ltzt eG;f/ dx;'n nfUg] dfnj:t'df aL; k|ltzt,
-u_ bz k|ltzt eG;f/ dx;'n nfUg] dfnj:t'df kRrL; k|ltztÙ
-3_ kGw| k|ltzt eG;f/ dx;'n nfUg] dfnj:t'df tL; k|ltztÙ
-ª_ aL; k|ltzt eG;f/ dx;'n nfUg] dfnj:t'df k}tL; k|ltztÙ
-r_ tL; k|ltzt eG;f/ dx;'n nfUg] dfnj:t'df krf; k|ltzt,
t/,
-!_ rfFbLsf uxgf, r'/f]6, kfOk 6f]jfsf], dlb/f ;jf/L ;fwgx¿,
xftxltof/, v/vhfgf Pj+ cGo cfoft Ohfhtkq lnO{ k}7f/L ug{
kfOg] dfnj:t'x¿df b/aGbL adf]lhd g} dx;'n nfUg]5 .
-@_ ;'g, ;'gsf uxgf / rfFbLdf bkmf !$ sf] pkbkmf -#_ sf] v08 -em_
df pNn]v ePadf]lhdsf] b/ nfUg]5 .
-#_ ;Djt @)^% ;fn sflQs ! ut] g]kfn /fhkqdf k|sflzt lghL
u'06f lem6L ef/L ;DaGwL ;"rgfsf] bkmf ! sf] pkbkmf -@_ sf] v08
-s_ df plNnlvt 6]lnlehgdWo] Pn=;L=8L= 6]lnlehgdf bkmf !(
sf] pkbkmf -!%_ adf]lhd dx;'n nfUg]5 .
-$_ ;Djt @)^% ;fn sflQs ! ut] g]kfn /fhkqdf k|sflzt lghL
u'06f, lem6L ef/L ;DaGwL ;"rgfdf tf]lsPsf] kl/df0feGbf a9L
ePsf] dfnj:t'df nfUg] dx;'nsf] zt k|ltzt yk u/L c;"n
ul/g]5 .
#= ef/tdf pTkflbt dfnj:t' ef/taf6} g]kfnleq k}7f/L x'Fbf d"Nout b/ -kl/df0fut
b/ afx]s_ cg';f/ nfUg] eG;f/ dx;'ndf tL; k|ltzt;Ddsf] b/df ;ft k|ltzt /
;f]eGbf a9Lsf b/x¿df kfFr k|ltzt 5'6 lbOg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
176
$= hgjfbL u0ftGq rLgdf pTkflbt dfnj:t' rLgsf] :jzfl;t If]q ltAjtaf6
g]kfnleq k|tLtkqsf] dfWodaf6 k}7f/L x'Fbf d"Nout b/ -kl/df0fut b/ afx]s_
cg';f/ nfUg] eG;f/ dx;'n b/df rf/ k|ltzt 5'6 lbOg]5 .
%= ;fs{ d'n'sdf pTkflbt ;fK6f ;D´}ftf cGtu{t tf]lsPsf dfnj:t' ;f]]xL d'n'sdf
k|tLtkq= vf]nL lan lahs agL ;f]xL d'n'saf6} l;Kd]06 eO{ k}7f/L ePdf tf]lsPsf]
b/df eG;f/ dx;'n 5'6 lbOg]5 .
^= o; cg';"rLsf] bkmf @) df plNnlvt g]kfn ;/sf/sf] ;+j]bgzLn ;"rLdf k/]sf
dfnj:t'x¿ afx]s ;fs{ d'n'sdf pTkflbt cGo dfnj:t'x¿ ;f]xL d'n'sdf k|tLtkq
vf]nL ;f]xL d'n'saf6} lan÷lahs agL ;f]xL d'n'saf6} ;fˆ6f pTklQsf] k|df0fkq
;lxt k}7f/L ePdf @)^@ ;fn k'; !& ut] sfod /x]sf] b]xfo cg';f/sf] eG;f/
dx;'n b/df cf+lzs 5'6 lbO{ b]xfo adf]lhdsf] b/df eG;f/ dx;'n c;"n ul/g]5 .
!& k'; @)^@ df sfod /x]sf]
eG;f/ dx;'n b/
;fs{ d'n'sx¿af6 k}7f/L ubf{ nfUg]
eG;f/ dx;'n b/
%Ü %Ü
!)Ü &=%Ü
!%Ü !)=%Ü
@%Ü !^=Ü
#%Ü @!Ü
$)Ü @!Ü
*)Ü @!Ü
t/,
-s_ ;fs{ d'n'saf6 k}7f/L ubf{ nfUg] egL dfly pNn]v
ePsf]eGbf o; cfly{s P]gåf/f tf]lsPsf] eG;f/ dx;'n b/
36L ePdf ;f]xL b/adf]lhd dx;'n c;"n ul/g]5 .
-v_ o; bkmfdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg o; cg';"rLsf]
cGo bkmfx¿af6 eG;f/ dx;'n k"0f{ jf cf+lzs 5'6 lbOPsf]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
177
sf/0fn] o; bkmf cg';f/ nfUg] dx;'neGbf 36L dx;'n
nfUg] jf dx;'n gnfUg] ePdf ;f]xL adf]lhd x'g]5 .
-u_ @)^@ k'; !& df sfod g/x]sf t/ o; cg';"rLsf] bkmf !
df /x]sf o; cg';"rLsf] bkmf @) -;+j]bgzLn ;"rL_ df
gk/]sf pkzLif{sx¿ -pkzLif{s #*)*(!!), &#@!*()),
zLif{s *%=@& sf ;a} pkzLif{sx¿, pkzLif{s *%!(@))),
*%!(#))), *%!(*!)), *%!(*()), ($)!%!)) /
($)!%()) afx]s_ df plNnlvt dfnj:t'x¿ bkmf ^
adf]lhd ;fs{ d'n'saf6 k}7f/L ubf{ pQm bkmfdf plNnlvt
;fs{ d'n'sx¿af6 k}7f/L ubf{ nfUg] eG;f/ dx;'n b/ g}
nfUg]5 .
&= o; cg';"rLdf pNn]v ePadf]lhd s'g} dfnj:t'df lbOPsf] 5'6 k|bfg ubf{ bf]xf]/f]
gkg]{ u/L s'g} Ps 5'6 dfq k|bfg ul/g]5 .
*= ef/taf6 8L=cf/=kL= cGtu{t k}7f/L x'g] dfnj:t'sf] ef/tdf lt/]sf] cGtMz'Ns /sd
lgodfg';f/ nfUg] eG;f/ dx;'ndf s§f ul/g]5 . t/ ef8f, aLdf, d"Nodf b]lvPsf]
km/s /sd / cGo vr{df nfUg] dx;'ndf ef/tLo cGtMz'Ns s§f ul/g] 5}g .
(= k'/fgf ;jf/L ;fwg Pj+ oGq pks/0fx¿sf] d"No sfod ubf{ b]xfoadf]lhd x|f;s§L
ul/g] 5 M–
-!_ s"6gLlts ;'ljwf jf dx;'n ;'ljwfdf k}7f/L ePsf jf cfof]hgf jf
cfof]hgfsf] 7]s]bf/ jf k/fdz{bftfsf gfddf kl5 lkmtf{ n}hfg] zt{df k"0f{
jf cf+lzs dx;'n ;'ljwf jf a}Í Uof/]06L jf w/f}6Ldf k}7f/L ePsf jf cGo
;+3, ;+:yfsf] gfddf k"0f{ jf cf+lzs eG;f/ dx;'n 5'6df k}7f/L ePsf
;jf/L ;fwg Pj+ oGq pks/0f g]kfnleq s;}nfO{ pkxf/ lbPdf jf laqmL
u/]df jf k}7f/L ug]{n] cfˆg} k|of]hgsf] nflu /fVg] ePdf To:tf ;jf/L ;fwg
Pj+ oGq pks/0fx¿sf] eG;f/ dx;'n lng] k|of]hgsf] nflu eG;f/ clws[tn]
k}7f/L x'Fbfsf] cj:yfdf sfod ePsf] d"Nodf -k|To]s jif{sf] cjlzi6 d"Nodf_
jflif{s bz k|ltztsf] b/af6 clwstd kfFr jif{sf] x|f;s§L u/L d"No sfod
ul/g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
178
-@_ pkbkmf -!_ afx]s lghL k|of]usf nflu cf+lzs eG;f/ dx;'n 5'6df
JolQmut ¿kdf cfoft ePsf ;jf/L ;fwgx¿ cGo JolQmnfO{ laqmL ug]{ jf
xs x:tfGt/0f ug]{ ePdf eG;f/ dx;'n lng] k|of]hgsf] nflu d"No sfod
ubf{ jflif{s bz k|ltztsf b/n] clwstd kfFr jif{sf] -k|To]s jif{sf] cjlzi6
d"Nodf_ x|f;s§L u/L d"No sfod ul/g]5 . t/ pTkfbg ePsf] ldltn] bz
jif{ Joltt eO;s]sf ;jf/L ;fwgx¿sf] xsdf k}7f/L x'Fbf sfod ePsf]
d"Nodf ;f7L k|ltzt x|f;s§L u/L d"No sfod ul/g]5 .
-#_ pkbkmf -!_ jf pkbkmf -@_ adf]lhd k}7f/L ePsf ;jf/L ;fwgx¿sf]
k}7f/Lsf cj:yfdf sfod ePsf] d"No cGo To:t} ;jf/L ;fwgx¿sf]
d"NoeGbf w]/} sd ePsf] cj:yfdf afx]s ;fdfGotM k}7f/L ubf{ sfod u/]sf]
ljb]zL d'b|fnfO{ cfwf/dfgL pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd d"No sfod ul/g]5 .
-$_ pkbkmf -!_ jf -@_ adf]lhd ;jf/L ;fwgx¿df x|f;s§L ubf{ pQm ;jf/L
;fwgsf] pTkfbg ldltb]lv u0fgf ul/g]5 / k}7f/L x'g' k"j{ ljb]zdf Joltt
ePsf] cjlw s6fO{ afFsL cjlwsf] dfq x|f;s§L ul/g]5 .
!)= xjfOdfu{af6 Jofkfl/s ¿kdf k}7f/L ul/g] dfnj:t'sf] eG;f/ P]g, @)^$ sf] bkmf
!# sf] pkbkmf -#_ adf]lhd eG;f/ sfof{nodf d"No 3f]if0ff ubf{ k}7f/Lstf{n]
dfnj:t'sf] d"No, ef8f tyf aLdf /sd 5'§f5'§} 3f]if0ff ug'{ kg]{5 . k}7f/Lstf{n]
3f]if0ff u/]sf] ef8f /sd / Po/ j] landf plNnlvt ef8f /sddWo] h'g a9L b]lvG5
;f]xL ef8f /sdnfO{ ;dfj]z u/L d"No lgwf{/0f ul/g]5 . Po/ j] landf ef8f /sd
pNn]v gePsf] / k}7f/Lstf{n] 3f]if0ff u/]sf] ef8f /sd jf:tljs ef8f /sdeGbf
sd b]lvPdf eG;f/ clws[tn] pQm dfnj:t' xjfOdfu{af6 k}7f/L ubf{ nfUg ;Sg]
cg'dflgt ef8f /sd ;d]t ;dfof]hg u/L d"No lgwf{/0f ug'{ kg]{5 . xjfOdfu{af6
dfnj:t' k}7f/L ubf{ nfUg] ef8f /sdsf] hfgsf/L eG;f/ clws[tn] ;DalGwt xjfO{
;]jfaf6 lng ;Sg]5 . o;/L eG;f/ clws[tn] dfnj:t'df nfu]sf] jf nfUg ;Sg]
ef8f /sdsf] hfgsf/L dfu]sf] avt To:tf] hfgsf/L jf ljj/0f pknAw u/fpg'
;DalGwt xjfO{ ;]jfsf] st{Jo x'g]5 .
t/,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
179
Po/ j] landf plNnlvt ef8f /sd / ;DalGwt xjfO{ ;]jfn] jf:tljs
¿kdf c;"n u/]sf] ef8f /sd km/s ePdf ;DalGwt xjfO ;]jfn] jf:tljs ef8f
/sd c;"n u/L hf/L u/]sf] gubL /;LbnfO{ dfGotf lbg ;lsg]5 .
!!= lgof{t x'g] j:t'sf] sRrf kbfy{ w/f}6Ldf k}7f/L ug{ ;lsg] M a08]8 j]o/ xfp;sf]
Ohfht glnPsf pBf]ux¿n] cfˆgf] pTkfbg k|tLtkqsf] dfWodåf/f jf k|rlnt
a}lsË sfuhftsf] dfWodaf6 lgsf;L ug]{ jf kl/jTo{ ljb]zL d'b|fdf :jb]zd} laqmL
ug]{ ePdf To:tf] dfnj:t' pTkfbg ug{ cfjZos sRrf kbfy{, ;xfos sRrf kbfy{
-g]kfndf pTkfbg gx'g] KoflsË d]6]l/on ;d]t_ k}7f/L ubf{ nfUg] eG;f/ dx;'n
lgDglnlvt zt{ / sfo{ljlwsf] clwgdf /xL w/f}6L /fvL k}7f/L ug{ kfpg]5 .
g]kfndf pTkfbg gx'g] KoflsË d]6]l/onsf] xsdf pBf]u ljefun] g]kfndf pTkfbg
gx'g] egL k|dfl0ft u/L ;'ljwf lbg l;kmfl/; u/]sf] cj:yfdf dfq o:tf] ;'ljwf
lbOg]5 .
-s_ o:tf pBf]ux¿n] o; bkmfadf]lhd k}7f/L ug]{ sRrf kbfy{ jf ;xfos sRrf
kbfy{ -KoflsË d]6]l/on ;d]t_ k}7f/L ubf{ tof/L j:t' lgsf;L ug]{ Joxf]/f
hgfO pQm sRrf kbfy{ jf ;xfos sRrf kbfy{ -KoflsË d]6]l/on ;d]t_ df
b/aGbL cg';f/ nfUg] eG;f/ dx;'n w/f}6Ldf hf+rkf; ug]{ Joj:yfsf] nflu
tf]lsPsf] 9fFrfdf eG;f/ clws[t ;dIf lgj]bg lbg' kg]{5 .
-v_ pQm lgj]bgsf] cfwf/df, k}7f/L ePsf] sRrf kbfy{ jf ;xfos sRrf kbfy{ -
KoflsË d]6]l/on ;d]t_ df nfUg] eG;f/ dx;'n afktsf] /sd w/f}6Ldf /fvL
hf+rkf; ul/g]5 . ;fy} sRrf kbfy{ jf ;xfos sRrf kbfy{
-KoflsË d]6]l/on ;d]t_ k}7f/L ubf{ jf lgsf;L k|lqmof k"/f u/]kl5 ;f]sf]
ljj/0f k}7f/Lstf{nfO{ lbOg] lgwf{l/t 9fFrfsf] kf;a"sdf :ki6;Fu pNn]v
ul/g]5 .
-u_ o; bkmfadf]lhd k}7f/L ePsf] sRrf kbfy{ jf ;xfos sRrf kbfy{ -KoflsË
d]6]l/on ;d]t_ af6 pTkflbt tof/L dfnj:t' jfx| dlxgfleq lgsf;L jf
:jb]zd} kl/jTo{ ljb]zL d'b|fdf laqmL ul/;Sg' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
180
-3_ pBf]un] cfˆgf] pTkfbg kl/jTo{ ljb]zL d'b|fdf :jb]zdf laqmL ubf{ g]kfn
;/sf/af6 cf+lzs jf k"0f{¿kdf dx;'n ;'ljwf kfPsf] cfof]hgf jf
lgsfonfO{ laqmL ug]{ ePdf dfq pko'{Qm adf]lhdsf] ;'ljwf k|bfg ul/g]5 .
-ª_ o;/L lgsf;L jf kl/jTo{ ljb]zL d'b|fdf :jb]z d}+ laqmL u/]sf] k|df0f,
a}Íåf/f k|dfl0ft ljb]zL d'b|f cfh{g ePsf] sfuhft jf j:t' ljlgdo
cGtu{t dfnj:t' lgsf;L ePsf] eP ;f]afkt dfnj:t' k}7f/L ePsf] k|df0f
/ pBf]u ljefusf] vkt cg'kftsf] k|df0f ;lxt tf]lsPsf] 9fFrfdf pQm
w/f}6L km's'jf jf lkmtf{sf] nflu v08 -u_ adf]lhd -#_ sf] cjlwleq}
;DalGwt eG;f/ sfof{nodf lgj]bg ug'{ kg]{5 .
t/, aGb x8\tfn jf k|fs[lts k|sf]k jf cGo o:t} sfa'aflx/sf]
kl/l:ylt k/L v08 -u_ adf]lhdsf] cjlwleq tof/L dfnj:t' lgsf;L ug{
jf :jb]zd} kl/jTo{ ljb]zL d'b|fdf laqmL ug{ jf ljb]zL d'b|f cfh{g u/]sf]
k|df0f k]z ug{ g;s]sf] Joxf]/f hgfO eG;f/ sfof{nosf k|d'v ;dIf
lgj]bg lbPdf / Joxf]/f dgfl;j b]lvPdf eG;f/ sfof{nosf k|d'vn] a9Ldf
5 dlxgf;Ddsf] Dofb yk ug{ ;Sg]5 . o;/L yk ePsf] Dofbleq o;
pkbkmfdf plNnlvt sfuhft ;lxt lgj]bg u/]df w/f}6L /sd km's'jf
ul/g]5 .
-r_ w/f}6L k'ms'jfsf] nflu v08 -ª_ adf]lhdsf] cjlwleq lgj]bg u/]kl5 k]z
ePsf sfuhftsf] 5fgljg u/L Ps dlxgfleq w/f}6L k'ms'jf ul/g]]5 . o;/L
w/f}6L k'ms'jf ePsf] ljj/0f kf;a"sdf hgfOlbg' kg]{5 .
-5_ pBf]un] o; bkmfadf]lhd k}7f/L ug]{ sRrf kbfy{ jf ;xfos sRrf kbfy{ -
KoflsË d]6]l/on ;d]t_ df nfUg] eG;f/ dx;'ndf km's'jf ePsf] w/f}6L
ldnfg u/L kf;j'sdf hgfOg]5 . Ps dlxgf;Dd To:tf] k'ms'jf ePsf] w/f}6L
ldnfg x'g g;s]df To:tf] a9L ePsf] w/f}6L /sd lkmtf{ lbOg]5 .
-h_ o; bkmfadf]lhd k}7f/L ePsf] sRrf kbfy{ jf ;xfos sRrf kbfy{ -KoflsË
d]6]l/on ;d]t_ af6 tof/L j:t' agfO{ lgsf;L ubf{ k}7f/Lsf] cj:yfsf]
sf/f]af/ d"Nodf sDtLdf bz k|ltzt d"No clej[l4 ePsf] x'g' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
181
-´_ o; bkmfadf]lhd k}7f/L ePsf] sRrf kbfy{ jf ;xfos sRrf kbfy{ -KoflsË
d]6]l/on ;d]t_ af6 pTkflbt dfnj:t' zt{adf]lhd k"0f{ jf cf+lzs lgsf;L
gu/]df jf :jb]zd} v08 -u_ cg';f/ kl/jTo{ ljb]zL d'b|fdf laqmL gu/]df
:yfgLo laqmL dfgL :yfgLo laqmL u/] hltsf] xsdf lgodfg';f/ nfUg]
dx;'n w/f}6L /x]sf] /sdaf6 ;b/:ofxf u/L nfUg] dx;'nsf] bz k|ltzt
hl/jfgf ;d]t k}7f/Lstf{af6 c;"n ul/g]5 .
-`_ o;/L w/f}6Ldf sRrf kbfy{ jf ;xfos sRrf kbfy{ -KoflsË d]6]l/on ;d]t_
k}7f/L ug]{ / To;af6 lgld{t dfnj:t' lgsf;L ug]{ k|of]hgsf nflu eG;f/
ljefun] eG;f/ sfof{nox¿ tf]Sg]5 .
t/, pBf]un] o:tf] ;'ljwfdf sRRff kbfy{ jf ;xfos sRrf kbfy{
-KoflsË d]6]l/on ;d]t_ k}7f/L ubf{ eG;f/ ljefun] tf]s]sf]dWo] s'g} Pp6f
eG;f/ sfof{noaf6 dfq ug'{ kb{5 .
!@= ;jf/L ;fwg k}7f/L ;DaGwL ljz]if Joj:yf M -!_ ;jf/L jf 9'jfgLsf ;fwgx¿
k}7f/L ubf{ b]xfosf zt{x¿ kfngf ug'{ kg]{5M
-s_ lgdf{tf sDkgL jf lghsf] cflwsfl/s laq]mtfaf6 vl/b
ul/Psf gofF ;jf/L jf 9'jfgLsf ;fwgx¿ g]kfnl:yt
cflwsfl/s laq]mtfx¿n] dfq k}7f/L ug]{ kfpg] 5g\ .
-v_ l/s08L;G8, k|of]u eO;s]sf] jf g]kfn ;jf/L k|b"if0f
dfkb08 @)%^ leq gkg]{ ;jf/L jf 9'jfgLsf ;fwgx¿
k}7f/L ug{ kfOg] 5}g .
-u_ laqmL ug]{ k|of]hgsf] nflu v08 -s_ adf]lhd k}7f/L u/]sf
;jf/L jf 9'jfgLsf ;fwgx¿sf] k}7f/Lstf{n] Ps jif{df tLg
k6s -k|To]s rf/ dlxgfdf_ To:tf ;fwgx¿sf] clwstd
v'b|f laqmL d"No -Pd=cf/=kL=_ /fli6«o :t/sf] b}lgs klqsfdf
clgjfo{¿kn] k|sflzt ug'{ kg]{5 .
-3_ v08 -u_ adf]lhd k}7f/L ePsf ;jf/L jf 9'jfgLsf
;fwgx¿sf] clwstd v'b|f laqmL d"No -Pd=cf/=kL=_
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
182
k|sflzt gug]{ cfoftstf{x¿sf] eG;f/ ljefun] cfoft tyf
laqmL sf/f]af/ /f]Ssf /fvL 5fgljg ug{ ;Sg]5 .
-ª_ o; pkbkmfsf] v08 -s_ tyf v08 -v_ df plNnlvt
zt{x¿ pNnª3g u/L k}7f/L ul/Psf ;jf/L jf 9'jfgLsf
;fwgx¿ hkmt ug{ ;lsg]5 .
t/,
-!_ ;/sf/L lgsfo, s"6g}lts jf dx;'n ;'ljwf
k|fKt JolQm jf lgsfo, C0f tyf cg'bfg
;xof]udf ;~rflnt ;/sf/L fof]hgfx¿n]
k}7f/L ug]{ ;jf/L tyf 9'jfgLsf ;fwgx¿
tyf ckfËx¿n] cfˆgf]k|of]hgsf] nflu
k}7f/L ug]{ :s'6/df o; pkbkmfsf] v08
-s_ nfu" x'g] 5}g .
-@_ bdsn k}7f/L ubf{ o; pkbkmfsf] v08 -v_
nfu" x'g] 5}g .
-#_ Ps jif{eGbf a9L ljb]zl:yt g]kfnsf]
s"6gLlts lgof]udf sfd u/L sfo{ cjlw
;dfKt eO{ kms]{sf g]kfnL gful/sx¿n]
ljb]zdf cfˆgf] gfddf btf{ u/L cfk}m+n]
k|of]u u/]sf] ;jf/L ;fwg jftfj/0f
dGqfnosf] l;kmfl/;df k}7f/L ug{
;Sg]5g\ .
-@_ sfg]{6 cGtu{t ko{6sx¿n] NofPsf JolQmut k|of]usf oftfoftsf
;fwgx¿ g]kfnleq c:yfoL ¿kdf k|yd k6s k|j]z u/]sf] ldltn] Ps jif{sf]
cjlwdf nuftf/ jf k6s k6s u/L hDdf 5 dlxgfsf] cjlw;Dd g]kfnleq ljgf
dx;'n /fVg kfpg]5g\ . o;/L NofOPsf -k}7f/L ePsf_ oftfoftsf ;fwgx¿ 5
dlxgfleq lkmtf{ gnu]df :jtM hkmt x'g]5 . t/ b'3{6gf eO{ k|x/L sAhfdf /x]sf] jf
dd{tsf] nflu js{zkdf /x]sf] egL k|x/L sfof{non] l;kmfl/; u/]sf]] cjlw eg]
eG;f/n] sfg]{6df tf]lslbPsf] cjlwdf u0fgf x'g] 5}g . o;/L sfg]{6 cGt{ut k}7f/L
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
183
ePsf ;jf/L ;fwgx¿ bfg, bftJo jf pkxf/ lbg jf laqmL ug{ kfOg] 5}g .
sfg]{6 cGt{ut ;jf/L ;fwg;fy /x]sf dfnj:t'x¿ ;jf/L ;fwg ;fy lkmtf{ n}hfg
kg]{ Joxf]/f sfg]{6df hgfO 5f8\g ;lsg]5 .
-#_ sfg]{6 afx]s c:yfoL tj/af6 k}7f/L u/L NofPsf df]6/sf/, :6]zg
jfOug, n}08/f]e/, hLk, 6«s, 6«ofS6/, nx/L, Eofg / df]6/;fOsn cflb ;fwgx¿ /
ltgsf 6]n/ ;d]tdf b]xfo adf]lhd eG;f/ dx;'n nufO c;"npk/ ul/g]5 M–
-s_ c:yfoL k}7f/L u/L NofPsf] 6«ofS6/df b}lgs b'O;o ?k}ofFsf b/n]
k}7f/L dx;'n c;"n ul/g]5 . t/ 6«]n/ lkm6 ePsf] 6«ofS6/ jf 6«]n/
dfq c:yfoL k}7f/L u/L NofPdf k|lt lbg rf/ ;o ?k}ofFsf b/n]
dx;'n c;"n ul/g]5 . t/ dfnj:t' af]sL NofPsf 6«]n/ ;lxtsf]
6«ofS6/ c7\rfln; 306fleq l/Q} kmls{ uPdf ;f] 6«ofS6/sf] dx;'n
lnOg] 5}g . o;/L k}7f/L u/L NofPsf] 6«ofS6/, 6«]n/ jf 6«]n/;lxtsf]
6«ofS6/ tL; lbgeGbf a9L g]kfndf /fVg kfOg] 5}g .
-v_ c:yfoL tj/af6 k}7f/L ul/Psf / sfg]{6 gePsf ;jf/L ;fwgx¿
k}7f/L x'Fbf sf/, hLk / Eofgdf b}lgs rf/ ;o ?k}ofF, a;, ldlga;
nufotsf 6'l/i6 uf8Ldf b}lgs rf/ ;o ?k}ofF, df]6/;fOsn tyf
:s'6/df b}lgs Ps ;o ?k}ofF / tLg kfª\u|] ;jf/L ;fwgdf b}lgs
tLg ;o ?k}ofF dx;'n nfUg]5 . o;/L dx;'n lt/L c:yfoL k}7f/L
ePsf ;jf/L ;fwgx¿ Ps jif{df tL; lbgeGbf a9L g]kfnleq /fVg
kfOg] 5}g .
t/,
-!_ o;/L k}7f/L ePsf ;jf/L ;fwgx¿ glhssf]
ahf/;Dd k'uL k|j]z u/]s} lbg kms{g] ePdf s'g}
dx;'n nfUg] 5}g .
-@_ b'O{ b]zaLr ePsf] ;Dem}ftf jf ;xdltadf]lhd
;~rfng ul/g] ofq'jfxs a; tyf ldlga;x¿
c:yfoL k}7f/L ubf{ ;Dem}ftf jf ;xdltdf
tf]lsPadf]lhd x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
184
-u_ dfnj:t'x¿sf] kl/jxgsf] nflu 6]«S6/ afx]ssf uf8Lx¿nfO{ c:yfoL
¿kdf Psk6sdf ;ft lbg;Dd k|lt lbg cf7 ;o ?k}ofsf b/n]
dx;'n lnO{ k}7f/L ug{ lbg ;lsg]5 .
-3_ c:yfoL k}7f/L u/L NofPsf ;jf/L / 9'jfgLsf ;fwgx¿
clgjfo{¿kdf lkmtf{ n}hfg' kg]{5 . pk/f]Qm -s_, -v_ / -u_ df
plNnlvt ;jf/L / 9'jfgLsf ;fwgx¿ k|1fkgkqdf 3f]if0ff u/]sf]
cjlweGbf a9L a;]sf] k]mnf k/]df jf g]kfnleq e'mÝf ljj/0f lbO{
a;]sf] 7x/]df hkmt ug{ ;lsg]5 . lkmtf{ n}hfg] qmddf dgfl;j
sf/0f ePdf ;jf/L ;fwgsf] d"Nodf ga9\g] u/L a9L a;]sf] cjlwsf]
df]6/;fOsndf b}lgs kfFr;o ?k}ofFsf b/n] / cGo ;jf/L ;fwgdf
b}lgs Ps xhf/ ?k}ofsf b/n] dx;'n c;"n u/L lkmtf{ n}hfg lbg
;lsg]5 .
-ª_ ljb]zaf6 dfnj:t' 9'jfgL u/L NofPsf] 6«s / dfnj:t';lxtsf]
sG6]g/ af]sL NofPsf] 6«]n/nfO{ ;f] dfnj:t' uGtJo:yndf cgnf]8
ug{sf] nflu / l/Qf] sG6]g/ lnO{ cfPsf] 6«]n/nfO{ eG;f/ If]qleq
/x]sf] dfnj:t' nf]8 ug{sf lgldQ axQ/ 306f;Dd c:yfoL k}7f/L
dx;'n lnOg] 5}g . o;/L g]kfn k|j]z u/]sf 6«s jf 6]«n/n] eG;f/
If]qaflx/af6 dfnj:t' nf]8 u/L $* 306fleq kms]{df Ps lbgsf]
dfq c:yfoL k}7f/L dx;'n lnOg]5 .
t/ aGb, x8\tfn, b}jLk|sf]k, b'3{6gf h:tf sf/0fn] jxQ/
306fleq lkmtf{ x'g g;s]sf]n] c:yfoL dx;'n nfUg] cj:yf ePdf
eG;f/ sfof{nosf k|d'vn] a9Ldf csf]{ tLg lbg;Ddsf] Dofb yk
lbg ;Sg]5 / o;/L Dofb yk lbOPsf] cjlwsf] dx;'n nfUg] 5}g .
-$_ efu *& sf] uf8L / ltgsf r]l;; k}7f/L ePsf]df h'g lsl;dsf] ;jf/L
;fwgsf] r]l;; jf h'g lsl;dsf] uf8L egL dx;'n a'´fPsf] 5 ;f]xL
lsl;dsf] ;jf/L ;fwgdf btf{ ug'{ kg]{5 . csf]{ lsl;dsf] ;jf/L ;fwgdf
btf{ u/L k|of]u ug'{ k/]df eG;f/ sfof{non], dx;'n gk'u x'g] eP ;f] /sd
c;"n u/L :jLs[lt lbPsf] cj:yfdf dfq csf]{ lsl;dsf] ;jf/L ;fwgdf btf{
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
185
u/L k|of]u ug{ ;lsg]5 / pk/f]Qmfg';f/ :jLs[lt glnO{ btf{ u/]sf] jf
k|of]udf NofPsf] ;jf/L ;fwgx¿ hkmt ul/g]5 .
-%_ o; efusf] zLif{s *&)@ sf] k|of]hgsf nflu ;L6 ;+Vof u0fgf ug'{ kbf{
lgoldt ;L6 / 8«fOe/ l;6 u0fgf ul/g]5 . t/ s08S6/ ;L6 Pj+ cGo
cltl/Qm ;L6 tyf kmf]N8LË ;L6nfO{ u0fgf ul/g] 5}g .
-^_ g]kfn ;/sf/ / g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTj /x]sf ;+:yfx¿n] dx;'n
;'ljwfdf k}7f/L u/]sf kfFr jif{eGbf k'/fgf uf8Lx¿ / oGqf]ks/0f ;d]t
lnnfd laqmL ubf{ To;df eG;f/ dx;'n nfUg] 5}g . t/ eG;f/ P]g, lgod
cg';f/ hkmt eO{ g]kfn ;/sf/sf] lg0f{ofg';f/ g]kfn ;/sf/sf] :jfldTjdf
/x]sf ;jf/L ;fwg lnnfd ubf{ pk/f]Qm kfFr jif{sf] aGb]h nfu" x'g] 5}g .
-&_ efu *& df Joj:yf eP cg';f/ c:yfoL k}7f/L ePsf ;jf/L tyf 9'jfgL
;fwgx¿ b'3{6gf eO{ jf cGo cg';Gwfgsf] l;nl;nfdf sJhfdf /x]sf]
Joxf]/f ;DalGwt k|x/L jf /fh:j cg';Gwfg ljefu jf ;f] cGtu{t
sfof{noaf6 k|dfl0ft ePdf ;f] cjlwsf] nfUg] dx;'n d"n eG;f/
sfof{nosf] k|d'vn] ldgfxf lbg ;Sg]5 .
!#= eG;f/ ;'ljwf -s"6gLlts ;'ljwf_, k"0f{ jf cf+lzs dx;'n ;'ljwf, nut jf a}Í
Uof/]06Ldf k}7f/L ePsf ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f jf dfnj:t'x¿ ;DaGwL Joj:yfM
-!_ g]kfn ;/sf/af6 eG;f/ ;'ljwf -s"6gLlts ;'ljwf_ jf k"0f{ jf cf+lzs dx;'n
;'ljwf kfO{ jf g]kfn ;/sf/sf] lg0f{oaf6 Ps k|ltzt eG;f/ dx;'n lnO{ jf nut
jf a}Í Uof/]06Ldf k}7f/L ePsf ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f Pj+ dfnj:t'x¿ laqmL
u/]df jf pkxf/ lbPdf jf cfk}+mn] pkof]u u/]df o; cg';"rL adf]lhd nfUg] s'n
eG;f/ dx;'nsf] ;f7L k|ltzt 5'6 x'g]]5 . cf+lzs dx;'n 5'6df k}7f/L ePsf ;jf/L
;fwgsf xsdf klxn] lt/]sf] eG;f/ dx;'n /sd s§f u/L afFsL dx;'n c;"n
ul/g]5 .
t/, o:tf ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f Pj+ dfnj:t'x¿ k}7f/L u/]sf] ldltn]
kfFr jif{ cjlw Joltt eO;s]sf] x'g' kg]{5 . eG;f/ ;'ljwf -s"6gLlts ;'ljwf_ jf
dx;'n ;'ljwfdf k}7f/L ePsf o:tf ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f Pj+ dfnj:t'sf] xsdf
;f] ;'ljwf s'g} JolQmsf] xsdf pknAw u/fpFbf lghsf] g]kfndf kbflwsf/ /x]sf]
cjlwe/ Psk6sdfq lbOg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
186
-@_ s'g} vf; sfo{ jf k|of]hgsf] nflu c:yfoL tj/af6 kl5 lkmtf{ n}hfg] zt{df
nut jf a}Í Uof/]06Ldf k}7f/L ePsf ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f Pj+ cGo
dfnj:t'x¿ pQm sfo{ ;dfKt ePkl5 g]kfnleq s;}nfO{ pkxf/ lbO{ jf
laqmL u/L jf cfkm}n] k|of]u ug]{ u/L dx;'n a'´fO{ ;s]sf] cj:yfdf afx]s
tLg dlxgfleq lkmtf{ nlu;Sg' kg]{5 . o;/L tf]lsPsf] cjlwleq lkmtf{
gnu]sf jf dx;'n ga'emfPsf ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f Pj+ cGo
dfnj:t'x¿ g]kfn ;/sf/n] Dofb yk lbPsf] cj:yfdf afx]s hkmt
ul/g]5 .
-#_ pkbkmf -@_ sf] cjlwleq lkmtf{ gnu]sf jf dx;'n ga'emfO{ Dofb g3fO
/flvPsf ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f jf cGo dfnj:t'x¿sf] oyfy{ ;"rgf lbO{
kqmfp ug{ ;xof]u ug]{ JolQmnfO{ To:tf] dfnj:t' lnnfd u/L k|fKt x'g]
/sdsf] kGw| k|ltzt /sd k'/:sf/ :j¿k lbOg]5 .
-$_ g]kfnleqsf cfof]hgf ;~rfngfy{ tL cfof]hgf jf 7]s]bf/sf] gfddf k}7f/L
x'g] ;jf/L / 9'jfgLsf ;fwg nufotsf lgdf{0f pks/0f / oGqx¿ ;d]tsf]
;DaGwdf b]xfoadf]lhd x'g]5M
-s_ g]kfn ;/sf/;Fu ePsf] ;D´}ftf jf g]kfn ;/sf/sf] lg0f{osf]
clwgdf /xL cfof]hgf jf ;DalGwt 7]s]bf/sf] gfddf k}7f/L ePsf]
;jf/L / 9'jfgL ;fwg, lgdf{0f pks/0f / oGqx¿ nufotsf
dfnj:t' ;d]t cf+lzs eG;f/ dx;'n lnO{ jf dx;'n afktsf] a}Í
Uof/]06L lnO{ c:yfO{ k}7f/L ug{ lbOg]5 .
-v_ o;/L k}7f/L x'g] ;jf/L / 9'jfgL ;fwg nufotsf dfnj:t' k}7f/L
ubf{ k|1fkgkqd} g]kfnleq /xg] cjlw pNn]v u/L hf+rkf; ug'{
kg]{5 . lgwf{l/t cjlwdf cfof]hgf ;DkGg gePsf] sf/0fn]
k|1fkgkqdf plNnlvt cjlweGbf a9L cjlw;Dd g]kfnleq /fVg'
kg]{ ePdf ;DalGwt lgsfoaf6 :jLs[lt lnO{ cfof]hgfsf] cjlw yk
ePsf] hfgsf/L eG;f/ ljefunfO{ lbg' kg]{5 . ;f] cfwf/df eG;f/
ljefun] ;DalGwt eG;f/ sfof{no Pj+ cGo lgsfonfO{ hfgsf/L
u/fpg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
187
-u_ pko'{Qmfg';f/ k}7f/L x'g] ;jf/L / 9'jfgL ;fwgsf] btf{ ubf{ 5'§}
klxrfg x'g] lsl;dn] btf{ ug'{ kg]{5 / kl/of]hgf cjlw ;dfKt
ePkl5 o:tf ;fwgsf] gjLs/0f ul/g] 5}g .
-3_ o;/L k}7f/L ePsf ;jf/L ;fwg, oGqf]ks/0f Pj+ dfnj:t' g]kfnsf]
Pp6f cfof]hgfaf6 csf]{ cfof]hgf ;~rfngsf] nflu g]kfn ;/sf/n]
cg'dlt lbPsf]df afx]s eG;f/ dx;'n glt/L nut x:tfGt/0f ul/g]
5}g .
-ª_ g]kfn ;/sf/n] Dofb yk lbPsf]df afx]s cfof]hgf ;DkGg ePsf]
ldltn]] tLg dlxgfleq pk/f]Qmfg';f/sf dfnj:t'x¿ lkmtf{ nlu;Sg'
kg]{5 .
-r_ v08 -ª_ adf]lhd lkmtf{ gnuL cfk}+mn] pkof]u u/]df, s;}nfO{
pkxf/ lbPdf jf laqmL u/]df plNnlvt cjlwleq} o;
cg';"rLadf]lhd nfUg] dx;'n a'´fO{ ;Sg' kg]{5 . o;/L Dofbleq
lkmtf{ gnu]sf / dx;'n klg ga'emfPsf pQm ;jf/L ;fwg,
oGqf]ks/0f Pj+ cGo dfnj:t'x¿sf] xsdf dfly pkbkmf -@_ df
n]lvPadf]lhd x'g]5 .
-5_ tf]lsPsf] cjlwleq lkmtf{ gnuL jf dx;'n ga'emfO{ Dofb g3fO{
/fv]sf o:tf dfnj:t'x¿sf] oyfy{ ;"rgf lbO{ kqmfp ug{ ;xof]u
ug{] JolQmnfO{ dfly pkbkmf -#_ adf]lhd k'/:sf/ lbOg]5 .
-h_ ;DalGwt 7]s]bf/n] Pp6f kl/of]hgfsf] gfddf k}7f/L u/]sf] dfnj:t'
lkmtf{ gnuL jf dx;'n glt/L csf]{ kl/of]hgfsf nflu ;f]xL 7]s]bf/n]
;jf/L ;fwg oGqf]ks/0f Pj+ dfnj:t'x¿ k}7f/L ug{ kfpg] 5}g .
!$= b]xfosf dfnj:t'x¿df b]xfo adf]lhd eG;f/ dx;'n 5'6 x'g]5M M
-!_ eG;f/ dx;'n k"0f{ 5'6 x'g] M
-s_ lgDg pkzLif{sx¿df kg]{ dfnj:t'x¿
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
188
)%!!((!) @%)!))() @&!^)))) $)!$!))) $$)!!)))
$$)!@!)) $$)!@@)) $$)!#))) $$)@!))) $$)@()))
$$)#!))) $$)#@))) $$)#$!)) $$)#$()) $$)#(!))
$$)#(@)) $$)#(()) $$)$!))) $$)$@))) $$)^!)))
$$)^())) $$)&!))) $$)&@!)) $$)&@@)) $$)&@%))
$$)&@^)) $$)&@&)) $$)&@*)) $$)&@()) $$)&(!))
$$)&(@)) $$)&(#)) $$)&($)) $$)&(%)) $$)&(())
$()@!))) $()@())) %))!)))) %!)!!!)) %!)!!())
%!)!@!)) %!)!@()) %!)!#))) %@)!)))) %@)@!)))
%@)@(!)) %@)@(()) %@)#))))
-v_ pBf]un] cfˆgf] pTkfbgsf] k|of]hgsf] nflu k}7f/L ug]{ OyfOlng
UnfOsf]n -pkzLif{s @()%=#!=))_ / 6]l/Kofy]lns Pl;8 / o:sf
nj0fx¿ -pkzLif{s @(!&=#^=))_ .
-u_ cf+lzs rxlsnf] kfl/Psf] wfuf] -kL=cf]=jfO{_ pTkffbg ug]{ pBf]un]
pBf]u ljefun] tf]s]sf] xb;Ddsf sRrf kbfy{sf vkt cg'kft,
:jb]zdf x'g] pkef]u Pj+ ljb]zdf x'g] lgsf;Lsf] cfwf/df pBf]un]
cfoft ug]{ pkzLif{s #()&=^)=)) df kg]{ Pet Chips .
-3_ efu #! sf] dnvfb .
-ª_ efu #@ sf l;Gb"/, efu #( / &) df kg]{ r'/f, 6Lsf / l6s'nL .
-r_ h"6 pBf]ux¿n] k}7f/L ug]{ efu %# sf] sRrf h"6 .
-5_ k/Dk/fut kfqf], g]kfn ;/sf/n] k}7f/L ug{] ck|sflzt x'nfs l6s6,
kf]i6sf8{, xjfO{kq, /fxbfgL, cGtMz'Ns l6s6, zLif{s $(=)! tyf
$(=)# sf d'lb|t lstfjx¿ / zLif{s $(=)$ sf] lstfa .
t/ g]kfnL k|sfzs, ljt/s jf ;f]n Ph]06 jf k|ltlnlk
clwsf/ pNn]v ePsf k':ts g]kfnaflx/af6 d'b|0f u/L k}7f/L u/]df
To;/L k}7f/L ePsf] k':tssf] 5kfO d"No -sfuh, d'b|0fdf nfu]sf]
vr{, ef8f / aLdf hf]8L x'g cfpg] d"No_ df kGw| k|ltzt eG;f/
dx;'n nfUg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
189
-h_ lghL k|of]usf] nflu cf+lzs eG;f/ dx;'n ;'ljwfdf k}7f/L eO{
;jf/L ;fwgsf wgLsf] d[To' ePsf] sf/0fn] lghsf] xsjfnf klt jf
kTgLsf] gfddf gfd;f/L x'g] ;jf/L ;fwg .
-em_ ef/tdf pTkfbg eO{ ef/taf6} k}7f/L ePsf] efu @& sf] zLif{s
@&=)( sf] sRrf k]6«f]lnod t]n / lj6'ldg vlghaf6 k|fKt sRrf
t]n .
-`_ ef/tdf pTkfbg eO{ ef/taf6} k}7f/L ePsf] efu @% / @^ sf lgDg
pkzLif{sx¿sf ck|zf]lwt vlgh pTkfbgx¿M
@%)@)))) @%)$!))) @%)$())) @%!)!))) @%!!!)))
@%!!@))) @%!#!))) @%!#@))) @%!(())) @%@!))))
@%@%!))) @%@*!))) @%@*())) @%#)())) @^)!!!))
@^)!!@)) @^)!@))) @^)@)))) @^)#)))) @^)$))))
@^)%)))) @^)^)))) @^)&)))) @^)*)))) @^)())))
@^!))))) @^!!)))) @^!@!))) @^!@@))) @^!#!)))
@^!#())) @^!$)))) @^!%!))) @^!%())) @^!^!)))
@^!^())) @^!&!))) @^!&()))
-6_ d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf wfuf] pBf]ux¿n] k}7f/L ug]{ efu
%$ / %% df kg]{ cf+lzs rxlsnf] kfl/Psf] wfuf] -lk=cf]=jfO{_ / ;a}
lsl;dsf dfgj lgld{t :6]k'n kmfOj/ .
-7_ ljB't ;f]nf/ jf Aof6«Laf6 dfq rNg] tLg kf+u|] jf rf/ kf+u|] ;jf/L
jf 9'jfgL ;fwg pTkfbg ug]{ u/L btf{ ePsf pBf]un] cfk'mn]
pTkfbg ug]{ ;jf/L jf 9'jfgL ;fwgsf] pTkfbgdf k|of]u ug]{ r]l;;,
Ol~hg, df]6/ / Jof6«L rfh{/ .
-8_ /Qm ;~rf/ ;]jfsf] nflu cfjZos kg]{ g]kfn /]8qm; ;f];fO6Ln]
cfoft ug]{ /ut /fVg] Knfli6ssf y}nf, 6«fG;ˆo"hg ;]6, 6]l:6Ë
ls6\;, l/Ph]06 tyf /Qm k/LIf0f l/Ph]06 lgdf{0fsf] nflu cfjZos
kg]{ ljleGg cf}hf/ pks/0fx¿ Pj+ /;fogx¿ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
190
-9_ b[li6ljlxgx¿n] k|of]u ug]{ ;]tf] 58L, -x\jfO6 s]g_ :n]6:6fOn;, a]|n
gf]66]s/, a|]nf] -a]|n lk|G6/_, /Ë;"rs, kfgL;"rs / k|sfz;"rs
oGqx¿, cfjfh lbg] ydf{ld6/, a]|n 6fOk/fO6/, a|]n 38L, Pjfs;,
d]UgLkmfOË Unf;, a]|n sDkf;, a]|n k':ts, a]|n ODjf];/, a]|n
:6]gl;n d]lzg .
-0f_ ckfË JolQmx¿n] k|of]u ug]{ XjLn r]o/, 6«fO{ ;fOsn, a}zfvLx¿,
s[lqd c+ux¿, x]l/Ë P8 Pj+ h'Qfx¿ .
-@_ eG;f/ dx;'n Ps k|ltzt dfq nfUg]M
-s_ !) lsnf]jf6 jf ;f]eGbf a9L Ifdtfsf] h]g]/]6/ .
-v_ xjfOhxfh, x]lnsf]K6/, ltgsf u]o/ aS;, Ol~hg, 6fo/ Jof6«L, g6,
jf]N6, l/e]6 / kf6{k'hf{,
t/ lnhdf k}7f/L ePsf xjfOhxfh, x]lnsf]K6/ jf ltgsf
Ol~hg k}7f/L u/]sf] ldltn] # jif{leq lkmtf{ u/]df k}7f/L x'Fbf lt/]sf]
eG;f/ dx;'n lkmtf{ lbOg]5 .
-u_ bfgf tyf kz'k+IfL pBf]ux¿n] :jb]zdf k|of]u ug]{ u/L k}7f/L
ug]{ eG;f/ b/aGbLsf] zLif{s )%=!! df kg]{ df5fsf 6'qmf 6fqmL jf
w"nf], l;kLsf] 6'qmf, efu @# sf] lkm8 ;KnLd]06 / efu @% sf] r"g
9'+ufsf] w"nf] .
-3_ d;L agfpg] pBf]u / d;nGb pBf]un] k}7f/L ug]{ zLif{s &)=!) sf]
)=## ln6/;Ddsf] af]tn .
-ª_ tf]/L, /fof] ;:o"{+ / Sofgf]nf -/]k;L8_ sf] u]8f .
-r_ pBf]un] k}7f/L ug]{ zLif{s ()=@& sf eG;f/ b/ z"Go eP afx]ssf
;Dk"0f{ oGq pks/0f Pj+ cf}hf/x¿ / ltgsf kf6{k'hf{ .
-5_ zLif{s &!=)@ df kg]{ lx/f tyf zLif{s &!=)!, &!=)#, &!=)$ /
&!=)% df kg]{ k|fs[lts jf ;Dalw{t ax'd"No jf cw{ ax'd"No
kTy/x¿ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
191
-h_ 6fo/ pTkfbg ug]{ pBf]un] cfˆgf] pTkfbgsf] k|of]hgsf] nflu k}7f/L
ug]{ ;Dk"0f{ sRrf kbfy{ Pj+ ;xfos sRrfkbfy{x¿ .
-em_ oftfoft Joj:yf sfof{nodf btf{ eO;s]sf l8h]n tyf k]6«f]naf6
rNg] 6]Dkf]nfO{ Aof6«Laf6 ;~rfng u/L ;kmf 6]Dkf] agfpg] k|of]hgsf
nflu o:tf pBf]u jf 6]Dkf]wgLn] k}7f/L ug]{ oGq tyf pks/0f .
-`_ ;jf/L k|b"if0f sd ug]{ p2]Zon] ;jf/L ;fwgdf k|of]u ug]{ u/L k}7f/L
ug]{ Sof6lns sGe6{/ / DofUg]6fOh/ .
-6_ kz'sf] rf/f sf6\g] d]lzg, wfg tyf ux'F r'6\g], lgkmGg] y|];/, k+vL,
pkzLif{s *$#@=!)=)), *$#@=@!=)), *$#@=@(=)),
*$#@=#)=)) / *$#@=$)=)) df kg]{ s[lif tyf afujfgLdf k|of]u
x'g] slN6e]6/, n]en/, xnf], Xof/f], jLp tyf lj?jf /f]Kg] -l;8;{,
Knf06;{, 6«fG;Knf06;{_, dn 5g]{ -DofGof]/ :k|]8;{ / kml6{nfOh/
l8li6«Ao"6;{_ / pkzLif{s *$##=%!=)), *$##=%#=)) /
*$##=%(=)) df kg]{ s[lif sfo{df k|of]u x'g] xfe]{li6Ë ;DaGwL oGq
tyf oGqfjnLx¿ .
-7_ l;rfO{ sfo{df k|of]u x'g] @ xif{ kfj/b]lv * xif{ kfj/;Dd zlQm
ePsf] Ol~hg ;lxtsf] klDkª ;]6 / ;f]sf] ;fydf k}7f/L x'g] xf]h
kfOk .
-8_ tof/L kf]zfs lgof{t ug]{ pBf]ux¿n] k}7f/L ug]{ Eofs'd cfO/lgª
-9_ s[lif tyf kz'hGo pBf]udf k|of]u x'g] ;]k/]6/, ldNs lrlnª Eof6,
lnSjL8 gfO6«f]hg, cf}Bf]lus /]lk|mh/]6/, sG6]g/ / zLif{s *$#^ sf]
OGs'j]6/, lkml8ª Knf06, -;fdfGo ef8fjt{g afx]ssf s'v'/fsf] bfgf
v'jfpg] ljz]if lsl;dsf efF8f_ / s'v'/f kfng Joj;fosf nflu
cfjZos kg]{ ;Dk"0f{ oGq . o:tf oGq pks/0fx¿ l;=s]=8L= jf
P;=s]=8L= ¿kdf k}7f/L x'Fbf låljwf kg{ uPdf k}7f/L ubf{s} cj:yfdf
Ps k|ltzt eG;f/ dx;'n lnO{ afFsL dx;'n afktsf] a}Í Uof/]06L
lng] / pQm oGqf]ks/0f h8fg eO;s]kl5 d]lzg 7xl/Pdf pQm a}Í
Uof/]06L km's'jf ul/g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
192
-0f_ skmL k/km'/]6/ -zLif{s *%=!^_, jLpm ljhg l:qmlgª ;l6{ª ;DaGwL
d]lzg -zLif{sx¿ *$=#& / *$=&$_, kmnk"mnsf] /; lgsfNg] d]lzg
-zLif{s *$=#%_, k'mn ;kmf ug]{ d]lzg, l;FrfOdf k|of]u x'g] l:k|Ín
/ l8«k Ol/u]zg ;DaGwL pks/0fx¿ .
-t_ lrof pBf]un] k}7f/L ug{] d]lzg/L -zLif{s *$=#*_, pks/0f /
kf6{k'hf{x¿, :k|Lªsn, l8«k Ol/u]zg / ;f] ;DaGwL ;xfos
;fdu|Lx¿, lrof KoflsËdf k|of]u x'g] 6L–r]i6 .
-y_ btf{ ePsf dT:o kmfd{x¿n] k}7f/L ug]{ ljleGg lsl;dsf tof/L
hfnx¿, hfn agfpg k|of]u ul/g] gfOng wfuf] / df5f kfNg] tof/L
s]hx¿, kDk;]6, x\ofsls6, P/]6/, xf+;sf] rNnf s6fpg] OGs'j]6/,
dT:o ljif Pj+ dT:o k|hggsf nflu cfjZos xfdf]{g .
-b_ s[lif, jfujfgL tyf k'ik kmfd{x¿n] k}7f/L ug]{ lu|g xfp;, l;FrfO
pks/0f / o:t} cGo oGq pks/0f .
-w_ d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf h]g]/]6/ pTkfbg ug]{ pBf]ux¿n]
k}7f/L ug]{ h]g/]l6ª kf6{;\ .
-g_ pBf]ux¿n] k|b"if0f lgoGq0fsf nflu k}7f/L ug]{ ;+oGq / pks/0f .
-k_ efu %! sf] kZdLgf wfuf] .
-km_ eG;f/ pkzLif{s *()#=(! df kg]{ df]6/ /lxt jf ;lxt ;]njf]6 -
lvofpg] 8'Ëf_
-a_ eG;f/ zLif{s ()=@& df kg]{ cf}ifwL pBf]ux¿n] k}7f/L ug]{
cg';Gwfgsf nflu cfjZos pks/0fx¿ .
-e_ df}/L kfng pBf]un] k}7f/L ug]{ df}/L kfngsf] nflu cfjZos kg]{
d]6n Jof/n, /fgL 5]Sg] kftf, df}/L a'|;, cfwf/ rfsf /f]n/, luo/
kDk / JxLn Kn]6 tyf df}/Lkfng Joj;fosf] d]lzg -zLif{s *$=#^_
/ dx 5fGg] / /; 5fGg] d]lzg -zLif{s *$=##_ .
-#_ eG;f/ dx;'n cf+lzs ¿kdf 5'6 x'g] M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
193
-s_ sfk]{6 pBf]ux¿n] k}7f/L ug]{ efu %% df kg]{ ;a} lsl;dsf
dfgjlgld{t :6]k'n kmfOj/df nfUg] eG;f/ dx;'ndf gAa] k|ltzt
5'6 lbOg]5 .
-v_ efu #) df kg]{ b/aGbLdf dfkmL hlgP afx]ssf cf}ifwL -Rojgk|f;,
afd, leS;, :jLrf] tyf afd, leS; jf :jLrf]sf] sfo{ ug{] cGo o:t}
pTkfbgx¿ afx]s_, /f]u lgbfgdf k|of]u x'g] k/LIf0f ls6\; -
8foUgf]l:6s ls6\;_ -efu #* sf] ;d]t_ df kfFr k|ltzt dfq
eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
-u_ efu *$ sf] b/aGbLdf dfkmL hlgP afx]ssf kfFr k|ltzt eG;f/
dx;'n nfUg] 3/fo;L k|of]u x'g ;Sg] afx]ssf ldn d]lzg/L Pj+
oGqf]ks/0fx¿ -kf6{k'hf{ afx]s_ sf] k}7f/Ldf $ k|ltztdfq eG;f/
dx;'n nfUg]5 . o:tf d]lzgx¿ l;=s]=8L / P;=s]=8L= cj:yfdf
k}7f/L x'Fbf plNnlvt ;'ljwf k|bfg ug{ låljwf ePdf Go"gtd nfUg]
$ k|ltzt dx;'n k}7f/Ls} cj:yfdf c;"n u/L afFsL b/aGbL
cg';f/ nfUg] dx;'nsf] a}Í Uof/]06L lnO{ hf+rkf; ug{ ;lsg]5 /
cf}Bf]lus :yndf d]lzg ;Dk"0f{ ¿kdf h8fg eO;s]kl5 ;DalGwt
eG;f/ sfof{noaf6 cf}Bf]lus :ynsf] lg/LIf0f u/L d]lzg 7xl/g]
hlt dfnj:t'sf] a}Í Uof/]06L k'ms'jf ul/g]5 .
t/ k'/fgf jf k|of]u eO;s]sf ldn d]lzg/L oGqf]ks/0fdf
pko'{Qm adf]lhdsf] 5'6 lbOg] 5}g .
-3_ pBf]ux¿n] cf}Bf]lus k|of]hgsf nflu efu *$ cGt/ut kg]{ rf/
6geGbf a9L Ifdtfsf] Po/ s08L;g/ o"lg6 k}7f/L u/]df kfFr
k|ltzt eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
-ª_ 8]/L pBf]un] k}7f/L ug]{ b]xfosf dfnj:t'df b]xfo adf]lhd 5'6
x'g]5 M–
-!_ cfˆgf] gfd 5kfO k}7f/L ug]{ zLif{s *)=)& sf 6Lgsf
j§fdf nfUg] eG;f/ dx;'ndf krf; k|ltzt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
194
-@_ b"w 9'jfgLdf k|of]u x'g] zLif{s *&=)$ df kg]{ 6\ofÍ/df c;L
k|ltzt .
;fy} o:tf pBf]un] b"w 9'jfgL ug{ k|of]u x'g] tof/L
6\ofÍ/ k}7f/L gu/L To;sf] r]l;; k}7f/L u/]df To:tf] r]l;;
k}7f/L ubf{ nfUg] eG;f/ dx;'n w/f}6Ldf lnOg]5 / ^
dlxgfleq 6\ofÍ/ agfO{ oftfoft Joj:yf sfof{nodf btf{
u/L ;f]xL cjlwleq ;DalGwt eG;f/ sfof{nodf ;f]sf]
k|df0f k]z u/]kl5 o; pkv08 adf]lhd 5'6 lbO w/f}6L
/sd lkmtf{ ul/g]5 . o;/L k}7f/L ul/Psf 6\ofÍ/x¿ b"w
9'jfgL k|of]hgsf] nflu cGo 8]/L pBf]unfO{ laqmL ubf{ ;d]t
eG;f/ dx;'n nfUg] 5}g . b"w 9'jfgL ug]{ sfo{b]lv afx]s
cGo k|of]hgsf] nflu laqmL ug]{ ePdf jf cfk}mn] cGo
k|of]udf Nofpg rfx]df sfg'g adf]lhd nfUg] dx;'n lt/L
laqmL ug{ jf cGo k|of]hgdf Nofpg kfOg]5 . ;f] adf]lhd
gu/L cGo k|of]udf NofPsf] kfOPdf To:tf] 6\ofÍ/ hkmt
ul/g]5 .
-r_ zLif{s %@=)% / %@=)& sf] ;"tL wfuf]sf] k}7f/Ldf kfFr k|ltzt
eG;f/ dx;'ndf c;L k|ltzt 5'6 x'g]5 .
-5_ d"No clej[l4 s/df btf{ ePsf kf]lnsf]l6Ë k]k/ / lk|G6]8 n]ldg]zg
lkmNd pTkfbg ug]{ pBf]ux¿n] zLif{s #(=!(, #(=@) / #(=@! sf]
kf]lni6/ lkmNd, lj=cf]=kL=kL= lkmNd, PS:6«'6]8 kf]lnlkmNd k}7f/L ubf{
bz k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
-h_ Pn=kL= UofF; cfoft ubf{ kfFr k|ltztdfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
-em_ efu &! sf] zLif{s &!=)* df kg]{ ;'gdf k|lt bz u|fd Ps xhf/
¿k}ofF / zLif{s &!=)^ df kg]{ rfFbLdf k|lt bzu|fd rf}la; ¿k}ofF
eG;f/ dx;'n nfUg]5 . ;fy} zLif{s &!=!# df kg]{ ;'gsf uxgfdf
bz k|ltztdfq eG;f/ dx;'n nfUg]5
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
195
-`_ zLif{s ^@=!! df kg]{ ;f8L, n'ËL, ;'tLsf] uD5f / ;'tLsf] wf]tL
-hgfgf÷dbf{gf_ df kfFr k|ltztdfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
-6_ ef/taf6 k}7f/L x'g] zLif{s %@)*, %@)( / %@!@ df kg]{ ;'tL
sk8fdf kfFr k|ltzt / ef/taf6} k}7f/L x'g] ;'tLsf] leqL u~hL
-jlgofg_ ;'tLsf] leqL s§', ;'tLsf] j]|l;o/ tyf ;'tLsf] k]G6Ldf bz
k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
-7_ zLif{s #(!* df kg]{ o"lkle;Lsf] sf]?u]6]8 ?lkmª l;6 -6foN;_ tyf
o'kLeL;L sf] ‰ofn 9f]sf kf6L{zg nufot ljleGg ;fdfg pTkfbg
ug]{ pBf]un] cfˆgf] pTkfbgsf] k|of]hgsf] nflu k}7f/L ug]{ zLif{s
#(=!^ sf] dfnj:t'df kGw| k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
-8_ zLif{s #(=@) df kg]{ lkmn/ df:6/ Aofrdf bz k|ltzt dfq
eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
-9_ ljB't jf Aof6«Laf6 dfq rNg] u/L pTkfbg ePsf efu *& sf
;jf/L tyf 9'jfgL ;fwg k}7f/L ubf{ b/aGbLadf]lhd nfUg] eG;f/
dx;'ndf krf; k|ltzt 5'6 x'g]5 .
-0f_ dfnj:t' lr:ofgdf /fvL 9'jfgL ug{ k|of]u x'g] u/L k"0f{¿kn]
/]lkm|lh/]l6Ë k|0ffnL h8fg ul/Psf zLif{s *&=)$ df kg]{ 9'jfgLsf
;fwgx¿df bz k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
-t_ pBf]un] e6df; tyf ;"o{d'lvsf] t]n pTkfbg ug{ k}7f/L ug]{
e6df;sf] u]8f, ;"o{d'lvsf] u]8f, bfgf tyf kz'k+IfL pBf]un] k}7f/L
ug]{ e6df;sf] lkgf tyf pBf]un] cfˆgf] pTkfbgsf] k|of]hgsf] nflu
k}7f/L ug]{ ds}sf] u]8f tyf pv'df nfUg] eG;f/ dx;'ndf krf;
k|ltzt 5'6 / s[lif ;'wf/ z'Nssf] xsdf ^* k|ltzt 5'6 x'g]5 .
-y_ pBf]un] cfˆgf] pTkfbgsf] k|of]hgsf] nflu k}7f/L ug]{ pkzLif{s
#(@#=!)=!) df kg]{ Knfli6ssf kl/j]i6g -Kofs_ ug]{ 6\o"jx¿df
nfUg] eG;f/ dx;'ndf kRrL; k|ltzt 5'6 x'g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
196
-b_ l:klnl6Ë Pj+ l8l:6n]zg KnfG6 /fvL l8l:6N8 k]ml§ Pl;8, :6]l/s
Pl;8, lUn;l/g tyf ;fj'g pTkfbg ug]{ pBf]un] k}7f/L ug]{
eG;f/ zLif{s !%=)# df kg]{ 6]nf] cfon, zLif{s @*#( df kg]{
;f]l8od l;lns]6 / zLif{s #*@# df kg]{ kfd Pl;8 cfon, kfd
k]m§L Pl;8 / Pl;8 cfondf nfUg] eG;f/ dx;'ndf krf; k|ltzt
5'6 x'g]5 .
-w_ jg:klt £o" tyf tf]/Lsf] t]n pTkfbg ug]{ :jb]zL pTkfbg d"ns
pBf]un] cfoft ug]{ sRrf ;f]ofljg t]n, sRrf ;"o{d"vLsf] t]n /
sRrf kfdcf]lng t]nsf] cfoftdf eG;f/ dx;'n @=% k|ltzt dfq
nfUg]5 .
!%= g]kfn ;/sf/sf] ;DalGwt lgsfosf] l;kmfl/;df b]xfosf dfnj:t'df b]xfoadf]lhd
eG;f/ dx;'n 5'6 x'g]5 M
-!_ eG;f/ dx;'n k"0f{ 5'6 x'g] M
-s_ s"6gLlts lgof]u, kl/of]hgf / cGo lgsfox¿n] -;/sf/L Pj+
u}/;/sf/L ;+3 ;+:yf_ dx;'n ;'ljwfdf k}7f/L u/]sf z'? pTkfbg
jif{n] kGw|| jif{ gf3]sf k'/fgf ;jf/L ;fwg cy{ dGqfnosf] :jLs[lt
lnO{ k'gM k|of]u x'g g;Sg] u/L :q\mofk u/L /lhi6«]zg /2 ug{ rfx]df
To:tf] ;jf/L ;fwg .
-v_ /Iff dGqfnosf] l;kmfl/;df g]kfnL ;]gfsf gfddf k}7f/L x'g] b]xfo
adf]lhdsf dfnj:t'M
-c_ ;}lgs k|of]usf v/vhfgf, xftxltof/, uf]nL uÝf, jf?b /
ltgsf :k]o/ kf6{;, ljz]if k|sf/sf] t]n / 6NnLx¿,
PS;];l/h, ljikmf]6s kbfy{, ;}lgs ;fdu|L pTkfbg ug{
cfjZos kg]{ sRrf kbfy{ tyf ;'/Iffsf] lgldQ k|of]u ug]{
d]lzg/L cf}hf/x¿ / kf6{k'hf{x¿ .
-cf_ ;}lgs hjfg tyf 3f]8f vRr8x¿sf] :jf:Yo pkrf/sf]
nflu cfjZos kg]{ cf}hf/, pks/0f, cf}ifwL / tT;DaGwL
;fdfgx¿ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
197
-O_ g]kfnL ;]gfn] pkof]u ug]{ ;~rf/sf pks/0fx¿ / ;f]sf]
;~rfngsf] nflu cfjZos dfn;fdfgx¿ .
-O{_ Ol~hlgol/Ë ;e]{ / lgdf{0f sfo{df k|of]u x'g] x]eL cy{d'leË
Knf06, cf}hf/ / ;f] ;DjGwL kf6{;, clK6sn OSjLkd]06 tyf
/Iff dGqfnoåf/f tf]lsP adf]lhdsf] l8k]mG; :6f]/sf
;fdfgx¿ .
-p_ SoflDkË OSjLkd]06; tyf :k]zn kmf];{ / Kof/f 6'k/nfO{
cfjZos kg]{ ljleGg ;fdfgx¿ .
-pm_ ;}lgs c:ktfnsf] nflu cfjZos kg]{ kmlg{r/ tyf
;/;fdfgx¿, cf}ifwL, d]l8sn cf}hf/x¿ / pks/0fx¿ .
-P_ g]kfnL ;]gfsf] gfddf k}7f/L x'g] xjfO{ hxfh, x]lnsf]K6/ /
ltgsf kf6{k'hf{, Kof/f;'6 -Jofu ;d]t_ 6'N;, tyf u|fp08
OSjLkd]06x¿ .
-P]_ b}jL k|sf]k p4f/ sfo{df k|of]u x'g] ;fdfgx¿ .
-u_ u[x dGqfnosf] l;kmfl/;df ;z:q k|x/L k|wfg sfof{nosf] gfddf
k}7f/L x'g] b]xfo adf]lhdsf dfnj:t'M
-c_ zflGt ;'/Iff sfod ug{ cfjZos kg]{ d]lzg/L cf}hf/x¿ .
-cf_ xftxltof/ .
-O_ eL8 lgoGq0fsf ;fdfgx¿ .
-O{_ c:ktfn ;~rfngsf nflu cfjZos kg]{ pks/0f tyf
cf}hf/x¿ .
-p_ ;z:q k|x/Ln] k|of]u ug]{ ;~rf/ ;DjGwL ;fdfgx¿ -;~rf/
dGqfnosf] l;kmfl/; adf]lhd_ .
-pm_ ck/fw cg';Gwfgsf] nflu cfjZos pks/0f tyf cGo
;fdfgx¿ .
-P_ ljikmf]6s ;DaGwL ;z:q k|x/LnfO{ cfjZos kg]{ ;fdfgx¿ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
198
-P]_ j}1flgs k|of]uzfnfsf] nflu rflxg] ;fdfgx¿ .
-cf]_ b}jLk|sf]k p4f/ sfo{df k|of]u x'g] ;fdfgx¿ .
-3_ u[x dGqfnosf] l;kmfl/;df g]kfn k|x/Lsf] gfddf k}7f/L x'g] b]xfosf
dfnj:t'M
-c_ zflGt ;'/Iff sfod /fVg cfjZos d]lzg/L tyf cf}hf/x¿ .
-cf_ xftxltof/ .
-O_ eL8 lgoGq0fsf] nflu cfjZos ;fdfgx¿ .
-O{_ c:ktfn ;~rfngsf] nflu cfjZos kg]{ pks/0f tyf
cf}hf/x¿ .
-p_ k|x/Ln] k|of]u ug]{ ;~rf/ ;DjGwL ;fdfgx¿ -;~rf/
dGqfnosf] l;kmfl/; adf]lhd_
-pm_ 6«flkms ;DjGwL ;fdfgx¿ .
-P_ lkmË/ lk|G6\; / ;f] ;DjGwL cfjZos ;fdfgx¿ .
-P]_ ck/fw cg';Gwfgsf] nflu rflxg] pks/0f tyf cGo
;fdfgx¿ .
-cf]_ ljikmf]6s ;DjGwL k|x/LnfO{ cfjZos kg]{ ;fdfgx¿ .
-cf}_ j}1flgs k|of]uzfnfsf] nflu rflxg] ;fdfgx¿ .
-c+_ b}jLk|sf]k p4f/ sfo{df k|of]u x'g] ;fdfgx¿ .
-ª_ jfl0fHo ljefusf] l;kmfl/;df kj{tf/f]x0f bnn] 6«flGh6sf] ¿kdf
g]kfnsf] af6f] u/L cfoft÷lgof{t ug]{ dfnj:t'x¿ .
-r_ g]kfn /fi6« a}Ísf] l;kmfl/;df g]kfn /fi6« a}Ísf] gfddf k}7f/L x'g ]
a}Í gf]6, l;Ssf, ;'g, rfFbL, 6sd/Lsf] lgldQ cfjZos kg]{ sfuh,
wft' Pj+ /;fog, r]sj's tyf a}ÍnfO{ cfjZos kg]{ cGo
dfnj:t'x¿ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
199
-5_ :jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfnosf] l;kmfl/;df jL kL sf]O/fnf
d]df]l/on SofG;/ c:ktfn, jL kL sf]O/fnf :jf:Yo lj1fg tyf
k|lti7fg / zxLb u+ufnfn /fli6«o x[bo s]Gb|sf] gfddf k}7f/L x'g ]
lgdf{0f tyf ;~rfngsf] nflu cfjZos lgdf{0f ;fdu|L Pj+ lrlsT;f
;DjGwL pks/0fx¿ Pj+ cf}hf/x¿ .
-h_ pBf]u ljefusf] l;kmfl/;df h'6 pBf]un] cfˆgf] pBf]usf]
;~rfngsf] nflu k}7f/L ug]{ :k]o/ kf6{x¿ .
-@_ eG;f/ dx;'n Ps k|ltzt dfq nfUg] M
-s_ :jLs[lt k|fKt lghL jf ;fd'bflos c:ktfnx¿n] b]xfo adf]lhdsf]
zt{ cg';f/ k}7f/L ug]{ b]xfo adf]lhdsf] kl/df0f;Ddsf PDa'n]G; /
zjafxgM
-c_ :jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfno jf P;f]l;P;g ckm k|fOe]6
x]Ny OlG:6Ro"zg g]kfnsf] l;kmfl/;df Ps ;oeGbf sd
z}of ePsf] lghL jf ;fd'bflos c:ktfnsf] nflu Pp6f
PDa'n]G; / Pp6f zjafxg tyf Ps ;o jf ;f]eGbf a9L
z}of ePsf] c:ktfnsf] nflu b'O{ j6f;Dd PDa'n]G; / Pp6f
zjjfxg . o; pkv08 adf]lhd l;kmfl/; ubf{ :jf:Yo tyf
hg;+Vof dGqfno jf P;f]l;o;g ckm k|fOe]6 x]Ny
OlG:6Ro"zg g]kfnn] pQm ;+:yfn] To;eGbf cl3 o:tf]
;'ljwf pkef]u gu/]sf] Joxf]/f pQm l;kmfl/;kqdf v'nfpg'
kg]{5 .
o;/L ;'ljwfdf k}7f/L ePsf] PDa'n]G; k'/fgf] eO{
k|of]u ug{ g;lsg] ePdf To;nfO{ :qm\ofk u/]sf] k|df0f
eG;f/ sfof{nodf k]z u/]kl5 ;f]xL k|sf/sf] csf]{ PDa'n]G;
k}7f/L ubf{ ;d]t of] ;'ljwf lbOg]5 .
-cf_ v08 -v_ jf o; v08sf] pkv08 -c_ adf]lhd PDa'n]G; jf
zjjfxg k}7f/L ubf{ lgDg adf]lhdsf] zt{ ;d]t kfngf ug'{
kg]{5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
200
-!_ PDa'n]G; jf zjafxg k}7f/L ubf{ k}7f/Ls} cj:yfdf
To:tf] PDa'n]G; jf zjafxgsf] cufl8 k5fl8
6f9}af6 b]lvg] u/L 7"nf–7"nf cIf/df PDa'n]G;
(Ambulance) jf zjafxg egL n]lvPsf] x'g'
kg]{5 .
-@_ PDa'n]G;df ;fO/g, Odh]{G;L aQL, :6«]r/sf ;fy}
cGo cfjZos cf}hf/x¿ lkm6 ul/Psf] x'g' kg]{5 .
-#_ PDa'n]G; jf zjafxgdf rfnssf] k5fl8kl§ s'g}
klg ;L6 /flvPsf] x'g' x'Fb}g .
-$_ To:tf] PDa'n]G; lj/fdLsf] ;]jf afx]s cGoq k|of]u
ug{ / zjafxg zjsf] cf];f/ k;f/ ug{ afx]s cGo
k|of]hgdf k|of]u ug{ kfOg] 5}g .
-%_ pQm PDa'n]G; jf zjafxg g]kfn ;/sf/sf] ;jf/L
k|b"if0f dfkb08leq /x]/ ;~rfng ug'{ kg]{5 .
-^_ o;/L k}7f/L ePsf] PDa'n]G; jf zjafxgsf] ;jf/L
btf{ ubf{ PDa'n]G; jf zjafxg egL ;jf/L btf{
k|df0fkqdf :ki6 pNn]v ug'{ kg]{5 .
-&_ PDa'n]G;df 6f9}af6 b]lvg] u/L 7"nf 7"nf cIf/df
æg]kfn ;/sf/af6 /fh:j 5'6 ;'ljwf k|fKtÆ eGg]
klg n]lvPsf] x'g' kg]{5 .
-*_ /fh:j 5'6 ;'ljwfdf k}7f/L u/]sf PDa'n]G;n] lj/fdL
cf];f/ k;f/ nufotsf ;]jf k|bfg u/] afkt lng]
ef8f b/ :jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfnon] tf]s]
adf]lhd x'g]5 .
-O_ pkv08 -cf_ df plNnlvt zt{ pNnª\3g u/]sf] kfOPdf
To:tf] PDa'n]G; jf zjafxg hkmt u/L lauf]adf]lhd
hl/jfgf ul/g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
201
-v_ ;/sf/L, ;fd'bflos Pj+ lghL If]qsf c:ktfn afx]s sfg'g adf]lhd
btf{ ePsf cGo ;+3, ;+:yf, sDkgL Pj+ pBf]un] :jf:Yo tyf
hg;+Vof dGqfnosf] l;kmfl/;df o; pkbkmfsf] v08 -s_ sf]
pkv08 -cf_ adf]lhdsf] zt{sf clwgdf /xL k}7f/L ug]{ PDa'n]G; /
zjafxg Ps÷Ps yfg . o; v08 adf]lhd l;kmfl/; ubf{ :jf:Yo
tyf hg;+Vof dGqfnon] pQm ;+:yfn] To;eGbf cl3 o:tf] ;'ljwf
pkef]u gu/]sf] Joxf]/f pQm l;kmfl/;kqdf v'nfpg' kg]{5 .
-u_ ;/sf/L c:ktfnn] :jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfnosf] l;kmfl/;df
k}7f/L ug]{ PDa'n]G; / zjafxg .
-3_ cf}Bf]lus Joj;fo P]g, @)$( sf] bkmf @%s= df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg b]zsf] cfGtl/s tyf afx\o sf/0fn] /fd|f];Fu
rNg g;ls 7"nf] gf]S;fgL Joxf]g'{ k/]sf pBf]ux¿sf] k|j4{g tyf
;'wf/sf] nflu g]kfn ;/sf/n] lglZrt dfkb08 lgwf{/0f u/]/ g]kfn
/fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L s'g} pBf]unfO{ ?U0f pBf]u 3f]if0ff
u/L To:tf pBf]unfO{ ;f]xL ;"rgfdf tf]lsPsf] lgsfosf] l;kmfl/;df
To:tf ?U0f pBf]ux¿sf] k'g:yf{kgfsf] nflu k}7f/L ug]{ cf}Bf]lus
d]lzg/L / kf6{k'hf{ .
-ª_ bfgf tyf kz'kIfL pBf]ux¿n] kz';]jf ljefusf] l;kmfl/;df k}7f/L
ug]{ efu @*, @( / #) df kg]{ sRrf kbfy{ tyf ;xfos sRrf
kbfy{ Pj+ KoflsË d]6]l/on .
kz' ;]jf ljefun] o;/L l;kmfl/; ubf{ Ps cfly{s jif{df
vkt x'g ;Sg] kl/df0f Ps}k6s l;kmfl/; ug{ ;Sg]5 . o:tf] ;'ljwf
cg';f/ k}7f/L ug{] sRrf kbfy{, ;xfos sRrf kbfy{ Pj+ pBf]usf]
6]«8dfs{ clÍt Kofls+u d]6]l/onsf] l;kmfl/; ubf{ kz' ;]jf ljefun]
vkt cg'kft / tof/L j:t'sf] :jb]zdf pkef]usf] cfwf/df ug'{
kg]{5 .
-r_ ko{6g pBf]usf] k|rf/ tyf k|j4{gsf] nflu g]kfnaflx/af6 5kfO
NofPsf] :t/Lo k|rf/ ;fdu|L,
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
202
-5_ j}slNks phf{sf ;|f]t ;DaGwL b]xfo adf]lhdsf dfnj:t'x¿ M–
-c_ j}slNks phf{sf] ;|f]t h:t} xfjfaf6 ljB't pTkfbg ug]{
xfjf ldn / ltgsf P;];l/h / kf6{k'hf{,
-cf_ b/aGbLdf dfkmL hlgP afx]ssf ;f}o{ zlQmaf6 ljB't
pTkfbg ug]{ pks/0f, ltgsf kf6{k'hf{, ;f]nf/ kmf]6f]ef]lN6s
6\o"an/ Aof6«L, ;f]nf/ kmf]6f]ef]lN6s 6\o"an/ Aof6«L / ;kmf
6]Dkf]sf] Aof6«L pTkfbg ug{ cfjZos kg]{ Pl06df]lgon ln8
PNjfo OGu6, ln8, Aof6«L aS;, ;]k/]6/ / 6\o"an/ Aofu,
-O_ uf]a/ UofF; nufot afof]UofF;sf nflu cfjZos kg]{
pks/0f h:t} d]g UofF; eNe, uf]a/UofF; aQL, UofF; 6]k
-a|f;_ uf]a/UofF; r'Nxf] / ltgsf kf6{k'hf{, l/8S;g ONjf] /
/j/ xf]h kfOk,
-O{_ uf]a/af6 ljB't pTkfbg ug]{ Aof6«L agfpg] pBf]un] cfoft
ug]{ sRrf kbfy{ -pBf]usf] jflif{s Ifdtf / :jLs[t :sLddf
tf]lsPsf] kl/df0f;Dd_ ;f] Aof6«L agfpg cfjZos sRrf
kbfy{x¿ egL pBf]u ljefu jf 3/]n' tyf ;fgf pBf]u
ljefuaf6 l;kmfl/; eO{ cfPsf sRrf kbfy{x¿
-p_ afof] phf{df cfwfl/t afof] :6f]e -/fO; x:s :6f]e_ .
-pm_ h}ljs OGwg pTkfbgsf] k|of]hgsf] nflu cfoft x'g] ldn,
d]lzg/L pks/0f, ltgsf kf6{k'hf{ tyf /;fogx¿ .
-h_ 6«nLa; ;]jf ;~rfng tyf lj:tf/sf] nflu k}7f/L ul/g] oGq,
pks/0f, 6«nLa; tyf To;sf kf6{k'hf{x¿,
-em_ s[lifhGo pTkfbg, kmnk"mn, df5f cflb ;'/lIft ug{ lgdf{0f ul/g]
lzt e08f/sf] nflu cfjZos kg]{ oGq tyf pks/0fx¿ / ydf]{sf]n,
-`_ afnLgfnLsf] nfludfq k|of]u x'g] efu #* sf sL6gfzs,
9';Lgfzs, ´f/kftgfzs, d';fgfzs cf}ifwL / To;sf] sRrf kbfy{,
-6_ :jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfnosf] l;kmfl/;df ;/sf/L, ;/sf/L
cg'bfg k|fKt / ;fd'bflos c:ktfnn] k}7f/L ug]{ efu *$ / () sf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
203
cf}ifwLo Pj+ zNolrlsT;f ;DaGwL oGq pks/0f tyf cf}hf/x¿,
d'6'leq k|Tof/f]k0f ul/g] eNex¿, :6]06x¿ / k]; d]s/x¿,
t/ o;/L k}7f/L u/]sf dfnj:t'x¿ jf/]06L jf Uof/]06Lsf]
cjlwdf k}7f/L u/]sf] ldltn] Ps jif{leq dd{t ug{ n}hf+bf jf dd{t
u/L NofpFbf jf ;f]sf] ;§f ;f]xL k|sf/sf] csf]{ dfnj:t' k}7f/L ubf{
To;df eG;f/ dx;'n k"0f{ 5'6 x'g]5 .
-7_ ;DalGwt gu/kflnsfsf] l;kmfl/;df af?0f oGq -bdsn_ Pj+ 9nsf]
kmf]xf]/ kfgL k|zf]wgsf] nflu k}7f/L x'g] l6«6d]06 KnfG6, d]lzg/L /
;+oGqx¿ .
-8_ ;DalGwt gu/kflnsfsf] l;kmfl/;df kmf]x/ d}nf ;Íng u/L k'gM
pTkfbg ug]{ pBf]ux¿n] k}7f/L ug]{ ufj]{h sDkfS6/, ufj]{h sG6]g/
tyf kmf]x/ d}nf k|zf]wg u/L k'gM pTkfbg ug]{ d]lzg/Lx¿ .
-9_ ljb]zL lgof]u tyf bft[ ;+:yfn] s"6gLlts ;'ljwf jf dx;'n
;'ljwfdf k}7f/L u/L s'g} cfof]hgfsf] :jLs[t jflif{s sfo{qmd cg'¿k
cfof]hgfnfO{ g} x:tfGt/0f u/L ;/sf/L gDa/ Kn]6df kl/jt{g ug]{
jf s'g} cfof]hgfsf] gfddf k"0f{ jf cf+lzs dx;'n ;'ljwfdf -nut
jf a}Í Uof/]06Ldf k}7f/L ePsf] afx]s_ k}7f/L ePsf / cfof]hgf
;dflKtkl5 cy{ dGqfnosf] :jLs[lt lnO{ ;/sf/L gDa/ Kn]6df
kl/jt{g ug]{ u/L ;/sf/L lgsfonfO{ x:tfGt/0f ug]{ jf :jLs[lt
k|fKt sDtLdf !% z}ofeGbf a9L Ifdtfsf u}/ gfkmf d'vL ;fd'bflos
c:ktfnnfO{ x:tfGt/0f ug]{ ;jf/L ;fwg .
-0f_ cf}ifwL Joj:yf ljefusf] l;kmfl/;df cf}ifwL pBf]un] k}7f/L ug]{
sRrf kbfy{, ;xfos sRrf kbfy{, /f;folgs kbfy{ Pj+ Koflsª
d]6]l/on .
o:tf] l;kmfl/; ubf{ cf}ifwL Joj:yf ljefun]] sRrf kbfy{sf]
vkt cg'kft, :jb]zdf x'g] pkef]u Pj+ ljb]zdf ePsf] lgsf;Lsf]
cfwf/df Ps cfly{s jif{sf] nflu rflxg] kl/df0f Ps}k6s l;kmfl/;
ug{;Sg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
204
-t_ ljB't ljsf; ljefusf] l;kmfl/;df hnljB't pTkfbg, k|;f/0f,
ljt/0f, ;~rfng jf ;+ef/sf] nflu cfjZos kg]{ g]kfndf pTkfbg
gx'g] lgdf{0f pks/0fx¿, d]lzg/L cf}hf/x¿ / ;f]sf] ;DalGwt
kf6{k'hf{x¿ tyf To:tf pks/0fx¿ lgdf{0f ug{ cfjZos kg]{ sRrf
kbfy{ -:6Ln l;6_ .
-y_ d[uf}nf /f]uLx¿sf] pkrf/df k|of]u ug]{ zLif{s #*=@$ df kg]{
8fOnfl;; jfy sG;G6]«6 -7f]; jf t/n_ .
-#_ eG;f/ dx;'n cf+lzs 5'6 x'g] M
-s_ d;L agfpg] pBf]un] pBf]u ljefusf] l;kmfl/;df k}7f/L ug]{
/f;folgs kbfy{df nfUg] eG;f/ dx;'ndf krf; k|ltzt 5'6
lbOg]5 .
-v_ :jb]zL d'b«0f -k]|;_ pBf]un] cfˆgf] pBf]usf] k|of]usf] nflu d]lzg/L
kf6{k'hf{, 5fKg] 6fOk Ans, Kn]6, zL6, u|flkms cf6{, lkmNd, zLif{s
()=)^ cGtu{tsf el6{sn Sofd/f, s]ldsnx¿ k}7f/L u/]df nfUg]
eG;f/ dx;'ndf krf; k|ltzt 5'6 x'g]5 . ;fy}, o:tf pBf]un]
k}7f/L ug]{ d;Lsf] k}7f/Ldf eg] kfFr k|ltztdfq eG;f/ dx;'n
nfUg]5 .
-u_ 6«]]lsË Ph]G;Ln] cfˆgf] k|of]hgsf] nflu kfn -6]G6_ cfO; PS;,
SofDkg, lk6g, SnfOlDjª /f]k, SnfOlDaªdfdfq k|of]u x'g]
dfnj:t'x¿, ljz]if k|sf/sf SoflDkª qmf]s/L tyf s6n/L /
?s:ofs klxnf] k6s k}7f/L ubf{ kfFr k|ltztdfq eG;f/ dx;'n
nfUg]5 . ;fy}, o:tf Ph]G;Lx¿n] ;"rgf tyf ;~rf/ dGqfnosf]
l;kmfl/;df k}7f/L ug]{ ;~rf/ pks/0fdf ;d]t nfUg] eG;f/
dx;'ndf krf; k|ltzt 5'6 x'g]5 . o;/L k}7f/L x'g] dfnj:t'dWo]
SoflDkª qmf]s/L / s6n/Ldf 6]«lsË Ph]G;Lsf] gfd / lrGx clÍt
ePsf] x'g' kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
205
-3_ hnofqfsf] Joj;fo ug]{ /flˆ6Ë Ph]G;Ln] cfˆgf] Joj;fo
;~rfngsf] nflu /a/ / df]6/sf] 8'Ëf bz÷bz yfg, x]nd]6 Ps;o
yfg, Kof8n Ps;o hf]/ / af6/ k|'km Sofd/f s06]g/ bz yfg
klxnf] k6s k}7f/L ubf{ eG;f/ dx;'n kfFr k|ltztdfq nfUg]5 .
-ª_ g]kfndf 5fofÍg ul/Psf] l;g]dfsf] lkmNd w'g jf lk|G6 ug{ jf
8]enk ug{ jf ;fp08 /]s8{ ug{ jf k|bz{g ug{ c:yfoL lgsf;L ug'{
k/]df rnlrq ljsf; af]8{sf] l;kmfl/;df eG;f/ dx;'n glnO{
nutdf /fvL lgsf;L ug{ lbOg]5 . o:tf] lkmNd k'gM k}7f/L ubf{
k|ltld6/ Ps ?k}ofF dfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 . t/ ljb]zdf
k|bz{gsf nflu nluPsf] l;g]df lkmtf{ NofpFbf eG;f/ dx;'n nfUg]
5}g .
;fy} g]kfndf rnlrq 5fofFÍg ug{sf] nflu ljb]zL
gful/sx¿n] cfk"m;Fu Nofpg] rnlrq ;DaGwL oGq pks/0fx¿ /
;f];Fu ;DalGwt dfnj:t'x¿ rnlrq ljsf; af]8{sf] l;kmfl/;df
kl5 lkmtf{ n}hfg] zt{df eG;f/ dx;'n glnO{ nutdf /fvL k}7f/L
ug{ lbg ;lsg]5 .
-r_ :yfoL :jLs[t k|fKt 6«fen Ph]G;L, 6]«lsË Ph]G;L, /flˆ6Ë Ph]G;L /
tf/] tyf l/;f]6{ xf]6nn] ko{6g tyf gful/s p•og dGqfnosf]
l;kmfl/;df k}7f/L u/]sf] nUh/L sf]r, dfOqmf]a; / ldlga;dWo]
hDdf b'O{ yfgdf nfUg] eG;f/ dx;'ndf krf; k|ltzt 5'6 x'g]5 .
t/ o;/L k}7f/L x'g] ;jf/L ;fwgx¿ k}7f/L ePsf] cf7
jif{;Dd lghL ;jf/Lsf] ¿kdf btf{ ug{ jf gfd;f/L ug{ gkfOg] /
;jf/L ;fwgdf aflx/k§L To:tf Ph]G;L jf xf]6nsf] gfd n]lvPsf]
x'g' kg]{5 . o:tf ;jf/L ;fwg cf7 jif{ gk'uL gfd;f/L u/]df
lgodfg';f/ k"/} eG;f/ dx;'n nfUg]5 / cf7 jif{kl5 gfd;f/L ePdf
eG;f/ dx;'n nfUg] 5}g . Psk6s o:tf] ;'ljwf pkef]u ul/;s]sf]
cf7 jif{ Joltt ul/;s]kl5dfq k'gM o:tf] ;'ljwf k|bfg ul/g]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
206
-5_ tf/] xf]6nx¿n] :jLs[t of]hgfcg';f/ xf]6]nsf] lgdf{0f jf Ifdtf
lj:tf/ jf :t/a[l4sf nflu jf klxn] k}7f/L u/]sf dfnj:t'x¿ k'/fgf
eO{ ltgnfO{ k|lt:yfkg ug{sf] nflu k}7f/L ug]{ b]xfosf pkv08
-c_ df plNnlvt dfnj:t'df kfFr k|ltztdfq eG;f/ dx;'n
nfUg]5M–
-c_ lsr]g OSo"kd]06, lnˆ6, Po/s08L;lgª, kmlg{r/ P08
lkmS;r;{, /Ëx¿, sfk]{6 -pmgL afx]s_, On]lS6«s OG:6n]zg
P08 lkmS;r;{, n08«L tyf 8«fOlSnlgª, xfp;lslkË
OSo"kd]06, On]lS6«sn kf6{;, sDk|];/ P08 kDk;\, nS; P08
nlsË km/ 8f];{, On]lS6«sn 6«fG;kmd{/ P08 h]g]/]6;{, qms/L,
Unf; j]o/, s6n/L P08 6]j'nj]o;{, ;]lg6/L lkml6Ë /
lng]G; .
-cf_ pkv08 -c_ df plNnlvt dfnj:t'dWo] qms/L, Unf;j]o/,
s6n/L, 6]j'nj]o/, ;]lg6/L lkml6Ë / lng]G;df xf]6]nsf] gfd
/ lrXg clÍt ePsf] x'g' kb{5 .
-O_ o; v08df plNnlvt ;'ljwf kfFr jif{sf] cjlwdf Psk6s
dfq k|bfg ul/g]5 .
-h_ :jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfnosf] l;kmfl/;df ;/sf/L c:ktfnn] /
:jf:Yo tyf hg;+Vof dGqfno jf Pzf]l;o;g ckm k|fOe]6 x]Ny
OlG:6Ro";g g]kfnsf] l;kmfl/;df ;fd'bflos jf lghL c:ktfnn]
k}7f/L ug]{ dfOqmf]a; Pj+ ldlga;x¿df b]xfo adf]lhd eG;f/
dx;'n 5'6 lbOg]5 M–
-c_ Go"gtd kGw| z}ofb]lv krf; z}of;Dd ePsf] c:ktfnsf]
nflu dfOqmf]a; jf ldlga;dWo] Pp6f / krf; z}ofeGbf
a9L ePsf] c:ktfnsf] nflu dfOqmf]a; jf ldlga;dWo]
hDdf b'O{j6f ;jf/L ;fwgdf nfUg] eG;f/ dx;'ndf krf;
k|ltzt 5'6 lbOg]5 .
-cf_ pkv08 -c_ adf]lhd ;'ljwfdf k}7f/L ePsf] dfOqmf]a; jf
ldlga; k'/fgf] eO{ k|of]u ug{ g;lsg] ePdf To;nfO{
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
207
:qm\ofk u/]sf] k|df0f eG;f/ sfof{nodf k]z u/]kl5 ;f]xL
k|sf/sf] csf]{ ;jf/L ;fwg k}7f/L ubf{ ;d]t of] ;'ljwf
lbOg]5 .
-´_ rnlrq w'nfO{ ug]{ WjgL eg]{ ;d]t p2]Zon] btf{ ePsf pBf]u jf
sDkgLx¿n] rnlrq ljsf; af]8{sf] l;kmfl/;df k}7f/L ug]{ b]xfosf
pkv08 -c_, -cf_ / -O_ df plNnlvt dfnj:t' / rnlrq k|bz{g
ug]{ p2]Zon] btf{ ePsf pBf]u jf sDkgLx¿n] pkv08 -O{_ df
plNnlvt dfnj:t'x¿ klxnf] k6s k}7f/L ubf{ @=% k|ltzt dx;'n
lnO{ afFsL dx;'n 5'6 x'g]5 . o;/L l;kmfl/; ubf{ rnlrq ljsf;
af]8{n] ;DalGwt pBf]u jf sDkgLsf] Ifdtf / k|of]usf] cfwf/df
kl/df0f ls6fg u/L l;kmfl/; ug'{ kg]{5 .
-c_ g]u]l6e k|f];]l;Ë d]lzg, sDKo"6/fOH8 lk|Eo"Pjn g]u]l6e
sl6ª d]lzg ;]6, kmfOgn g]u]l6e cN6«flSnlgª d]lzg,
lel8of] Pl;i6 ;lxt sn/ PgfnfOlhË -s/]S;g_ d]lzg ;]6,
kmfOgn lk|lG6Ë tyf kmfOgn k|f];]l;Ë d]lzg, k|f];];/ Pj+
lk|G6/, PgfnfOh/, k|f]h]S6/, :6]gj]s, ;fp08 l/8/,
l;qmf]dL6/, :kfnfOh/, l/jfO08/, # lrk Pr=8L= Sofd]/f /
;f]sf] n]G;, Pr=8L= 6]k /]s8{/, Pr=8L= xf8{ l8:s, Pr= 8L=
df]lg6/, kL @ /]s8{/, kL= @ sf8{ / lel8of] Sofd]/f
:6]jnfOh/ .
-cf_ sn/ s/]S;g ;d]tsf] 6]lnl;g] d]lzg, j]6f–P;= kL= lel8of]
/]s8{/ Pj+ 6]lnl;g] ;DaGwL pks/0fx¿, dlg6/, cl8of]
ldlS;Ë sG;f]n / a]6f eLl8of] P;=kL= Pj+ 6]kl/s8{/x¿,
8j/, ldS;r/, PDKnLkmfo/, :kLs/ / dfOqmf]kmf]g .
-O_ ;fp08 clK6sn 6«fG;kml/Ë d]lzg ;]6, lk|G6 lk|Eo"
k|f]h]S6/x¿, !^ Pd=Pd= Pj+ #% Pd=Pd= sf Sofd/fx¿,
;fp08 cK6Lsn Sofd/f, n]G;, lkmN6/x¿, Dofu]lhg, Sofd]/f
:6}08, a}6«L rfh{/x¿, 6«nL, 8nL, qm]g / l/ˆn]S6/x¿ . j]jL,
;'k/ dN6L–!), dN6L–@) ;f]nf/, Pr= Pd= cfO{, 8Ld/ .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
208
-O{_ nUh/L l;6\;, $ 6geGbf a9L Ifdtfsf Po/ s08L;G;,
k|f]h]S6/ n]G;, k|f]h]S6/ NofDk; / /]lS6kmfO;{, k|f]h]S6
sG;f]n, h]gg jNj;, k|f]h]S6 sfa{G;, l8lh6n lkmNd ;j{/,
;jpkm;{, lkmNd Knf6;{, lkmNd c6f]d]zg OlSjkd]06\;,
l:qmG;, l8lh6n l;g]df k|f]h]S6/ -%))) No'd]G;–g]l6e
!)*)x&@) l/;f]n';g_ / ;f]sf] n]G; .
-`_ df]6/;fOsnsf] n]uuf8{ agfpg] pBf]un] n]uuf8{ pTkfbgsf] nflu
cfjZos kg]{ pBf]u ljefun] l;kmfl/; u/]sf] kl/df0f;Ddsf] kmnfd]
kfOk k}7f/L ubf{ bz k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
-6_ ko{6g tyf gful/s p•og dGqfnosf] l;kmfl/;df kj{tf/f]x0f bnn]
g]kfnsf lxdfn cf/f]x/0f ug{sf] lgldQ k}7f/L ug]{ g]kfndf vkt
x'g] dlb/f tyf r'/f]6 afx]ssf dfnj:t'x¿df !) k|ltzteGbf a9L
eG;f/ dx;'n nfUg] ePdf !) k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
o:tf bnx¿n] k}7f/L ug]{ g]kfndf vkt gx'g] dfnj:t'x¿sf] xsdf
b/aGbL adf]lhd nfUg] dx;'n w/f}6Ldf lnO{ dfnj:t' lkmtf{ u/]kl5
w/f}6L /sd lkmtf{ lbOg]5 .
-7_ ;"rgf tyf ;~rf/ dGqfnosf] l;kmf/;df u|fdL0f If]qdf ;]jf
k'¥ofpg] b"/;~rf/ ;]jf k|bfos jf b"/;~rf/ ;]jf :yfkgf u/L
;~rfng ug]{ ;/sf/L jf lghL If]qsf lgsfon] PS;r]Gh :yfkgf
tyf g]6js{ lj:tf/sf nflu cfoft ug]{ b/aGbLdf dfkmL eP
afx]ssf s]j'n, Jof6«L tyf b"/;~rf/ ;DaGwL pks/0fx¿ -6fj/
:6«Sr/ / ;]N6/ afx]s_ df % k|ltzteGbf a9L eG;f/ dx;'n b/
ePdf & k|ltzt dfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
!^= b]xfosf dfnj:t'x¿ ef/t / hgjfbL u0ftGq rLgsf] :jzfl;t If]q ltAjtaf6
k}7f/L x'Fbf eG;f/ dx;'n k"0f{¿kn] 5'6 x'g]5 M–
-!_ efu ! sf] hLljt hGt' ;a},
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
209
-@_ efu # sf] zLif{s )#=)! b]lv )#)$=(( ;Ddsf dfnj:t'x¿,
-#_ efu $ sf] zLif{s )$=)! sf pTkfbgx¿, zLif{s )$=)& sf pTkfbgx¿ /
zLif{s )$=)( sf] ck|zf]lwt k|fs[lts dx,
-$_ zLif{s )%=)^ sf pTkfbgx¿,
-%_ efu ^ sf ;a} pTkfbgx¿,
-^_ efu & sf] pkzLif{s )&)#=@) df kg]{ ;'sfPsf] n;'g, pkzLif{sx¿
)&!#=!), )&!#=@), )&!#=#!, )&!#=#@, )&!$=!)=)) / )&!$=()
afx]ssf ;a} pTkfbgx¿,
-&_ efu * sf] pkzLif{sx¿ )*)!=!(, )*)#=)), )*)$=@) sf] tfhf c+lh/,
pkzLif{sx¿ )*)$=#), )*)$=$), )*)$=%), zLif{s )*=)% sf] ;a}
pTkfbg, pkzLif{s )*)^=!) / zLif{s )*=)& b]lv pkzLif{s )*!)=()
;Ddsf pTkfbgx¿,
-*_ efu ( sf] zLif{s )(=!) sf] sf+rf] cb'jf, pkzLif{s )(!)=#) sf] sf+rf]
a];f/,
-(_ efu !) sf vfBfGgx¿ ;a},
-!)_ efu !! sf] zLif{s !!=)! b]lv pkzLif{s !!)$=#) ;Ddsf pTkfbgx¿,
-!!_ efu !@ sf] zLif{s !@=)! b]lv pkzLif{s !@)@=@) ;Ddsf pTkfbg,
zLif{s !@=)^, pkzLif{s !@)&=@), pkzLif{s !@)&=$) / pkzLif{s
!@)&=(( sf pTkfbg . zLif{sx¿ !@=)*, !@=)(, !@=!) / !@=!!,
pkzLif{sx¿ !@!@=(! / !@!@=(( sf pTkfbgx¿, zLif{s !@=!# / zLif{s
!@=!$ sf pTkfbgx¿,
-!@_ efu !$ sf ;a} pTkfbgx¿,
-!#_ efu !% sf] pkzLif{s !%@!=() sf pTkfbg,
-!$_ efu !& sf] zLif{s !&=)! sf] u'+8 ;Vv/,
-!%_ efu @# sf zLif{sx¿ @#=)$, @#=)% / @#=)^ sf ;a} pTkfbgx¿,
!&= eG;f/ dx;'n tyf s[lif ;'wf/ z'Ns k"0f{ 5'6 x'g] M b]xfosf dfnj:t'x¿ k}7f/L ubf{
eG;f/ dx;'n tyf s[lif ;'wf/ z'Ns k"0f{ ¿kdf 5'6 x'g]5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
210
-s_ zLif{s )!=)% cGtu{t kg]{ dfp hftL -efn] kf]yL_ sf] rNnf .
-v_ k'ik kmfd{x¿n] k}7f/L ug]{ k"mnsf lj?jf -db/ KnfG6\;_ sndL lj?jfx¿,
k"mnsf] ufgf tyf h/fx¿ / k"mnsf] aLp aLhg .
-u_ s'v'/fsf] bfgf pTkfbg ug]{ pBf]u jf Xofr/L kmd{x¿n] k}7f/L ug]{ s'v'/fsf]
bfgfdf k|of]u x'g] zLif{s )%=)^ df kg]{ xf8sf] w"nf] / cjz]ifx¿ .
-3_ g]kfndf h}ljs dn pTkfbg ug]{u/L btf{ ePsf pBf]un] h}ljs dnsf]
pTkfbgsf nflu k}7f/L ug]{ lgdvnL / c08LvnL .
-ª_ h}ljs OGwg pTkfbgsf] nflu cfoft ul/g] ;lhjg (Jatropha) sf] bfgf
tyf jLp -l;8\;\_
!*= k|tLtkq / lahsdf dfnj:t'sf] zLif{s pkzLif{s tyf ls6fgL ljj/0f pNn]v ug'{
kg]{ M g]kfnleq k}7f/L x'g] dfnj:t'sf] k|tLtkq vf]Nbfs} cj:yfdf dfnj:t'sf]
ls6fgL -:k]l;lkms_ ljj/0f, j:t' juL{s/0f zLif{s, k|To]s j:t'sf] k|lt OsfO{ d"No /
kl/df0f, pTklQsf] d'n's Pj+ oyf;+ej dfnj:t'sf] k|s[lt cg';f/ df]8]n gDa/ /
sDkgL ;d]t k|tLtkq / lahsdf v'nfpg' kg]{5 . /fh:j c;"nLdf gsf/fTds k|efj
kg]{ u/L pko'{Qm adf]lhdsf] ljj/0f gv'nfO{ k|tLtkq vf]Ng] jf lahs k]z ug]{
cfoftstf{nfO{ eG;f/ clws[tn] To:tf] dfnj:t'sf] eG;f/ dx;'n k|of]hgsf nflu
lgwf{l/t d"Nosf] Ps k|ltzt hl/jfgf u/L cfjZos ljj/0f dfu ug{ ;Sg]5 .
o;/L k|fKt ljj/0fsf cfwf/df klg ls6fgL -:k]l;lkms_ x'g g;s]df ;f] dfnj:t'sf]
ef}lts k/LIf0f u/L ;f]af6 k|fKt ls6fgL ljj/0f eG;f/ k|1fkgkqdf pNn]v u/L
hfFrkf; ug'{ kg]{5 .
!(= ljljw M
-!_ pBf]un] cfˆgf] pBf]usf] ;~rfngsf] nflu cfk}+m k|of]u ug]{ u/L pBf]u
ljefusf] l;kmfl/;df k'/fgf ldn d]lzg/L oGq pks/0f tyf :So|fk -kq'_ /
g]kfndf ;~rflnt cfof]hgfx¿n] cfof]hgf ;~rfngsf] nflu k}7f/L ug]{
k'/fgf ldn, d]lzg/L, oGq, pks/0fx¿ / xjfO{ ;]jf sDkgLx¿n] xjfO{ ;]jf
;~rfngsf] nflu g]kfn gful/s p•og k|flws/0fsf] l;kmfl/;df k'/fgf jf
k|of]u ePsf xjfOhxfh, x]lnsf]K6/ / ltgsf Ol~hgx¿ k}7f/L ug{
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
211
kfpg]5g\ . dfly pNn]v ul/Pb]lv afx]ssf cGo k'/fgf dfnj:t' k}7f/L ug{
kfOg] 5}g .
t/ lghL u'06f lem6L ef/L ;DaGwL ;"rgf cGtu{t k}7f/L ug{ kfOg]
lghL k|of]usf dfnj:t' / /fxt tyf p4f/ sfo{sf nflu cGt/f{li6«o ;+3
;+:yfaf6 ;xof]u :j¿k k|fKt eO{ g]kfn ;/sf/sf] :jLs[lt lnO{ k}7f/L x'g ]
dfnj:t'df of] bkmf nfu" x'g] 5}g .
-@_ ef/taf6 l8=cf/=kL= jf a}lsË k|0ffnL cg';f/ k}7f/L u/]sf dfnj:t'df dfq
o; cg';"rLsf] bkmf # df plNnlvt 5'6 k|bfg ul/g]5 .
-#_ rLgsf] :jzfl;t If]q ltAjtaf6 dfnj:t'x¿ k}7f/L ubf{ b]xfodf plNnlvt
dfnj:t' j:t' ljlgdo jf a}lͪ k|0ffnL cg';f/ / cGo ;a} dfnj:t' a}lÍË
k|0ffnL cg';f/ ug'{ kg]{5 M–
-s_ sRrf pmg
-v_ hLljt e]8f Rof+u|f
-u_ g"g
-3_ rf}+/L ufO{ / rf}+/L ufO{sf] k'R5/
-ª_ un}+rf
-r_ h8La'6L
t/ lgsf;L ubf{ / ;f]x| xhf/ ?k}ofF;Ddsf] dfnj:t' k}7f/L
ubf{ a}lͪ k|0ffnL clgjfo{ x'g] 5}g .
-$_ a|'c/L sDkgLn] qmfpgss{ k}7f/L ubf{ cfGtl/s /fh:j sfof{nosf]
l;kmfl/;dfdfq k}7f/L ug'{ kg]{5 .
-%_ t];|f] d'n'sdf lgsf;L x'g] dfnj:t' s'g} lgsf;Lstf{n] sf7df8f}+d} lqe'jg
ljdfg:yn eG;f/ sfof{nodf hfFrkf; u/fO{ aGb sG6]g/df eG;f/sf]
l;n5fk nufO :yn dfu{l:yt eG;f/ sfof{noaf6 lgsf;L ug{ rfx]df
eG;f/ ljefun] k|lqmof tf]sL pQm ;'ljwf k|bfg ug]{]5 .
-^_ s'g} pBf]u, JolQm, ;+:yf jf ljb]zL gful/sn] s'g} vf; sfo{ k|of]hgsf] nflu
-Jofkfl/s k|of]hg afx]s_] kl5 lkmtf{ n}hfg] zt{df k}7f/L ug]{ dfnj:t'
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
212
;DalGwt dGqfno jf b"tfjf;sf] l;kmfl/;df a9Ldf tLg dlxgf;Ddsf] nflu
nutdf /fvL k}7f/L ug{ lbg ;lsg]5 . o;/L l;kmfl/; gePsf] cj:yfdf
eG;f/ sfof{non] cf}lrTo x]/L kl5 lkmtf{ ug]{ zt{df a9Ldf Psjif{sf] cjlw
tf]sL nfUg] s/, dx;'n tyf z'Nsx¿ w/f}6L lnO{ hfFrkf; ug{ :jLs[lt lbg
;Sg]5 . tf]lsPsf] ;dodf dfnj:t' lkmtf{ gu/]df w/f}6L lkmtf{ x'g] 5}g .
-&_ rLgsf] :jzfl;t If]q ltAjtaf6 q]ml86 ;'ljwf cGtu{t dfnj:t' k}7f/L ubf{
/fv]sf] w/f}6L /sd lkmtf{ kfpgsf] nflu pQm dfnj:t' k}7f/L u/]sf] ldltn]
tLg dlxgfleq a}lͪ k|0ffnLaf6 e'QmfgL k7fPsf] k|df0f k]z u/L w/f}6L
lkmtf{ lnO;Sg' kg]{5 . dfnj:t' k}7f/L ePsf] ldltn] tLg dlxgfleq
pk/f]Qmadf]lhd lkmtf{ gePsf] w/f}6L /sd ;b/:ofxf ul/g]5 / To;df
k}7f/Lstf{sf] bfaL nfUg] 5}g .
-*_ g]kfnsf] cGo /fi6«x¿;+Fu ePsf låkIfLo tyf ax'kIfLo ;D´}ftf jf ;lGwsf]
k|lts"n gx'g] u/L Ps d'n'saf6 cfofltt dfnj:t'x¿ k'gM csf]{ d'n'sdf 5
dlxgfleq lgof{t ug]{ u/L k}7f/L u/]df pQm dfnj:t'df b/aGbL cg';f/
nfUg] eG;f/ dx;'n w/f}6Ldf /fvL k}7f/L ug{ lbg ;lsg]5 . o:tf j:t'x¿
lgsf;L ubf{ k}7f/L ubf{sf] cj:yfdf e'QmfgL u/]sf] ljb]zL d'b|fdf g36\g] u/L
cfh{g u/]sf] k|df0f / lgsf;L ePsf] k|df0f k]z u/]sf] Ps dlxgfleq w/f}6L
/x]sf] /sdaf6 nfUg] eG;f/ dx;'nsf]] bz k|ltzt /sd c;"n u/L afFsL
eG;f/ dx;'n lkmtf{ ul/g]5 .
-(_ b'O{ kIfLo ;lGwdf c;/ gkg]{ u/L k|of]u eO;s]sf] cf}Bf]lus d]lzg/L oGq
Pj+ pks/0fx¿ ljb]zdf laqmL ug{ rfx]df laqmL afktsf] ljb]zL d'b|f cu|Ld
¿kdf k|fKt eO{ ;s]sf] jf ;f] afkt vf]lnPsf] k|tLtkqsf] cfwf/df pBf]u
ljefusf] l;kmfl/;df lgsf;L ug{ lbOg]5 .
-!)_ b'O{ kIfLo ;lGwdf c;/ gkg]{ u/L g]kfndf k|of]u eO;s]sf lgdf{0f ;DaGwL
k'/fgf oGq pks/0fx¿ ljb]zdf laqmL ug{ rfx]df laqmL afktsf] ljb]zL d'b|f
cu|Ld ¿kdf k|fKt ePsf] jf ;f] afkt vf]lnPsf] k|tLtkqsf] cfwf/df
lgsf;L ug{ lbOg]5 .
-!!_ dfnj:t' hf+rkf; ubf{ j:t' juL{s/0f jf j:t' klxrfg tyf u'0f:t/ k/LIf0f
ug{ cfjZos b]lvPsf jf dxflgb]{zsn] k|of]uzfnf k/LIf0f u/fO{ dfq
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
213
hfFrkf; ug]{ egL tf]lslbPsf dfnj:t'x¿sf] gd"gf ;Íng u/L k/LIf0fsf
nflu eG;f/ clws[tn] eG;f/ k|of]uzfnf jf k|rlnt sfg'gn] lgwf{l/t u/]sf]
k|of]uzfnfdf k7fpg' kg]{5 .
-!@_ eG;f/ b/aGbL k|of]hgsf] nflu lgwf{l/t cf7 cÍsf] pkzLif{snfO{ tYofÍ
k|of]hgsf] nflu dxflgb]{zsn] cÍ yk ug{ ;Sg]5 .
-!#_ ckfËx¿n] k|of]u ug{ ldNg] u/L agfOPsf :s'6/, dlxnf, afnaflnsf tyf
;dfh sNof0f dGqfno jf ;DalGwt lhNnfsf] k|d'v lhNnf clwsf/Lsf]
l;kmfl/;df ckfËx¿sf] gfddf k}7f/L ubf{ eG;f/ dx;'n nfUg] 5}g .
k}7f/Lsf] cj:yfdf ckfËx¿n] k|of]u ug{ ldNg] gePsf / k}7f/L ul/;s]kl5
ckfËx¿n] k|of]u ug{ ldNg] agfO{ btf{ ug]{ ePdf pQm dGqfno jf ;DalGwt
lhNnfsf] k|d'v lhNnf clwsf/Lsf] l;kmfl/;df k}7f/L ubf{ nfUg] eG;f/
dx;'n w/f}6L lnOg]5 . ckfËsf] gfddf pko'{Qm adf]lhd btf{ ePsf] k|df0f
eG;f/ sfof{nodf k]z u/]kl5 w/f}6L /x]sf] eG;f/ dx;'n lkmtf{ lbOg]5 .
o;/L k}7f/L u/]sf] :s'6/ g]kfn ckfË ;+3sf] l;kmfl/;df ckfËnfO{ g} laqmL
jf gfd;f/L ubf{ eG;f/ dx;'n nfUg] 5}g .
-!$_ a08]8 j]o/ xfp; / gub w/f}6L -kf;j's_ sf] ;'ljwf glnPsf pBf]ux¿n]
cfk"mn] lgsf;L ug]{ dfnj:t' pTkfbgsf] nflu cfjZos kg]{ sRrf kbfy{,
;xfos sRrf kbfy{ -g]kfndf pTkfbg gx'g] KoflsË d]6]l/on ;d]t_ k}7f/L
u/L ;f]af6 pTkflbt tof/L dfnj:t' tf]lsPsf] cjlwleq tf]lsPsf] k|lqmof
cg';f/ lgsf;L u/]df To:tf sRrf kbfy{, ;xfos sRrf kbfy{
-g]kfndf pTkfbg gx'g] KoflsË d]6]l/on ;d]t_ k}7f/L ubf{ eG;f/ laGb'df
nfu]sf] s/, dx;'n g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sfzg u/L ;f]xL ;"rgfdf
tf]lsPadf]lhdsf dfnj:t'df tf]lsPadf]lhdsf] ldltb]lv tf]lsP adf]lhdsf]
;db/df eG;f/ laGb'af6} lkmtf{ lbOg]5 .
-!%_ ;Djt @)^% ;fn sflQs ! ut] g]kfn /fhkqdf k|sflzt lghL u'06f
lem6L ef/L ;DaGwL ;"rgfsf] bkmf ! sf] pkbkmf -@_ adf]lhd g]kfnL
ofq'x¿n] Nofpg] Pn=;L=8L= 6]lnlehgdf eG;f/ dx;'n, cGtMz'Ns, d"No
clej[l4 s/ gnufO b]xfo adf]lhdsf] Psd'i6 /sd eG;f/ dx;'n afkt
c;"n ul/g]5M—
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
214
Pn= ;L=8L= 6L=le=sf]
;fOh -O~rdf_
^ dlxgf;Dd ljb]zdf
a;L kms]{sfsf] nflu
-k|lt O~rL ?k}ofFdf_
^ dlxgfeGbf a9L cjlw
ljb]zdf a;L kms]{sfsf]
nflu -k|lt O~rL
?k}ofFdf_
-s_ @@" ;Dd 300.– 250.–
-v_ @#" b]lv @(" ;Dd 425.– 350.–
-u_ #)" b]lv #@" ;Dd 720.– 640.–
-3_ ##" b]lv #(" ;Dd 900.– 800.–
-ª_ $)" b]lv $(" ;Dd 950.– 850.–
-r_ %)" eGbf dfly 1700.– 1600.–
@)= ;fˆ6f ;Dem}ftf cGtu{t g]kfn ;/sf/sf] ;Dj]bgzLn ;"rLdf k/]sf b]xfosf
pkzLif{ssf dfnj:t'df o; cg';"rLsf] bkmf ^ df plNnlvt 5'6 k|bfg ul/g] 5}g .
t/ o; cg';"rLsf cGo bkmfx¿af6 nfUg] eG;f/ dx;'n k"0f{ jf cf+lzs 5'6
lbOPsf]df ;f]xL adf]lhd x'g]5 .
-!_ ;fs{ d'n'sx¿dWo] u}/ sd ljsl;t d'n'sx¿
(Non-Least developed countries) sf] nflu nfu" x'g] ;+j]bgzLn
dfnj:t'sf] pkzLif{sx¿sf] ;"rL M
efu–!
0104.20 0105.94 0105.99
efu–@
0204.10 0204.21 0204.22 0204.23 0204.30
0204.41 0204.42 0204.43 0204.50 0207.11
0207.12 0207.13 0207.14 0207.24 0207.25
0207.26 0207.27 0207.32 0207.33 0207.34
0207.35 0207.36
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
215
efu–#
0301.10 0301.91 0301.92 0301.93 0301.94
0301.95 0301.99 0302.11 0302.40 0302.50
0302.61 0302.62 0302.63 0302.64 0302.66
0302.67 0302.68 0302.69 0302.70 0303.21
0303.31 0303.33 0303.39 0303.76 0303.80
0304.11 0304.12 0304.19 0304.21 0304.22
0304.29 0304.91 0304.92 0304.99 0305.10
0305.20 0305.30 0305.42 0305.49 0305.51
0305.59 0305.61 0305.62 0305.63 0305.69
efu–$
0401.10 0401.20 0401.30 0402.10 0402.21
0402.29 0402.91 0402.99 0403.10 0403.90
0404.10 0404.90 0405.10 0405.20 0405.90
0406.10 0406.20 0406.30 0406.40 0406.90
0407.00 0409.00
efu–^
0603.11 0603.12 0603.13 0603.14 0603.19
0603.90
efu–&
0701.10 0701.90 0702.00 0703.10 0703.20
0703.90 0704.10 0704.20 0704.90 0706.10
0706.90 0707.00 0708.10 0708.20 0708.90
0709.20 0709.30 0709.40 0709.51 0709.59
0709.60 0709.70 0709.90 0710.10 0710.21
0710.22 0710.29 0710.30 0710.80 0710.90
0711.40 0711.51 0711.59 0711.90 0712.20
0712.31 0712.32 0712.39 0712.90 0713.10
0713.20 0713.31 0713.32 0713.33 0713.39
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
216
0713.40 0713.50 0713.90
efu–*
0801.31 0801.32 0802.11 0802.12 0802.31
0802.32 0802.40 0802.60 0802.90 0803.00
0804.30 0804.40 0804.50 0805.10 0805.20
0805.40 0805.50 0805.90 0807.11 0807.19
0807.20 0808.10 0808.20 0809.30 0809.40
0810.10 0810.90 0811.10 0811.90 0813.10
0813.20 0813.30 0813.40 0813.50
efu–(
0901.11 0901.12 0901.21 0901.22 0901.90
0902.10 0902.20 0902.30 0902.40 0908.30
0910.10 0910.30 0910.91 0910.99
efu–!)
1001.90 1005.10 1005.90 1006.10 1006.20
1006.30 1006.40
efu–!!
1101.00 1102.10 1102.20 1102.90 1103.11
1103.13 1103.19 1103.20 1104.12 1104.19
1104.22 1104.23 1104.29 1104.30 1105.10
1105.20 1106.10 1106.20 1106.30 1107.10
1107.20
efu–!@
1201.00 1202.10 1202.20 1204.00 1205.10
1205.90 1206.00 1207.40 1207.50 1207.99
1212.91 1212.99
efu–!%
1507.10 1507.90 1511.90 1512.11 1512.19
1512.21 1512.29 1514.11 1514.19 1514.91
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
217
1514.99 1515.21 1515.29 1515.50 1515.90
1516.20 1517.10
efu–!&
1701.11 1701.91 1701.99 1703.10 1703.90
1704.10 1704.90
efu–!*
1806.10 1806.20 1806.31 1806.32 1806.90
efu–!(
1902.11 1902.19 1902.20 1902.30 1905.10
1905.20 1905.31 1905.32 1905.40 1905.90
efu–@)
2001.10 2001.90 2002.10 2002.90 2003.10
2003.20 2003.90 2004.10 2004.90 2005.10
2005.20 2005.40 2005.51 2005.59 2005.80
2005.91 2005.99 2006.00 2007.10 2007.91
2007.99 2008.11 2008.19 2008.20 2008.30
2008.40 2008.70 2008.91 2008.92 2008.99
2009.11 2009.12 2009.19 2009.21 2009.29
2009.31 2009.39 2009.41 2009.49 2009.50
2009.61 2009.69 2009.71 2009.79 2009.80
2009.90
efu–@!
2103.10 2103.20 2103.30 2103.90 2104.10
2104.20 2106.10 2106.90
efu–@@
2201.10 2201.90 2202.10 2202.90 2203.00
2204.10 2204.21 2204.29 2204.30 2205.10
2205.90 2206.00 2207.10 2207.20 2208.20
2208.30 2208.40 2208.50 2208.60 2208.70
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
218
2208.90
efu–@$
2401.10 2401.20 2401.30 2402.10 2402.20
2402.90 2403.10 2403.91 2403.99
efu–@%
2515.12 2515.20 2516.12 2516.20 2516.90
2517.41 2517.49 2523.10 2523.21 2523.29
2523.30 2523.90
efu–@&
2710.11 2710.19 2711.11 2711.12 2711.13
2711.14 2711.19 2711.21 2711.29
efu–#)
3003.10 3003.20 3003.40 3003.90 3004.10
3004.20 3004.32 3004.40 3004.50 3004.90
efu–#@
3206.11 3206.19 3206.20 3206.41 3206.42
3206.49 3206.50 3208.10 3208.20 3208.90
3209.10 3209.90 3210.00
efu–##
3304.10 3304.20 3304.30 3304.91 3304.99
3305.10 3305.20 3305.30 3305.90 3307.10
3307.20 3307.30 3307.49 3307.90
efu–#$
3401.11 3401.19 3401.20 3401.30 3402.11
3402.12 3402.13 3402.19 3402.20 3402.90
3405.10 3405.20 3405.30 3405.40 3405.90
efu–#^
3605.00
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
219
efu–#*
3814.00 3819.00
efu–#(
3916.10 3916.20 3916.90 3917.10 3917.21
3917.22 3917.23 3917.29 3917.31 3917.32
3917.33 3917.39 3917.40 3918.10 3918.90
3919.10 3919.90 3920.10 3920.20 3920.30
3920.43 3920.49 3920.51 3920.59 3920.61
3920.62 3920.63 3920.69 3920.71 3920.73
3920.79 3920.91 3920.92 3920.93 3920.94
3920.99 3921.11 3921.12 3921.13 3921.14
3921.19 3921.90 3922.10 3922.20 3922.90
3923.10 3923.21 3923.29 3923.30 3923.40
3923.50 3923.90 3924.10 3924.90 3925.10
3925.20 3925.30 3925.90 3926.10 3926.20
3926.30 3926.40 3926.90
efu–$)
4011.10 4011.20 4011.40 4011.69 4011.99
4012.11 4012.12 4012.19 4012.20 4012.90
4013.10 4013.90 4016.10
efu–$@
4202.11 4202.12 4202.19 4202.21 4202.22
4202.29 4202.31 4202.32 4202.39 4202.91
4202.92 4202.99 4205.00
efu–$*
4802.10 4802.20 4802.40 4802.54 4802.55
4802.56 4802.57 4802.58 4802.61 4802.62
4802.69 4810.13 4810.14 4810.19 4810.22
4810.29 4810.31 4810.32 4810.39 4810.92
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
220
4810.99 4811.10 4811.41 4811.49 4811.51
4811.59 4811.60 4811.90 4816.20 4816.90
4817.10 4817.20 4817.30 4818.10 4818.20
4818.30 4818.40 4818.50 4818.90 4819.10
4819.20 4819.30 4819.40 4819.50 4819.60
4820.10 4820.20 4820.30 4820.40 4820.50
4820.90 4821.10 4821.90
efu–$(
4909.00 4910.00 4911.10 4911.91 4911.99
efu–%@
5210.11 5210.19 5210.21 5210.29 5210.31
5210.32 5210.39 5210.41 5210.49 5210.51
5210.59 5211.11 5211.12 5211.19 5211.20
5211.31 5211.32 5211.39 5211.41 5211.42
5211.43 5211.49 5211.51 5211.52 5211.59
efu–%#
5310.10 5310.90
efu–%$
5407.10 5407.20 5407.30 5407.41 5407.42
5407.43 5407.44 5407.51 5407.52 5407.53
5407.54 5407.61 5407.69 5407.71 5407.72
5407.73 5407.74 5407.81 5407.82 5407.83
5407.84 5407.91 5407.92 5407.93 5407.94
5408.10 5408.21 5408.22 5408.23 5408.24
5408.31 5408.32 5408.33 5408.34
efu–%%
5512.11 5512.19 5512.21 5512.29 5512.91
5512.99 5513.11 5513.12 5513.13 5513.19
5513.21 5513.23 5513.29 5513.31 5513.39
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
221
5513.41 5513.49 5514.11 5514.12 5514.19
5514.21 5514.22 5514.23 5514.29 5514.30
5514.41 5514.42 5514.43 5514.49 5515.11
5515.12 5515.13 5515.19 5515.21 5515.22
5515.29 5515.91 5515.99 5516.11 5516.12
5516.13 5516.14 5516.21 5516.22 5516.23
5516.24 5516.31 5516.32 5516.33 5516.34
5516.41 5516.42 5516.43 5516.44 5516.91
5516.92 5516.93 5516.94
efu–%^
5601.10 5601.21 5601.22 5601.29 5601.30
efu–%&
5701.10 5701.90 5702.10 5702.20 5702.31
5702.32 5702.39 5702.41 5702.42 5702.49
5702.50 5702.91 5702.92 5702.99 5703.10
5703.20 5703.30 5703.90 5704.10 5704.90
5705.00
efu–%(
5903.10 5903.20 5903.90 5904.10 5904.90
5906.10 5906.91 5906.99
efu–^)
6001.10 6001.21 6001.22 6001.29 6001.91
6001.92 6001.99 6002.40 6002.90 6003.10
6003.20 6003.30 6003.40 6003.90 6004.10
6004.90 6005.21 6005.22 6005.23 6005.24
6005.31 6005.32 6005.33 6005.34 6005.41
6005.42 6005.43 6005.44 6005.90 6006.10
6006.21 6006.22 6006.23 6006.24 6006.31
6006.32 6006.33 6006.34 6006.41 6006.42
6006.43 6006.44 6006.90
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
222
efu–^!
6101.20 6101.30 6101.90 6102.10 6102.20
6102.30 6102.90 6103.10 6103.22 6103.23
6103.29 6103.31 6103.32 6103.33 6103.39
6103.41 6103.42 6103.43 6103.49 6104.13
6104.19 6104.22 6104.23 6104.29 6104.31
6104.32 6104.33 6104.39 6104.41 6104.42
6104.43 6104.44 6104.49 6104.51 6104.52
6104.53 6104.59 6104.61 6104.62 6104.63
6104.69 6105.10 6105.20 6105.90 6106.10
6106.20 6106.90 6107.11 6107.12 6107.19
6107.21 6107.22 6107.29 6107.91 6107.99
6108.11 6108.19 6108.21 6108.22 6108.29
6108.31 6108.32 6108.39 6108.91 6108.92
6108.99 6109.10 6109.90 6110.11 6110.12
6110.19 6110.20 6110.30 6110.90 6111.20
6111.30 6111.90 6112.11 6112.12 6112.19
6112.20 6112.31 6112.39 6112.41 6112.49
6113.00 6114.20 6114.30 6114.90 6115.10
6115.21 6115.22 6115.29 6115.30 6115.94
6115.95 6115.96 6115.99 6116.10 6116.91
6116.92 6116.93 6116.99 6117.10 6117.80
efu–^@
6201.11 6201.12 6201.13 6201.19 6201.91
6201.92 6201.93 6201.99 6202.11 6202.12
6202.13 6202.19 6202.91 6202.92 6202.93
6202.99 6203.11 6203.12 6203.19 6203.22
6203.23 6203.29 6203.31 6203.32 6203.33
6203.39 6203.41 6203.42 6203.43 6203.49
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
223
6204.11 6204.12 6204.13 6204.19 6204.21
6204.22 6204.23 6204.29 6204.31 6204.32
6204.33 6204.39 6204.41 6204.42 6204.43
6204.44 6204.49 6204.51 6204.52 6204.53
6204.59 6204.61 6204.62 6204.63 6204.69
6205.20 6205.30 6205.90 6206.10 6206.20
6206.30 6206.40 6206.90 6207.11 6207.19
6207.21 6207.22 6207.29 6207.91 6207.99
6208.11 6208.19 6208.21 6208.22 6208.29
6208.91 6208.92 6208.99 6209.20 6209.30
6209.90 6210.10 6210.20 6210.30 6210.40
6210.50 6211.11 6211.12 6211.20 6211.32
6211.33 6211.39 6211.41 6211.42 6211.43
6211.49 6212.10 6212.20 6212.30 6212.90
6213.20 6213.90 6214.10 6214.20 6214.30
6214.40 6214.90 6215.10 6215.20 6215.90
6216.00
efu–^#
6301.10 6301.20 6301.30 6301.40 6301.90
6302.10 6302.21 6302.22 6302.29 6302.31
6302.32 6302.39 6302.40 6302.51 6302.53
6302.59 6302.60 6302.91 6302.93 6302.99
6303.12 6303.19 6303.91 6303.92 6303.99
6305.10 6305.20 6305.32 6305.33 6305.39
6305.90 6306.12 6306.19 6306.22 6306.29
6306.30 6306.40 6306.91 6306.99 6310.10
6310.90
efu–^$
6401.10 6401.92 6401.99 6402.12 6402.19
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
224
6402.20 6402.91 6402.99 6403.12 6403.19
6403.20 6403.40 6403.51 6403.59 6403.91
6403.99 6404.11 6404.19 6404.20 6405.10
6405.20 6405.90
efu–^%
6506.10
efu–^*
6802.10 6802.21 6802.23 6802.29 6802.91
6802.92 6802.93 6802.99
efu–^(
6904.10 6904.90 6908.10 6908.90 6910.10
6910.90 6911.10 6911.90
efu–&)
7003.12 7003.19 7003.20 7003.30 7004.20
7004.90 7005.10 7005.21 7005.29 7005.30
7006.00 7007.11 7007.19 7007.21 7007.29
7008.00 7009.10 7009.91 7009.92 7013.10
7013.22 7013.28 7013.33 7013.37 7013.41
7013.42 7013.49 7013.91 7013.99 7020.00
efu–&@
7210.20 7210.30 7210.41 7210.49 7210.50
7210.61 7210.69 7210.70 7210.90 7212.20
7212.30 7212.40 7212.50 7212.60 7213.10
7213.20 7213.91 7213.99 7214.10 7214.20
7214.30 7214.91 7214.99 7215.10 7215.50
7215.90
efu–&#
7304.11 7304.19 7304.22 7304.23 7304.24
7304.29 7304.31 7304.39 7304.41 7304.49
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
225
7304.51 7304.59 7304.90 7305.11 7305.12
7305.19 7305.20 7305.31 7305.39 7305.90
7306.11 7306.19 7306.21 7306.29 7306.30
7306.40 7306.50 7306.61 7306.69 7306.90
7308.10 7308.20 7308.30 7308.40 7308.90
7313.00
efu–*)
8007.00
efu–*#
8302.10 8302.20 8302.30 8302.41 8302.42
8302.49 8302.50 8302.60 8309.10
efu–*$
8415.10 8415.20 8415.81 8415.82 8415.83
8415.90 8418.10 8418.21 8418.29 8418.30
8418.40 8418.50 8418.61 8418.69 8450.11
8450.12 8450.19 8450.20 8450.90 8451.10
8451.21 8451.90
efu–*%
8504.10 8504.21 8504.31 8504.32 8504.33
8504.40 8504.50 8506.10 8506.30 8506.40
8506.50 8506.60 8506.80 8506.90 8507.10
8507.20 8507.30 8507.40 8507.80 8507.90
8510.10 8510.20 8510.30 8510.90 8528.49
8528.59 8528.69 8528.71 8528.72 8528.73
8536.10 8536.20 8536.30 8536.41 8536.49
8536.61 8536.70 8539.10 8539.21 8539.22
8539.29 8539.31 8539.32 8539.39 8539.41
8539.49 8539.90 8540.11 8544.11 8544.19
8544.20 8544.30 8544.60
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
226
efu–*&
8702.10 8702.90 8703.10 8703.21 8703.22
8703.23 8703.24 8703.31 8703.32 8703.33
8703.90 8704.10 8704.21 8704.22 8704.23
8704.31 8704.32 8704.90 8706.00 8708.10
8708.21 8708.29 8708.30 8708.40 8708.50
8708.70 8708.80 8708.91 8708.92 8708.93
8708.94 8708.95 8708.99 8711.10 8711.20
8711.30 8711.40 8711.50 8711.90 8714.11
8714.19
efu–(^
9603.21 9608.10
efu–(&
9702.00 9703.00 9705.00
-@_ ;fs{ d'n'sx¿dWo] sd ljsl;t d'n'sx¿ (Least developed countries)
sf] lgldQ nfu" x'g] ;+j]bgzLn dfnj:t'sf] pkzLif{sx¿sf] ;"rL .
b]xfosf pkzLif{sx¿ afx]ssf pkbkmf -!_ df plNnlvt cGo
pkzLif{sx¿ M–
efu–&@
721310 721320 721391 721399
efu–&#
730411 730419 730422 730423 730424
730429 730431 730439 730441 730449
730451 730459 730490 730511 730512
730519 730520 730531 730539 730590
730810 730820 730830 730840 730890
efu–*#
830210 830220 830230 830241 830242
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
227
830249 830250 830260
efu–*$
845190
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
228
cg';"rLcg';"rLcg';"rLcg';"rL––––@@@@
!= g]kfnaf6 ljb]zdf lgsf;L x'g] dfnj:t'df b]xfo adf]lhd lgsf;L eG;f/ dx;'n
nfUg]5 . o; bkmfdf pNn]v ePsf afx]s cGo dfnj:t'df lgsf;L eG;f/ dx;'n
nfUg] 5}g .
zLif{s pkzLif{s dfnj:t'sf] ljj/0f
lgsf;L eG;f/ dx;'n
b/ cGoyf pNn]v
ePsf]df afx]s df]n
k|ltztdf
1 2 3 4
07.13 sf];f 5f]8fPsf] ;'Vvf sf];]
t/sf/L, af]qmf 5f]8fPsf] jf
g5f]8fPsf] jf bn]sf] jf
gbn]sf] .
0713.10.00 –s]/fpm k|=s]=lh= ?=!.–
0713.20.00 –;fgf] s]/fp k|=s]=lh= ?=!.–
0713.40.00 –d';'/f] bfn k|=s]=lh= ?=!.–
10.01 ux'F / d'8'nf ux'F .
1001.10.00 –b'?d ux'F k|=s]=lh= ?=!.–
1001.90.00 –cGo k|=s]=lh= ?=!.–
10.02 1002.00.00 d'8'nf ux'F . k|=s]=lh= ?=!.–
10.05 ds}+ .
1005.10.00 –aLpm -u]8f_ k|=s]=lh= ?=!.–
1005.90.00 –cGo k|=s]=lh= ?=!.–
10.06 wfg .
1006.10.00 –wfg k|=s]=lh= ?=!.–
1006.20.00 –s'6]sf] -t/ /fd|f] gkmn]sf]_ k|=s]=lh= ?=!.–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
229
1006.30.00 –kfln; jf rDsg] u/]sf]
jf gu/]sf] s'6]/ tof/
u/]sf] rfdn k|=s]=lh= ?=!.–
1006.40.00 slgsf k|=s]=lh= ?=!.–
10.08 kmfkm/, sf]bf], r/fsf]
cfxf/fÙ c¿ vfBfGg .
1008.10.00 –kmfkm/ k|=s]=lh= ?=!.–
1008.20.00 –sf]bf] k|=s]=lh= ?=!.–
1008.30.00 –Sofg/L ;L8 k|=s]=lh= ?=!.–
1008.90.00 –cGo vfBfGg k|=s]=lh= ?=!.–
12.01 1201.00.00 bn]sf] jf gbn]sf] e6\df; k|=s]=lh= ?=!.–
12.04 1204.00.00 k'm6fPsf] jf gk'm6fPsf]
cfn; . k|=s]=lh= ?=!.–
2.11 d'VotM ;'ulGwt j:t'
agfpg], cf}ifwL agfpg] jf
sL6gfifs cf}ifwL agfpg]
jf o:t} k|of]hgsf nflu
k|of]u
x'g] vfnsf], tfhf, ;'s]sf],
sfl6Psf] jf gsfl6Psf],
lk+w]sf] jf glk+w]sf] jf w"nf]
kfl/Psf] jf gkfl/Psf]
lj?jf / lj?jfsf cËx¿ -
aLof+ / kmn;d]t_ .
1211.20.00 –hLg;]gsf] h/f k|=s]=lh= ?=!.–
1211.30.00 –sf]sfsf] kft -sf]sf lnkm_ k|=s]=lh= ?=!.–
1211.40.00 –clkmdsf] k/fn -kkL :6«f}+_ k|=s]=lh= ?=!.–
–cGoM
1211.90.10 ––ofrf{u'Djf k|=s]=lh= ?=!))).–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
230
1211.90.90 ––cGo k|=s]=lh= ?=!.–
13.01 nfxfÙ k|fs[lts u"+b, vf]6f]
-/]lhG;_, u"+bsf] vf]6f] -
ud–/]lhg_ / t}nLo vf]6f] -
pbfx/0ftM afn;D;_ .
1301.20.00 –c/]ljs u'+b k|=s]=lh= ?=@.–
1301.90.00 –cGo k|=s]=lh= ?=@.–
13.02 jg:klt /; / ;f/x¿Ù
k}lS6s tTjx¿,
k]lS6g]6x¿ / k]S6]6x¿Ù
jg:klt kbfy{af6
lgsflnPsf, u'0f kl/jt{g
ul/Psf jf gul/Psf
cu/–cu/ / cGo tof/
ul/Psf ln:ofOnf]
kbfy{x¿ -Do"l;n]h_ .
–jg:klt /; / ;f/M
1302.11.00 ––clkmdsf] k|=s]=lh= ?=!.–
1302.12.00 ––h]7Ldw' -n]sf]/fO;_ sf] k|=s]=lh= ?=!.–
1302.13.00 ––xf]K;sf] k|=s]=lh= ?=!.–
1302.19.00 ––cGo k|=s]=lh= ?=!.–
1302.20.00 –k}S6Ls ;f/, k]S6Lg]6\; /
k]S6f6]6\; k|=s]=lh= ?=!.–
–u'0f kl/jt{g ul/Psf jf
gul/Psf, jg:kltaf6
k|fKt lrklrk nfUg] kbfy{
-Do"l;n]h_ / k|uf9s -
lys]g/_ x¿M
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
231
1302.31.00 ––cu/–cu/ k|=s]=lh= ?=!.–
1302.32.00 ––s}/f]jkmn -nf]si6 ljG;_,
s}/f]jkmnsf] jLh -nf]si6
ljg ;L8_ / Ujf/ jLhaf6
k|fKt u'0f kl/jt{g ul/Psf]
jf gul/Psf] lrklrk nfUg]
kbfy{ -Do'l;n]h_ x¿ /
k|uf9s -lys]g/_ x¿ k|=s]=lh= ?=!.–
1302.39.00 ––cGo k|=s]=lh= ?=!.–
14.04 cGoq gk/]sf] jg:klt
pTkfbg .
1404.90.10 ––cw{ tof/L vo/ sTyf -
sTyf /;_ k|=s]=lh= ?=@%.–
1404.90.20 ––vo/ sTyf k|=s]=lh ?=%.–
1404.90.30 ––?b|fIfsf] bfgf k|=s]=lh ?=@.–
1404.90.90 ––cGo k|=s]=lh ?=%.–
23.02 vfBfGg jf bnxgsf]
jf]6af6 lgkmg]/ jf lk+w]/
jf c¿ k|lqmofåf/f
pknAw x'g] k]n]6sf] ¿kdf
/x]sf] jf g/x]sf] 9'6f]
cfpg] rf]s/ / cGo
cjz]if .
2302.10.00 –ds}sf] k|=s]=lh ?=–.%)
2302.30.00 –ux'Fsf] k|=s]=lh ?=–.%)
2302.40.00 –cGo vfBfGgsf] k|=s]=lh ?=–.%)
2302.50.00 –sf];] ;fukftx¿sf] k|=s]=lh ?=–.%)
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
232
23.03 k]n]6sf] ¿kdf /x]sf] jf
g/x]sf] df8 -:6fr{_
pTkfbg ubf{ lg:s]sf] /
o:t} lsl;dsf] cjz]if /
lrgL agfpFbf lg:sg]
r'sGb/ jf pv'sf ;'s]sf
5f]qmf, /S;L jf ljo/
agfpFbf lg:sg] s;/ /
cGo cjz]if .
2303.10.00 –df8 -:6fr{_ sf]
pTkfbgaf6 cfPsf] cjz]if
/ o:t} lsl;dsf
cjz]ifx¿ k|=s]=lh ?=–.%)
2303.20.00 –lrgL pTkfbgsf]
r'sGb/sf] / pv'sf] 5f]qmf
/ o:t} cjz]ifx¿ k|=s]=lh ?=–.%)
2303.30.00 –/S;L jf ljo/ agfpFbf
lg:sg] s;/ / cjz]ifx¿ k|=s]=lh ?=–.%)
23.04 2304.00.00 e6df;sf] t]n lgsfNbf
k|fKt x'g] lkgf / cGo 7f];
cjz]if, lk+w]sf] jf glk+w]sf]
jf k]n]6sf] ¿kdf ePsf]
jf gePsf] . k|=s]=lh ?=–.%)
23.05 2305.00.00 abfdsf] t]n k]Nbf lg:s]sf],
lk+w]sf] jf glk+w]sf], k]n]6sf]
¿kdf ePsf] jf gePsf]
lkgf / cGo 7f]; cjz]if . k|=s]=lh ?=–.%)
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
233
23.06 jg:kltsf] jf];f] jf t]n
lgsfNbf k|fKt x'g] zLif{s
@#=)$ jf @#=)% df k/]sf]
afx]s lk+w]sf] jf glk+w]sf],
k]n]6sf] ¿kdf ePsf] jf
gePsf] lkgf / cGo 7f];
cjz]if .
2306.10.00 –skf;sf] aLofFsf] k|=s]=lh ?=!.–
2306.20.00 –cfn;sf] aLofFsf] k|=s]=lh ?=!.–
2306.30.00 –;'o{d'vLsf] aLof+sf] k|=s]=lh ?=–.%)
–tf]/L jf /fof] -/]k cf}/
sf]Nhf_ bfgf M
2306.41.00 ––Go"g O?l;s cDn tf]/L
jf /fof] -/]k c/ sf]Nhf_
bfgfx¿ -l;8\;_ k|=s]=lh ?=.%)
2306.49.00 ––cGo k|=s]=lh ?=!.–
2306.50.00 –gl/jnsf] k|=s]=lh ?=!.–
2306.60.00 –vh'/sf] aLofFsf] jf u'bLsf] k|=s]=lh ?=!.–
2306.90.00 –cGo k|=s]=lh ?=!.–
25.05 efu @^ sf] d]6nljol/Ë -
wft'o'Qm_ afn'jf afx]s
/ËLg jf /ËxLg ;j}
k|sf/sf] k|fs[lts afn'jf
2505.10.00 l;lnsf afn'jf / Sjfh{ k|=3=ld= ?=$)).–
2505.90.00 cGo afn'jf k|=3=ld= ?=$)).–
25.14 2514.00.00 cln cln 6'qmfPsf] jf
g6'qmfPsf] jf s/f}+]ltåf/f
sf6]sf] jf gsf6]sf] jf c¿
lsl;dn] sf6]sf] rf/kf6] -
juf{sf/ ;d]t_ l9Ssf jf
kftf, :n]6 . k|=3=ld= ?=$)).–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
234
25.16 s/f}+]ltåf/f jf cGo
lsl;dn] cln cln
tfl5Psf], sfl6Psf] jf
6'qmfOPsf] rf/kf6] -
juf{sf/ ;d]t_ l9Ssf jf
kftfsf] ¿kdf /x]sf]
u|]gfO6 -s8f kTy/_,
kkmf{O/L, /]zf gePsf]
cfUg]o r§fg, j];fN6,
jnf}6] 9'+uf / :df/s Pj+
ejg agfpg] cGo 9'+uf .
–anf}6 9'+ufM
2516.20.10 ––6'q\mofOPsf jf
g6'q\mofOPsf lu§L /
af6'lnPsf 9'Ëfx¿
-k]jN;_, @=% O~r;Ddsf k|=3=ld= ?=@)).–
2516.20.20 ––6'q\mofOPsf jf
g6'q\mofOPsf @=% O~reGbf
a9Lsf 9'Ëfx¿ k|=3=ld= ?=$)).–
2516.20.30 ––6'q\mofOPsf jf
g6'q\mofOPsf 9'Ëfx¿ /
afn'jfsf] ld>0f, 5/f{ k|=3=ld= ?=$)).–
25.17 ;fwf/0ftof s+lqm6 hf]8\bf,
;8sdf 9'+ufsf 6'qmf
cf]5\ofpFbf jf /]Nj] / cGo
o:t} 7fp+df b[9 agfpg
af]´sf] ¿kdf nufpg
k|of]u ul/g] tflkt jf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
235
ctflkt lu6L / 6'qmfOPsf
jf lk+lwPsf 9'+ufx¿Ù
af6'lnPsf kTy/
-l;+un_, clUgk|:t/ / of]
zLif{ssf] klxnf] efudf
pNn]v ePsf j:t'x¿
ePsf] jf gePsf] :Nofu
-wft' cjz]if_,8«; / o:t}
cf}Bf]lus cjz]ifÙ
cnsqfo'Qm d]sf8d
-/f]8f_Ù tflkt jf ctflkt
zLif{s @%=!% jf @%=!^
sf kTy/sf bfgf, 6'qmf6'qmL
/ w"nf] .
–;fwf/0ftof s+lqm6
hf]8\bf, ;8sdf 9'+uf
cf]5\ofpFbf jf /]Nj] / o:t}
7fp+df b[9 agfpg af]´
nufpg] sfddf k|of]u ul/g]
tflkt jf ctflkt lu6L /
6'qmfOPsf jf lk+lwPsf
9'+ufx¿, af6'lnPsf k|:t/,
clUgk|:t/ -lˆn06_M
2517.10.10 ––6'q\mofOPsf jf
g6'q\mofOPsf lu§L /
af6'lnPsf 9'Ëfx¿
-k]jN;_,@=% O~r;Ddsf k|=3=ld= ?=@)).–
2517.10.20 ––6'q\mofOPsf jf
g6'q\mofOPsf @=% O~reGbf
a9Lsf 9'Ëfx¿ k|=3=ld= ?=$)).–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
236
2517.10.30 ––6'q\mofOPsf jf
g6'q\mofOPsf 9'Ëfx¿ /
afn'jfsf] ld>0f, 5/f{ k|=3=ld= ?=$)).–
–pk zLif{s @%!&=!) df
plNnlvt j:t' ;dfj]z eP
jf gePsf 8«; / :Nofu -
wft'sf cjz]if_ sf jf o:t}
cf}Bf]lus cjz]ifsf
d]sf8d -/f]8f_M
2517.20.10 ––6'q\mofOPsf jf
g6'q\mofOPsf lu§L /
af6'lnPsf 9'Ëfx¿ -k]jN;_,
@=% O~r;Ddsf k|=3=ld= ?=@)).–
2517.20.20 ––6'q\mofOPsf jf
g6'q\mofOPsf @=% O~reGbf
a9Lsf 9'Ëfx¿ k|=3=ld= ?=$)).–
–zLif{s @%=!% jf @%=!^
sf] tflkt jf ctflkt bfgf
-u]|g'cn_, 6'qmf6fqmL
-lrlkË_ / w'nf] -kfp8/_ M
2517.49.10 ––9'Ëfsf] w"nf] -qm;/
pBf]uaf6 pTkflbt_ k|=3=ld= ?=@)).–
2517.49.90 ––cGo -qm;/ pBf]uaf6
pTkflbt_ k|fs[lts k|=3=ld= ?=@)).–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
237
25.19 DofUg]l;od sfjf]{g]6
-DofUg];fO6_Ù uflnPsf
DofUg]l;ofÙ k"0f{¿kn]
ablnPsf] -8]8jg{ jf
l;G68{_ DofUg]l;of,
afNg'eGbf klxn] yf]/}
dfqfdf cGo cS;fO8x¿
ldnfOPsf] jf gldnfOPsf]Ù
cGo DofUg]l;od cS;fO8,
z'4 jf cz'4 .
2519.10.00 –k|fs[lts DofUg]l;od
sfjf]{g]6 -DofUg];fO6_ k|=3=dL= ?=@)).–
2519.90.00 –cGo k|=3=dL= ?=@)).–
25.26 s/f}+ltåf/f jf cGo k|sf/n]
cln cln 6'qmfOPsf] jf
g6'qmfOPsf], tfl5Psf] jf
gtfl5Psf] rf/kf6] -
auf{sf/ ;d]t_ l9Ssf jf
kftf ;d]t / k|fs[lts
l:6o6fO6 -;fj'g 9'+uf_Ù
6fNs -v/L_ .
2526.10.00 –glkw]sf] w"nf] gagfPsf] k|=s]=lh ?=–.%)
32.03 /f;folgs tj/n]
5'6\ofOPsf] jf g5'6\ofOPsf]
jg:klt jf hLjhGt'hGo
/Ëfpg] kbfy{ -/Ëfpg] ;f/
;d]t t/ Plgdn ANofs
-sfnf] /Ë_ afx]s_Ù o;
efusf] b«i6Jo # df pNn]v
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
238
ul/Psf jg:klt jf
hLjhGt'hGo /Ëfpg]
kbfy{df cfwfl/t tof/L
j:t'x¿ .
3203.00.10 –vo/ sR5 k|=s]=lh= ?=#.–
3203.00.90 –cGo k|=s]=lh= ?=#.–
44.01 afNg] bfp/f, d'9f,
lr/]sf] df]6f] 6'qmf -
lan]6_, xf+uf la+uf jf
bfp/fsf] afw]sf] la6f], jf
o:t} ¿kdfÙ sf7sf
rf]O6frf]O6L jf dl;gf
6'qmf6fqmL -kfl6{sn_Ù sf7
lr/]sf] w"nf], sf7sf]
cjz]if, /2L j:t', d'9f],
la|s]6 -lyr]/ agfOPsf]
rSsf_, k]n]6 d6\ofË|f_ jf
o:t} ¿kdf Pslqt
ul/Psf] jf gul/Psf] .
4401.10.00 –afNg] bfp/f, d'9f, lr/]sf]
df]6f] 6'qmf -lan]6_, xf+uf
lauf+, bfp/fsf] la6f] jf
o:t} ¿kdf @))Ü
–sf7sf] rf]O6f rf]O6L jf
dl;gf 6'qmf6fqmL
kfl6{{sn_M
4401.21.00 ––b]jbf/ hfltsf
-sf]lgk]m]/;_ @))Ü
4401.22.00 ––b]jbf/ hflt afx]ssf
-gg\sf]lgk]m]/;_ @))Ü
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
239
4401.30.00 –cf/fn] sf6\bf lg:s]sf]
sf7sf] w"nf], sf7sf]
cjz]if / /2L j:t', d'9f,
rSsf -la|s]6_, d6\ofË|f
-lkn]6\;_ jf o:t} ¿kdf
Pslqt ul/Psf] jf
gul/Psf] @))Ü
44.03 af]qmf jf sf7sf] aflx/L
g/d efu tf5]sf] jf
gtf5]sf] jf df]6f df]6L
9+un] rf/kf6] kf/]sf]
ckl/dflh{t sf7 .
4403.10.00 –/Ën]k -k]G6_ j0f{s /Ë -
:6]g_, lqmcf];f]6 jf cGo
;+/IfL -lk|he]{l6d_ x¿åf/f
pkrf/ ul/Psf] @))Ü
4403.20.00 –cGo b]jbf/ hfltsf] @))Ü
–cGo, o; efusf]
pkzLif{s b|i6Jo ! df
pNn]v ePsf pi0fk|b]zLo -
6«lksn_ sf7sf]M
4403.41.00 ––uf9f /ftf] d]/fGtL, xn'sf
/ftf] d]/fGtL / d]/fGtL
asfp @))Ü
4403.49.00 ––cGo @))Ü
–cGo M
4403.91.00 ––cf]ssf] @))Ü
4403.92.00 ––aLrsf] @))Ü
4403.99.00 ––cGo @))Ü
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
240
44.04 x'ksf] sf7Ù sf7sf] lr/]sf]
vf+jf -kf]n_Ù ltvf/]sf] t/
nDafOdf glr/]sf] sf7sf]
3f]rf-kfOn_, lsnf] -lks]6_
/ Psfkl§ ltvfl/Psf] 3f]rf]
-:6]s_Ù ;fwf/0f¿kn]
sf+65f+6 u/]sf] t/
gbf]Ao«fPsf], ga+UofPsf],
c¿yf]s gagfPsf] 6]Sg]
n7[L, 5ftfsf] 808L,
cf}hf/sf] 808L jf To:t}
;fdfg agfpg pko'Qm x'g]
vfnsf] sf7sf] 58L,
rf]O6frf]O6L sf7
-lrkp8_ / o:t} .
4404.10.00 –b]jbf/ hfltsf]
-sf]lgk]m]/;_ @))Ü
4404.20.00 –b]jbf/ hfltsf] afx]s
-gg\sf]lgk]m/;_ @))Ü
44.05 4405.00.00 sf7sf] pmgÙ sf7sf] lk7f] @))Ü
44.06 /]n jf 6«fdsf] sf7sf
k6/Lx¿ -l:nk/_
-qm;–6fOh_ .
4406.10.00 –;+l;Qm gul/Psf -g6
OlDk|Ug]6]8\_ @))Ü
4406.90.00 –cGo @))Ü
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
241
44.07 nDafOdf lr/]sf] jf sf6]sf]
-lrK8_, tf5]sf]
-:nfO:8_ jf af]qmf x6fPsf]
-lkN8_ /08f nufPsf] jf
gnufPsf], ck3if{s nufO
lrNofPsf] jf glrNofPsf]
jf 5]pdf hf]8 -OG8
HjfOG6]8_ ul/Psf] jf
gul/Psf] ^ Pd=Pd= eGbf
a9L df]6fOsf] sf7 .
4407.10.00 –b]jbf/ hfltsf] @))Ü
–o; efusf] pkzLif{s
b|i6Jo ! df plNnlvt pi0f
k|b]zLo -6«lksn_ sf7sf]M
4407.21.00 ––dxf]ugL :jL6]lgof
-P;kLkL_ @))Ü
4407.22.00 ––le/f]nf, ODa'Oof / jfN;f @))Ü
4407.25.00 ––uf9f /ftf] d]/fGtL, xn'sf
/ftf] d]/fGtL / d]/fGtL
asfp @))Ü
4407.26.00 ––;]tf] nf}cfg, ;]tf]
d]/fGtL, ;]tf] ;]/fof, kx]+nf]
d]/fGtL / Pnfg @))Ü
4407.29.00 ––cGo @))Ü
–cGoM
4407.91.00 ––cf]ssf] @))Ü
4407.92.00 ––aLrsf] @))Ü
4407.99.00 ––cGo @))Ü
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
242
44.08 k[i7fj/0f jf aflx/L kq
r9fpg] -e]lgol/Ë_
lgldQsf rfb/ -lz6\;_
x¿ -k6lnt sfi7
-Nofldg]6]8\ p8_ tf5]/ -
:nfOl;ª\_ k|fKt x'g] j:t'
;d]t_, KnfOp8 -:t/
sfi7_ jf o:t} k6lnt
sfi7 lgldQsf rfb/x¿
-lz6\;_ tyf /08f -Kn]g_
nufPsf] jf gnufPsf]
ck3if{s nufPsf] jf
gnufPsf], b'O{ 6'Kkf
hf]l8Psf -:nfO:8_ jf
ghf]l8Psf] jf 5]psf] hf]8
-P08 HjfO06]8\_
ul/Psf] jf gul/Psf], ^
ld= ld df ga9\g] df]6fO{
-lysg];_ ePsf cGo sf7
4408.10.00 –b]jbf/ hfltsf] &)Ü
–o; efusf] pkzLif{s
b|i6Jo ! df pNn]v ePsf
pi0f k|b]zLo sf7sf]M
4408.31.00 ––uf9f /ftf] d]/fGtL, xn'sf
/ftf] d]/fGtL / d]/fGtL
asfp &)Ü
4408.39.00 ––cGo &)Ü
4408.90.00 –cGo &)Ü
@= lgsf;L x'g] dfnj:t'sf] juL{s/0fsf nflu eG;f/ sfof{nox¿n] cg';"rL–! sf]
kl/R5]b ! b]lv @! ;Dd kg]{ efu ! b]lv (& ;Dddf plNnlvt zLif{ssf] k|of]u ug'{
kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
243
#= lhNnf jg sfof{nosf] Ohfht lnO{ pBf]un] w"k jf xjgdf k|of]u x'g] u/L ;Nnfaf6
agfPsf] ;–;fgf 6'qmfx¿ (Chips) -pkzLif{s $$)!=#)=))_ lgsf;L ubf{ bz
k|ltztdfq eG;f/ dx;'n nfUg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
244
cg';"rL–#
;8s lgdf{0f tyf ;Def/ b:t'/ / ;jf/L ;fwg s/
-s_ ;8s lgdf{0f tyf ;Def/ b:t'/
!= b]xfosf ;jf/L ;fwg btf{sf avt b]xfo adf]lhsf] ;8s lgdf{0f tyf ;Def/
b:t'/ nfUg]5 M–
;jf/L ;fwg sf] lsl;d b:t'/
-s_ sf/, hLk, Eofg, dfOqmf]a;, a;, 6«s ,
l6«k/, 6«sldS;r/, ldlga; tyf ldgL6«s
d"Nosf] % k|ltzt
-v_ df]6/;fOsn k|lt yfg ?= ^,))).–
t/, s"6g}lts lgof]u tyf s"6g}lts ;'ljwf k|fKt JolQm, PDa'n]G; / zj
afxgnfO{ o:tf] b:t'/ nfUg] 5}g .
:ki6Ls/0f M o; bkmfsf] k|of]hgsf] nflu æd"NoÆ eGgfn] cfGtl/s vl/bsf] xsdf
d"No clej[l4 s/ ;lxtsf] lahs d"No / k}7f/Lsf] xsdf eG;f/ dx;'n,
cGtMz'Ns, d"No clej[l4 s/ tyf eG;f/ laGb'df nfUg] ;a} k|sf/sf b:t'/ / z'Ns
;dfj]z ePsf] d"No ;Demg' k5{ .
-v_ ;jf/L ;fwg s/
!= lghL ;jf/L ;fwgdf b]xfo adf]lhd ;jf/L ;fwg s/ nfUg]5 M–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
245
;jf/Lsf] lsl;d
-s_ sf/, lhk, Eofg, dfOqmf] a; jflif{s s/ b/
-c_ @))) ;L=;L= ;Dd ?=!^,%)).–
-cf_ @))! ;L=;L= b]lv @())
;L=;L= ;Dd
?= @&,%)).–
-O_ @()! ;L=;L= b]lv dfly ;a} ?= $$,))).–
-v_8f]h/, PS;fe]6/, nf]8/, /f]n/,
l6«k/, qm]g h:tf d]lzg/L pks/0f
?=@^,))).–
-u_ c6f] l/S;f, y|L x\jLn/, 6]Dkf], 6«]S6/ / kfj/ l6n/
-c_ c6f] l/S;f, y|L x\jLn/ / 6]Dkf] ?=$,$)).–
-cf_ 6«]S6/ ?=@,*)).–
-O{_ kfj/ l6n/ ?=@,#)).–
-3_ ldlg6«s÷ldlga; ?=!$,#)).–
-ª_ 6«s÷a; ?=@@,))).–
-r_ df]6/ ;fOsn
-c_ !@% ;L=;L= ;Ddsf] ?=@,))).–
-cf_ !@^ ;L=;L= b]lv @%) ;L=;L= ;Dd ?=#,%)).–
-O_ @%! ;L=;L= b]lv dfly ?= %,))).–
@= ef8fdf btf{ ePsf ;jf/L–;fwgdf b]xfo adf]lhd ;jf/L;fwg s/
nfUg]5 M–
;jf/Lsf] lsl;d
-s_ sf/, lhk, Eofg, dfOqmf] a; jflif{s s/ b/
-c_ !#)) ;L=;L=;Dd ?=%,))).–
-cf_ !#)! ;L=;L= b]lv @)))
;L=;L=;Dd
?=^,))).–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
246
-O_ @))! ;L=;L=b]lv @()) ;L=;L=;Dd ?=&,%)).–
-O{_ @()! ;L=;L=b]lv $)))
;L=;L=;Dd
?=(,^)).–
-p_ $))! ;L=;L= / ;f]eGbf dfly ;a} ?=!!,*)).–
-v_ 8f]h/, PS;fe]6/, nf]8/, /f]n/, l6«k/,
qm]g h:tf d]lzg/L pks/0f ?=!@,%)).–
-u_ c6f]l/S;f,y|L x\jLn/, 6]Dkf],OGwgsf] k|sf/ cg';f/ jflif{s s/ b/
-c_ c6f] l/S;f, y|L x\jLn/ / 6]Dkf] ?=@,()).–
-cf_ 6«]S6/ ?=!,$%).–
-O{_ kfj/ l6n/ ?=!,!%).–
-3_ ldlg6«s, ldlga; ?=*,@)).–
-ª_ 6«s, a; ?=!),^)).–
#= ;/sf/L gDa/ Kn]6 ePsf ;jf/L ;fwgnfO{ ef8fdf btf{ ePsf
;jf/L ;fwgdf nfUg] ;/x s/ nfUg]5 .
$= ljB'tLo dfWodåf/f ;~rflnt ;jf/L ;fwgdf ;jf/L ;fwg s/
nfUg] 5}g . k]6«f]lnod kbfy{ afx]s cGo OGwgåf/f ;~rfng x'g]
;jf/L ;fwgdf dfly bkmf ! / @ adf]lhd nfUg] ;jf/L ;fwg
s/df @) k|ltzt 5'6 x'g]5 .
%= z'? k}7f/L ldltn] ! jif{eGbf sd cjlw ePdf bfdf;fxLn] ;jf/L
;fwg s/ s§f ul/g]5 . t/ Jofkf/ df}Hbftdf /x]sf ;jf/L
;fwgdf o:tf] s/ nfUg] 5}g .
^= ;jf/L ;fwg lau|]sf] jf cGo s'g} sf/0faf6 ;f] ;jf/L ;fwg
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
247
rnfpg gkfPsf] egL g]kfn ;/sf/n] 7x¥ofPsf] s'g} JolQm jf
;+:yfsf] gfddf btf{ ePsf] ;jf/L;fwgnfO{ ;jf/L;fwg s/ nfUg]
5}g .
&= sf7df8f}+ pkTosfdf ;~rfng ePsf pTkfbgsf ldltn] !%
jif{eGbf k'/fgf ;jf/L ;fwgx¿nfO{ nfUg] ;jf/L ;fwg s/df !%
jif{eGbf a9Lsf] k|To]s jif{sf nflu kfFr k|ltzt yk u/L ;jf/L
;fwg s/ nfUg]5 . t/ o:tf] yk /sd pSt ;jf/L ;fwgsf] nflu
tf]lsPsf] s/ /sdeGbf a9L x'g] 5}g .
*= ef8fsf a;, ldgLa; tyf dfOqmf]a;sf ;jf/L ;fwgx¿n] nfUg]
;jf/L ;fwg s/df ljBfyL{nfO{ ;x'lnotsf] ¿kdf ef8fdf 5'6
lbPafkt ltg'{ kg]{ s/df ;f7L k|ltzt 5'6 kfpg]5g\ .
(= h'g;'s} ;jf/L ;fwgsf wgLn] rfx]df nfUg] ;jf/L ;fwg s/
k|rlnt b/sf cfwf/df Psd'i7 ¿kdf kfFr jif{;Ddsf nflu
e'QmfgL u/L gljs/0f u/fpg ;Sg]5g\ .
!)= ;fj{hlgs ;+u|xfnodf k|bz{gLsf nflu /flvPsf aL; jif{eGbf
k'/fgf ;jf/L ;fwgnfO{ jflif{s ltg'{ kg]{ ;jf/L ;fwg s/ nfUg]
5}g .
!!= bkmf ! / @ df h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg PDa'n]G;nfO{
;jf/L ;fwg s/ nfUg] 5}g .
!@= ?= aL; nfveGbf a9Lsf] ;jf/L ;fwg vl/b ubf{ ;DalGwt ;jf/L
;fwg qm]tfn] PsfpG6 k]oL r]s -Account Payee Cheque_ af6
dfq laqm]tfnfO{ /sd e'QmfgL ug'{ kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
248
cg';"rL–$
/lhi6«]zg b:t'/, ;]jf z'Ns / 3/hUuf /f]Ssf b:t'/
s= 3/ hUuf /lhi6«]zg b:t'/ M
/lhi6«]zg b:t'/sf] b/ cGoyf pNn]v ePsf]df afx]s y}nL
cÍdf
l;=
g+=
lnvtsf] k|sf/ gu/kflnsf
If]qsf] b:t'/
ufpF ljsf;
;ldlt If]qsf]
b:t'/
b'j}
If]qsf]
b:t'/
j]Onfsf yk
b:t'/
y}nL cÍdf
!= /flhgfdf, ;§fk§f /
;uf]ngfdfsf]
lnvtdf
-s_ ?= !),))).–
;Ddsf]
y}nL cÍdf
$)).–
#)).–
–
@)%
-v_?=!),))!.– b]lv
?= @%,))).–
;Ddsf] y}nLdf
!))).–
%)).–
–
@)%
-u_ ?=@%,))!.– b]lv
dfly hlt;'s}
y}nL cÍdf
$Ü
@Ü –
@)%
-3_ ;fd'lxs cfjf;
of]hgf cGtu{t
lgld{t ejgsf]
cfjf; OsfO{
-Flat_ sf]
lnvtsf] y}nL
cÍdf
:kli6s/0f M t/
hldgb]lv dfly %
–
–
!%
!)%
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
249
tnfeGbf a9L
prfO{sf] ejg lgdf{0f
u/L To:tf] cfjf;
OsfO{sf] lnvtsf]
y}nL cÍdf krf;
k|ltzt 5'6 x'g]5 .
-ª_ ;fd'lxs cfjf;
of]hgf cGtu{t
lgld{t ejg
;lxtsf] 3/
hUufsf] lnvtsf]
y}nL cÍdf
–
– @%
!)%
@= btf{kmf/L, ;+o'Qm
btf{jfnfaLrsf]
5f]8kqsf] y}nL cÍdf
@Ü
! Ü –
@)%
#= xfn}b]lvsf]
js;kqsf] lnvtdf
–y}nL cÍdf_
-s_ afh], aHo},
cfdf, afa', klt,
kTgL, bfh', efO,
lbbL, alxgL, 5f]/f,
5f]/L, 5f]/fa'xf/L,
efOa'xf/L, h]7fh',
b]j/, efph",
elthf, elthL,
gflt, gfltgL,
b]p/fgL, h]7fgL
sfsf, sfsL, 7'nf]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
250
a'jf, 7'nL cfdf,
cfdfh', gGb,
;f}tf–;f}tf / Ps}
bfh' efO{sf] 5f]/f,
5f]/LaLr
-c_ ?=%),))).–
;Ddsf] y}nL
cÍdf ?=%)).– ?=@)).– – @)%
-cf_ ?=%),))!.–
b]lv dfly
hlt;'s}
cÍsf] y}nLdf @Ü !Ü – @)%
-v_ cGo js;kq /
bfgkqsf] y}nL
cÍdf !%% !)% – @)%
$= c+zj08f tyf c+z
ekf{O{sf] lnvtdf
-s_ ?= @%,)),))).–
;Ddsf] y}nL cÍdf
-v_ ?= @%,)),))!.–
b]lv
?= @ s/f]8;Ddsf]
y}nL cÍdf
-u_ ?= @ s/f]8 b]lv
dfly hlt ;'s} cÍsf]
y}nLdf
–
–
–
–
–
–
)=@%
)=#%
)=$%
–
–
–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
251
%= dfgf] 5'l§Psf] / dfgf]
hf]l8Psf] k|lt lnvt ?=%,))).– ?=@,))).–
– @)%
^= a/fa/ hUuf ;§fk§f
u/L rSnfaGbL ul/g]
k|lt lnvtdf
-38]/L afx]s s[lif
k|of]hgsf] nflu dfq_
?=!,))).–
?=%)).–
–
a]Onfsf kfl/t
gx'g]
&= z]ifkl5sf] js;kq -
k|lt lnvt_
-s_ tLg k':tfleqsf] ?=$,))).– ?=!,))).– – –
-v_ tLg
k':tfaflx/sf] ?=%,))).– ?=@,))).– – –
*= b[li6jGwsL,
ef]ujGwsL /
nvjGwsLsf]
lnvtsf] y}nL cÍdf –
–
!Ü
a]Onfsf kfl/t
gx'g]
(= wd{k'q, wd{k'qL -k|lt
lnvtdf_
-s_ tLg
k':tfleqsf]
gftfdf k|lt
lnvt
-v_ cGo lnvtdf
–
–
–
–
?=
!))).–
?=%)))
.–
–
–
!)= clwsf/gfdf,
d+h'/Lgfdf / – –
?=!,%)
).– –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
252
clVtof/gfdfsf] k|lt
lnvtdf
!!= skfnL td;'s /
s/f/gfdf -bflvn
vfl/h gx'g]_
–
–
)=%)Ü
–
v= ;]jf z'Ns M
;]jf z'Nssf] b/ cGoyf pNn]v ePsf]df
afx]s y}nL cÍdf
l;=g+= lnvtsf] k|sf/
gu/kfln
sf If]qsf]
b:t'/
ufpF ljsf;
;ldlt If]qsf]
b:t'/
b'j} If]qsf]
b:t'/
!= lnvt /lhi6«]zgsf] nflu 8f]/ dfu
ug]{ lgj]bgdf 8f]/ z'Ns M
-s_ sf7df8f}+ pkTosf If]qdf ?=%,))).
– ?=#,))).– –
-v_ t/fO{ If]qdf ?=#,))).
– ?=!,%)).– –
-u_ kxf8L If]qdf ?=@,))).
– ?=!,))).– –
@= g]kfn /fi6« a}Íaf6 ljQLo sf/f]af/
ug{ :jLs[lt k|fKt a}Í ljQLo tyf
;xsf/L ;+:yfaf6 lbg] shf{sf]
lwtf]aGws jf b[li6aGws lnvtdf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
253
-s_ ?=!,)),))).– ;Ddsf]
lnvtsf] y}nL cÍdf
–
–
?=%)).–
-v_ ?=!,)),))!.– b]lv
?=%,)),))).– ;Ddsf] y}nL
cÍdf
–
–
?=&)).–
-u_ ?=%,)),))!.– b]lv
?=!),)),))).– ;Ddsf] y}nL
cÍdf
–
–
?=!,@)).–
-3_ ?=!),)),))!.– b]lv
?=@),)),))).– ;Ddsf] y}nL
cÍdf
–
–
?=!,*)).–
-ª_ ?=@),)),))!.– b]lv
?=%),)),))).– ;Ddsf] y}nL
cÍdf
–
–
?=#,))).–
-r_ ?=%),)),))!.– b]lv
?=!,)),)),))).– ;Ddsf]
y}nL cÍdf
–
–
?=!),))).–
-5_ ?=!,)),)),))!.– b]lv
?=@,)),)),))).– ;Ddsf]
y}nL cÍdf
–
–
?=!%,))).–
-h_ ?=@,)),)),))!.– b]lv dfly
hlt;'s} cÍsf] y}nLdf
–
–
?=#),))).–
#= -s_ g]kfn ;/sf/sf] hUufdf
;+ul7t ;+3–;+:yfsf]
ef]uflwsf/ hgfpFbf -;DalGwt
?=!),))
).– ?=!),))).–
–
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
254
;+:yfaf6 c;"n ul/g]_
-v_ g]kfn ;/sf/sf] hUufdf
;+ul7t ;+3–;+:yfsf] ef]uflwsf/
gljs/0f ubf{ -;DalGwt
;+:yfaf6 c;"n ul/g]_
?=@,))).
– ?=@,))).–
–
$= hUufwgL btf{ ;|]:tfsf] k|ltlnlksf]
nflu -lstfa / l6s6 afx]s_ k|lt
k'hf{
-s_ sf7df8f}+ pkTosfleq
-v_ t/fO{ If]q
-u_ cGo If]q
?=%)).–
?=@)).–
?=!)).–
?=#)).–
?=!)).–
?=%).–
–
–
–
%= bflvn vf/]h z'Ns
-s_ s/f/ cg';f/ lnvt kfl/t
ug{ 7x¥ofPsf] km};nf jf
ldnfkq cg';f/sf] bflvn
vf/]h ubf{
$Ü @Ü –
-v_ cGo ldnfkq -c+z / ck'tfnL
afx]s_ sf] bflvn vf/]h ubf{ @Ü !Ü –
-u_ a}Í, ljQLo ;+3 jf ;xsf/L
;+:yfn] shf{ k|jfx ubf{ lnPsf]
lwtf] lnnfd ubf{ JolQmn] ;sf/
u/L a}Í tyf ljQLo ;+:yfsf]
kqfg';f/ JolQmsf] gfpFdf
bflvn vfl/h ubf{sf] y}nL
cÍdf $Ü @Ü –
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
255
-3_ a}Í, ljQLo ;+3 jf ;xsf/L
;+:yfn] shf{ k|jfx ubf{ lnPsf]
lwtf] lnnfd ubf{ JolQmn] ;sf/
gu/L C0fLsf] gfdaf6 a}Í,
ljQLo ;+3 jf ;xsf/L ;+:yfn]]
cfˆgf] gfpFdf bflvn vfl/h
ubf{ k|lt ldl;n
@)))
!)))
–
-ª_ a}Í, ljQLo Pj+ ;xsf/L ;+3
jf ;+:yfn] shf{ k|jfx ubf{
lnPsf] lwtf] lnnfddf a}Í jf
;+:yf cfkm}n] ;sf/ u/]kl5
;DalGwt C0fLnfO{ g} lkmtf{
ubf{ kfl/t ug]{ lnvtsf] y}nL
c+sdf
@Ü
!Ü
–
-r_ z]ifkl5sf] as;kqsf] bflvn
vfl/h
-s_ tLg k':tfleqsf] eP
-v_ tLg k':tfaflx/sf] eP
–
–
–
–
c+z j08f ;/x
!%
^ gfd;f/L
tLg k':tfeGbf aflx/sf] gfd;f/L
ubf{ Go"gtd d"Nof+sg c+ssf]
–
–
)=%%
dfnkf]t lgodfjnL, @)#^ sf] lgod %
-3_ sf] b:t'/ vf/]h u/L lgDg cg';f/sf]
/f]Ssf b:t'/ sfod ul/Psf] 5 .
&= /f]Ssf b:t'/ gu/kflnsf If]qsf] ufpF ljsf; ;ldlt
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
256
b:t'/ If]qsf] b:t'/
-s_ lnvt /lhi6«]zg ePsf]df
-y}nL c+s hlt;'s} eP klg_
?=@)).– ?=!)).–
-v_ lnvt /lhi6«]zg gx'g]df
-c_ ?=@%,))).– ;Ddsf] C0f
c+sdf
?=%).– ?=#).–
-cf_ ?=@%,))!.– b]lv
?=%),))).– ;Dd
?=&%.– ?=$).–
-O_ ?=%),))!.– b]lv
?=!,)),))).– ;Dd
?=!%).– ?=&%.–
-O{_ ?=!,)),))!.– b]lv dfly
hlt;'s} c+sdf
?=@%).– ?=!%).–
-p_ C0f c+s gv'n]sf]df ?=@%).– ?=!%).–
u= ljljw M
!= sf7df8f}+ pkTosfleqsf dxfgu/kflnsf, pk–dxfgu/kflnsf,
gu/kflnsf / ;f] If]ql;t hf]l8Psf ufpF ljsf; ;ldltleqsf] kfl/t x'g]
lnvtdf 3/hUuf /lhi6«]zg b:t'/sf] l;=g+= !, @ / # df pNn]v ul/Psf]
/lhi6«]zg lnvtsf] y}nL c+sdf z"Go bzdnj kfFr k|ltzt yk u/L
jfudtL ;Eotf sf]ifsf] nflu c;"n ul/g]5 .
@= wd{k'q, clwsf/gfdf / z]ifkl5sf] js;kq lnvt afx]s cGo ;a}
k|sf/sf] lnvtdf clgjfo{ y}nL c+s v'nfpg' kg]{5 .
#= lrof, cn}rL, hnljB't Pj+ kmnk'mn pBf]usf] gfpFdf vl/b ug]{ hUufsf]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
257
lnvt kfl/t ubf{ nfUg] /lhi6«]zg b:t'/df krxQ/ k|ltzt 5'6 x'g]5 .
$= ;fd'lxs v]tL of]hgf cGtu{t s[lif pTkfbg a9fpg] p2]Zon] rSnf ldnfO{
v]tL ug{ JolQm JolQm ldnL pBf]u vf]nL ;DalGwt JolQmsf] gfpFsf] hUuf
pBf]usf] gfpFdf kfl/t ug]{ lnvtdf nfUg] /lhi6«]zg b:t'/df krxQ/
k|ltzt 5'6 x'g]5 .
%= Kf|rlnt sfg'gdf h'g;'s} s'/f n]lvPsf] eP tfklg g]kfn /fi6« a}Íaf6
:jLs[t k|fKt a}Í, ljQLo ;+:yf / ;xsf/L ;+:yfx¿n] C0f nufgL ubf{
kfl/t ug]{ b[li6 aGws lnvtdf o; P]g adf]lhd nufOPsf] ;]jf z'Ns
afx]s cGo b:t'/ nfUg] 5}g .
^= -s_ s[lif C0f, aLdf ;+:yfg, aLdf ;ldltaf6 :jLs[t k|fKt aLdf sDkgL,
ljZjljBfno, a}Í tyf ljQLo ;+:yfx¿n] cfˆgf afxfnjfnf
sd{rf/Lx¿nfO{ ;]jf zt{ adf]lhd lbg] C0f ;'ljwfsf] lwtf] aGws lnvt
kfl/t ubf{ /lhi6«]zg b:t'/ Pj+ ;]jf z'Ns 5'6 x'g]5 .
-v_ sd{rf/L ;~ro sf]if tyf gful/s nufgL sf]ifn] lgoldt art
hDdf ug]{ cfˆgf ;~rostf{x¿nfO{ C0f ;'ljwf pknAw u/fpFbf lng]
lwtf]sf] lwtf] aGws lnvt kfl/t ubf{ /lhi6«]zg b:t'/ Pj+ ;]jf z'Ns
5'6 x'g]5 .
&= ;xsf/L ;+:yfx¿n] cfˆgf ;b:ox¿aLr ?= ! s/f]8;Dd C0f k|jfx ubf{
/flvg] lwtf] jf b[li6 aGws lnvtdf lnvt kfl/t ubf{ nfUg] /lhi6«]zg
b:t'/ 5'6 x'g]5 .
*= hgcfGbf]ng klxnf], bf];|f] / dw]z cfGbf]ngdf ;xfbt k|fKt u/]sf
zxLbsf cfl>t klt, kTgL, 5f]/f / 5f]/L tyf dftf lktfsf] gfpFdf
:jfldTj k|fKt x'g] u/L kfl/t x'g] lnvtdf o; P]g adf]lhd nfUg] ;a}
k|sf/sf] b:t'/ / z'Ns k"0f{ ¿kdf 5'6 x'g]5 .
(= cGwf, ckfË, blnt Pj+ lk5l8Psf hflt elg :yfgLo lgsfoaf6 k|dfl0ft
ePsf] l;kmfl/; jf cflwsf/Ls k|df0fsf] cfwf/df ltgLx¿sf] gfddf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
258
:jfldTj k|fKt x'Fbf o; P]g adf]lhd c;"n ul/g] 3/ hUuf /lhi6«]zg
b:t'/df kRrL; k|ltzt 5'6 x'g]5 .
!)= -s_ h'g;'s} k|sf/af6 dlxnfsf] gfddf :jfldTj k|fKt x'g] u/L kfl/t x'g]
lnvtdf o; P]g adf]lhd nufOPsf] /lhi6«]zg b:t'/df gu/ If]qsf] eP
@% k|ltzt / uf=lj=;= If]qsf] ePdf #) k|ltzt 5'6 x'g]5 .
-v_ &) jif{eGbf a9L pd]/sf j[4sf] gfpFdf :jfldTj k|fKt x'g] u/L kfl/t
x'g] lnvtdf dlxnf ;/x /lhi6«]zg b:t'/ 5'6 x'g]5 .
-u_ #)) hgf JolQmnfO{ k|ToIf /f]huf/L lbg] pTkfblzn pBf]u :yfkgf
ug{ jf lj:tf/ ug{sf nflu hUUff vl/b ubf{ nfUg] /lhi6«]zg b:t'/sf]
lnvtdf krf; k|ltzt 5'6 lbOg]5 . 3f]lift p2]Zosf] pkof]u gu/]df
k|rlnt sfg'g adf]lhd b:t'/ lnO{ sf/afxL ul/g]5 .
!!= e"ldxLg d'Qm sd}of kl/jf/n] a}Íaf6 C0f k|fKt u/L vl/b u/]sf] hUufsf]
lnvt kfl/t ubf{ nfUg] /lhi6«]zg b:t'/, ;]jf z'Ns / /f]Ssf b:t'/
k"0f{¿kdf 5'6 x'g]5 .
!@ a}Í, ljQLo Pj+ ;xsf/L ;+3 jf ;+:yf / cbfntaf6 eO{ cfPsf] ldnfkq
cg';f/ bflvn vf/]h ug'{ kbf{ ;]jf b:t'/ c;"n ug]{ k|of]hgsf] nflu
dfnkf]t sfof{non] /lhi6«]zg k|of]hgsf] nflu tf]s]sf] Go"gtd d"No /
ldnfkq jf a}Ísf] kqdf pNn]v ePsf] d"NodWo] h'g a9L x'G5 ;f]xLnfO{
sfod ug'{ kg]{5 .
!# /lhi6«]zg afkt dfnkf]t sfof{non] ;DalGwt lh=lj=;=df k7fpg] s'n
/sdsf] kfFr k|ltzt ;DalGwt dfnkf]t÷e"ld;'wf/÷gfkL sfof{nox¿sf]
;+:yfut ;'b[9Ls/0f, ejg lgdf{0f, ;|]:tf Joj:yfkg tyf nlhli6s
;kf]6{df vr{ ug]{ u/L lhNnf ljsf; ;ldltn] ;DalGwt dfnkf]t
sfof{nox¿df pknAw u/fpg' kg]{5 . o;/L pknAw u/fOPsf] /sd ?=
^ nfveGbf a9L ePdf a9L /sd e"ld ;'wf/ tyf Joj:yfkg ljefusf]
;+:yfut ;'b[l9s/0f vftfdf bflvnf ug'{ kg]{5 . pQm /sd ljefun]
cfjZostf Pj+ cf}lrTo x]/L ;f]xL lhNnf jf cGo lhNnfsf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
259
sfof{nox¿df dfq lgb]{lzsf agfO{ afF8kmfF8 u/L lgsf;f lbg ;Sg] /
vr{sf] cg'udg u/L ;f]sf] cfjlws hfgsf/L cy{ dGqfnosf] ah]6 tyf
sfo{qmd dxfzfvfdf k7fpg' kg]{5 .
!$= g]kfn ;/sf/n] rfx]df wfld{s tyf ;fdflhs lxtsf lgldQ :yflkt
g]kfndf btf{ ePsf ;+3, ;+:yf jf lgsfon] cfˆgf] gfpFdf vl/b ug]{
hUufsf] lnvt kfl/t ubf{ nfUg] /lhi6«]zg b:t'/ 5'6 lbg ;Sg]5 .
!%= /lhi6«]zg b:t'/sf ;DaGwdf l;=g+= ! sf] v08 -u_ df h'g;'s} s'/f
n]lvPsf] eP tfklg b]xfosf lhNnfsf b]xfo adf]lhdsf uf=lj=;=x¿sf]
kfl/t x'g] lnvtdf tLg k|ltzt /lhi6«]zg b:t'/ nfUg]5M
s_ sf7df8f}+ M dR5]ufpF, l;tfkfOnf, :o'rf6f/, gofF g}sfk, tLgyfgf,
afnfh', dgd}h', uf]+ua', wfkf;L, v8\sf eb|sfnL, rknL, lji0f', skg,
hf]/kf6L, uf]s0f{, uf]7f6f/, 8fF5L, d'nkfgL, uf]n9'Ëf, wd{:ynL, 6f]vf
;/:jtL / sfe]|:ynL .
v_ nlntk'/ M Odf8f]n, l6sfynL, wfkfv]n, n'e', ;fgfufpF, ;'gsf]7L,
;}a'e};]kf6L, xl/l;l4, 7}j, 7]rf], rfkfufpF .
u_ eQmk'/ M s6'Gh], emf}v]n, b'jfsf]6, afnsf]6, blwsf]6, l;kf8f]n,
tfynL / lrQkf]n .
-3_ Onfd M kz'kltgu/, a/jf]6], d+unjf/] / lkmSsn uf=lj=;=
-ª_ emfkf M zlgZr/] j8f g+= !,@,& / *, ch'{gwf/f j8f g+= & / *,
cgf/dgL, rf/kfg] j8f g+=!,@,#,$ / %, nvgk'/ j8f g+= !, ;tf;Lwfd
j8f g+= % / ^ / uf}/fbx j8f g+= #,$,* / (
-r_ df]/Ë M ;'Gb/k'/, b'nf/L, OGb|k'/, j]njf/L, d]3f}lnof, ky/L, pnf{jf/L,
n]6fË, s6x/L, 6lÍl;Gjf/L, emfkf a}hgfyk'/, /Ë]nL, xflyd'9f / emf]/fx6
uf=lj=;=
-5_ ;'g;/L M xfF;kf];f, b'xjL, efbufFp l;g'jf/L, ksnL / PsDjf
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
260
uf=lj=;=
-h_ pbok'/ M s6f/L / a]n6f/ uf=lj=;=
-em_ ;Kt/L M e?jfvfn / s~rgk'/ uf=lj=;=
-`_ l;/fxf M /fdgu/ ldr}{of, Ogjf{, wgu9L, c;gk'/, ;f/:j/ /
j8x/fdfn uf=lj=;=
-6_ wg'iff M ;j}nf, ob's'jf, uf]bf/, w'giffwfd, dx]Gb|gu/, 9Ns]jf/,
a]+ufbfj/, gs6flemem, o1e"ld, ;tf]v/, nj6f]nL / laGxL uf=lj=;=
-7_ dxf]Q/L M jlb{jf; uf=lj=;=
-8_ ;nf{xL M a/xyjf, xl/cf]g, nfnaGbL, OZj/k'/, xl/k'/, sf]8]gf,
sljnf;Lsf] u}/ahf/ / xg'dfg gu/ 5sk}ofsf] uf]8}tfahf/
-9_ /f}tx6 M rGb|lgufxfk'/ / u?8f uf=lj=;=
-0f_ af/f M l;d/f, lhtk'/, lghu9, 5ftflkk/f, /fdk'/6f]sgL, lnklgdfn
/ ax'c/L uf=lj=;=
-t_ k;f{ M /fdu9'jf, l;l;{of v=6f]=, kf]v/Lof, le:jf, ajf{uf]+7,
lnkgLljtf{, cnf} / rf]gL{ uf=lj=;=
-y_ lrtjg M zf/bfgu/, uLtfgu/, v}/xgL, d+unk'/, >Lk'/, lk7'jf /
xflhk'/ uf=lj=;=
-b_ dsjfgk'/ M a;fxfdf8L j8f g+= @,#,$,% / (, kbdkf]v/L j8f g+=
@,$ / %, xl6of j8f g+= !,@,#,$,^ / &, /ftdf6] j8f g+= #,% / (, kfn'Ë
j8f g+= !,@ / (, Hofld/] -lkKn]_ j8f g+= *v, Hofld/] j8f g+= $ / %,
l;v/sf]6 -xfn bfdg_ j8f g+= # / $ / ah|jf/fxL j8f g+= ! / @
-w_ l;Gw'kfNrf]s M d]nDrL j8f g+= @,#,%,^ / *, rf}tf/f j8f g+=
!,@,$,%,* / ( / afXlj;] j8f g++ !,* / (
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
261
-g_ sfe|]knf~rf]s M kfFrvfn, ;fFuf gfl;sf:yfg, pu|r08Lgfnf uf=lj=;=
sf] j8f g+= ! / @
-k_ Wfflbª M lgns07, gf}lj;], uh'/L / ;Nofg6f/ uf=lj=;=
-km_ tgx'F M cfFa', alGbk'/, efg', hfd'g], v}/]gL6f/, b'n]uf}F8f 9f]/lkmbL{,
ledfb / wfF;Ls'jf uf=lj=;=
-a_ sf:sL M x]Dhf, ljhocfjf{ j8f g+= !,@,# / $ / nfdfrf}/ uf=lj=;=
-e_ gjnk/f;L M sfjf;f]tL, k|utLgu/, u}+8fsf]6, lzj dlGb/, dfs/,
;'gjn, k~rgu/ / ltnsk'/ uf=lj=;=
-d_ ?kGb]xL M cfgGbag, z+s/gu/, ;]dnf/, b]jbx / s/lxof uf=lj=;=
-o_ slknj:t' M lj/k'/, s[i0fgu/, uh]x8f, hogu/ / 7"nf]lkk/f uf=lj=;=
-/_ u'NdL M tD3f; uf=lj=;=
-n_ bfË M gf/fo0fk'/, ljhf}/L, 6/LufpF, k'/Gwf/f, nIdLk'/, r}nfxL,
lzzxlgof, nfndl6of / u9jf uf=lj=;=
-j_ Ko"7fg M vn+uf / ljh'jf/ uf=lj=;=
-;_ afFs] M r6f/, pbok'/, ugfk'/, zd;]/u+h, lx/ldlgof, k/;k'/,
sf/sfbf], dlgsfk'/, /emgf / jgs6'jf uf=lj=;=
-if_ s}nfnL M u]6f, dfnfv]tL, >Lk'/ / alnof uf=lj=;=
-z_ s+rgk'/ M >Lk'/, ;'8f, sflnsf / emnf/L uf=lj=;=
!^= ;xsf/L P]gsf] bkmf % cGtu{t btf{ ePsf ;xsf/L ;+:yfx¿n] ;+:yfsf]
k|of]hgsf] nflu dfq ejg / hUuf vl/b ubf{ ;xsf/L ljefusf]
l;kmfl/;df nfUg] /lhi6«]zg b:t'/ ldgfxf x'g]5 . cGo Jofkfl/s
k|of]hgsf] xsdf o; P]g adf]lhd b:t'/ nfUg]5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
262
!&= ljljwsf] qmd ;+Vof -*_, -(_, -!)_ / -!!_ adf]lhd 5'6 lbFbf Ps}
JolQmnfO{ PseGbf a9L cfwf/df 5'6 kfpg] ePdf ;a}eGbf a9L s'g} Ps
dfq 5'6 lbOg]5 .
!*= Pp6} sf/f]af/af6 krf; nfv ?k}ofF jf ;f]eGbf dflysf] 3/ jf hUuf
vl/b laqmL ubf{ qm]tfn] a}Íaf6 e'QmfgLsf] nflu of]Uo -u'8 km/ k]d]06_]
elg 5fk nfu]sf] r]ssf] kmf]6f]slk k]z u/]kl5 jf laq]mtfsf gfddf
a}Ídf /x]sf] vftfdf /sd hDdf u/]sf] a}Í ef}r/sf] kmf]6f]slk k]z
u/]kl5 dfq dfnkf]t sfof{non] kfl/t lnvt adf]lhd bflvn vf/]h u/L
>]itfk'hf{ tof/ ug'{ kg]{5 .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
263
cg';"rL–%
rnlrq ljsf; z'Ns
!= cf=j= @)^&÷^* df g]kfndf rnlrqx¿sf] k|bz{gdf rnlrq3/x¿n] k|bz{g ug]{
ljb]zL rnlrqsf] ;a} >]0fLsf] k|j]z z'Nsdf kGw| k|ltzt rnlrq ljsf; z'Ns
c;"npk/ ul/g]5 .
@= rnlrq3/x¿n] Soflag ;~rfng ug{ kfpg] 5g\ . ljb]zL rnlrq k|bz{g u/] afkt
To:tf] Soflagsf] ;a} >]0fLsf] l6s6 laqmLaf6 c;"n ug]{ rnlrq ljsf; z'Nssf]
b/ k|j]z z'Nssf] aL; k|ltzt x'g]5 .
#= rnlrq3/x¿n] cfk"mn] k|bz{g u/]sf] rnlrqsf] b}lgs l6s6 laqmLsf] ljj/0f
clen]v laqmL vftfdf b}lgs ¿kdf cBfjlws ug'{ kg]{5 . rnlrq3/x¿n] rnlrq
k|bz{g ;DaGwL ljj/0f ;fKtflxs ¿kdf sf7df8f}+ pkTosfsf] xsdf rnlrq
ljsf; af]8{ / ;DalGwt cfGtl/s /fh:j sfof{nodf tyf cGo If]qsf] xsdf
cfGtl/s /fh:j sfof{no ePsf] lhNnfdf ;f] sfof{nodf / cfGtl/s /fh:j
sfof{no gePsf] lhNnfdf sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{nodf a'emfpg' kg]{5 .
$= k|s/0f ! / @ adf]lhdsf] z'Ns rnlrq3/x¿n] c;"npk/ u/L k|To]s dlxgfsf]
z'Ns csf]{ dlxgfsf] kRrL; ut]leq k|s/0f % sf] cwLgdf /xL ljj/0f ;lxt
;DalGwt cfGtl/s /fh:j sfof{nodf jf ;f] sfof{no gePsf] lhNnfdf sf]if tyf
n]vf lgoGqs sfof{nodf bflvnf ug'{ kg]{5 . tf]s]sf] ;dodf z'Ns ga'emfpg]nfO{
k|To]s dlxgfsf] a'emfpg' kg]{ z'Nssf] kRrL; k|ltzt hl/jfgf nfUg]5 . rnlrq
ljsf; z'Nssf] dfl;s ljj/0f plNnlvt cjlwleq rnlrq ljsf; af]8{df ;d]t
a'emfpg' kg]{5 .
%= rnlrq3/x¿n] rnlrq k|bz{g u/L rnlrq k|bz{g gu/]sf] egL jf ljb]zL rnlrq
k|bz{g u/L g]kfnL rnlrq k|bz{g u/]sf] xf] egL jf jf:tljs l6s6 laqmLeGbf sd
l6s6 laqmL b}lgs laqmL vftfdf hgfO e'mÝf ljj/0f lbPdf lgDg adf]lhdsf]
hl/jfgf nufO To;/L 5lnPsf] rnlrq ljsf; z'Ns ;lxt c;"npk/ ul/g]5 M–
-s_ klxnf] k6s eP 5lnPsf] rnlrq ljsf; z'Nssf] ;t k|ltzt .
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
264
-v_ bf];|f] k6s jf ;f]eGbf a9L hlt;'s} k6s eP klg 5lnPsf] rnlrq ljsf;
z'Nssf] b'O{ ;o k|ltzt .
^= k|s/0f $ / % adf]lhd tf]lsPsf] Dofb Joltt ePsf] b'O{ dlxgfleq hl/jfgf ;lxt
z'Ns ga'emfpg] rnlrq3/ aGb u/L nfu]sf] z'Ns tyf hl/jfgf ;d]t ;DalGwt
clws[tn] c;"n ug]{5 . ;dodf ljj/0f k]z gu/]df k|lt dlxgf Ps xhf/ ?k}ofF
hl/jfgf nfUg]5 .
&= b}jL k|sf]k, pks/0fLo dd{t ;Def/ jf cGo s'g} sf/0fn] ;ft lbg jf ;f]eGbf a9L
lbg rnlrq3/ aGb ePsf] Joxf]/f k|s/0f !! df plNnlvt sfof{non] k|dfl0ft
u/]sf] cj:yfdf aGb ePsf] lbgsf] rnlrq ljsf; z'Ns nfUg] 5}g .
*= ljBfyL{ ju{sf] ;x'lnotsf] nflu zlgaf/ laxfg * ah]sf] / ;fj{hlgs labf k/]sf
lbgsf] laxfg * ah]sf] zf]sf] rnlrq k|bz{gLdf rnlrq ljsf; z'Nsdf krf;
k|ltzt 5'6 lbOg]5 .
(= o; cg';'rL adf]lhd u/]sf] lg0f{o pk/ k}tL; lbgleq /fh:j Gofoflws/0fdf
k'g/fj]bg nfUg]5 .
!)= rnlrq ljsf; z'Ns;DaGwL k|zf;g cfGtl/s /fh:j sfof{no ePsf] lhNnfdf ;f]
sfof{non] / cfGtl/s /fh:j sfof{no gePsf] lhNnfdf sf]if tyf n]vf lgoGqs
sfof{non] ug]{5 .
!!= rnlrq ljsf; z'Nssf] cg'udg rnlrq ljsf; af]8{n] ;d]t ug]{5 . rnlrq
ljsf; z'Nssf] :ynut lg/LIf0fsf nflu af]8{af6 vl6O{ cfPsf sd{rf/LnfO{
rnlrq ;DaGwL clen]v, laqmL vftf tyf bz{s ;+Vof ;DaGwL clen]v
rnlrq3/n] pknAw u/fpg' kg]{5 . ;DalGwt cfGtl/s /fh:j sfof{no tyf sf]if
tyf n]vf lgoGqs sfof{non] cfjZostf cg';f/ cg'udg tyf lg/LIf0f ug]{5g\ .
!@= rnlrq3/sf ;~rfnsx¿n] rnlrq k|bz{g ug'{eGbf Ps lbg cufj} cfk"mn] k|of]u
ug]{ l6s6sf] l;nl;n]jf/ gDa/, rnlrqsf] gfd / k|bz{g ul/g] ldlt rnlrq
ljsf; af]8{ / cfGtl/s /fh:j sfof{no jf sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{nodf
hfgsf/L u/fpg' kg]{5 / ;f]sf] clen]v rnlrq3/x¿n] /fVg' kg]{5 .
!#= o; cg';"rL adf]lhd c;"n ePsf] rnlrq ljsf; z'Nssf] gAa] k|ltzt /sd
rnlrq ljsf; af]8{nfO{ / afFsL bz k|ltzt /sd cfGtl/s /fh:j ljefun]
www.lawcommission.gov.np
www.lawcommission.gov.np
265
tf]s]sf] k|lqmofadf]lhd rnlrq ljsf; z'Nssf] k|zf;g ug]{ sfof{nox¿sf]
k|zf;lgs tyf ef}lts ;'wf/ sfo{df vr{ ug{ ;lsg]5 . rnlrq ljsf; af]8{n]
cfk"mn] k|fKt u/]sf] rnlrq ljsf; z'Ns /sdsf] kRrL; k|ltzteGbf a9L /sd
k|zf;lgs sfo{df vr{ ug{ kfpg] 5}g .
!$= rnlrq ljsf; af]8{sf] l;kmfl/;df g]kfn ;/sf/n] b]xfodf plNnlvt ljifoj:t'df
lgld{t :jb]zL rnlrqsf] k|bz{gLdf nfUg] rnlrq ljsf; z'Ns k"0f{ jf cf+lZfs
¿kdf 5'6 lbg ;Sg]5 M–
-s_ cflbjf;L hghfltx¿sf k"0f{tM df}lns ;F:s[lt emNsfpg] oyfy{k/s
rnlrqx¿,
-v_ b]zk|]d, /fli6«o :jfledfg / zxLbsf Tofu alnbfgdf cfwfl/t ljrf/ k|wfg,
r]tgfd"ns / k|ultzLn rnlrqx¿ .
!%= rnlrq ljsf; z'Ns;DaGwL cGo k|lqmofut s'/f rnlrq ljsf; af]8{sf]
l;kmfl/;df cfGtl/s /fh:j ljefun] tf]s]adf]lhd x'g]5 .
!^= rnlrq ljsf; z'Nssf] n]vfk/LIf0f dxfn]vfk/LIfsaf6 x'g]5 .