CEMALSÜREYA

ÜstüKalsınSeçmeŞiirler

Hazırlayan:

DoğanHızlan

ÜstüKalsınCemalSüreyaHazırlayan:DoğanHızlanKitapeditörü:SelahattinÖzpalabıyıklarKapaktasarımı:NahideDikelYapıKrediKültürSanatYayıncılıkTicaretveSanayiA.Ş.YapıKrediKültürMerkeziİstiklalCaddesiNo.161Beyoğlu34433İstanbulTelefon:(0212)2524700(pbx)Faks:(0212)2930723http://www.ykykultur.com.tre-posta:ykykultur@ykykultur.com.trİnternetsatışadresi:http://alisveris.yapikredi.com.trYapıKrediYayınları–2723DoğanKardeşKitaplığı–219—ilkgençlik—©YapıKrediKültürSanatYayıncılıkTicaretveSanayiA.Ş.,2008SertifikaNo:12334Bütünyayınhaklarısaklıdır.Kaynakgösterilerektanıtımiçinyapılacakkısaalıntılardışındayayıncınınyazılıizniolmaksızınhiçbiryollaçoğaltılamaz.

CemalSüreya’nınYKY’dekikitapları:

SevdaSözleri(bütünşiirleri,1995)

YürekkiParamparça(çevirişiirler,1995)Günler(günlük,1996)

GüvercinCurnatası(konuşmalarvesoruşturmayanıtları,1997)OnüçGününMektupları(mektup,1998)

TopluYazılarI:ŞapkamDoluÇiçekleveŞiirÜzerineYazılar(2000)

99Yüz(2004)TopluYazılarII:

“Günübirlik”ler(2005)Üvercinka(2008)

DoğanKardeş

AritmetikİyiKuşlarPekiyi(çocukyazıları,1996)ÜstüKalsın-SeçmeŞiirler(2008)

ŞiirHayatımızınKapsamaAlanında

Cemal Süreya’nın seçmelerini hazırlarken, çok zorlandım, çünkü kitap belli bir sayfa sayısı ilesınırlıydı.

Bazı şairler var ki, onlardan birkaç şiir seçersiniz, aklınızda, belleğinizde kalanlar öne çıkar,diğerlerinisizde,okurdaunutmuştur.CemalSüreya’nınbütünşiirleriniseçmelerealmakisterdim,çünkühepsiaklımdaydı,ezberimdeydi.

Heriyişairi,benşiirkuramlarıyla,poetika,nesnelölçütlertoplamıiledeğerlendirmiyorum.

Onunşiirini,eleştirininkatısüzgecindengeçirmek,kurallarbütününüuygulamak,şiirininkırılganlığınaaykırıdır.Amabuonunşiirininzayıflığınıgöstermez,böylebirşeyiaklımdanbilegeçirmem.

Hayatıma/hayatımıza/hayatınızasızabilmişşairlerdenbiridirCemalSüreya.

Şiirikadardüzyazısıdaustaişidir.Acabaonlaradüzyazışiir,eskideyişlemensurşiirdenilebilirmi?Şüphesizevet.

Neyiyazardı,şiirindekibelirgintema’larnelerdi,şiire,dahaönemlisiinsana,Türkiye’yenasılbakardı?Yaşamımızınrengârenköyküsüşiirleböyleyazılabilirdiancak.

Aşkmı,toplummu,güneymi,kuzeymi,Türkmü,Kürtmü?Şiirininönündegeçerliğiniyitirensıradansorular.

NezamancanımşiirokumayıçeksemutlakabirCemalSüreyaokurum,çünkübenimbütünhallerimibirdizedeanlatmıştır.Minimalsözünükullanmamalıyımama,şiirinazaindirgemeçalışmasıolduğunuoiyibilir,şiirindefazlalıkyoktur.Helemısra-ıberceste,divanşiirindensonraondahakimiyetinisürdürmüşür.

Yalnızbireyselkonumumudeğil,konumparantezindekiherşeyimionunşiirindebulurum.Zorkazanılanyalınlık,onunşiirinialgılayanherkesinaklınagelmelidir.Eskilerinsöylediğigibi, sehl-imümtenîonunşiirindeengüzelörnekleriylekarşımızaçıkar.

Önsözü,girişiyazarken,neöncekiyazdıklarımabaktım,nekitaplarına.

Şöyledüşündüm.BiryerdeyimvebanabiriyaklaşıpCemalSüreyanasılbirşairdisorusunuyöneltiyor.Bildiklerimiunutmuşum,başlıyorumbilmediklerimianlatmaya.ÇünküCemalSüreyaşiiribildiklerimizinötesinegeçer,bilmediklerimizinsahrasında,Nil’iaramayabırakırbizi.Şiiryorgunuolmaknegüzel.

Aradığını bulmak…Çok garip gelir bana, hele bir şiir yolcusunun rehber araması…Gideceği yeribilenlerleşiirinneilgisivar.Amabazışairlervardırki,birkaçdizesonraondanebulacağınızıbilirsiniz,ilkdizesiadetasondizesindensizihaberdareder.Değişmezşiirharitanızcansıkar,banakalırsayırtınonu,kaybolunyollarda.

CemalSüreya’nınşiiri,rehbersiz,haritasızbirşiirdir.Şaşırtıcıbiryolaçıkmışsınızdır,dilde,imgede.Tekbirşiirde,bütünşiirlergizlidir.

Çünkübirmutasavvıfgibidir,hayatamematadairneçokşeyvardır.Nasılyaşarsaöyleyaşatmakistersizi.Başkaneyapmalıki.

YıllarönceYeniEdebiyat‘tayazdığı,“ŞiirinAlfabesi”ndekiyazılarında,derinduyarlığın,eşsizbilginin

okurayükolmadan,iyişiirinögelerininasıldasıralamıştır.

Bazıinsanlarvardırki,yaptıklarıişyüzlerineyansır.İlkgördüğünüzdebuşairdersinizCemalSüreyaiçin,çünkügündelikkonuşması,biranekdotu,küçükbiryolculuktannotları,birdenbirdizeyedönüşür.

Şiiri nesre çevirin şeklinde ödevler verilir ya öğrencilere, ben Cemal Süreya için bunun tersiniöneriyorum.Onunnesrinişiireçevirindiyeceğim,çünkübugizlişairlerinkeşfiiçinsağlambiryöntemdir.

FeyzaPerinçekveNurselDuruel’in onunhakkındahazırladıkları kapsamlı kitapŞairinHayatı ŞiireDahil‘de söyledikleri bir cümle ne kadar doğru, onun için ne kadar geçerli: “Bir değil birçokCemalSüreyavardıkarşımızda.”

BenşairCemalSüreya’yıyazdım.Evet,amaşiirindedüzyazısınınesintisiyokmu?

Bazışairlerin,edebiyatçılarınyazdıklarıileyaşadıklarıarasındakibağıgörmezdengelemeyiz.İkisideeskideyişleiltisakhalindedir.Yaşamınıokumadanşiirininayrıntısınıanlayamazsınız.Biyografisişiirininbirbakımaşerhidir,dipnotudur.Tersinindedoğruolduğugibi.

Şair fiziksel olarak da, ruhen de yerleşik değildir. Şiir üzerine kesin yargıları yalnız onun şiiri içindeğil, şiir geleneğimiz, tarihimiz için de birer seçme söz olarak yerleşmiştir. Hattâ şiir üzerinedeğerlendirmeleriçinhâlâeksenniteliğindedir.

Genel akımların eşliğinde, İkinciYeni başta olmak üzere, şiirimizin hareketleri içinde onu bütünüyleanlatmak mümkün değildir. Ortak şemsiyeyi hep kapatır. Çünkü şiirini toplu koruma altına almakarzusunda değildir. Bağımsız şiiri o tercih eder, eleştirmenler, edebiyat tarihçileri de sınıflamanınkolaylığınıtercihederler.

OrhanDuru’nunsözübenceşiiriüzerinesöylenecekleriçindebirönemtaşıyor:

“Birkuşakşairiniarıyordu.Galibabuldu.”

Şiiri üzerine akımların, öğretilerin gölge etmesini istemedi. Önceden şiirine bir ipotek koymadı. Enazındantoplumsal,toplumcugibikelimelerincazibesinekapılıpşiirinibuaçıdandayorumlamadı.

Başta seçimzorluğundansözetmiştim,busözbenidestekliyor:“CemalSüreyaaz yazmaktadır amafiresizdirşiiri.”

CemalSüreya’nınşiirleriniokuyunca,iyibirşiir,iyibirşairokudukdiyeceksiniz.

Yaşamakşiirokuyarakmümkündür,onuokurkenböylediyeceksiniz.

DoğanHızlan

SAN

Kırmızıbirkuştursoluğum

Kumralgöklerindesaçlarının

Senikucağımaalıyorum

Tarifsizuzuyorbacakların

Kırmızıbiratoluyorsoluğum

Yüzümünyanmasındananlıyorum

Yoksuluzgecelerimizçokkısa

Dörtnalasevişmeklazım.

(1957)

GÜL

Gülüntamortasındaağlıyorum

Herakşamsokakortasındaöldükçe

Önümüarkamıbilmiyorum

Azaldığınıduyupduyupkaranlıkta

Beniayaktatutangözlerinin

Ellerinialıyorumsabahakadarseviyorum

Ellerinbeyaztekrarbeyaztekrarbeyaz

Ellerininbukadarbeyazolmasındankorkuyorum

İstasyondatirenoluyorbiraz

Benbazanistasyonubulamayanbiradamım

Gülüalıyorumyüzümesürüyorum

Hernasılsasokağadüşmüş

Kolumukanadımıkırıyorum

Birkanoluyorbirkıyametbirçalgı

Vezurnanınucundayepyenibirçingene

(1954)

ÖNCELEYİN

Öncebirellerinvardıyalnızlığımlabenimaramda

Sonrabirdenkapılaraçılıverdiardınakadar

Sonrayüzünonunardındangözlerindudakların

Sonraherşeyçıkıpgeldi

Birkorkusuzlukaldıyürüdüçevremizde

Sençıkardınutancınıduvaraastın

Benmasanınüstünekodumkuralları

Herşeyişteböyleolduönce

(1954)

AŞK

Şimdisenkalkıpgidiyorsun.Git.

Gözlerindururmuonlardagidiyorlar.Gitsinler.

Oysabenseningözlerinsizedemembilirsin

OysaAllahbilirbugüniyiuyanmıştık

Sevgiyeydiilkaçılışıgözlerimizinsırfonaydı.

Birkuşkonmuşparmaklarımauzunuzunötmüştü

Birsevişmekgelmişbirdahagitmemişti

Yoktudünlerdeevelsigünlerdekiyoksulluğumuz

Sankihiçolmamıştı

Oysakalbimişteşuracıktaçarpıyordu

Şurdaseningözlerindekibakımsızmavi,güzellaflı

İstanbullar

Şurdadaetinçoğalıyordudokundukçalaflarındünyaların

Öyledüzelticiöyleyerinegetiriciydisevmek

KiKaraköyköprüsüneyağmuryağarken

Bıraksalargökyüzükendiniikiyebölecekti

Çünküikikişiydik

Oysabirbardaksuyetiyordusaçlarınııslatmaya

Birdilimekmeğinbirikizeytininbaşınaydıdoymamız

Senibirkereöpsemikininhatırıkalıyordu

İkikereöpeyimdesemüçünboynubükük

Yüzününbitipvücudununbaşladığıyerde

Memelerinvardımemelerinkahramandısonra

Sonrasıiyilikgüzellik.

(1954)

DALGA

Bulutukestilerbulutüçparça

Kanımyereaktıbulutüçparça

İkigemiciynenVanGogh’danaşırılmış

Birkadınınyüzühahaha.

Birkadınınyüzüavucumkadar

İkigözümlegördümvallahibillahi

Yıldızlarvardıkafayıçekmiştim

Bukiminmeyhanesihahaha.

BuAli’ninmeyhanesibudamasa

Buipikimseiçingezdirmiyorum

Birkereasılmıştımçocukluğumda

Direklergemideydihahaha.

İkigemiciynenVanGogh’danaşırılmış

Birkadınınyüzükaçıyorduyetişemedim

Benömrümdeaşknedirbilmedim

Süheyla’yısaymazsakhahaha.

(1955)

KANTO

Bennerdebirçiftgözgördümse

Tuttumonugüzelcesanatamamladım

Senbinlerceyaşayasındiyeyaptımbunu

Birbununiçinyaptım

—Garsonbiragetir

GarsonunadıBarba

Bennereyegittimsebütünzulumlardı

Bütünaçlıklardıkavgalardıgördüğüm

Kötülüklerinbüsbütünegemenolduğu

Namussuzbirçağbubiliyorsun

—Garsonrakıgetir

GarsonunadıHakkı

Senbelkidebirresimsinnehaber

KırmızıbirBeykoz’unyanındaduruyorsun

Yapanbirdeağaçyapmışyanına

Dallarınakonsundiyekelimelerin

—Garsonşarapgetir

Garsonunhaliharap

İNGİLİZ

İngilizdebolgelirlibirbayşarkısöylüyor

Elbetsöyleyecekyokbirdesöylemesinmi

Gözleriyüzününtenhabirköşesineçekilmiş

Üstelikşarkınınhakkınıiyiveriyor

BensoluğuMeryem’insokağındaalıyorum

Meryem’indiyorsam,KolayMeryem’in,usullacıkMeryem’in

Karanlıkbastırmışüstümüzükülliyetlimiktarda

Alçakseslekonuşuyoruzkorkudandeğil

Çünkünezamanağzındanöpecekolsam

Helebuağızonunkendiağzıysa

Kocamanbirgülyeralıyorarkamızda

Zulmakarşı

Ayaktadurankadınlarolurya

Meryembunlardan

Üçtürlüayaktaduruşuvar

Biriniyalnızbanakullanıyor

—Güzelmibari

—Hemdenasıl

(1956)

CIGARAYIATTIMDENİZE

Şimdibirgüvercininuçuşunubölüşüyoruz

Gökyüzününomeşhurmaviliğinde

Uzunsaçlıirimemelikadınlarıyla

BirAkdenizşehriçıkabiliriçinden

Alıpyaracakolsakyüreğini

Şimdibirgüvercinin

Şimdisentamçağındasınyanınavarılacak

Önündedurulacaktamelindentutulacak

Hangibirelindengüzelimhangibir

Birelindekızlığınduruyorgariphuysuz

Öbürelindeyetişkinbirgünışığı

Dahaöbürelindedekilometrelercehürlük

Çalışaninsanlariçinakşamlarakadar

Tozdumaniçinde

Birelinledeboyunaekmekkesiyorsun

Bizeskidendeenaşağıböyleydiksenlen

Birbulutgeçiyorsaonugörürdük

Birminareninkeyfinediyecekyoksaonu

Biradamboyunayoksullukediyorsaonu

Nezamanhürlüğünbarışınsevgininaşkına

Bircıgaraatmışsakdenize

Sabahakadaryandıdurdu

(1954)

ŞİİR

Kadınkendinigösterdiusulcana

Çekingenliklekoşulubeyazusulcana

Gittilergözleriaşkayaşamayayangın

Gidipgelenleroldugittigeldiler.

Kadınsaçlarınıgetirmediuzaktatuttu

Umutsuzlukladolusoyunukuzakta

Düştülerkaranlıktaaralıkaralık

Düşüpölenleroldudüştüöldüler.

Kadıngözlerinikoyduortaya

Birmavibirgökyüzüaldıçevrelerini

Sevdilersonsuzbirmaviylealıngan

Sevipyaşayanlaroldusevdiyaşadılar.

(1953)

TÜRKÜ

Birsürüçiçekamasaydırmayakalkma

Ayrıayrıkadınlardankoparılmış

Kadınlardanyahemdebilsennerelerinden

Kahin-klinkahin-klin

Bennekadaröbürçiçekleridenesem

Seninkigüloluyoraralarında

Birsürügüvercinhavalan.Saçların

Bunlartıpkıseninsevilmedekisaçların

Kanatlarımdanbellidiryeniaçılmışsokaklarda

Gülüm-meragülüm-mera

Birgüvercinakıntısındakesingüvercinler

Uçsuzbucaksızbanabakıyorsun

BirsürüSüleymanVagon-Blö‘de

İçlerindenbiriVagon-Blö‘de

Enfazlakibarıenfazlapenceresiolan

Çal-paraçal-para

Açlığasaygısındanolacak

Benigörünceşapkasınıçıkarıyor.

(1956)

ELMA

Şimdisençırılçıplakelmayiyorsun

Elmadaelmahaallahlık

Biryarısıkırmızıbiryarısıyinekırmızı

Kuşlaruçuyorüstünde

Gökyüzüvarüstünde

Hatırlanacakolursatamüçgünöncesoyunmuştun

Birduvarınüstünde

Biryandanelmayiyorsunkırmızı

Biryandansevgilerinisebilediyorsunsıcak

İstanbul’dabirduvar

Bendeçıplağımamaelmayemiyorum

Benimöyleelmalarakarnımtok

Benöyleelmalarıçokgördümohooo

Kuşlaruçuyorüstümdebunlarseninelmanınkuşları

Gökyüzüvarüstümdebuseninelmandakigökyüzü

Hatırlanacakolursaseninleberabersoyunmuştum

Birkiliseninüstünde

Biryandançançalıyorumbüyükyaşamaklara

Biryandanyoldaninsanlargeçiyorçoğulolarak

Duvardabirkilise

İstanbul’dabirduvarduvardabirkilise

Sençırılçıplakelmayiyorsun

Denizinortasınakadarelmayiyorsun

Yüreğiminortasınakadarelmayiyorsun

Biryandaesaslıkederleriçindegençliğimiz

BiryandaSirkeci’nintirendolukadınları

Âdettirsadeceağızlarınıöptürürler

Ayaküstüişlerinigörmekyerine

Adımınbirharfiniatıyorum

(1956)

SİZİNHİÇBABANIZÖLDÜMÜ?

Sizinhiçbabanızöldümü?

Benimbirkereöldüköroldum

Yıkadılaraldılargötürdüler

Babamdanummazdımbunuköroldum

Sizhiçhamamagittinizmi?

Bengittimlambanınbirisöndü

Gözümünbirisöndüköroldum

Tepedebirgökyüzüvardıyuvarlak

Şöylelemesinemaviydiköroldum

Taşlaragelincehamamtaşlarına

Taşlarpırılpırıldıaynagibiydi

Taşlardayüzümünyarısınıgördüm

Birşeygibiydibirşeygibikötü

Yüzümdenummazdımbunuköroldum

Sizhiçsabunluykenağladınızmı?

(1953)

HAMZA

Büyükbirihtimalleölmüştük

Şehirkankıyamettiayaklarımızda

Gökyüzünükatlayıpbirköşeyekoymuştuk

Yıldızlarkaldırımlaradökülmüştübütün

Hamzabütünparmaklarınıortayadökmüştü

Yirmiyıldırcebindebiriktirdiğiparmaklarını

Hamzasonşarkıyıkırkabölmüştü

Doğrusuiyiidareetmiştik

Doğrusuiyihaltetmiştik

Yaşayanlarunutmuştubizi

Bizöldüğümüzlekalmıştık

(1953)

HAMZASÜİTİ

Sürahininenyamruyumruyerinde

Hamza’nınkarısıbir,Hamzaiki.

Sürahi,basbayağısürahi,masanınüstünde

SıfırıncıkattaCihangir’deki

Şehrinaltında,şarkılarınaltında,ayranların.

Yarımkafiyeninhatırıiçin

Akşamakşamyarımsomunsahibi

Hamza’nınkarısıbir,Hamzaiki.

Leylâ‘nınkaşlarıgeldioturdukarşıma

Hamza’nınkarısıLeylâ,HamzaLeylâ.

BaşladıAfrikasıuzunbirgece

–Afrikadediğinbirgaripkıta–

Geceleryukardatelcek-bulutcak

Böylegecelerdeyatanyatana

SıfırıncıkattaCihangir’deki

Hamza’nınkarısıLeylâ,HamzaLeylâ…

(1953)

SÜVEYŞ

Dengesiniuzunbıyıklarınaborçluyürürken

Sondereceincebirkadınyüzündensallantılı

SevişkenbirorospuenmayhoştenlisiOrtadoğu’nun

Çeşmedensuiçergibikolayrahat

Avucunuçenesinedayayıpöptüğü

Amasadeceöpmekmi

Odaayrımesele

Saçındakiçiçeğiyükleyipmerhabasına

Yolunadikildiğiilkgündenberionun

Geceyitutupgetirmekbirinciişi

Sonrabelirtmekgeceyienyavuzlaflarla

Meryemkadifedenbirçingenedir

Amaçayiçmeninkadifesimiolur

Odaayrımesele

GibibirErzurumluyanındangeçenminarelerin

Daracıkıslığınabuyuretmişbütünmavilikleri

MeryemMeryembenimlebirdahaöylekonuşmaMeryem

Aysessizsedasızbirçingenedir

İnanolbaşımıalırgiderim

Amanereyegidebilir

Odaayrımesele

BizseviştikSüveyşkanalıkapanmıştı

Ellerimizinbalıklarıbütünkanallarda

(1957)

NEHİRLERBOYUNCAKADINLARGÖRDÜM

Porsuknehriningeçtiğikadınlar

Hepsineyüzerkererastladımenazdan

Umutsuzsevdalaratutulmakonlarda

Bozkıradoğruseyreleseyreleyaşamakonlarda

Verdimiadamaherşeyleriniverirler

Bengördümnegördümsekadınlarda

Porsuknehriningeçtiği

Kızılırmakparçaparçaolasın

Birparçaekmeksiyah,onkuruşlukkınakırmızı

Taştoprakarasındatürkülerarasında

Karanlıktabiryanlarıörtükbiryanlarıüryan

Kocamangözleriyleoyanambukadardokunaklı

Kimlerürkütmüşacababukadarkadını

Diclekıyılarınatirenvarınca

Büyükbirgökyüzügitallahımgit

Genelolaraköncekaşlarıgörünür

Sonrabütünsüzuykularıkaşlagözarasında

Yanaklarındaçıbanizitaşıyankadınlar

Gülkurusu

Birgünsizindeyolunuzdüşermemlekete

Sizdegörürsünüzbunlarıkadınlarda

Ödevleriyenilmekolanhep

Bıçaklakemikarasında

Susmaklaağlamakarasında

Yenilmek

Kadınlar

(1955)

AFRİKA

Afrikadediğinbirgaripkıta

Elbilirâlembilir

KişeklibozulmasındiyeAkdeniz’in

Hâlâeskisigibiçizilir

Haritalarda

(1954)

BUN

Elimgeçiyoraptaldan

Kapital

Elimmiçiçekmibilmiyorum

Birelimbirçiçekmiaçılan

Çekingenmahzunaçılanbunubilmiyorum

Amaüstüsteyenildiğimegöre

İskambiloynuyorumgaranti

MaxJacobpapazıablasından

Ablasınıosaatmeryemsiyorum

Çünküherkadınımeryemsiyorum

Gözlerigözdeğilgözistan

Omüthişkorkusaatlerinde

Başınıomuzumakoymasaolmazdı

Başınıomuzumakoyuncada

Kurtarmasaolmazdıbeniolmaktan

İçtiğişarabaaitbiradam

Gözlerigözdeğilgözistan

Birodadanbirodayageçiyor

Kapınınbiriniaçıpbirinikapıyor

AdıMeryemdeğilsadeceDorothyLucy

Renklerindendolayıokulsuzbırakılan

Zencilerzencilerikiokkazencefil

İntiharsüsüverilerek

Güneşinlinçedildiğibirakşam

(1957)

ÜVERCİNKA

Böylecebirkeredahaboynunlayızsayılıyerlerinden

Enuzunboynunbusenindayanmayayadaumudukesmemeye

Lâleli’dendünyayadoğrugidenbirtramvaydayız

Birdennasıloluyorsenyüreğimielliyorsun

Amanasıloluyorsenyüreğimiellerellemez

Sevişmekbirkeredahayürürlüğegiriyor

Bütünkaraparçalarında

Afrikadahil

Aydıncadüşünmeyiiyibiliyorsuneksikolma

Yataktayatmayıbildiğinkadar

SayınTanrıyakalırsaseninleyatmakgünah,dahaneler

Boşunaymışgibibuncauzamasısaçlarının

Benböylecanlısaçgörmedimömrümde

Hertelininiçindeayrıbirkalpçarpıyor

Bütünkaraparçalarıiçin

Afrikadahil

Seninbirhavanvarbeniasılsarano

Onunladahabirdeğerebiniyorsolukalmak

Sabahlarıacıktığıiçinhaklı

Gününükazanıpkurtardıdiyegüzel

Birçokçiçekadlarıgibigüzel

Entanınmışkırmızılarlaaçan

Bütünkaraparçalarında

Afrikadahil

Birliktemısralardüşürüyoruzamaiyiamakötü

Boynundiyorumboynunubenimkadarkimsedeğerlendiremez

Birmısradahasöyleseksankiherşeydüzelecek

İkiadımdahaatmıyoruzbizitutuyorlar

Böylecebizibirkeredahatutupkurşunadiziyorlar

Zatenbizihergünsabahtanakşamakadarkurşunadiziyorlar

Bütünkaraparçalarında

Afrikadahil

Burdasenincesaretindenlafaçmanıntamdasırası

Kalabalıkcaddelerdehürlüğünşarkısınakatılırkenki

Padişahgibicesarettio,alımlıdeğmekadındayok

Aklımakadehtutuşlarıngeliyor

ÇiçekPasajındaakşamüstleri

Asılyoksullukondansonrabaşlıyor

Bütünkaraparçalarında

Afrikahariçdeğil.

(1956)

ÜLKE

SaatÇinivurdubirden:pirinççç

Bengittimbembeyazuykusuzluktan

Kasketimieğipüstüneacılarımın

Senyüzünesürgünolduğumkadın

Karanlıkhersokaktaydıngizliherköşedeydin

Birçocukboyunabirsuyusöylerdi.Mavi.

Birtakımgençanneleriuzatırdıbirkeman

Sentutarkendiniinceciksevdirirdin

Birumuttunbirmisillemeydinyalnızlığa

Yalnızaşkıvardıraşkıolanın

Vekaybetmekdahagüçbulamamaktan

Senyüzünesürgünolduğumkadın

Kardeşimolangözleriniunutmadım

Çocuğumolanalnınısevgilimolanağzını

Dostumolanelleriniunutmadım

Karımolankarnınıveönlerini

Orospumolanyanlarınıvearkalarını

İştebütünbunlarınıbunlarınıbunlarını

Nasılunuturumhiçunutmadım

Kibritçakmasmaviyanardısesin

Ormanlaraormanlarayüzününsesi

Engizlikelimeleriakıtırdıağzıma

Şukaranguşuacayipşuasyalıaşkın

Soluğukesenağulayanormanlarında

Yaşadımokısavekorkunçhükümdarlığı

Veçarpıntılıyüreğimsaçlarınınakıntısında

Karadeniz’ekarışırdıordanAkdeniz’e

Ordandadahabüyüksulara

>

Geceyseayhementazelerminareleri

Kur’ansayfalarısatılansokaklardan

Ölümbirçeşitsevgiyleuçar

Ölümuçarçocukyüzlere

Benosokaklardannekadargeçtim

Damağımdadilininyosunlutadı

Öncebuğulusonracamgibiparlaksonrabuğuluyine

Birtakımtavşanlarıandıranbirtakımsuhayvanlarını

Pazarpazartesigünlerinivehaftanınöbürgünlerini

Yanisalıçarşambaperşembecumacumartesi

BirbaşakufakufakbildirirKonya’yı

ObaşaktaoKonya’daseniararım

Benşimdilerdeherşeyisanabağlıyorumiyimi

Altınölçüçiftölçüvealtınkarşılıksız

ParabasmayetkisiniFırat’ınsuyunuPalandöken’i

Erzincan’ındüzünüasmabahçeleriniBabil’in

Antalya’nındeniziniodenizindibini

Beştürlüyengeçyaşayansularında

Çağanozadipavuryaçingenepavuryasıayıpavuryası

birdeçalpara

Bilinirneustaolduğumiçlenmekzanaatında

Canımlabesliyorumşuhüznünkuşlarını

Senkalabalıktabulupbulupkaybettiğimkimya

Yokluğungayrişuradanşurayageldi

Birgünlerşölenlerleegemenülkende

Şimdiirigagalıyalnızlıklardönüyor

N’olurağzındanbaşlayaraksoyunmaya

Birkezdahasürhayvanlarınıüstümeüstüme

Çıkgelbirkezdahayıkıntılardan

Çıkgelbirkezdahabenibozgunauğrat

ÖĞLEÜSTÜ

Babasıipyerineyılanaçekilmiş

Birçocuğunçiftekorkusuöyledir

Boynundanyavaşçaçözülerek

Atkısıbirtambursesineuzanır

Göktebirsürekayargözleri

Öpüşühançerlenmişbirkadının

Tutunacakyerbulamayınca

Giderbirırmaktakararkılar

Vekururkengözyaşları

Gürültüsüzbirplatini

Usulusulindirir

Celladınındamarlarına

Eysevgiliyalnızlık

Seningünübirliksokaklarında

Dopdolubiröğle

Birkuşserpintisini,ölümün

Canevinesürgüngötürüyor

Birşehirsöylebanabirşeyanlatmasın

Kuzeyeçıkmanıncoşkusundanbaşka

KARS

Öylegüzelkiölürümartık

Beyazuykusuzuzakta

KarsçocuklarındaKars’ı

Ölüleriyağankarda

Donmuşgözleriminarası

Senküçüğümsımsıcak

Nederlerona–bukızakta

Boyunatürküleryakıyorsunya

Sankihertürküdensonra

Hohlasangökbuğulanacak

Anlakiherdurakta

Yoksınırlarıaşkın

OiyiyüzlüTanrı

Beklesindursunbizi

Kurduğumuzrahattuzakta

Nasılolsayinebirgün

Dönerizbuyollardangeri

Seninbirelindebirmendil

Öbüründekuşsesleri

CELLATHAVASI

Burjuvaihtilalindensonra

MösyöGiyotinyüzelliyıldır

Parislibiravukat

Vegözleriyaşarırsabahları

Okuduğuintiharlara

SinyorKurşun.İspanya.

Asılıpgidebilirbakışlarınız

Birbulutunyedeğinde

TabiiLorcagibisizinde

Gözlerinizibağlamazlarsa

YanebuyrulurMister

ElektrikSandalyasına

Krediyatırımbiryana

İyiözetlerAmerika’yı

WilliamJames’tendaha

Sıçrayankanselamlarıdır

Kaabil’eEzraPound’a

ParanteziçindeRaskolnikov’a

Kellebirşeyanlamadan

Emirlerveredursunayaklara

İşinibitirmiştirHerrBalta

Eyidamahükümlüyurttaş

Altındançekilinceiskemle

İdareedebilirsensoluğunu

Yaşarsınkısadaolsabirsüre

ÇünküİpEfendininsunduğu

Ölümlerkibarcasürüncemede

RESİM

Birsavaş:Otlukbeli

Birmavi:Spartaküs

Birsoru:niçinSpartaküs

Birkuş:nereyegidiyonkuşu

Birçiçek:bilmemkiçiçeği

Birsu:şüpheli

Birbelge:noterlerinden

ElbetBaşkentnoterlerinden

Birşair:AhmedArif

Toplardağlarınrüzgârlarını

Dağıtırçocuklaraerken

Birçocuk:inceburunlu

EyinceburunluGüneyliçocuk

Nesoracaksaniştesor

Birçalgı:fayton

Biriçki:rakıhayırvotka

Birtabanca:tabiidolu

Birhaber:ölümümyakın

Birimza:okunmuyor

YAĞMURUNYAĞMASIİYİDİR

Sonraogidersesiniyıkardı

Telefondasaatlerceseviştiğinden

Odiyebirivardıgaliba

Ağzıdaiyicevardıgaliba

Geceçiçeklerindenbirorman

Pejmürdeatlarpahasına

Biraiçerkensaçlarıuzun

Parmaklarıkorkunçvekalabalık

BirgeceAksaray’dahiçunutmam

Yüzümüellemiştigaliba

Denizedoğrugittikçeartan

Buyüzbenimyüzümdüolsaolsa

Yakasındakocamanbirdüğme

Sevincibitiştirenacıya

Ayırankuşkuyuinançtan

Yağmurunyağmasıiyidir

Birçerkezmızıkasıgibirengârenk

İkiadetkuşçantasında

AZYAŞADIKSADA

Benkibritiçaktığımzaman

Herşeykırmızıydıyüzünolarak

Benkibritiçaktığımzaman

Çünküheryüzbirmemlekettir

Bensigaramıyaktığımzaman

Çünkühersigarabirkelimedir

Bensigaramıyaktığımzaman

Güzgünleriydibirşarkıolarak

Birgüvercinbenöldüğümzaman

Nicehüzünlerdenyaprakyaprak

Birgüvercinbenöldüğümzaman

GÖÇEBE

Sensıksıkgülengülerkende

SevecenbirAkdenizçizgisini

Solyanınaağzının

İliştirençocuközenle

Yabanamıatıyorumyaniseni

Yabanamıatıyorumsaataltıbuçukları

ÇocukveAllah‘ıneneskibaskısını

Değil,değilbunlarınbiri

Gözlerimingemilerikuşistiyor

Açılıpkapandıkçasevdam

Kapanıpaçılıyorbirmavi

Şahmaransütistiyorkefeninden

Üçaylıkölmüşçocukların

KeremileArzugeliyorAslıileKanber

Aykanakanabatıyor

Aykanakanabatıyor

Eşkiyalargeceninyangınınıizliyorlaruzakta

Kargapazarıdağlarınıdolananyaşlıveöfkelibirotobüsteyim

Jandarmadaimanesirdekalacaktır

Eşkiyalarsilahlarınıçaprazastıkçatürkülerine

Vebudağlarböyleeşkiyagüzelliğitaşıdıkça

Patronununkarısınızimmetinegeçirip

Amasya’danKars’akaçmaktaolansaymanyardımcısıyla

Aleviliktenkonuşuyoruzuzunsüre

YanımdakihepbirgazetedeMarilynMonroe’nunresimlerine

bakıyor

>

MarilynMonroeöldüdiyorumona

Ölümüsiyahbirkâkülgibialnınadüşürmesinibildi

ŞimdiyseCennetteNietzsche’ninmetresiolmasıgerekir

Bunlarıdiyorumdahanevarsadiyorum

İştehiçbirsebepolmadığınısevişmemeye

İşteçocukluğumdanberiiçimdebirönseziolduğunu

Bununbirgünbirinerastlamakgibibirşeyolduğunu

BelkidebirgünlerbununiçinAydın’dabulunduğumu

Zatennedensehepbirşehirdenbirşehreyolcuolduğumu

İşteeflatunkakalıçocuklarolduğunuKütahya’da

Ankara’dadokunakYozgat’tabecerikolduğunu

Van’dagüreşçidevelergibisüslediklerinikamyonları

İstanbul’daminarelerinlirikolduğunuköprülerinsedialektik

Acemibirbulutbozuyorbütüngörüntüyüeskibirşarkıgibi

Buşarkıyınezamanduysamaklıma

Sinirlibirelinuysalbirbardağa

Çokyukardandöktüğübiriçkigelir

Sonsuzveolağanüstübirbira

Köpükleneköpüklenebiçimlendirir

Soyunarakağlayanbirkadını

Acıbilincindesonrasızlığın

Amabırakalımbırakalımbunları

Yoldanpiyadeerlerigeçiyortahtabavullarıylavebüyük

yakalarıyla

Vefaytonculargörüyorum

Yerebasışlarındakiağırlığıazaltmakiçin

Tanrısalbıyıklarıyladurumlarınıparaşütlendiren

Kars’tayımbunebiçimKarsbirkenarda

Pekâlâyalçınlıkiddiasındabulunabilecekbirtepeninüstünde

Karskalesiyükseliyor

GökyüzünüAnkarakalesinegöredahasoyutvedahaelverişli

birşekilde

Hırpalayanbukaledeolmasa

N’olacakbakalımhırpalayanbukaledeolmasa

Kuşkusuzartacakyalnızlığımsevgiliçocuk

Biliyorsunbenhangişehirdeysem

Yalnızlığınbaşkentiorası

Birdeyinesevgiliçocuk

Biliyorsunkişitutkularıyla

Yalnızlığınıadlandırıyorokadar

Arkadabirsudevriledevrileakıyor

Rastgelebirağacasoruyorum

Birşeyvarsankionusoruyorum

Değilordadiyorbelkibirazdahailerde

Tanrımeleğiniağırlamayaçalışan

Ataerkilbirailegözümüalıyor

Dedelerinyüzlerindeerozyon

Silipgötürmüşbütünevetleri

Annelerinseağızlarındahiyeroglif

Babalarınsaağustoslaratasözleri

Amcalarınsaavdanboşdönüyorelleri

Teyzelerseelleriyleyargılıyorgökgüzelliğini

>

Ablalarınsaboyunlarısoruişareti

Ağabeylerseutançlarındanemrah

Sıralanmışlarsuboylarına

Bıçaklasoyuyorlarkelimeleri

Yasuyagidenküçükkızlar

Onlar

Tıpkıokuşlargibi

Uçandahabirsüre

Sonradavurulduktan

BirmezarındoğurduğuiştahlıbirçocukturAnadoluşiiri

Eyşiirarayıcısıeyesrikkişi

Şusondönemecinideaşıncagecenin

Doğacakgünartıkgündüzeilişkindeğil

Buağartıancakyüreklekarşılanabilir

Bütünişordaişte,ordanusturuplugeçmesinibil

Tutsaksanellerinsıvışırgiderzincirlerinden

Vebalyozlavursalarmısralarına

Soylubirdemirsesiyükselir

Soylubüyükvemavibirdemirsesi

Ellerimgeceyatısınaçağrılmış

Ve

TelâşsızgörünmeyeçalışanbirKafkagibi

Yüzümgiyotineabone

MOLA

—Kartallardolanıyorgeneralim

—Kartallardolanırdadolanmazda

KaçtanevurmuştumMütarekede

Amadüşmandemeyedilimvarmıyor

Zatenböyledurumlardaveaşkta

Taşınacaksilahdeğildirgurur

—Ölüyorumyüzbaşımölüyorum

—Banabakbenyüzbaşıdeğilim

Üstelikbirazsonratalimvar

Dörtrüzgârıbiçenmitralyözlerin

Uçlarındagökyüzümayalanıyor

—Çavuşpırpırlarınnemavi

—Görüncekamaştıdaellerim

Şahİsmail’inüçsevgilisini

Gülizar,Gülperi,ArapÜzengi

—Askersuverasker

—Benaskerdeğilimnişanlıyım

ARKAGÜNEŞ

Yabansısesiyledoldurupbardağımı

Boşaltırsonrabelirsizliğe

–Ellerivarellerimgibi–

Çekipgötürdüğükadın

Getiripgetiriprastlantının.

Kuşlardaldeğiştirdikçe

Kıyıyauzanandüzlük

Kurtarırkarnındakiarıyı

Yitiriruçlarınıçatılar

Ayçakıllarabölünür

Birdaldıruykusuzluk

Sallanırsürekligecede

Denizseyrelirayaklarında

Şehirkaçağıçocukların

Tükeniraskerlerdenkışla

SönerKışsapartelefon

Unuturotomobiller.

Denizearalıkçocukların

Yabansısesiylebelirsizliğe

Boşaltırgöğüdalgındalgın

Sallananışıldaklar.

Kuşlardaldeğiştirdikçe

Balıklarelbirliğiyle

Derindekidurumlarını

Savunurlarhunişeklinde

Birkansalkımıdırşarkısı

Dağılırincelirbelledikçe

Evlerlebacalarlakarışık

Karaağaçlarınüstüneyükselir

Oradanyönetirkorkuyu

Obeyazoerkenoilk

Oyapışkanuğultu

Acınıntekniğiniöğretir

DörtYönbirbiriniyokladıkça

İkitanrıçekerarabasını

Ölümün,dağlaradoğru.

Yaprakyapraksuçsuzluğunu

Soyduğumserinbıldırcın

Kuşlardaldeğiştirdikçe

Savunurkendinisolgun,

Aracısızbirsesgibi

Sallananaralıkkadın

Kuşlardaldeğiştirdikçe

Sokağıdönengözleri

Çalarçiniyeçiniye

Susuncabirağaçtır

Otağısessizliğin,

Loncalarınbakırı

Konuşuncada

Veay

Devşirirensesindeki

Ihlamurçiçeğini,

Ay,

Arkagüneş.

İŞTETAMBUSAATLERDE

İştetambusaatlerdebiryaragibidirsu

Yenideşilmişuçlarındasokakların,küçükuçlarında.

Seningüneşsarnıcıgözlerin

Ölümyasıiçindekibirevde

Olmamasıgerekenbirşeygibi,kırılanbiraynagibi.

Busaatlerde.

Çarmıhınıyanındaneksiketmeyenbirİsagibi

Merdiventaşıyanbiradamgörüyoruz

Sırtındaonikibasamaktaşıyanbiradamgörüyoruz

Buadamınekadarçokseviyorum,bukuşunekadar

Senneseviyorsunsenzatensevince

Alnınlaayıklarsınyeryüzünü,

Çardaklarbinalarınağızlarında

Aşargiderkendisınırlarını,

Köpeklergizlibirdağıhavlar.

Bunlariyidirdiyorumbunlarsendenhaberli,

Yoksanerdenbilecekler

Karbonsınırındayaşayanbalıklar

Kovadansızanhicretgününü,

Peygamberinparmaklarınaasıppaltolarını

Nasılgireceklertanrıevine

Mucizesevermüslümanlar,

VeOnBinlerinDönüşüsırasında

Greklerinkeçilerleçiftleştiği

Dağyollarıneyledonanacak?

Yinedeyinedesevişirken

Kullandığımızherkelime

Hırsızındevirdiğieşya.

Minibüslerlemorarmışsokaklar

Buğdayınparayladeğişildiği

Paranınekmekledeğişildiği

Ekmeğintütünledeğişildiği

Tütününacıyladeğişildiği

Veartıkhiçbirşeyledeğişilmediğiacının.

Osokaklarda.

Saatleryağmurugösteriyor,

Bugünbuküçüksalıgünü

Herşeyieksikİstanbul’un,tepelerindenbaşka,

YalnızGalata

Galata

Geceninbodrumlarındabeslediği

Otükenmezpaslanmatutkusunu

Birağızmızıkasıhalinde

Denizeyediriyoryavaşyavaş

BENİÖPSONRADOĞURBENİ

Şimdi

utançtırtanelenen

sarışınçocuklarınbaşaklarında.

Ovadan

gözübağlıbirleylakkokusuovadan

çeviriyoroküçücükgüneşimizi.

Taşarakevlerdentaraçalardan

gelipsesimeyerleşiyor.

Sesiminesnekbaldıranı

sesiminalacabaldıranı.

Vekuşlaradoğru

fildişi:rüzgârıntavrı.

Dağ:güneşiskeleti.

Tahtaheykellerarasında

denizinyavrusukocaman.

Kangörüyorumtaşgörüyorum

bütünheykellerarasında

karabasanılıkacemi

–uykusuzluğunsütlüinciri–

kovanlarasızmıyor.

Annemçokküçükkenöldü

beniöp,sonradoğurbeni.

(Papirüs,Sayı:1,Haziran1966)

YUNUSKİSÜTDİŞLERİYLETÜRKÇENİN…

YunuskisütdişleriyleTürkçenin

Negüzelbiçmiştigökekinini,

Düşmanmüşmangirmedenaraya

Dolanıpbütünyukarıilleri

Tozdumaniçindeyollarboyunca

Canındansızdırmıştışiiri;

Vasf-ıHal’indeöyleesrikti

AcıdirliğiÂşıkPaşa’nın,

Günlükgibihavayıdoldururdu

Sevgininvekimyanınöğretisi;

Bursa’daotlarağaçlararasında

Kimyazdıgününaydınlığın

Odirioinsanyüzlüberatını

BaşkakimyazdıEmirSultan’dan;

VeBalımSultanUrumabdallarından

Babadostlarıylakadınlarla

Birtakımilişkilerdensıyrılarak

Çıkarakkarıkocalığındükkânından

TuttuaynasındaKızılDeli’yi;

Yağmuraltındasicimgibi

Parasınıserperkenhavuzlara

ÂşıkGaripunutmuştukendini

AklınıfikrinitakıpMecnun’a;

Oralardasevgilibirküfürgibi

Sonyükselişigibibirsesin

Demirintaşınyergisiyledolu

Oçimenleriyeşertennârâ

Odalgadalgayayılan

Anamıniçigibiovalara,

Veindimibirdenbireinen

Sımsıcakbirşafakgibidağlara,

>

SütbeyazAyvazKankırmızıKöroğlu;

Senkişukısacıkhayatında

Sevdinveyaşadınkelimeleri

Birgünbiledüşürmedinkalbinden

Yaranabastığınobüyülüdeyimi

Niyemikoşarsınböyleufkadoğru

PirSultanmıısmarladıseni

KızılırmaktanöteSivas’adoğru

Yeryüzügökyüzüvesabahvakti

Bileceuçarsınızhastanızulu

Alnındagöğsündeparmakuçlarında

Kanpıhtısınınısrarlıbakışı

Siyasetmeydanıhıncahınçdolu,

Ustamıngözlerindekisondamlamavi

Takılıpkalmışkipriklerine,

Perçemiuysalcadolanmışdarağacına;

Uzaktakavaklarkuşkusorulu

Birtamburdehşetisazında

HazırlarkaderiniKadıBurhanettin’in

OlsadabirgünSivas’asultan

Fışkıracaktırkanıbirtuyuğgibi

Azeriağzıylakoçlaradevran

Birtuyuğgibielemsizbirfıskiyegibi

Başıomuzundankaydığızaman;

Senkigözlerinlegörmüştün57’de

Babanınparçalanmışbeynini

Kâğıtbirpaketlekoydularmezara

İstesenbelkielleyebilirdinde

Amaağlamakharamdısana

Ogünleristesendeistemesende

BoğazındaburuldukaldıTürkçe

Mevsimlerintülünesarılıhalde

Yıllarcadinlendirdinacını

Utandınondankorktunbirbakıma

Sakladıngelenindengideninden;

Vesendahanicerastlantılarla

Nicesuçsuzunbaşındabulundunki

Göğeurmakistergözbebekleri

Niceşairniceduyarlıkelçisi

ZehirKazakzıkkımGedayi

Birbuğdayyüzlüzülfüdolaşığın

Özlemiylekarmışdoğanınbuyruğunu

Kütüğünakıştanbeterolmuş

NarçiçeğiKaracaoğlan;

YazkışyapraklıDertliBoran;

EzilmişintutanakçısıKabasakal;

DördüncüMurad’ınçılgınlığıyla

Yeniçeribedeninenişanlarvuran

SeyrekaskerKayıkçıKulMustafa;

İşgalacılarındanmavibirlirizmçıkaran

MaliyecişairlerinilkiBayburtluZihni;

Vesürgünşairlerinneilkinedesonuncusu

YiğitveaçıkTürkmen:Dadaloğlu;

Kamukuşlarınyedibinyıl

Tambirdanişmendlikiçreuçtuğu

Vegülüntekbirsolukta

Köyköydağılıpkahverengide

KentkentkırmızıdatoplandığıGülşehri;

KimbuGülşehriöksüzEmrahkim?

ŞemsBanuneolacakKişverkişannerekalesi?

YaUluCamiinünlüromancısı

Yalvaçlarakimlikkâğıdıdağıtan

ÇekidüzeniunutulmazSüleymanÇelebi?

SeniştebunlarlabildinTürkçeyi

Bunlarla

Gelengidenobayısevdi

(Papirüs,Sayı:32,Şubat1969)

KANVARBÜTÜNKELİMELERİNALTINDA

Postaarabalarındansözetbana

Kanvarbütünkelimelerinaltında

Ezop’unşulanetlidilindensözet

Kanvarbütünkelimelerinaltında

Umulmadıkbirgünolabilirbugün

Aslankardeşçeuzanabilirkayalıklara

Birçaysöyleyağmurlarınkokusunda

Kanvarbütünkelimelerinaltında

İştedurupdururkenşurda

Biryelpazegibiaçıldısesin

Güzünengürültülükanadında

Göğünenincedalında

Kanvarbütünkelimelerinaltında

Umulmadıkbirgünolabilirbugün

Birçeşmegibiakabilircumartesi

Çığlığındakisessizharfler

Düngeceninağırlığıdırdamarlarında

Negüzelkonuşursokaksatıcıları

Fötrşapkalarıylanekalabalıktırlar

Veçiçekçikızlarıngöğüsleri

Dahasuçsuzdurkırlangıçyumurtasından

Kanvarbütünkelimelerinaltında

Yaprağınıdökecekağaçyokburda

Amaışıkdökebilirolancarenklerini

Sürekliişbaşındadırbelleğin

Tanıkşairlerarasında

Oyuncuarkadaşlararasında

Yolculukbirkafiyearayabilir

Atınınkuyruğundakidüğümde

Ölümbirkafiyearayabilir

Akgömleğinde

Yolbirkafiyeararvebulur

Dönemeçlerinbenzerliğinde

Kanvarbütünkelimelerinaltında

Birgülalelinesözgelimi

Kanvarbütünkelimelerinaltında

Beşdakkatutbiraynanınönünde

Sonrakesoaynadanbirtutam

Beyazbirtülbentiçinde

Koyiçcebine

Bütünbirömürkokaroayna

Kanvarbütünkelimelerinaltında

İşteokandırseningülüşün

Sızmıştırhayatınderinlerine

Siyahtırordakırmızıdır

Daldandalaatlar

Severçocuklaraanlatılanmasalları

Amaişsavunmayagelince

Yalnızalevisavunur

Vegüneşinsolmazçekirdeğini

Yalnızdoruklarda

Umulmadıkbirgünolabilirbugün

Kanvarbütünkelimelerinaltında

(Papirüs,Sayı:36,Haziran1969)

VAKİTVARDAHA

ElifLâmMim.Yirmiüçhazirandokuzyüzaltmışyedi

Bulanıkatmosferiniçindegözlerimsımsıcak;

Yeldeğirmeni’ndendenizesarpasararakinenbirsokakta.

Vakittamamdırdiyorum.Vesokağınsesi

Diyorkideğildaha

Vakitvardaha

BirkilisetadıtaşıyorDolmabahçecamiininpencereleri

Uzaktanbakmakşartıylaveaydınlıkoluşunusaymazsak;

Vedenizingişesindeoturankısaboylusaatkulesi

Yakasınıniçinekaydırmışhafifçebasınç-ölçerini

Diyorkideğildaha

Vakitvardaha

Mermerinmemelerindenhafifçehafifçedamlıyormavi

İlkmavi,doğrumavi,çayırçimenbilgisi

CücükleniyorordahemenılıkmenekşesiŞems’in

ÇalgıcısınıdayanındagezdirirdiKonya’daŞemski

Diyorkideğildaha

Vakitvardaha

Birkokugibidururduparmağıyüzüğününiçinde

GerindikçebütünDoğuyayayardıbedenini,

SağlığındançerçeveleryaratırKelimeHatun

Uzunuzunduyardıgözlerineçekilmişmili

Diyorkideğildaha

Vakitvardaha

Evlerdençadırlardantoplananlarbinibuldukça

Padişahınönündetörenleuçuruldukelleleri.

GeceyibirdertgibigeridebırakanYahudiye

Gündüzdetırnaklıhayvanlarınetiharamedildi

Diyorkideğildaha

Vakitvardaha

GençOsmanannesininrahminiçekipüstüne

Adıburgaçlarayazılsındiyebekledi.

VeSinandüdenlerdeolsundiyeölümü

Kurduğuheryapınıntemelinisuyaindirdi

Diyorkideğildaha

Vakitvardaha

Düşmanınailerlerkentuhafçagülerdi

Köroğlu’nunsırtındaüstüstedokuzdombayderisi.

Vekaçarkenyılansokmuşormanperisi

Gözleriyleizlerdisessizceerkeğini

Diyorkideğildaha

Vakitvardaha

Deve,deveninüstündetabut,biriçekiyordeveyi

ÜçüdeAli:deve,deveyiçekenvetabutuniçindeki,

Çılgıngibikoşuyorumköylerdenşehirlere

Başınıkayalaravuravurailerleyenbirinsanseli

Diyorkideğildaha

Vakitvardaha

>

HafifkanlıChevrolet’ler,hırslıPontiac’lar,kırantaBuick’ler

GürültüyleakıpgidiyorGeneralMotors’unenikleri;

Veağırkıçlı,genişçeneli,solukluarabalarıFord’un;

Veağaçlargörüyor,gözlüklü,irikıyımChryslerailesini

Diyorkideğildaha

Vakitvardaha

Sokaklambalarıyerebatanlaryükkamyonları

Almadanedemeyeceğimizbirselamgibi

Sırtlararkalartalveklerduldalaröteyüzler

Vekuyuyasarkıtılmışbirtestinindibi

Diyorkideğildaha

Vakitvardaha

(Papirüs,Sayı:38,Ağustos1969)

ORTADOĞU

I.

Anlatonu:

Lâledir

Devesininboynundadüğüm

Gecedir

Katırınıngözündesahtiyan

Sestirakar

Atınınkoşumlarındandemir

Veodilenir

Sarataklidiyaparak

Nedirsandığabasılıbez

Aşevinegidenişçiler

Nedenekmeklerinideyanlarındagötürürler

Kimingözleritülbentlebağlı

Annesibağladıhanginiyetlebağladı

Gömleğiyastığınınaltında

Hiçgiymeyecekogömleğionuanlat

Herkelimeyenidensöylenmektedir

Yenidenyenidensöylenmektedir

Veherkelimeninanlamı

Başkaolmaktadırbiröncekinden

Bütüngereksizanıtlarıyıkmaktadır

Anıtsözüanıtlarıyıkmaktadır

Irmaklarırmaklar

Irmaksözüırmaklarıçoğaltmaktadır

>

Yenidenyenidençoğaltmaktadır

Birkezdahasöyleırmaksözünü

Suçüstübastırmaktadırkaranlıkları

Buradangözalabildiğine

Donanmıştekağaçgörmeyeceksin

Amairiliufaklıgöllerlegamzelenirtoprak

Anlatnasılboşaltıldıoşehirler

Kumlaçamurlatıkandıherbiri

Çirkinkuşlarıağuluböcekleribesledi

Sayda’yıHatusas’ıTroya’yı

AlfabeihraçedenFenike’yi

AlfabeithaledenAnkara’yı

Birbirinegirmişyazıları

Taşbasmasımerkezleri,savaşarabalarını

İkinöbetçiyianlat

Uygarlıkkuzeyedoğruçekilirken

Akdenizkıyılarınaikinöbetçidikti

Güneşibirdeşiiri

İlkadımdaürperençiçekleri

İlkadımdaçiçeklerürperir

Birçiçekadı:papatya

Birçiçekadı:leylak

Birçiçekadı:yazçiçeği

Birçiçekadı:kışçiçeği

Birçiçekadı:Tanrım

Hafiftenhafiftenseyriyor

Serserikurşununhedefi

Buradangözalabildiğine

Tekveseyrekgöreceksinyağmuru

Amaherdamladopdoludur

Veherdamlada

Taşıran-damlaonuruvardır

Bununiçinkördürşerbet

Bununiçinetoburdurpetrol

Bununiçinöfkelidirözsu

Morarıyorfaltaşı

(Papirüs,Sayı:13,Haziran1967)

İKİŞEY

Silmeyeçalışmayavrum

lekenigözyaşlarınla,

çünkübitektirleke

taşırgörkemlidüşlere

mahvolmazrenklerinidehşetin

karanlıkyolaçıpkendine

enyalınsudabile

biruçurumözütanır

güvenliderbentlere,

sıfatıdırölüm

kavrulanişçiarının

azgınpeteğininiçinde,

sayıklasadaağaç

gövdesinekazılıadı

sürecektiryaprağını

bucurgatlarınsesine,

veaysoğutacaktır

kıkırdağını

uçarı,gergintayların,

silmeyeçalışmayavrum

birbildiridirleke

gündenvebedenden

yüreğevekansere.

Sivas’tamıMalatya’damı

birçocukgörmüştümeskiden

kaşlarıuzaklardangeliyor

sımsıcakbitişiyordualnında,

dişlerindeboylamlarınserinliği,

tambendavranıp

birikiçiftsöz

söyleyecektimki

birşeyoldubirden

nasıloldubilmiyorum

biranda

çarpıtıverdiyeryüzünü,

birkelimemisöylemişti?

birşeyedikkatmietmişti?

Sivas’tamı,Malatya’damı

baktım

heryapraksarartıyorduşehri,

güzkanıtlarıylaişleyenbirkış

düzlükleritutmaküzereydi,

baktım

mekkârelerigüneşin

çekipgötürüyordupatikalardan

saçısakalınakarışmışdağlara

ağırağırbirikindiyi.

İkişey:aşkveşiir

bunlarkuşkuylaçiftleşir,

birşeyeksiktirsanki

vevakitvardırdaha,

ikircikleriçinde

sallamazEflatun’u

çünküpazarlık

birazbilgiişidir,

çığlıkçünkü

avurtlarındandeğil

iliklerindenkopar

öksüzçocukların,

Ferazdak’ınsavunusugibi

şeytansı,cesur,

silmeyeçalışmayavrum,

ikişey:aşkveşiir

mutsuzluklabeslenirbiri

birionadönüşür

(Papirüs,Sayı:9,Şubat1967)

KAHVALTI

Yemekyemeküstünenedüşünürsünüzbilmem

Amakahvaltınınmutluluklabirilgisiolmalı

TEKNOKRATLAR

Bütünmimarlaryüksek,mühendislerde

BirsenkaldınalçakmimareySinanUsta!

TEKYASAK

Özgürlüğüngeldiğigün

Ogünölmekyasak!

DÖRTMEVSİM

Baharmezarınagömsünlersizi

Yapraklargibibuluştunuzdu

Kokulargibiseviştinizdi

Baharmezarınagömsünlersizi

Yazmezarınagömsünlersizi

İlkkezmişgibibuluştunuzdu

Sonkezmişgibiseviştinizdi

Yazmezarınagömsünlersizi

Güzmezarınagömsünlersizi

Salkımlargibibuluştunuzdu

Ağulargibiseviştinizdi

Güzmezarınagömsünlersizi

Kışmezarınagömsünlersizi

Sokaklargibibuluştunuzdu

Çarşılargibiseviştinizdi

Kışmezarınagömsünlersizi.

YAKIN

Güzelsinsevgilim,

Amaçokyakından!

KARNE

Ilımgünlerigelirditaraçalar

Uzatırdımevsimölçerlerini

Tıkabasayaprakarkapencere

İnsanikikişiyisevebilirmi

Onunlaaşkımız,odiyorumona,

Birkezsöylenmişveistensede

Birdahagerialınamaz

Kırıcısözlergibiydi

Tartışıpdururdukyollarda

Hızlaçevirirdibaşını

Çiçekaşısıgibibakardı

Seğirtirkarşıkaldırıma

Ötekiysenasılincelikli

Türkçesığmazdıağzına

Birilçeyisevergibi

Yürürdüodalarda

Parmaklarıheryanadöner

Biryetenekgibigelişirdi

Dursuzduraksızgüdülerime

Birşeylerkatardıdüşüncemsi

Birininısırığıbademşekeri

İçkaslarıylauçarbiri

Yüzkezyırtılmıştırgömleğim

Doksandokuzkezdedikildi

Kısacasıoyıllardaben

Hayatımkarışıkçantamgibi

İkikişiyibirdenseverdim

Karnemdesevinçbiraşkiki

TAŞIRANDAMLA

Arımısıntürkübokumusunne

Seviyorumsenitaşırandamla

Adınyazılıgünsonlarına

Kaldırdığıntozanayoltozu

Arımısıntürkübokumusunne

Güngelirbirsürüşey

Zorunagitmeyebaşlargerçeğin

Yenilgilerdebirikirilençde

Kentlerinsarıgözeneklerinde

Zorunagitmeyebaşlargerçeğin

Saçlarınınarasınadüşmüş

Ordailkkezöpülmüştaze;

Törenegötürülmüşçiçekler

MayısmıdırartıkEkimmiolur

Törendenartakalançiçekler

Zıngadakduranbahçe

Telgrafdireğindevınıltı

Sonkışsonsıcakaşınanısı

Sözcüklergömlekdeğiştirir

Sonsıcaklafınanısı

Birsokakdahamıkaldı

Belkiiştetamosokakta

Taçyapraklımahremdakika

Birimleriniçiniçinhıncı

Herhangibirdakika

Hararatıkılmışpamuk

Diptenoynayandalga

Gülkibardaktadurmaz

Kamışkikamaşmakta

Kamışkikamaşmakta

Gelirgeçerotomobillerki

Ayışığıkaçpara,

Sengüneşinheranlıkdergisi

Binyıllıkaboneyimsana

Seviyorumsenitaşırandamla

FOTOĞRAF

Duraktaüçkişi

Adamkadınveçocuk

Adamınellericeplerinde

Kadınçocuğunelinitutmuş

Adamhüzünlü

Hüzünlüşarkılargibihüzünlü

Kadıngüzel

Güzelanılargibigüzel

Çocuk

Güzelanılargibihüzünlü

Hüzünlüşarkılargibigüzel

CEYHUNATUFKANSUCEYHUNATUFKANSUCEYHUNATUFKANSU

Hekim

Avucununiçindemevsiminyüreği

Dost

Sözleri“soğankadarşirin”

Ses

Buğdayıngülünsesideğil,onlarınkendisi

Kızkardeş

Anadolu’nunküçükkızkardeşi

Ağabey

Sahinekadardauzunpaltosu

Öğretmen

Sevgiöğretmeni

Şair

Kalemiişaretparmağıveortaparmakarasında

Alçakgönüllü

Koparmıştısaatininakrebini

Deli

Çocuklarındelisiyıldızdelisi

Ezgi

Elayasındanovalezgi

Sözcük

Ağızdan,değirmisözcük

Kırmızı

Kızamıkvegelincik

Mavi

Suvegököğesi

Kansu

Kanvesu

Atardamarkanı

Kaynaksuyu

ADI

İLHANBERK

OLANŞİİR

NurullahAtaççeliştirmen

TahirAlangusoruşturman

CevdetKudretderiştirmen

SuutKemalçekiştirmen

MehmetKaplanuyuşturman

SabahattinEyüboğluyetiştirmen

OrhanBurianbarıştırman

VedatGünyolbiliştirmen

AdnanBenkveriştirmen

FahirOngergeçiştirmen

MemetFuatalıştırman

FethiNacikızıştırman

HüseyinCöntürkyarıştırman

RaufMutluaydoluşturman

AsımBezircikoğuşturman

MehmetH.Doğangeliştirmen

DoğanHızlanbuluşturman

KonurErtoparaştırman

VecihiTimuroğluseviştirmen

MuzafferUygunerüleştirmen

AdnanBinyazarörtüştürmen

FüsunAkatlıkonuşturman

AtillaÖzkırımlıdalaştırman

MuratBelgeyakıştırman

EnisBaturileştirmen

İlhanBerkeleştirmen

BEHÇETNECATİGİL

ŞİİRLERİNİ

NEREYEYAZARDI

Renksemezcamgöz

Heparkapenceredenbaktı,

Orada,oralardasabahakşam

Solgunayaltındakasımpatı

—Nereyemiyazardıdizelerini

Birşeyçıkmamışbiletlerinkenarınayazardı.

Birkapımıaçılıyor

Hemenmenteşeyekayardıgözleri

Küçükevaletlerikerpetenmengene

Giderekondaalışkanlıkyarattı

—Nereyemiyazardıdizelerini

İlaçkutularınınüstüneyazardı.

Yazısı1928yazısı

Atatürk’ünelyazısı

Amasıkılganlıktanmıneden

Fazlacabastırılmışbiryazı

—Nereyemiyazardıdizelerini

Kâğıtpeçetelereyazardı.

>

Çiğnediğisözcükler,ağzınınkenarında

Salyadeğilköpükhalindetoplanırdı

Vezarifkemeriniörtmeduygusuyla

Şalgibiaşağıakardıboyunbağı

—Nereyemiyazardıdizelerini

Plastiktenoyuncaklarınüstüneyazardı.

KocaBarbaros’akarşın

Beşiktaşbirazodurartık,

Küçükbirodaversinler

Kehribaryüzüöylecekalsın

—Nereyemiyazardıdizelerini

Tırnaklarınınüstüneyazardı.

DİLEKÇE

Sokağımsan

Benanahtarıçevirdiğimzaman

Kapananevinkapısıdeğil,

Seninkapınolsunaçılan.

Adresimsen,

Mektuplarımdoğrudürüstgelsin;

İkikişitelefonlakonuşurken

Olmayalımhemenüçkişi.

Kentimsen,

Başkakentlerdegirsinaraya;

Dahabirsevinçlekatılayım,

Şenliğimsen.

Herşeyiyaz,tarihimsen,

Amaherbirşeyi;

Dilimsen,

Sendekorubirazdilliğini.

Düşüncemsen,

Kızkardeşimpencereyiaçsın;

Sorguçlubirışıkaracılığıyla

Günyenisidolsuniçeri.

UzatsaçlarınıFrigya,

Yarimsen,

Yurdumsan,

SözverAnadolu!

EDİP

CANSEVER

Yeşilipekgömleğininyakası

Büyükzamanadüşer.

Herşeyinfazlasızararlıdırya,

FazlaşiirdenöldüEdipCansever.

AÇILMAMIŞKAPILAR

Sevdiğinkentlerinselamısanki

Sülüskamyonşoförleri

Kûfihamallar

Anılarhepsonbahardagibidir

astrakangecede

sütyıldızlar

Belleğininyerinitutarkadehindeki

Taşlartaşkemerler

İvedisarmaşıklar

Hayatınısarsanbinbirandan

adlarınıyıllara

verenyargıçkrallar

Nevarsayarımkalmış,geleceğindir

Birkezgirilmişsokaklar

Açılmamışkapılar

Bilirmisinikikökenivarhüznüniyetinin:

çiçekdurumuaşklar

yaprakdüzenisiyasalar

LAVANTA

Odanızkızkardeşinizdir,

BüyükŞ‘lerleinergiysiniz;

Birkezonarılmışanıtmihrap;

Hemenpencereyegeçersiniz.

Bütünşarkılarıdüşünün,

Sizinyüzünüzçıkarortaya,

Konsolunüstündeyelpaze,

Yanyanayanyanadüşününama.

Enderinçizgiler,güzelim,

Entatlıanlardankalma…

Değmeacıbaşedemez

Hazlarınlâloyuklarıyla.

Çıkarkenyığılanbasamaklar

Kaçıkaçıverirlerinerken,

Beyazsunağıylagotiktapınak,

Elinizsankiheptırabzanda.

Birşeyinizolayımsizin,

Haninasılisterseniz,

Oğlunuz,kiracınız,sevgiliniz;

Dünyanınbirucuna

Birliktegidermiyiz?

>

Bekletilmişipeklinizden

Kopmayacanatarbirdüğme;

Boşverin,odüğmehayın,

Gidermiyiz?

Şimdiyedekdüşünmediyseniz

Bakmayıniçindenevar,

Küçükbirkitaptıryaşamak

Elindetutmayayarar.

KARACAOĞLAN

Kilimimsiyahtırbütünrenklerden

İçindekilvarmilimvar

Umut’uniçindemutvarsa

Umutsuzluğundaiçindeumut

BağnazlığıniçindeBanaz

GötürüpsonraSivas’taastılar

Ülkeminırmaklarıdışarıakar

Nedenbilmemcanhavliyleakar

Akarsularınhepsikarasu

Dağdoruklarındadenizyıldızıçakıllar

Akıntılarakıntılartersakıntılar

Üstündesimürguçar

MahpustabeyazelliMusa

Balıkçılyürüyüşlüfiravunlar

Kediadımlıdışişleribakanları

Onunparmaklarıylakonuşurlar

Ayrılıkvezirleriyabancılyontular

Nâzımdakinâzıokşargibidururlar

>

Babamsayrıdüşmüş,döşeğininaltında

Kasımgüneşiveasıkyüzlütanrılar

Yaşotuzbeşdantelgibiortasından

Sessizceyırtılmıştemizyüzlühacılar

Karacaoğlanderkigöçümsöküldü

Kilimimparçaparçaacılaralalaçar.

TURGUTUYAR

Akodadaoturur

Kapısıpenceresindençok

Gözlerindeyıldızlar

Serinyerdedurur

Birelindekadeh

Öbürünüyarasınabastırır

İnşaattansesgelir

Birşeyiokşargibidir

Uzanıpdurmuşmahcup

Işığagöçerinşarkısı

Dönülmezdizeleriçinde

Onunkilergülaçılır

Öldüğügün

Hepimiziiştenattılar.

SİGARAYI

BIRAKANIN

ŞİİRİ

Eskidenbirinciişimdisigaraiçmek

Şimdiyseiçmemekbirinciişim.

KISATÜRKİYE

TARİHİI

Şelaleye

Düşmüştür

Zeytinindali;

Celaliyim

Celalisin

Celali.

KISATÜRKİYE

TARİHİII

Üçanayasa

ortasındabüyüdün:

Biriakasya

Birigül

Birizakkum.

KISATÜRKİYE

TARİHİIII

Türkiye’ninadı,

Soyadıyasasındanberi

Atatürkadından

Soyutlanamadı:

1930’luyıllarda

Etitürkiye;

1940’lıyıllarda

Atetürkiye;

1950’liyıllarda,

Ûditürkiye;

1960’lıyıllarda

Ötetürkiye;

1970’liyıllarda,

Atatürkiye;

1980’liyıllarda,

Adıtürkiye;

Maviyolculuklarvarbirde,

Oyunaniogüzelyolculuklarda,

Hemenherzaman:

Adatürkiye.

KISATÜRKİYE

TARİHİIV

Oyıllardaülkemizde

Çeşitlihükümlerle

Yetmişikidilden

İkisiyasaklanmıştı:

İkincisiTürkçe.

KISATÜRKİYE

TARİHİV

Kahvedesubayyok,

Bunasıliştir!

KEHANET1985

Lokmanşairseninhayatın

Yedikırlangıcınhayatıkadar

Altısınıardıardınayaşadın

SİZ,

SAATLERİ

Siz, saatleri yaşadınız. Zamantaşlarını. Niceldir saatler. Adsızdırlar. Renklerini, kokularınıkişiselliklerdenalırlar.

Aylarbirbirininiçindenyürüyebilir.AğustostabileMartagöndermevardır.Yinedegöndermemevsimmantığıylasınırlıdır.

Günlerse bambaşka.Bir günün öbürünün önüne geçmesine izin yok.Günün gizi hemkişiselliğimizde,hemdeonunkendikişiselliğinde.

Siz, saatleri yaşadınız. Henüz sözcük haline dönüşmemiş, ya da bir sözcük karşılığı oluşmamışdurumlaryarattınız.Tanığınızım.

Aylaraylarıaçıklıyor.

Saatlersaatlerikumsaatiyleaçıklayabiliyor.

Açıklanmayantekşeyaşk:Enbüyüksayrılıkveenbüyüksağlık.

Günütamgelmemişolarakbiryanınıgizleyenduygu.

Denetçianlamaz,tarihçiatlar,terzibirarayagetiremez,sanatçıeldenkaçırır.

Kent yıkılıyor. Sokaklar uçtan uca kazılmış. Sesimiz radyasyon içinde. Mühendisler geldiler; kediresminibilecetvelleçizerler.Gözlemevindeartardamevsimlersökülür.

Mahşerinortalıkyerindesizerastladık.Elinizişuramızakoydunuz.

Sürgündük. Göçebeliğin elverişli yanlarını da yitirmiş gibiydik. Yanınızda göçmen olduk. Biryerleşmişlikduygusuki,hırkamızyazlıksinemadailiklenir.

Güneşhersabahverilmişbirsözgibidoğuyordu.

Gerçekneydibiliyormusunuz:Herşey.

Yüzyıl sonrabugünyaşayanhiçbir anne,hiçbir sevgili, hiçbirbebek,hiçbirbıldırcın,hiçbirbalina,hiçbirörümcek,hiçbiraslan,hiçbirceylan,hiçbiryılanvarolmayacak.Ayrıbirkardeşlikkanıtıdeğilmibu?Hayatkanıtı.Birbirimizinheryöndençağdaşıyız.

Siztebeşirlekaratahtayanegüzelyazan.

Kuzulariçinözelbirbölümaçmayıdahiçunutmayan.

Saatlerleyaşadınız.Düşlerinizdedoğulubirressamınelindençıkmışağırlıksızyapraklar.

Kızböceğidegöründü.Gecedeuçmayabaşlamış.

Bakırkaptangünlükkokusuyayılır.

Geceylebirlikte.

Gecede.

SenSerpin,senNuri,ordaburdanasıldolaştırdınız.Benziyordunuz.Aynıkişimiydiniz?

İkidinvar:siyahvebeyaz.Gerisi?..

İKİ

KALP

İkikalparasındaenkısayol:

Birbirineuzanmışvezamanzaman

Ancakparmakuçlarıyladeğebilen

İkikol.

Merdivenlerinorayakoşuyorum,

Beklemekgövdekazanmasızamanın;

Çokerkengelmişimsenibulamıyorum,

Birşeyinprovasıyapılıyorsanki.

Kuşlartoplanmışlargöçüyorlar

Keşkeyalnızbununiçinsevseydimseni.

DAHA

BEN

Dahabenilkkazmayıvurmadan

ElimegelenKarabitki’litesti,

Nefertiti’ninmutfağısayılanyerde

Koyusıryenihicretyollarınıkesti.

Terimler,eşekarılarısözcüklerin,

Acımasızdırlar,adsızvesüeldirler,

Önlerinekatarakinsanvehayvanlistelerini

Sabahakşamkapınızınönündengeçirirler.

FazılHüsnüdiyorki,nediyorFazılHüsnü?..

Keşkeyalnızbununiçinsevseydimseni.

BİR

MİNELİ

Birminelialtınsaat,

Biraltınköstekvemadalyon

Birrozamaşallah,

Onikimiskalinci.

Madalyonunuveboncuğunu

İttimiçeri,

Gözlerimizindibikarıştı

Dağyollarınınuzakdumanıgibi.

Vekonsolunüstündenoksanbirgümüşkutu

Keşkeyalnızbununiçinsevseydimseni.

HİÇBİR

SEMTTE

Hiçbirsemtteberberinolmadı,

1954-1980yıllarıarasında,

26yılda28evdeğiştirdin;

Lekekuşağınasılbilmezseni!

Arabesknedirdiyedüşünmüştünüz:

Şebboyseslibircümbüş,ezaiçinde;

Eşitlikmidirkomedya,içtenlikmi,

Erdemdiyebenimsenmesimifırsatsızlığın?

Yürüyoruzbütünlemeyekalmışbirsessizlikte

Keşkeyalnızbununiçinsevseydimseni.

BİR

KIŞ

Birkışgöğügibiosaatalçalırölüm,

Yalnızişitmeduyusukalırortada.

Asyakentleriyürürdururlar,

Höyüklerburnumdahızma.

Uzaktadevbirdamla:PırılpırılPencap!

Tabanlarındankayıpduransütunlar

Yitmişbirgeleceğinişaretparmakları;

Horasanuykusunahavlayanköpekler,Buhara.

Uzaklarabirbakışınvardıkafeteryada

Keşkeyalnızbununiçinsevseydimseni.

PİRİ

REİS

PiriReisgeriçekmiştirharitasını

Azmayıçoktanunutmuşturhayvanlar;

BaşlamıştırSultanahmetsürüncemesi,

Kızlaryataktayanyatmayabaşlar.

Benatımıböyledörtsürüyorumya,

Yetişmekiçinmi,bilmem,kaçmakiçinmi?

Yasen?Nedensendetehlikeanlarına

Buncahazırlıksızolmaözeni?

Birşeyvar,ancakmakilerinordasöyleyebilirim,

Keşkeyalnızbununiçinsevseydimseni.

GECE

BİTKİLERİNDEN

Gecebitkilerindenkorkuyorum,

Hayır,geceleribitkilerden!

Gizlenirkenvurulmuşulaklaraağıttır

Banaaçtığınhertelefon.

İkikalparasındaenkısayol:

Birbirineuzanmışvezamanzaman

Ancakparmakuçlarıyladeğebilen

İkikol.

Ankifıskiyesisonsuzluğun

Keşkeyalnızbununiçinsevseydimseni.

11BEYİT

Mutsuzluğumuyeterincehaketmekiçin

Geridöndümkilometrelerceyürüdüm.

Baktımaşkdizesiayaktaduramıyor

Kadınadınadasöylenmemişse.

Heraşktaenazonkişivardır

Bunlarenyakınlarvetanıklardır.

Sefihyazılardakinem

İlkgiysiyianımsatır.

Birçadırbirdağıneteğinde

Doğayaodalartanıtır.

Sığınacakyerkalmadı

Chagall’dakieşeğingözündenbaşka.

Rüzgârgülünütıkayankürkhayvanları

Atalarımızbirlikteeleştirsinbizi.

Kuyuyasarkıtankadın

Saçındankavrayıpkızkardeşimi.

EyışıkayıgönlübolEylül

Doğudabeklebiziperdelikentte.

Öncesizbakışlarıyeryüzünün

Kratergölleri.

Gökyüzündenbaşkaşeygörmemiş

Ogöller.

16DİZE

Doruatdoğruat,

Küfürdiyorumbirsaldırmamaeylemidir.

İnsansüsüdürgünah.

Gömmedenöncebirazgezdirinbeni.

Zincirgibiötenağaçkuşları.

Çayımkurudukahvemtaşsökülür.

Yeşilsaçlıbataklıkkızı.

Yazgınınbirgünlüğünegüncelleşmesi.

GözlerindeİbniSinabozukluğu.

Sazanpullarıylaörmüşkapısını.

KaçkuruşaeldençıkarmışAlaska’sını?

Herşeykışbuğdayıiçindeöğütüldü.

Türleresridikimseyokmuorada?

Renkleritektekalırsanhepsitarikat.

Benimküçükkızçocuğutanrım!

Mitos,yitmen’olur!

ŞARKISI-BEYAZ

Ayıcılargeçti,affedilmemişinsanlargeçti

ŞehirlertaşyürekliydiŞarkısı-beyaz

İnsanlarınbüyükrüyalarıvardı

İnsanlarbirölümleöldülerki

Sevgilerarasındaşaşırıp

Birunuttularkidemegitsin.

Benolancakuvvetimle

Halatlaraasılıyorumnafile

Benayrıdüşmüşümbirkere

Ayrıdüşmüşüminsanlardan.

Buyıldıztutmazmavilikte

Nedenizneköpükkârederbana.

Aradabirağlamakiçin

Onukocamanellerimlesevdim.

ÖlümdahasaçlarınagelmemiştiŞarkısı-beyaz

Saçlarınıkoynumdasaklıyorum

Aradabirağlamakiçin.

Vesularınaltındamavileyin

Küstahbirçalparaydıayağınıuzatmış

Mes’uthatırasınabalıkların.

Vekocamanküfürleriylesarhoş

Yatardıyavaşlamıştüyleriyle

Gemicilerinöldürdüğükuş.

>

Siraküzayauğrayamadık

TorbadakiçakıllarabaktımŞarkısı-beyaz

Benimkilerinüstündeüçtanehilâl

Üçtaneuzunhilâlvardı,upuzun

Siraküzaaçıklarındabahanesizbiryaz

Çalkandıkdurduk.

Ayıcılargeçti,mağlupinsanlargeçti

RüyalardarmadağındıŞarkısı-beyaz

Sonradalgalargeldidile

Sonrabirmavilikaldıheryerimizi;

Nasılhatırlıyorsandünyayı

Öyle.

(Mülkiye,Sayı:11,Ocak1953)

HAFTASEKİZ

Karımvardıyabenim

Karımbenigölgemlealdatıyordu,

Saatyedidemedendaha

Onunkollarınaatılıyordu.

Âşıkanecümlelerlefilânhep

Birdeğil,ondeğil,Allah’ınhergecesi

Karımbenigölgemlealdatıyordu…

Sizsizolundadayanındostlar

Gölgembeniartıktakmazolmuştu.

Meselâbenşapkamıçıkarsam

Okazıkgibidikiliyordu,

Meselâyoldayanyanayızdeğilmi

Obirtaksiçeviripdoğrueve.

Gölgembeniartıktakmazolmuştu.

Odaimaevde,karımdaimagüzel

Delirmekiştenbiledeğildi.

Neyapmakdiyeiçimiyerken

Gölgeminkarısıaklımageldi,

Benbutaraktabeziolmayan

Bengölgeminkarısınıayartamazdım

Delirmekiştenbiledeğildi.

Enmakûlüçırılçıplakbirçare;

Haftasekizcürmümeşhutbir…

Karımgözlerindekisondamlamaviyi

Elleriylesaklıyorduherseferinde.

Başkabirşeyolsainsanaffedebilir

Amanamusvardıortadanamus,

Haftasekizcürmümeşhutbir…

(Mülkiye,Sayı:13,Mart1953)

DİGEL

Hemayrıldıkhemideöldük

Kimimizharitanınbirucunda;kimimizöbür

Kimimizingözlerindejandarmamavisi

Kimimizinbayrağınaftaliniçinde.

Ah!İnanmadıkbirtürlüinanamadık

Gökyüzüacıyımdemedibize.

Kaçturnasürüsüsüzülüpgitti

Buğdaylarkaçıncısarardıüstümüze.

Ah!Umutsuztürküleryaktık,ağladık

Bizdayanamazoldukgayri

Digelgayrizalımürüzger

Digel…

(Mülkiye,Sayı:14,Nisan1953)

ŞİİR

Dahabirdokunaklıgelirşarkışarkıdan

Dahabirduyguluoluruz,ağlarız

Bulutlargeçmedeyken,beyazkengürültüsüz

Olanumudumuzlakalakalırızortalıkta

Bizimbuinsancaüzgünlüğümüzdilleredestan.

Dahabiryumuşakuçarkuşkuştan

Gecelerinyanısıraiyimser,yavaş

Yaşamanınmutluluğusarariçimizi,serinleriz

Kalıverdikmibütünutancımızı,yoksulluğumuzu

Başlaryenidenaramızdakadınlık,erkeklik,sevgililik

Sevdalanırızyenibaştan.

Dahabirsevgiligelirgüngünden

Dahabiryaşanacakbuluruzyeryüzünü

İçimizdebirtitremehepöylekalan

İnsanlığımızdanötürü,güzelliğimizden,çirkinliğimizden

BizekavunkarpuzverenTanrıyı

Sevmekgerektiğinibiliriz…

(Mülkiye,Sayı:22,Şubat1954)

PERDELİ

Mutluluk,

Diyorduadam,

Herkonuda

Tekraradüşecekkadar

Rahatolmak.

Rahatsın,

Diyordukadın,

Amaoarada

Birdenbire

Odayı

Sözgelimi

Brezilya’ya

Çevirir

Birçiçek.

İyiniyetlidirmusluk,

Diyorduadam,

Yüzüneçarptığın

Veiçtiğinsu

Aynıserinliktedir.

Mutlulukmu,

Diyordukadın,

Mutluluk:

Açantütün

Köreltentütün.

(YeniYaprak,Sayı:6,Haziran1989)

BENTKAPAĞI

I

Biliyorumpapağanrenklidirmahşer,

Aralıkdurur,harita,giysilerveten;

İlkkitaptakırksekiz,altıncıdaüç;

Osmanlıburunlumuhabbetkuşları,

Anılar,diyorarkakoltukta,işteanılar…

Şofördayamışdirseğiniarabanınkapısına.

Anılardiyorarkakoltuktabiradam,

Bugünanılarnasıldadüşdeğerikazanıyor!

Ertelenemezartıkağustosduygusu;

Sonpişmanlık,inanın,fazlaçiçek!

II

Seneteklerindenerdemlersarkan

Kırmızıbaşlıklıpiskız,

Dağ-taşderdindebahçetoprağı,

Kulpluplatin,paçalıtavuk,

Geldindeğiştirdinbütünanılarımı.

Netuhaf,seninle,

Birbölüğünükullanamasakbile,

Gerçekleştiremeyeceğimiz

Hiçbirözgürlükyok.

III

DolmabahçeSarayı‘nınaltında

Zambakgibihırslaaçılıyorbirkuğu,

Doğrusöyle

BenimiseviyorsunAtatürk’ümü?

SessizbentkapağıHayratyazı

Hüsnühat.

Kirli,

Anıtkabirromenrakamlarıylakaç?

(MilliyetSanat,Sayı:221,Ağustos1989)

GÖLLERDENİZLER

Ölümmü,

Birgölündibindedurgunuykudasın.

Denizler?

Tanrılarkarıştırırdururdenizleri…

(YeniYaprak,Sayı:12,Aralık1989)

ÜSTÜKALSIN

Ölüyorumtanrım

Budaolduişte.

Herölümerkenölümdür

Biliyorumtanrım.

Ama,ayrıca,aldığınşuhayat

Fenadeğildir..

Üstükalsın..

(YeniYaprak,Sayı:13,Ocak1990)

ERCÜMENTUÇARIİÇİN

Şiiridoğurmaz,

Yumurtlar!

(SEK[SeçilmişElKitapları],ÜçüncüKitap,1976)

BUGÜNNE?

Saatgeceninbirbuçuğu(bugüngünlerdenne?)

Gözlerindenuykuakanbirtaksininiçindeyim

Geçipgidiyorumbütünhayatımıdasenide

Başkentenpahalıörümceğinibiriktiriyor

Unutkanlık,acı,acılar,acılarımız

Biliyorumsenkaldınbirdehayatımkaldıgeride

Eğlencenin(bayağıbirşölendi)ilerlediğini

Birkarnavaltadıylailerlediğini

Biradamınbiröyküanlattığını,birtürküsöylediğini

Birkadınınsaatondamasadankalkıpgittiğini

Merkezkaymakamını,rejisöryardımcısını,Medet’i

Vesonundaiçindeyirmiçocuktaşıyanbirminibüsgibi

ÇARPIŞTIĞIMIZI.Seninbaşındönüyor,benimbirayağımbasmıyor

Nasıloluyorbütünbunlarnasıloluyor?

Biliyorumtekbirgüvercinonaylamayacakbunu

Tekbirsokaktekbirtezgâhtekbirsaniye

Eksikliğemialışmışımne?Mutsuzluğamıyoksa?

Herşeyinilkkeztamolmasınıistiyorumdaomuolmuyor?

Nedenkişibirçiçekkoparırgibikaldırıyordakadehini

Sonrakırgınlıklavuruyormasayaelindekisübyeyi?

TekbirköpekonaylamayacakbunutekbirMayıs

Nemibugün?Perşembe.Sabaherkenkalkmıştım

Hazineninserinveışıksızkoridorlarından,Gelirler’den;

KâğıthışırtısıyladoluBütçe’niniçinden

Bakanlıkberberineselâmvererek

Gelmişgirmiştimodama(seviyorumdabuodayı)

Evetgirmiştim,şimdiysesenivehayatımı

Neolduğuiyicekestirilemeyenbirparıltıgibi

Geridebırakarakgidiyorum.Nereye?

Yarınbütünbuağaçlarısulayacaklar

>

AğaçlarınAfroditinianımsadımşimdi

Oağacınyanındangeçerkengökyüzünederindi

AmabugünkügökyüzüonunAyrılıkça’yaberbatbirçevirisi

Senmetindehernasılsaüçsatıratlamıştın

Bendegeçmişeçevirdimbütüngelecekzamankiplerini

Böyleyetişmişimben,içimgötürmezkenarındanazıcıkkesilmişekmeği

Hiçanımsamıyorumtamdoluolmayanbirbardaktansuiçtiğimi

Karnaval.Soytarılar.Maskelilerlebirleştiriyoruzmasamızı

Bizimpayımızadüştüşöleninkaçınılmaztrafiği

Gülüşlerimiznasıldasöndügaladansonrasokağaatılançiçeklergibi

Veşimdi:ikikereiki.

Kırdım,evet,seni.Amakırmıştınbeni

Hadisadecekırılmıştımdiyerekönleyeyimherhangibireleştiriyi

Kalbim,Kalbim!Söyleşimdineyapacağımbenbukalbi?

Neyaparımsöyledahadaderinedüşerseyaram

Bensanarasladığımgünlerde,hangigünlerdionlar

Tuhafşeybirgündedeğişiyorkişi

Sendenöncesiöyleuzakkianılarbileyoksanki

Geldinmasayaoturdunvehayatımıböldünbirmilâtgibi

VetavukçudakihırslıRomaValisi

YaniPontusPilatusbirliktekurduğumuzİsa’larıçarmıhagerdi

Vesenüçsatıratladınnedenatladın

Tekbirkuştekbirşapkatekbirçoraponaylamayacakbunu

Tekbirçiçekanlayamayacak

Şuzambakgillerinakılalmazişlerini

Tekbirinsananlayamayacak

Fazıl’ı:İçiboşalmağayüztutmuşoşiirtankerini.

VeTahsin:Onubirduygutaşaronuolarakananlarolacaktır

OperadaCinayetimgesineuygunişleryaptıbuikisi

Bensesessizceayrılıpgittimyarasınıkulistesaranbirsoytarıgibi

Tavukçubenimiçinartıktavşanınsuyununsuyugibi

Sanagelince,ahsenyokmusunsen

Birdaharaslarmıyımsana

Günlerinnegetireceğibilinmezki

Benbuşiiriyazdımbarokbiçimi

Hergünbirşiiryazacağımsana.

Takvimolsunbu:aşkımıntakvimi

İştesanasayfalarınilki

(10Mayıs1973)

ROMANOKUDUM

SENİDÜŞÜNDÜM

Bendetarçınsendeıhlamurkokusu

Yürürüzbaşkentinsokaklarında

Birnehirşututukkonuşancumartesi

Üstündeikiyonga:Çarşamba,birdecuma

Ayrılıklâflarıetmesevgilim

ÖnümüzTemmuzönümüzAğustosnasılolsa

Kolkolayürüyoruztektüköpüşüyoruz

Sonraayrılıyoruzkorkuyoruzda

Kimizamannedenkalabalığıniçindeduruyoruzda

Kimizamanbirköşearıyoruzensapa

İşimizmiyok,şuAkay’asapalımistersen

İstersengarsongirelimilkyazıngazinosuna

Börekçi!diyebağıristersenşurda

Kısmetçıkar-sanırım-Emek’teoturankıza

Abiler!Abiler!diyebirşeysatayımben

Mendilimkalmamışkâğıtpeçeteyokmuçantanda?

Üçpesetagibibirparayadondurmayemiştim

Madrid’deyemiştim,veçatılardankanguruakıyorduLondra’da

Seversinmibeni,doğrusöyleama?–Sigara?

Neeflâtunetinvar,yanarcamıyanarca

İnanSelimiye’ninminarelerigibisin

Herseferindebaşkayoldançıkılırnirvanaya

(12Mayıs1973)

SESİNSENİN

Kahkahakesinbirsınırdırseninsesiniçin;

geçmezsinkahkahaya.Budagülümsemeyi

senintapulumalınyapar.Gülmeksende

gülümsemeninbirnoktadataşkınlığı

oluyordahaçok.Bubakımdangülümsemenin

bütünöğelerinidebirliktegetiriyor.

İşbukadardadeğil,yenibirtakımöğeler

degetiriyor.Ilıktırseninsesin.Güvenli

olmaktançokgüvenuyandırıcıdır.Konuşurken

kimseyidinlememenenediyeceğizpeki?

Bunakarşılıksözcüklerisakıngansakıngan

kullanmanvar,onanediyeceğiz?Alırken

suçsuz,verirkenduyarlıbirses.Enbüyük

modaeviniyönetecekolsasinirlitonlarkazanacağına

muhakkaknazarıylabakılabilecek,

ama,sözgelimi,hiçbiryerdebelediyebaşkanı

olamayacakbirsese.Sanırım,bakışlarla

seslerarasındabirbağıntıkurulabilir.

Belkideyanlıştırbuvarsayım.Ama

doğruolsa,seninsesinlebakışınarasında

birparalellik,hattabirözdeşlikolduğu

görülebilir.Dahadoğrususendekibuözdeşlik

böylebirvarsayımaitiyorkişiyi.

Kimbilir,başkabelirtilergibi,bakışvesesde

aynıruhundeğişikplanlardakigörünümleridir

belkide.Ruhun,özdeşyönlerinidenediği

organlarolabileceğigibi,çelişkinyönleriyle

belirdiğiorganlardavardır.Olabilir.

Sözbitinceseninsesindebiter;oysa

sözütüketenseslervardır;söztükenincede

sürüpgidenseslervardır;söztükendikten

sonrabaşlayanseslervardır.Seninsesin

sözleözdeş.Çığlıkdeğil,düşüncesenin

sesin.Amaetin,kemiğinmalıolmuşbir

ses.Ömründebirikikezbüyükihanete

dadanmakisteyebilirbuses.Küçükiha-

netleronundüşünceylekurduğuilke-

leriaşmaz,aşamaz.Ah!razıolma

sevgilim,katıl.Katılamarazıolma.

Birazdakendindenmemnunbirses.

Enbüyükeleştiriyi,yadsımayıson

andayaparsınsen:Sanırımsendebul-

duğumendoğrugözlembu.Oysaeleş-

tiriyisonandayapmak,razıoluşunta

kendisidir.Korkaklıktırda.Şuvar:

Fotoğrafçektirmekiçinyanyanagetirilmişikinesnedeğilizbiz

Güvercincurnatasındayanyanaakanikigüverciniz

Mesafelerbirleştirdibizibirdesözler

Razıolmahiçbirsessizliğe

Biliyorsunseniseviyorum

Penceredenbakmayı

Öğreteceğimsana

Sesin

balkonaasılıçamaşırcasına

Havalansın,havalansındursun

Sokaktadeğilbalkonda;

dışarıçıktığınzaman

romanınıyastığınınaltınasakla;

Şiirinimutfağakoy

Boşbirdeterjankutusuvardırnasılolsa,

Öykünüyanınaalabilirsinelbet

Müziğinide,resminide

Niçingüvenemiyorsunbana?

(16Mayıs1973)

DÜELLO

Bilkibirdüelloda

Acıbirşeyvardır

Ölümkorkusundanda:

Dünengüvendiğinadam

Karşıtarafınşahididir

vedahaacıdırbu

ölümdendekorkusundanda

(20Mayıs1973)

GİTSİNEFENDİM

Gidilmemesigerekenbiriçkievi

(Dişçiler,sakatlar,kalbiçürüklergitsin)

GidilmemesigerekenbirevDikmen’de

(Üçkâatçılar,yalancılar,pijamalılargitsin)

Gidilmemesigerekenbirev.Y.Mahalle’de

(Dönekler,uğrular,şerbetçilergitsin)

*

Yolcubirbardakçayiçinbenimçin

(âşıklar,şairler,işsizleriçsin)

Yaprak,mevsiminiçiveÇin-iMaçin

(Devrimciler,namuserbabı,doğruculariçsin)

Yolcuoşarkıyıbirkezdahadinlebenimçin

(Çıplaklar,mertkişiler,kuzulariçsin)

*

Bindokuzyüzoyıllardaiçtiğimsigara

(Biryılkoynumdabeslediğimyılaniçsin)

Tambiryılcanalacağımvarbirinden

(Biryılımıdaiştefalanfilaniçsin)

Herşeyiöğrenirkişivebağışlarsonunda

(Biranamınsütükaldıonudabulaniçsin)

*

Sensonkokladığımgül:adınzambak

(Senbaşladınartık,herşeygeçsingitsin)

Seninceliklerantolojisi,uyutbeni

(Sesinbircibinlikgibisoluğumukessin)

Birkezdahadiyeyim:Özenlekatlanmışbirmendilgibisin

Silbenin’olurkırkyıllıkkirimpasımgitsin

(24Mayıs1973)

CemalSüreyaBiyografisi

CEMALSÜREYA(Erzincan,1931-İstanbul,9Ocak1990)Şair,yazar.

Asıl adı Cemalettin SEBER.Dr. SuatHüseyin, Ali Fakir, OsmanMazlum (Pazar Postası veVatangazetesindeki eleştirilerinde), Hasan Basri (Papirüs dergisindeki şiir çevirilerinde), Yürüyen Adam(Mülkiye’deyken yazdığı şiir vemektuplarında),Cemasef (Kazgan‘daki şiir ve desenlerinde), CharlesSuarez(Mülkiyedergisindekikarikatürvedesenlerinde),SunaGün(1960sonrasında,FevziHalıcı‘nınKonya’daçıkardığıÇağrıgazetesinde),AliHakir,HüseyinKarayazı (Su dergisinde, 1962),AdilFırat(Su dergisinde, 1963), Ahmet Gürsu, Genco Gümrah, Birsen Sağnak (son eşinin adı) imzalarını dakullandı.GüllüHanımileHüseyinSeber’inoğlu.Ailesinin“Dersimharekâtı”sırasındaBilecik’esürgünedilişinedeniyleilköğreniminebiryılgecikmeliolarakİstanbulBeyoğlu37.İlkokulu’ndabaşladı,ancak1941-42dersyılıortasındababasınınİstanbul’aizinsizgelişindenötürütekrarBilecik’edöndüveüçüncüsınıfın ikinci yarısından itibaren Bilecik Birinci İlkokulu’nda okudu. 1944’te Bilecik Ortaokulu’nabaşladıktan üç ay sonra parasız yatılı olanCemal Süreya, 1947-48 öğrenimyılında yine parasız yatılıolarak Haydarpaşa Lisesi’ne girdi ve pekiyi dereceyle bitirdi. Olgunluk sınavını da aynı dereceylevererek (1950)AÜSiyasalBilgilerFakültesi’nekaydoldu.1953’teSenihaNemli ilenikâhlandı,ancakdüğünlerimezunolduktan sonrayapıldı. 1954HaziranındaSiyasalBilgilerFakültesi’ndenmezunoldu;aynı yıl Eskişehir Vergi Dairesi’nde stajyer olarak göreve başladı. 1955’te kızı Ayçe dünyaya geldi;Maliye müfettiş muavini olarak İstanbul’a atandı. 1958’te yeterlik sınavını vererek 5. sınıf maliyemüfettişi oldu. 1959 Temmuzunda 50. dönem yedek subay adayı olarak askere alındı; 1960’ta teğmenrütbesiyleterhisoldu.Papirüsdergisiniçıkarmayabaşladı(C.SüreyaPapirüs‘üüçkezçıkardı:4sayı,Ağustos 1960-Mayıs 1961; 47 sayı, 1966-70; 2 sayı, 1980 Bahar). Askerlik hizmeti sırasında farkderslerivererekhukukdiplomasıdaaldı;1961Kasımında,“MaliyeDenetimUsulleriveİktisadiDevletTeşekkülleri”niincelemeküzereFransa’yagönderildi.SenihaNemliileolanevliliğiFransa’yagitmedenönce sona erdi ancak boşanmaları yedi yıl sürdü. Fransa’dayken Hilmi Ziya Ülken’in yeğeni SunaLokman’la nişanlandıysa da 1963’te yurda dönüşünde ayrıldı. 1965’te memurluktan istifa ederekçevirmenlik ve yayımcılık yapan Cemal Süreya, o yıllarda R. Tomris adını kullanan Tomris Uyar’labirlikte Papirüs‘ü yeniden yayımladı (47 sayı; 1966-70). Tomris Uyar’ın evlenip Ankara’yayerleşmesinden sonra tanıştığı M. Seyda’nın baldızı Zuhal Tekkanat’la 1967 Ağustosunda İstanbul’daevlendi ve bu evlilikten 1969’da oğlu Memo Emrah dünyaya geldi. 1971’in sonlarında memurluğadönerek İstanbul Hocapaşa Vergi Dairesi Kontrolörlüğü‘nde göreve başladı; ertesi yıl Maliye TetkikKuruluüyesiolarakAnkara’yagitti.1973’teZuhalTekkanat’tanayrıldıve1975başındaGüngörDemirayile evlendiyse de aynı yılın sonunda ayrıldı. 1975’te İstanbul Darphane ve Damga Matbaası GenelMüdürlüğü‘neatandı.AynıyılıneylülayındaDarphane’dekigörevindenayrılarakyineAnkara’ya,MaliyeTetkikKurulu’nadöndü;KültürBakanlığı‘nın9kişilikKültürKurulu’naseçildi(20Eylül1976-18Mayıs1978). 1977’de Ankara’da çıkan Türkiye Yazıları‘nın kısa bir süre (3 sayı) yayın yönetmenliğindebulundu;budergininrenklisayfalarındayeralanyazılarla,“AdamlarAdamlar”başlıklıimzasızyazılarınilk ikisi ona aittir. Son olarakOluşum‘u yönetti (Haziran 1977-1980).Bu yıllarda yine eski eşiZuhalTekkanat’la birlikte oldu; yaklaşık dört yıl sonra, bu kez “bayan en nihayet” dediği Birsen Sağnak’laevlendi. 1978’de yenidenmaliyemüfettişliğine döndü;Maliye Bülteni adlı dergiyiMaliyeDergisi‘nedönüştürüpcanlılıkkazandırdı.1982’deemekliyeayrıldıktansonrabirsüreMeydan-Larousse(ekII)veANSAOmnisansiklopedilerindeçalıştı;OrtadoğuİktisatBankası‘ndayönetimkuruluüyeliğiyaptı(1983).İstanbul’daKulaksızMezarlığı‘nda toprağa verilenCemalSüreya’nın adıKadıköy’de oturduğu sokağaverildiveadına2000’eDoğrudergisitarafındanbirdeşiirödülükondu.

CemalSüreya’nınedebiyataeğilimi,çocukluğundaokuduğuHazretiAlicenkleriveKöroğluöyküleri,“1001 Roman” ve “Yavrutürk” gibi tefrikalarla başladı. Daha sonra bunların yerini aşk ve serüvenromanlarıaldı.Ancakonunyaşamındaokuduklarıkadar,henüzbeşyaşındaveErzincan’daykentanıştığısinemanın büyük etkisi vardır. İlkokul yıllarında duvar gazeteleri çıkaranCemal Süreya yatılı okuduğuortaokul yıllarında, tarih romanları yazarı M. Sami Karayel’in eski eşi ve edebiyat öğretmeni NimetKolçak ile Fransızca öğretmeni Abdullah Bahri’den etkilendi. Bilecik’te okul dışı zamanını halkevikitaplığındageçirdi;buyıllardaokuduğupolisiyelervetarihselromanlaryeriniParisEsrarıvenihayetDostoyevski’yebıraktı;özellikleDostoyevski’dekendiyaşamındanizlerbulmuştur.Yazaylarındaşantiyeçadırları bekleyen, koza fabrikasında çocuk işçilerle birlikte çalışan Cemal Süreya, HaydarpaşaLisesi’nde edebiyat öğretmeni olanM.B.Yazar’dan eski yazı,AliOksal’dan da aruzu öğrendi ve ilkşiirleriniaruzlayazdı.LiseninsonsınıfındaykenA.M.Dıranas’ınşiiriyletanıştıve“Kar”şiirionuadetabüyüledi.Buyönelişte,Ş.Hulusi’nineskieşi,edebiyatöğretmeniMelahatBabacan’ınrolübüyüktür.

İlkşiiri(“ŞarkısıBeyaz”)MülkiyeFikirveSanatDergisi‘nde8Ocak1953’teçıktı.Budergidışında,İskender Fikret’in yayımladığı XX. Asır, Yeditepe, Evrim, Kaynak, Şiir Sanatı, Yenilik, Şimdilik veözelliklePazarPostasıdergilerindeşiirleriyayımlananSüreya,baştaM.C.Andayolmaküzere,birçokünlüşairindikkatiniçekmeyibaşardı.PazarPostası‘ndaOsmanMazlumadıylaşiireleştirileriyazdı;buyazılarınıVatan‘da (1957-59),TürkDili (1963), Su,Yeni İnsan,Dönem,Yapraklar veYeniDergi‘desürdürdü.1957-58yıllarındaN.F.Kısakürek’inBüyükDoğudergisinedebirkaçyazıverdi;Mülkiye’denarkadaşıolanS.Karakoç‘unünlü“MonaRosa”adlışiirinindesenleriniçizdi.BaştaPapirüsolmaküzereçeşitlidergivegazetelerdegöründü:Politika(1976),YeniUlus,Aydınlık(1980)veHürgüngazeteleriyleKöken,Soyut,MaliyeDergisi(1972),2000’eDoğru,Saçak(kültür-sanatbölümünüdebirsüreyönetti),MaliyeYazıları,Yusufçuk,MilliyetSanat,Gösteri,ŞiirAtı,Gergedan,Argos,Çocukça,Gökyüzü,YazkoEdebiyat,YazkoSomut,Bravo,Cönk,GözdeKadın,YeniYapraklar,BeyazPerde,SivasSugibibirçokdergidekültürvesanatkonularındayazılaryayımladı.

Daha çok Pazar Postası‘nda yayımladığı yazıları ve ilk kitabı Üvercinka ile İkinci Yeni şiirininöncülerindenoldu.YenibirimgedüzenivesöyleyişbiçimiyleİkinciYenişiirininkaranlığınıgiderdiği,şaşırtıcı eğretilemeler ve gerçeküstü imgelerle yeni bir şiir estetiği oluşturduğu kabul edildi. Buşiirlerinde,cinselaşkıyalnızlıkveumutsuzluktankurtulmanınbiryoluolarakgördü.İkinciYenişiirininenyetkinörneklerindenbiriolarakkabuledilenÜvercinka‘da,Garipakımınakarşıdursadaondangelendil ve kültür değerlerini farklı bir duyarlık alanı yaratarak kullandığı söylenebilir. Hatta bu kitaptakişiirlerin,A. İlhanşiirininduygusallığıylaGaripçilerinzekâyadayalışaşırtmacasındanoluşanbirdengeiçinde oluştuğu dikkati çeker. “Üvercinka” adı, “güvercin kanadı” tamlamasının başından bir harf,sonundan da iki hecenin atılmasıyla ortaya çıkmıştır. Anadolu coğrafyasına açılan şiirlerinden oluşanGöçebe‘de erotizm ve aşk temalarıyla birlikte toplum, tarih ve kültür öğelerini biçim, ses ve imgeyeağırlıkvererekişledi.CemalSüreya’nınşiirlerindeaşkisyanlabütünleşir;onagöreşiir,“kuruludüzenekarşı“dır, “anayasa”ya aykırıdır ve tabiatın ahlakı kovduğu yerde ortaya çıkar.Ancak şiirin ideolojiyeindirgenmesine de karşıdır; şiiri, şairin fikir eğiliminin değil, kişiliğinin belirleyeceğine inanır, şiirin“insan töresi, insanın kendisi” olmasını ister. ŞiirleriDoğu ileBatı‘nın bir uzlaşısı değil, çelişkisidir.Şiiri,“dramım,açmazım,kurtuluşum,batağım,sevgilim,gözaltımvekendikendimihiçlemeyibilişim”yada“Güneştenyırtılancaz,kavaldanakangökyüzü”gibiifadelerletanımlar.

Dil anlayışını ise “Türkçe’den bir kıl kopar; içinde güneşler, dünyalar, ırmaklar vardır. AmaTürkçe’den koparacaksın” sözleriyle ifade eder. Birçok konuyu günlük hayattan çıkarırken dile plastikbiçimler verir; sözcüklerin çağrışım güçlerinden yararlanır. Dile egemenliği ve keskin zekâsıylaşiirlerinde sınırsız bir imgelem yaratır. Özgürlüğe düşkünlük ve kendine güven onu lirizme; sıkıntı vebunalım trajediye; bir şeyi aşağılanmaktan kurtarma ve işi şakaya vurma ise humora yöneltir. Onda

duygusallıkla alay, utançla cüret iç içe geçmiş gibidir. Şiirlerinde görülen lirizmle ironinin iç içegeçmişliğininyanı sıra,özellikledüzyazılarında resimle şiir arasındakibağıntıüzerindededurur.BeniÖpSonraDoğurBeni‘denitibaren“şiirinkendineözgüanlatımgücü,kelimenintınısıylaçağrışımgücüneindirgenir.”BeniÖpSonraDoğurBeniadlıyapıtınınyayımındanaltıayönceşöyledemiştir:“Erotikbirşiirdir benimki. Sanırım en belirgin özelliği budur. Dipte tarih içinde uygarlık ve varolma sorunutartışılır.”Ondaki her imgebu çağrışımlar aracılığıyla eski örneklerle alışveriş halindedir.Bu tarihselbakışaçısıylayaşam,aşk,kent,uygarlıkgibikonularıdivanvehalkşiirigeleneklerindendeyararlanarakele alan Cemal Süreya’nın, gelenekten yenilik yaratırken şiirin konu ve biçim alanını zenginleştirerekTürk şiirine yeni bir söyleyiş gücü getirdiği söylenebilir.M. C. Anday, O. Rifat, İ. Berk, T. Uyar, S.KarakoçveA. İlhan ileFransızşairlerG.Apollinaire,M.Jacob,P.EluardveJ.Prévertbeğendiğiveetkilendiği şairlerdir.Ama onun asıl kaynakları, Türk şiir geleneği, kutsal kitaplar,mitoloji, destanlar,tarihvecoğrafyadır.

Şiirlerini topladığıSevda Sözleri‘nden sonra aynı tarihte (1988) iki kitap birden çıkardı. BunlardanSıcakNal,şiirçizgisinindoğaluzantısıolarakkabuledilirkenGüzBitigi‘deyenibirdeneyegirdiğive“herbiritohumkapsüllerigibipatlayansıkışiirbirikimlerindenoluşantekbiryapı”kurduğubelirtildi.Türkiye’de folklorun köylülükle eşanlama geldiği bir dönemde “Folklor Şiire Düşman” başlıklı ünlüyazısıylayenibir tartışmayaratanSüreya,eleştirivedenemeleriyleedebiyatdünyasınıetkiledi.Bu türyazılarındanbirbölümünüŞapkamDoluÇiçekleveGünübirlikadlıkitaplarındatopladı.MilliyetSanatveGösteri dergilerinde yayımladığı günlüklerinde anı, deneme ve eleştiri türlerini birlikte geliştirdiğigörülür.TürkedebiyatınınengüzelaşkmektuplarındanolanOnÜçGününMektupları, 12-24Temmuz1972 tarihleri arasında, kalp ameliyatı için hastaneye yatan eşi Zuhal Tekkanat’a yazılmıştır. 2000’eDoğru dergisinde Ocak 1987’den itibaren “İzdüşümler” başlığı altında birçok ünlüyü bilinmeyenyönleriyle ele aldığı yazıları ölümünden sonra 99 Yüz adıyla kitaplaştı. F. Perinçek ve N. Durueltarafındanhazırlanan, şairinyaşamıve sanatınıkonualanbiyografikbir incelemekitabıvardır:CemalSüreya:ŞairinHayatıŞiireDahil(1995).

Ödül:Üvercinkaile1958YeditepeŞiirArmağanı(ArifDamarile[İstanbulBulutu]paylaştı);Göçebeile1966TDKŞiirÖdülü;SıcakNalveGüzBitigiile1988BehçetNecatigilŞiirÖdülü.

Yapıtları:Şiir:Üvercinka, İst.:Yeditepe,1958;Göçebe, İst.:De,1965;BeniÖpSonraDoğurBeni,İst.:E,1973;SevdaSözleri(UçurumdaAçanilebirliktetopluşiirleri),İst.:Can,1984;GüzBitigi, İst.:Dönemli,1988;SıcakNal,İst.:Dönemli,1988;SevdaSözleri,(topluşiirleri)İst.:Can,1990(dergilerdevemektuplardakalanşiirlerlebirlikteybSevdaSözleri,İst.:YapıKredi,1995).

Deneme-Eleştiri: Şapkam Dolu Çiçekle, İst.: Ada, 1976; Günübirlik, İst.: Adam, 1982 (yb UzatSaçlarınıFrigya, İst.:Yön, 1992);99Yüz / İzdüşümler-Söz Senaryoları, İst.: Kaynak, 1991;FolklorŞiireDüşman,İst.:Can,1992;AydınlıkYazıları/Paçal,İst.:Kaynak,1992;Oluşum’daCemalSüreya,İst.:Kaynak,1992;Papirüs’tenBaşyazılar, İst.:Cem,1992;TopluYazılar I (ŞapkamDoluÇiçekleveŞiirÜzerineYazılar),İst.:YapıKredi,2000.

Günce:999Gün/ÜstüKalsın,İst.:Broy,1991(genişletilmişybGünler,İst.:YapıKredi,1996).

Mektup:OnÜçGününMektupları, (haz. E.Öz) İst.: Cem, 1990 (genişletilmiş yb İst.: YapıKredi,2000).

ÇocukKitabı:AritmetikİyiKuşlarPekiyi,(haz.N.Güngör)İst.:Broy,1993.

Söyleşi:“GüvercinCurnatası”,(haz.N.Duruel)İst.:YapıKredi,1997.

Derleme:MülkiyeliŞairler,İst.:EkinB.,1966;100AşkŞiiri,İst.:Gerçek,1967.

Diğer:CemalSüreyaArşivi,(haz.F.Perinçek)İst.:Kaynak,1991.

Çeviri:GelinlikKız(E.İonescu),İst.:De,1964;KüçükPrens (A.deS.Exupéry;R.Tomris [TomrisUyar] ile),Ank.:Bilgi, 1965;BirAşkKırgınının Şarkısı (Apollinaire;R. Tomris ile), İst.:De, 1965;GünümüzSağcıFikirleri(S.deBeauvoir),İst.:Dönem,1966;Sade’ıYakmalımı?(S.deBeauvoir),İst.:FahirOnger,1966;AmerikaBirleşmemişDevletleri(V.Pozner),İst.:Gerçek,1967;AşkınSuçları(M.deSade),İst.:FahirOnger,1967;Palto (N.V.Gogol’denoyunlaştıranJ.Cosmos),İst.:Varlık,1968;GökCephesi (N. Dinh-Thi), İst.: Cem, 1968; 32 Saat Özgürlük (G. Hernadi), İst.: Habora, 1968;MilliKurtuluş Cephesi (D. Bravo), İst.: Ant, 1969;Emperyalizm: Kapitalizmin En Yüksek Aşaması (V. I.Lenin), Ank.: Sol, 1969;Dine Karşı Düşüncenin Tarihi (A. Bayet), İst.: Varlık, 1970; Büyük AhlakDoktrinleri (F.Grégoire), İst.:Varlık, 1971;Vadideki Zambak (Balzac), İst.: AltınKitaplar, 1971 (3.bas.); Gönül ki Yetişmekte (G. Flaubert), 1971; Goriot Baba (Balzac), İst.: Altın Kitaplar, 1974;Meyhane(E.Zola),İst.:AltınKitaplar,1974(2.bas.);ÇinUyanınca(A.Peyrefitte;G.Demirayile),İst.:E,1975;VenezuellaMakiliklerindeDouglasBravoKonuşuyor,İst.:1976;MutlulukGetirenSeks, İst.:SeçmeKitaplar,1976;EmeğinveEmekçilerinTarihi (P.Brizon),Ank.:Onur,1977;Faşizmin Analizi(M.A.Macciocchi), İst.:Payel,1977;KırmızıBalon (A.Lamorisse), İst.:Cem,1980(3.bas.);YarınıBilenAdamNostradamus(J.C.deFontbrune;BirsenSağnakimzasıyla),1982;BirTanem(F.Marceau),İst.:Gendaş,1991(2.bas.);YürekkiParamparça,(çevirişiirler,der.E.Canberk)İst.:YapıKredi,1995;Sosyoloji Tarihi (Bouthoul), İst.: İletişim, 1995 (2. bas.);Madam Bovary (G. Flaubert); Sefiller (V.Hugo);Nekrassov(J.P.Sartre);Kürtler(B.Nikitin);EskiEvlerEskiİnsanlar(S.Duhani);İhtilalinÖzü(MaoZedung);YeşilPapa(Asturias).

Kaynaklar:BF(4Haziran1999,eşiZühalTekkanattarafından);Necatigil,İsimler,102;Çankaya,VI,3590-92; C. Süreya (haz.), Mülkiyeli Şairler, İst., 1966, s. 73-76; Sinan Yıllığı 1973, İst., 1973;Karaalioğlu, 134-135; Kurdakul, Sözlük, 168-169; Özkırımlı, TEA, I, 274-275; “Cemal Süreya ÖzelSayısı”,Yusufçuk,Mart 1980;E.Ercan, “Cemal Süreya ileRöportaj”,Düşün, Ocak 1986; İ. Özel-M.Kutlu,“Seber,CemalSüreya”,TDEA,VII,474-476;Ö.İnce;“VeŞiirinGişesindeOturanŞair”,Gösteri,Şubat1990;H.İ.Bahar;“ŞiirinAcıGülümseyişi”,CumhuriyetKitap,S.16(1Haziran1990),s.11;E.Ayhan, “Şiirin Kâhyası Çoktur”, Cumhuriyet Kitap, S. 21 (13 Temmuz 1990), s. 19; M. Buyrukçu,“Cemal Süreya ile Son Gün”,Gösteri, Şubat 1990;Çağdaş Türk Dili, “Cemal Süreya Özel Sayısı”,Nisan1990;O.Kâhyaoğlu,“CemalSüreya’nınŞiirveYazınDünyasınaKısaBirBakış”,Birikim,Nisan1990;MaliyeYazıları,(CemalSüreyaÖzelBölümü)S.22(Ocak-Şubat1990),s.61-99;Gösteri,(CemalSüreyaEki)Şubat1990;N.Güngör,“CemalSüreya’nınÖğrencilikYılları”Gösteri,Aralık1991;CemalSüreya,FolklorŞiireDüşman,İst.,1992,s.74;E.Ayhan;ŞiirinBirAltınÇağı,İst.,1993;AritmetikİyiKuşlarPekiyi, (haz.N.Güngör) İst., 1993;F.Perinçek-N.Duruel,CemalSüreya: ŞairinHayatı ŞiireDahil, İst.,1995;G.Akın,ŞiirÜzerineNotlar, İst.,1996,s.97-100;S.Sezer,“YaşamınAlevHalininAnlatıcısıCemalSüreya”,CumhuriyetKitap,S.313(15Şubat1996);E.Temelkuran,“HepSürgünBirÇocuk”,aynıyerde;M.Buyrukçu,“ŞairinHayatıŞiireDahil”,aynıyerde;M.Uyguner,“CemalSüreyaİçin”,CumhuriyetKitap,S.314(22Şubat1996);“GüvercinCurnatası”,(CemalSüreyailekonuşmalar;haz.N.Duruel)İst.,1997;A.Özkırımlı,OGüzelİnsanlar,İst.,1998,s.178-180.

TanzimattanBugüneEdebiyatçılarAnsiklopedisi,YKY

ŞiirlerinYerAldığıKitaplar

Üvercinka(1.basım:1958,Yeditepe)

San•13•Gül•13•Önceleyin•14•Aşk•15•Dalga•16•Kanto•17•İngiliz•18•CıgarayıAttımDenize•19•Şiir•20•Türkü•21•Elma•22•SizinHiçBabanızÖldümü?•23•Hamza•23•HamzaSüiti•24•Süveyş•25•NehirlerBoyuncaKadınlarGördüm•26•Afrika•27•Bun•28•Üvercinka•29

Göçebe(1.basım:1965,De)

Ülke•31•ÖğleÜstü•33•Kars•34•CellatHavası•35•Resim•36•YağmurunYağmasıİyidir•37•AzYaşadıksada•38•Göçebe•39•Mola•43•ArkaGüneş•44•İşteTamBuSaatlerde•46

BeniÖpSonraDoğurBeni(1.basım:1973,E)

Beni Öp Sonra Doğur Beni • 48 • Yunus ki Sütdişleriyle Türkçenin…KanVar Bütün KkelimelerinAltında•49•VakitVarDaha•52•Ortadoğu•57•İkiŞey•60•Kahvaltı•62•Teknokratlar•62•TekYasak•62

UçurumdaAçan(1.basım:1984,Can,SevdaSözleri[TopluŞiirler]içinde)

DörtMevsim•63•Yakın•63•Karne•64•AmaSenin•65•TaşıranDamla•66•Fotoğraf•67•CeyhunAtufKansu•69•AdıİlhanBerkOlanŞiir•70•BehçetNecatigilŞiirleriniNereyeYazardı•71

SıcakNal(1.basım:31Mart1988,Dönemli)

Dilekçe•73•EdipCansever•74•AçılmamışKapılar•74•Lavanta•75•Karacaoğlan•77•TurgutUyar•78•SigarayıBırakanınŞiiri•79•KısaTürkiyeTarihiI•79•KısaTürkiyeTarihiII•79•KısaTürkiyeTarihiIII•80•KısaTürkiyeTarihiIV•81•KısaTürkiyeTarihiV•81•Kehanet1985•81

GüzBitigi(1.basım:31Mart1988,Dönemli)

Siz,Saatleri•82•İkiKalp•83•DahaBen•84•BirMineli•84•HiçbirSemtte•85•BirKış•85•PiriReis•86•GeceBitkilerinden•86•11Beyit•87•16Dize•88

KitaplarınaGirmemişŞiirler(1.basım:1984,Can,SevdaSözleri[TopluŞiirler]içinde)

Şarkısı-beyaz•89•HaftaSekiz•91•DiGel•92•Şiir•93•Kısa•94•Perdeli•95•BentKapağı•96 •GöllerDenizler • 97 •ÜstüKalsın • 98 • ErcümentUçarı İçin • 98 • BugünNe? • 99 • RomanOkudumSeniDüşündüm•102•SesinSenin•104•Düello•106•GitsinEfendim•106