cэтгэцèéí ýð¿¿ë ìýíä áà ñòðåññ

Сэтгэцийн эрүүл мэнд

Сэтгэцийн эрүүл мэнд

ба стресс

www.themegallery.com

АГУУЛГА Эүүл мэнд гэж юу вэ ДЭМБ тодорхойлолт Сэтгэцийн эрүүл мэнд Сэтгэцийн ангилал Сэтгэцийн эмгэгийн ангилал Сэтгэцийн эмгэгийн шалтгаан Сэтгэцийн шинж тэмдэг Сэтгэцийн хувьд эрүүл хүн гэж хэнийг

хэлэх вэ Судалгаа сэтгэц нөлөөт эм гэж юу вэ Сэтгэцийн эрүүл мэндээ хэрхэн хамгаалах

вэ

Эрүүл мэнд

• ДЭМБ . 1946:• Эрүүл мэнд гэж дан ганц

өвчин эмгэггүй байгаад зогсохгүй бие бялдар сэтгэл санаа болон нийгмийн сайн сайхан байдлыг хэлнэ.

ДЭМБ ТОДОРХОЙЛОЛТ:

• ДЭМБ-ын тодорхойлолтоос үзвэл эрүүл мэнд дараах гурван хэмжигдэхүүн буюу бүрэлдэхүүн хэсэгтэй. Үүнд:

• Биеийн эрүүл мэнд• Сэтгэцийн эрүүл мэнд• Нийгмийн эрүүл мэнд

Сэтгэцийн эрүүл мэнд• Сэтгэцийн эрүүл мэнд гэдэг

нь өөртөө таалагдаж өөрийгөө байгаагаар нь хүлээн авах хувь хүний чадвар юм.

Хүнийг сэтгэцийнх нь хувьд:

Эрүүл Сэтгэцийн тулгамдсан

асуудалтай Сэтгэцийн эмгэгтэй гэж 3

ангилдаг.

• Эрүүл сэтгэцтэй хүн гэж сэтгэцийн өвчингүй

нийгэмтэйгээ гадаад орчинтойгоо дасан зохицож ,өөрийн бүхий л чадваруудаа хэрэгжүүлж үр дүнтэй ажиллаж ,нийгэмдээ зохих хувь нэмрээ оруулж чадаж байгаа хүнийг хэлнэ.

• Сэтгэцийн тулгамдсан асуудалтай хүн гэж

нийгэм сэтгэл зүйн гаралтай хийгээд ,зохистой шийдвэрлэх шаардлагатай сэтгэцийн тухайлбал сэтгэхүйн сэтгэл зүйн түр зуурын хямралд өртсөн хувь хүнийг хэлнэ

Нийгмийн сэтгэлзүйн гаралтай сөрөг хүчин зүйлс:

• Ядуурал• Ажилгүйдэл• Архидалт буюу мансуурал• Хүчирхийлэл• Гэр бүл салалт• Амиа хорлох үзэгдэл• Бэлгийн гажуудал г.мэт

Сэтгэц нийгмийн тулгамдсан асуудлыг зохистой шийдвэрлэж эс чадваас тухайн хүн стресст

өртөх цаашилбал зан үйл өөрчлөгдөх сэтгэл гутрах г.мэтээр сэтгэл зүйн хувьд тэнцвэргүй болж мансууруулах бодист донтох өвчтэй болох амиа хорлох гэх мэт хүндэрсэн асуудлууд үүснэ.

• Сэтгэцийн эмгэгтэй хүн гэж өвчний ОУ-н ангиллын Сэтгэцийн болон зан үйлийн эмгэгүүд хэмээх бүлэгт заасан оношлолтын шалгууруудаар оношлогдож болох өвчнөөр өвчлөөд байгаа хувь хүнийг хэлнэ.

Сэтгэцийн эмгэгийн ангилал

• 1992 оны 1 дүгээр сараас эхлэн дэлхий даяар баримталж байгаа өвчний олон улсын 10 дугаар ангилалын 5 дугаар бүлэгт сэтгэцийн өвчнүүдийг сэтгэцийн болон зан үйлийн эмгэгүүд хэмээх нэр томьёогîор илэрхийлж, англи хэлний Five гэдэг тооны F үсгээр шифрлэжээ.

F0-Органик болон шинж тэмдгийн сэтгэцийн өөрчлөлтүүд

F1-Сэтгэц идэвхит бодисуудыг хэрэглэсний улмаас үүссэн сэтгэц ,төрөх үйлийн өөрчлөлтүүд

F2-Шизоферни ,шизоферний хэв шинжит болон дэмийрэх өөрчлөлтүүд

F3-сэтгэл хөдлөлийн эмгэг хөдлөлүүд

F4-Неврозын ,стресстэй холбоотой тэрчлэн бие махбодийн эмгэг хэлбэрийн өөрчлөлтүүд

F5-Физиологийн хямрал ба бие махбодийн хүчин зүйлстэй холбоо бүхий

төрх үеийн хам шинжүүд

F6-Насанд хүрэгсдийн төрх үйл ба хувь хүний сэтгэцийн чанарын өөрчлөлтүүд

F7-Оюуны хомсдол

F8-Сэтгэл зүйн хөгжлийн өөрчлөлтүүд

F9-хүүхэд өсвөр насанд эхэлдэг сэтгэл хөдлөлийн өөрчлөлтүүд

Сэтгэцийн эмгэгийн шалтгаанГадаад шалтгаант сэтгэцийн

өвчин• Халдварт хордлого• Тархины гэмтэл• Сэтгэц идэвхит бодис хэрэглээ• Нийгмийн сөрөг үзэгдлүүд• Биеийн өвчинДотоод шалтгаант сэтгэцийн өвчин• Удамшил • Бодисын солилцоо

Сэтгэцийн шинж тэмдэг• Бие махбодын –биеийн шинж тэмдэг:бие

махбодын үйл ажиллагаанд нөлөөлөх бөгөөд үүнд өвдөлт,нойргүйдэх ,ядрах

• Мэдрэмжийн-сэтгэл хөдлөлийн шинж тэмдэг:гуниглах ,айх

• Сэтгэхүйн –танин мэдэхүйн :амиа хорлох ,мартамхай болох

• Төрөх үйлийн :энэ тухайн хүн юу хийж байгаатай холбоотой догшин авир гаргах амиа хорлохыг оролдох

• Дүрслэн бодох-хий үзэгдэл

Сэтгэцийн хувьд эрүүл хүн гэж хэнийг хэлэх вэ?

• Хүрээлэн байгаа орчин юмс үзэгдлийг зөв танин мэдэж ,зөвөөр ойлгож зөв үйл ажиллагаанд бүтээлчээр оролцож ,нийгэм хамт олны дотор дасан зохицох чадвартай бол сэтгэцийн хувьд эрүүл байна гэж үздэг.

• Хэрвээ хүтүүстэй дасан зохицож чадахгүй л бол ямар нэгэн байдлаар сэтгэцийн тулгамдсан асуудалтай гэсэн үг.

• Нойргүй болох • Сэтгэлээр унах• Гутрах санаа зовох • Мартамхай болох • Архи их бага хэмжээгээр хэрэглэх• РС тоглодог• Ядарч сульдаж байна гэж үргэлж

хэлдэг• Айж түгшдэг,сандардаг хүн болгон

сэтгэцийн тулгамдсан асуудалтай болжээ гэж ойлгож болно

Дэлхийд мэдрэл сэтгэц зан үйлийн Эмгэг архи ,мансууруулах бодисын

хэрэглээтэй холбоотой сэтгэцийн тулгамдсан асуудалтай 450 сая хүн байдаг аж.Өнөөгийн байдлаар дэлхий дахины 4 хүн тутмын нэг нь сэтгэцийн ямарваа нэг эмгэгт нэрвэгдэж байгаа бөгөөд хөдөлмөрийн чдвар алдалтад хүргэдэг 10 өвчний тал хувь нь сэтгэл гутралын эмгэг байдаг байна.Хүн төрөлхтний 2 хүн тутмын нэг нь сэтгэцийн тулгамдсан асуудалтай байдаг .


Манай орны ниййт хүн амын 51 хувь нь сэтгэцийн хувьд эрүүл 46 хувь нь тулгамдсан асуудалтай 3 хувь нь сэтгэцийн өвчтэй гэсэн судалгаа байдаг байна .Тэгэхээр 5 хүн тутмын нэг нь сэтгэцийн ямар нэгэн өвчнөөр өвчилж ,2 хүн тутмын нэг нь сэтгэцийн тулгамдсан асуудалтай байна гэсэн үг.

Сэтгэц

Монголд сэтгэцийн зан үйлийн эмгэгтэй 22000 гаруй хүн бий.

Сэтгэц нөлөөт эмСэтгэцийн үйл ажиллагааны эмгэг

өөрчлөлтийг анагаах өвөрмөц, онцлог шинж чанарыг агуулсан эмийн бодисыг сэтгэц нөлөөт эм гэнэ.

.

Сэтгэц нөлөөт эмийн бодисуудыг сэтгэц нөлөөт эмийн талаарх ДЭМБ-ын боловсруулсан хувилбарын дагуу сэтгэц нөлөөт эмүүдийн химийн бүтэц, эмнэл зүйн үйлчлэл, нейрофизиологийн механизмаас нь хамааран дараахь бүлэг болгон ангилдаг.


Солиорлын эсрэг (нейролептик) эмүүд :хий үзэгдэл, дэмийрэл, сэтгэл хөөрөх хам шинж, сэтгэц-хөдөлгөөний дошгирол, бухимдал зэрэг сэтгэц эмгэгийн солиорлын түвшний эмгэгийг анагаах үйлчлэлийг агуулна.

Сэтгэл засах (транквилизатор) эмүүд: Айдас,нойрны хямрал, сэтгэлийн зовнил, яльгүй зовлонт байдлууд зэрэг сэтгэцийн болон бие махбодийн шалтгаантай эмгэгүүдэд

Сэтгэл уналын эсрэг (антидепрессант) эмүүд: Янз бүрийн шалтгаанаар үүссэн сэтгэл гутралын хам шинжүүдийг анагаах, сэтгэл сэргээх, идэвхижүүлэх нөлөөг үзүүлнэ.

_,

Сэтгэлийн хөдөлгөөн тогтворжуулах (нормотимик) эмүүд. Сэтгэл хөөрөн баясах, сэтгэл гутрах зэрэг сэтãэлийн хөдөлгөөний эмгэг өөрчлөлт ялангуяа сэтгэл баясан хөөрөх эмгэгийг хэвийн байдалд оруулах буюу дахилтаас урьдчилан сэргийлэх үйлчлэл агуулна.Тархины эд эсийн бодисын солилцоог

сайжруулах (ноотроп) эмүүд.Уураг тархины эд эсийн бодисын солилцоог эрчимжүүлж,хүчилтөрөгчийн хангамжийг нэмэгдүүлэной тогтоолт, оюун ухааны бууралтыг хэвийн байдалд оруулах, тархины органик өөрчлөлтийн улмаас үүссэн сэтгэц органик хам шинжүүдийг анагаах үйлчлэлтэй


Сэтгэл тайвшруулах (седатик) эмүүд. Хүүхэд, өндөр настандхэрэглэхэд хамгийн навроз төст хам шинжийг анагаах үйлчилгээ

агуулна.

Эрчимжүүлэх (психостимулятор) эмүүд. Биå сэтгэцийн сульдал ядаргааг тайлах, сэтгэцийн үйл ажиллагаа-оюун ухаан ой тогтоолтыг сэргээх, эрчимжүүлэх үйлчлэл агуулна.


Сэтгэцийн эрүүл мэндээ хэрхэн хамгаалах вэ.

• Асуудлыг хэт гүнзгий хүлээн авч ургуулан бодохгүй байх

• Амьдралын асуудлыг хөнгөн хүлэн авч сурах• Ямарч хэцүү асуудалд орсон гарц заавал байдаг

гэдгийг ухаарах• Өнгөрсөн таагүй дурсамжаа сэргээхгүй байх • Биеийн эрүүл мэнддээ анхаарах• Бусадтай дасан зохицох чадвартай байх


• Гомдол бухимдал хямралыг дотроо удаан хдгалахгүй байх

• Ямарч үед сэтгэлээ барьдаг байх• Зөв амарч сурах• Нийтэч нээлттэй байх


СЭТГЭЦИЙН ЭРҮҮЛ МЭНДИЙГ ХАМГААЛАХ ЭХНИЙ АЛХАМ “СТРЕСС

Монголчууд бид “стресс” хэмээх үгийг сүүлийн үед олон хэрэглэх болсон. Гэвч стресс гэгч нь чухам юу болохыг ямар хор уршигтай, ямар үр дагавартай, түүнийг хэрхэн шийдвэрлэх талаар тэр бүр мэдээлэл байдаггүй.

Тэгвэл одоо стрессийн талаар үзье.


Сэтгэц эрүүл бол бие эрүүл


стресс


Стресс гэх ойлголтыг анх Канадын эрдэмтэн Г.Сельс гаргаж ирсэн.


Стрессийг бие махбодид үзүүлж буй нөлөөллийнх нь байдлаар 3 ангилдаг.

Үүнд :

1.Физологийн

2.Сэтгэлзүйн

3.мэдээллийн


Стресийн ангилал

Богино хугацааны стресс

Хүчтэй хариу урвалын шинж тэмдгүүдээр илрэх боловч энэ стресийн хугацаа нь нэг өдрөөс хэдэн 7 хоногийн турш үргэлжиж байдгаараа ялгаатай .хүний бие болон сэтгэхүйд хүчтэй нөлөө үзүүлдэг.

Зохицуулах арга:биеийн тамирийн дасгал ,бясалгал ,өөрөө өөртэйгээ яридцаж сур ,ажил болон сургуулиасаа чөлөө авах.


Удаан хугацааны стресс

Энэ нь хүний амьдралд нэлээн урт хугацаанд арилахааргүй тогтсон стресс үүсгэгчийн нөлөөгөөр бий болно.Жнь :архичин нөхөртэй эмэгтэй

Удаан хугацааны стресс биеийн болон сэтгэцийн хүнд өвчлөлийн шалтгаан болж хүний зан төлөвт хүчтэй нөлөө үзүүлдэг.

Үргэлжлэх хугацаа :нилээн удаан хэдэн 7 хоног ,сар жил


Хүчтэй стресс

Хүчтэй стресс үүсгэгч нь хүнд өвчин тусах хайртай хүнээ алдах ,ажлаасаа халагдах г.мэт

Үргэлжлэх хугацаа:маш богино хугацаанд ,магадгүй хэлэн цагийн дотор болоод өнгөрдөг.


Стресс юунаас болж үүсэх вэ

• Зуд, ган г.м байгалийн гамшигт өртөх

• Мал сүргээ алдах• Гэр бүлийн хэрүүл маргаан• Хүүхдийн буруу хүмүүжил• Биеийн сэтгэл санааны болон бэлгийн

хүчирхийлэлд өртөх• Ойр дотны хүнээ алдах• Гэр бүл салах• Ядуурал ,ажилгүйдэл г.мэт


Стресийн зохицуулалт

• Стресийн зохицуулалт гэж стресс түүний үүсгэж буй хүчин зүйлс үр дагаврыг танин мэдэх даван туулах бууруулах арга барил эзэмших явдал юм.

Ихэнх төрлийн стресс нь хүнийг сэтгэлийн хямралд оруулах эвгүйцэл төрүүлэх улмаар биеийн болон сэтгэцийн өөрчлөлтийг үүсгэх зэргээр хүний амьдралд сөрөг нөлөө үзүүлдэг. Хэт ноцтой,хуримтлагдсан ужиг стресс нь хүний зан төрхийг эвдэж сэтгэлийн дарамтанд оруулснаар бусад хүмүүстэй тогтоосон харилцаанд толбо сэв суулган өдөр тутмын үйл ажиллагаа ажил хөдөлмөр хичээл суралгад муугаар нөлөөлж ар араассс бэрхшээлүүд үүсгэж болно.


Стрессээс сэргийлэх болон ,даван туулах аргууд

• Зөв хооллож эрүүл хүнс хэрэглэх


Тогтмол цагт нойрсох


Өдөрт 20-40 минут явган алхах буюу гүйх


Бясалгал буюу алжаал тайлах алжаал тайлах

аргад суралцах


Стрессээс холдож ,ажил амьдралын хэв маягаа

өөрчлөх


Амин дэм тогтмол хэрэглэх


Архи тамхинаас татгалзах


Өөрийгөө арчил


Ном унш


Стрессээс гарах хамгийн оновчтой арга бол

хүний ухамсар юм.хүн ухамсараа залан жолоодож чадаж байгаа нь стрессийг удирдаж байгаа хэрэг мөн.үүнд цагаа зөв хуваарилах хэрэв та муу мэдээ сонсох,амьдралдаа сэтгэл дундуур байвал түүнийгээ сэтгэл дотроо бүү хадгал ойр дотны хүндээ ярихыг хичээямар нэгэн зүйл хийдасгал хий явган алхажил амралтаа зохицуулж байтайгүй зүйлд үгүй гэж хэлж сурхөгжим сонс кино үзэж байибэвхтэй дасгал хөдөлгөөн хий


Стрессийг даван туулахад тус болох дасгал

1.10с 1 хүртэл тоолж гүнзгий амьсгал авах дасгал

Эхлээд дотроо 10 гэж тоолон гүнзгий амьсгал авч амьсгалаа удаан гаргана.дараа нь 9 гэж тоолон гүнзгий амьсгал авч мөн удаанаар гаргана.Гэхдээ амьсгалаа гаргах агшинд 10 гэж тоолон амьсгалснаас илүү тайвширч байна гэж дотроо бодно.Энэ мэтчилэн 10с 1 хүртэл тоолж дуустал амьсгалын дасгал хийхэд стресс тайлагдана.


2. Энэхүү дасгалыг бүрэн эзэмшиж тогтмол хийж заншвал тайван дөлгөөн зан төлөвтэй болж стресст өртөх эрсдэлийг багасгаж өртсөн бол хөнгөн давах чадвартай болно.Уг дасгалыг хийхдээ:Биеийн байрлал сонгох:өөрийн нөхцөл байдалдаа тохируулсан хэвтээ босоо суугаа байрлалын аль нэгийг нь сонгоод зүүн гарын хэвлийн хүйсний түвшинд тавина .дараа нь баруун гараа зүүн гар дээрээ эвтэй байхаар тавина.Амьсгал авах :Хэнхэрцэг болон хэвлийн хөндийгөө агаар агуулагч хөндий сав хэмээн төсөөлөөд хамраараа аажуухан хийгээд гүнзгий амьсгал авна.


Уушиг агаараар дүүрэхийн хирээр хэвлий томбойж гарыг дээш түлхэж байгааг энэ үед мэдрэнэ.энэхүү амьсгал авах үе нь дасгал сургуулилтын эхний 2 долоо хоногт 2 секунд орчим хийж 3дахь долоо хоногоос хойших хугацаанд 2.5-3с турш үргэлжилнэ.Амьсгал барих:Энэ үед амьсгал авахаа зогсоож уг амьсгал авсан агаараа 2с-с илүүгүй хугацаагаар дотроо түгшиж хадгална .Яг энэ мөчид дотроо миний бие тайван байна гэж бодно.


СэтгэлийнСэтгэлийнхөдөлгөөн


Сэтгэлийн хөдөлгөөн• Сэтгэлийн хөдөлгөөн гэдэг нь

emoreо буюу хачирхуулах гайхуулах гэсэн Латин үгнээс гаралтай .

• Хүмүүсийн зүгээс эргэн тойронд байгаа эд юмс ,болж буй үзэгдэл байгаль ертөнц бусад хүмүүс нийгэмд хандах хандлага болон тэдний практик үйл ажиллагааны үйл явц үр дүнг дотоод сэтгэлдээ шууд тусгаж мэдрэх хэлбэрээр илэрч гардаг сэтгэцийн онцгой төрлийн хийсвэрдэд юм.


Сэтгэл хөдлөл гэдэг бол хүрээлэн байгаа орчны юмс үзэгдэл үйл явдлыг хараад төрж байгаа сэтгэгдэл юм.

Жнь:сайхан хөгжим сонсоод сэтгэл сэргэж баясдаг ,өөдрөг сайхан санаа бодол төрдөг .Харин хэн нэгэн хүн өөртэй чинь хүйтэн хөндий уурлаж уцаарлаж хандвал урам хугарч сэтгэл гонсойно .хэт уурлаж бачимдаж сэтгэлийн тэнцвэрээ алдсан тохиолдолд хүн тухайн асуудалд эрүүл саруул ухаанаар ихандах чадвараа алдаж бочимгүй зан үйлийг гаргадаг.


Тухайлбал өөрөө хийхийг хүсээгүй жигшин зэвүүцэжявдаг үйлдлийг хийчхээд гэмшин харуусдаг .иймээс сэтгэл хөдлөлөө ойлгож ,мэдэрч, хянан жолоодож зөв зохистойгоор илэрхийлж сурснаар сөрөг сэтгэлийн хөдөлгөөнд орохоос өөрийгөө хамгаалах боломж бүрдэх юм.Сэтгэл хөдлөлийг эерэг ба сөрөг гэж ангилдаг.


Эерэг сэтгэлийн хөдөлгөөн

• Баярлах • Хөөрч догдлох• Бахархах• Талархах• Бишрэх• Хөгжих• Омогших• Итгэл төрөх• Сэтгэл сэргэх


Сөрөг сэтгэлийн хөдөлгөөн

• Уурлах бачимдах• Айх, сэтгэл түгших• Гутрах • Цөхрөх• Харамсах• Эмээх• Үзэн ядах• зэвүүцэх


Эерэг сэтгэлийн хөдөлгөөн нь баярлах ,бахархах баясах зэрэг тааламжтай мэдрэмж сэтгэгдлийг төрүүлж хүнд эрч хүч чадал урам зориг итгэл баяр хөөрийг бэлэглэж байдаг .Сөрөг сэтгэлийн хөдөлгөөн нь айдас түгшүүр уйтгар гуниг уур уцаар зэрэг таагүй мэдрэмж төрүүлдэг .таагүй сэтгэл хөдлөл удаан хугацаагаар үргэлжлэх юм бол хүний сэтгэл санааг тогтворгүй байдалд оруулах зан төрхийг эвдэх ажиллах сурах дур сонирхол бууруулах өвчин эмгэгтэй болох зэрэг хортой үр дагавартай.


Өдөрт хүнд дундажаар давтагдсан байдлаараа 20 гаруй сэтгэлийн хөдөлгөөн илэрдэг. Үүнийг ерөнхий утгаар нь таатай, тайван байх мэдрэмжүүд үүсч байвал эерэг сэтгэлийн хөдөлгөөн, таагүй, аюултай мэдрэмжүүд үүсэхийг сөрөг сэтгэлийн хөдөлгөөн гэж нэрлэдэг.


Олон хүмүүс сэтгэлийн хөдөлгөөн төрөлхийн шинжтэй байдаг уу гэж асуудаг. Ингэж асуух нь ч аргагүй юм. Учир нь зарим хүмүүс багаасаа сэтгэлийн хөдөлгөөнөө байнга ил гаргаж, харин зарим нь сэтгэл дотор нь юу болж байгааг нь тааварлахын аргагүй байдаг. Сэтгэл хөдлөлийн байдал хүний төрөлхийн зан араншингаас үүдэлтэй байх хэдий ч түүнийг удирдах, хянах, зохицуулах чадвар нь тухайн хүний өссөн орчны нөлөө, хүмүүжил, соёл, боловсрол, амьдралын туршлагаас түлхүү хамаардаг.


Сэтгэлийн хөдөлгөөнөө удирдах нь1. Ямар нөхцөл байдлаас болж биеэ барьж дийлэхээ болих эсвэл уур чинь хүрч байгааг мэдэж ав.2. Стресстэй үедээ ямар сэтгэлийн хөдөлгөөн бий болж буйг мэдэж ав.3. Уг сэтгэлийн хөдөлгөөн илрэх үед гүнзгий амьсгаа авч тайвширч сур.4. Уур уцаараа бусдад түрэмгий биш байдлаар илэрхийл.5. Сэтгэлийн хөдөлгөөний гэнэтийн илрэлүүдээ зохицуулж сур

Add your company slogan

LOGOLOGOwww.themegallery.com

Эрүүл энхийг хүсье.


Анхаарал тавьсанд баярлалааМУБИС—ФТСФБШ-2Н.Цэнгэлбаяр

cэтгэцèéí ýð¿¿ë ìýíä áà ñòðåññ

Documents